ZBATIMI I STRATEGJISË SEKTORIALE TË MPMS-SË NË ...kec-ks.org/wp-content/uploads/2020/08/Zbatimi-i...ZBATIMI I STRATEGJISË SEKTORIALE TË MPMS-SË NË VITIN 2019 Përmbledhje ekzekutive

RAPORT I VLERËSIMIT

ZBATIMI I STRATEGJISË SEKTORIALE TË MPMS-SË NË VITIN 2018 DHE 2019

2

ZBATIMI I STRATEGJISË SEKTORIALE TË MPMS-SË NË VITIN 2019

3



ZBATIMI I STRATEGJISË SEKTORIALE TË MPMS-SË NË VITIN 2018 DHE 2019

Ky raport është përgatitur me përkrahjen e projektit “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim - KEEN”, i financuar nga Bashkimi Evropian dhe i menaxhuar nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë. Ky projekt zbatohet nga Qendra për Arsim e Kosovës (KEC), në bashkëpunim me Agjencinë për Promovimin e Punësimit në Kosovë (APPK), Balkan Sunflowers Kosovo (BSFK), Akademinë për Trajnim dhe Asistencë Teknike (ATTA) dhe Stichting SPARK. Përmbajtja e këtij publikimi nuk do të konsiderohet në asnjë mënyrë si pasqyrim i qëndrimeve të Bashkimit Evropian.

Zbatimi i Strategjisë Sektoriale të MPMS-së në vitin 2018 dhe 2019 - Raporti i vlerësimit afatmesëm

Autore e raportit: Lorëz Qehaja

Nëntor, 2019

Prishtinë

Publikuar nga Projekti “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim – KEEN”Për më shumë informata: www.keen-ks.net

Design:


5

PërmbajtjaLISTA E SHKURTESAVE ......................................................................................................................................... 9PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE ..............................................................................................................................101.HYRJE ...................................................................................................................................................................142.KONTEKSTI AKTUAL ......................................................................................................................................... 163.PUNA DHE PUNËSIMI ........................................................................................................................................ 18

3.1.Shërbimet publike të punësimit ................................................................................................................................................................................213.1.1.Agjencia për Punësim e Kosovës...................................................................................................................................................................253.1.2.Qendrat për Aftësim Profesional ..................................................................................................................................................................363.1.3.Plani i Veprimit 2018-2020: Punësimi i të Rinjve .............................................................................................................................383.1.4.Hendeku i shkathtësive në tregun e punës ..........................................................................................................................................413.1.5.Gratë në tregun e punës ......................................................................................................................................................................................433.1.6.Komunitetet Rom, Ashkali dhe Egjiptian ..............................................................................................................................................49

3.2.Informaliteti dhe inspektimet në vendin e punës .....................................................................................................................................513.2.1.Kushtet e punës ......................................................................................................................................................................................................... 543.2.2.Informaliteti në tregun e punës ................................................................................................................................................................... 58

3.3. Dialogu Social ........................................................................................................................................................................................................................61

4.MIRËQENIA SOCIALE ....................................................................................................................................... 624.1. Varfëria .........................................................................................................................................................................................................................................67

4.1.1. Varfëria sipas gjinisë, arsimimit dhe statusit ......................................................................................................................................684.1.2.Punësimi dhe varfëria ............................................................................................................................................................................................ 70

4.2. Standardi i jetës ................................................................................................................................................................................................................... 714.3. Skema e ndihmës sociale ...........................................................................................................................................................................................72

4.3.1.Mbulueshmëria e familjeve në skemën sociale .................................................................................................................................794.4.Shërbimet sociale dhe familjare .............................................................................................................................................................................82

4.4.1.Fëmijët dhe gratë në shërbime sociale ..................................................................................................................................................874.5.Lidhja e skemës sociale më shërbimet publike të punësimit ......................................................................................................90

5.PENSIONET ........................................................................................................................................................ 92

5.1.Skemat pensionale ..............................................................................................................................................................................................................975.1.1.Pensionet e veteranëve të luftës së UÇK-së .......................................................................................................................................1015.1.2.Pensionet e viktimave të torturës dhe dhunës seksuale ...................................................................................................... 1025.1.3.Pensionet e jashtme ............................................................................................................................................................................................. 1035.1.4.Fondi për kursime pensionale ...................................................................................................................................................................... 1035.1.5.Fondi për sigurime sociale .............................................................................................................................................................................. 104

5.2.Pabarazia në skemat sociale .................................................................................................................................................................................. 1055.3.Lidhja e tregut të punës dhe skemave sociale dhe pensionale ............................................................................................... 106

6.REKOMANDIMET ..............................................................................................................................................107

6


FIGURAT:

Figura 1: Papunësia në bazë të gjinisë. Burimi: Anketa e Fuqisë Punëtore (TM2 2019) ......................................................27

Figura 2: Papunësia sipas grupmoshës. Burimi: Anketa e Fuqisë Punëtore (TM2 2019) ...................................................28

Figura 3: Papunësia sipas arsimit. Burimi: Anketa e Fuqisë Punëtore (TM2 2019) ................................................................. 29

Figura 4: Numri i punëkërkuesve të regjistruar në APRK sipas shkollimit. Burimi: APRK ..................................................32

Figura 5: Përfituesit e Masave Aktive në APRK (2018 dhe 2019). Burimi: Të dhëna nga aprk ......................................33

Figura 6: Vendet e punës sipas industrisë. Burimi: APRK .............................................................................................................................35

Figura 7: Përfituesit e trajnimeve në QAP ...................................................................................................................................................................36

Figura 8: Punëkërkuesit e regjistruar në APRK sipas gjinisë dhe nivelit të arsimit .................................................................44

Figura 9: Numri i përfituesve të MATP-ve sipas gjinisë dhe vitit ............................................................................................................ 45

Figura 10: Ndërmjetësimi në punësim të rregullt sipas gjinisë dhe vitit...........................................................................................46

Figura 11: Përqindja e përfituesve të trajnimeve nga QAP sipas gjinisë ...........................................................................................46

Figura 12: Shkalla e punësimit sipas gjinisë. burimi: AFP TM2 2017, 2018, 2019 ..........................................................................47

Figura 13: Diskriminimi gjinor në vendin e punës. Burimi: Instituti Riinvest - Gratë në vendin e punës ................48

Figura 14: Numri i përfituesve të MATP-ve sipas etnisë dhe vitit ...........................................................................................................50

Figura 15: Të punësuarit në sektorin joformal. Burimi: EU-Vlerësimi i ekonomisë joformale në kosovë ..............60

Figura 16: Informaliteti sipas grupmoshës............................................................................. ....................................................................................60

Figura 17: Informaliteti sipas nivelit të arsimit .........................................................................................................................................................60

Figura 18: Informaliteti sipas gjinisë .................................................................................................................................................................................60

Figura 19: Varferia dhe varferia e skajshme ne Kosove 2012-2017. Burimi: ASK .........................................................................67

Figura 20: Varfëria sipas gjinisë së kryefamiljarit .................................................................................................................................................68

Figura 21: Numri i familjeve dhe anëtarëve përfituese të ndihmës sociale sipas QPS-ve në vitin 2019 ................75

Figura 22: Perfituesit e skemes sociale sipas regjionit .....................................................................................................................................77

Figura 23: Mbulueshmeria e familjeve te varfera ne Skemen Sociale ................................................................................................80

Figura 24: Mbulueshmeria e familjeve te varfera ne Skemen Sociale sipas OBZHE-se .......................................................81

Figura 25: Numri i fëmijëve të braktisur në Kosovë. Burimi: ASK dhe UNICEF ......................................................................... 88

Figura 26: rastet e dhunës ndaj grave sipas viteve ............................................................................................................................................90

Figura 27: Buxheti i Kosovës për vitin 2018 dhe 2019 për Pensione ..................................................................................................98

Figura 28: Buxheti për skemat pensionale për vitet 2015-2019 ............................................................................................................100

7


TABELAT:

Tabela 1: Përmirësimi i kushteve të punës dhe zvogëlimi i punësimit joformal përmes fuqizimit të mekanizmave të mbikëqyrjes dhe forcimit të dialogut social - treguesit ....................................18

Tabela 2: Veprimet e parapara në fushën e politikave sociale dhe punësimit sipas PKZMSA 2018 dhe 2019 ..................................................................................................................................19

Tabela 3: Ulja e inaktivitetit, rritja e punësimit, zhvillimi i shkathtësive në përputhje me kërkesat e tregut të punës dhe administrimi më i mirë i tregut të punës - Treguesit ..........................21

Tabela 4: Ulja e inaktivitetit, rritja e punësimit, zhvillimi i shkathtësive në përputhje me kërkesat e tregut të punës dhe administrimi më i mirë i tregut të punës – Aktivitetet për 2018 dhe 2019 ............23

Tabela 5: Buxheti i Kosovës për APRK. Burimi: Buxheti i Kosovës ....................................................................................................... 26

Tabela 6: Masat e percaktuara ne PKZMSA dhe ARE .....................................................................................................................................30

Tabela 7: Numri i të regjistruarve në APRK sipas grupmoshës. Burimi: APRK .............................................................................31

Tabela 8: Përfaqësimi i grupeve të ndryshme në APRK dhe pjesëmarrje në MATP të ndryshme (2019)............34

Tabela 9: Vendet e punës sipas pronësisë së kompanisë. Burimi: APRK .........................................................................................34

Tabela 10: Arsimi profesional per grupe te posaçme. Burimi: APRK ...................................................................................................37

Tabela 11: Gjendja e të rinjëve në Kosovë. Burimi: AFP ....................................................................................................................................39

Tabela 12: Të rinjtë e regjistruar në APRK ...................................................................................................................................................................39

Tabela 13: Plani i veprimit për të rinjtë 2018-2020 - Aktivitetet ................................................................................................................41

Tabela 14: Punëkërkuesit e regjistruar sipas gjinisë në APRK ...................................................................................................................44

Tabela 15: Të regjistruarit në APRK, komunitetet Rom, Ashkali dhe Egjiptas .............................................................................49

Tabela 16: Përmirësimi i kushteve të punës dhe zvogëlimi i punësimit joformal përmes fuqizimit të mekanizmave të mbikëqyrjes dhe forcimit të dialogut social - Treguesit .......................................................51

Tabela 17: Përmirësimi i kushteve të punës dhe zvogëlimi i punësimit joformal përmes fuqizimit të mekanizmave të mbikëqyrjes dhe forcimit të dialogut social - Aktivitetet ...................................................53

Tabela 18: Orari i punës sipas gjinisë dhe viteve. burimi: AFP ................................................................................................................... 54

Tabela 19: Modelet e punësimit sipas gjinisë dhe viteve ................................................................................................................................55

Tabela 20: Numri i inspektimeve nga inspektoriati i punës. Burimi: Raportet e Inspektoriatit të Punës ..............57

Tabela 21: Rritja e mirëqenies sociale përmes zgjerimit dhe ngritjes së cilësisë së mbrojtjes sociale, arritjes së barazisë gjinore dhe ngritjes së cilësisë së shërbimeve sociale e familjare, me përqendrim të veçantë në grupet e cenueshme - Treguesit ................................................................................. 62

