56
 ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ

zaklady ubezpieczen

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 1/56

ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ

Page 2: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 2/56

Przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe

podmiot prowadzący działalność polegającą na świadczeniu

usług z zakresu ubezpieczeń. Prowadzenie działalnościubezpieczeniowej w Polsce odbywa się na podstawie

zezwolenia ministra finansów

Działalność ubezpieczeniowa zakładów ubezpieczeniowych

polega na wykonywaniu czynności ubezpieczeniowychzwiązanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na

wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych

Page 3: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 3/56

Czynności ubezpieczeniowe

Zawieranie umów ubezpieczenia, umów gwarancji ubezpieczeniowych oraz ichwykonywanie

Składanie oświadczeń woli w sprawach roszczeń o odszkodowania lub inneświadczenia należne z umów

Ustalanie składek i prowizji należnych z tytułu umów

Ustanawianie zabezpieczeń rzeczowych lub osobistych, jeżeli są onebezpośrednio związane z zawieraniem umów

Ocena ryzyka w ubezpieczeniach osobowych i ubezpieczeniach majątkowychoraz w umowach gwarancji ubezpieczeniowych

Wypłacanie odszkodowań (i innych świadczeń należnych z tytułu umów)

Przejmowanie i zbywanie przedmiotów lub praw nabytych przez zakładubezpieczeń w związku z wykonywaniem umowy ubezpieczenia lub umowygwarancji ubezpieczeniowej

Prowadzenie kontroli przestrzegania przez ubezpieczających lububezpieczonych obowiązków i zasad bezpieczeństwa odnoszących się doprzedmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową

Prowadzenie postępowań regresowych oraz postępowań windykacyjnych

Lokowanie środków zakładów ubezpieczeń

Page 4: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 4/56

Funkcje zakładów ubezpieczeniowych

Warunkują prawidłowe i efektywne działanie zakładów

ubezpieczeniowych:

Ochrona ubezpieczeniowa

Prewencja ubezpieczeniowa

Zarobkowe inwestowanie finansowe

Page 5: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 5/56

Ochrona ubezpieczeniowa:

Polega na utrzymaniu warunków i gotowości zakładuubezpieczeń do wypłaty świadczenia na skutek zajściawypadku ubezpieczeniowego

Zakład musi : dopilnować ciągłości opłaty składek

utrzymać gotowość służb zarządzających realizacją świadczeń

zapewnić środki na wypadek wypłaty świadczenia

musi być spełniona zgodnie z zasadą realności orazpełności ochrony ubezpieczeniowej

Page 6: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 6/56

Działalność prewencyjna:

polega na przeciwdziałaniu pojawiania się wypadkówubezpieczeniowych i powiększania się ekonomicznychskutków tych wypadków

prowadzone są przez podmioty publiczne, agendy rządowe isamorządy

znaczny ciężar działań prewencyjnych spoczywa na

zakładach ubezpiczeniowych:• dokonują oceny ryzyk i szkodliwości portfeli

ubezpieczeń

• wyniki oceny różne środki redukcji ryzyka

Page 7: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 7/56

Działalność prewencyjna:

Środki używane w działaniu zapobiegawczym:

+ techniczne : tworzenie technicznych zabezpieczeń przed wystapieniem

wypadku ubezpieczeniowego  upowszechnienie

ognioodpornych konstrukcji budynków, budowa wałów  przeciwpowodziowych

Page 8: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 8/56

Działalność prewencyjna:

ekonomiczne:

rozwiązania składniające ubezpieczonych do przeciwdziałania wewłasnym zakresie występowaniu wypadków ubezpieczeniowych ipowiększaniu negatywnych i skutków:

• obniżki taryfowe na osób stosujących różnezabezpieczenia – przeciwogniowe,przeciwpowidziowe

• podwyżki w przypadku ich braku  jeden ze środków prewencji system „bonus-malus” – obciążający

ubezpieczeniającego coraz wyższą składką, w miarę wzrostuczęstości zgłaszanych szkód, lub redukujący składkę wraz zprzedłużeniem się bezszkodowego ubezpieczenia

Page 9: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 9/56

Działalność prewencyjna:

prawne:

wszelkie normy prawne, które nakładają obowiązek stosowaniaśrodków ochrony mienia, życia i zdrowia oraz zdolności do pracy

prowadzone są przez podmioty publiczne, agendy rządowe isamorządy

znaczny ciężar działań prewencyjnych spoczywa nazakładach ubezpiczeniowych:

• dokonują oceny ryzyk i szkodliwości portfeliubezpieczeń

• wyniki oceny różne środki redukcji ryzyka

Page 10: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 10/56

Działalność finansowa :

rezerwy obowiązkowo gromadzone muszą pracować iprzynosić dochody, aby:

• rozszerzać działalność w zakresie

konkurencyjnych taryf i oferowaniaatrakcyjnych świadczeń

• zapewniać atrakcyjny zwrot z inwestowanegokapitału

inwestycje w bezpieczne instrumenty finansowe papiery skarbowe, lokaty bankowe

Page 11: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 11/56

Inne funkcje zakładów ubezpieczeniowych:

zakłady pobierają znaczne kwoty składek i wypłacają sporą

ich część uposażonym lub poszkodowanym, a więc dokonująredystrybucji środków finansowych między podmioty.

