Zal Nr 10 Do Siwz - ST-G-003 Strefy Zagrozenia Wybuchem

7/25/2019 Zal Nr 10 Do Siwz - ST-G-003 Strefy Zagrozenia Wybuchem

1/36

S T A N D A R D T E C H N I C Z N Y

ST-G-003:2008

Sie przesyowa gazu ziemnego Strefy zagroone wybuchem

Urzdzenia, systemy ochronne i pracownicyw przestrzeniach zagroonych wybuchem

Copyright by Operator Gazocigw Przesyowych GAZ-SYSTEM S.A.

Wszelkie prawa autorskie zastrzeone


2/36

ST-G-003:2008 2

PRZEDMOWA

Standard zawiera wymagania dotyczce przestrzeni zagroonych wybuchem,wyznaczania zasigu stref zagroonych wybuchem oraz urzdze, systemwochronnych i pracownikw znajdujcych si w tych przestrzeniach. Okrelenie tychwymaga umoliwia waciwy wybr i lokalizacj trwale zainstalowanych urzdzeelektrycznych i innych potencjalnych rde zaponu w przestrzeniach zagroonychwybuchem.

Standard powsta w oparciu o dobr praktyk inyniersk i wykorzystanie modelimatematycznych potwierdzonych pracami dowiadczalnymi, prowadzonymi przedewszystkim w Wielkiej Brytanii.

W standardzie uwzgldniono wymagania zawarte w normach europejskich (EN),brytyjskich opracowaniach normalizacyjnych oraz krajowych przepisach bdcychwdroeniem dyrektyw unijnych ATEX 100A i ATEX 137.

Zasig stref zagroonych wybuchem wyznacza si na podstawie podanych wzorw

i odpowiadajcych im wykresw. Wykresy te zostay sporzdzone z wystarczajcdla praktyki dokadnoci.

Podane zalenoci i wykresy dotycz gazu ziemnego o skadzie i temperaturzewystpujcych w praktyce.

W rozdziale 9 podano wymagania dotyczce urzdze i systemw ochronnychw przestrzeniach zagroonych wybuchem. Wymagania te powinny by przedewszystkim przestrzegane przez producentw tych urzdze i systemw.

Jednostki OGP GAZ-SYSTEM powinny przy budowie i uytkowaniu sieci przesyowejstosowa tylko takie urzdzenia i systemy ochronne, ktre speniaj wymaganianiniejszego standardu technicznego.

W rozdziale 10 podano wymagania dotyczce bezpieczestwa i higieny pracypracownikw zatrudnionych w przestrzeniach zagroonych wybuchem.

Stosowane w niniejszym standardzie pojcie cinienie gazu naley rozumie jakomaksymalne cinienie robocze MOP.

Standard zawiera 4 zaczniki:

zacznik A (normatywny) Graficzna forma przedstawiania stref zagroonychwybuchem,

zacznik B (normatywny) Zasady ustalania wentylacji naturalnej kategorii A,

zacznik C (informacyjny) Wykaz powoanych przepisw, zacznik D (informacyjny) Potencjalne rda zaponu atmosfery wybuchowej.

Niniejszy standard zawiera zmiany zatwierdzone w dniu 12 maja 2010 r. przezZarzd Operatora Gazocigw Przesyowych GAZ-SYSTEM S.A. Zmiany polegajna wykreleniu:

1. ze strony tytuowej zapisu: adna cz niniejszego standardu technicznegonie moe by zwielokrotniana jakkolwiek technik bez pisemnej zgodyPrezesa Zarzdu Operatora Gazocigw Przesyowych GAZ-SYSTEM S.A..

2. z punktu 5.3.2.4 ostatniego zdania: Nie mog one jednak obejmowa staych

obiektw terenowych (np. budynkw, linii elektroenergetycznych).


3/36

ST-G-003:2008 3

SPIS TRECI

1 Zakresstandardu......

2 Powoania normatywne...3 Terminy i definicje

4 Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem. Postanowienia oglne.

4.1 Wymagania wstpne w trakcie projektowania

4.2Podstawowe zaoenia przy obliczaniu zasigw stref zagroonychwybuchem.....

4.3 Zasig strefy przy rozpraszaniu naturalno-turbulentnym..

4.4 Zasig strefy przy rozpraszaniu strumieniowym....

5 Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem na otwartej przestrzeni..

5.1 Postanowienia oglne.

5.2 Kategoria I elementw i urzdze sieci przesyowej gazu ziemnego ....

5.3 Kategoria II elementw i urzdze sieci przesyowej gazu ziemnego ...

5.3.1 Wyznaczanie stref...

5.3.2 Postanowienia dodatkowe.....

5.4 Kategoria III elementw i urzdze sieci przesyowej gazu ziemnego ...

5.5 Kategoria IV elementw i urzdzesieci przesyowej gazu ziemnego ...

6 Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem wewntrz pomieszcze..

6.1 Postanowienia oglne....6.2 Klasyfikacja stref zagroonych wybuchem.....

6.3 Pomieszczenia znajdujce si w zasigu strefy zagroonej wybuchem...

7 Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem w obszarach poniej poziomugruntu (posadzki) ...

7.1 Otwarte zagbienia i kanay....

7.2 Przykryte zagbienia i kanay.

7.3Klasyfikacja stref zagroonych wybuchem w obszarach poniej poziomu gruntu(posadzki) ........

8 Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem w szafach przyrzdowych.8.1 Szafy przyrzdowe zawierajce rdo(a) emisji...

8.2 Szafy przyrzdowe nie zawierajce rdo(a) emisji....

9 Urzdzenia i systemy ochronne w przestrzeniach zagroonych wybuchem.

9.1 Postanowienia oglne...

9.2 Grupy i kategorie urzdze i systemw ochronnych...

9.3 Zasadnicze wymagania dotyczce projektowania oraz wytwarzania urzdzei systemw ochronnych.......

9.4 Procedury oceny zgodnoci.....

9.5 Oznakowanie urzdze i systemw ochronnych....


4/36

ST-G-003:2008 4

10 Bezpieczestwo i higiena pracy pracownikw zatrudnionych nastanowiskach pracy, na ktrych moe wystpi atmosfera wybuchowa

10.1 Postanowienia oglne .

10.2 Ocena ryzyka na stanowiskach pracy, na ktrych moe wystpi atmosferawybuchowa ...

10.3 Dokument zabezpieczenia przed wybuchem miejsca pracy

10.4 Szczegowe dziaania pracodawcy w celu minimalizacji zagroenia wybuchemna stanowisku pracy

Zacznik A(normatywny)

Graficzna forma przedstawiania stref zagroonych wybuchem ...

Zacznik B(normatywny)

Zasady ustalania wentylacji naturalnej kategorii A .

Zacznik C(informacyjny)

Wykaz powoanych przepisw ...

Zacznik D(informacyjny)

Potencjalne rda zaponu atmosfery wybuchowej ..


5/36

ST-G-003:2008 5

1 Zakres standardu

W niniejszym standardzie okrelono wymagania dotyczce przestrzeni zagroonychwybuchem gazu ziemnego oraz zasady wyznaczania zasigu stref zagroonych

wybuchem dla urzdze i elementw sieci przesyowej gazu ziemnego.Postanowienia standardu maj zastosowanie dla elementw, urzdze orazsystemw ochronnych sieci przesyowej gazu ziemnego oraz pracownikwznajdujcych si w przestrzeniach zagroonych wybuchem.

Standard naley stosowa przy projektowaniu, budowie, remontach oraz w trakcieuytkowania sieci przesyowej gazu ziemnego sucych do przesyania gazuziemnego i obsugiwanych przez Oddziay OGP GAZ-SYSTEM S.A.

2 Powoania normatywne

Powoanie norm bez daty ich wydania oznacza, e przy korzystaniu z niniejszego

standardu naley stosowa ostatnie wydanie tych norm.

PN-EN 60079-10 Urzdzenia elektryczne w przestrzeniach zagroonychwybuchem Cz 10: Klasyfikacja przestrzeni zagroonychwybuchem

PN-EN 13237 Przestrzenie zagroone wybuchem Terminy i definicjedotyczce urzdze i systemw ochronnych przeznaczonychdo uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem

PN-EN 1127-1 Atmosfery wybuchowe Zapobieganie wybuchowi i ochronaprzed wybuchem Pojcia podstawowe i metodologia

BGC/PS/SHA1:1986 Przepisy techniczne dotyczce klasyfikacji obszarwniebezpiecznych dla gazu ziemnego Norma techniczna BritishGas

3 Terminy i definicje

Ponisze terminy i definicje s zgodne z PN-EN 60079-10, PN-EN 13237 orazBGC/PS/SHA1:1986 i IGE/SR/25:2006.

