ZAKON

O UREENJU PROSTORA I IZGRADNJI OBJEKATA

(Objavljen u "Sl. listu Crne Gore", br. 51 od 22. avgusta 2008, 40/10, 34/11, 47/11, 35/13, 39/13, 33/14)

I OSNOVNE ODREDBE

Predmet zakona

lan 1

Ovim zakonom ureuje se sistem ureenja prostora Crne Gore, nain i uslovi izgradnje objekata, kao i druga pitanja od znaaja za ureenje prostora i izgradnju objekata.

Cilj ureenja prostora i izgradnje objekata

lan 2 Ureenjem prostora obezbjeuju se uslovi za prostorni razvoj Crne Gore. Ureenjem izgradnje objekata stvaraju se uslovi da se objekti grade u skladu sa zakonom i drugim propisima, standardima, tehnikim normativima i normama kvaliteta u oblasti izgradnje objekata.

Ureenje prostora

lan 3 Ureenjem prostora smatra se praenje stanja u prostoru (monitoring), utvrivanje namjene, uslova i naina korienja prostora kroz izradu i donoenje planskih dokumenata, sprovoenje planskih dokumenata i ureivanje graevinskog zemljita.

Izgradnja objekata

lan 4

Izgradnja objekata je skup radnji koji obuhvata izradu tehnike dokumentacije, izdavanje graevinske dozvole, graenje objekta i izdavanje upotrebne dozvole.

Naela

lan 5 Ureenje prostora zasniva se na naelima: usklaenog ekonomskog, socijalnog, ekolokog, energetskog, kulturnog razvoja prostora Crne Gore; odrivog razvoja; podsticanja ravnomjernog ekonomskog razvoja prostora Crne Gore; racionalnog korienja i zatite prostora i prirodnih resursa; usaglaenosti sa evropskim normativima i standardima; zatite integralnih vrijednosti prostora; policentrinosti; konkurentnosti i kohezije; decentralizacije; zatite i unaprjeenja - stanja ivotne sredine; zatite kulturne batine; usaglaavanja interesa korisnika prostora i prioriteta djelovanja u prostoru; javnog interesa; privatnog interesa ali ne na tetu javnog interesa; javnosti u postupku ureenja prostora; uspostavljanja informacionog sistema o prostoru u cilju efikasnijeg ureenja prostora; aseizmikog planiranja. Izgradnja objekata zasniva se na naelima: zatite javnog interesa, nepokretnosti i imovine; usaglaenosti sa evropskim normativima i standardima; stabilnosti i trajnosti objekata, aseizmikog projektovanja i graenja objekata; zatite zdravlja, zatite ivotne sredine i prostora; zatite od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea; zatite od poara, eksplozija i industrijskih incidenata; toplotne zatite; racionalnog korienja energije i energetske efikasnosti; zatite od buke i vibracija.

Uee javnosti

lan 6 Svako ima pravo da, u skladu sa zakonom, bude obavijeten o poslovima ureenja prostora i izgradnje objekata, da daje inicijative, miljenja ili na drugi nain uestvuje u poslovima vezanim za ureenje prostora i izgradnju objekata. Odredba stava 1 ovog lana ne odnosi se na objekte od posebnog znaaja za odbranu Crne Gore i u vojnom krugu.

Objekti od opteg interesa

lan 7 Objekti od opteg interesa su dravni objekti od opteg interesa i lokalni objekti od opteg interesa. Dravnim objektima od opteg interesa smatraju se: putevi (autoputevi, magistralni i regionalni putevi) sa prateim objektima; aerodromi sa pripadajuom infrastrukturom; eljeznika infrastruktura javnog saobraaja sa prateim objektima; morske luke i lukobrani; infrastrukturni objekti od znaaja za Crnu Goru (magistralni plinovodi i naftovodi; meuregionalni i regionalni objekti vodosnabdijevanja; meuregionalni i regionalni kanalizacioni sistemi); hidroelektrane i termoelektrane sa pripadajuim objektima; objekti za proizvodnju elektrine energije iz obnovljivih izvora; objekti za obrazovanje, nauku, zdravstvo, sport, kulturu i socijalnu zatitu; proizvodni sistemi koji zapoljavaju najmanje 50 radnika; hoteli (osim apart hotela, kondo hotela i garni hotela), hotel resort, mali hotel, boutique hotel, turistiko naselje i wild beauty resort, sa etiri i pet zvjezdica, eco lodge i etno selo; objekti prenosne i distributivne mree naponskog nivoa 35 kV i vie i telekomunikacioni objekti u sistemima veza koji su meunarodnog i nacionalnog znaaja i telekomunikacioni objekti koji se grade na teritoriji dvije ili vie optina; radio difuzni objekti, iare koje povezuju teritorije dvije ili vie lokalnih samouprava, objekti ruralnog razvoja (poljoprivredni, seoskog stanovanja i turizma, stoarstva, vinogradarstva, voarstva) koji se nalaze na teritoriji dvije ili vie lokalnih samouprava i sklonita u dravnoj svojini. Lokalnim objektima od opteg interesa smatraju se: vodovodna, telekomunikaciona i kanalizaciona infrastruktura, toplovodi; optinski putevi (lokalni i nekategorisani) i pratei objekti; ulice u naseljima i trgovi; parking prostori, pijace; gradska groblja; podzemni i nadzemni prolazi; javne garae; objekti distributivne mree naponskog nivoa do 35 kV, javna rasvjeta; javne i zelene povrine i gradski parkovi, ski-liftovi, iare koje se grade na teritoriji jedne lokalne samouprave, objekti ruralnog razvoja (poljoprivredni, seoskog stanovanja i turizma, stoarstva, vinogradarstva, voarstva) i dr.

Struni ispit

lan 8 Strunim ispitom koji je propisan kao uslov za obavljanje poslova odreenih ovim zakonom provjerava se poznavanje propisa iz oblasti ureenja prostora i izgradnje objekata, kao i drugih propisa koji su od znaaja za njegovu primjenu. Program i nain polaganja strunog ispita propisuje ministarstvo nadleno za poslove ureenja prostora i izgradnje objekata (u daljem tekstu: Ministarstvo).

Znaenje izraza

lan 9 Pojedini izrazi upotrijebljeni u ovom zakonu imaju sljedee znaenje: - prostor je sastav fizikih struktura iznad i ispod zemljine povrine, do kojih doseu neposredni uticaji ljudske djelatnosti; - prostorni razvoj je izmjena prostora ljudskom djelatnou u cilju njegove zatite, unaprjeenja, korienja i upravljanja; - namjena povrina je planskim dokumentom odreena svrha za koju se prostor moe urediti, izgraditi ili koristiti na nain odreen planskim dokumentom; - javna povrina je prostor utvren planskim dokumentom za objekte ije je korienje, odnosno izgradnja od opteg interesa; - indeks izgraenosti je kolinik graevinske bruto povrine objekata i povrine parcele (lokacije, bloka, zone) izraene u istim mjernim jedinicama; - indeks zauzetosti je kolinik izgraene povrine na odreenoj parceli (lokaciji, bloku, zoni) i ukupne povrine parcele izraene u istim mjernim jedinicama; - nivelaciono rjeenje je utvrivanje nivelacionih tehnikih uslova ureenja prostora na osnovu planskog dokumenta, odnosno na osnovu pravila urbanistike struke; - regulaciona linija je linija koja dijeli javnu povrinu od povrina namijenjenih za druge namjene; - graevinska linija je linija na, iznad i ispod povrine zemlje i vode definisana grafiki i numeriki; - urbanizacija je usmjeravanje i podsticanje izgradnje na odreenom podruju u skladu sa prirodnim svojstvima prostora, razmjetajem stanovnitva, usmjeravanjem privrednih aktivnosti, izgradnjom infrastrukturnih sistema i mree objekata drutvenog standarda; - zatitne zone su povrine zemljita, vodne povrine ili vazduni prostor koji su definisani planskim dokumentom i namijenjeni za zatitu ivota i zdravlja ljudi, zatitu ivotne sredine, bezbjednost i funkciju graevina, povrina ili prostora, u skladu sa posebnim propisima; - graevinsko zemljite je zemljite koje je odreeno planskim dokumentom za graenje objekata; - graenje objekta je izvoenje radova (pripremnih radova, zemljanih radova, radova na izradi graevinskih konstrukcija, graevinsko-instalaterskih radova, radova na ugradnji graevinskih proizvoda, ugradnji postrojenja i opreme i drugih radova) radi graenja novog objekta, rekonstrukcije, ili radi promjene stanja u prostoru; - objekat je prostorna, funkcionalna, konstruktivna, arhitektonska, estetska, tehniko-tehnoloka ili biotehnika cjelina sa instalacijama, postrojenjima i opremom, odnosno same instalacije, postrojenja i oprema koja se ugrauje u objekat

ili samostalno izvodi (zgrade svih vrsta, saobraajni, vodoprivredni, telekomunikacioni i energetski objekti, unutranja i spoljna mrea i instalacije, objekti komunalne infrastrukture, industrijski, poljoprivredni i drugi privredni objekti, javne zelene povrine, objekti sporta i rekreacije, groblja, sklonita i dr.); - investitor je lice na ije ime se izdaje graevinska dozvola; - pripremni radovi su radovi koji prethode graenju objekta: ograivanje gradilita; radovi na uklanjanju postojeih objekata, izmjetanje saobraajnica i instalacija, skretanje vodotokova i dr; graenje i postavljanje objekata i instalacija privremenog karaktera za potrebe izvoenja radova; graenje, odnosno postavljanje objekta za potrebe prezentacije budueg objekta; obezbjeenje prostora za dopremu i smjetaj graevinskog materijala i drugi radovi kojima se obezbjeuje sigurnost susjednih objekata, saniranje terena i obezbjeenje nesmetanog odvijanja saobraaja i korienje okolnog prostora, zemljani radovi; - rekonstrukcija je izvoenje graevinskih i drugih radova na postojeem objektu, kojima se vri: nadogradnja; dogradnja; zamjena instalacija, ureaja, postrojenja i opreme kojima se mijenja postojei kapacitet; utie na stabilnost i sigurnost objekta; mijenjaju bitni konstruktivni elementi; mijenja tehnoloki proces; mijenja spoljni izgled koji je odreen uslovima za ureenje prostora, utie na bezbjednost susjednih objekata, saobraaja i ivotne sredine, mijenja reim voda; mijenjaju uslovi zatite prirodne i nepokretne kulturne batine, dobara koja uivaju prethodnu zatitu i zatitu njihove zatiene okoline; - adaptacija je izvoenje radova na odravanju objekta i radova koji nijesu od uticaja na stabilnost objekta, odnosno pojedinih njegovih djelova, koje se ne smatra graenjem objekta; - odravanje objekta je tehniko osmatranje objekta u eksploataciji i obezbjeenje adekvatnog korienja objekta tokom njegove eksploatacije, zamjena instalacija, ureaja, postrojenja i opreme kojima se ne mijenja postojei kapacitet, kao i tekue odravanje objekata putne i eljeznike infrastrukture, elektroenergetskih, vodovodnih, kanalizacionih, telekomunikacionih i ostalih objekata; - graevinski proizvodi su graevinski materijali i iz njih izraeni graevinski elementi, kao i drugi proizvodi ili poluproizvodi koji su namijenjeni za trajnu ugradnju u objekte; - gradilite je prostor na kome se gradi, odnosno uklanja objekat, kao i prostor potreban za primjenu tehnologije graenja; - porodina stambena zgrada je zgrada namijenjena za stanovanje povrine do 500 m2 i sa najvie etiri zasebne stambene jedinice; - energetska efikasnost je odnos izmeu postignutog uinka, usluga, dobara ili energije i inputa energije; - poboljanje energetske efikasnosti je poveanje efikasnosti korienja krajnje energije kao posljedica promjena u tehnologiji, ponaanju korisnika i/ili ekonomskim promjenama.

II. UREENJE PROSTORA 1. Posebne odredbe Planski dokument

lan 10

Planskim dokumentom odreuje se organizacija, korienje i namjena prostora, kao i mjere i smjernice za ureenje, zatitu i unaprjeenje prostora. Planski dokument ima karakter javnog dokumenta.

Meusobna usklaenost planskih dokumenata

lan 11 Planski dokumenti moraju biti meusobno usklaeni, na nain to se planski dokumenti uih teritorijalnih cjelina, u pogledu namjene prostora i koncepcije ureenja prostora, usklauju sa planskim dokumentima irih teritorijalnih cjelina.