Tabela 22: Rritja e mirëqenies sociale përmes zgjerimit dhe ngritjes së cilësisë së mbrojtjes sociale, arritjes së barazisë gjinore dhe ngritjes së cilësisë së shërbimeve sociale e familjare, me përqendrim të veçantë në grupet e cenueshme - Aktivitetet ......................................................................................64

Tabela 23: Shkalla e varfërisë sipas nivelit të arsimit.Burimi. ASK-Varfëria në konsum ....................................................... 69

8


Tabela 24: Shkalla e varferise sipas numrit te femijeve. Burimi: ask ..................................................................................................... 70

Tabela 25: Buxheti i Kosovës për ndihmat dhe shërbimet sociale 2019 ..........................................................................................72

Tabela 26: Pagesat e ndihmës sociale për familje me numër të ndryshëm të anëtarëve sipas viteve ..................73

Tabela 27: Afati kohor mbi zbatimin e Ligjit te Ri per Skemen Sociale. Burimi: Zyra e Kryeministrit ......................74

Tabela 28: Numri i anëtarëve për familjet përfituese të ndihmës sociale ........................................................................................78

Tabela 29: Përfituesit e skemës sociale sipas kategorisë 2019. Burimi: MPMS ............................................................................78

Tabela 30: Përfituesit e skemës sociale sipas kriterit. Burimi: MPMS ...................................................................................................79

Tabela 31: Rekomandimet për përmirësimin e shërbimeve sociale...................................................................................................... 85

Tabela 32: Realizimi i të drejtave në përfitime për pensionistët dhe pensionistet dhe kategoritë e dalura nga lufta përmes zhvillimit të sistemit të qëndrueshëm pensional, harmonizimit të kornizës ligjore dhe ngritjes së kapaciteteve institucionale, njerëzore dhe teknologjike - Treguesit ........................................................................................................................................................................................................................92

Tabela 33: Realizimi i të drejtave në përfitime për pensionistët dhe pensionistet dhe kategoritë e dalura nga lufta përmes zhvillimit të sistemit të qëndrueshëm pensional, harmonizimit të kornizës ligjore dhe ngritjes së kapaciteteve institucionale, njerëzore dhe teknologjike - Aktivitetet ................................................................................................................................................................................................................... 95

Tabela 34: Numri i përfituesve të skemave pensionale në 201 dhe 2019. Burimi: ASK .......................................................101

9


Lista e shkurtesave

AAP Arsimi dhe Aftësimi ProfesionalAFP Anketa e Fuqisë PunëtoreAPRK Agjencia e Punësimit të Republikës së KosovësASK Agjencia e Statistikave të KosovësBB Banka BotëroreBE Bashkimi EuropianBPV Bruto Prodhimi VendorIAAP Institucionet e Arsimit dhe Aftësimit ProfesionalMATP Masat Aktive të Tregut të PunësMPMS Ministria e Punës dhe Mirëqenies SocialeQAP Qendrat e Aftësimit ProfesionalShPP Shërbimi Publik i PunësimitUNDP Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara KES Këshilli Ekonomik SocialMASHT Ministria e Arsimit, Shëndetësisë dhe TeknologjisëOJQ Organizata Jo-QeveritareQPS Qendrat për Punë SocialeSPMS Strategjia e Punës dhe Mirëqenies SocialeSKZH Strategjia Kombëtare për ZhvillimMCC Millennium Challenge Corporation (MSA Marrëveshja për StabilizimAsociimPKZMSA Programi Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së StabilizimAsociimitZP Zyrja për PunësimKIESA Agjencioni për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve në KosovëATK Administrata Tatimore e KosovësIP Inspektoriati i PunësMICS Anketa e Grupimeve të Treguesve të ShumëfishtëTMK Trupat Mbrojtëse të KosovësFSK Forca e Sigurisë së KosovësARE Agjenda për Reforma EvropianeMSA Marrëveshja e Stabilizim Asocimit

10


Përmbledhje ekzekutive

Tregu i punës Papunësia dhe shkalla e lartë e inaktivitetit, vazhdojnë të jenë ndër problemet më të mëdha të zhvillimit

në Kosovë. Të dhënat e tre mujorit të parë të vitit 2019 tregojnë se shkalla e papunësisë është 25.3%, dhe është më e lartë te gratë (32.7%) krahasuar me burrat (22.8%). Shkalla e papunësisë është më e ultë se ajo e vitit 2018 e të njejtës periudhë, për 4.3 pikë të përqindjes (29.6%). Papunësia tek të rinjtë e moshës 15-24 vjeç është 49%, e zvogëluar për 6 pikë të përqindjes, krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit 2018. Vetëm 20% e grave në moshë pune janë aktive në tregun e punës, e që ka shënuar ngritje substanciale krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit 2018 (12%). Papunësia vlerësohet të jetë mjaftë e lartë edhe në mesin e pjesëtarëve të komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptas dhe kjo kryesisht për shkak të mundësive të kufizuara për përfshirje në arsim dhe diskriminimit në tregun e punës.

Gjatë vitit 2019, është aprovuar Rregullorja nr.02/2014 për përcaktimin e kushteve dhe kritereve për certifikimin dhe licencimin e personave dhe institucioneve të cilët kryejnë punë nga siguria dhe shën-deti në punë. Ende nuk është ndryshuar/plotësuar Ligji i Punës dhe ende nuk është ndryshuar/plotësuar Ligji për Këshillin Ekonomik Social. Për më shumë ende nuk është realizuar Strategjia dhe Plani i Punës për KES.

Niveli i zbatimit të këtyre rregulloreve në përgjithësi dhe akteve nënligjore të ndërlidhura me politi-kat e punësimit dhe mirëqenies sociale, në veçanti, është tejet i ulët. Në përgjithësi nuk ka ndryshime substanciale në këtë fushë në 2019 në krahasim me 2018. Kjo për arsye të buxhetit të pamjaftueshëm, mungesës së planifikimit adekuat dhe mungesës së kapaciteteve njerëzore për të realizuar aktivitetet dhe për të përmbushur objektivat e caktuara.

Strategjia e MPMS-së për vitet 2018-2022 parasheh rritjen e numrit të të papunëve të regjistruar në Ag-jencinë e Punësimit, rritjen e përfituesve të MATP-ve dhe rritjen e numrit të të papunëve të ndërmjetë-suar në punësim të rregullt. Nga viti 2018 në vitin 2019, numri i të papunëve të regjistruar në APRK dhe numri i të ndërmjetësuarve në punësim ka pësuar rënie, kurse numri i përfituesve në MATP është rritur.

Në vitin 2018 është publikuar studimi mbi vlerësimin e ndikimit të MATP-ve në punësim për vitin 2016. Sipas këtij raporti, 44% e pjesëmarrësve në programin Praktika në Punë, 51% e atyre në Subvencionim në Pagë dhe 41% e pjesëmarrësve në Trajnim në Punë janë të punësuar aktualisht në vitin 2018. Rreth 52%, 47%, dhe 56% e këtyre të punësuarve respektivisht, janë të punësuar tek i njëjti punëdhënës.

Strategjia e MPMS-së 2018-2022 parasheh edhe rritjen e numrit të të trajnuarve nga Qendrat për Aftë-sim Profesional dhe përqindjen e të punësuarve që kanë përfituar nga këto trajnime. Numri i përfituesve të trajnimeve nga viti 2018 në vitin 2019 është rritur, por ende mbet më i ulët se në vitin 2017. Ende nuk janë akredituar QAP-at për Njohjen e Mësimit Paraprak.

Është publikuar studimi mbi punësimin e përfituesve të trajnimeve të vitit 2016 dhe 2017. Sipas këtij raporti, shkalla e punësimit është 33%, duke mos llogaritur ata që kanë qenë të punësuar më parë dhe trajnimi ju është nevojitur për certifikatë apo shkathësi të reja në vendin e punës.

Hendeku i shkathtësive mbetet një ndër problemet kyçe për papunësinë e të rinjve. Sipas studimit të ALLED faza 2 dhe IESB Instituti mbi Aftësitë e Kërkuara në Tregun e Punës janë identifikuar katër sek-torë me fokus për intervenim në 3 dhe 5 vitet e ardhshme: agrikultura, procesimi i ushqimit, prodhim-taria, energjia dhe elektriciteti. Në anën tjetër, shkathtësitë që do të nevojiten në këtë periudhë kohore

11


janë: shkathtësitë ingjinierike, TIK (ICT), agrikulturore, dhe shkathtësitë e përgjithshme si puna në grupe, aftësitë komunikuese dhe njohuria e gjuhëve të huaja. Nevojitet një bashkëpunim ndërmjet APRK-së, MASHT, MPMS, si dhe kompanive private në Kosovë për adresimin e nevojave të tregut për punësim.

Përveç papunësisë së lartë, të punësuarit (29.8% shkalla e punësimit në tremujorin e dytë të vitit 2019, për 1.8 pikë të përqindjes më i lartë se në periudhën e njëjtë të vitit 2018) ende përballen me probleme të shumta sikurse, mungesa e kontratës, mosrespektimi i kontratës, puna jashtë orarit pa kompensim, dhe mungesa e sigurisë dhe shëndetit në punë. Kjo edhe për arsye të numrit të ulët të inspektorëve dhe mungesës së kapaciteteve logjistike për zbatimin e akteve ligjore nga fusha e sigurisë dhe shëndetit në punë. Edhe në vitin 2019 nuk ka ndryshime në rritjen e numrit të inspektorëve dhe ende nuk është funk-sionalizuar Sistemi për Menaxhimin e Informatave në Inspektoratin e Punës, që do të lehtësonte marrjen dhe shkëmbimin e informatave ndërmjet palëve kyçe në adresimin e sigurisë dhe shëndetit në punë.

Ende nuk ka filluar të zbatohet Ligji për Sigurimin Shëndetësor. Në fund të vitit 2016 është marrë ven-dimi që mbledhja e premiumeve të filloj nga 1 janari 2017, mirëpo kjo nuk ka filluar as në vitin 2018. Pritet që ky proces të përfundohet deri në fund të vitit 2019.

Përveç shkallës së ulët të punësimit në Kosovë, në tremujorin e dytë të vitit 2019, 18.2% e personave të punësuar punonin në vende pune të paqëndrueshme, që është zvogëluar për 0.8 pikë të përqindjes nga viti 2018.

Agjencia e Statistikave të Kosovës ka publikuar një raport mbi Ekonominë e Pavrojtuar 2018/2019 për sektorin e transportit, hotelierisë, restoraneve dhe ndertimarisë. Sipas këtij raporti dhe raportimit të bi-zneseve të intervistuara, 22% e bizneseve në sektorin e transportit kanë deklaruar se punësojnë të pa-ktën një punëtorë familjar pa pagesë, 80% e bizneseve në sektorin e restoraneve kanë deklaruar se punësojnë së paku një punëtorë familjar pa pagesë. Në sektorin e hotelierisë dhe ndërtimtarisë, bizne-set kanë mësatarisht një person familjar të punësuar pa pagesë. Megjithatë, ende mungon një raport i cili matë informalitetin në Kosovë, në përgjithësi në sektorë të tjerë ekonomik.

