Zapraszamy do odbycia wraz z nami kolejnej literackiej podróży.

Tym razem podążymy szlakiem jednego z najwybitniejszych twórców epoki renesansu.

Jan Kochanowski1530 - 1584

„Najsławniejszy poeto między poetami,

Ty nigdy nie umierasz, zawżdy jesteś z nami.”

Jan Kochanowski urodził

się w Sycynie w 1530 roku. Ojciec poety, Piotr, komornik radomski, z czasem sędzia sandomierski, był właścicielem kilku wsi w ziemi radomskiej. O matce, Annie z Białaczowskich, Łukasz Górnicki pisał: „ Pani Kochanowska stateczna kobieta i barzo trefna”.

Poeta posiadał liczne rodzeństwo - siedmiu braci i pięć sióstr. Literaturą oprócz Jana, zajmował się także Mikołaj i Andrzej.

Rok 1544 – Jan Kochanowski zapisuje się w poczet

studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego

w Krakowie. Wykładali wtedy jeszcze wybitni

humaniści – Piotr Roizjusz, Szymon Marycjusz,

a życie literackie i umysłowe rozwijało się bujnie.

W 1552 r. prawdopodobnie wyruszył poeta

z Królewca w podróż do Włoch, za „szeroki

Dunaj” i „ Alpy krzywe”, aby pogłębiać

i uzupełniać swoje wykształcenie

w ojczyźnie renesansu, aby dojrzeć

intelektualnie i uformować własny,

oryginalny program poetycki. Pobyt poety

we Włoszech trwał około pięciu lat.

Ostatnia podróż, podjęta około

1557 roku objęła także

wycieczkę do Francji

i ostatecznie zamknęła okres

zagranicznych peregrynacji

Kochanowskiego, okres,

którego znaczenie i wpływ na

ukształtowanie osobowości,

i losu twórczości poety trudno

przecenić.

Do kraju powrócił w 1559 roku i został

panem Czarnolasu. Zanim jednak w nim

osiadł, popróbował życia dworskiego.

Dzięki protekcji podkanclerzego koronnego

Piotra Myszkowskiego dostał się na dwór

królewski i uzyskał tytuł sekretarza.

Atmosfera panująca na dworze Zygmunta

Augusta nasycona była sprawami

o naprawę państwa. Wtedy to powstały

utwory polityczne: „ Satyr”, „Zgoda”,

„ Wróżki”, w których wyraził troskę

o przyszłość państwa.

Około roku 1574 żeni się poeta z Dorotą Podlodowską. Rozpoczyna się w jego życiu okres czarnoleski, najbardziej kojarzący się z tradycyjnym wizerunkiem poety, tworzącego w cieniu czarnoleskiej lipy, w wiejskim zaciszu, w otoczeniu rodziny i przyjaciół.

To tu, w cieniu czarnoleskiej lipy powstają kolejne cykle; „ Fraszek”, „ Pieśni”. To tu przygotowana została do druku: „ Odprawa posłów greckich” oraz ukooczony „ Psałterz”.

„ Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,

Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy; ”

FRASZKA – poeta bardzo lubił tę formę wypowiedzi. Kochanowski – bystry obserwator życia , zarazem obdarzony wyjątkowym poczuciem humoru, potrafił wychwytywad słabostki ludzkie i podkreślad celną poetycko pointą. Te drobne objętościowo utwory stanowią nie tylko zwierciadło obyczajowe, ale także charakterologiczne. Przekazują w skrótowy sposób wiele rysów życia charakterystycznych dla środowiska zamożnej szlachty.

„Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!

Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,[…]

Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mnie pan tak kładzie,

Jako szczep napłodniejszy w hesperyjskim sadzie.”

Fraszki Jana Kochanowskiego przetrwały próbę czasu.

Do dziś bawią i uczą. Któż z nas nie zna takich fraszek , jak:

Fraszka stała się nowym gatunkiem literackim, uprawianym

w dobie odrodzenia i w następnych okresach. Warto

wiedzieć, że naśladowano Kochanowskiego, ale żaden

z jego następców nie osiągnął równej mu zwięzłości wyrazu

i trafności point.

„ Pieśni” – w nich dominuje refleksja ogólna. Opróczpieśni miłosnych, można wyróżnid też biesiadne,refleksyjne, polityczne.Są wśród nich także wspaniałe utwory religijne, jak naprzykład hymn: „ Czego chcesz od nas, Panie”. Poetawysławia w nim Boga przede wszystkim jako stwórcęi artystę. Wygłasza pochwałę piękna i ogromwszechświata.

„ Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie,I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.”

Odrębny cykl stanowi „ Pieśń świętojańska o Sobótce”,

w której poeta nawiązał do słowiańskiego obrzędu.

W sielankowej, czarnoleskiej inscenizacji pieśni dwunastu

panien sławią miłość i uroki życia wiejskiego.

W 1578 roku ukazała się w Warszawie w druku: „Odprawa posłów greckich”, wystawiona poprzednio na scenie dworskiej z okazji zaślubin Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną. Fabułę dramatu zaczerpnął Kochanowski z „ Iliady”. Główny konflikt stanowi w tragedii starcie się racji Antenora oraz Parysa, który zatrzymuje porwaną Greczynkę i naraża kraj na niebezpieczeństwo.

W 1579 roku wydany został drukiem„Psałterz Dawidów”. Praca nad przekładem psalmów trwała co najmniej osiem lat.

„Psałterz” był zbiorem psalmów, czyli pieśni religijno - patriotycznych, których autorstwo przypisywano starożytnym prorokom i królom.

„Psalmy” z muzyką znanego kompozytora renesansowego Mikołaja Gomółki, upowszechniły się jako pieśni kościelne. Niektóre z nich, na przykład: „ Kto się w opiekę odda Panu swemu…”, znane są do dziś.

Spokojne bytowanie w Czarnolesie przerwałwypadek, który zaważył i na postawie życiowej,i na dalszej twórczości Kochanowskiego. Zmarłaukochana córka poety, niespełna trzyletniaUrszulka, córka, z którą wiązał poeta wielkienadzieje. Wierzył, że odziedziczyła po nim talentpoetycki.

„ Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,

Moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim.

Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:

Jedną maluczką duszą, tak wiele ubyło.”

„ Treny” uznane są za szczytowe osiągnięcie

liryki Kochanowskiego. Poeta wykazał

w tym cyklu niezwykłą subtelnośd

odczuwania, stworzył dzieło poetyckie,

przejmujące prawdą wewnętrzną. Potrafił

w pełni sobie uświadomid swe uczucia

i wyraził je z artyzmem wprost

niezrównanym także w skali europejskiej.

Poeta umarł 22 sierpnia 1584 roku w czasie pobytu w Lublinie. Przypuszcza się, że przyczyną śmierci był zawał serca.

MUZEUM JANA KOCHANOWSKIEGO

PREZENTACJĘ PRZYGOTOWAŁY:

Paulina Pietrzyk i Wiktoria Świątek uczennice klasy III „d”

Samorządowego Gimnazjum nr 1 w Busku – Zdroju

pod kierunkiem naucz. języka polskiego

Pani Bożeny Ziętarskiej

Nasza literacka podróż dobiegła kooca. Dziękujemy za uwagę.