Usklaenost sa posebnim propisima

lan 12 Ureenje prostora i izgradnja objekta mora biti usklaena sa posebnim propisima iz oblasti zatite ivotne sredine, zatite kulturne i prirodne batine, racionalnog korienja energije i energetske efikasnosti, kulturno-istorijskog razvoja, stvorenog i prirodnog nasljea, tla, vazduha, uma, voda, zdravlja, kao i zatite energetskih, rudarskih i industrijskih objekata, sprjeavanja i zatite od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea; infrastrukturnih objekata i mrea, sportskih, turistikih i objekata posebne namjene i njihove infrastrukture.

2. Praenje stanja u prostoru (monitoring)

lan 13

Praenjem stanja u prostoru smatra se priprema i voenje dokumentacione osnove o prostoru, izrada izvjetaja o ureenju prostora, izrada i donoenje programa ureenja prostora i formiranje i voenje informacionog sistema.

Dokumentaciona osnova o prostoru

lan 14

Za potrebe praenja stanja u prostoru i izrade planskih dokumenata, organ uprave nadlean za poslove ureenja prostora i izgradnje objekata (u daljem tekstu: organ uprave), odnosno organ lokalne uprave nadlean za poslove ureenja prostora i izgradnje objekata (u daljem tekstu: organ lokalne uprave), vodi dokumentacionu osnovu o prostoru. Sadraj i nain voenja dokumentacione osnove o prostoru propisuje Vlada Crne Gore (u daljem tekstu: Vlada).

Izvjetaj o stanju ureenja prostora

lan 15 Ministarstvo, odnosno organ lokalne uprave duan je da Vladi, odnosno skuptini lokalne samouprave jednom godinje podnese izvjetaj o stanju ureenja prostora. Izvjetaj iz stava 1 ovog lana sadri, naroito: analizu sprovoenja planskih dokumenata; ocjenu sprovedenih mjera i njihov uticaj na upravljanje prostorom; ocjenu zatite prostora; podatke o izgraenim objektima ukljuujui i objekte koji su izgraeni suprotno zakonu; ocjenu o iskazanim potrebama korisnika prostora, kao i druge elemente od vanosti za prostor za koji se izvjetaj izrauje. Organ lokalne uprave duan je da izvjetaj o stanju ureenja prostora dostavi Ministarstvu i organu uprave, u roku od 15 dana od dana donoenja. Izvjetaj o stanju ureenja prostora objavljuje se u "Slubenom listu Crne Gore", u jednom dnevnom tampanom mediju koji se distribuira na teritoriji Crne Gore, kao i na sajtu Ministarstva, odnosno organa lokalne uprave.

Program ureenja prostora

lan 16 Vlada, odnosno skuptina lokalne samouprave donosi jednogodinji program ureenja prostora (u daljem tekstu: Program). Program se donosi na osnovu izvjetaja iz lana 15 ovog zakona. Program sadri procjenu potrebe izrade novih, odnosno izmjene i dopune postojeih planskih dokumenata i mjere od znaaja za izradu i donoenje tih dokumenata. Programom se utvruje dinamika ureenja prostora, izvori finansiranja, rokovi ureenja, operativne mjere za sprovoenje planskog dokumenta, a naroito mjere za komunalno opremanje graevinskog zemljita iz lana 65 ovog zakona, kao i druge mjere za sprovoenje politike ureenja prostora. Program, po potrebi, sadri i mjere, u skladu sa preuzetim meunarodnim obavezama, u odnosu na objekte izgraene suprotno zakonu. U pripremi i donoenju Programa ostvaruje se uee javnosti. Program se objavljuje u "Slubenom listu Crne Gore", u jednom dnevnom tampanom mediju koji se distribuira na teritoriji Crne Gore, kao i na sajtu Ministarstva, odnosno organa lokalne uprave.

Voenje informacionog sistema

lan 17 Organ uprave i organ lokalne uprave formiraju i vode jedinstven informacioni sistem o prostoru. Sadraj i nain voenja informacionog sistema iz stava 1 ovog lana propisuje Vlada.

3. Vrste i sadraj planskih dokumenata 1) Vrste planskih dokumenata

lan 18

Planski dokumenti su: a) dravni planski dokumenti; b) lokalni planski dokumenti.

a) Dravni planski dokumenti

lan 19 Dravni planski dokumenti su: 1) Prostorni plan Crne Gore;

2) prostorni plan posebne namjene; 3) detaljni prostorni plan; 4) dravna studija lokacije. Donoenje Prostornog plana Crne Gore i prostornog plana posebne namjene je obavezno.

Prostorni plan Crne Gore

lan 20

Prostorni plan Crne Gore je strateki dokument i opta osnova organizacije i ureenja prostora Crne Gore. Prostornim planom Crne Gore odreuju se dravni ciljevi i mjere prostornog razvoja, u skladu sa ukupnim ekonomskim, socijalnim, ekolokim i kulturno-istorijskim razvojem Crne Gore. Prostorni plan Crne Gore sadri, naroito: politiku korienja prostora i razvoj funkcija i djelatnosti u Crnoj Gori; osnove dugorone politike organizacije prostora; osnovne sisteme infrastrukture i osnovne tehnike sisteme i nain njihovog povezivanja sa sistemima infrastrukture u okruenju; smjernice za poveanje energetske efikasnosti i korienje obnovljivih izvora energije; ekonomsko-demografsku analizu; osnove zatite prirodnih i pejzanih vrijednosti i kulturne batine; smjernice za zatitu ivotne sredine; osnove zatite od interesa za odbranu zemlje; osnove sprjeavanja i zatite od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea; oblasti i modalitete prekogranine i meunarodne saradnje; postavke za izradu planskih dokumenata uih teritorijalnih cjelina; identifikaciju podruja od posebnog znaaja za Crnu Goru; koncesiona podruja; ekonomsko-trinu projekciju; urbanistiko-tehnike uslove ili smjernice za izgradnju dravnih objekata od opteg interesa; smjernice, mjere, faze i dinamiku realizacije plana.

Prostorni plan posebne namjene

lan 21

Prostorni plan posebne namjene izrauje se i donosi za teritoriju ili djelove teritorije jedne ili vie lokalnih samouprava sa zajednikim prirodnim, regionalnim ili drugim obiljejima koji su od posebnog znaaja za Crnu Goru i koji zahtijevaju poseban reim ureenja i korienja (nacionalni park, obalno podruje, morsko dobro, prirodni rezervat, rekreaciono-turistiko podruje, kulturno-istorijsko podruje, eksploataciono polje na kome se vri povrinsko iskoriavanje mineralnih sirovina i sl.). Prostorni plan posebne namjene sadri, naroito: granice teritorije za koje se plan donosi; izvode iz Prostornog plana Crne Gore; ocjenu postojeeg stanja prostornog ureenja; poloaj i pravce razvoja u odnosu na okruenje; reim korienja i ureenja prostora i granice zona prema ovim reimima; ekonomsko-demografsku analizu; smjernice za izradu dravne studije lokacije; reim zatite kulturne batine; mjere za zatitu pejzanih vrijednosti; plan predjela; mjere za zatitu ivotne sredine; koncept korienja obnovljivih izvora energije i primjena mjera energetske efikasnosti; urbanistiko-tehnike uslove ili smjernice za izgradnju objekata, ureivanje, korienje i zatitu za prostor za koji se ne predvia donoenje dravne studije lokacije; druge mjere i uslove koji odgovaraju potrebama i karakteristikama namjene podruja za koje se plan donosi; smjernice i mjere za realizaciju plana; podruja, zone, lokacije i dravne objekte od opteg interesa; koncesiona podruja; ekonomsko-trinu projekciju; nain, faze i dinamiku realizacije plana.

Detaljni prostorni plan

lan 22

Detaljni prostorni plan donosi se za podruja na kojima treba da se izgrauju objekti, koji su od interesa za Crnu Goru ili su od regionalnog znaaja (teritorije jedne ili vie lokalnih samouprava). Detaljni prostorni plan donosi se, naroito za: dravne objekte od opteg interesa; industrijske, skladine i slobodne zone; koncesiona podruja; prostore za izgradnju turistikih naselja i kompleksa; rekreacione, zdravstvene i sline objekte; obalni pojas uz jezera, rijeke i druge vodotoke. Detaljni prostorni plan sadri, naroito: granice podruja za koje se plan donosi obiljeene na kartama ili topografsko-katastarskim planovima; izvode iz Prostornog plana Crne Gore; ocjenu postojeeg stanja prostornog ureenja; koncepciju namjene povrina, ureivanja, izgradnje i korienja prostora; ekonomsko-demografsku analizu; zatitne zone; koncepciju infrastrukturnih sistema i nain njihovog povezivanja sa infrastrukturnim sistemima u okruenju; uslove, faze i dinamiku realizacije infrastrukturnih mrea i objekata; urbanistiko-tehnike uslove ili smjernice za izgradnju objekata; koncepciju izgradnje objekata za proizvodnju, prenos i distribuciju energije u skladu sa principima energetske efikasnosti i uz podsticanje uea obnovljivih izvora energije; reim zatite kulturne i prirodne batine; mjere za zatitu pejzanih vrijednosti; mjere za zatitu ivotne sredine; osnove zatite od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea; smjernice i mjere za realizaciju plana; plan parcelacije; podruja, zone, lokacije i objekte od opteg interesa; ekonomsko-trinu projekciju; nain, faze i dinamiku realizacije plana.

Dravna studija lokacije

lan 23

Za podruja koja se nalaze u zahvatu prostornog plana posebne namjene, a koja nijesu detaljno razraena tim planom moe se donijeti dravna studija lokacije. Dravnom studijom lokacije odreuju se uslovi za izgradnju i izvoenje radova na podruju prostornog plana posebne namjene. Dravna studija lokacije sadri, naroito: izvod iz prostornog plana posebne namjene; granice podruja za koje se donosi; detaljnu namjenu povrina; ekonomsko-demografsku analizu; plan parcelacije; urbanistiko-tehnike uslove za izgradnju objekata; graevinske i regulacione linije; trase infrastrukturnih mrea i saobraajnica i smjernice za izgradnju infrastrukturnih i komunalnih objekata; nivelaciona i regulaciona rjeenja; take i uslove prikljuenja na saobraajnice, infrastrukturne mree i komunalne objekte; smjernice urbanistikog i arhitektonskog oblikovanja prostora sa smjernicama za primjenu energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije; reim zatite kulturne batine; mjere za zatitu ivotne sredine; mjere za zatitu pejzanih vrijednosti i smjernice za realizaciju projekata pejzane arhitekture odnosno ureenja terena; ekonomsko-trinu projekciju; nain, faze i dinamiku realizacije plana.

b) lokalni planski dokumenti

lan 24

Lokalni planski dokumenti su: 1) prostorno - urbanistiki plan lokalne samouprave; 2) detaljni urbanistiki plan; 3) urbanistiki projekat; 4) lokalna studija lokacije. Donoenje prostorno - urbanistikog plana lokalne samouprave je obavezno.

Prostorno - urbanistiki plan lokalne samouprave

lan 25 Prostorno-urbanistikim planom lokalne samouprave odreuju se ciljevi i mjere prostornog i urbanistikog razvoja lokalne samouprave, u skladu sa planiranim ekonomskim, socijalnim, ekolokim i kulturno-istorijskim razvojem. Prostorno-urbanistiki plan lokalne samouprave izrauje se i donosi za teritoriju lokalne samouprave. Prostorno-urbanistiki plan lokalne samouprave sadri: izvod iz Prostornog plana Crne Gore; ocjenu postojeeg stanja prostornog ureenja; poloaj i pravce razvoja lokalne samouprave u odnosu na susjedne lokalne samouprave u Crnoj Gori u cjelini; osnovnu koncepciju namjene povrina, ureivanja, izgradnje i korienja prostora; osnove prostorne organizacije u pogledu poloaja i povezivanja objekata infrastrukture sa naseljenim mjestima; razradu mrea naselja; namjenu povrina sa odgovarajuim grafikim prikazima; koncesiona podruja; podruja zone, lokacije za objekte od opteg interesa. Prostorno-urbanistiki plan sadri, naroito: projekciju organizacije i ureenja prostora s orijentacionim potrebama i mogunostima korienja i namjenama povrina, obavezno za centar lokalne samouprave, a po potrebi i za druga naselja na teritoriji lokalne samouprave; smjernice i osnove za rejonizaciju i grupisanje seoskih naselja; smjernice za razvoj i prostornu organizaciju i smjernice za izradu detaljnih urbanistikih planova i urbanistikih projekata; smjernice za izradu lokalnih studija lokacije; smjernice za izgradnju na podrujima za koja se ne predvia donoenje detaljnog urbanistikog plana, urbanistikog projekta ili lokalne studije lokacije; mree infrastrukturnih sistema sa uslovima prikljuenja (saobraajnice, energetski, hidrotehniki i komunalni objekti); osnove mree objekata javnih funkcija (objekti za obrazovanje, nauku, zdravstvo, kulturu, socijalnu zatitu i dr.); urbanistiko-tehnike uslove ili smjernice za izgradnju infrastrukturnih i komunalnih objekata od posebnog interesa za lokalnu samoupravu; ekonomsko-demografsku analizu; smjernice za pejzano oblikovanje prostora; smjernice za zatitu ivotne sredine; reim zatite kulturne batine; plan predjela sa smjernicama za pejzano oblikovanje prostora; plan ureenja zelenih povrina; plan rekonstrukcije, odnosno sanacije starih djelova naselja; plan seizmike mikro rejonizacije; mjere zatite od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea; reim zatite kulturne i prirodne batine; mjere zatite od znaaja za odbranu zemlje na podruju naselja; osnovu koncepcije i parametre stambene izgradnje; mjere za poveanje energetske efikasnosti i korienje obnovljivih izvora energije; ekonomsko-trinu projekciju; uslove, nain, faze i dinamiku realizacije plana.