Efektem jest zachowanie przez osoby dotknięte stratamispowodowanymi wypadkami ubezpieczeniowymi statusu

majątkowego bliskiego statusowi przedwypadkowemu

Page 12: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 12/56

Podział zakładów ubezpieczeniowych

Wg pochodzenia zakładu:

Krajowy zakład ubezpieczeń – przedsiębiorca, w rozumieniu

ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, który uzyskał zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej naterytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

Zagraniczny zakład ubezpieczeń – przedsiębiorca zagraniczny, wrozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności

gospodarczej, wykonujący działalność ubezpieczeniową;

Page 13: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 13/56

Podział zakładów ubezpieczeń

Zakładyubezpieczeń

Publiczne

Zasadyrynkowe Zasadypozarynkowe

Prywatne

Zysk

Spółkaakcyjna

Non - profit

Towarzystwaubezpieczeń

wzajemnych

Page 14: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 14/56

Zakład ubezpieczeń - spółka akcyjna

Oferują ubezpieczenia komercyjne

Ubezpieczeniowa spółka akcyjna podlega przepisom

Kodeksu spółek handlowych oraz ustawy o działalnościubezpieczeniowej. Specyficzne regulacjeubezpieczeniowej spółki akcyjnej w Polsce dotyczą: statutu

wysokości kapitału założycielskiego obrotu akcjami

zarządu

Page 15: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 15/56

Zakład ubezpieczeń - S.A. - statut

Statut ubezpieczeniowej spółki akcyjnej oraz jego zmiany wymagająprzed zarejestrowaniem zatwierdzenia organu nadzoru w zakresie:

siedziby lub firmy,

kapitału zakładowego,

zasięgu terytorialnego lub rzeczowego zakresu działalności,

uprzywilejowania akcji lub uprawnień przyznanych akcjonariuszomosobiście,

tworzenia w ciężar kosztów funduszy,

rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i innych rezerw,

zasad reprezentacji spółki, gospodarowania majątkiem i aktywami zakładu ubezpieczeń, w tym

kompetencjami organów zakładu ubezpieczeń,

funduszu organizacyjnego, organu uprawnionego do zatwierdzeniaogólnych lub szczególnych warunków ubezpieczenia.

Page 16: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 16/56

a a u ezp ecze - . . - wyso okapitału zakładowego

Kapitał zakładowy nie może być niższy niż najwyższawysokość minimalnego kapitału gwarancyjnego (MKG)wymagalnego dla grup ubezpieczeń, w których zakład

ubezpieczeń prowadzi działalność ubezpieczeniową.

Kapitał zakładowy jest pokrywany wkładem pieniężnym ipodlega wpłaceniu w całości przed zarejestrowaniem zakładuw Krajowym Rejestrze Sądowym.

Środki na opłacenie kapitału zakładowego nie mogą byćobciążone

Page 17: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 17/56

Zakład ubezpieczeń - S.A.- obrót akcjami

Akcje zakładu ubezpieczeń mogą być tylko akcjami imiennymi, zwyjątkiem akcji wprowadzonych do publicznego obrotu, za zgodąKomisji Papierów Wartościowych i Giełd, na podstawie odrębnychprzepisów.

Obrót akcjami podlega wielu ograniczeniom. Podmiot zamierzającynabyć akcje lub prawa z akcji albo objąć akcje lub prawa z akcjizakładu ubezpieczeń zapewniające przekroczenie ustalonychwielkości głosów na walnym zgromadzeniu jest obowiązany

każdorazowo uzyskać zgodę organu nadzoru na nabycie alboobjęcie.

Page 18: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 18/56

Zakład ubezpieczeń - S.A. – zarząd

Zarząd zakładu ubezpieczeń powinien się składać z osób oodpowiednim wykształceniu i kwalifikacjach zawodowych.

Co najmniej 2 osoby w składzie zarządu powinny posiadaćwykształcenie zawodowe niezbędne do zarządzania zakłademubezpieczeń.

Organ nadzoru może delegować swojego przedstawiciela doudziału w posiedzeniu walnego zgromadzenia zakładuubezpieczeń.

Organ nadzoru może żądać od organów zakładu zwołania, wokreślonym terminie, walnego zgromadzenia oraz umieszczeniaokreślonych spraw w porządku jego obrad.