Dialogu social zhvillohet në kuadër të Këshillit Ekonomiko-Social (KES). KES ka aprovuar pagën min-imale në vitin 2011, e cila është 130 euro për personat deri 35 vjeç dhe 170 euro për personat mbi 35 vjeç. Në vitin 2018/2019, KES ka nxjerrë rekomandimin për rritje të pagës minimale në 250 Euro, por që ende nuk është miratuar nga Qeveria e Kosovës.

Mirëqenia Sociale Shkalla e varfërisë në vitin 2017 ishte 18%, kurse shkalla e varfërisë së skajshme 5.1%. Ende nuk është

publikuar një raport që vlerëson shkallën e varfërisë për vitin 2019. Nuk ekziston një strategji për luftimin e varfërisë, apo një bashkëpunim i mirëfilltë në mes të Shërbimeve Publike të Punësimit dhe Shërbimeve Sociale e Familjare. Kufiri i varfërisë është 1.85 Euro në ditë për person të rritur, kurse kufiri i varfërisë së skajshme, 1.31 Euro për person të rritur.

Në vitin 2019, 23% e buxhetit të përgjithshëm të Kosovës është orientuar në mbrojtjen sociale, apo 453 milionë Euro. Në vitin 2018 kjo shifër ishte 399.4 milionë Euro, që tregon një rritje prej 13.4%, kurse kra-hasuar me vitin 2017 është rritur për 23.3%. Për më shumë, buxheti i Kosovës për këtë kategori për vitin 2020 pritet të jetë 461 milionë Euro.

Skema për ndihmë sociale është zhvilluar për të luftuar varfërinë, por shuma e kompensimeve mujo-re është mjaftë e ulët. Edhe pse nga viti 2017 në vitin 2018 ka pasur një rritje prej 20% në shumën e kompensimeve mujore të skemës sociale, kjo shumë sërish nuk arrin të mbulojë nevojat e familjeve të varfëra që përfitojnë nga kjo skemë.

Në 2019 është hartuar Drafti Fillestar i Koncept Dokumentit për Skemën e Ndihmës Sociale. Koncept Dokumenti propozon hartimin e Ligjit të ri për Skemën Sociale. Hartimi i Ligjit të ri pritet të ketë ndik-im buxhetor si pason: 18 milionë euro shpenzime shtesë në vit për pagesat nga SNS-ja, prej të cilave 8 milionë euro do të mbulojnë reformat ligjore në SNS, ndërsa 10 milionë do iu dedikohen shtesave për

12


fëmijë. Shpenzimet vjetore totale në skemë parashihen të jenë 50 milionë euro nga 39 milionë euro sa janë aktualisht.

Krahasuar me muajin tetor 2018, shkalla vjetore e inflacionit e matur në muajin tetor 2019 ishte 2.2%. Kjo nënkupton se një konsumator në blerje të ushqimit dhe pijeve në vlerë prej 100 Euro, në këtë periu-dhë të vitit, konsumatori të njëjtat gjëra do t’i blejë me çmim për 2.2 Euro më të lartë krahasuar me vitin 2018.

Shërbimet sociale ofrohen nga Qendrat për Punë Sociale që menaxhohen nga komunat. Ende nuk është krijuar Granti Specifik për Shërbime Sociale që planifikon financimin e shërbimeve sociale në nivel lokal. Si pasojë e kësaj, shërbimet sociale ende varen nga MPMS dhe decentralizimi i tyre ende nuk është i plotë.

Shërbimet sociale ofrohen edhe në bashkëpunim me OJQ-të e licencuara nga MPMS. Gjithsej janë 40 OJQ të licencuara, kurse 14 nga to janë licencuar në vitin 2019. Deri në vitin 2020, sipas Strategjisë, syn-ohet të licencohen 50 OJQ të tilla. Strategjia e MPMS-së 2018-2022 parasheh edhe licencimin e ndër-marrjeve sociale për ofrimin e shërbimeve sociale. Për më shumë, ende nuk ka një bazë ligjore për kri-jimin e partneriteteve lokale (komunë-sektor joqeveritar-komunitet) për ofrimin e shërbimeve sociale.

Ende nuk është ndryshuar/plotësuar Ligji për Shërbime Sociale dhe Familjare dhe ende nuk është apr-ovuar Ligji për Kujdesje ndaj të Moshuarve.

Strategjia e MPMS-së për vitin 2018 dhe 2019 parasheh ndërtimin e qendrave rezidenciale dhe ditore për ofrimin e shërbimeve sociale. Deri në nëntor të vitit 2019, nuk është ndërtuar asnjë qendër ditore dhe shërbimet sociale ofrohen nga 5 qendra ditore në nivel vendi.

Ende nuk ka një vlerësim të ndikimit së punës së këtyre OJQ-ve dhe QPS-ve në ofrimin e shërbimeve sociale. Sipas raportit të Bankës Botërore, duhet të përmirësohen kushtet e punës së QPS-ve, të digji-talizohen të dhënat, të ngriten kapacitetet e stafit të QPS-ve për ofrimin e shërbimeve sociale si dhe të monitorohen shërbimet sociale. Ende nuk po shfrytëzohet plotësisht softueri për përditësimin e infor-matave mbi shërbimet sociale dhe ende nuk janë përfshirë në të OJQ-të e licencuara.

Pensionet Skemat pensionale në Kosovë rregullohen me Ligjin për Skemat Pensionale të Financuara nga shteti.

Është aprovuar projektligji për rregullimin dhe menaxhimin e fushës së pensioneve dhe benificioneve në shtator 2019. Aktet nënligjore që rrjedhin nga Ligji për Rregullimin dhe Menaxhimin e Fushës së Pen-sioneve dhe Benificioneve pritet të aprovohen deri në Dhjetor 2019. Ende mungon harmonizimi i ske-mave sociale dhe pensionale.

Në vitin 2019, rreth 69% e buxhetit për skemat pensionale është shpenzuar për pensione dhe kompen-zimet bazë, që shënon rritje për 5 pikë të përqindjes krahasuar me 2018; rreth 22% për pensionet dhe kompenzimet e luftës, që shënon ulje për 3 pikë të përqindjes krahasuar me 2018; dhe rreth 9% për ndihmë sociale, që shënon ulje për 2 pikë të përqindjes krahasuar me 2018.

Në vitin 2019, pensionet dhe kompensimet bazë përbëjnë 3.9% të BPV-së (krahasuar me 2018, 3.51% të BPV-së), ndihmat dhe shërbimet sociale 0.5% të BPV-së (krahasuar me 2018, 0.6% të BPV-së), dhe pen-sionet dhe kompensimet e luftës 1.25% të BPV-së (krahasuar me 2018, 1.34% të BPV-së)

Deri në fund të vitit 2018, nuk ka bazë ligjore dhe ende nuk është ndërmarrë asnjë hap për zbatimin e skemave pensionale sikurse Pensioni i Parakohshëm për Policinë e Kosovës dhe Pensioni i Parakohshëm për Filharmoninë e Kosovës. Në anën tjetër, deri në nëntor 2019 janë kompenzuar 112 persona nga ske-ma e ish-deputetëve të Kaçanikut dhe është aprovuar Ligji për Statusin e Punëtorëve të Arsimit dhe ka filluar procesi i aplikimit.

13


Pensionet e veteranëve të luftës kanë filluar të aplikohen në vitin 2016. Në vitin 2019 shuma e të gjitha pensioneve të veteranëve është zvogëluar për 1% krahasuar me vitin 2018. Megjithatë, në vitin 2018 shuma e të gjitha pensioneve të veteranëve është rritur për 55% (58,750,000), krahasuar me vitin 2017 (38,000,000).

Gjatë vitit 2018 ka filluar edhe pagesa e pensioneve për viktimat e dhunës seksuale gjatë luftës. Sek-retaria e Komisionit ka pranuar 599 aplikacione në nivel vendi. Prej tyre, 218 aplikacione janë shqyrtuar. Nga të shqyrtuarat, 115 rasteve ju është njohur statusi i viktimës seksuale të luftës, 82 rasteve ju është refuzuar statusi dhe 21 raste janë në proces. Deri në nëntor të vitit 2019, nga ky pension kanë përfituar 436 persona.

Pabarazia në skemat sociale mbetet njëra ndër problemet kryesore të këtyre skemave. Mungesa e një ligji të vetëm, bazik, të harmonizuar, që rregullon të gjitha skemat pensionale dhe beneficionet për të gjitha kategoritë përfituese, mos-harmonizimi i skemave pensionale nga ana e përfitimeve, mungesa e një sistemi të sigurisë sociale – Fondit për Sigurime Sociale dhe pabarazia në skemat pensionale të af-tësisë së kufizuar janë disa nga problemet që thellojnë pabarazinë.

Nevojitet lidhja ndërmjet shërbimeve të punësimit dhe skemave sociale e pensionale me qëllim të zvogëlimit të ekonomisë joformale dhe inkurajimin e përfituesve të këtyre skemave për pjesëmarrje në tregun e punës.

14


1. Hyrje

Strategjia e Punësimit dhe Mirëqenies Sociale (SPMS) është strategji sektoriale që përcakton hapa konkret për zbatim për periudhën 2018-2022 nga institucionet shtetërore në fushën e punësimit dhe mirëqenies so-ciale. SPMS është miratuar në shkurt të vitit 2018. Kjo strategji është pjesë e planit dhe objektivave të punës së Ministrisë së Punës dhe Mirëqenies Sociale (MPMS) dhe është pjesë përbërëse e dokumenteve strategjike të Kosovës që bazohen në Strategjinë Kombëtare për Zhvillim (SKZH) 2016-2021.

SPMS ADRESON TRI FUSHA KRYESORE PËR PËRMIRËSIMIN E PUNËSIMIT DHE MIRËQENIES SOCIALE:

1. Punësimi – që ka për qëllim të mundësojë rritjen e punësimit në Kosovë duke i adresuar sfidat e sh-

kathtësive të fuqisë punëtore dhe mospërputhjen ndërmjet nevojave të tregut dhe ofertës përmes

dy objektivave strategjik:

1.1 Ulja e inaktivitetit, rritja e punësimit, zhvillimi i shkathtësive në përputhje me kërkesat e

tregut të punës dhe administrimi më i mire i tregut të punës.

1.2 Përmirësimi i kushteve të punës dhe zvogëlimi i punësimit joformal përmes fuqizimit të

mekanizmave të mbikëqyrjes dhe forcimit të dialogut social.

2. Mirëqenia sociale – që synon zvogëlimin e varfërisë, rritjen e mbulueshmërisë së grupeve të

cenueshme në skema sociale dhe ofrimin e shërbimeve të integruara sociale dhe të punësimit

përmes objektivit strategjik:

2.1 Rritja e mirëqenies sociale përmes zgjerimit dhe ngritjes së cilësisë së mbrojtjes dhe

shërbimeve sociale e familjare, me fokus të veçantë në grupet në nevojë dhe barazinë

gjinore.