Detaljni urbanistiki plan

lan 26 Detaljnim urbanistikim planom odreuju se uslovi za izgradnju objekata u naseljima na podruju prostorno-urbanistikog plana lokalne samouprave, na nain koji obezbjeuje sprovoenje tih planova. Detaljni urbanistiki plan obavezno se donosi za sva naselja ili djelove naselja za koja je to odreeno prostorno-urbanistikim planom lokalne samouprave. Detaljni urbanistiki plan sadri, naroito: granice podruja za koje se donosi; aurne katastarske planove u digitalnom ili analognom obliku; izvod iz prostorno-urbanistikog plana lokalne samouprave sa namjenom povrina, postavkama i smjernicama za odnosno podruje; detaljnu namjenu povrina; ekonomsko-demografsku analizu; plan

parcelacije; indeks izgraenosti i indeks zauzetosti; urbanistiko-tehnike uslove za izgradnju objekata i ureenje prostora; kriterijume za primjenu energetske efikasnosti i korienje obnovljivih izvora energije; veliine urbanistikih parcela, vrste objekata, visinu i orijentaciju objekata, najvei broj spratova, broj stanova, bruto razvijena graevinska povrina i dr.; graevinske i regulacione linije; trase infrastrukturnih mrea i saobraajnica i smjernice i uslove za izgradnju infrastrukturnih i komunalnih objekata; nivelaciona i regulaciona rjeenja; take i uslove prikljuivanja objekata na saobraajnice, infrastrukturne mree i komunalne objekte; smjernice za zatitu ivotne sredine; mjere za urbanistiko i arhitektonsko oblikovanje prostora; mjere za zatitu pejzanih vrijednosti i realizaciju projekata pejzane arhitekture odnosno ureenja terena; reim zatite kulturne batine; ekonomsko-trinu projekciju; nain, faze i dinamiku realizacije plana.

Urbanistiki projekat

lan 27 Za ua podruja kojima predstoji znaajnija i sloenija izgradnja, odnosno koja predstavljaju posebno karakteristine cjeline moe se donijeti urbanistiki projekat. Urbanistiki projekat obavezno se donosi za naselje, djelove naselja, kao i druga podruja koja su upisana u registar kulturnih dobara Crne Gore. Urbanistiki projekat sadri sve elemente detaljnog urbanistikog plana i idejna rjeenja objekata.

Lokalna studija lokacije

lan 28

Za podruja koja se nalaze u zahvatu prostorno-urbanistikog plana lokalne samouprave, a za koja nije predviena izrada detaljnog urbanistikog plana i urbanistikog projekta moe se donijeti lokalna studija lokacije. Lokalnom studijom lokacije odreuju se uslovi za izgradnju objekata na podruju prostorno-urbanistikog plana lokalne samouprave, shodno smjernicama i kriterijumima predvienim tim planom. Lokalna studija lokacije za podruje prostorno - urbanistikog plana lokalne samouprave sadri elemente dravne studije lokacije iz lana 23 stav 3 ovog zakona.

Blii sadraj planskog dokumenta

lan 29 Blii sadraj i formu planskog dokumenta, kriterijume namjene povrina, posebno oznaavanje zona turizma, industrije, poljoprivrede, stambene izgradnje i sl., elemente urbanistike regulacije, jedinstvene grafike simbole i ostali potreban sadraj propisuje Ministarstvo. Planski dokument obavezno sadri separat sa urbanistiko-tehnikim uslovima (u daljem tekstu: separat) neophodnim za izradu tehnike dokumentacije.

Ucrtavanje linije

lan 29a

U planske dokumente koji obuhvataju podruje morskog dobra obavezno se ucrtavaju obalna linija, linija morske obale i linija granice morskog dobra.

Javni konkurs

lan 30

Za izuzetno sloene i atraktivne djelove urbanih cjelina i drugih prostora i lokaliteta planskim dokumentom moe se predvidjeti raspisivanje javnog konkursa za urbanistiko-arhitektonsko idejno rjeenje, u skladu sa smjernicama, odnosno urbanistiko tehnikim uslovima iz planskog dokumenta. Usvojeno urbanistiko-arhitektonsko idejno rjeenje putem javnog konkursa iz stava 1 ovog lana predstavlja sastavni dio planskog dokumenta. Sprovoenje javnog konkursa iz stava 1 ovog lana obavlja Ministarstvo, odnosno organ lokalne uprave. Nain i postupak sprovoenja javnog konkursa iz stava 3 ovog lana propisuje Ministarstvo.

4. Izrada i donoenje planskog dokumenta Odluka o izradi planskog dokumenta

lan 31

Izradi Prostornog plana Crne Gore pristupa se na osnovu odluke o izradi koju donosi Skuptina Crne Gore, a izradi prostornog plana posebne namjene, detaljnog prostornog plana i dravne studije lokacije, na osnovu odluke koju donosi Vlada.

Izradi lokalnog planskog dokumenta pristupa se na osnovu odluke koju donosi izvrni organ lokalne samouprave. Odluka o izradi planskog dokumenta donosi se u skladu sa Programom iz lana 16 ovog zakona. Odlukom o izradi planskog dokumenta odreuje se, naroito: vrsta planskog dokumenta; teritorija, odnosno podruje za koje se izrauje; nain finansiranja; vrijeme za koje se donosi; rokovi izrade; osnovne smjernice iz planskih dokumenata irih teritorijalnih jedinica i dr. Sastavni dio odluke o izradi planskog dokumenta je programski zadatak kojim se odreuju polazna opredjeljenja planskog dokumenta, zahtjevi i potrebe korisnika prostora iskazani u izvjetaju iz lana 15 ovog zakona. Odluka o izradi planskog dokumenta sa programskim zadatkom, koju donosi skuptina lokalne samouprave, dostavlja se Ministarstvu i organu uprave. Ako se za planski dokument izrauje, u skladu sa posebnim propisima, strateka procjena uticaja na ivotnu sredinu, odluka o tome donosi se istovremeno sa donoenjem odluke o izradi planskog dokumenta.

Objavljivanje odluke o izradi

lan 32

Odluka o izradi planskog dokumenta objavljuje se u "Slubenom listu Crne Gore", jednom dnevnom tampanom mediju koji se distribuira na teritoriji Crne Gore, kao i na sajtu Ministarstva, odnosno organa lokalne uprave.

Nosilac pripremnih poslova i pripremni poslovi

lan 33

Nosilac pripremnih poslova na izradi i donoenju planskog dokumenta je Ministarstvo, odnosno organ lokalne uprave. Pripremnim poslovima, u smislu stava 1 ovog lana, smatraju se, naroito: priprema odluke o izradi planskog dokumenta; priprema programskog zadatka; priprema dokumentacije potrebne za izradu planskog dokumenta; obavljanje poslova vezanih za ustupanje izrade planskog dokumenta; poslovi organizacije izrade planskog dokumenta; priprema izjave iz lana 39 stav 2 ovog zakona; pribavljanje propisanih saglasnosti i saradnja sa ovlaenim subjektima; poslovi sprovoenja javne rasprave; priprema odluke o donoenju planskog dokumenta, kao i drugi poslovi u vezi izrade i donoenja planskog dokumenta.

Zabrana graenja

lan 34 Odluka o izradi planskog dokumenta sadri, po potrebi, i odluku o zabrani graenja na prostoru ili dijelu prostora za koji se taj plan izrauje. Zabrana graenja iz stave 1 ovog lana ne odnosi se na objekte za koje je podnijeta, odnosno pribavljena dokumentacija i dokazi iz lana 93 stav 1 ovog zakona. Odluka o zabrani graenja moe se donijeti i nakon donoenja odluke o izradi planskog dokumenta. Zabrana graenja primjenjuje se do roka utvrenog odlukom iz st. 1 i 3 ovog lana.

Ovlaenje za izradu planskog dokumenta

lan 35 Planski dokument moe da izrauje privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik koji je upisan u Centralni registar privrednih subjekata za obavljanje djelatnosti izrade planskog dokumenta i koje ispunjava uslove propisane ovim zakonom. Privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik iz stava 1 ovog lana mora imati zaposlenog odgovornog planera. Za izradu pojedinih djelova, odnosno faza planskog dokumenta, definisanih programskim zadatkom, privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik iz stava 1 ovog lana zakljuuje ugovor sa drugim privrednim drutvom, pravnim licem, odnosno preduzetnikom koji ima zaposlenog planera.

Odgovorni planer i planer

lan 36

Odgovorni planer moe biti lice sa visokom strunom spremom (etvorogodinji studijski program) sa najmanje pet godina radnog iskustva na pripremi, izradi ili sprovoenju najmanje etiri planska dokumenta, poloenim strunim ispitom i koje je lan Komore. Izuzetno od stava 1 ovog lana, odgovorni planer za dravnu studiju lokacije, detaljni urbanistiki plan, lokalnu studiju lokacije i urbanistiki projekat moe biti samo diplomirani inenjer arhitekture, specijalista arhitekture, diplomirani prostorni planer ili specijalista prostorni, odnosno urbanistiki planer, sa najmanje pet godina radnog iskustva na pripremi, izradi ili sprovoenju najmanje etiri planska dokumenta, poloenim strunim ispitom i koji je lan Komore. Odgovorni planer rukovodi izradom planskog dokumenta i odgovoran je za usaglaenost djelova, odnosno faza

planskog dokumenta definisanih programskim zadatkom. Planer moe biti lice sa visokom strunom spremom (etvorogodinji studijski program), sa tri godine radnog iskustva na pripremi, izradi ili sprovoenju najmanje dva planska dokumenta, poloenim strunim ispitom i da je lan Komore.

Ovlaenje stranog lica za izradu planskog dokumenta

lan 37 Planski dokument moe da izrauje i strano lice ako ispunjava uslove propisane l. 35 i 36 ovog zakona.

Dostavljanje podataka, predloga i miljenja

lan 38 Organi, privredna drutva, ustanove i druga pravna lica nadlena za poslove: projekcije razvoja; vodoprivrede; elektroprivrede; saobraaja; telekomunikacija; radio difuzije; zdravstva; odbrane zemlje; kulture; stambeno-komunalne djelatnosti; geodetske, geoloke, geofizike, seizmike i hidro-meteoroloke poslove; poslove statistike; poljoprivrede, umarstva, turizma, zatite prirode, zatite kulturne i prirodne batine; zatite ivotne sredine, sporta, obrazovanja, finansija, katastra nepokretnosti; i dr. duna su da, na zahtjev nosioca pripremnih poslova, u roku od 15 dana, dostave raspoloive podatke, u analognoj i digitalnoj formi, kao i svoje predloge i miljenja koja su neophodna za izradu planskog dokumenta.