Page 19: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 19/56

Zakład ubezpieczeń wzajemnych -TUW

Jest to zakład, który ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności

Cel: zaspokojenie potrzeb osób ubezpieczonych

Ubezpieczonego nie obciążają więc narzuty zysku, jedynie koszty związane zfaktycznym przebiegiem szkodowości oraz działalnością towarzystwa

Rzadko spotykane w Polsce

Szczególnie przydatne przy obejmowaniu ubezpieczeniem tylko określonychgrup zawodowych, stowarzyszeń bądź organizowania zakładów ubezpieczeń o

lokalnym zasięgu działania

Zaleta: niska cena produktów ubezpieczeniowych brak aspektu komercyjnegoi wyłudzeń odszkodowań

Page 20: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 20/56

a a u ezp ecze w orm e

TUW podlega przepisom ustawy o działalnościubezpieczeniowej. Specyficzne regulacje dotyczą:

członkostwa statutu

małych TUW

wysokości kapitału zakładowego

organów towarzystwa

przekształcenia TUW w S.A.

Page 21: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 21/56

Zakład ubezpieczeń -TUW – członkostwo

Towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych jest zakład

ubezpieczeń, który ubezpiecza swoich członków na zasadziewzajemności.

Jeżeli statut nie stanowi inaczej, uzyskanie członkostwamusi być związane z zawarciem umowy ubezpieczenia,

a jego utrata – z wygaśnięciem stosunku ubezpieczenia

Page 22: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 22/56

Zakład ubezpieczeń - TUW- statut

Statut towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych jest sporządzany wformie aktu notarialnego. Przed zarejestrowaniem on i jego zmianywymagają zatwierdzenia organu nadzoru w zakresie: 1) nazwy i siedziby towarzystwa;

2) terytorialnego zasięgu działalności;

3) liczby członków zarządu i rady nadzorczej; 4) zakresu rzeczowego działalności z określeniem działu, grup i

rodzajów ubezpieczeń

5) wysokości kapitału zakładowego;

6) zasad wykorzystania nadwyżki bilansowej oraz sposób pokryciastrat;

7) zasad umarzania udziałów; 8) zasad uzyskania i utraty członkostwa oraz rodzaje członkostwa;

9) sposobu rozwiązania towarzystwa;

10) zasad dokonywania ogłoszeń towarzystwa,

11) organu uprawniony do zatwierdzania ogólnych warunkówubezpieczenia

Page 23: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 23/56

Zakład ubezpieczeń - Małe TUW

Ma ograniczony zakres działalności przez: małą liczbę członków

małę sumy zawieranych umów ubezpieczenia

niewielki zasięg terytorialny działalności

Organ nadzoru może uznać towarzystwo za małe gdy spełnianastępujące warunki:

1) towarzystwo ubezpiecza jedynie swoich członków

2) członkami towarzystwa jest zdefiniowany w statucie krąg podmiotów

3) roczny przypis składki nie przekracza równowartości w złotych 5 mlneuro

Wyłączone rygory: Tworzenie kapitału zapasowego

Posiadanie kapitału zakładowego w wysokości odpowiadającej minimalnemukapitałowi gwarancyjnemu

Swoboda kształtowania władz statutowych

Page 24: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 24/56

a a u ezp ecze -- wysokość kapitału zakładowego

Kapitał zakładowy nie może być niższy niż najwyższawysokość minimalnego kapitału gwarancyjnego (MKG)wymagalnego dla grup ubezpieczeń, w zakresie których

towarzystwo prowadzi działalność ubezpieczeniową.

Kapitał zakładowy jest pokrywany w całości wkładempieniężnym w terminie 30 dni od zarejestrowaniatowarzystwa. Kapitał może być obciążony

Kapitał zakładowy może być obniżony przez zmniejszenienominalnej wartości udziałów lub przez umorzenie częściudziałów

Page 25: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 25/56

Zakład ubezpieczeń -TUW – organy

zarząd towarzystwa,

rada nadzorcza towarzystwa,

walne zgromadzenie członków towarzystwa

a a e p ec e pr e s a cen e

Page 26: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 26/56

a a u ezp ecze - prze sz a cen eTUW w S.A.

Towarzystwo może zostać przekształcone w spółkę akcyjną stosującprzepisy Kodeksu spółek handlowych dotyczące powstania spółkiakcyjnej.

Do przekształcenia wymaga się: sporządzenia planu przekształcenia towarzystwa wraz z załącznikami

oraz opinią biegłego rewidenta;

powzięcia uchwały o przekształceniu towarzystwa w spółkę akcyjną i jejzatwierdzenia przez organ nadzoru;

powołania członków organów spółki akcyjnej powstałej w wyniku

przekształcenia towarzystwa; podpisania, przez członków towarzystwa, statutu spółki akcyjnej

powstałej w wyniku przekształcenia towarzystwa;

wykreślenia towarzystwa z rejestru i dokonania wpisu do rejestru spółkiakcyjnej powstałej w wyniku przekształcenia towarzystwa.