3. Pensionet – që ka për qëllim realizimin e të drejtave të pensionistëve dhe kategorive të dala nga

lufta, përmirësimin e menaxhimit të skemave dhe rritjen e barazisë mes kategorive të ndryshme

përfituese përmes objektivit strategjik:

3.1 Realizimi i të drejtave në përfitime për pensionistët dhe kategorive të dala nga luftës

përmes zhvillimit të sistemit të qëndrueshëm pensional, harmonizimit të kornizës ligjore

dhe ngritjes së kapaciteteve institucionale, njerëzore dhe teknologjike.

15


Ky raport ka për qëllim vlerësimin afatmesëm të Strategjisë Sektoriale, më saktësisht për vitin 2019. Për më shumë, raporti synon të ofrojë një pasqyrë të hapave që janë ndërmarrë deri tani për realizimin e aktiviteteve dhe të ofrojë informata mbi ndryshimet e deritanishme në fushat e cekura më lartë.

Në fushën e punësimit, raporti analizon tregun e punës dhe shërbimet publike të punësimit, joformalitetin dhe inspektimet në punë, sikurse kushtet e punës, sigurinë në punë dhe të drejtat e punëtorëve. Në fushën e mirëqenies sociale, raporti analizon dhe ofron informata mbi shkallën e varfërisë, mbulueshmërinë e famil-jeve të varfëra, shërbimet sociale dhe lidhjen e shërbimeve sociale me skemat sociale. Në fushën e pensioneve, raporti fokusohet në skemat e pensioneve, barazia në këto skema dhe ndërlidhja e punësimit me skemat so-ciale.

Mbledhja e të dhënave për përpilimin e raportit është bazuar në kornizën e monitorimit të Strategjisë Sektori-ale të MPMS për vitet 2018-2022. Të dhënat sasiore janë mbledhur përmes pyetësorëve sasior me Ministrinë e Punës dhe Mirëqenies Sociale dhe departamentet pëgjegjëse brenda kësaj ministrie. Të dhënat sasiore janë kërkuar për vitin 2017, 2018 dhe 2019 për arsye krahasuese dhe matjen e arritjes së objektivave të strategjisë. Përpos vlerësimit të objektivave të Strategjisë, në këtë vlerësim janë marrë parasysh edhe dokumentet strate-gjike, aktet ligjore dhe informata shtesë nga raporte të publikuara nga institucionet shtetërore, organizata joqeveritare, raporte të Bashkimit Evropian dhe Bankës Botërore në fushën e punësimit, mirëqenies sociale dhe pensioneve.

16


2. Konteksti aktual

1 Të dhënat nga Banka Botërore2 MCC Kosovo LFTUS. https://millenniumkosovo.org/ëp-content/uploads/2018/11/MCC-Kosovo-Labor-Force-and-Time-Use-Study-Final-

Research-Report.pdf

Rreth 66% e popullsisë së Kosovës është në moshë pune dhe mosha mesatare e popullsisë është 27 vjeç. Vetëm 8% e popullsisë është në moshën mbi 65 vjeç. Nga viti 2015 e deri në vitin 2019, Kosova ka pasë një rritje ekonomike vjetore në mesatare prej 4%. Marrë parasysh që për të gjeneruar punësim dhe zgjidhje për prob-lemet ekonomike në Kosovë, rritja ekonomike duhet të jetë më e lartë se 7%, rritja prej 4% konsiderohet e pamjaftueshme për gjenerimin e punësimit. Për më shumë, BPV për kokë banori ka rënë dukshëm nga viti 2015 (5.25%) në vitin 2016 (3.2%) dhe vazhdon të jetë në nivelin e vitit 2016, e që tregon se mirëqenia e përg-jithshme në Kosovë ka rënë.1

PAPUNËSIA MBETET PROBLEM I LARTË I KOSOVËS: Sipas Anketës së Fuqisë Punëtore të publikuar nga Agjencioni i Statistikave të Kosovës, shkalla e papunësisë në Kosovë për tremujorin e dytë të vitit 2019 ka qenë 25.3%, më e ultë se ajo e vitit 2018 e të njejtës periudhë, për 4.3 pikë të përqindjes (29.6%). Ndër fuqitë punëtore, shkalla e papunësisë është më e lartë te gratë (32.7%) krahasuar me burrat (22.8%). Shkalla e papunësisë te femrat është rritur krahasuar me vitin 2018, kurse për meshkujt është zvogëluar. Shkalla e papunësisë te të rinjtë është 49%, e që është zvogëluar për 6 pikë të përqindjes, krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit 2018. Rreth 32% e të rinjve nuk janë të punësuar, nuk janë as në trajnim dhe as në shkollim. Shkalla e joaktivitetit për këtë tremu-jor është 60.1%. Rreth 79.6% e grave dhe 40.6% e burrave në moshë pune janë joaktivë në tregun e punës. Sipas raportit të MCC2 shkalla e inaktivitetit te gratë dhe burrat është më e ultë se ajo e raportuar në AFP, 67.8% dhe 32 përqind, respektivisht. Inaktiviteti është më i ultë në regjionin e Gjakovës (45%) dhe më i lartë në regjionin e Ferizajt (56.5%). Sipas këtij raporti, arsyet me të përmendura për inaktivitet janë edukimi ose trajnimet, kujdesi për fëmijët, dhe dëshpërimi se nuk ka punë.

ENDE KA DALLIM TË LARTË NDËRMJET AFTËSIVE TË FITUARA NË ARSIM DHE AFTËSIVE të kërkuara në tregun e punës: Mungesa e aftësive profesionale të të diplomuarve vështirëson punësimin e tyre dhe rritë koston e trajnimeve shtesë për punëdhënësin që hapë vende të reja të punës. Aftësimi dhe arsimi pro-fesional është konsideruar si mundësi për adresimin e këtij problemi. Për këtë qëllim, në Programin Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit (PKZMSA) dhe Agjendën për Reforma Evropiane janë përcaktuar prioritetet afatmesme dhe afatshkurtëra për politikat e arsimit profesional.

NIVELI I JOFORMALITETIT DHE CILËSIA E PUNËS MBETET ENDE PROBLEMATIKE PËR KOSOVËN: Sipas Anketës së Fuqisë Punëtore, rreth 10.5% e të punësuarve nuk kanë kontratë pune. Kjo përqindje ka shënu-ar zvogëlim nga viti 2018 (13%). Nga ata që kanë kontratë pune, 38.4% e personave të punësuar kanë kontratë

17


të përhershme në punën e tyre, e që shënon rritje signifikante krahasuar me të dhënat e periudhës së njejtë të vitit të kaluar (20%). Ndër personat e tjerë që nuk kanë kontratë të përhershme, arsyeja kryesore pse ata kanë kontratë të përkohshme është që nuk kishte kontratë tjetër në dispozicion. Vetëm 8.6% e të punësuarve kanë të drejtë përfitimi nga skema e sigurimeve sociale në punë. Rreth 18% e personave të punësuar punojnë në vende pune të paqëndrueshme.

VARFËRIA MBETET NË NIVEL TË LARTË: Sipas Agjencisë së Statistikave, në vitin 2017, rreth 18% e pop-ullsisë së Kosovës jetojnë me më pak se 1.85€ në ditë, që është edhe kufiri i varfërisë absolute, kurse rreth 5.1% jetojnë në varfëri të skajshme me më pak se 1.31€ në ditë. Shkalla e varfërisë ka rënë nga viti 2014 në vitin 2016, dhe pastaj ka shënuar rritje nga viti 2016 në vitin 2017. Nuk ka të dhëna të përditësuara mbi varfërinë në Kosovë. Ushqimi, pijet dhe banimi përbëjnë rreth 70% të konsumit të familjeve kosovare. Keficienti Gjini, i cili matë pabarazinë në shpërndarjen e të ardhurave brenda vendit mund të jetë nga 0 deri 100, ku 0 nënkupton barazi totale, secili person ka të ardhura të njejta, dhe 100 nënkupton pabarazi totale ku një person ka gjithë të ardhurat. Në vitin 2017, koeficienti Gjini është rritur në Kosovë, krahasuar me vitin 2016, nga 23 në 25.5, repsektivisht.3

MUNGON HARMONIZIMI NË MES TË SKEMAVE PENSIONALE DHE BARAZIA NË KËTO SKE-MA: Ashtu si në vitin 2018, edhe në vitin 2019, ende ka dallime në mes të skemave pensionale gjë që krijon edhe pabarazi në sistemin pensional, sa i përket shumës së kompenzimit dhe kritereve aplikuese për skema të ndryshme pensionale. Sistemi pensional është i organizuar në tre shtylla kryesore, ku e para përfshin pensionin bazë të moshës, e dyta përfshin kursimet e obligueshme pensionale në llogari individuale në Fondin Pensional të Kosovës, dhe e treta përfshin kursimet plotësuese vullnetare.

3 Varfëria në konsum në Reoublikën e Kosovës. Agjencioni i Statistikave i Kosovës. Maj 2019

18


3. Puna dhe Punësimi

Tabela 1Përmirësimi i kushteve të punës dhe zvogëlimi i punësimit joformal përmes fuqizimit të mekanizmave të mbikëqyrjes dhe forcimit të dialogut social - treguesit

OBJEKTIVI SPECIFIK TREGUESI

TREGUESI BAZË

TREGUESI I SYNUAR 2020

GJENDJA NË NËNTOR 2019

Përmirësimi i të drejtave të punëtorëve dhe garantimi i standardeve minimale të sigurisë dhe shëndetit në punë, konform standardeve ndërkombëtare nëpërmjet avancimit të kornizës ligjore

Numri i ligjeve

dhe akteve

nënligjore të

aprovuara

2LIGJE pjesërisht të

përafruara me

legjislacionin

e BE-së (Ligji i

Punës dhe Ligji

për sigurinë dhe

shëndetin në

punë);

7RREGULLORE të aprovuara

nga siguria dhe

shëndeti në punë

Draft i Ligjit

të ri të Punës

i përafruar

plotësisht me

legjislacionin e

BE-së;

9RREGULLOREnga fusha e

sigurisë dhe

shëndetit në

punë

Ende nuk është përafruar

Drafti i Ligjit të ri të Punës.

Ky aktivitet figuron edhe në

PKZMSA 2018 dhe 2019.

Është aprovuar Rregullorja

nr.02/2014 për përcaktimin

e kushteve dhe kritereve

për certifikimin dhe

licencimin e personave

dhe institucioneve të cilët

kryejnë punë nga siguria

dhe shëndeti në punë,

mënyrën, kushtet dhe

programin për dhënien

e provimit profesional

(plotësim ndryshim).

Numri i

direktivave

të BE-së të

transpozuara

7DIREKTIVA

te transpozuara

plotësisht

12DIREKTIVA

te transpozuara

plotësisht;

Gjithsej deri tani, janë

transpozuar 15 direktiva të

BE-së në dy projektligjet të

punës dhe të pushimit të

lehonisë dhe prindëror. Nuk

ka dallime në vitin 2019.