Dostavljanje lokalnog planskog dokumenta radi davanja miljenja

lan 39 Nosilac pripremnih poslova dostavlja nacrt lokalnog planskog dokumenta na miljenje Ministarstvu, radi provjere usklaenosti sa odlukom o izradi; provjere usklaenosti sa propisanim standardima i normativima; provjere opravdanosti planskog rjeenja; provjere potrebe za sprovoenjem javnog konkursa iz lana 30 ovog zakona, kao i ocjene usaglaenosti sa planskim dokumentom irih teritorijalnih cjelina i usklaenosti sa ovim zakonom. Uz nacrt planskog dokumenta nosilac pripremnih poslova dostavlja miljenja nadlenih organa, institucija i javnih preduzea lokalne samouprave, kao i izjavu da je planski dokument izraen u skladu sa ovim zakonom. Ministarstvo je duno da miljenje iz stava 1 ovog lana dostavi nosiocu pripremnih poslova u roku od 30 dana od dana prijema nacrta lokalnog planskog dokumenta. U postupku davanja miljenja, Ministarstvo je duno da nacrt lokalnog planskog dokumenta, u digitalnoj formi, dostavi na miljenje organima dravne uprave, privrednim drutvima i drugim pravnim licima nadlenim za poslove: zatite ivotne sredine; zatite kulturne i prirodne batine; poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva; zdravstva; energetike, rudarstva i industrije; turizma; sprjeavanja i zatite od industrijskih nesrea; saobraaja; pomorstva; telekomunikacija; radio difuzije; odbrane, sporta, obrazovanja, finansija, katastra nepokretnosti; projekcije razvoja; seizmike. Miljenja iz stava 4 ovog lana dostavljaju se Ministarstvu u roku od 15 dana od dana prijema nacrta planskog dokumenta. Ako se miljenje ne dostavi u roku iz stava 5 ovog lana smatrae se da nema primjedbi na nacrt planskog dokumenta. Miljenje iz stava 1 ovog lana objavljuje se na sajtu Ministarstva, u roku od sedam dana od dana davanja.

Dostavljanje dravnog planskog dokumenta na miljenje

lan 40 Nosilac pripremnih poslova duan je da nacrt dravnog planskog dokumenta dostavi na miljenje organima dravne uprave, privrednim drutvima, ustanovama i drugim pravnim licima iz lana 39 stav 4 ovog zakona. Miljenje iz stava 1 ovog lana dostavlja se na nain propisan lanom 39 st. 5 i 6 ovog zakona. Miljenje iz stava 1 ovog lana objavljuje se na sajtu Ministarstva, u roku od sedam dana od dana dostavljanja.

Dostavljanje planskog dokumenta Vladi, odnosno izvrnom organu lokalne samouprave

lan 41 Planski dokument u koji je ugraeno miljenje iz lana 39, odnosno lana 40 ovog zakona nosilac pripremnih poslova dostavlja Vladi, odnosno izvrnom organu lokalne samouprave, radi utvrivanja nacrta planskog dokumenta. Uz planski dokument iz stava 1 ovog lana dostavlja se program odravanja javne rasprave.

Javna rasprava

lan 42

Vlada, odnosno izvrni organ lokalne samouprave stavlja nacrt planskog dokumenta na javnu raspravu. Javna rasprava iz stava 1 ovog lana oglaava se u jednom dnevnom tampanom mediju koji se distribuira na teritoriji Crne Gore, na sajtu nosioca pripremnih poslova i traje od 15 do 30 dana od dana objavljivanja. Nosilac pripremnih poslova duan je da saini izvjetaj o javnoj raspravi i da ga dostavi obraivau, koji primjedbe i sugestije, na odgovarajui nain, ugrauje u planski dokument. Izvjetaj o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu stavlja se na javnu raspravu istovremeno sa stavljanjem na javnu raspravu nacrta planskog dokumenta.

Ponovna javna rasprava

lan 43

Ako se nakon sprovedene javne rasprave planski dokument bitno razlikuje od prvobitnog nacrta planskog dokumenta moe se sprovesti ponovna javna rasprava. Stepen razliitosti u smislu stava 1 ovog lana utvruje nosilac pripremnih poslova. Ponovna javna rasprava iz stava 1 ovog lana sprovodi se u odnosu na itav planski dokument, odnosno njegov dio, na nain propisan lanom 42 ovog zakona, s tim to traje 15 dana od dana objavljivanja.

Uvid u izvjetaj

lan 44 Nosilac pripremnih poslova duan je da svim zainteresovanim licima omogui uvid u izvjetaj o javnoj raspravi, koji objavljuje na sajtu.

Dostavljanje predloga planskog dokumenta

lan 45

Nosilac pripremnih poslova dostavlja Vladi, odnosno izvrnom organu lokalne samouprave predlog planskog dokumenta, sa izvjetajem o javnoj raspravi.

Dostavljanje Ministarstvu na saglasnost

lan 46

Izvrni organ lokalne samouprave, nakon utvrivanja, dostavlja predlog lokalnog planskog dokumenta na saglasnost Ministarstvu. U postupku davanja saglasnost iz stava 1 ovog lana provjerava se da li je predlog lokalnog planskog dokumenta usklaen sa miljenjem Ministarstva na nacrt lokalnog planskog dokumenta, kao i sa ovim zakonom. Saglasnost u smislu stava 2 ovog lana daje se u roku od 20 dana od dana prijema predloga lokalnog planskog dokumenta. Ukoliko predlog lokalnog planskog dokumenta nije usklaen sa miljenjem Ministarstva i ovim zakonom, Ministarstvo e u roku od 20 dana vratiti planski dokument izvrnom organu lokalne samouprave na doradu. Predlog lokalnog planskog dokumenta i saglasnost, odnosno akt o doradi iz st. 3 i 4 ovog lana objavljuju se na sajtu Ministarstva, u roku od sedam dana od dana dostavljanja, odnosno davanja.

Nadlenost za donoenje

lan 47 Prostorni plan Crne Gore i prostorni plan posebne namjene donosi Skuptina Crne Gore. Detaljni prostorni plan i dravnu studiju lokacije donosi Vlada. Lokalni planski dokument donosi skuptina lokalne samouprave.

Donoenje lokalnih dokumenata od strane Vlade

lan 48 Izuzetno od odredbe lana 47 stav 3 ovog zakona, Vlada moe donijeti lokalni planski dokument: 1) ako lokalna samouprava nije donijela, odnosno ne sprovodi lokalni planski dokument, zbog ega mogu nastati tetne posledice za okolinu i prostor ili ako bi nastupilo neizvrenje zakonom propisanih obaveza u oblasti ureenja prostora ili bi to usporilo ekonomski razvoj Crne Gore, 2) ako se o tome sporazumije sa lokalnom samoupravom. U sluaju iz stava 1 ovog lana, lokalni planski dokument donosi se na nain i po postupku propisanom ovim zakonom za dravni planski dokument.

Odluka o donoenju

lan 49

Odluka o donoenju planskog dokumenta sadri, naroito: granice podruja koje zahvata; vrijeme za koje se donosi, globalni sadraj i odredbe od znaaja za implementaciju planskog dokumenta; komunalno opremanje graevinskog zemljita i dr.

Razmjere izrade

lan 50

Prostorni plan Crne Gore izrauje se na kartama razmjere 1:100.000; 1: 50.000; i na topografsko-katastarskim planovima 1:25.000; 1:10.000 i 1:5.000. Prostorni plan posebne namjene izrauje se na kartama razmjere 1:25.000 i topografsko-katastarskim planovima 1: 2.500 i 1: 1.000 za zone za koje se radi detaljna razrada. Detaljni prostorni plan izrauje se na kartama razmjere 1:25.000; 1:10.000; 1:5.000 i topografsko-katastarskim planovima 1: 2.500 ili 1:1.000. Dravna studija lokacije izrauje se na kartama razmjere 1:10.000; 1:5.000 i topografsko-katastarskim planovima razmjere 1:2.500 i 1:1.000. Prostorno-urbanistiki plan lokalne samouprave izrauje se na kartama razmjere 1:25.000; 1:10.000; 1: 5.000 ili topografsko-katastarskim planovima razmjere 1:2.500. Detaljni urbanistiki plan izrauje se na topografsko-katastarskim planovima razmjere 1:1.000 ili 1:500. Urbanistiki projekat izrauje se na topografsko-katastarskim planovima razmjere 1:1.000; 1:500 ili 1:250. Lokalna studija lokacije izrauje se na kartama razmjere 1:10.000; 1:5.000 i topografsko-katastarskim planovima razmjere 1:2.500 i 1:1.000. Dravni i lokalni planski dokumenti izrauju se na kartama i topografsko-katastarskim planovima u digitalnoj formi (CD), a prezentiraju se na kartama i topografsko-katastarskim planovima u analognoj formi izraenim na papirnoj podlozi i moraju biti aurirani i identini po sadraju. Analogne i digitalne forme geodetsko-katastarskih planova moraju biti ovjerene od strane organa uprave nadlenog za poslove katastra. Nadleni organ duan je da, na zahtjev nosioca pripremnih poslova, dostavi karte i planove iz st. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 i 8 ovog lana bez naknade. Nosilac pripremnih poslova duan je da karte i planove iz st. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 i 8 ovog lana koristi samo za potrebe izrade planskog dokumenta.

Objavljivanje odluke o donoenju

lan 51 Odluka o donoenju planskog dokumenta, sa planskim dokumentom objavljuje se u "Slubenom listu Crne Gore", jednom dnevnom tampanom mediju koji se distribuira na teritoriji Crne Gore, kao i na sajtu nosioca pripremnih poslova. Planski dokument iz stava 1 ovog lana objavljuje se u elektronskoj formi.

Utvrivanje javnog interesa

lan 52 Donoenjem planskog dokumenta utvruje se javni interes za eksproprijaciju nepokretnosti za izgradnju planiranih objekata i ureenje prostora.

Izmjene i dopune

lan 53

Izmjene i dopune planskog dokumenta vre se na nain i po postupku utvrenom ovim zakonom za izradu i donoenje planskog dokumenta.

Skraeni postupak

lan 53a Izuzetno od lana 53 ovog zakona, izmjene i dopune planskog dokumenta mogu se vriti po skraenom postupku, i to na osnovu sporazuma koji zakljuuju nosilac pripremnih poslova i zainteresovani korisnik prostora, uz saglasnost Vlade. Sporazum iz stava 1 ovog lana zakljuuje se pod uslovima da: 1) planski dokument ili dio planskog dokumenta obuhvata prostor od najmanje 10 ha; 2) postoji saglasnost zainteresovanih korisnika prostora u pogledu imovinsko pravnih odnosa;

3) su izmjene i dopune u skladu sa planskim dokumentom ire teritorijalne cjeline; 4) se parametri postojeeg planskog dokumenta bitno ne mijenjaju; 5) se zadravaju ili poveavaju kapaciteti objekata od opteg interesa. Proceduru izrade i donoenja planskog dokumenta po skraenom postupku propisuje Vlada.

Nain uvida i postupanja

lan 54 Nain uvida, ovjeravanja, potpisivanja, dostavljanja, arhiviranja, umnoavanja i uvanja planskog dokumenta propisuje Ministarstvo.

Centralni registar planskih dokumenata

lan 54a

Svi planski dokumenti evidentiraju se u Centralnom registru planskih dokumenata (u daljem tekstu: Registar). Registar vodi Ministarstvo. Organ lokalne uprave duan je da lokalne planske dokumente u digitalnoj formi dostavi Ministarstvu, u roku od 15 dana od dana donoenja. Blii sadraj i nain voenja Registra utvruje se propisom Ministarstva. Planski dokumenti evidentirani u Registru objavljuju se na sajtu Ministarstva.

Izdavanje izvoda

lan 55

Na zahtjev zainteresovanog lica organ uprave za objekte predviene dravnim planskim dokumentom, odnosno organ lokalne uprave za objekte predviene lokalnim planskim dokumentom izdaje izvod iz planskog dokumenta.

Finansijska sredstva za izradu

lan 56

Finansijska sredstva za izradu planskog dokumenta obezbjeuju se iz budeta Crne Gore, odnosno budeta lokalne samouprave. Finansijska sredstva za izradu detaljnog prostornog plana, dravne studije lokacije, detaljnog urbanistikog plana, urbanistikog projekta i lokalne studije lokacije mogu obezbijediti i zainteresovani korisnici prostora. Finansijska sredstva za izradu planskog dokumenta iz lana 48 ovog zakona obezbjeuju se iz budeta Crne Gore. Finansijska sredstva za izradu planskog dokumenta iz lana 53a ovog zakona obezbjeuje zainteresovani korisnik prostora.