3.1gazocigrurocig wraz z wyposaeniem sucy do transportu gazu ziemnego

3.2stacja gazowazesp urzdze w sieci gazowej o maksymalnym cinieniu roboczym na wejciupowyej 10 kPa speniajcy oddzielnie lub rwnoczenie funkcje: redukcji, regulacji,uzdatniania, pomiarw i rozdziau gazu ziemnego z wyczeniem instalacji redukcjicinienia na przyczach


6/36

ST-G-003:2008 6

3.3maksymalne cinienie robocze (MOP)maksymalne cinienie, przy ktrym w normalnych warunkach roboczych systemmoe pracowa w sposb cigy

UWAGA Normalne warunki robocze oznaczaj brak zakce w urzdzeniu albo

przepywie gazu.

3.4gazowa atmosfera wybuchowamieszanina substancji palnych w postaci gazu lub pary z powietrzem, w warunkachatmosferycznych, w ktrej po zapaleniu spalanie rozprzestrzenia si na ca niespalon mieszanin

3.5dolna i grna granica wybuchowocistenie gazu palnego w powietrzu, odpowiednio poniej i powyej ktregoatmosfera gazowa nie jest wybuchowa, wyraone w % [V/V]

UWAGA Pomimo tego, e mieszanina, ktrej stenie jest powyej grnej granicywybuchowoci nie jest gazow atmosfer wybuchow, moe ona atwo si ni sta.W celach klasyfikacji przestrzeni, zaleca si jej przyjmowanie jako gazow atmosferwybuchow.

3.6przestrze zagroona wybuchemprzestrze, w ktrej wystpuje gazowa atmosfera wybuchowa lub mona spodziewasi jej wystpienia w takich ilociach, e wymaga to specjalnych rodkw

zapobiegawczych dotyczcych konstrukcji, instalowania i stosowania urzdze

3.7przestrze niezagroona wybuchemprzestrze, w ktrej nie przewiduje si wystpowania gazowej atmosferywybuchowej w ilociach wymagajcych specjalnych rodkw zapobiegawczychdotyczcych konstrukcji, instalowania i stosowania urzdze

3.8stenie stanowice zagroenieatmosfera wybuchowa w miejscu pracy, gdzie skadnik palny wystpuje w steniu

wyszym ni warto dolnej granicy wybuchowoci mieszaniny wybuchowej

3.9stenie nie wymagajce zastosowania rodkw zapobiegawczychatmosfera wybuchowa, w ktrej skadnik palny wystpuje w steniu niszym niwarto dolnej granicy wybuchowoci mieszaniny wybuchowej

3.10strefyprzestrzenie zagroone wybuchem klasyfikuje si na strefy wedug czstotliwocii czasu wystpowania gazowej atmosfery wybuchowej, w nastpujcy sposb:


7/36

ST-G-003:2008 7

3.10.1strefa 0 1)przestrze, w ktrej gazowa atmosfera wybuchowa wystpuje cigle lub w dugichokresach

3.10.2strefa 1 1)przestrze, w ktrej pojawienie si gazowej atmosfery wybuchowej jestprawdopodobne w warunkach normalnej pracy

3.10.3strefa 2 1)przestrze, w ktrej w warunkach normalnej pracy nie jest prawdopodobnepojawienie si gazowej atmosfery wybuchowej, a jeeli pojawi si ona rzeczywicie,to moe pojawi si rzadko i tylko przez krtki okres

UWAGA Form graficzn przedstawiania poszczeglnych stref zagroonychwybuchem podano w zaczniku A (normatywnym).

3.11rdo emisjipunkt lub miejsce, z ktrego moe uwalnia si do atmosfery gaz palny, tak e moeutworzy si gazowa atmosfera wybuchowa

3.12stopnie emisjiwyrnia si trzy stopnie emisji, uszeregowane wedug malejcego

prawdopodobiestwa wystpowania gazowej atmosfery wybuchowej:a) emisja ciga,b) pierwszy stopie emisji,c) drugi stopie emisji.

UWAGA rdo emisji moe by zakwalifikowane do jednego ze stopni emisji lub dokombinacji wicej ni jednego z nich.

3.13emisja cigaemisja, ktra wystpuje stale lub ktrej wystpowania mona spodziewa siw dugich okresach

3.14pierwszy stopie emisjiemisja, ktrej wystpowanie podczas normalnej pracy mona spodziewa siokresowo lub okazjonalnie

1)W brytyjskim dokumencie normatywnym IGE/SR/25:2006 Klasyfikacja obszarw niebezpiecznych winstalacjach gazu ziemnegopodano ucilenie definicji stref:

strefa 0 prawdopodobiestwo obecnoci gazu: > 0,1, strefa 1 prawdopodobiestwo obecnoci gazu: 0,001 < prawdopodobiestwo 0,1, strefa 2 prawdopodobiestwo obecnoci gazu: 0,001.


8/36

ST-G-003:2008 8

3.15drugi stopie emisjiemisja, ktrej wystpienia w warunkach normalnej pracy nie mona spodziewa si,a jeeli wystpi ona rzeczywicie, to rzadko i tylko przez krtki okres

3.16normalna pracasytuacja, podczas ktrej urzdzenie pracuje w zakresie swoich parametrwznamionowych

3.17czynnoci niebezpiecznedziaania mogce zainicjowa zapon i wybuch gazowej atmosfery wybuchowej

3.18wentylacja

przemieszczanie powietrza lub jego wymiana na wiee powietrze w wynikudziaania wiatru, wystpowania rnic temperatury lub wymuszenia mechanicznego

3.19wentylacja naturalna nieograniczonawentylacja naturalna w przestrzeni otwartej lub w obiekcie budowlanym majcym conajwyej 50 % powierzchni cian i/lub dachu, nie zawierajcym martwych obszarw,w ktrych w sposb cigy mgby gromadzi si gaz

3.20wentylacja kategorii Awentylacja naturalna lub wymuszona obiektu budowlanego o intensywnoci wymianypowietrza i konstrukcji zarwno systemu wentylacyjnego jak i wentylowanego obiektutakiej, e nieprawdopodobne jest osignicie stenia gazu powyej 25 % dolnejgranicy wybuchowoci w jakimkolwiek punkcie wentylowanego obiektu, pozanajbliszym otoczeniem rda emisji

3.21wentylacja kategorii Bwentylacja obiektu budowlanego nie speniajca warunkw wentylacji naturalnejnieograniczonej i wentylacji kategorii A

3.22urzdzeniamaszyny, sprzt, przyrzdy stae lub ruchome, podzespoy sterujce wrazz oprzyrzdowaniem oraz systemy wykrywania i zapobiegania, ktre oddzielnie lubpoczone ze sob s przeznaczone do wytwarzania, przesyania, magazynowania,pomiaru, regulacji i przetwarzania energii albo przetwrstwa materiaw oraz, ktreprzez ich wasne rda zaponu s zdolne do spowodowania wybuchu

3.23systemy ochronne

urzdzenia inne ni okrelone w 3.22, ktrych zadaniem jest natychmiastowepowstrzymanie powstajcego wybuchu lub ograniczenie skutecznego zasigu


9/36

ST-G-003:2008 9

wybuchu i mog by wprowadzone do obrotu oddzielnie, w celu zastosowania jakosystemy samodzielne

3.24uytkowanie zgodne z przeznaczeniem

uytkowanie urzdze, systemw ochronnych i aparatury odpowiednio do grupI kategorii o ktrych mowa w 9.2, w sposb okrelony w instrukcjach doczonych dotych urzdze i systemw ochronnych przez producenta w celu zapewnieniabezpiecznego ich funkcjonowania

4 Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem. Postanowienia oglne

4.1 Wymagania wstpne w trakcie projektowania

W pocztkowej fazie projektowania nowobudowanych, modernizowanychlub remontowanych elementw i obiektw sieci przesyowych gazu ziemnego naley

przeanalizowa ich dobr oraz rozmieszczenie i na tej podstawie dokona kwalifikacjistref zagroonych wybuchem.

W przypadku wystpowania w danym obszarze nakadania si stref (0, 1, 2) naleyprzyj, e w tym obszarze wystpuje strefa o wyszym stopniu zagroenia.

PRZYKAD Bezporednio nad wylotem rury wydmuchowej z zaworu upustowegoznajduje si strefa 1 zagroona wybuchem oraz strefa 2 zagroona wybuchem. Tak wicw tym obszarze wystpuje strefa 1 zagroona wybuchem.

Instalacja elektryczna lub inne rda zaponu podane w zaczniku D

(informacyjnym), ktre ewentualnie wystpuj w obszarach zagroonych wybuchem,powinny by wykonane tak, aby zapewni odpowiedni stopie bezpieczestwazgodny z obowizujcymi przepisami i Polskimi Normami.

Zaleca si, by urzdzenia grzewcze, instalacja elektryczna, urzdzenia elektronicznei sterownicze oraz pomieszczenia dla obsugi (nawet uywane sporadycznie) byyzlokalizowane poza obszarem zagroonym wybuchem.