19


Ndër aktivitetet e planifikuara për realizim deri në fund të vitit 2019 në Strategji janë hartimi dhe ndryshimi i ligjeve dhe akteve nënligjore në fushën e punësimit. Këto aktivitete nuk e kanë qartë të specifikuar as num-rin e ligjeve të hartuara/aprovuara apo akteve nënligjore të ndryshuara/plotësuara deri në fund të vitit 2019, as fushën specifike të punësimit. Gjithsesi, kjo strategji është realizuar në harmoni me Programin Kombëtar për Zbatimin e MSA-së 2017, 2018 dhe 20194, masat që ndërlidhen me Kapitullin 19 të Acquis-së (“Politikat sociale dhe punësimin”). Sipas PKZMSA-s, ende nuk është ndryshuar/plotësuar Ligji i Punës dhe ende nuk është ndryshuar/plotësuar Ligji për Këshillin Ekonomik Social (aktivitete të parapara për vitin 2017). Tri nga rregulloret e hartuara në fund të vitit 2018 kanë qenë aktivitete të parapara për vitin 2017. Vonesa serioze ka hartimi i Projekt Ligjit të Lehonisë dhe Prindëror, i cili është paraparë të përfundohet në tremujorin e parë të vitit 2019 dhe ende nuk është hartuar. Dy nga aktivitetet e tjera të parapara per tremujorin e katërt të vitit 2019, ende nuk janë realizuar.

4 Linku: http://mei-ks.net/repository/docs/pkzmsa20172021shq.pdf

Tabela 2Veprimet e parapara në fushën e politikave sociale dhe punësimit sipas PKZMSA 2018 dhe 2019

Afati Aktet kombëtare që do të harmonizohenRealizimi

2018Realizimi

2019

2017 Ligji nr. 03/L-212 i Punës (plotësim-ndryshim)

2017

Rregullorja mbi kërkesat minimale për

përmirësimin e mbrojtjes së sigurisë dhe

shëndetit të punëtorëve në industritë e nxjerrjes

së mineraleve në tokë apo në sipërfaqe

Pjesërisht

2017

Rregullore mbi kërkesat minimale të shëndetit

dhe sigurisë në lidhje me ekspozimin e

punëtorëve ndaj rreziqeve që lindin nga agjentët

fizikë (fusha elektromagnetike)

2017

Rregullore mbi kërkesat minimale të shëndetit

dhe sigurisë në lidhje me ekspozimin e

punëtoreve ndaj rreziqeve që lindin nga agjentët

fizikë (rrezatimi optik artificial)

2017

Udhëzues Administrativ për mënyrën,

procedurat dhe afatet e pagesës mujore

për punëdhënësit të cilët nuk i përmbushin

detyrimet sipas Ligjit nr. 05/L-078 për

Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit nr. 03/L-

019 për aftësimin, riaftësimin Profesional dhe

Punësimin e Personave me Aftësi të Kufizuara, i

miratuar

Pjesërisht

20


Afati Aktet kombëtare që do të harmonizohenRealizimi

2018Realizimi

2019

2017Ligji nr.04/L-008 për Këshillin Ekonomiko

Social, i miratuar (plotësim ndryshim)

Pjesërisht

(është hartuar

Projektligji për

KES)

2018

Rregullorja nr.02/2014 për përcaktimin e

kushteve dhe kritereve për certifikimin dhe

licencimin e personave dhe institucioneve të

cilët kryejnë punë nga siguria dhe shëndeti

në punë, mënyrën, kushtet dhe programin

për dhënien e provimit profesional (plotësim

ndryshim)

2019 Projekti Ligji i Lehonisë dhe Prindëror, i miratuar

2019

Projekt-Rregullorja për ndryshimin dhe

plotesimin e Rregullores nr.04/2014 për kërkesat

minimale të sigurisë dhe shëndetit në punë dhe

në vendin e punës, e miratuar

2019

Projekt-Rregullorja për ndryshimin dhe

plotësimin e Rregullores nr.05.2014 për

kërkesat minimale të sigurisë dhe shëndetit në

përdorimin e pajisjeve të punës në vendin e

punës, e miratuar

E rëndësishme është t’i kushtohet vëmendje legjislacionit, përkatësisht Ligjit të Punës dhe Ligjit për Këshillin Social Ekonomik, synime këto të pa-përmbushura që nga viti 2017. Përveç hartimit të ligjeve dhe rregulloreve në fushën e punësimit dhe mirëqenies sociale, sfidë ende mbetet miratimi dhe monitorimi i këtyre ligjeve nga institucionet shtetërore si dhe zbatimi i tyre nga punëdhënësit.

21


3.1 Shërbimet publike të punësimit

Tabela 3Ulja e inaktivitetit, rritja e punësimit, zhvillimi i shkathtësive në përputhje me kërkesat e tregut të punës dhe administrimi më i mirë i tregut të punës - Treguesit

Objektivi specifik

Treguesi Treguesi bazë

Treguesi i synuar 2020

Gjendja në Nëntor 2019

Forcimi i kapaciteteve të Shërbimeve Publike të Punësimit

Numri i objekteve të ZP-ve dhe QAP-ve të rinovuar dhe ndërtuar

NA 6 Të ndërtuara në 2017:1. ZP Junik

Të rinovuara në 2017 dhe 2018

1. QAP Prizren2. QAP Ferizaj3. QAP Prishtinë

Të planifikuara por jo të ndërtuara:

1. ZP Fushë Kosovë2. ZP Kaçanik

Asnjë ndryshim në vitin 2019

Numri i akteve ligjore nga fusha e punësimit dhe aftësimit profesional të hartuara si dhe ndryshuara dhe plotësuara

NA 5 Ligje:• 1 e hartuar• 3 e plotësuar/

ndryshuar

Rregullore:• 1 e hartuar• 2 të ndryshuara/

plotësuara

Udhëzime administrative:

• 3 të hartuara• 2 të ndryshuara/

plotësuara

22


Objektivi specifik

Treguesi Treguesi bazë

Treguesi i synuar 2020

Gjendja në Nëntor 2019

Zgjerimi i shërbimeve të punësimit dhe MATP-ve, si dhe ngritja e efiçencës dhe cilësisë së tyre

Shkalla e punësimit 28% 31.6% 29.8%

Numri i të papunëve të regjistruar që përfitojnë nga këshillimi për karrierë

/ 20000 2019: 7,854 persona2018: 17,251 persona2017: 12,787 persona.

Numri i të papunëve të regjistruar që marrin pjesë në MATP (përveç aftësimit profesional)

2732 (948 F, 1784 M)

8000

(3200, F 4800 M)

2018: 3,000 (F: 1,195 dhe M: 1,805)2019: 3,680 (F:1,715 dhe M:1,965)

Numri i të papunëve që ndërmjetësohen në punësim të rregullt

4022 (1550 F, 2742 M)

4164

(1643 F, 2521 M)

2018: 3,764 (F: 1,571 dhe M: 2,193)2019: 2,296 (F:947 dhe M:1,349)

Përqindja e përfituesve të MATP-se që janë të punësuar 6 muaj pas përfundimit të angazhimit në masat aktive të tregut të punës

/ Baza (2017) + 5 pikë të përqindjes

2018: 5%5

2019: SP (F: 40%, M: 57%)PP (F: 40%, M: 50%)TP (F:33%, M: 48%)6

Ofrimi i shërbimeve cilësore të aftësimit profesional në përputhje me kërkesat e tregut të punës

Përqindja e të papunëve dhe punëkërkuesve të trajnuar në QAP-a

6.6% (6,736) 10% 2018: 5.8% 7

2019: 3.9% (deri korrik 2019)

Përqindja e përfituesve nga trajnimi i kombinuar QAP dhe kompani

1.4% 5% 2.3% 8

Përqindja e të trajnuarve në QAP-a që janë punësuar, tre muaj pas përfundimit të trajnimit, në profesionin ku janë trajnuar

/ 10% 33%

5 Sipas të dhënave nga APRK, gjithsej janë 5,146 përfitues të MATP për vitet 2017 dhe 2018. Për këto 2 vite, 269 persona janë punësuar pas përfundimit të MATP dhe janë tatimpagues të rregullt.

6 Në vitin 2018-2019 është bërë vlerësimi i MATP të vitit 2016. Rezultatet e cekura vijnë nga rezultatet preminilare të vlerësimit. Këto rezultate nuk janë 6 muaj pas përfundimit të skemës, por në kohën kur është realizuar vlerësimi.

7 Gjatë periudhës janar-shtator 2018, gjithsej janë 3,926 punëkërkues të regjistruar në APRK janë referuar në trajnime. Gjatë vitit 2018 në APRK janë regjistruar 95,000 punëkërkues.

8 Janë përfshirë në trajnime 41 kandidatë dhe janë nënshkruar 162 marrëveshje individuale.

23


Aktivitetet e parapara për realizim deri në fund të vitit 2019

Tabela 4Ulja e inaktivitetit, rritja e punësimit, zhvillimi i shkathtësive në përputhje me kërkesat e tregut të punës dhe administrimi më i mirë i tregut të punës – Aktivitetet për 2018 dhe 2019

Objektivi Aktiviteti Afati kohor Progresi (2019)

Zgjerimi i shërbimeve të punësimit dhe MATP-ve, si dhe ngritja e efiçencës dhe cilësisë së tyre

Zhvillimi i analizës së nevojave të tregut të punës

TM3 2018 - 2020

Po (Nga ALLED2, ADA, IESB Institute)

Promovimi i punës së QAP-ve dhe ZP-ve, duke adresuar përfshirjen e grave dhe segregimin profesional në baza gjinore

TM3 2018 - 2020

Përgatitja e materia-leve është në proces. Nuk janë shtypur ma-terialet promovuese të QAP-ve.

Monitorimi i ofruesve jo-publikë të lic-encuar për promovimin e shërbimeve të punësimit

TM4 2018 - TM4 2020

Jo

Licencimi dhe monitorimi i ndërmarr-jeve sociale

TM4 2018 - TM4 2020

TM1 2019 - TM4 2020

Jo (Shpjegim shtesë - Aktualisht MPMS ka përfunduar procesin e konsultimeve publike përmes platformës online, dhe janë në përkatitje të memo-randumit shpjegues lidhur me procesin e licencimit të Ndërmar-rjeve Sociale)

Monitorimi dhe vlerësimi i efekteve të MATP-ve (përfshirë aftësimit profesion-al) në punësim të qëndrueshëm

TM1 2019 Po

Themelimi i bashkëpunimit me instituci-one publike dhe ofrues jo-publikë për aftësim profesional dhe promovim të punësimit (përfshirë kontraktimin)

TM1 2019 – TM4 2020

Jo

Funksionalizimi i SITP TM4 2018 – TM1 2019

Po

24


Objektivi Aktiviteti Afati kohor Progresi (2019)

Ofrimi i shërbi-meve cilësore të aftësimit profesional në përputhje me kërkesat e tre-gut të punës

Analiza e shkallës së shfrytëzimit të QAP-ave, për secilin profesion, duke përfshirë një kost-benefit analizë për profesionet e ofruara (çdo vit, një numër i profesioneve)

TM3 2018 Jo

Realizimi i studimit të fizibilitetit lid-hur me zhvillimin e partneriteteve publiko-private në ofrimin e aftësimit profesional

TM3 2018 Jo

Akreditimi i QAP-ave për Njohjen e Mësimit Paraprak

TM1 2018 - TM4 2019

Jo (Shpjegim shtesë - Janë përzgjedhur nga AKK institucionet të cilat do të pilotohen për njohje të Mësimit Paraprak ku nga Qen-drat e Aftësimit Pro-fesional është përzg-jedhur QAP-Gjilan në kualifikimin e Saldimit)

Zhvillimi i standardeve të profesionit (bazuar në rezultatet e të nxënit) për profesionet e kërkuara në tregun e punës

TM2 2019 - 2022

Jo këtë vit

Hartimi i kurrikulave për profesionet e reja në përputhje me standardet e profesionit dhe rifreskimi i kurrikulave ekzistuese, duke përdorur qasjen e ba-zuar në rezultatet e të nxënit.