5. Sprovoenje planskih dokumenata Plan parcelacije

lan 57

U cilju sprovoenja planskog dokumenta, nosilac pripremnih poslova dostavlja planski dokument organu uprave nadlenom za poslove katastra u roku od 15 dana od dana donoenja. Planski dokument dostavlja se u digitalnoj i analognoj formi i u formatu koji propie organ uprave nadlean za poslove katastra. Organ uprave nadlean za poslove katastra duan je da plan parcelacije utvren planskim dokumentom prenese na katastarske planove u roku od 30 dana od dana dostavljanja.

Urbanistika parcela

lan 58 Urbanistika parcela je dio prostora formiran na osnovu plana parcelacije ili uslova i smjernica koje se utvruju planskim dokumentom, a koji obuhvata jednu ili vie katastarskih parcela ili njihovih djelova i koji zadovoljava uslove izgradnje propisane planskim dokumentom. Na urbanistiku parcelu mora se obezbijediti pristup s gradske saobraajnice ili javnog puta. Urbanistika parcela grafiki se iskazuje na kopiji plana parcelacije.

Obaveza vlasnika katastarske parcele

lan 59

Vlasnik katastarske parcele duan je da trpi promjene granica urbanistike parcele, prema planu parcelacije.

Lokacija

lan 60

Lokacija je mjesto na kome se izvode radovi kojima se prostor privodi namjeni u skladu sa urbanistiko-tehnikim uslovima i smjernicama utvrenim planskim dokumentom. Lokacija moe biti jedna urbanistika parcela, vie urbanistikih parcela ili dio jedne urbanistike parcele. Ukoliko je lokacija dio jedne urbanistike parcele, odnosno ukoliko se na lokaciji realizuje planom definisana fazna izgradnja potrebno je uraditi idejno rjeenje za kompletnu urbanistiku parcelu i definisati faznost realizacije u skladu sa urbanistiko-tehnikim uslovima. Za izradu idejnog rjeenja iz stava 3 ovog lana potrebna je saglasnost svih vlasnika zemljita koje ini urbanistiku parcelu. Idejno rjeenje iz stava 3 ovog lana podlijee reviziji tehnike dokumentacije u skladu sa lanom 86 ovog zakona. Idejno rjeenje iz stava 3 ovog lana uslov je za dobijanje graevinske dozvole za faznu izgradnju objekta na dijelu urbanistike parcele.

Odreivanje lokacije u posebnim sluajevima

lan 60a Izuzetno od lana 60 stav 1 ovog zakona, Vlada, odnosno izvrni organ lokalne samouprave, za objekte od opteg interesa, moe odrediti lokaciju u skladu sa smjernicama iz planova ire teritorijalne cjeline. Vlada, odnosno izvrni organ jedinice lokalne samouprave donosi odluku sa programskim zadatkom za raspisivanje javnog konkursa. Javni konkurs za urbanistiko, odnosno urbanistiko - arhitektonsko rjeenje raspisuje i sprovodi Ministarstvo, odnosno organ lokalne uprave, po prethodnoj saglasnosti Vlade. Vlada, odnosno izvrni organ lokalne samouprave donosi odluku kojom usvojeno urbanistiko, odnosno urbanistiko-arhitektonsko rjeenje, po sprovedenom javnom konkursu, predstavlja sastavni dio planskog dokumenta i na osnovu istog se izdaju urbanistiko-tehniki uslovi za izradu tehnike dokumentacije. Trokovi sprovoenja javnog konkursa za urbanistiko, odnosno urbanistiko - arhitektonsko rjeenje padaju na teret podnosioca zahtjeva za izdavanje urbanistiko-tehnikih uslova. Nain i postupak sprovoenja javnog konkursa iz stava 2 ovog lana propisuje Ministarstvo.

Separat sa urbanistiko tehnikim uslovima

lan 61 (Brisan).

Sajt za urbanistiko tehnike uslove

lan 62 Organ uprave, odnosno organ lokalne uprave duan je da, u roku od sedam dana od dana objavljivanja planskog dokumenta, formira sajt na kome e zainteresovanim licima biti dostupni urbanistiko-tehniki uslovi. Urbanistiko-tehniki uslovi, zavisno od vrste objekta, sadre: 1) geodetsko-katastarske podloge; 2) namjenu objekta; 3) vrstu, tip i glavne tehnoloke cjeline objekta sa osnovnim karakteristikama objekta i prostornim razmjetajem; 4) spratnost objekta, odnosno maksimalnu visinsku kotu objekta; 5) maksimalno dozvoljeni kapacitet objekta (broj stanova ili povrinu korisnog prostora); 6) situacioni plan s granicama urbanistike parcele i odnosima prema susjednim parcelama, odnosno mjesta na kome se izvode radovi kojima se prostor privodi namjeni predvienoj planskim dokumentom; 7) graevinsku i regulacionu liniju; 8) nivelacione kote objekta; 9) vrstu materijala za fasade; 10) vrstu materijala za krovni pokriva i njegov nagib; 11) orjentaciju objekta u odnosu na strane svijeta; 12) meteoroloke podatke (ruu vjetrova, osunavanje, visinu atmosferskih padavina, temperaturne ekstreme i dr.); 13) podatke o nosivosti tla i nivou podzemnih voda; 14) parametre za aseizmiko projektovanje, kao i druge uslove za smanjenje uticaja i zatitu od zemljotresa; 15) uslove i mjere za zatitu ivotne sredine; 16) uslove za pejzano oblikovanje lokacije; 17) uslove za parkiranje odnosno garairanje vozila;

18) mjesto i nain prikljuenja objekta na gradsku saobraajnicu ili javni put; 19) mjesto, nain i uslove prikljuenja objekta na elektro, vodovodnu, kanalizacionu, atmosfersku i drugu infrastrukturnu mreu; 20) kablovske distributivne sisteme RTV programa; 21) uslove za zatitu od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea; 22) uslove za ureenje urbanistike parcele, odnosno pripadajue lokacije objekta; 23) uslove za projektovanje objekata upisanih u registar kulturnih dobara Crne Gore; 24) uslove za energetsku efikasnost; 25) uslove za objekte koji mogu trajno, povremeno ili privremeno uticati na promjene u vodnom reimu, odnosno vodne uslove; 26) uslove za objekte koji mogu uticati na bezbijednost vazdunog saobraaja; 27) potrebe za geolokim, hidrolokim, geodetskim i drugim ispitivanjima; 28) mogunost fazne gradnje objekta; 29) uslove za nesmetan pristup, kretanje, boravak i rad lica smanjene pokretljivosti i lica sa invaliditetom.

Izdavanje urbanistiko-tehnikih uslova

lan 62a Urbanistiko-tehnike uslove izdaje organ lokalne uprave u roku od 30 dana od dana podnoenja zahtjeva pravnog ili fizikog lica. Izuzetno od stava 1 ovog lana, urbanistiko-tehnike uslove za objekte iz lana 91 stav 2 ovog zakona izdaje organ uprave, u roku od 30 dana od dana podnoenja zahtjeva. U zahtjevu iz st. 1 i 2 ovog lana se, pored podataka propisanih zakonom koji ureuje opti upravni postupak, navode i podaci o identifikaciji katastarske parcele. Izuzetno od stava 3 ovog lana, za dalekovode, iare, ski liftove, puteve, eljeznice, vodovode, kanalizacione vodove, telekomunikacione vodove, optike kablove, gasovode, toplovode i naftovode, kao i sve druge vodove, umjesto podataka o identifikaciji katastarske parcele, mogu se navesti podaci o situaciji trase. Uslove koje prema posebnim propisima izdaju nadleni organi i druga pravna lica, a koji su neophodni za izradu tehnike dokumentacije, kao i list nepokretnosti i kopiju katastarskog plana, organ uprave, odnosno organ lokalne uprave pribavlja po slubenoj dunosti od nadlenih organa i pravnih lica. Za izdavanje uslova iz st. 1, 2 i 5 ovog lana i za izdavanje lista nepokretnosti i kopije katastarskog plana ne plaa se taksa, naknada, odnosno drugi trokovi izdavanja. Ako nadleni organi, odnosno pravna lica ne dostave uslove iz stava 5 ovog lana u roku od deset dana od dana prijema zahtjeva za njihovo dostavljanje, smatrae se da su saglasni sa urbanistiko-tehnikim uslovima utvrenim planskim dokumentom. Zahtjev za izdavanje urbanistiko-tehnikih uslova i urbanistiko-tehniki uslovi izdati u pisanoj formi objavljuju se na sajtu organa uprave, odnosno organa lokalne uprave, u roku od sedam dana od dana podnoenja odnosno izdavanja.

Izdavanje urbanistiko-tehnikih uslova kad lokacija nije privedena namjeni

lan 62b Ako lokacija namijenjena planskim dokumentom za stanovanje, odnosno za poslovnu djelatnost nije privedena namjeni, urbanistiko-tehniki uslovi mogu se izdati za primarni ugostiteljski objekat za pruanje usluga smjetaja i usluge pripremanja i usluivanja hrane i pia. U sluaju iz stava 1 ovog lana, osnovni parametri definisani planskim dokumentom, osim namjene povrina ostaju nepromijenjeni.

6. Ureivanje graevinskog zemljita Sadrina ureivanja

lan 63

Ureivanjem graevinskog zemljita smatra se opremanje zemljita na nain koji omoguava implementaciju planskog dokumenta. Ureivanje graevinskog zemljita obuhvata pripremu graevinskog zemljita za komunalno opremanje i komunalno opremanje. Ureivanje graevinskog zemljita obezbjeuje lokalna samouprava, u skladu sa Programom. Lokalna samouprava nije obavezna da obezbijedi ureivanje graevinskog zemljita za objekte od opteg interesa za koje investitor ne plaa naknadu za komunalno opremanje, ukoliko ovi objekti nijesu predvieni Programom iz lana 16 ovog zakona. Odnosi izmeu Vlade i lokalne samouprave u pogledu ureivanja graevinskog zemljita koje je obuhvaeno

dravnim planskim dokumentom ureuju se sporazumom.

Priprema za komunalno opremanje

lan 64

Priprema graevinskog zemljita za komunalno opremanje naroito obuhvata: 1) rjeavanje imovinsko-pravnih odnosa, izradu planske, tehnike i druge dokumentacije; 2) preduzimanje mjera zatite spomenika kulture i zatite spomenika prirode koji bi mogli biti ugroeni radovima na pripremi zemljita; 3) ruenje postojeih objekata i ureaja i uklanjanje materijala, kao i premjetanje postojeih nadzemnih i podzemnih instalacija.

Komunalno opremanje

lan 65

Komunalno opremanje graevinskog zemljita obuhvata izgradnju objekata i ureaja komunalne infrastrukture, a naroito: 1) komunalnih objekata i instalacija do prikljuka na urbanistiku parcelu ukljuujui i prikljuak za vodovod, fekalnu i atmosfersku kanalizaciju i javnu rasvjetu; 2) puteva i ulica u naselju, nadvonjaka, podvonjaka i mostova, pjeakih prolaza, plonika, trgova, skverova i javnih parkiralita u naselju; 3) zelenih povrina u naselju, blokovskog zelenila, terena za rekreaciju, djeijih igralita, parkova, pjeakih staza i travnjaka, biciklistikih staza, javnih gradskih komunalnih objekata i groblja; 4) deponija i objekata za preradu i unitavanje otpadnih materijala; 5) prikljuaka komunalnih instalacija ija funkcija moe biti od znaaja u uslovima nastanka vanredne situacije, elementarnih nepogoda ili radi zatite drave.

Plaanje naknade

lan 66 Za komunalno opremanje graevinskog zemljita investitor plaa naknadu. Izuzetno od stava 1 ovog lana, investitor ne plaa naknadu za: - objekte od opteg interesa; - rekonstrukciju objekata i postrojenja koji svojim sadrajem predstavljaju rizik za ivotnu sredinu i zdravlje ljudi, uz prethodno pribavljeno miljenje organa nadlenog za poslove zatite ivotne sredine; - objekte iz lana 117 stav 1 ta. 1 i 3 ovog zakona. Lokalna samouprava moe, pored sluajeva iz stava 2 ovog lana, propisati i druge sluajeve u kojima investitor ne plaa naknadu za komunalno opremanje graevinskog zemljita. Uslove, nain, rokove i postupak plaanja naknade iz stava 1 ovog lana propisuje lokalna samouprava, u zavisnosti od stepena opremljenosti graevinskog zemljita, uea investitora u komunalnom opremanju i dr., uz prethodnu saglasnost Vlade. Naknada za komunalno opremanje graevinskog zemljita ne obraunava se za podzemne etae visokogradnje. Sredstva od naknade iz stava 1 ovog lana uplauju se na poseban raun budeta jedinice lokalne samouprave i mogu se koristiti samo za pripremu i komunalno opremanje graevinskog zemljita na prostoru na kojem se objekat gradi. Izuzetno od stava 6 ovog lana, sredstva od naknade za komunalno opremanje graevinskog zemljita mogu se koristiti za pripremu i komunalno opremanje graevinskog zemljita drugih prostora, ako je prostor na kojem se objekat gradi u potpunosti komunalno opremljen. Odredba stava 2 ovog lana ne odnosi se na objekte izgraene bez graevinske dozvole.