Page 27: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 27/56

Porównanie zakładówkomercyjnych i wzajemnych:

KRYTERIUM S.A. – forma komercyjna TUW – forma wzajemna

Cel Zysk Działalność non - profit

Składka Stała Nie jest stała

Prawo Jeden stosunek prawny Dwa stosunki prawne

Ryzyko gospodarcze Akcjonariusze Wspólna

Reasekuracja Silna potrzeba reasekuracji Niewielka potrzeba

reasekuracjiDystrybucja Potrzeba pośredniej

asekuracjiNiewielki udział 

pośredników

Koszty Wysokie Niskie

Page 28: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 28/56

 ubezpieczeniowych

Krajowy zakład ubezpieczeń, w ramach swobody świadczenia usług, możewykonywać działalność ubezpieczeniową na terytorium państwaczłonkowskiego Unii Europejskiej a jego działalność podlega nadzorowiorganu nadzoru.

Zagraniczny zakład ubezpieczeń z państwa członkowskiego UniiEuropejskiej może wykonywać działalność ubezpieczeniową na terytoriumRzeczypospolitej Polskiej, jeżeli uzyskał odpowiednie zezwolenie nawykonywanie tej działalności w państwie, w którym ma swoją siedzibę.

Działalność ta podlega nadzorowi właściwego organu państwaczłonkowskiego Unii Europejskiej, w którym ma on swoją siedzibę.

Zagraniczny zakład ubezpieczeń wykonując swoją działalność musistosować polskie prawo, chyba, że umowy międzynarodowe mówią inaczej

Page 29: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 29/56

Zagraniczne zakłady ubezpieczeń (UE)

Mogą wykonywać działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiejprzez oddział:

po otrzymaniu przez organ nadzoru od właściwego organu państwa, w którymznajduje się siedziba zakładu ubezpieczeń, odpowiednich informacji dotyczącychzagranicznego zakładu ubezpieczeń,

po otrzymaniu od organu nadzoru informacji o warunkach, na którychdziałalność ta jest wykonywana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Może wykonywać działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, winny sposób niż przez oddział w ramach swobody świadczenia usług, pootrzymaniu przez organ nadzoru od właściwych organów państwaczłonkowskiego Unii Europejskiej, na terenie którego znajduje się

siedziba zakładu ubezpieczeń:1) zaświadczenia potwierdzającego, że zakład ubezpieczeń posiada środki na

pokrycie marginesu wypłacalności;

2) informacji o grupach ubezpieczeń, na wykonywanie których posiada onzezwolenie;

3) informacji o rodzaju ryzyk, które taki zakład ubezpieczeń zamierzaubezpieczać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

ś

Page 30: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 30/56

Problemy z wypłacalnością

Jeżeli rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe zakładu ubezpieczeń niesą pokryte aktywami zgodnie z prawem, organ nadzoru możezobowiązać zakład ubezpieczeń do przedłożenia planu przywróceniaprawidłowych stosunków finansowych w zakresie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

Jeżeli środki własne zakładu ubezpieczeń są niższe niż wymaganymargines wypłacalności, organ nadzoru może zobowiązać zakładubezpieczeń do przedłożenia planu przywrócenia prawidłowychstosunków finansowych, do zatwierdzenia przez organ nadzoru.

Jeżeli środki własne zakładu ubezpieczeń są niższe niż wymaganykapitał gwarancyjny, zakład ubezpieczeń jest obowiązanyniezwłocznie:

1) zawiadomić organ nadzoru o zaistniałej sytuacji;

2) przedłożyć do zatwierdzenia przez organ nadzoru krótkoterminowyplan wypłacalności

Page 31: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 31/56

Postępowanie naprawcze

W powyższych przypadkach organ nadzoru może:1) zakazać zakładowi ubezpieczeń swobodnego rozporządzania aktywami lub ograniczyć zakres działalności;

2) wyznaczyć zakładowi ubezpieczeń termin przedłożenia planów lub termin, do którego zakład ubezpieczeń powinienprzywrócić prawidłowe stosunki finansowe albo wypłacalność;

3) zakazać zakładowi ubezpieczeń dokonywania wypłat z zysku.

Organ nadzoru może ustanowić kuratora nadzorującego wykonanie przez zakład potrzebnych planówfinansowych i wyplacalności

Organ nadzoru może ustanowić zarząd komisaryczny w celu doprowadzenia do prawidłowych stosunkówfinansowych w przypadku, gdy zakład ubezpieczeń:

1) nie przedłoży krótkoterminowego planu wypłacalności lub organ nadzoru odmówi jego zatwierdzenia lub

2) nie zrealizuje w terminie krótkoterminowego planu wypłacalności, lub

3) w każdym innym przypadku zagrożenia wypłacalności zakładu ubezpieczeń.