Naley zaoy, e w trakcie uytkowania czstotliwo inspekcji oraz skutecznosystemu wykrywania gazu ziemnego bd odpowiednie, a gaz bdzie suchy i czysty.W przeciwnym przypadku naley dokona surowszej kwalifikacji stref zagroonych

wybuchem.

4.2 Podstawowe zaoenia przy obliczaniu zasigw stref zagroonych wybuchem

Obliczanie zasigw stref zagroonych wybuchem podano w oparciu o normBGC/PS/SHA1:1986.

Zasig strefy zagroonej wybuchem zaley od: powierzchni rda emisji, prdkoci wypywu gazu, sposobu rozproszenia gazu w otoczeniu.


10/36

ST-G-003:2008 10

Jeeli nie jest znana rzeczywista powierzchnia rda emisji, to przyjmuje si jejwielkoci znormalizowane. Wielko ta wynosi 0,25 mm2 dla czystego i suchegogazu oraz dla elementw, ktre nie podlegaj wibracji (np. dawiki zaworw).W przypadku elementw podlegajcych wibracji (np. elementy toczni), przyjmuje sipowierzchni rda emisji - 2,5 mm2.

Wypyw gazu ze rda emisji i jego rozpraszanie w otoczeniu moe by typu: naturalno-turbulentnego, strumieniowego.

Rozpraszanie naturalno-turbulentne wystpuje przy maej prdkoci wypywu gazuze rda emisji lub gdy wypywajcy gaz, nawet z du prdkoci, jestwyhamowywany przez uderzenie w przeszkod. W tym przypadku na wielkostrefy zagroonej wybuchem istotny wpyw ma kierunek i szybko wiatru, przy czymzakada si, e kady kierunek wiatru jest rwnie prawdopodobny.

Rozpraszanie strumieniowe wystpuje wtedy, gdy gaz wypywa ze rda emisjiz du prdkoci i po drodze nie napotyka na przeszkody.

4.3 Zasig strefy przy rozpraszaniu naturalno-turbulentnym

W przypadku rozpraszania naturalno-turbulentnego przyjmuje si, e strefazagroona wybuchem ma ksztat bryy (w przypadku punktowego rda emisji lubrda emisji o maej powierzchni ma ksztat kuli) o promieniu R okrelonymempirycznym wzorem

R= 38,4 x Q0,55 (1)

w ktrym:R zasig strefy, w m,Q warto rednia strumienia gazu wypywajcego ze rda emisji, w m3/s

(w warunkach normalnych).

UWAGA 1 Wzr ten zosta wyprowadzony przy zaoeniu, e prdko bocznegowiatru nie przekracza wartoci 2 m/s.

UWAGA 2 Wzr (1) oraz ponisze wzory szczegowe maj charakter empirycznyw zwizku z czym jednostki lewej i prawej strony rwnania nie musz by takie same.Naley podstawia do wzorw wielkoci w podanych jednostkach.

Poniej podano szczegow posta wzoru (1), w zalenoci od cinienia gazuw miejscu rda emisji.

4.3.1 Dla cinienia gazu w miejscu rda emisji 0,05 MPa

Wwczas

w ktrym:R zasig strefy, w m, powierzchnia otworu bdcego rdem emisji, w mm2,p cinienie gazu w miejscu rda emisji, w MPa.

( ) 550860 ,p,R = (2)


11/36

ST-G-003:2008 11


Wwczas

5501031 ,)],p([,R += (3)

w ktrym:R zasig strefy, w m, powierzchnia otworu bdcego rdem emisji, w mm2,p cinienie gazu w miejscu rda emisji, w MPa.



12/36

ST-G-003:2008 12

wybuchem. Dlatego te wzr (5) rni si od wzoru (4). Rwnie i w tym przypadkuzastosowano wspczynnik 2 powikszajcy wielko strefy ze wzgldu naturbulencj oraz zaoono, e prdko bocznego wiatru nie przekracza 10 m/s.

5 Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem na otwartej przestrzeni

5.1 Postanowienia oglne

Wszystkie potencjalne rda emisji gazu z elementw i urzdze sieci przesyowejgazu ziemnego zlokalizowane na otwartej przestrzeni dzieli si ze wzgldu na ichcharakter i typ rozpraszania na cztery kategorie oznaczone od I do IV.

5.2 Kategoria I elementw i urzdze sieci przesyowej gazu ziemnego

Kategoria ta obejmuje elementy i urzdzenia sieci przesyowej gazu ziemnegopodane w tablicy 1, z ktrych nastpuje naturalno-turbulentny wypyw gazuz ewentualnych nieszczelnoci.

Tablica 1

Element lub urzdzenie rdo nieszczelnoci

Poczenie konierzowe Uszczelka

Zczka gwintowana Styk metalu do metalu

Poczenie zaciskowe Styk metalu do metalu

Dawik zaworu Uszczelnienie trzpienia

Reduktor i regulatorMembrana, poczenie konierzowe, otwroddechowy

Elementy i urzdzenia sieci przesyowej gazu ziemnego podane w tablicy 1 stanowirda o drugim stopniu emisji i wok nich wyznacza si stref 2 zagroonwybuchem.

UWAGA - Jeeli elementy i urzdzenia podane w tablicy 1 znajduj si wpomieszczeniach zamknitych speniajcych warunki podane w 6.1, to dla tychelementw wyznacza si lokalne strefy zagroone wybuchem zgodnie z niniejszymrozdziaem, zwikszajc dwukrotnie wielko strefy.

Strefy zagroone wybuchem wok elementw i urzdze podanych w tablicy 1

okrela si jako bry obrotow o promieniu Robliczanym ze wzorw podanych dlanaturalno-turbulentnego wypywu gazu.

Przykady konfiguracji przestrzennej stref zagroonych wybuchem pokazano narysunkach 1 i 2.


13/36

ST-G-003:2008 13

Rysunek 1 Konfiguracja przestrzenna strefy zagroonej wybuchem dla poczeniakonierzowego

Rysunek 2 Konfiguracja przestrzenna strefy zagroonej wybuchem dla reduktora

Dla kategorii I elementw i urzdze sieci przesyowej gazu ziemnego podanych wtablicy 1, zasig stref zagroonych wybuchem zaley tylko od cinienia w miejscurda emisji, co pokazano na rysunku 3.


14/36

ST-G-003:2008 14

Cinieniep[MPa]

Rysunek 3Zaleno zasigu stref zagroonych wybuchem dla elementwi urzdze podanych w tablicy 1 w funkcji cinienia gazu w miejscu rda emisji

5.3 Kategoria II elementw i urzdze sieci przesyowej gazu ziemnego

Kategoria ta obejmuje wyloty rur wydmuchowych z wszelkiego rodzaju elementwi urzdze sieci przesyowej gazu ziemnego takich jak:

zawory wydmuchowe, zawory upustowe,

odwadniacze, itp.

dla ktrych przyjmuje si strumieniowy wypyw gazu.

5.3.1 Wyznaczanie stref

Przy wyznaczaniu stref zagroonych wybuchem z wylotw rur wydmuchowychprzyjto zaoenie, e wyloty te maj konstrukcj umoliwiajc swobodny wypywgazu do gry. Nad wylotami rur wydmuchowych wyznacza si stref 2 zagroon

wybuchem, przedstawion na rysunku 4.

ZasigstrefyR

[m]


15/36

ST-G-003:2008 15

Rysunek 4

Strefa 2 zagroona wybuchem skada si z dwch czci:

a) kuli o promieniu R,ktrego warto jest wartoci wiksz z dwch promieni:obliczonego ze wzoru (4) i obliczonego ze wzoru (5),

b) stoka o wysokoci rwnej promieniowi kuli R i promieniu podstawy R3wyznaczonego ze wzoru (6).

R3= 175 d (6)

w ktrym:

R3promie podstawy stoka ograniczajcego doln cz strefy zagroonej

wybuchem, w mm,drednica wewntrzna wylotu rury wydmuchowej, w mm.

Warto promienia kuli R bdcej stref zagroon wybuchem w funkcjimaksymalnego cinienia roboczego (MOP) dla rednic nominalnych rurywydmuchowej (dla DN 6, DN 8, DN 10 i DN 15) podano na rysunku 5.


16/36

ST-G-003:2008 16

Maksymalne cinienie roboczep[MPa]

Rysunek 5

T sam zaleno dla rur wydmuchowych o rednicach nominalnych DN 25, DN 32,DN 40 i DN 50 podano na rysunku 6.

Maksymalne cinienie roboczep[MPa]

Rysunek 6

PromiestrefyR

[m]

PromiestrefyR

[m]


17/36

ST-G-003:2008 17

Warto promienia podstawy stoka R3zaley od rednicy wylotu rury wydmuchoweji nie zaley od maksymalnego cinienia roboczego MOP. Zaleno t podano narysunku 7.

rednica wewntrzna wylotu rur wydmuchowych [mm]

Rysunek 7

5.3.2 Postanowienia dodatkowe

5.3.2.1 Wok wylotw rur wydmuchowych z zaworw odpowietrzajcych

i upustowych, zaleca si wyznaczenie dodatkowej kulistej strefy 1 zagroonejwybuchem o promieniu r nie wikszym ni 1 m. Strefa ta uwzgldnia ewentualnenieszczelnoci armatury zaporowej.