Komunalno opremanje od strane investitora

lan 67

Komunalno opremanje graevinskog zemljita moe izvriti i investitor, u skladu sa planskim dokumentom. Meusobni odnosi investitora i lokalne samouprave, u smislu stava 1 ovog lana, ureuju se ugovorom.

Sredstva za komunalno opremanje

lan 67a

Sredstva za komunalno opremanje graevinskog zemljita obezbjeuju se iz: - naknada za komunalno opremanje graevinskog zemljita koje plaaju investitori;

- drugih izvora, u skladu sa zakonom.

III. IZGRADNJA OBJEKATA 1. Posebne odredbe

Uslov izgradnje

lan 68

Izgradnja objekata moe se obavljati samo u skladu sa zakonom i drugim propisima, tehnikim normativima i normama kvaliteta.

Uslov graenja

lan 69 Objekat se moe graditi na osnovu graevinske dozvole i tehnike dokumentacije.

Uslov korienja

lan 70 Korienje objekta dozvoljeno je nakon pribavljanja upotrebne dozvole.

Odgovornost za tetu i osiguranje od odgovornosti

lan 71 Uesnici u izgradnji objekata (investitor, privredna drutva, pravna lica, odnosno preduzetnici koji izrauju tehniku dokumentaciju, reviduju tehniku dokumentaciju, grade objekat, vre struni nadzor nad graenjem objekta) odgovaraju za direktnu tetu uinjenu treim licima, koja proizilazi iz njihovog rada i ugovorenih obaveza. Uesnici iz stava 1 ovog lana moraju, prije poetka vrenja djelatnosti, osigurati i imati u toku cijelog trajanja poslovanja osiguranu svoju odgovornost za tetu koja bi mogla da se desi investitorima ili treim licima u vezi sa obavljanjem njihove djelatnosti. Visina godinje sume osiguranja se u skladu sa propisima o osiguranju za pojedinani sluaj osiguranja ili za sve sluajeve osiguranja u pojedinanoj godini, dogovora izmeu osiguravajueg zavoda i uesnika u izgradnji objekta. Visina godinje sume osiguranja koja se odredi u ugovoru o osiguranju ne moe biti nia od 5.000 Eur. Izuzetno od odredbe st. 1, 2, 3 i 4 ovog lana, projektant i izvoa radova odgovaraju za direktnu tetu uinjenu investitoru porodine stambene zgrade, kao i treim licima, koja proizilazi iz njihovog rada i ugovorenih obaveza.

Osnovni zahtjevi za objekat

lan 71a

Osnovni zahtjevi za objekat su zahtjevi koje objekat, zavisno od svoje namjene, mora da ispunjava u toku izgradnje i upotrebe, a kojima se obezbjeuje njegova bezbjednost u cjelini, kao i bezbjednost svakog njegovog posebnog dijela. Osnovni zahtjevi za objekat iz stava 1 ovog lana su: 1) mehanika otpornost i stabilnost prema kojoj objekat mora biti projektovan i izveden tako da zbog optereenja koje djeluje prilikom graenja i korienja ne doe do: a) pada cijele ili dijela izgraene konstrukcije; b) znaajnih deformacija u stepenu koji nije dozvoljen; c) oteenja drugih djelova objekta ili instalacija ili ugraene opreme koje moe nastati kao posljedica znaajne deformacije konstrukcije koja nosi optereenje; d) oteenja ija je posljedica nesrazmjerna uzroku; 2) zatita u sluaju poara prema kojoj objekat mora biti projektovan i izveden tako da u sluaju izbijanja poara: a) nosea konstrukcija moe da izdri optereenje za odreeni vremenski period; b) bude ogranieno izbijanje i irenje poara i dima u okviru objekta; c) bude ogranieno irenje poara na okolne objekte; d) korisnici mogu napustiti objekat ili biti spaeni na drugi nain; e) bude obezbijeena sigurnost spasilakih timova; 3) higijena, zdravlje ljudi i zatita ivotne sredine prema kojima objekat mora biti projektovan i izveden na nain da ne ugroava higijenu ili zdravlje i bezbjednost radnika, korisnika ili susjeda, niti da uzrokuje prekoraenje dozvoljenih graninih vrijednosti uticaja na ivotnu sredinu ili na klimu, tokom izgradnje, korienja ili ruenja, odnosno tokom vijeka trajanja, koji mogu nastati: a) isputanjem otrovnih gasova; b) emisijom opasnih supstanci, isparljivih organskih jedinjenja (VOC), gasova sa efektom staklene bate ili opasnih estica u vazduh unutar objekta ili okolni vazduh; c) emitovanjem opasnih zraenja;

d) isputanjem opasnih supstanci u podzemne vode, more, povrinske vode ili zemljite; e) isputanjem opasnih supstanci u vodu za pie ili supstanci koje imaju neki drugi negativan uticaj na vodu za pie; f) pogrenim isputanjem otpadnih voda, emisijom dimnih gasova ili pogrenim odlaganjem vrstog ili tenog otpada; ili g) prisustvom vlage u djelovima objekta ili na povrinama unutar objekta; 4) bezbjednost i pristupanost pri korienju prema kojoj objekat mora biti projektovan i izveden na nain da ne predstavlja neprihvatljive rizike od nezgoda ili tete pri slubi ili radu kao to su klizanje, padanje, sudar, opekotine, strujni udari, povrede od eksplozija i provalne krae, a naroito tako da se vodi rauna o pristupanosti i korienju od strane lica smanjene pokretljivosti i lica sa invaliditetom; 5) zatita od buke prema kojoj objekat mora biti projektovan i izveden tako da buka koju uju korisnici ili susjedi bude na nivou koji ne ugroava njihovo zdravlje i koja im omoguava spavanje, odmor i rad u zadovoljavajuim uslovima; 6) ekonomino korienje energije i uvanje toplote prema kojoj postavljene grijne, rashladne i ventilacione instalacije i osvjetljenje moraju biti projektovani i izvedeni na nain da koliina potrebne energije koja se koristi bude mala, vodei rauna o korisnicima i klimatskim uslovima lokacije, odnosno da objekat bude i energetski efikasan (da se koriste minimalne koliine energije tokom njegove izgradnje, odnosno uklanjanja); 7) odrivo korienje prirodnih resursa prema kojem objekat mora biti projektovan, izveden i sruen na nain da se prirodni resursi koriste na odriv nain, a naroito da se obezbijedi: a) ponovno korienje ili mogunost reciklae objekta, njegovih materijala i djelova nakon ruenja; b) trajnost objekta; c) korienje iz objekta sirovina i sekundarnih materijala prihvatljivih sa stanovita ivotne sredine.

Odstupanje od osnovnih zahtjeva za objekat

lan 71b

Od osnovnih zahtjeva za objekat moe se odstupiti u sluaju ako je to ureeno posebnim propisom.

Graevinski proizvod

lan 72 Graevinski i drugi proizvodi koji se ugrauju u objekat moraju da ispunjavaju zahtjeve propisane zakonom.

Uslovi za pristup i kretanje lica smanjene pokretljivosti

lan 73

Izgradnja objekata u javnoj upotrebi vri se na nain kojim se licima smanjene pokretljivosti i licima sa invaliditetom obezbjeuje nesmetan pristup, kretanje, boravak i rad. Izgradnja stambenih i stambeno-poslovnih objekata vri se na nain kojim se licima iz stava 1 ovog lana obezbjeuje nesmetan pristup i kretanje u zajednikim prostorijama. Stambeni i stambeno-poslovni objekti sa 10 i vie stanova moraju se izgraivati na nain kojim se obezbjeuje jednostavno prilagoavanje objekta, najmanje jedne stambene jedinice na svakih 10 stanova za nesmetan pristup, kretanje, boravak i rad lica smanjene pokretljivosti i lica sa invaliditetom. Blii uslovi i nain prilagoavanja iz st. 1, 2 i 3 ovog lana utvruju se propisom Ministarstva.

Tehniki propisi

lan 74 Tehnikim propisima, standardima, tehnikim normativima i normama kvaliteta u oblasti izgradnje objekata se, u skladu sa naelima evropskog zakonodavstva, razrauju, odnosno propisuju uslovi za: stabilnost i trajnost objekata, aseizmiko projektovanje i graenje objekata; zatitu zdravlja, zatitu ivotne sredine i prostora; zatitu od prirodnih i tehniko-tehnolokih nesrea; zatitu od poara, eksplozija i industrijskih incidenata; toplotnu zatitu; racionalno korienje energije i energetske efikasnosti; zatitu od buke i vibracija. Tehnike propise iz stava 1 ovog lana donosi Ministarstvo, odnosno ministarstvo nadleno za poslove za koje se donosi tehniki propis.

Zabrana prikljuenja na tehniku infrastrukturu

lan 75 Gradilite, odnosno objekat na kome se izvode radovi bez graevinske dozvole i glavnog projekta ili objekat koji je izgraen bez graevinske dozvole i glavnog projekta, ne moe biti prikljuen na tehniku infrastrukturu (elektroenergetsku, vodovodnu, kanalizacionu, putnu i dr.).

2. Tehnika dokumentacija

1) Izrada tehnike dokumentacije Pojam i uslovi izrade

lan 76

Tehnika dokumentacija je skup pisane, numerike i grafike dokumentacije kojom se utvruje koncepcija, uslovi i nain graenja objekta. Privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik, odnosno strano lice, duno je da tehniku dokumentaciju izrauje na osnovu urbanistiko-tehnikih uslova. Pri izradi tehnike dokumentacije moraju se potovati naela izgradnje objekata utvrena lanom 5 ovog zakona.

Vrste tehnike dokumentacije

lan 77 Tehnika dokumentacija, zavisno od vrste objekta i nivoa razrade, izrauje se kao: 1) idejno rjeenje; 2) idejni projekat; 3) glavni projekat sa detaljima za izvoenje radova (u daljem tekstu: glavni projekat); 4) projekat odravanja objekta. Tehniku dokumentaciju iz stava 1 ovog lana ine: 1) projekat arhitekture objekta i projekat unutranje arhitekture; 2) projekat graevinskih konstrukcija i drugi graevinski projekti; 3) projekti elektroinstalacija jake i slabe struje; 4) projekti termotehnikih instalacija, mainskih postrojenja, ureaja i instalacija; 5) projekat ureenja terena i pejzane arhitekture; 6) ostali projekti i elaborati: geomehanika, seizmika, tehnologija, uticaj zahvata na ivotnu sredinu, protivpoarna zatita, zatita na radu, toplotna i zvuna zatita objekta, energetska efikasnost i drugo u skladu sa namjenom objekta. Nain izrade, razmjeru i bliu sadrinu tehnike dokumentacije iz st. 1 i 2 ovog lana propisuje Ministarstvo.

Idejno rjeenje

lan 78 Idejno rjeenje je projekat kojim se utvruju: generalna koncepcija; tehniko-tehnoloke i ekonomske karakteristike i opravdanost za izgradnju objekta. Idejno rjeenje sadri podatke o: makrolokaciji objekta; nainu obezbjeenja infrastrukture (elektro, hidrotehnike, telekomunikacione i dr.); moguim varijantama prostornih i arhitektonskih rjeenja; funkcionalnosti i racionalnosti rjeenja. Idejno rjeenje radi se za potrebe investitora, kao i za potrebe provjere atraktivnih lokacija u planskoj dokumentaciji putem javnog konkursa. Idejnim rjeenjem moe se suziti irina koridora infrastrukture odreena planskim dokumentom. U sluaju iz stava 4 ovog lana, na idejno rjeenje saglasnost daje Ministarstvo i organ dravne uprave nadlean za poslove infrastrukture na koje se odnosi koridor.