Organ nadzoru może ustanowić zarząd komisaryczny w przypadku zaistnienia w zakładzie ubezpieczeńsytuacji niemożności wykonywania przez organy tego zakładu ubezpieczeń powierzonych im zadań, comoże w istotny sposób zagrozić interesom ubezpieczonych a także gdy organy zakładu ubezpieczeńwykonują powierzone im zadania z rażącym naruszeniem interesów zakładu ubezpieczeń wszczególności przez doprowadzanie do sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w staniewypłacać należnych świadczeń

k d kł d b ń

Page 32: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 32/56

Likwidacja zakładu ubezpieczeń

Likwidacja zakładu ubezpieczeń następuje w przypadku:

1) podjęcia uchwały walnego zgromadzenia zakładu ubezpieczeń orozwiązaniu zakładu ubezpieczeń (likwidacja dobrowolna);

2) zarządzenia likwidacji przez organ nadzoru (likwidacja przymusowa)

dk i lik id ji

Page 33: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 33/56

W przypadku otwarcia likwidacji:

1) zakład ubezpieczeń nie może zawierać umów ubezpieczenia;

2) umowy już zawarte nie mogą być przedłużane i nie przedłużają się;

3) sumy ubezpieczeń zawartych umów ubezpieczenia nie mogą być podwyższane;

4) zakład ubezpieczeń nie może zawierać umów reasekuracji czynnej i umówretrocesji czynnej;

5) umowy reasekuracji czynnej i umowy retrocesji czynnej już zawarte nie mogąbyć przedłużane i nie przedłużają się;

6) zakład ubezpieczeń nie może przyjmować nowych cesji w ramach zawartychumów reasekuracji czynnej i umów retrocesji czynnej;

7) zakład ubezpieczeń nie może zwiększać odpowiedzialności w ramach zawartychumów reasekuracji czynnej i umów retrocesji czynnej.

Organ nadzoru może zarządzić likwidację

Page 34: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 34/56

Organ nadzoru może zarządzić likwidacjęprzymusową zakładu ubezpieczeń, jeżeli:

1) zakład ubezpieczeń wykonuje działalność z naruszeniem prawa lub statutu lub planudziałalności nie zapewniając zdolności zakładu ubezpieczeń do wykonywaniazobowiązań;

2) zakład ubezpieczeń nie zrealizuje w terminie planu przywrócenia prawidłowych

stosunków finansowych albo krótkoterminowego planu wypłacalności;

3) walne zgromadzenie zakładu ubezpieczeń nie podejmie uchwały o pokryciu stratyfinansowej albo strata finansowa nie zostanie pokryta w terminie i w sposóbokreślony w uchwale;

4) zarząd komisaryczny nie doprowadził do przywrócenia prawidłowych stosunków

finansowych zakładu ubezpieczeń w ustalonym terminie;5) zakład ubezpieczeń nie spełnia świadczeń z tytułu umów ubezpieczenia albo spełnia je

z opóźnieniem lub częściowo;

6) zostało cofnięte zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w zakresiecałej działalności.

ospo ar a nansowa za a u

Page 35: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 35/56

ospo ar a nansowa za a uubezpieczeń - Struktura finansowa

PASYWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ

Kapitały własne

Kapitał podstawowy (akcyjny/zakładowy)

Należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego

3. Kapitał zapasowy (ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej i pozostałe)

4. Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny

5. Kapitał rezerwowy pozostały

6. Niepodzielony wynik finansowy z lat ubiegłych (zysk netto lub strata netto)

7. Wynik finansowy netto roku obrotowego (zysk netto lub strata netto).

Kapitały obce

1. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

2. Pozostałe rezerwy (na podatek dochodowy od osób prawnych i inne)

3. Zobowiązania depozytowe wobec reasekuratorów

4. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne.

Rodzaje rezerw techniczno-ubezpieczeniowych:

1) rezerwa składek (przeniesienie składek),

2) rezerwa na ryzyko niewygasłe (uzupełnienie rezerwy składek),3) rezerwa na niewypłacone odszkodowania i świadczenia,

4) rezerwa na wyrównywanie szkodowości (ryzyka),

5) rezerwa w dziale ubezpieczeń na życie,

6) rezerwa w dziale ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający,

7) rezerwa na premie i rabaty (bonifikaty) dla ubezpieczonych,

8) pozostałe rezerwy określone w statucie.

Page 36: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 36/56

Gospodarka finansowa zakładuubezpieczeń – c.d.

Największa pozycja aktywów: majątek obrotowy

Najistotniejsza pozycja majątku obrotowego: lokaty

Przedmiot działalności lokacyjnej:1. Kapitały własne

2. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

3. Inne czasowo wolne środki finansowe zakładu

Page 37: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 37/56

Środki własne zakładu ubezpieczeń

Środki własne zakładu ubezpieczeń są to aktywa zakładu ubezpieczeń, z wyłączeniemaktywów przeznaczonych na pokrycie wszelkich przewidywalnych zobowiązań i wartościniematerialnych i prawnych.

Z aktywów stanowiących środki własne zakładu ubezpieczeń powiązanego wyłącza sięposiadane przez ten zakład ubezpieczeń akcje i inne aktywa finansujące kapitały własne

zakładów ubezpieczeń należących do tej samej ubezpieczeniowej grupy kapitałowej.

