Zdravstvena Njega

ZDRAVSTVENA NJEGA I

ZDRAVSTVENA NJEGA IUNIVERZITET U TRAVNIKUFARMACEUTSKO ZDRAVSTVENI FAKULTETUVODINTERDISCIPLINARNOST ZDRAVSTVENE NJEGEHISTORIJSKI RAZVOJSESTRINSTVO UMJETNOST I NAUKAHISTORIJA SESTRINSTVAOSOBINE, NAELA I PRINCIPI ZDRAVSTVENE NJEGEDEFINICIJA ZDRAVSTVENE NJEGE, TEORIJA I KONCEPTUALNI MODELI

SADRAJHistorijski najvaniji zadatak i najstarija funkcija medicine je lijeenje i izlijeenje. Zdravstvena njega i sestrinstvo poteklo je iz njege bolesnih i brige za siromane i naputene. Ove dvije kategorije su bile uglavnom odraz religijskih osjeanja i filantropije. Paralelno sa razvojem medicinskih nauka, koje vremenom postaju sve manje iskustvene a sve vie naune, kretao se i razvoj njege bolesnika .

UVODOd postanka svijeta do danas postoji i briga o zdravlju ljudi , njihovim oboljenjima i povredama, djeci i nemonima sa razliitim pristupima od prvobitne zajednice do razvijene sadanje moderne medicine i njege.

Njega bolesnih i povrijeanih razvijala se i napredovala zajedno sa razvojem medicine , te su prole razliite faze od mistino religijske do savremenih utemeljenih na naunim dostignuima.

Medicina PRVOBITNE PLEMENSKE ZAJEDNICE bazira na

- iskustvu ( pravilna ishrana , higijena , iskustveno prepoznavanje zdrave vode i namirnica , ljekovitih trava i masti)- magiji ( bolest je kazna bogova, demona, vradbina )

Ljekar prvobitne medicine bio je vra, arobnjak, svetenik .

KRATKI PREGLED ISTORIJE MEDICINE

Medicina STAROG VIJEKA zasnovana je na :

- primjeni magijsko religijskih obreda ostatak prvobitne zajednice i praktino iskustvenoj medicini- religijskim propisima o javnoj i linoj higijeni- upotrebi ljekovitih biljaka- nedovoljnom poznavanju nastanka bolesti- sve vie se razvija hirurgija ( ratovi, prelomi )

Ljekari ovog vremena su svetenici, ali i kolovani, uz filozofiju, za neku vrstu medicinskog zanata .

Poseban trag u starom vijeku ostavile su babilonska , staroegipatska i staroindijska medicina , a po svojim dostignuima izdvajaju se starogrka i starorimska medicina.

S t a r o g r k a m e d i c i n a :

- oslobaa medicinu mistike, praznovjerja i religijskog dogmatizma

- u centru su ovjek i priroda i njihov meusobni odnos

- medicinom se bave kolovani filozofi i ljekari, najpoznatiji je Hipokrat koji ne lijei bolesne organe nego ovjeka.

MEDICINA SREDNJEG VIJEKA

A r a p s k a m e d i c i n a :

- Arapski vladari doprineli su medicini izgradnjom bolnica. Meu najznaajnijima je Harun Al Raid (786809), koji je izdravao i obezbeivao besplatno lijeenje u mnogim bolnicama, a mnoge je i sagradio.