5.3.2.2 Strefy 1 zagroonej wybuchem nie wyznacza si, gdy speniony jest conajmniej jeden z warunkw:

a) suby eksploatacyjne przeprowadzaj systematyczne kontrole szczelnociarmatury zaporowej, a wbudowana armatura posiada deklaracj lubcertyfikat zgodnoci z Polsk Norm lub aprobat techniczn,

b) wyloty rur wydmuchowych z zaworw odpowietrzajcych s zalepione

w czasie normalnego uytkowania.

5.3.2.3 W przypadku, gdy prdko wypywu gazu z wylotu rur wydmuchowychprzekracza 250 m/s mona pomin wyznaczanie stokowej (dolnej) czci strefyzagroonej wybuchem. W rzeczywistoci prdko taka moe by osignita nawetju przy cinieniu 0,05 MPa. Naley jednak wzi pod uwag, e w pocztkowymokresie wypywu prdko ta jest znacznie mniejsza.

5.3.2.4 Zasig stref zagroonych wybuchem nad wylotami rur wydmuchowychukadw zaporowo-upustowych sieci przesyowej gazu ziemnego wyznacza si tylkodo celw eksploatacyjnych w trakcie jej odpowietrzania lub odgazowania. Czynno

odpowietrzania i odgazowania sieci przesyowej gazu ziemnego poprzez ukady

Promie

podstawystoka

R3

[m]


18/36

ST-G-003:2008 18

zaporowo-upustowe jest prac gazoniebezpieczn, odbywajc si pod staymnadzorem sub eksploatacyjnych.

Dla obiektw sieci przesyowej, dla ktrych wymagane jest ogrodzenie terenu, strefyzagroone wybuchem powstajce w przypadku samoczynnego uruchamiania si

urzdze, powinny mieci si w granicach ogrodzenia.

Dopuszcza si, aby strefy powstajce w wyniku prac prowadzonych pod nadzoremsub eksploatacyjnych obejmoway rwnie cz terenu poza ogrodzeniem obiektusieci przesyowej.

5.4 Kategoria III elementw i urzdze sieci przesyowej gazu ziemnego

Kategoria ta obejmuje otwory prowadzce na zewntrz obiektu budowlanego (np.otwory wentylacyjne, otwieralne okna, drzwi stacji gazowej wysokiego cinienia)z pomieszcze zagroonych wybuchem. W przypadku, gdy wentylacja tych

pomieszcze spenia wymagania wentylacji naturalnej nieograniczonej lubkategorii A, otwory te nie stanowi rda emisji i nie wyznacza si dla nich strefzagroonych wybuchem.

Natomiast otwory z pomieszcze zagroonych wybuchem, w ktrych wentylacja jestkategorii B, stanowi drugi stopie emisji. Wok tych otworw naley wyznaczystrefy 2 zagroone wybuchem, ktrych ksztat i zasig przedstawiono na rysunku 8.

Rysunek 8

UWAGA - Wyznaczona dla drzwi i otwieralnych okien zewntrzna strefa zagroonawybuchem bez wzgldu na jej zasig, nie obejmuje poaci ciany ssiedniej zanaronikiem obiektu.

Zasig L strefy zagroonej wybuchem z otworw pomieszcze zagroonych

wybuchem oblicza si z poniszego wzoru, przyjmujc model rozpraszanianaturalno-turbulentny


19/36

ST-G-003:2008 19

L= 38,4 (Q)0,55 (7)

w ktrym:

L - zasig strefy zagroonej wybuchem, w m,Q - czny strumie objtoci wypywajcego gazu z potencjalnych rde

emisji znajdujcych si w pomieszczeniu, w m3/s.

Przyjmujc szereg uproszcze takich jak to, e urzdzenia wewntrz pomieszczenias prawidowo zaprojektowane, wykonane i uytkowane (nie wystpuje emisjaw stopniu cigym i pierwszym), oraz e potencjalne rdo emisji stopnia drugiegoma powierzchni 0,25 mm2, to zaleno zasigu strefy zagroonej wybuchem odmaksymalnego cinienia roboczego (MOP) elementw i urzdze znajdujcych siwewntrz pomieszczenia jest zgodna z rysunkiem 3.

W przypadku, gdy w pomieszczeniu wystpuj rda emisji cigej, to bez wzglduna rodzaj zastosowanej w tym pomieszczeniu wentylacji oglnej, rda te powinnyby wyposaone w lokalne odcigi wentylacyjne lub rury wydmuchowe z wylotamiwyprowadzonymi ponad dach.

5.5 Kategoria IV elementw i urzdze sieci przesyowej gazu ziemnego

Kategoria ta obejmuje pozostae elementy i urzdzenia wchodzce w skad sieciprzesyowej gazu ziemnego takie jak sprarki i inne elementy toczni, ktrewymagaj indywidualnej procedury. W tym przypadku naley jako podstawokrelenia stref zagroonych wybuchem przyj postanowienia niniejszegostandardu i zalecenia producentw urzdze.

6. Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem wewntrz pomieszcze


W pomieszczeniu, w ktrym znajduje si rdo(a) emisji lub do ktrego gaz moeprzenika z innych pomieszcze bd przestrzeni zewntrznej, strefa zagroonawybuchem obejmuje cao pomieszczenia. Ponadto, jeeli w takim pomieszczeniuznajduje si ciana gazoszczelna bez otworw lub z otworami odpowiedniouszczelnionymi, to ciana taka stanowi granic strefy zagroonej wybuchem.

Powysze postanowienia nie dotycz pomieszczenia w ktrym:

a) rzeczywista objto pomieszczenia V podana w m3, jest wiksza lub rwnawartoci, ktra wynosi:

V= 2,88 x 105 x Q (8)

w ktrym Q jest cznym strumieniem objtoci gazu wypywajcym zpotencjalnych rde emisji, podanym w m3/s;

b) znajduje si wentylacja mechaniczna kategorii A o niezawodnym dziaaniu(podwjne rdo zasilania, podwojenie wentylatorw), ktra uruchamia siautomatycznie (np. przez eksplozymetr stacjonarny) w przypadku pojawienia si

w gazu w pomieszczeniu.


20/36

ST-G-003:2008 20

UWAGA Zasady kwalifikacji wentylacji do wentylacji kategorii A podanow zaczniku B (normatywnym).

Jeeli pomieszczenie spenia przynajmniej jeden z warunkw a) lub b), wwczas dlawszystkich potencjalnych rde emisji, ktre si w nim znajduj, wyznacza si

lokalne zasigi stref zagroonych wybuchem, tak jak dla otwartej przestrzeni,mnoc uzyskane wyniki przez 2.

W przypadku, gdy w pomieszczeniu wystpuj rda emisji cigej, to bez wzglduna rodzaj zastosowanej w caym tym pomieszczeniu wentylacji, rda te powinnyby wyposaone w lokalne odcigi wentylacyjne lub rury wydmuchowe z wylotamiwyprowadzonymi ponad dach.

6.2 Klasyfikacja stref zagroonych wybuchem

Strefy zagroone wybuchem wewntrz pomieszcze klasyfikuje si w zalenoci odrodzaju i wielkoci rda emisji i zastosowanej kategorii wentylacji.

Klasyfikacj stref zagroonych wybuchem wewntrz pomieszcze podano w tablicy2.

Tablica 2 - Klasyfikacja stref zagroonych wybuchem wewntrz pomieszcze wzalenoci od rodzaju i wielkoci emisji i kategorii wentylacji

WentylacjaWielko i rodzaj emisji Naturalna

nieograniczonaKategorii A Kategorii B

Emisja w stopniu cigym

(pomieszczenie wyposaonew obowizkowy odcigwentylacyjny)

wewntrz odcigu wentylacyjnego - strefa 0;

w pomieszczeniu - strefa 2 w caoci lub czci, w zalenoci odkonkretnej sytuacji

Emisja w stopniu pierwszym strefa 1 strefa 1 strefa 01)

Emisja w stopniu drugim strefa 2 strefa 2 strefa 11)

Moliwo przenikniciagazu z innych pomieszczelub z otoczenia

strefa 2 w caoci lub czci, w zalenoci od konkretnej sytuacji

1)Kategori strefy zagroonej wybuchem mona obniy z 0 do 1 i z 1 do 2 w przypadku gdy: urzdzenia pracuj pod nadzorem (staa obsuga lub automatyczny wykrywacz gazu), dokonuje si czstych przegldw urzdze.

Dla stacji gazowych w obudowie kontenerowej obsugiwanej z zewntrz, pomimo, ewentylacja spenia wymagania wentylacji kategorii A, cao pomieszczenia stacjimona zaliczy do strefy zagroonej wybuchem 1, a dla otworw prowadzcych nazewntrz naley wyznaczy strefy 2 o zasigu obliczonym z rwnania (7). Decyzj wsprawie okrelenia kategorii stref zagroonych wybuchem podejmuje producent stacjiw oparciu o analiz jej wyposaenia technologicznego i postanowienia niniejszegostandardu.