Środki własne zakładu ubezpieczeń to:1) wartości opłaconego kapitału zakładowego;

2) wartości zobowiązań wobec członków towarzystwa, w przypadku towarzystwaubezpieczeń wzajemnych;

3) połowa należnych wpłat na kapitał zakładowy, pod warunkiem, że co najmniej 25% kapitałuzostało opłacone;

4) kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy;5) niepodzielny wynik finansowy z lat ubiegłych;

6) wynik finansowy netto okresu sprawozdawczego;

7) w przypadku TUW należności towarzystwa od członków z tytułu dopłat, których możezażądać na podstawie statutu, do wysokości 50% należnych dopłat w roku obrotowym ido wysokości 50% środków własnych ogółem.

ospo ar a nansowa za a u

Page 38: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 38/56

ospo ar a nansowa za a uubezpieczeń

Zakład ubezpieczeń tworzy:

1) kapitał zapasowy oraz kapitały rezerwowe;

2) rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe.

ospo ar a nansowa za a u

Page 39: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 39/56

ospo ar a nansowa za a uubezpieczeń

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe – Art. 151.

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe, są przeznaczone na pokrycie bieżącychi przyszłych zobowiązań jakie mogą wyniknąć z zawartych umówubezpieczenia.

Rezerwy stanowią zabezpieczenie klientów zakładu ubezpieczeń

Na rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe składają się:1) rezerwa składek;

2) rezerwa na ryzyka niewygasłe;

3) rezerwa na niewypłacone odszkodowania lub świadczenia, w tym rezerwa naskapitalizowaną wartość rent;

4) rezerwa na wyrównanie ryzyka;5) rezerwa ubezpieczeń na życie;

6) rezerwa ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający;

7) rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych;

8) rezerwy na zwrot składek dla członków;

9) inne rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe określone w statucie.

ezerwy ec n czno-u ezp eczen owe ze

Page 40: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 40/56

ezerwy ec n czno u ezp eczen owe zewzględu na pochodzenie

Pochodzenierezerw

Zakłady ubezpieczeńmajątkowych i pozostałych

osobowych

Zakłady ubezpieczeń na życie

Związane zeskładką

Rezerwa składekRezerwa na pokrycie ryzykaniewygasłegoRezerwa na wyrównanieszkodowości (ryzyka)

Rezerwa ubezpieczeń na życieRezerwa ubezpieczeń na życie

 jeżeli ryzyko lokaty ponosi

ubezpieczający

Związane zodszkodowaniemlub świadczeniem

Rezerwy na niewypłaconeodszkodowania i świadczeniaRezerwy na niewypłaconeodszkodowania

Rezerwy na skapitalizowanąwartość rent

Rezerwy na niewypłaconeodszkodowania i świadczeniaRezerwy na niewypłaconeodszkodowania

Rezerwy na skapitalizowanąwartość rent

Mieszane Rezerwy na premie i rabatydla ubezpieczonychInne rezerwy przewidziane wstatucie danego zakładu

ubezpieczeń

Rezerwy na premie i rabaty dlaubezpieczonychInne rezerwy przewidziane wstatucie danego zakładu

ubezpieczeń

naczen e rezerw

Page 41: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 41/56

naczen e rezerwtechniczno - ubezpieczeniowych

Zapewniają realność ubezpieczenia

Zapewniają ciągłość i płynność operacji finansowych

Stanowią źródło pokrycia wyższych niż kalkulowanych świadczeń

Są gwarancją długookresowej wypłacalności ubezpieczyciela

Mają znaczący wpływ na zysk i podstawę opodatkowania

Prawidłowe ustalanie wysokości rezerw (a więc kosztów) jestzabezpieczeniem praw klientów

Firmy (zarządy) tną koszty – nie powinny ciąć rezerw!

Rezerwy powinny być liczone/weryfikowane przez aktuariusza

Metod lic enia re er

Page 42: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 42/56

Metody liczenia rezerw

indywidualną - dla każdej umowy ubezpieczenia osobno

ryczałtową, o ile wyniki zbliżone do metody indywidualnej

aktuarialną

Co 5 lat należy obliczać rezerwy ubezpieczeń nażycie metodą

indywidualną.

Lokaty

Page 43: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 43/56

Lokaty

Podstawowa grupa majątku przedsiębiorstw ubezpieczeniowych

Przychody z lokat są drugim (po składkach) co do wielkości źródłemprzychodów przedsiębiorstw ubezpieczeniowych.

Art. 153.

Zakład ubezpieczeń jest obowiązany do lokowania środków finansowychw taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonychubezpieczeń osiągnąć jak największy stopień bezpieczeństwa irentowności przy jednoczesnym zachowaniu płynności

Znaczenie działalności lokacyjnej : lokaty stanowią „zabezpieczenie” rezerw tworzonych przez przedsiębiorstwa

ubezpieczeniowe

lokaty są dodatkowym, istotnym źródłem przychodów w działalnościprzedsiębiorstw ubezpieczeniowych