- nastavlja tradiciju grke i egipatske medicine

- medicinom se bave za to kolovani ljudi

- osnivaju se bolnice za njegu iznemoglih hospiciji

- najpoznatiji filozof, matematiar, hirurg IBN SINA ( 98o - 1o37) AVICENA

E v r o p s k a m e d i c i n a :

- u ranom srednjem vijeku pod uticajem crkve , vezana uz samostane , optereena religijskim dogmatizmom i inkvizicijom

- hirurgijom se bave berberini

- poslije krstakih ratova poinje formiranje bolnica i odvajanje lijeenja od crkve

- razvija se javno zdravstvo

- osnivaju se hospiciji, izoluju se bolesni od kuge, lepre

R e n e s a n s n a e v r o p s k a m e d i c i n a : X V I vijek:

- upoznavanje anatomije ovjeka

- uvoenje novih lijekova

- pojava plastine hirurgije ( rinoplastika)

- otkrivaju se uzroci i prenosnici pojedinih infektivnih bolesti

- pojavljuju se pisane medicinske informacije

X V I I i X V I I I vijek

- proiruje se poznavanje anatomije, ali i fiziologije organa - uvodi se mikroskop - sistematiziraju se duevna oboljenja, ukida spaljivanje vjetica - nova otkria u hemiji proiruju asortiman farmakolokih lijekova - utemeljuje se preventivna medicina, poinje vakcinacija protiv boginja - razvija se mrea medicinskih fakulteta u Evropi i Sjevernoj Americi - znatan napredak u porodiljstvu smanjuje smrtnost ena i novoroenadi

XIX vijek :

- otkrivanje mikrorganizama kao uzronika bolesti ( LOUIS PASTEUR , ROBERT KOCH ) - otkrivanje anestetika i analgetika - uvoenje principa antisepse ( pranje ruku, otkuhavanje hirurkih instrumenata, zavoja, ) primjena rukavica, kapa, maski, karbolne kiseline za dezifekciju prostora - uvoenje specijalizacija, unapreivanje kolovanja - uvoenje nove dijagnostike, laboratorijskih pretraga, doktrina u lijeenju i dijagnostici - otvaranje bolnica i specijalizovanih odjeljenja

XX vijek :- otkrie rentgen dijagnostike i razvoj dijagnostike, kako radioloke, ultrazvune i sl. tako i laboratorijske- primjena transfuzije- pronalazak penicilina ( ALEKSANDAR FLEMING ) , antibiotika, sulfonamida- poinju transplantacije tkiva i organa - razvoj genetike i imunologije- usavravanje hirurgije, mikrohirurgija, laserska hirurgija- klasifikacija duevnih bolesti ( SIGMUND FROJD )- masovne obavezne vakcinacije , iskorjenjivanje niza zaraznih bolesti, ali se javljaju druge ( maligna oboljenja, SIDA)- ubrzani razvoj farmakologije- iroki razvoj bolnikih, specijalistikih slubi - razvoj i unaprjeenje kolovanja zdravstvenih radnika.

PRIMITIVNA DRUTVA:

- njega povrijeenih u sukobima, kod potrage za hranom (obavljaju obino mukarci )

- njega porodilja, djece, iznemoglih ( ene u krugu porodice )

- osobe koje su pruale njegu nisu za to bile obuavane

- za njegu i lijeenje koriste se trave, ivotinjske masti, toplina, hladnoa, prema sticanom iskustvu

- vjeruju da je bolest vezana uz gnjev bogova , vradbine

ROBOVLASNIKO DRUTVO

B a b i l o nCentar Mezopotamije u dolini rijeka Tigris i Eufrat , na plodnom tlu, nastanjen Sumeranima. Dobro su poznavali astronomiju i prouavali uticaj zvijezda na razvoj i tok bolesti.

Osnivaju se prve zdravstvene ustanove gdje se o bolesnima i slabima brine neka vrsta sestara, ali su to uglavnom bili mukarci- Higijena je razvijena, postoje religiozni propisi o istoi, vodi- lijeenje lijekovima ( bilje, minerali ) ili arolijama

Lijenici su svetenici

Hamurabijev zakon iz 19oo g. p. n. e . regulie naknadu za lijeenje i njegu prema imovinskom stanju lijeenog ( siromasi plaaju najmanje ),spominju se dijete, klizme, masae , hirurki zahvati u lijeenju.