6.3 Pomieszczenia znajdujce si w zasigu strefy zagroonej wybuchem

Pomieszczenia nie zawierajce rde emisji, ale znajdujce si w zasiguzewntrznej strefy zagroonej wybuchem (to znaczy ich otwory prowadzce na


21/36

ST-G-003:2008 21

zewntrz, w tym otwory wentylacyjne, s objte zasigiem tej strefy), naleytraktowa jako pomieszczenia zagroone wybuchem w caoci lub czci.

Decyzj odnonie tego, jak cz pomieszczenia uznaje si za zagroonwybuchem naley podj po przeanalizowaniu konkretnej sytuacji.

7 Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem w obszarach poniej poziomugruntu (posadzki)

7.1 Otwarte zagbienia i kanay

7.1.1 Otwarte zagbienia i kanay zawierajce rdo(a) emisji

Strefy zagroone wybuchem dla otwartych zagbie i kanaw zawierajcychrdo(a) emisji okrela si w zalenoci od ich szerokoci zi gbokoci h:

a) dla z/h 6jako obszary o wentylacji naturalnej nieograniczonej, dla ktrych wewntrzne(lokalne) strefy zagroone wybuchem ustala si analogicznie jak dla przestrzeniotwartych,

b) dla 6 >z/h 0,5jako obszary o wentylacji kategorii A, dla ktrych strefa zagroona wybuchemobejmuje ca objto zagbienia lub kanau, ale nie wychodzi poza tozagbienie lub kana,

c) dla z/h< 0,5

jako obszary o wentylacji kategorii B, dla ktrych strefa zagroona wybuchemobejmuje ca objto zagbienia lub kanau oraz wychodzi poza to zagbienielub kana na odlego obliczan, jak dla otworw prowadzcych z pomieszczezagroonych wybuchem (patrz 5.4).

7.1.2 Otwarte zagbienia i kanay nie zawierajce rda emisji

W przypadku, gdy otwarte zagbienia i kanay nie zawierajce rda emisji chobyczciowo znajduj si w strefie zagroonej wybuchem, wwczas stanowi onerozszerzenie tej strefy i stanowi z ni jedn cao.

7.2 Przykryte zagbienia i kanay

Przykryte zagbienia i kanay zawierajce rdo(a) emisji, majce wentylacjwymuszon naley traktowa jako obszary o wentylacji kategorii A, dla ktrych strefazagroona wybuchem obejmuje ca objto zagbienia lub kanau, ale niewychodzi poza to zagbienie lub kana.

Przykryte zagbienia i kanay zawierajce rdo(a) emisji nie majce wentylacjiwymuszonej naley traktowa jako obszary o wentylacji kategorii B, dla ktrych strefazagroona wybuchem obejmuje ca objto zagbienia lub kanau oraz wychodzipoza to zagbienie lub kana na odlego obliczon wg wzoru (7).

Nad urzdzeniami umieszczonymi bezporednio w gruncie (np. stacja podziemna)nie wyznacza si stref zagroonych wybuchem.


22/36

ST-G-003:2008 22

7.3 Klasyfikacja stref zagroonych wybuchem poniej poziomu gruntu(posadzki)

W otwartych i przykrytych zagbieniach i kanaach klasyfikacji stref (0, 1, 2)zagroonych wybuchem dokonuje si dla kadego przypadku indywidualnie,uwzgldniajc czsto wystpowania rde emisji oraz ich wielko.

8 Wyznaczanie stref zagroonych wybuchem w szafach przyrzdowych

8.1 Szafy przyrzdowe zawierajce rdo(a) emisji

Szafy przyrzdowe zawierajce rdo(a) emisji naley traktowa jakopomieszczenia zagroone wybuchem i stosowa postanowienia zawarte w 6.

8.2 Szafy przyrzdowe nie zawierajce rda emisji

Szafy nie zawierajce rda emisji znajdujce si w obszarze zagroeniawybuchem, naley traktowa jako zagroone wybuchem tej samej kategoriizagroenia co otoczenie.

Szafy przyrzdowe w wykonaniu przeciwwybuchowym nie naley traktowa jakozagroone wybuchem.

9 Urzdzenia i systemy ochronne w przestrzeniach zagroonych wybuchem


Zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczestwa i ochrony zdrowia dotyczceprojektowania oraz wytwarzania urzdze i systemw ochronnych przeznaczonychdo uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem zostay okrelone w [1] (patrzzacznik C - informacyjny).

UWAGA Postanowienia zawarte w rozporzdzeniu [1] przede wszystkim powinnyby speniane przez producentw urzdze i systemw ochronnych, w trakcie ichprojektowania i wytwarzania.

Jednostki organizacyjne OGP GAZ-SYSTEM S.A. powinny przy projektowaniu,budowie, przebudowie, remontach oraz w trakcie uytkowania sieci przesyowej gazuziemnego stosowa wycznie takie urzdzenia i systemy ochronne, ktre speniaj

wymagania zawarte w rozdziale 9.9. 2 Grupy i kategorie urzdze i systemw ochronnych

9.2.1 Urzdzenia i systemy ochronne dziel si na dwie grupy:

grupa I urzdzenia i systemy ochronne przeznaczone do uytku w zakadachgrniczych, w ktrych wystpuje zagroenie metanowe lub zagroeniewybuchem pyu wglowego,

grupa II urzdzenia i systemy ochronne, przeznaczone do uytku pozazakadami grniczymi, w ktrych istnieje zagroenie wystpowaniem atmosferywybuchowej. Do grupy tej zalicza si wszystkie obiekty zwizane z przemysemgazowniczym.


23/36

ST-G-003:2008 23

9.2.2 Urzdzenia i systemy ochronne wchodzce w skad grupy II i suce doprzesyu gazu dzieli si na kategorie:

kategoria 1 obejmuje urzdzenia zaprojektowane tak, aby mogyfunkcjonowa zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta,zapewniajc bardzo wysoki poziom zabezpieczenia. Urzdzenia tej kategorii sprzeznaczone do uytku w miejscach, w ktrych atmosfera wybuchowa jestobecna stale lub czsto w dugich okresach (strefa 0, ktra nie wystpuje wobiektach sucych do przesyu gazu),

kategoria 2 obejmuje urzdzenia zaprojektowane tak, aby mogyfunkcjonowa zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta,zapewniajc wysoki poziom zabezpieczenia. Urzdzenia tej kategorii sprzeznaczone do uytku w miejscach, w ktrych wystpowanie atmosferywybuchowej jest prawdopodobne (strefa 1),

kategoria 3 obejmuje urzdzenia zaprojektowane tak, aby mogy

funkcjonowa zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta,zapewniajc normalny poziom zabezpieczenia. Urzdzenia tej kategorii sprzeznaczone do uytku w miejscach, w ktrych wystpowanie atmosferywybuchowej jest mao prawdopodobne, a jeeli wystpi, to w krtkim okresie(strefa 2).

9.2.3 Urzdzenia i systemy ochronne oraz aparatura mog by wprowadzane doobrotu i oddawane do uytku tylko wtedy, gdy przy prawidowym zainstalowaniu,konserwowaniu oraz uytkowaniu zgodnym z przeznaczeniem nie bd stwarzayzagroenia dla bezpieczestwa i zdrowia osb, zwierzt oraz mienia.

9.2.4 Do obrotu mog by wprowadzone urzdzenia i systemy ochronne orazaparatura, jeeli uzyskay pozytywny wynik oceny zgodnoci i doczono do nichdeklaracj zgodnoci WE oraz umieszczono na nich oznakowanie CE.

Deklaracja zgodnoci WE powinna zawiera w szczeglnoci:

a) nazw lub znak identyfikacyjny producenta lub jego upowanionegoprzedstawiciela oraz ich adres,

b) opis urzdzenia i systemu ochronnego lub aparatury,

c) wykaz przepisw majcych zastosowanie do urzdze i systemwochronnych oraz aparatury,

d) w koniecznych przypadkach: nazw, numer identyfikacyjny i adres jednostki notyfikowanej, numer certyfikatu badania typu WE, przywoanie norm zharmonizowanych, wykaz norm i specyfikacji, ktre zastosowano, powoanie si na inne przepisy, ktre zastosowano,

e) imi i nazwisko oraz podpis osoby uprawnionej do zoenia podpisu w imieniuproducenta albo jego upowanionego przedstawiciela.


