ZAPOBIEGANIE I NAPRAWA SZKÓD W ŚRODOWISKU

www.gdos.gov.pl

Edyta Pomichowska

Departament Ochrony Przyrody

Warszawa, 13 wrze śnia 2012 r.

W ŚRODOWISKU

Implementacja dyrektywy 2004/35/WE w Polsce

Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r.w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobieganiai zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz. Urz. WE L 143/56z 30.04.2004; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 8, str. 357) zostałatransponowana do prawodawstwa polskiego poprzez:

1. Ustawę z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ichnaprawie (Dz. U. z 2007 r. Nr 75, poz. 493, z późń. zm.).

www.gdos.gov.pl

naprawie (Dz. U. z 2007 r. Nr 75, poz. 493, z późń. zm.).

2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lutego 2008 r. w sprawie rejestrubezpośrednich zagrożeń szkodą w środowisku i szkód w środowisku (Dz. U. z 2008 r.Nr 39, poz. 233).

3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2008 r. w sprawie kryteriówoceny wystąpienia szkody w środowisku (Dz. U. z 2008 r. Nr 82, poz. 501).

4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2008 r. w sprawie rodzajówdziałań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia (Dz. U. z 2008 r. Nr103, poz. 664).

Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ichnaprawie jest oparta na modelu odpowiedzialno ściadministracyjnej , polegającej na egzekwowaniu

www.gdos.gov.pl

administracyjnej , polegającej na egzekwowaniuadministracyjnych obowiązków ciążących napodmiotach korzystających ze środowiska

Właściwy organ ochrony środowiskaw sprawie szkód w środowisku

Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności zazapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku jestregionalny dyrektor ochrony środowiska .

W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku

www.gdos.gov.pl

W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowiskulub szkody w środowisku, spowodowanych przez działalność z zakresuustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetyczniezmodyfikowanych (Dz. U. z 2007 r. Nr 36, poz. 233), właściwym organemochrony środowiska jest minister wła ściwy do spraw środowiska .

Ustawa określa zasady odpowiedzialności podmiotukorzystającego ze środowiska za zapobieganie szkodomw środowisku i naprawę szkód w środowisku w trzech elementachprzyrodniczych (gatunki chronione i chronione siedliskaprzyrodnicze, woda oraz powierzchnia ziemi).

www.gdos.gov.pl

przyrodnicze, woda oraz powierzchnia ziemi).

Odpowiedzialno ść na zasadzie ryzyka

Reżim odpowiedzialności związany z prowadzeniem przez podmiotkorzystający ze środowiska określonych rodzajów działalności, któreuznane są przez ustawę za stwarzające ryzyko szkodyw środowisku.

www.gdos.gov.pl

Działalność stwarzająca ryzyko szkody w środowisku wskazanazostała w art. 3 ustawy szkodowej.

� eksploatacja instalacji wymagająca uzyskania:

• pozwolenia zintegrowanego,

• pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza;

� działalność w zakresie odzysku, unieszkodliwiania, zbierania oraz transportuodpadów wymagająca uzyskania zezwolenia;

www.gdos.gov.pl

� działalność wymagająca uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na:

• wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,

• pobór oraz odprowadzanie wód powierzchniowych lub podziemnych,

• retencjonowanie śródlądowych wód powierzchniowych;

� międzynarodowy obrót odpadami;

� gospodarowanie odpadami wydobywczymi na podstawie zezwolenia naprowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych;

� produkcja, wykorzystanie, przechowywanie, przetwarzanie, składowanie,uwalnianie do środowiska oraz transport:

• substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych lub substancji

www.gdos.gov.pl

• substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych lub substancjii mieszanin stwarzających zagrożenie,

• środków ochrony roślin,

• produktów biobójczych,

� transport towarów i materiałów niebezpiecznych.