E g i p a t

Egipatska medicina poinje se razvijati 3ooo g.p.n.e. Lijeenjem se bave lijenici, svetenici i arobnjaci, a provodi se u hramovima za lijeenje.

Najpoznatiji lijenik je Imhotep (2.98o g p n e ). Postojala je kola za lijenike i kola za babice koje su dobijale znanja iz anatomije i bile dobro obuene za pomo kod poroda, njegu ene i djeteta.

Poznate su bolesti srca, diabetes, bolesti trbuha, one bolesti Koriste pilule i supozitorije, na papirusima je opisano oko 1ooo recepata , koriste klizme, ricinusovo ulje, obloge, tupfere, zavoje od lanenog platna, udlage. Hirurgija rana, repozicija luksacija i preloma, vaenje slezene, zaustavljanje krvarenja.

Veliki znaaj se daje higijeni, istoi tijela, vode , odjee, svjeoj hrani, izoliraju se osobe sa leprom. Opisane su i sestrinske aktivnosti njege oboljelih, napr. hranjenje oboljeh od tetanusa.

K i n a

Stara kineska medicina poivala je na vjerovanju o ravnotei odnosa sila JANG ( aktivna, pozitivna ) i JIN ( pasivna , negativna ) kao osnovi zdravlja. Ta se ravnotea postie zdravim i umjerenim nainom ivota. - umjerenost u svim aspektima ivota - veliki se znaaj pridaje linoj higijeni, higijeni stanovanja, etnji, masai tijela, istoi odjee, unitavanju gamadi spaljivanjem ak i nastambi.- poznavali su razne vrste pulsa i po tome se prognozirao ishod bolesti- koriste morske trave ( jod u lijeenju guavosti ) , opium za bolove, ivu i niz drugih lijekova koje su pripravljali.- akupunktura kao metod lijeenja potie iz stare Kine , uvodi je car Shen Nung koji je bio i lijenik i smatra se ocem kineske tradicionalne medicine.- Huang Ti (oko 25oo g.p.n.e.) napisao je ZBORNIK MEDICINE - poznavali su ljekovito bilje

I n d i j a

Poznavanje medicine stare Indije opisano u svetim knjigama Vedama (oko 15oo g p.n.e.)

- opisuje se tim ljekar - sestra pacijent - sestra posjeduje znanje, vjetinu, spretnost , vezanost i odanost osobi kojoj pomae - sestra kupa, hrani , pomae kod kretanja bolesnika, namjeta postelju, pripravlje i daje mu lijekove. Ovo je najstariji opis poslova medicinske sestre. - poznavali su dijagnostiku , koriste cijev kao slualicu - u Vedama su opisane bolesti ( meu njima tifus i malarija )- hirurki zahvati : tonzilektomija, operacija mrene , kile, tumora- konstruisali su hirurke instrumente makaze, pincete, katetere- poznavali su i brojne lijekove

I n d i j a

Izmeu 8oo i 1ooo g.p.n.e. dolazi do velikog napretka medicine u Indiji :

- grade se javne bolnice i u njima su uz ljekare zaposlene i obuene sestre , ali su taj posao uglavnom obavljali mukarci .- koriste se mjere prevencije, higijena, vodi se rauna o ishrani ,

- mjere zatite u trudnoi su propisane i sprovoene

- razvija se i poznavanje i lijeenje najeih bolesti kao i hirurgija

P a l e s t i n a

Starojevrejska medicina poivala je na Bibliji gde su zapisani propisi :

- pranje ruku, obavezno kupanje - higijena ivotnih namirnica- obrezivanje i svetkovanje dana odmora- propisi o klanju ivotinja - prepoznavanje i sprijeavanje irenja lepre i gonoreje- previjanje rana uljem, vinom, balzamima

S t a r a G r k a

Starogrka medicina razvija oko 3ooo godina p.n.e. Opisi o zvanju ljekara datiraju iz Ilijade i Odiseje . U tom periodu lijeenje je magijsko religiozno.