Aktywami stanowiącymi pokrycie rezerw techniczno-

Page 44: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 44/56

Aktywami stanowiącymi pokrycie rezerw technicznoubezpieczeniowych mogą być - przykłady:

papiery wartościowe - emitowane, poręczone lub gwarantowane przezSkarb Państwa oraz organizacje międzynarodowe, których członkiem jestRzeczpospolita Polska;

obligacje - emitowane lub poręczone przez jednostki samorząduterytorialnego lub związki jednostek samorządu terytorialnego;

inne dłużne papiery wartościowe o stałej stopie dochodu; akcje

 jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne

inne dłużne papiery wartościowe o zmiennej stopie dochodu;

udziały;

listy zastawne;

pożyczki, - w tym zabezpieczone hipotecznie lub przez instytucjefinansowe, oraz pożyczki pod zastaw praw wynikających z umówubezpieczenia na życie;

nieruchomości lub ich części, z wyłączeniem nieruchomości lub ich częściwykorzystywanych na własne potrzeby;

środki pieniężne, w tym zgromadzone na rachunku bankowym;

Aktywa stanowiące pokrycie rezerw techniczno-

Page 45: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 45/56

Aktywa stanowiące pokrycie rezerw technicznoubezpieczeniowych nie mogą przekraczać:

Papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu na rynku regulowanym i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych: maksimum 40% r.t.u.

Nieruchomości: maksimum 25% r.t.u.

Listy zastawne, udziały, akcje niedopuszczone do publicznego obrotu i inne papierywartościowe o stałej lub zmiennej stopie dochodu : maksimum 10% r.t.u.

Certyfikaty inwestycyjne funduszy zamkniętych: maksimum 10% r.t.u. Dłużne papiery wartościowe i pożyczki zabezpieczone przez instytucje finansowe:

maksimum 10% r.t.u.

Papiery wartościowe jednego emitenta lub grupy powiązanej albo pożyczki jednegopożyczkobiorcy lub grupy powiązanej: maksimum 5% r.t.u.

Pożyczki nie zabezpieczone hipotecznie: maksimum 5% r.t.u.

Należności od cedentów, reasekuratorów: maksimum 25% r.t.u. Środki trwałe: maksimum 5% r.t.u.

Środki pieniężne: maksimum 3% r.t.u.

Zarachowane czynsze i odsetki: maximum 3% r.t.u.

na za ryn u u ezp eczen owego

Page 46: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 46/56

na za ryn u u ezp eczen owegow Polsce

1987monopoliści: PZU i Warta

1991 24 towarzystwa ubezpieczeń (ustawa o działalnościubezpieczeniowej, regulującej wolny rynek ubezpieczeń)

od 1999 produkty ubezpieczeniowe mogą sprzedawać oddziałyubezpieczycieli zagranicznych

31.12.2007 67 zakładów ubezpieczeń: 33 zakłady ubezpieczeń na życie – dział I

35 zakładów ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych – dział II

58 spóek akcyjnych

9 towarzystw ubezpieczeń wzajemnychMACIF, Życie, REJENT LIFE, BezpiecznyDom, Concordia Polska, CUPRUM, POCZTOWE, SKOK, TUW, TUZ

ubezpieczenia działu I w Polsce oferowały 2 oddziały zakładów ubezpieczeń państwczłonkowskich UE oraz Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu

usługi ubezpieczeniowe działu II – 11 takich oddziałów

yne za a w u ezp ecze

Page 47: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 47/56

yne za a w u ezp eczew Polsce

Ubezpieczyciele działający na regulowanym rynku są instytucjamizaufania publicznego. Pełnią istotną rolę w gospodarce rynkowej iwspółorganizują rynek ubezpieczeniowy.

Gospodarka finansowa ubezpieczycieli jest nadzorowana przezKomisję Nadzoru Finansowego. KNF czuwa nad tym, czy poziomzabezpieczenia kapitałowego firm jest odpowiedni oraz czy aktywana pokrycie przyszłych zobowiązań wobec klientów są lokowane wsposób uwzględniający zasady ostrożnościowe wymagane przez

europejskie i polskie prawo.

Europejski rynek ubezpieczeń

Page 48: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 48/56

Europejski rynek ubezpieczeń

Sytuację na europejskim rynku ubezpieczeniowym monitorujeEuropejskie Stowarzyszenie Ubezpieczycieli (CEA).

Organizacja ta, na podstawie informacji statystycznych

przekazanych przez kraje członkowskie przygotowuje rokrocznieraporty zawierające zagregowane dane o składce i portfelu lokatwszystkich zakładów ubezpieczeniowych stosujących standardy jednolitego rynku ubezpieczeniowego.

Stanowi ona federację 33 organizacji reprezentujących firmyprowadzące działalność ubezpieczeniową oraz reasekuracjęczynną. Ze strony polskiej członkiem CEA jest Polska IzbaUbezpieczeń.

asa y organ zac ryn u

Page 49: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 49/56

asa y organ zac ryn uubezpieczeniowego w Polsce

Zasada prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej tylko wdwóch prywatnych formach organizacyjno-prawnych: SA lub TUW

Zasada koncesjonowania działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej

Zasada rozdziału branż (dział I lub dział II)

Zasada ograniczenia pozaubezpieczeniowej działalności ubezpieczeniowej

Zasada ochrony krajowego rynku ubezpieczeniowego (protekcjonizmu) wzakresie cen

Zasada otwarcia polskiego rynku ubezpieczeniowego dla kapitałuzagranicznego i warunkowego otwarcia dla zagranicznych instytucjiubezpieczeniowych (swoboda świadczenia usług dla UE i zasada wzajemności)

Zasada materialnego (finansowego) nadzoru państwa nad działalnością

ubezpieczeniową Zasada ochrony ubezpieczonych i poszkodowanych (konsumentów usługi

ubezpieczeniowej).