TM4 2018

TM1 2019-2022

Jo këtë vit

Pilotimi i 2 modeleve në bazë të reko-mandimeve të studimit të fizibilitetit

TM1 2019 Jo

Furnizimi i punëtorive të QAP-ave me pajisje dhe vegla pune: për profesio-net e reja dhe ato ekzistuese – Raporti vlerësues

TM4 2018TM1 2019-2022

Jo

Financimi i shpenzimeve për sigurinë në punë në ndërmarrje, për të trajnuarit në QAP-a – Baza ligjore e aprovuar

TM1 2019TM2 2019-2022

Jo

Forcimi i bashkëpunimit të QAP-ave me ndërmarrje, shkollat e mesme profesio-nale, Qendrat e Kompetencës dhe OJQ−të, dhe vazhdimi i bashkëpunimit me qen-drat korrektuese – Raporte të publikuara

TM1 2019

TM2 2019

Jo

Krijimi i kushteve për rritjen e të hyrave vetanake për QAP-at

TM1 2019TM3 2019

Jo

Organizimi i fushatave të informimit për trajnimet e ofruara nga QAP-at, duke adresuar segregimin profesional në baza gjinore

TM1 2019 Jo

25


3.1.1 Agjencia për Punësim e Kosovës

9 http://mei-ks.net/repository/docs/raporti_mbi_zbatimin_e_era_1_11_2016-_30_11_2018.pdf10 Ligji nr. 04/l-205 për Agjencinë e Punësimit të Kosovës11 Word doc: Draft Rregullore për Punën e Bordit Këshilldhënës të APRK-së

Papunësia mbetet një ndër sfidat kryesore që pengon zhvillimin e Kosovës dhe si rezultat është edhe një ndër çështjet kryesore që adresohet në Agjendën për Reforma Evropiane9 dhe në PKZMSA me hapa konkret dre-jt përmirësimit të gjendjes në pesë vitet e ardhshme. Një ndër zgjidhjet e parapara për punësim është edhe përmirësimi i shërbimeve publike përmes Agjencisë së Punësimit të Kosovës (APRK), dhe avancimi i aftësimit dhe arsimit profesional.

Shërbimet Publike të Punësimit ofrohen nga APRK, që përbëhet nga Departamenti i Tregut të Punës, përg-jegjës për politikat e punësimit dhe zbatimin e Masave Aktive të Tregut të Punës, dhe nga Departamenti për Aftësim Profesional, përgjegjës për planin e punës të trajnimeve profesionale dhe menaxhimin e Qendrave për Aftësim Profesional.

Shërbimet publike të punësimit përfshijnë:

Regjistrimi i të papunëve dhe punëkërkuesve

Këshillimi në karrierë

Ndërmjetësimi në punësim, brenda dhe jashtë Kosovës

Sipas Ligjit për Agjencinë e Punësimit të Kosovës, APRK ka për obligim të hartojë programin vjetor të punës për zbatimin e politikave të punësimit dhe të propozojë buxhetin për realizimin e tyre në MPMS. MPMS është përgjegjëse për aprovimin e planit dhe monitorimin e zbatimit të tij. APRK zhvillon marrëdhënie bashkëpun-imi të ngushta me MASHT për përcaktimin e këtyre politikave, me qëllim të ofrimit të mbështetjes së të rinjve për kalim nga studimet në tregun e punës.10 Aktualisht, APRK ka publikuar raportin Puna dhe Punësimi për vitin 2018. Është hartuar edhe rregullorja për Bordin Këshillëdhënës të Agjencisë së Punësimit11, dhe janë përcaktuar anëtarët e bordit sipas Ligjit për Agjencinë e Punësimit.

Buxheti për APRK përcaktohet nga Ministria e Financave. Buxheti i qeverisë i akorduar për APRK-në është i vogël kur krahasohet me normat ndërkombëtare (0.13% të BPB-së (7.9 miliardë Euro), në krahasim me mesa-taren e OECD-së prej 0.56%). Buxheti për APRK është rritur dukshëm në krahasim me vitin 2017 dhe 2018, mirëpo ende është nën nivelin e vendeve të OECD-së.

26


Tabela 5 Buxheti i Kosovës për APRK (EUR)

BUXHETI I VITIT 2019

Divizioni 2018 2019 Vlerësim 2020 Vlerësim 2021

Shërbimet e punësimit 5,198,479 9,371,009 9,391,009 9,536,009

Shërbimet e aftësimit profesional 1,132,287 1,183,206 1,148,206 1,158,206

Gjithsej 6,330,766 10,554,215 10,539, 215 10,649,215

BURIMI: BUXHETI QENDROR I KOSOVËS

Sipas Agjencisë së Statistikave në Kosovë, krahasuar me tremujorin e dytë të vitit 2018, papunësia në Kosovë në vitin 2019 ka shënuar një rënie për rreth 4 pikë të përqindjes, në 25.3%. Siç shihet në Figurën 1, në krahasim me vitin 2017, papunësia në vitin 2019 ka pësuar ulje për dy gjinitë.

27


Figura 1 Papunësia në bazë të gjinisë

40%

30%

20%

10%

0%

28.8%

36.6%

29.1% 30.6%

22.8%

32.7%

TM2 2017 TM2 2018 TM2 2019

BURIMI: ANKETA E FUQISË PUNËTORE (TM2 2019)

Sipas grupmoshës, papunësia te të rinjtë vazhdon të jetë më e larta krahasuar me grupet e tjera. Në vitin 2019, papunësia te të rinjtë e moshës 15-24 vjeç është zvogëluar edhe në krahasim me vitin 2017 dhe 2018, dhe e njëjta vlenë edhe për grupmoshat e tjera.

28


Figura 2 Papunësia sipas grupmoshës.

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

50

.9%

55.

0%

49

.1%

40

.7%

39

.9%

31.1

%

24

.8%

23.

1%

18.

4%

17.

8%

16

.2%

16

.0%

12.

0%

8.8

%

9.0

%

15-24 25-34 35-44 45-54 55-64

TM2 2017 TM2 2018 TM2 2019


Sa i përket shkallës së papunësisë sipas nivelit të arsimit, shkalla më e lartë e papunësisë mbetet në mesin e personave pa arsim, dhe kjo shkallë në vitin 2019 është rritur në krahasim me 2017 por është zvogëluar dukshëm në krahasim me vitin 2018. Shkalla e papunësisë për personat me arsim profesional të mesëm është zvogëluar nga viti 2017 në vitin 2019. Kjo për arsye të fokusit dhe përfshirjes së arsimit profesional në doku-mentet strategjike profesionale të ofruara edhe nga donatorët edhe nga niveli lokal për zhvillimin e arsimit profesional dhe certifikimit të njohur ndërkombëtar. Shkalla e papunësisë për personat me arsim terciar është rritur në krahasim me vitin 2018.

29


Figura 3 Papunësia sipas arsimit.

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

44

.8% 5

3.4

%

46

.2%

34

.4%

39

.1%

34

.5%

33.

5%

35.

0%

25.

0%

28

.3%

27.

1%

20

.7%

25.

0%

17

.5%

21.

8%

Pa shkollë Arsim fillorArsim profesional

i mesëmShkollë e mesme

gjimnaziTerciar

TM2 2017 TM2 2018 TM2 2019


Arsimi dhe Aftësimi Profesional (AAP) është me rëndësi të lartë për shkak të lidhjes direkte me punësimin dhe mirëqenien sociale. Sigurimi i cilësisë dhe reformimi i aftësimit profesional përfshinë institucione të ndryshme publike, sikurse MPMS, MASHT, APRK, IAAP, ASK dhe donatorë ndërkombëtarë që janë të foku-suar në zhvillimin e aftësimit profesional si GIZ, BE, dhe HELVETAS. Ligji nr. 04 /L-138 për Arsim dhe Af-tësim Profesional, Ligji nr. 04/L-143 për Arsimin dhe Aftësimin për të Rritur në Republikën e Kosovës dhe Ligji nr. 03/L-060 për Kualifikimet Kombëtare përbëjnë kornizën kryesore ligjore për rregullimin e arsimit profesional dhe aftësimin e të rriturve në Kosovë12. Për më shumë, AAP është një temë me rëndësi në Mar-rëveshjen e Stabilizim Asociimit. Për të realizuar reformat dhe obligimet që dalin nga MSA, Qeveria e Kosovës ka hartuar PKZMSA-n 2018-2022 ku përcaktohen prioritetet afatmesme, dhe ARE ku përcaktohen prioritetet afatshkurtëra për AAP. Më poshtë gjenden masat dhe aksionet e përcaktuara në këto dy dokumente, e që lid-hen me AAP:

12 Ligji Nr. 04/L-138 mbi APP: https://gzk.rks-gov.net/ActDocumentDetail.aspx?ActID=8676

30


Tabela 6 Masat e përcaktuara në PKZMSA dhe ARE

Masa/Aksioni Afati kohor Realizimi

PKZMSAHartimi dhe miratimi i Udhëzimit Administrativ për kushtet dhe kriteret që drejton themelimin e for-mave duale të Arsimit dhe aftësimit profesional, në të cilën aftësimi paraprak dhe përvoja realizohen në ndërmarrje

2018

Është hartuar

udhëzimi admin-istrativ në fillim të vitit 2019 dhe ende nuk është

miratuar

Harmonizimi i ofertës dhe kërkesës së tregut të punës përmes hartimit të standardeve të profe-sionit dhe rishikimit të kurrikulave - Kurrikulat të AAP për 20 profile të rishikuara dhe 40 trajnerë dhe mësimdhënës bazuar në kurrikulën bërthamë, të trajnuar

TM3 2018

Harmonizimi i ofertës dhe kërkesës së tregut të punës përmes hartimit të standardeve të profe-sionit dhe rishikimit të kurrikulave- 25 standarde të profesionit të cilat veri kohen nga AKK, të hartuara

TM3 2018

AREVlerësimi i Nevojave të Tregut të Punës 2018

Përmirësimi i cilësisë së sistemit të aftësimit profe-sional përmes harmonizimit të AAP –së me nevojat e tregut të punës përmes shqyrtimit të problemeve të ofruara në shkollat e AAP-së dhe përafrimit të saj me vlerësimin e nevojave të tregut të punës

Hartimi i kurrikulave bërthamë për AAP- në dhe fillimi i fazës së pilotimit

2018

(në zbatim e

sipër)

Sigurimi i financimit të duhur për qendrat e AAP-së 2018

(në zbatim e

sipër)

Përmirësimi i rezultateve të arsimit dhe mbështetja e shkollave për kalim në tregun e punës përmes sigurimit të praktikave me punëdhënësit, janë zgje-ruar dhe përfshirë në programet studimore

2018

(në zbatim e

sipër)

31


Zhvillimi i AAP është ngushtë i lidhur me bashkëpunimin e IAAP me bizneset në Kosovë. Sipas Udhëzimit Administrativ Nr. 7/2014 mbi Avancimin, Autonominë dhe Funksionimin e AAP, IAAP duhet të zhvillojë marrëveshje bashkëpunuese me bizneset në Kosovë për mësimin praktik dhe gjenerimin e të hyrave vetanake. Deri në nëntor të vitit 2019 ende nuk ka hapa konkret në këtë fushë.