Bog medicine je Asklepije ( latiniziran u Eskulap) . Njegov znak - tap ovijen zmijom i danas simbolizira medicinu . Lijeili su travama. U tom periodu postoje ljekari - asklepijadi a lijeenje se obavlja u hramovima boga Asklepija.

U VI vijeku prije nae ere dolazi do procvata grke medicine, filozofije i nauke uopte. Odbacuje se magija i mitologija, prihvata filozofsko shvatanje o zdravlju i medicini.

Korijen shvatanja bolesti kao priridne pojave usadio je antiki ljekar Hipokrat.

Grka civilizacija je bogata spomenicima prvih zdravstvenih institucija, a Homer je u IX vijeku p.n.e. pominjao vojne bolnice. Zabiljeeno je da su sanktuarije postojale jo 1139. godine p.n.e. kao hramovi i bolnice u kojima su lijeeni bolesni i siromani. Vjetina lijeenja je u staroj Grkoj povezana sa misticizmom o uvanju zdravlja i bogovima. Prema Homeru, lijeenje vodi porijeklo od Apolona, koji je, navodno, pronaao vjetinu lijeenja, do Higije, boginje zdravlja i ljepote.

TALES iz Mila , PITAGORA, HERAKLIT , DEMOKRIT, EMPEDOKLO su samo neka imena grkih filozofa koji su dali nove poglede na ovjeka, njegovo zdravlje i bolest.

Uz Asklepijeve hramove razvijaju se kole i cehovi ljekara nesvetenika.

Najpoznatije su na otoku Rodosu i Kosu.

Najvee ime ljekara filozofa stare Grke

je HIPOKRAT (460 g p.n.e. 370 g. p.n.e. )

HIPOKRAT

Otac medicine, roen 46o g p n e na otoku Kosu . Postavio je osnove medicine i farmacije i opisao u knjizi C o r p u s H y p o c r a t i c u m gdje postavlja temelje anatomije, dijagnostike, ukazuje na znaaj posmatranja cijelog ovjeka, a ne samo bolesnog organa, opisuje brojne bolesti, naine lijeenja, hirurke intervencije , ukazuje na znaaj anamneze , objektivnog pregleda ( Status praesens ) palpacijom, sluanjem, objektivnim posmatranjem.

- uvodi visoke etike standarde u medicini- ljekar ne smije nauditi bolesniku i mora ga lijeiti na najbolji mogui nain.- uvodi HIPOKRATOVU ZAKLETVU koju i danas polau ljekari.- veliki znaaj daje se higijeni, tjelesnim aktivnostima , odavde potie izreka z d r a v d u h u z d r a v o m t i j e l u

S t a r o r i m s k a m e d i c i n a

Stari Rimljani nemaju nauno utemeljenu medicinu, njom se bave robovi, brijai na osnovu lijeenja starih Etruana.

Nakon osvajanja Grke u Rim dolaze grki ljekari, donosei dostignua starogrke medicine. Prvi grki ljekar u Rimu bio je ARHAGATOS , rob, ali je zbog velikog medicinskog znanja dobio graanska prava.

ASKLEPIJAD ugledni grki ljekar u Rimu lijei dijetetskim mjerama, gimnastikom, bavi se hirurgijom, prvi izvodi paracentezu.

Dolaskom grkih ljekara zapoinje nagli procvat medicine. Posebna panja pridaje se javnom zdravstvu.


CELSUS - u djelu De re medico obrauje Hipokratovu i Asklepijadovu medicinu, opisuje hirurke, mentalne, kone bolesti, lijeenje, zavoje , dijete . Ovo djelo, pisano na latinskom bila je svojevrsna enciklopedija medicine.