Podmioty rynku ubezpieczeniowego

Page 50: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 50/56

Podmioty rynku ubezpieczeniowego

Wyszczególnienie 2008 2009

Zakłady krajowe 67 65

Przeważający kapitał krajowy 23 20

Przeważający kapitał zagraniczny 44 45

Spółki akcyjne 58 56

Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych 9 9

Zakłady ubezpieczeń na życie 30 30

Zakłady ubezpieczeń pozostałych osobowych imajątkowych

37 35

Oddziały główne zagranicznych zakładów ubezpieczeń 1 1

Koncentracja rynku ubezpieczeń

Page 51: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 51/56

Koncentracja rynku ubezpieczeń

Udział w składce przypisanej brutto ogółem:

trzech największych zakładów na życie wynosił 51,53%,

pięciu największych zakładów na życie wynosił 65,53%, trzech największych zakładów ubezpieczeń pozostałych

osobowych i majątkowych wynosił 62,48%,

pięciu największych zakładów ubezpieczeń pozostałych osobowychi majątkowych wynosił 73,06%.

a w ę sze grupy u ezp eczen owe

Page 52: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 52/56

a w ę sze grupy u ezp eczen owew Polsce

Powszechny Zakład Ubezpieczeń: PZU SA, PZU ŻYCIE SA

Warta: TUnŻ WARTA S.A., TUiR WARTA S.A.

Allianz: TU ALLIANZ ŻYCIE POLSKA S.A., TU ALLIANZPOLSKA S.A.

ING: ING TUnŻ S.A.

Ergo: STU ERGO HESTIA S.A.

Page 53: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 53/56

Prywatyzacja PZU Proces rozpoczął się w 1998 r.

Głównymi akcjonariuszami PZU SA są Skarb Państwa (55% akcji) oraz holenderskiekonsorcjum Eureko BV.

Ze względu na ujawnienie poważnych nieprawidłowości w tym procesie, w styczniu2005 roku Sejm powołał komisję śledczą do zbadania prywatyzacji PZU.

Hestia prześcignęła Wartę Ubezpieczeniowy duopol PZU i Warty

Hestia w pierwszych sześciu miesiącach 2009 roku sprzedała ubezpieczenia za ponad1,085 mld zł. W tym samym czasie sprzedaż Warty była o 64 mln zł mniejsza i wyniosła1,021 mld zł.

Sprzedaż grupy Warta Trzecia firma ubezpieczeń w Polsce z 10% udziałem w rynku pod względem wielkości

zbieranej składki.

Nabycie Warty pozwoliłoby jednym ruchem zająć kupującemu miejsce w czołówcenajwiększych grup ubezpieczeniowych.

Potencjalni nabywcy: VIG, AXA, Ergo Hestia

o s ryne u ezp ecze w czas e

Page 54: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 54/56

o s ryne u ezp ecze w czas ekryzysu finansowego

Kryzys rynków finansowych w pośredni sposób wpłynął napojawienie się strat i obniżenie dochodów sektoraubezpieczeniowego. Wynika to z wzajemnej zależności

wszystkich sektorów systemu finansowego.

Obniżenie cen aktywów na rynkach finansowych doprowadziło dozmniejszenia wartości portfela inwestycyjnego zakładówubezpieczeń.

Spowolnienie gospodarcze, wzrost bezrobocia, zmniejszenie siępoziomu konsumpcji i inwestycji doprowadziło do obniżenia popytuna usługi ubezpieczeniowe i zmniejszenie dochodów tego sektora.

Spadek zaufania społecznego do instytucji finansowych.

Przyszłość ubezpieczeń po kryzysie

Page 55: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 55/56

Przyszłość ubezpieczeń po kryzysie

Oceny dotyczące Polski pozostają nadal utrzymane w tonieoptymistycznym. Skutki załamania koniunktury dla sektoraubezpieczeń były łagodniejsze niż dla innych sektorów.

Zauważa się na krajowym rynku ubezpieczeń zintensyfikowanieprocesów konsolidacji, co może być interpretowane jako strategiaobronna ubezpieczycieli przed skutkami kryzysu.

Obawa, że polska gospodarka z pewnym opóźnieniem w stosunku

do pozostałych krajów UE zostanie dotknięta kryzysową faląuderzeniową pobudzają wśród ubezpieczycieli zachowaniainnowacyjne, co dla rynku krajowego ma swoje pozytywne skutki.

Page 56: zaklady ubezpieczen

5/9/2018 zaklady ubezpieczen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zaklady-ubezpieczen 56/56

KONIEC