Në Agjencinë e Punësimit deri në nëntor 2019 janë të regjistruar rreth 104,872 punëkërkues, e që është një rritje e vogël nga viti 2017 (93,866) dhe 2018 (95,890)13. Përkundër që numri i të regjistruarve në APRK është rritur, ende ekziston hapësirë për targetim më të efektshëm të të papunëve. Bazuar në raportin e Përceptimeve mbi Shërbimet Publike të Punësimit 201814, punëkërkuesit nuk janë të informuar mbi shërbimet e punësimit dhe nuk kanë besim se shërbimet publike të punësimit mund të jenë zgjidhje për ta. Mungesa e informatave mbi shërbimet që i ofron APRK dhe mungesa e informatave mbi sukseset e APRK-së dhe numrin e të punë-suarve nga kjo agjenci janë edhe arsyet kryesore për numrin e ulët të të regjistruarve në APRK. Sipas këtij raporti, APRK duhet të ofrojë më shumë informata mbi shërbimet që i ofrojnë, mbi vendet e hapura të punës dhe të organizojnë më shumë bashkëpunime me bizneset.

Me funksionalizimin e APRK, ka filluar edhe regjistrimi online i punëkërkuesve në platformën e APRK-së. Punëkërkuesit që paraqiten në zyrat e punësimit regjistrohen në SIMP dhe profilizohen në njërën në tri nëngrupe, ultë (me rrezik të ultë për t’u bërë të papunë afatgjatë), mesëm (me rrezik të mesëm për t’u bërë të papunë afatgjatë) dhe lartë (me rezik të lartë për t’u bërë të papunë afatgjatë).

Numri më i madh i punëkërkuesve të regjistruar në APRK janë të moshës 25-39 vjeç (48,372). Vetëm në vitin 2019, në APRK janë regjistruar 5,062 punëkërkues të moshës 25-39 vjeç, e që është më e ultë se ajo e vitit 2018.

13 Të dhëna administrative nga APRK14 Raport i brendshëm, HELVETAS – EYE: Shërbimet Publike të Punësimit 2018

Tabela 7 Numri i të regjistruarve në APRK sipas grupmoshës. Burimi: APRK

Grupë mosha

Gjithsej 2019

Gjithsej 2018

Ndryshimi nga 2018-2019

(Totali)Vetëm

në 2018Vetëm

në 2019Ndryshimi 2018-2019

15 - 24 20223 18741 3.00% 5361 4584 -14.5%

25 - 39 54045 48372 2.40% 6217 5062 -18.6%

40 - 54 23405 22177 -0.50% 2283 1844 -19.2%

55+ 7199 6600 7.40% 855 619 -27.6%

Gjithsej 104872 95890 2.20% 14716 12109 -17.7%

Në përgjithësi, shumica e punëkërkuesve të regjistruar në APRK janë me arsim të mesëm profesional (34,120), me arsim fillor të ultë (26,167) dhe pa shkollim (22,488).

32


Figura 4 Numri i punëkërkuesve të regjistruar në APRK sipas shkollimit.

Shkolla e Lartë 43.5% 56.5%

Master 55.1% 44.9%

Bachelor 63.2% 36.8%

Shkollë e mesme gjimnaz 47.9% 52.1%

Arsim i mesëm profesional 36.8% 63.2%

Klasët I-IX (Shkolla fillore) 44.0% 56.0%

I pa shkolluar 51.2% 48.8%

BURIMI: APKR

Përpos regjistrimit të punëkërkuesve, një ndër detyrat e APRK-së është edhe ndërmjetësimi në punësim dhe këshillimi i të papunëve në karrierë. Sipas të dhënave të APRK-së, numri i të papunësuarve që janë ndërm-jetësuar direkt në punësim është zvogëluar në vitin 2019 (2,296) krahasuar me vitin 2018 (3,764 persona). Në anën tjetër, këshillimi në karrierë ofrohet në bazë të karakteristikave personale të individit, përvojës apo inter-esimit në profesion dhe shkathtësive të individit. Deri në nëntor të vitit 2019, 7,854 persona janë këshilluar për karrierë, e që është më i ulët se numri i këshillimeve të vitit 2018 (17,251 persona) dhe 2017 (12,787 persona). Ende nuk ka një studim që vlerëson efektshmërinë e këtyre këshillimeve.

APRK është përgjegjëse edhe për zbatimin e Masave Aktive të Tregut të Punës. Numri i përfituesve nga viti 2018 në 2019 është rritur për 23%. Vlen të ceket numri i përfituesve në vetëpunësim, i cili ka rënë drastikisht në krahasim me vitin e kaluar.

33


Figura 5 Përfituesit e Masave Aktive në APRK (2018 dhe 2019).

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Punë publikeTrajnim në

punëSubvencionim i

pagaveVetëpunësim

Praktika në punë

Total

2018 2019 Ndryshimi (2018-2019)

9%

-28%

-92%

21% 23%

95%

BURIMI: TË DHËNA NGA APRK

Pjesëmarrja e grave është më e lartë në praktikë në punë, si përqindje e përfituesve të këtij lloji të MATP-së (59%), në trajnimin në punë (54%) dhe në subvencionimin e pagave (47%), kurse më i ultë në punë publike (8%) dhe vetëpunësim (42%). Edhe pse e ulët, pjesëmarrja e grave në punë publike është rritur për 50 për qind nga viti 2018, dhe në vetëpunësim është rritur për 90% krahasuar me vitin 2018. Më shumë se 90% e përfituesve në trajnime profesionale, subvencionim të pagës, punë publike dhe praktikë në punë janë shqipëtarë. Serbët janë përfitues më të lartë të trajnimit në punë, kurse pjesëtarë të komunitetit Rom, Ashkali dhe Egjiptas janë përfitues më të lartë të praktikës në punë. Për dallim nga viti i kaluar, ku vetëpunësimi ishte programi nga i cili komunitetet Rom, Ashkali dhe Egjiptas kanë përfituar, këtë vit vetëm 1 person nga komuniteti Rom ka përfit-uar nga ky program. Tabela më poshtë paraqet përqindjen e përfituesve si përqindje brenda grupit (kolonës).

34


Tabela 8 Përfaqësimi i grupeve të ndryshme në APRK dhe pjesëmarrje në MATP të ndryshme (2019)

15 Të dhëna administrative nga APRK

Pjesëmarrja në MATP

Pjesëmarrja në Trajnimi

në punë

Pjesëmarrja në Subvencionimi

i Pagave

Pjesëmarrja në Vetë-punë-

sim

Pjesëmarr-ja në Punë

Publike

Pjesëmarrja në Praktika

në Punë

46.6% 54.0% 47% 42% 8% 59%

KomunitetetShqiptar 90% 72.2% 83.8% 97% 87.8% 95%

Serb6.2% 22.3% 10.5% - 8.5% 2.1%

Rom, Ashkali, Egjiptas

2% 4% 2.4% 3% 2.8% 1.2%

Të tjera (Turq, Malazes, Boshnjak etj)

1.8% 1.5% 3.3% - 0.9% 1.7%

Sipas grupmoshës, personat e moshës 25-39 vjeç janë përfituesit më të lartë të MATP-ve (56%), duke pasuar me moshën 15-24 vjeç (31%). Numri i vendeve të lira të punës të pasqyruara nga Zyrat e Punësimit në vitin 2019 (janar-nëntor 2018) është gjithsej 8,204, e që paraqet një rënie prej 14% nga viti 2018 ku ishin të hapura rreth 9,576 vende të reja të punës (për periudhën e njëjtë kohore).15

Tabela 9 Vendet e punës sipas pronësisë së kompanisë. Burimi: APRK

Pronësia e kom-panisë

Gjithsej 2018 (janar-nëntor)

Gjithsej 2019 (janar-nëntor)

Ndryshimi

Private 8280 7696 -7.1%

Publike 1296 508 -60.8%

Gjithsej 9576 8204 -14.3%

35


Rreth 94% e këtyre vendeve të punës janë në sektorin privat, kurse rreth 6% në sektorin publik. Këto vende të lira të punës janë ofruar më së shumti në industrinë e tregtisë dhe industrisë përpunuese.

Figura 6 Vendet e punës sipas industrisë. Burimi: APRK

Tregtia, riparimi i automobilave dhe artikujve

shtëpiak 26.6%

Industria përpunuese 20.3%

Hotele dhe restorante 10.5%

Sherbime kolektive, sociale dhe personale 10.4%

Bujqësia, gjuetia dhe silvikultura 7.1%

Transporti dhe telekomunikacioni 5.1%

Ndërtimi 4.7%

Pasurit e patundshme, dhenia me qira dhe shërbime për

ndërmarrjet 4.4%

Administrimi publik 2.6%

Shërbime shtëpiake 2.1%

Aktiviteti financiar 1.9%

Arsimi 1.9%

Shëndeti dhe veprimtarit sociale 1.6%

Aktivitete të organizatave ndërkombëtare 0.4%

Prodhimi, shpërndarja e energjisë 0.2%

Industria nxerrëse 0.2%

36


Mungon një analizë e programeve të zbatuara për punësim nga MPMS. Strategjia përcakton numrat që duhet të arrihen në disa raste mirëpo nuk parasheh objektiva specifike apo caqe për cilësinë e trajnimeve, ndikimin e MATP-ve direkt në punësim, apo zbatimin e ligjeve dhe rregulloreve të aplikuara për punësim. Këto janë informata me rëndësi të njëjtë ose edhe më të madhe se arritja e numrave të përcaktuar.

3.1.2 Qendrat për Aftësim Profesional

Qendrat për aftësim profesional luajnë rol të rëndësishëm në përgatitjen e punëkërkuesve me shkathtësitë e kërkuara në tregun e punës. Numri i kursantëve të regjistruar në QAP ka shënuar ulje nga viti 2017 në vitin 2018, dhe ngritje nga viti 2018 në vitin 2019. Megjithatë, numri i kursantëve të regjistruar ende mbetet më i ultë në vitin 2019 krahasuar me vitin 2016 dhe 2017.