Odpowiedzialno ść na zasadzie winy

Odpowiedzialność podmiotu korzystającego ze środowiskaw odniesieniu do bezposredniego zagrożenia szkodą lub szkódspowodowanych działalnością inną niż stwarzającą ryzyko szkody,jeśli dotyczą one gatunków chronionych lub chronionych siedliskprzyrodniczych.

www.gdos.gov.pl

• wina umyślna

• wina nieumyślna w postaci:

– lekkomyślności

– niedbalstwa

Podmiot korzystaj ący ze środowiska

Zgodnie z art. 6 pkt 9 polskiej ustawy podmiotem korzystającym ze środowiska jest podmiotkorzystający ze środowiska w rozumieniu art. 3 pkt 20 ustawy z dnia 27 kwietnia2001 r. - Prawo ochrony środowiska:

a) przedsiębiorca w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalnościgospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 i Nr 180, poz. 1280), a także osobyprowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowlizwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego oraz osobywykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnejspecjalistycznej praktyki,

b) jednostka organizacyjna niebędąca przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca

www.gdos.gov.pl

b) jednostka organizacyjna niebędąca przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej,

c) osoba fizyczna niebędąca podmiotem, o którym mowa w lit. a, korzystającą ze środowiskaw zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia;

prowadzący działalność stwarzającą ryzyko szkody w środowisku lub inną działalność niż taktóra stwarza ryzyko szkody w środowisku (szkody w gatunkach chronionych i chronionychsiedliskach przyrodniczych), powodującą bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lubszkodę w środowisku.

Działania zapobiegawcze i naprawcze

W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku podmiotkorzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie podjąć działaniazapobiegawcze.

W przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze środowiskajest obowiązany do:

1) podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia kolejnymszkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcji

www.gdos.gov.pl

szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcjielementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego skontrolowania,powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczeń lub innychszkodliwych czynników;

2) podjęcia działań naprawczych.

Art. 9 ustawy

Koszty przeprowadzenia działa ń zapobiegawczych i naprawczych

Koszty przeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych ponosi podmiotkorzystaj ący ze środowiska .

Podmiot korzystający ze środowiska nie ponosi kosztów przeprowadzenia działańzapobiegawczych i naprawczych, jeżeli wykaże, że bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowiskulub szkoda w środowisku zostały spowodowane przez inny wskazany podmiot oraz wystąpiły mimozastosowania przez podmiot korzystający ze środowiska właściwych środków bezpieczeństwalub powstały na skutek podporządkowania się nakazowi wydanemu przez organ administracjipublicznej, chyba że nakaz ten wynikał z emisji lub zdarzenia spowodowanego własną

www.gdos.gov.pl

publicznej, chyba że nakaz ten wynikał z emisji lub zdarzenia spowodowanego własnądziałalnością podmiotu korzystającego ze środowiska.

Podmiot korzystający ze środowiska, który podjął działania zapobiegawcze lub naprawczew odniesieniu do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku,może wystąpić z roszczeniem o zwrot kosztów poczynionych na ten cel do sprawcybezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku lub organuadministracji publicznej.

Art. 22 ust. 1, 2 i 3 ustawy szkodowej.

Odpowiedzialno ść władaj ącego powierzchni ą ziemi

Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkodaw środowisku zostały spowodowane za zgodą lub wiedzą władającegopowierzchnią ziemi, jest on obowiązany do podejmowania działańzapobiegawczych i naprawczych solidarnie z podmiotem korzystaj ącymze środowiska , który je spowodował.

Wyjątkiem od powyższej zasady jest sytuacja, w której władający

www.gdos.gov.pl

Wyjątkiem od powyższej zasady jest sytuacja, w której władającypowierzchnią ziemi niezwłocznie po uzyskaniu wiedzy o bezpośrednimzagrożeniu szkodą w środowisku lub szkodzie w środowisku dokonałzgłoszenia na podstawie art. 24 ustawy szkodowej (zgłoszeniebezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowiskudo organu ochrony środowiska).

Bezpośrednie zagro żenie szkod ą w środowisku- definicja

Bezpośrednie zagro żenie szkod ą w środowisku – wysokieprawdopodobieństwo wystąpienia szkody w środowisku w dającejsię przewidzieć przyszłości.

Działania zapobiegawcze - działania podejmowane w związku ze

www.gdos.gov.pl

Działania zapobiegawcze - działania podejmowane w związku zezdarzeniem, działaniem lub zaniechaniem powodującymbezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku, w celuzapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia szkody, w szczególnościwyeliminowanie lub ograniczenie emisji.