24/36

ST-G-003:2008 24

9.3 Zasadnicze wymagania dotyczce projektowania oraz wytwarzaniaurzdze i systemw ochronnych

9.3.1Urzdzenia i systemy ochronne powinny by projektowane tak, aby:

zapobiec, w miar moliwoci, wytwarzaniu lub uwalnianiu atmosfery

wybuchowej przez urzdzenia i systemy ochronne, zapobiec zaponowi atmosfery wybuchowej, uwzgldniajc charakter kadego

rda zaponu: elektrycznego lub nieelektrycznego,

w przypadku powstania, mimo przedsiwzitych rodkw ostronoci, wybuchumogcego zagrozi bezporednio lub porednio bezpieczestwu i zdrowiuosb, zwierzt oraz mieniu, nastpio natychmiastowe powstrzymanie lubograniczenie zasigu pomienia wybuchu i cinienia wybuchu do bezpiecznegopoziomu.

9.3.2Naley zapobiega pojawianiu si potencjalnych rde zaponu. Podstawowe

rda zaponu atmosfery gazowej podano w zaczniku D (informacyjnym).

9.3.3Stosujc odpowiednie rodki, naley zapobiega:

adunkom elektrostatycznym, zdolnym do wywoania niebezpiecznychwyadowa,

wystpowaniu, w czciach przewodzcych urzdzenia, prdw bdzcychlub upywowych sprzyjajcych powstawaniu niebezpiecznej korozji,nagrzewaniu powierzchni lub iskrzeniu zdolnemu do spowodowania zaponu.

9.3.4 Jeeli urzdzenia i systemy ochronne s umieszczone w obudowach lub

w zamknitych pojemnikach, ktre stanowi element ich zabezpieczeniaprzeciwwybuchowego, ich otwarcie powinno by moliwe tylko przy uyciuspecjalnych narzdzi lub z zachowaniem odpowiednich rodkw zabezpieczajcych.

9.3.5Do urzdze i systemw ochronnych wprowadzanych do obrotu docza siinstrukcje zawierajce:

a) informacje zamieszczone w oznakowaniu,

b) informacje uatwiajce konserwacj urzdzenia i systemu ochronnego,w szczeglnoci adres osoby wprowadzajcej je do obrotu oraz adresserwisu,

c) wytyczne w zakresie bezpieczestwa podczas instalowania, oddawania doeksploatacji, uruchamiania, uytkowania, montau i demontau, regulacji orazkonserwacji tych urzdze i systemw ochronnych,

d) informacje umoliwiajce okrelenie, czy urzdzenie zaliczane do danejkategorii lub system ochronny mog by uywane bezpieczniew przewidywanej przestrzeni i warunkach pracy,

e) parametry elektryczne i cinieniowe, maksymalne temperatury powierzchni lubinne wartoci dopuszczalne,

f) w koniecznych przypadkach:


25/36

ST-G-003:2008 25

wskazanie obszarw niebezpiecznych, usytuowanych naprzeciw systemwodciajcych,

instrukcje dotyczce szkole, specjalne warunki uywania urzdzenia i systemu ochronnego, w tym

informacje o moliwociach niewaciwego ich uycia, wykazanych

dowiadczeniem, charakterystyki narzdzi, jakie mog by odpowiednie do urzdzenia lub

systemu ochronnego.

9.3.6 Urzdzenia zaliczane do grupy II kategorii 1 naley tak projektowai wytwarza, aby w przypadku wystpowania zagroe, spowodowanych atmosferwybuchow wynikajc z obecnoci gazu ziemnego, rda zaponu nie uaktywniysi nawet w przypadku rzadko wystpujcej awarii tych urzdze.

Urzdzenia te naley wyposay w takie rodki zabezpieczajce, aby w przypadkuwystpienia:

awarii jednego z tych rodkw przynajmniej drugi niezaleny rodekzabezpieczajcy zapewni wymagany poziom zabezpieczenia,

dwch niezalenych od siebie uszkodze by zapewniony wymagany poziombezpieczestwa.

9.3.7 Podczas projektowania i wytwarzania urzdzenia, ktre maj powierzchniemogce si nagrzewa, naley je wyposay w zabezpieczenia zapewniajce, e wnajbardziej niekorzystnych okolicznociach nie zostanie przekroczona maksymalnadopuszczalna temperatura ich powierzchni.

Urzdzenia tej grupy naley tak projektowa, aby ich otwieranie umoliwiajcedostp do czci, ktre mog by rdem zaponu, byo moliwe tylko wtedy, gdy sone wyczone lub s w warunkach, w ktrych zapewnione jest iskrobezpieczestwo.Jeeli nie ma moliwoci ich wyczenia, producent umieszcza tabliczkostrzegawcz na ich otwieranych czciach. W razie potrzeby urzdzenia takiewyposaa si w odpowiednie dodatkowe systemy blokujce.

9.3.8 Urzdzenia zaliczane do grupy II kategorii 2 naley tak projektowai wytwarza, aby w przypadku wystpowania zagroe, spowodowanych atmosferwybuchow wynikajc z obecnoci gazu ziemnego, rda zaponu nie uaktywniy

si nawet podczas czstych zakce lub uszkodze tych urzdze.Czci urzdze tej grupy naley tak projektowa, aby ich dopuszczalne temperaturypowierzchni nie mogy by przekraczane, nawet w przypadkach zagroeniawynikajcego z sytuacji awaryjnych przewidzianych przez producenta tych urzdze.

Urzdzenia tej grupy naley tak projektowa, aby ich otwieranie umoliwiajcedostp do czci, ktre mog by rdem zaponu, byo moliwe tylko wtedy, gdy sone wyczone lub za porednictwem odpowiednich systemw blokujcych. Jeelinie ma moliwoci ich wyczenia, producent umieszcza tabliczk ostrzegawcz naich otwieranych czciach.


26/36

ST-G-003:2008 26

9.3.9 Urzdzenia zaliczane do grupy II kategorii 3 naley tak projektowai wytwarza, aby w przypadku wystpowania zagroe, spowodowanych atmosferwybuchow wynikajc z obecnoci gazu ziemnego, moliwe byo zapobieganieprzewidywalnym rdom zaponu, ktre mog powsta podczas ich normalnej pracy.

Temperatury powierzchni tych urzdze nie mog w przewidywanych warunkachdziaania, przekracza ustalonych temperatur ich powierzchni. Wysze temperaturymog by dopuszczone tylko w wyjtkowych okolicznociach, jeeli producentzastosowa specjalne dodatkowe rodki zabezpieczajce.

9.3.10 Do urzdze i systemw ochronnych wprowadzanych do obrotu docza siinstrukcje zawierajce:

a) informacje zamieszczone w oznaczeniu,

b) informacje uatwiajce konserwacj urzdzenia i systemu ochronnego,w szczeglnoci adres osoby wprowadzajcej je do obrotu oraz adres

serwisu,c) wytyczne w zakresie bezpieczestwa podczas instalowania, oddawania do

eksploatacji, uruchamiania, uytkowania, montau i demontau, regulacji orazkonserwacji tych urzdze i systemw ochronnych,

d) informacje umoliwiajce okrelenie, czy urzdzenie zaliczane do danejkategorii lub system ochronny mog by uywane bezpiecznie wprzewidywanej przestrzeni i warunkach pracy,

e) parametry elektryczne i cinieniowe, maksymalne temperatury powierzchni lubinne wartoci dopuszczalne,

f) w koniecznych przypadkach: wskazanie obszarw szczeglnie niebezpiecznych, instrukcje dotyczce szkole, specjalne warunki uywania urzdzenia i systemu ochronnego, w tym

informacje o moliwociach niewaciwego ich uycia, wykazanychdowiadczeniem,

charakterystyki narzdzi, jakie mog by odpowiednie do urzdzenia lubsystemu ochronnego.

9.3.11Urzdzenia, systemy ochronne, czci podzespoy powinny by projektowanei wytwarzane w taki sposb, aby zmniejszy do minimum skutki ewentualnego

wybuchu atmosfery wybuchowej.

Uzyskuje si to poprzez:

projektowanie urzdze i systemw odpornych na wybuch,

odcienie wybuchu,

tumienie wybuchu,

zapobieganie rozprzestrzeniania si pomienia i wybuchu.

Szczegowe postanowienia na ten temat wraz z wymaganiami dotyczcymistosowania narzdzi w przestrzeniach zagroonych wybuchem w trakcieuytkowania obiektw systemu dostawy gazu podano w PN-EN 1127-1.


27/36

ST-G-003:2008 27

9.4 Procedury oceny zgodnoci

9.4.1Producent urzdze, aparatury i systemw ochronnych lub jego upowanionyprzedstawiciel, przed wprowadzeniem ich na rynek jest zobowizany zastosowaprocedury oceny zgodnoci. Do procedur oceny zgodnoci zalicza si:

badanie typu WE,

zapewnienie zgodnoci z typem,

wewntrzn kontrol produkcji,

zapewnienie jakoci produkcji,

zapewnienie jakoci wyrobu,

weryfikacj produkcji jednostkowej.