Idejni projekat

lan 79

Idejni projekat je projekat kojim se odreuju: poloaj, kapacitet, arhitektonske, tehnike, tehnoloke i funkcionalne karakteristike objekta; organizacioni elementi izgradnje objekta; elementi odravanja objekta; procijenjena vrijednost radova na izgradnji objekta. Idejni projekat naroito sadri podatke o: mikrolokaciji objekta; tehniko-tehnolokim i eksploatacionim karakteristikama objekta; orijentacionom proraunu stabilnosti i sigurnosti objekta; tehniko-tehnolokim i organizacionim elementima izgradnje objekta; analizi varijantnih energetskih sistema objekata/zgrada sa procjenom energetske efikasnosti objekata/zgrada; rjeenju infrastrukture; analizi varijantnih, konstruktivnih i graevinskih rjeenja, za objekte iz lana 7 ovog zakona; orijentacionoj vrijednosti radova na izgradnji objekta. Idejni projekat sadri, u skladu sa posebnim propisima, i podatke o procjeni uticaja zahvata na ivotnu sredinu. Idejnim projektom moe se odrediti i faznost (tehniko-tehnoloka i funkcionalna cjelina) graenja objekta. Idejni projekat se izrauje za potrebe izdavanja graevinske dozvole.

Glavni projekat

lan 80

Glavni projekat je projekat kojim se utvruju tehnoloke, arhitektonsko-graevinske, tehnike i eksploatacione karakteristike objekta sa opremom i instalacijama, sa razradom svih neophodnih detalja za graenje objekta i vrijednost radova na izgradnji objekata. Glavni projekat naroito sadri: 1) arhitektonska, odnosno graevinska rjeenja, proraun stabilnosti i sigurnosti objekta i proraune iz oblasti graevinske fizike i energetske efikasnosti; 2) razradu tehniko-tehnolokih i eksploatacionih karakteristika objekta sa opremom i instalacijama, ukljuujui i energetske karakteristike objekata/zgrada; 3) razrada detalja za izvoenje radova obuhvaenih glavnim projektom, kao i tehniko-tehnoloka i organizaciona rjeenja za izgradnju objekta; 4) razradu prikljuaka objekta na odgovarajuu saobraajnu i drugu infrastrukturu i ureenje slobodnih povrina; 5) tehnika rjeenja za zatitu objekta i susjednih objekata od poara i eksplozija i druga tehnika rjeenja zatite; 6) razradu mjera za sprjeavanje ili smanjenje negativnih uticaja zahvata na ivotnu sredinu; 7) trokove izgradnje i odravanja objekta; 8) druge projekte i elaborate, u skladu sa namjenom objekta. Ako se za graenje objekta glavnim projektom predvia ugraivanje djelova, elemenata i opreme, koja je fabriki proizvedena, glavni projekat ne mora sadrati onaj dio na osnovu kojeg su proizvedeni odnosni djelovi, elementi i oprema, ali se moraju priloiti dokazi o postojanju te dokumentacije, atesti i garancija njihove funkcionalnosti. Glavni projekat se izrauje za potrebe izdavanja graevinske dozvole kao i za graenje objekta.

Projekat odravanja objekta

lan 81 Projekat odravanja objekta izrauje se za objekte kod kojih je redovno odravanje od posebnog znaaja za nesmetanu i sigurnu upotrebu, a naroito za objekte od opteg interesa. Projektom odravanja objekta posebno se odreuje tehniko osmatranje tla i objekta u toku eksploatacije, namjensko korienje objekta sa preduzimanjem mjera neophodnih za stabilnost objekta, zatitu ivotne sredine, energetsku efikasnost objekata, kao i ostalih mjera potrebnih za korienje objekta.

uvanje dokumentacije

lan 82 Organ uprave, odnosno organ lokalne uprave trajno uva dva primjerka tehnike dokumentacije na osnovu koje je izdata graevinska dozvola, i to jedan u papirnoj formi, a drugi u zatienoj digitalnoj formi. Investitor trajno uva jedan primjerak tehnike dokumentacije iz lana 77 ovog zakona.

Ovlaenje za izradu tehnike dokumentacije

lan 83 Tehniku dokumentaciju moe da izrauje privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik koji je upisan u Centralni registar privrednih subjekata za obavljanje djelatnosti izrade tehnike dokumentacije i koje ispunjava uslove propisane ovim zakonom. Privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik iz stava 1 ovog lana mora imati zaposlenog odgovornog projektanta. Za izradu pojedinih djelova tehnike dokumentacije privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik iz stava 1 ovog lana zakljuuje ugovor sa drugim privrednim drutvom, pravnim licem, odnosno preduzetnikom koji ima zaposlenog odgovornog projektanta.

Vodei projektant i odgovorni projektant

lan 84 Izradom tehnike dokumentacije rukovode vodei projektant i odgovorni projektant. Vodei projektant je fiziko lice koje rukovodi izradom tehnike dokumentacije u cjelini i odgovoran je za usaglaenost svih faza projekta. Odgovorni projektant je fiziko lice koje rukovodi izradom pojedinih djelova tehnike dokumentacije. Vodei projektant ujedno moe biti i odgovorni projektant. Tehniku dokumentaciju, kao i njene sastavne djelove, odnosno projekte potpisuju lica iz stava 1 ovog lana. Vodei projektant i odgovorni projektant moe biti samo diplomirani inenjer ili specijalista odgovarajue tehnike struke za izradu pojedinih djelova tehnike dokumentacije, sa tri godine radnog iskustva na izradi, reviziji, nadzoru, pregledu ili ocjeni tehnike dokumentacije, poloenim strunim ispitom i da je lan Komore. Vodei projektant i odgovorni projektant za porodine stambene zgrade moe biti lice sa visokom kolskom spremom (Bachelor) odgovarajue tehnike struke, sa tri godine radnog iskustva na poslovima izrade tehnike dokumentacije,

poloenim strunim ispitom i da je lan Komore.

Ovlaenje stranog lica za izradu tehnike dokumentacije

lan 85 Tehniku dokumentaciju moe da izrauje i strano lice pod uslovima propisanim l. 83 i 84 ovog zakona.

2) Revizija tehnike dokumentacije Revizija idejnog projekta i glavnog projekta

lan 86

Idejni projekat i glavni projekat podlijeu reviziji. Revizija iz stava 1 ovog lana obuhvata: provjeru usklaenosti projekta sa urbanistiko-tehnikim uslovima; ocjenu namjenskih podloga za temeljenje objekta; provjeru ispravnosti i tanosti tehniko-tehnolokih rjeenja objekta; arhitektonska rjeenja izgradnje objekta; provjeru stabilnosti i bezbjednosti; racionalnost projektovanih materijala; usklaenost sa zakonom i drugim propisima, tehnikim normativima, standardima i normama kvaliteta; meusobnu usklaenost svih djelova tehnike dokumentacije, kao i provjeru predmjera i predrauna svih radova na izgradnji objekta. Vrioca revizije imenuje investitor. Trokove revizije idejnog projekta i glavnog projekta snosi investitor. Nain vrenja revizije idejnog projekta i glavnog projekta propisuje Ministarstvo. Odredbe st. 1, 2, 3, 4 i 5 ovog lana ne odnose se na porodine stambene zgrade.

Ponovna revizija

lan 87

U sluaju da, poslije revizije idejnog projekta i glavnog projekta, a prije podnoenja zahtjeva za izdavanje graevinske dozvole, odnosno poetka gradnje, doe do promjene tehnikih propisa, standarda i normi kvaliteta, idejni projekat i glavni projekat se moraju usaglasiti sa tim promjenama i podlijeu ponovnoj reviziji.

Ovlaenje za vrenje revizije

lan 88 Reviziju idejnog projekta i glavnog projekta moe da vri privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik (u daljem tekstu: revident), koje ispunjava uslove iz l. 83, 84 i 85 ovog zakona. Reviziju idejnog projekta i glavnog projekta ne smije da vri lice koje je uestvovalo u izradi tih projekata.

Revizija tehnike dokumentacije izraene po propisima drugih drava

lan 89 Tehnika dokumentacija izraena po propisima drugih drava podlijee reviziji kojom se provjerava njena usklaenost sa zakonom, standardima, tehnikim normativima i normama kvaliteta. U sluaju da predloeno rjeenje koristi propise zemalja koji su stroiji od nacionalnih, ono se moe prihvatiti kao ispravno. Tehnika dokumentacija izraena po propisima drugih drava iz stava 1 ovog lana mora biti prevedena na crnogorski jezik od strane ovlaenog sudskog prevodioca.

Izvjetaj o reviziji i ovjera tehnike dokumentacije

lan 90 O izvrenoj reviziji idejnog projekta i glavnog projekta sainjava se izvjetaj ovjeren i potpisan od strane revidenta. Revident je duan da u izvjetaju o izvrenoj reviziji projekta iz stava 1 ovog lana navede tane i istinite konstatacije o usklaenosti sa uslovima iz lana 62 ovog zakona. Ovjera idejnog projekta i glavnog projekta vri se na svaki dio tehnike dokumentacije, tambiljem na kojem je upisan broj, datum i potpis revidenta, kao i peatom na svaki list tehnike dokumentacije. Izvjetaj i projekat iz stava 1 ovog lana dostavljaju se investitoru.

3) Graevinska dozvola Nadlenost za izdavanje graevinske dozvole

lan 91

Graevinsku dozvolu za graenje objekata izdaje organ lokalne uprave. Izuzetno od stava 1 ovog lana, organ uprave izdaje graevinsku dozvolu za:

1) dravne objekte od opteg interesa; 2) objekte bazne i hemijske industrije; crne i obojene metalurgije; objekte za proizvodnju celuloze i papira; objekte za preradu koe i krzna; objekte u kojima se proizvode i skladite opasne materije i sline objekte i postrojenja koja bi svojim radom mogla ugroziti ivotnu sredinu; 3) postrojenja na teni i naftni gas; 4) visoke brane i akumulacije ispunjene vodom, jalovinom ili pepelom za koje je propisano tehniko osmatranje; 5) objekte od posebnog znaaja za odbranu Crne Gore; 6) hotele, vjerske objekte, pozorine, bioskopske, sportske, izlobene i sline dvorane, koji imaju preko 1.000 m2; 6a) objekte koji ine prostornu i funkcionalnu cjelinu sa dravnim objektima od opteg interesa, apart hotelima, kondo-hotelima i garni hotelima, definisanih planskim dokumentom; 7) silose zapremine preko 3.000 m3; 8) hale raspona preko 30 m, konstrukcije sistema ljuske, prednapregnute i spregnute konstrukcije i kupole; 9) mostove raspona preko 30 m; 10) sanitarne deponije otpada i postrojenja za tretman vrstog i opasnog otpada; 11) sisteme i objekte koji se grade na teritoriji dvije ili vie jedinica lokalne samouprave; 12) koncesije kojima se izazivaju promjene u prostoru; 13) stanice i postrojenja za uskladitenje i pretakanje goriva; 14) stadione kapaciteta preko 3.000 posjetilaca; 15) tunele duine preko 200 m.

Podnoenje zahtjeva

lan 92 Zahtjev za izdavanje graevinske dozvole podnosi investitor. Zahtjev iz stava 1 ovog lana sadri osnovne podatke o objektu i investitoru, kao i dokumentaciju iz lana 93 ovog zakona. Zahtjev za izdavanje graevinske dozvole objavljuje se na sajtu organa uprave, odnosno organa lokalne uprave u roku od sedam dana od dana podnoenja zahtjeva.