Figura 7 Përfituesit e trajnimeve në QAP

8000

7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0 2014 2015 2016 2017 20192018

34194055

6736

5979

51385117

Megjithatë në QAP referohen edhe personat të cilët e njohin profesionin, nuk kanë nevojë për trajnim, mirëpo kanë nevojë për certifikim në punën e tyre të tanishme, apo edhe për punësim jashtë vendit. Në këto raste, personat e mbajnë trajnimin për kohë më të shkurtër ose nuk e vijojnë trajnimin në kohën e paraparë. Këta persona janë të përfshirë në numrin e punëkërkuesve që janë regjistruar si kursantë në QAP.

Përpos trajnimeve të ofruara në QAP, Departamenti për Aftësim Profesional gjithashtu ofron trajnime të kombinuara mes QAP dhe kompanive private në Kosovë. Këto trajnime ofrohen në rastet kur QAP nuk ka kushtet e caktuara për një lloj të profesionit, ose kur kompania kërkon individualisht të ofrojë trajnimin ne

37


kompaninë e tyre. Gjatë gjysëm vjetorit të parë të vitit 2018, në total janë nënshkruar 197 marrëveshje indi-viduale, ndërsa për periudhën e njëjtë të vitit 2019, ky numër është 193. Sfidë mbetet zbatimi i marrëveshjeve dhe përfshirja e një numri më të madh të kandidatëve në këtë skemë.

Në total, deri në nëntor të vitit 2019 janë regjistruar për aftësime në trajnime për 12 muaj 5138 persona, kurse nga ta janë certifikuar 3796 persona. Krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit 2018, numri i personave të certifikuar ka shënuar rritje për rreth 10%. Sipas nivelit të arsimit, numër më i lartë i të certifikuarve janë të arsimit të mesëm të ulët (2573) dhe shkollës fillore (1367). Në total, 568 persona nga grupet e posaçme janë regjistruar për të përfituar nga trajnimet e QAP-ave.

16 Raport i brendshëm nga APRK.

Tabela 10 Arsimi profesional për grupe të posaçme. Burimi: APRK

Grupet e posaçme Kustantët e regjistruar në periudhën Janar-Shtator 2019

Të kthyerit 393

Personat me aftësi të kufizuar 47

Minoritetet 128

Numri më i lartë i përfituesve të trajnimeve është nga rajoni i Prizrenit (22% e të gjithë përfituesve apo 1125) dhe nga rajoni i Pejës (19% apo 985).

Qëllimi i trajnimeve në QAP është të përgatisë kandidatët për tregun e punës. Sipas raportit “Analiza e Im-paktit të Programeve të Qendrave për Aftësim Profesional në Punësim në Kosovë” rreth 33% e përfituesve të trajnimeve për vitin 2016 dhe 2017 janë punësuar, kurse 13% e tyre janë vetëpunësuar.16 Vetëm 17% e të punësuarve kanë deklaruar se janë rekomanduar për punë nga Zyrja e Punësimit. Gati se gjysma e të intervis-tuarëve në këtë studim (48%) deklaruan se nuk e kanë njoftuar Zyrën për Punësim brenda Agjencisë së Punë-simit se ata e kanë përfunduar trajnimin dhe janë të gatshëm për punë. Arsyeja kryesore e përmendur nga 88% e këtyre personave nuk e kanë lajmëruar ZP sepse nuk kanë qenë të informuar se duhet të bëjnë një hap të tillë. Këto të dhëna tregojnë nevojën për bashkëpunim më të lartë në mes të departamentit të punësimit dhe departamentit për aftësim profesional. Kjo konfirmohet edhe nga raporti mbi Shërbimet Publike të Punësimit, i cili specifikon se ky bashkëpunim është i nevojshëm për të siguruar punësim më të lartë të të regjistruarve në APRK dhe për të rritur besimin e punëkërkuesve në APRK. Të papunët e intervistuar në këtë studim reko-manduan për më shumë informacion rreth mundësive për punë nga APRK dhe më shumë informacion mbi shërbimet e ofruara nga Agjencia e Punësimit. Për më tepër, bizneset e intervistuara kërkojnë që Agjencia e

38


Punësimit të ofrojë më shumë informacion për shërbimet e tyre dhe të ketë informacion të përditësuar për nevojat e tregut të punës. 17

Një hap i rëndësishëm është investimi nga donatorët në ofrimin e informatave mbi trajnimet e ofruara nga QAP. Këto informata janë të rëndësishme si për punëkërkuesit ashtu edhe për bizneset. Bizneset duhet të in-formohen për ofrimin e trajnimeve falas nga QAP dhe të funksionalizohet bashkëpunimi në mes të bizneseve dhe QAP ashtu që trajnimet të përqendrohen në nevojat e tregut të punës. Në anën tjetër, të sapo diplomuarit që nuk kanë informata mbi trajnimet dhe ndikimin e tyre, nuk e shohin të rëndësishme vijimin e këtyre tra-jnime.

17 Shërbimet Publike të Punësimit. EYE-APRK. Raport i brendshëm18 PDF file: PLANI I VEPRIMIT: RRITJA E PUNËSIMIT TË TË RINJVE 2018-202019 Anketa e Fuqisë Punëtore, TM1 2018. Burimi: http://ask.rks-gov.net/media/4322/anketa-e-fuqis%C3%AB-pun%C3%ABtore-tm1-2018.pdf

3.1.3 Plani i Veprimit 2018-2020: Punësimi i të Rinjve

Përveç Strategjisë, MPMS ka miratuar edhe Planin e Veprimit për Rritjen e Punësimit të të Rinjve 2018-202018 i cili përqendrohet në punësimin e të rinjve dhe harmonizimin e arsimit dhe aftësimit profesional me kërkesat e tregut të punës për nxënës dhe studentë. Një prej objektivave specifike të planit për rritjen e punësimit të të rinjve është rritja e qasjes së të rinjve në tregun e punës, përmes ofrimit të shërbimeve cilësore të punësimit dhe masave aktive të punësimit. Objektiva të tjerë specifike janë: Rritja e punësimit përmes zhvillimit të ndër-marrësisë, harmonizimi i arsimit dhe aftësimit profesional me kërkesat e tregut të punës dhe ofrimi i shër-bimit të orientimit dhe këshillimit në karrierë, ngritja e cilësisë së mësimit praktik në shkollë dhe praktikës profesionale jashtë shkollës. Caqe specifike për këtë objektiv strategjik janë që norma e punësimit për të rinjtë të rritet nga 10.1 % (për gratë 4.4% dhe për burrat 15.2%) në vitin bazë në 15% (për gratë 13% dhe për burrat 18%) deri në vitin 2020; ndërsa përqindja e të rinjve si të papunësuar, dhe as në arsim e në trajnim (NEET) të zvogëlohet nga 30.1% deri në 20% në vitin 2020. Plani i veprimit parasheh që deri në vitin 2020 të këtë 3,000 të rinj të punësuar (50% gra dhe 50% burra) nëpërmjet shërbimeve të ndërmjetësimit nga APRK-ja dhe 10,360 të rinj do të marrin pjesë në masa aktive të tregut të punës (50% gra 50% bura).

Bazuar në të dhënat nga ASK, në tremujorin e dytë të vitit 2019, papunësia vazhdon të mbetet e lartë në mesin e të rinjëve në Kosovë. Në tremujorin e dytë të vitit 2019, papunësia te të rinjtë ishtë 49%. Edhe pse kjo shkallë ka shënuar zvogëlim krahasuar me periudhën e njejtë të vitit 2018 (55%), ende mbetet e lartë. Pra një i ri në Kosovë, ka dy herë më shumë gjasë të jetë i papunë krahasuar me një të rritur në Kosovë. Me rritjen e moshës, rritet edhe numri i të papunëve për më gjatë se 12 muaj.19 Nga mosha 20-35 vjeç, më shumë se gjysma e bur-rave dhe grave janë të papunë për më gjatë se 12 muaj.

Punësimi mes të rinjve vazhdon të jetë i ulët edhe në vitin 2019, me dallime të larta gjinore. Sipas ASK-së, në tremujorin e dytë të vitit 2019, rreth 18% e burrave dhe 6% e grave të moshës 15-24 vjeç janë të punësuar(a). Dallime gjinore të larta vërehen edhe në punësimin e burrave dhe grave të moshës 25-34 vjeç, ku vetëm 20% e grave janë të punësuara në krahasim me 52% të burrave. Tabela më poshtë i përmbledh disa nga treguesit e tremujorit të dytë 2017, 2018 dhe 2019 për të rinjtë.

39


Tabela 11 Gjendja e të rinjëve në Kosovë. Burimi: AFP

Të rinjtë në Kosovë

TM2 2017 TM2 2018 TM2 2019

Përqindja e të rinjve të papunë në papunësinë e përgjithshme

24.80% 33.70% 24.80% 40.90% 29.4% 39.5%

Përqindja e të rinjve të papunë në popullsinë e re

47.10% 60.20% 51.80% 63.20% 42.9% 62.9%

Shkalla e papunësisë së të rinjve ndaj papunësisë së të rriturve

1.8 2 2 2.8 2.2 2.5

Përqindja e të rinjve NEET në popullsinë e re (%)

22.60% 32% 30.70% 29.60% 29.7% 33.8%

Përqindja e të rinjve që punojnë pa kontratë

49% 34% 20.4%

Duke marrë parasysh papunësinë e lartë në mes të të rinjve, pjesë e objektivave të APRK-së dhe Shërbimeve Publike të Punësimit është ofrimi i mundësive për punësim për ta. Nga numri i përgjithshëm i të papunëve të regjistruar në APRK, rreth 38% janë të moshës 15-24 vjeç. Nëse krahasojmë të regjistruarit vetëm në vitin 2018 dhe 2019, ka një rënie prej rreth 14%.

Tabela 12 Të rinjtë e regjistruar në APRK

Gjithej 2018

Vetëm në vitin 2018

Gjithej 2019 Vetëm në vitin 2019

Ndryshimi mes 2018-2019

Burra 10217 2774 10769 2381 -14%

Gra 8851 2587 9454 2203 -15%

Gjithsej 19068 5361 20223 4584 -14%

40


Vetëm në vitin 2019, nga numri i përgjithshëm i përfituesve të MATP-ve (3,680), 32 përqind janë të moshës 15-24 vjeç. Shpërndarja sipas gjinisë është 46 përqind meshkuj dhe 54 përqind femra, brenda kësaj grup-moshe.20

Edhe pse indikatorët për përfshirjen e të rinjëve në punësim janë përmirësuar në 2019 krahasuar me 2018, përqindja e të papunëve të kësaj moshe është shumë e lartë prandaj ende kërkohet përkushtim në këtë drejtim. Ende nuk është realizuar një studim për identifikimin e sektorëve me potencial për punësimin e të rinjve, aktivitet i paraparë për TM1 2018. Numri i të regjistruarve në APRK dhe përfitues të QAP është i lartë për të rinjtë e kësaj moshe. Megjithatë, ende nuk është hartuar analiza e MATP-ve me përqendrim te të rinjtë, gjë që do të hapte rru

Documents

ZBATIMI I STRATEGJISË SEKTORIALE TË MPMS-SË NË ...kec-ks.org/wp-content/uploads/2020/08/Zbatimi-i...ZBATIMI I STRATEGJISË SEKTORIALE TË MPMS-SË NË VITIN 2019 Përmbledhje ekzekutive