9.4.2Urzdzenia i systemy ochronne dla gazownictwa podlegaj procedurze:

kategoria 1 - badanie typu WE wraz z zapewnieniem jakoci produkcji lubweryfikacj wyrobu,

kategoria 2 - w przypadku urzdze elektrycznych badanie typu WE wraz zezgodnoci z typem lub zapewnieniem jakoci wyrobu, w przypadku innychurzdze - wewntrzna kontrola produkcji oraz przesyanie dokumentacjitechnicznej jednostce notyfikowanej, ktra potwierdza jej odbir w najkrtszymterminie i j przechowuje,

kategoria 3 - wewntrzna kontrola produkcji.

Oprcz wymienionych procedur naley przeprowadzi weryfikacj produkcjijednostkowej.

W przypadku dokonywania oceny zgodnoci systemw ochronnych, stosuje sibadanie typu WE wraz z zapewnieniem jakoci produkcji lub weryfikacj wyrobu lubweryfikacj produkcji jednostkowej.

Przepisy te stosuje si rwnie do elementw urzdze i ich podzespow.

wiadectwo zgodnoci powinno zawiera:

charakterystyk czci urzdze i ich podzespow, warunki wbudowania czci urzdze i ich podzespow do urzdze lub

systemw ochronnych, aby zapewniay spenienie zasadniczych wymagamajcych zastosowanie do finalnego urzdzenia i systemu ochronnego.

Jeeli urzdzenia i systemy ochronne oraz aparatura uzyskay pozytywny wynikoceny zgodnoci, to docza si do nich deklaracj zgodnoci WE oraz umieszczaznak CE w sposb okrelony w 9.5.

Deklaracja zgodnoci WE zawiera w szczeglnoci:

nazw lub znak identyfikacyjny producenta lub jego upowanionegoprzedstawiciela oraz jego adres,


28/36

ST-G-003:2008 28

opis urzdzenia, systemu ochronnego lub aparatury,

wykaz przepisw majcych zastosowanie do urzdze i systemw ochronnychoraz aparatury,

imi i nazwisko oraz podpis osoby uprawnionej do zoenia podpisu w imieniu

producenta lub jego upowanionego przedstawiciela.

W koniecznych przypadkach deklaracja zgodnoci WE powinna zawiera:

nazw, numer identyfikacyjny i adres jednostki notyfikowanej,

numer certyfikatu badania typu WE,

powoanie norm zharmonizowanych,

wykaz norm i specyfikacji technicznych, ktre zastosowano,

powoanie si na inne przepisy, ktre zastosowano.

Czci i podzespoy przeznaczone do wbudowania do urzdze lub systemwochronnych mog by wprowadzone do obrotu, jeeli wystawiono dla nichwiadectwo zgodnoci.

9.5 Oznakowanie urzdze i systemw ochronnych

Urzdzenia i systemy ochronne powinny by oznakowane w sposb czytelny i trway.

Oznakowanie urzdze i systemw ochronnych powinno w szczeglnoci zawiera:

nazw i adres producenta,

znak CE,

seri lub typ urzdzenia i systemu ochronnego,

numer fabryczny, jeeli stosuje si numery fabryczne;

rok produkcji,

znak zabezpieczenia przeciwwybuchowego wraz z symbolem grupyi kategori urzdze,

w przypadku urzdze zaliczanych do grupy II - liter "G", dotyczc atmosfer

wybuchowych spowodowanych obecnoci gazw, par lub mgie, inne informacje istotne ze wzgldu na bezpieczestwo uytkowania.

Przykad oznakowania urzdzenia lub systemu ochronnego:

II (1)G [EEx ia] IlC.


29/36

ST-G-003:2008 29

10 Bezpieczestwo i higiena pracy pracownikw zatrudnionych nastanowiskach pracy, na ktrych moe wystpi atmosfera wybuchowa


Minimalne wymagania dotyczce bezpieczestwa i higieny pracy pracownikw

zatrudnionych na stanowiskach pracy, na ktrych moe wystpi atmosferawybuchowa zostay okrelone w [3] (patrz zacznik C - informacyjny).

10.2 Ocena ryzyka na stanowiskach pracy, na ktrych moe wystpiatmosfera wybuchowa

10.2.1 Na stanowiskach pracy, na ktrych moe wystpi atmosfera wybuchowa,pracodawca powinien dokonywa oceny ryzyka, w tym w szczeglnoci ocenydotyczcej:

prawdopodobiestwa wystpienia i trwaoci atmosfery wybuchowej,

prawdopodobiestwa wystpienia oraz uaktywnienia si rde zaponu, w tym

wyadowa elektrostatycznych, procesw pracy i ich wzajemnego oddziaywania,

rozmiaru moliwych i niepodanych skutkw wybuchu.

10.2.2 Ocena ryzyka stwarzanego przez atmosfer wybuchow powinna bywykonywana nie rzadziej ni raz w roku i obejmowa miejsca, gdzie moe powstaprzestrze zagroona wybuchem.

10.3 Dokument zabezpieczenia przed wybuchem miejsca pracy

10.3.1Dokument zabezpieczenia przed wybuchem powinien zawiera:

informacje o identyfikacji atmosfer wybuchowych i ocen ryzyka wystpieniawybuchu,

informacje o podjtych odpowiednich rodkach zapobiegajcych wystpieniuzagroe wybuchem, sporzdzone w formie zestawienia,

wykaz miejsc pracy zagroonych wybuchem wraz z ich klasyfikacj,

deklaracj, e stanowiska pracy i narzdzia pracy, a take urzdzeniazabezpieczajce i alarmujce s zaprojektowane, uywane i konserwowanez uwzgldnieniem zasad bezpieczestwa.

10.3.2Dokument zabezpieczenia przed wybuchem powinien by sporzdzony przeddopuszczeniem stanowiska pracy do eksploatacji. Zawarte w tym dokumencieinformacje powinny by przekazane pracownikom zatrudnionym na stanowiskachpracy zagroonych wybuchem w sposb przejrzysty i zapewniajcy waciwewykorzystanie drg ewakuacyjnych.

Dokument ten powinien by weryfikowany w przypadku, jeeli na stanowisku pracy,w jego wyposaeniu w niezbdny sprzt lub narzdzia albo w organizacji pracyzostay wprowadzone istotne zmiany.

10.3.3Maszyny i inne urzdzenia techniczne oraz systemy zabezpieczajce mog

by uruchomione tylko wtedy, gdy dokument ten okrela warunki ich uywaniaw sposb bezpieczny w atmosferze wybuchowej.


30/36

ST-G-003:2008 30

10.4 Szczegowe dziaania pracodawcy w celu minimalizacji zagroeniawybuchem na stanowisku pracy

10.4.1Miejsca pracy, w ktrych mog wystpi atmosfery wybuchowe, powinny bysklasyfikowane z uwzgldnieniem podziau na strefy zagroone wybuchem.

Urzdzenia i systemy zabezpieczajce dla wszystkich stanowisk pracy, na ktrychmog wystpi atmosfery wybuchowe, powinny by dobrane zgodnie z kategoriamiwaciwymi dla stref zagroonych wybuchem okrelonych w PN-EN 60079-10.

10.4.2 Pracodawca powinien zapobiega tworzeniu si atmosfer wybuchowych,a jeeli jest to niemoliwe, dy do wyeliminowania rde zaponu oraz stosowarodki zmniejszajce skutki wybuchu w celu zapewnienia bezpieczestwa i ochronyzdrowia.

10.4.3Pracodawca powinien przedsiwzi konieczne rodki w celu zapewnienia,e stanowisko pracy, urzdzenia i narzdzia tam stosowane oraz wszelkie inneurzdzenia udostpnione pracownikom zostay zaprojektowane, skonstruowane,zmontowane, zainstalowane, a take uywane i konserwowane w sposbodpowiedni dla stref zagroonych wybuchem.

Przed przekazaniem do uytkowania stanowiska pracy, na ktrym moewystpowa atmosfera wybuchowa, powinna by dokonana jego ocena podwzgldem zastosowanych zabezpiecze zapobiegajcych zainicjowaniu wybuchulub ograniczajcych jego skutki. W koniecznych przypadkach naley:

zapewni utrzymanie pracy urzdze i systemw zabezpieczajcych w staniebezpiecznego funkcjonowania, nawet w przypadku odcicia dopywu energii,niezalenie od pracy pozostaych instalacji,

zapewni moliwo sterowania rcznego, zastpujcego sterowanieautomatyczne, pod warunkiem e takie sterowanie nie bdzie miao wpywu naobnienie poziomu bezpieczestwa; czynnoci te mog wykonywapracownicy, ktrzy odbyli szkolenia przewidziane w przepisach w sprawieszkolenia w dziedzinie bezpieczestwa i higieny pracy.

10.4.4 Przy wejciach do pomieszcze, gdzie znajduj si miejsca, w ktrychwystpuj atmosfery wybuchowe, powinno by umieszczane oznakowaniew ksztacie trjkta z czarnym obramowaniem. Wewntrz obramowania powinny byumieszczone czarne litery "Ex" na tym tle.