Dokumentacija na osnovu koje se izdaje graevinska dozvola

lan 93 Graevinska dozvola izdaje se rjeenjem na osnovu sljedee dokumentacije: 1) idejnog projekta, odnosno glavnog projekta sa izvjetajem o izvrenoj reviziji, izraenih u 10 primjeraka, od kojih su sedam u zatienoj digitalnoj formi; 2) dokaza o pravu svojine, odnosno drugom pravu na graevinskom zemljitu ili dokaza o pravu graenja, odnosno drugom pravu na objektu, ako se radi o rekonstrukciji objekta, i kopije plana; 2a) saglasnosti svih vlasnika graevinskog zemljita obuhvaenog urbanistikom parcelom, ako se objekat gradi na dijelu urbanistike parcele; 3) saglasnosti, miljenja i drugih dokaza utvrenim posebnim propisima ako se graevinska dozvola izdaje na osnovu glavnog projekta; 4) dokaza o ureivanju odnosa u pogledu plaanja naknade za komunalno opremanje i dokaza u pogledu plaanja naknade za izgradnju regionalnog sistema vodosnabdijevanja na teritoriji optina Crnogorskog primorja; 5) dokaza o osiguranju od odgovornosti investitora i privrednog drutva, pravnog lica, odnosno preduzetnika koje je izradilo odnosno revidovalo idejni, odnosno glavni projekat, u skladu sa lanom 71 ovog zakona. Izuzetno od stava 1 taka 2a ovog lana, graevinska dozvola za objekte od opteg interesa se moe izdati na dijelu urbanistike parcele i bez saglasnosti svih vlasnika nedostajueg dijela graevinskog zemljita obuhvaenog urbanistikom parcelom, ako taj dio urbanistike parcele ne utie na funkcionalnost i pristup objektu i ne predstavlja dio prostora koji je planskim dokumentom definisan za graenje objekta i uz uslov da se indeksi zauzetosti i izgraenosti utvreni za urbanistiku parcelu umanje za nedostajui dio urbanistike parcele. Dokaze iz stava 1 ta. 2, 3 i 4 ovog lana pribavlja organ nadlean za izdavanje graevinske dozvole po slubenoj dunosti. Izuzetno od odredbe stava 2 ovog lana, ako se graevinska dozvola izdaje za rekonstrukciju objekta u kojem je shodno propisima o turizmu dozvoljena prodaja djelova objekta, dokaz o pravu graenja, odnosno drugom pravu na objektu iz stava 1 taka 2 ovog lana podnosi pravno lice koje upravlja objektom. Za izdavanje dokaza iz stava 1 ta. 2 i 3 ovog lana ne plaa se taksa, naknada, odnosno drugi trokovi izdavanja. Ukoliko nadleni organi, odnosno institucije ne dostave dokaze iz stava 1 taka 3 ovog lana u roku od 15 dana od dana prijema zahtjeva za njihovo dostavljanje, smatrae se da su saglasni sa revidovanim idejnim, odnosno glavnim projektom. U postupku izdavanja graevinske dozvole svaki posebni dio idejnog, odnosno glavnog projekta ovjerava se tambiljem na kojem je upisan broj, datum i potpis ovlaenog lica, kao i peatom na svakom listu projekta.

Izdavanje graevinske dozvole

lan 94 Graevinska dozvola izdaje se u roku od 30 dana od dana podnoenja zahtjeva. Izuzetno od stava 1 ovog lana, graevinska dozvola za objekte za koje je potrebna izrada elaborata o procjeni uticaja na ivotnu sredinu izdaje se u roku od 60 dana od dana podnoenja zahtjeva. Graevinska dozvola sadri, naroito: osnovne podatke o podnosiocu zahtjeva, vodeem projektantu i revidentu; lokaciju; vrstu i namjenu objekta; gabarit objekta; faznost graenja objekta; obavezu izrade glavnog projekta, ako se graevinska dozvola izdaje na osnovu idejnog projekta. Graevinska dozvola objavljuje se na sajtu organa uprave, odnosno organa lokalne uprave, u roku od sedam dana od dana izdavanja. Organ uprave, odnosno organ lokalne uprave duan je da vodi registar tehnike dokumentacije i izvjetaja o izvrenoj reviziji te dokumentacije, na osnovu koje se izdaje graevinska dozvola. Blii sadraj i nain voenja registra iz stava 5 ovog lana utvruje se propisom Ministarstva.

Izdavanje graevinske dozvole do privoenja lokacije namjeni

lan 95 Na postojeem objektu ija lokacija ili druga svojstva ne odgovaraju uslovima planskog dokumenta moe se u okviru postojeeg gabarita odobriti rekonstrukcija koja je neophodna za odravanje i korienje objekta shodno njegovoj namjeni, do privoenja te lokacije namjeni prema odgovarajuem planskom dokumentu. U sluaju iz stava 1 ovog lana shodno se primjenjuju odredbe lana 93 ovog zakona.

Odluivanje po albi

lan 96 Po albi protiv rjeenja o graevinskoj dozvoli koje izdaje organ lokalne uprave odluuje glavni administrator, a po albi protiv rjeenja koje izdaje organ uprave odluuje Ministarstvo.

Rok poetka graenja objekta

lan 97 Investitor je duan da graenje objekta zapone u roku od dvije godine od dana izdavanja graevinske dozvole. Ako investitor ne zapone graenje objekta u roku iz stava 1 ovog lana, prestaje mu pravo graenja objekta po izdatoj graevinskog dozvoli.

Promjena investitora

lan 98

Ako se u toku graenja objekta promijeni investitor, novi investitor duan je da u roku od sedam dana od dana nastanka promjene podnese zahtjev nadlenom organu za izmjenu graevinske dozvole na novog investitora. Uz zahtjev iz stava 1 ovog lana novi investitor je duan priloiti dokaz o pravu svojine, odnosno drugom pravu na zemljitu radi izgradnje ili dokaz o pravu svojine, odnosno drugom pravu na objektu, radi rekonstrukcije objekta. Zahtjev za izmjenu graevinske dozvole iz stava 1 ovog lana moe se podnijeti do dana izdavanja upotrebne dozvole. Rjeenje u smislu stava 1 ovog lana donosi se u roku od sedam dana od dana podnoenja zahtjeva za izmjenu graevinske dozvole na novog investitora.

Upoznavanje lokalne javnosti sa graevinskom dozvolom

lan 99 Investitor je duan da na mjesto izgradnje objekta istakne tablu sa podacima o izdatoj graevinskoj dozvoli (broj i datum rjeenja, podaci o investitoru, izvoau radova, licu koje je izradilo tehniku dokumentaciju, vodeem projektantu, nadzornom organu, roku zavretka radova i dr.), u roku od sedam dana od dana izdavanja graevinske dozvole. Oblik i izgled table iz stava 1 ovog lana propisuje Ministarstvo.

Rok za zavretak radova

lan 100 U graevinskoj dozvoli utvruje se rok u kom se radovi moraju zavriti i to: 1) tri godine od dana pravosnanosti graevinske dozvole za novi objekat;

2) dvije godine od dana pravosnanosti graevinske dozvole za objekat koji se rekonstruie. Odredba stava 1 ovog lana ne odnosi se na objekte iz lana 7 i lana 91 stav 2 ovog zakona. Ako se radovi na objektu ne zavre u roku iz stava 1 ovog lana, na zahtjev investitora rok se moe produiti.

Nitavost graevinske dozvole

lan 101 (Brisan).

Dostavljanje graevinske dozvole

lan 102 Graevinska dozvola dostavlja se inspektoru za graevinarstvo, u roku od tri dana od dana izdavanja.

Prijava za radove koji se ne smatraju rekonstrukcijom

lan 103

Ako se na postojeem objektu izvode radovi koji se ne smatraju rekonstrukcijom u smislu ovog zakona, investitor o tim radovima podnosi prijavu organu uprave, odnosno organu lokalne uprave, najkasnije sedam dana prije otpoinjanja radova. Uz prijavu iz stava 1 ovog lana investitor podnosi opis radova. Ako organ iz stava 1 ovog lana utvrdi da se radovi navedeni u prijavi smatraju rekonstrukcijom objekta, u roku od sedam dana od dana prijema prijave, upozorie investitora na neophodnost pribavljanja graevinske dozvole. O prijavi iz stava 1 ovog lana investitor obavjetava nadleni inspekcijski organ.

4. Graenje objekta 1) Izvoenje radova

Pripremni radovi za graenje

lan 104 Pripremne radove za graenje investitor moe zapoeti po izdavanju graevinske dozvole. Pripremni radovi izvode se na osnovu elaborata koji sadri emu organizacije gradilita, vrstu ograde, gradiline objekte, gradiline saobraajnice, mjesto za dizalice, mjesto za dopremu materijala, gradiline prikljuke (elektro, saobraajne, vodovodne) i dr., kao i na osnovu elaborata zatite na radu i plana upravljanja graevinskim otpadom, sainjenih u skladu sa posebnim propisima. Poetak pripremnih radova investitor je duan da prijavi nadlenom inspekcijskom organu sedam dana prije poetka tih radova. Prijava pripremnih radova se objavljuje na sajtu nadlenog inspekcijskog organa. Blii sadraj elaborata iz stava 2 ovog lana propisuje Ministarstvo.

Pripremni radovi za izgradnju objekata od opteg interesa

lan 104a Izuzetno od lana 104 ovog zakona, pripremni radovi veeg obima za izgradnju objekata od opteg interesa, a koji je u zahvatu planskog dokumenta za koji je uraena strateka procjena ivotne sredine i ije izvoenje traje due vrijeme, mogu se izvoditi i na osnovu saglasnosti Vlade. Poetak pripremnih radova iz stava 1 ovog lana investitor prijavljuje nadlenom inspekcijskom organu 15 dana prije poetka tih radova. Uz prijavu iz stava 2 ovog lana investitor, pored podataka propisanih zakonom kojim je ureen opti upravni postupak, podnosi dokaz o pravu svojine, odnosno drugom pravu na graevinskom zemljitu, elaborat iz lana 104 stav 2 ovog zakona i saglasnost Vlade. U sluaju da je pripremnim radovima veeg obima neophodno izvesti radove na obezbjeenju lokacije, kao i sve radove na konstrukciji objekta koji ne izlaze iz nulte kote zemljita, potrebno je uraditi glavni projekat i reviziju istog, kao prilog elaborata o pripremnim radovima, koji se dostavlja nadlenom inspekcijskom organu.

Graenje objekta

lan 105 Graenje objekta moe se zapoeti na osnovu graevinske dozvole i revidovanog glavnog projekta. Investitor je duan da sedam dana prije poetka graenja objekta prijavi radove nadlenom inspekcijskom organu i dostavi mu revidovani glavni projekat u digitalnoj formi. (Stav 3. brisan).

Prijava poetka graenja objekta se objavljuje na sajtu nadlenog inspekcijskog organa.

Ovlaenje za graenje

lan 106 Graenje objekta, odnosno izvoenje pojedinih radova na graenju objekta moe da obavlja privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik koji je upisan u Centralni registar privrednih subjekata za obavljanje djelatnosti graenja, odnosno izvoenja pojedinih radova i koje ispunjava uslove propisane ovim zakonom. Privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik iz stava 1 ovog lana mora imati zaposlenog odgovornog inenjera. Za izvoenje pojedinih radova na graenju objekta privredno drutvo, pravno lice, odnosno preduzetnik iz stava 1 ovog lana zakljuuje ugovor sa drugim privrednim drutvom, pravnim licem, odnosno preduzetnikom koji ima zaposlenog odgovornog inenjera.

Glavni inenjer i odgovorni inenjer

lan 107 Izvoa radova je duan da odredi glavnog inenjera i odgovornog inenjera za graenje objekta, odnosno izvoenje pojedinih radova na objektu. Izvoenjem radova na objektu rukovode glavni inenjer i odgovorni inenjer. Glavni inenjer je odgovoran za cjelovitost, meusobnu usaglaenost i koordinaciju radova koji se izvode na objektu. Glavni inenjer ujedno moe biti i odgovorni inenjer. Odgovorni inenjer rukovodi izvoenjem pojedinih vrsta radova na objektu. Glavni inenjer i odgovorni inenjer za objekte za koje graevinsku dozvolu izdaje organ uprave moe biti samo diplomirani inenjer ili specijalista odgovarajue tehnike struke, sa tri godine radnog iskustva na poslovima projektovanja, graenja, nadzora ili tehnikog pregleda objekata, poloenim strunim ispitom i da je lan Komore. Glavni inenjer i odgovorni inenjer za objekte za koje graevinsku dozvolu izdaje organ lokalne uprave moe biti lice sa visokom kolskom spremom (Bachelor) odgovarajue tehnike struke, sa tri godine radnog iskustva na poslovima projektovanja, graenja, nadzora ili tehnikog pregleda objekata, poloenim strunim ispitom i da je lan Komore. Ukoliko u graenju objekta uestvuju dva ili vie izvoaa radova, investitor odreuje jednog od izvoaa radova koji je odgovoran za meusobno usklaivanje radova i koji imenuje glavnog inenjera gradilita.

Ovlaenje stranog lica za graenje

lan 108 Objekat moe da gradi i strano lice pod uslovima propisanim l. 106 i 107 ovog zakona.

Obaveze investitora

lan 109

Investitor je duan da prije poetka graenja objekta obezbjedi obiljeavanje lokacije, regulacionih, nivelacionih i graevinskih linija. Ukoliko je objekat upisan u registar spomenika kulture Crne Gore, mora se istai naznaka da se radi o spomeniku kulture. Gradilite koje obuhvata velike povrine (eljeznike pruge, putevi, dalekovodi i sl.