Szkoda w środowisku - definicjaSzkoda w środowisku - negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementówprzyrodniczych, oceniona w stosunku do stanu początkowego, która zostałaspowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiotkorzystający ze środowiska:

a) w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyr odniczych , mającaznaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochronytych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, z tym że szkoda w gatunkach chronionychlub chronionych siedliskach przyrodniczych nie obejmuje uprzednio zidentyfikowanegonegatywnego wpływu, wynikającego z działania podmiotu korzystającego ze środowiska

www.gdos.gov.pl

negatywnego wpływu, wynikającego z działania podmiotu korzystającego ze środowiskazgodnie z art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub zgodniez decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach, o której mowa w art. 71 ust. 1ustawyz dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania naśrodowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227),

b) w wodach , mająca znaczący negatywny wpływ na stan ekologiczny, chemiczny lubilościowy wód,

c) w powierzchni ziemi , przez co rozumie się zanieczyszczenie gleby lub ziemi, w tymw szczególności zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi;

Działania naprawcze - wszelkie działania, w tym działaniaograniczające lub tymczasowe, podejmowane w celu naprawy lubzastąpienia w równoważny sposób elementów przyrodniczych lubich funkcji, które uległy szkodzie, w szczególności oczyszczaniegleby i wody, przywracanie naturalnego ukształtowania terenu,zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności,

www.gdos.gov.pl

zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności,reintrodukcję zniszczonych gatunków, prowadzące do usunięciazagrożenia dla zdrowia ludzi oraz przywracania równowagiprzyrodniczej i walorów krajobrazowych na danym terenie.

Definicja siedlisk przyrodniczych oraz gatunków chronionych

Chronione siedliska przyrodnicze :

• siedliska przyrodnicze objęte jedną z form ochrony przyrody w rozumieniu przepisówustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub podlegające ochronie napodstawie art. 33 ust. 2 tej ustawy,

• siedliska przyrodnicze należące do typów siedlisk określonych w przepisach wydanychna podstawie art. 26 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,

• siedliska oraz miejsca rozrodu gatunków chronionych,

www.gdos.gov.pl

• miejsca lęgu, pierzenia i zimowania ptaków wędrownych oraz miejsca ichzatrzymywania się wzdłuż tras wędrówek;

Gatunki chronione :

• gatunki objęte ochroną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.o ochronie przyrody,

• gatunki ptaków wędrownych;

Uzgodnienie warunków przeprowadzenia działa ń naprawczych

Podmiot korzystający ze środowiska jest zobowiązany douzgodnienia warunków przeprowadzenia działa ń naprawczychz organem ochrony środowiska .

Uzgodnienia warunków przeprowadzenia działań naprawczych

www.gdos.gov.pl

Uzgodnienia warunków przeprowadzenia działań naprawczychorgan dokonuje w drodze decyzji wydanej wyłącznie na wniosekpodmiotu korzystającego ze środowiska.

Art. 13 ustawy szkodowej

Uchylanie si ę podmiotu korzystaj ącego ze środowiska od podj ęcia działa ń zapobiegawczych i naprawczych

Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska nie podejmie działańzapobiegawczych i naprawczych, organ ochrony środowiska,w drodze decyzji, nakłada na niego obowiązek przeprowadzeniatych działań.

www.gdos.gov.pl

tych działań.

Organ ochrony środowiska a działania zapobiegawcze i naprawcze

Organ ochrony środowiska podejmuje działania zapobiegawcze lubnaprawcze, jeżeli:

1) podmiot korzystający ze środowiska nie może zostaćzidentyfikowany lub nie można wszcząć wobec niego postępowaniaegzekucyjnego, lub egzekucja okazała się bezskuteczna;

www.gdos.gov.pl

egzekucyjnego, lub egzekucja okazała się bezskuteczna;

2) z uwagi na zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub możliwośćzaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku jest koniecznenatychmiastowe podjęcie tych działań.

Zgłaszanie bezpo średniego zagro żenia szkod ą w środowisku lub szkody w środowisku

Organ ochrony środowiska jest obowiązany przyjąć od każdego zgłoszenieo wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkodyw środowisku.

Organ ochrony środowiska, uznając za uzasadnione zgłoszenie, postanawia

www.gdos.gov.pl

Organ ochrony środowiska, uznając za uzasadnione zgłoszenie, postanawiao wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji nakładającej obowiązekprzeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych, albo podejmuje tedziałania samodzielnie.

Organ ochrony środowiska uznając zgłoszenie za nieuzasadnione odmawiawszczęcia postępowania w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie.

Art. 24 ust. 1, 5 i 7 ustawy szkodowej

Dziękuję za uwag ę

www.gdos.gov.pl

Edyta Pomichowska

edyta.pomichowska@gdos.gov.pl