Pracodawca ustala sposb sygnalizowania stanw awaryjnych zwizanychz wystpieniem atmosfery wybuchowej za pomoc urzdze sygnalizacyjnychakustycznych lub wizualnych. w celu umoliwienia pracownikom wycofania siz miejsc zagroonych wyranie oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi.

10.4.5 Podejmujc dziaania zmierzajce do zapobiegania zainicjowania zaponuatmosfery wybuchowej, naley uwzgldni rodki ochrony ograniczajceprawdopodobiestwo wystpienia wyadowania elektrostatycznego, w przypadkugdy pracownik lub jego otoczenie s nonikami lub rdami adunkuelektrostatycznego.

Pracodawca powinien zapewni pracownikom niezbdne rodki ochrony

indywidualnej, przy czym odzie ochronna i obuwie ochronne powinny bywykonane z materiaw antyelektrostatycznych i spenia wymagania okrelonew przepisach w sprawie zasadniczych wymaga dla rodkw ochrony indywidualnej.


31/36

ST-G-003:2008 31

Zacznik A(normatywny)

GRAFICZNA FORMA PRZEDSTAWIANIA STREF ZAGROONYCH WYBUCHEM

Strefy zagroone wybuchem naley graficznie przedstawia na rysunkach, szkicachitp. w nastpujcy sposb:

Rysunek A.1 -Graficzna forma przedstawiania stref zagroonych wybuchem


32/36

ST-G-003:2008 32

Zacznik B(normatywny)

ZASADY USTALANIA WENTYLACJI NATURALNEJ KATEGORII A

B.1 Wstp

Wentylacja w obiektach sieci przesyowej gazu ziemnegoma istotny wpyw na zasigstref zagroonych wybuchem wewntrz i zewntrz tych obiektw. Efektywnedziaanie wentylacji ogranicza niebezpieczestwo wybuchu i zwikszabezpieczestwo pracownikw uytkujcych te obiekty.

Wentylacja naturalna kategorii A ma miejsce, jeeli ruch powietrza odbywa si podwpywem rnicy ciarw waciwych powietrza ciepego i chodnego (efektgrawitacyjny) i/lub gdy nastpuje przewietrzanie pomieszcze na skutek parciawiatru. Pewno dziaania wentylacji naturalnej mona zwikszy stosujc

miejscowe, cige ogrzewanie pomieszcze oraz rozmieszczajc otwory nawiewnewicej ni na jednej cianie, a otwory wywiewne w dachach budynkw.

B.2 Kryteria wystpowania wentylacji kategorii A

Wentylacja naturalna kategorii A wystpuje w budynku lub pomieszczeniuw przypadku, gdy speniony jest warunek okrelony w 6.1.b) lub gdy

Fwent. 374 x kx Q (B.1)

w ktrym:

Fwent. - czna powierzchnia wszystkich otworw wlotowych i wylotowychwentylacji naturalnej, w tym umieszczonych w dachu, w m2;K - wspczynnik korekcyjny wg tablicy B.1;Q- czny strumie objtoci gazu z potencjalnych rde emisji, obliczany wgwzoru B.2, w m3/s.

Tablica B.1 Zaleno wspczynnika korekcyjnego kod rozmieszczenia otworwwlotowych

Rozmieszczenie otworw wentylacyjnych wlotowych

we wszystkich

czterech cianachw trzechcianach

w dwchcianach w jednej cianie

Wspczynnik k 1 1,33 2wpom hh +.4,0

3,3

hpom- wysoko pomieszczenia, w m,

hw - wysoko komina wywietrznika dachowego, w m.

UWAGA - W przypadku gdy otwory wlotowe i wylotowe s w jednej cianie, wwczas

wspczynnik k= pomh

22,5


33/36

ST-G-003:2008 33

B.3 czny strumie objtoci gazu z potencjalnych rde emisji

czny strumie objtoci wypywajcego gazu Q , w metrach szeciennych nasekund, z potencjalnych rde emisji naley oblicza wg wzoru

Q = Qo+ zQ1+ Qmax2 (B.2)

w ktrym:Qo - suma strumieni objtoci gazu wypywajcego ze wszystkichpotencjalnych rde o emisji cigej, nie odprowadzanych na zewntrzbudynku lub pomieszczenia, w m3/s;Q1 - suma strumieni objtoci gazu wypywajcego ze wszystkichpotencjalnych rde o pierwszym stopniu emisji, w m3/s;Qmax2 - strumie objtoci gazu z potencjalnie najwikszego rda o drugimstopniu emisji, w m3/s;z - wspczynnik korelacji podany w tablicy B.2, uwzgldniajcyjednoczesne wystpowanie rde o drugim stopniu emisji.

Tablica B.2 Zaleno wspczynnika z od cznej iloci rde o pierwszym stopniuemisji

czna ilo rde opierwszym stopniu emisji

1 2 3 4 5 10 15 20

Wspczynnik z 1 1 0,87 0,73 0,60 0,42 0,35 0,30

B.4 Okrelenie jednostkowego strumienia objtoci gazu

B.4.1 Jednostkowy strumie objtoci gazu z jednego potencjalnego rdao emisji cigej

Jednostkowy strumie objtoci gazu z jednego potencjalnego rda o emisji cigejnaley wyznaczy z rwna (1) lub (2) podstawiajc do nich rzeczywiste wielkoci:powierzchni otworu (szczeliny) stanowicego rdo emisji cigej oraz cinieniaw miejscu rda emisji.

B.4.2 Jednostkowy strumie objtoci gazu z jednego potencjalnego rda

o pierwszym stopniu emisjiJednostkowy strumie objtoci gazu z jednego potencjalnego rda o pierwszymstopniu emisji naley wyznaczy w sposb podany w B.4.1 w przypadku, gdy jestznana powierzchnia otworu (szczeliny) stanowicego rdo o pierwszym stopniuemisji lub w sposb podany w B.4.3.

B.4.3 Jednostkowy strumie objtoci gazu z jednego potencjalnego rdao drugim stopniu emisji

Jednostkowy strumie objtoci gazu z jednego potencjalnego rda o drugimstopniu emisji oblicza si przyjmujc, e rdo ma powierzchni 0,25 mm2.

Wstawiajc t warto do rwna (1) i (2) otrzymujemy w zalenoci od wartocicinienia:


34/36

ST-G-003:2008 34

a) dlap 0,05 MPa

Qmax2= 2,5 x 10-4 p (B.3)

b) dlap 0,1 MPa

Qmax2= 5,3 x 10-4 (p+ 0,1) (B.4)

c) dla: 0,05


35/36

ST-G-003:2008 35

Zacznik C(informacyjny)

WYKAZ POWOANYCH PRZEPISW

[1] Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 22grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymaga dla urzdze i systemwochronnych przeznaczonych do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem(Dz. U. 2005 r. Nr 263, poz. 2203).

[2] Dyrektywa Unii Europejskiej 94/9/WE w sprawie ujednolicenia przepisw pastwczonkowskich dotyczcych urzdze i systemw ochronnych przeznaczonych douytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem,zwana Dyrektyw ATEX 100A.

[3] Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 29 maja2003 r. w sprawie minimalnych wymaga dotyczcych bezpieczestwa i higienypracy pracownikw zatrudnionych na stanowiskach pracy, na ktrych moe wystpiatmosfera wybuchowa (Dz. U. z 2003 r. Nr 107, poz. 1004, z pniejszymizmianami).

[4] Dyrektywa 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia1999 r. w sprawie wymaga minimalnych dotyczcych poprawy bezpieczestwai ochrony zdrowia pracownikw potencjalnie naraonych na zagroenie atmosferwybuchowych (15 dyrektywa szczegowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy89/391/EWG),zwana Dyrektyw ATEX 137 .


36/36

ST-G-003:2008 36

Zacznik D(informacyjny)

POTENCJALNE RDA ZAPONU ATMOSFERY WYBUCHOWEJ

Rozrnia si nastpujce podstawowe rda zaponu gazowej atmosferywybuchowej wystpujcej w sieciach przesyowych gazu ziemnego:

gorce powierzchnie,

pomienie, gorce gazy, krople stopionego metalu powstajce podczasspawania lub cicia,

iskry wytwarzane mechanicznie (iskry krzesane),

urzdzenia elektryczne poprzez iskry elektryczne i gorce powierzchnie,

prdy bdzce, ochrona katodowa przed korozj,

elektryczno statyczna,

uderzenie pioruna,

fale elektromagnetyczne o czstotliwoci radiowej (w maym stopniu),

fale elektromagnetyczne o czstotliwoci widzialnej (w maym stopniu),

spranie adiabatyczne i fale uderzeniowe generowane podczas nagegorozprania gazu pod wysokim cinieniem do gazocigu.

Dokadne dane dotyczce potencjalnych rde zaponu atmosfery wybuchowejpodano w PN-EN 1127-1.

Documents

Zal Nr 10 Do Siwz - ST-G-003 Strefy Zagrozenia Wybuchem