GALEN - je dao konanu sintezu i sistematizaciju stare klasine medicine ( 129 199 g n.e. ) . Njegova djela su petnaest vijekova bila osnov medicine. Grki ljekar, ivio u Rimu , dao je dobre osnove anatomije, fiziologije , uveo pojam psihe, due , bavio se epidemiologijom, higijenom, dao opirnu recepturu lijekova ( galenski preparati ), simptomatologiju brojnih bolesti , dao osnove patologije i patofiziologije , opirno opisao hirurgiju.


Higijena i javno zdravstvo su u Starom Rimu jako razvijeni. Postoje vodovodi sa filtracijom vode ljunkom, javna kupatila , javni bazeni, kanalizacija , klozeti, groblja su izvan naselja , veliki znaaj daje se istoi tijela, odjee, prostora i javnih povrina

Posebna panja posveuje se trudnicama, pobaaj je zabranjen , a ako trudna ena umre, zakonom je propisano da joj se dijete izvadi carskim rezom

Osnivaju se bolnice za stare , iznemogle. Finansiraju ih m a t r o n e , obrazovane bogate ene koje su svoje domove pretvorile u bolnice.Tako u IV vijeku F A B I O L A osniva bolnicu u Rimu ne samo za stare i siromane, nego i za bolesnike.

Njegu bolesnih rade siromane, neobrazovane ene .


PAOLA prijateljica Fabiole osniva hospicij za hodoasnike i bolnicu za bolesne u Betlehemu , gdje trai obuku za njegovateljice.

U IV vijeku hrianstvo postaje zvanina religija Rimskog carstva njegu bolesnih preuzimaju akonese, asne sestre , svetenici.

Ovdje poinje stvaranje organizovanog i obrazovanog sestrinstva.

Najpoznatije sestre tog vremena su Phoebe ( 58 g.n.e. ) i Olimpija , bave se patronaom, njegom .

SREDNJEVJEKOVNA MEDICINA

S a m o s t a n s k o r e l i g i o z n o razdoblje:

Medicinom i njegom u ovom periodu feudalizma bave se asne sestre i svetenici. Pri samostanima se osnivaju ambulante, Benediktinci osnivaju i bolnice. Crkva je koila razvoj medicine, briga za duu je vanija od brige za tijelo, ali su pojedini svetenici ipak uspjevali sauvati i primjeniti neka dostignua antike medicine.

asne sestre vode njegu, ali bez obrazovanja za to.

Za vrijeme krstakih ratova dolazi do boljeg organizovanja lijeenja ranjenih i oboljelih vojnika, a njegu vre mukarci.


S a m o s t a n s k o r e l i g i o z n o razdoblje:

Glavna karakteristika rane srednjevjekovne medicine u Evropi je misticizam, sujevjerje , istjerivanje avola iz organizma, vradbine.

U XIII i XIV vijeku haraju epidemije kuge i lepre, pa se organizuju posebne bolnice, odnosno izoluju se bolesni, a franjevaki red sv Franje Asinkog i sestre Klarise vode brigu i njeguju gubavce.

Bolnice, koje se otvaraju pri samostanima u to vrijeme su neuredne , njega bolesnika loa i neprimjerena .


- ostavila je civilizaciji uspomenu na hospise, konaita u okviru zidina gradova ili van njih, a esto i na raskrima puteva. S k o l a s t i k o r a z d o b l j e:

U XII i XIII vijeku poinju se otvarati medicinski fakulteti (Oksford, Pariz, Padova, Bolonja, Prag, Krakov ) na kojima se izuava Hipokratova i Galenova medicina.

U devetnaestom vijeku bolnice biljee minimalan progres zbog greaka u medicinskim postavkama, smatralo se da nakon operacije ranu treba pustiti da gnoji, jer kroz gnojenje najbolje zarasta. Operacije su raene u odeljenjima, bez pranja ruku, tako da je smrtnost bila preko 90%.

Druga polovina 19. veka donijela je preporod medicine pod uticajem nekih vanih otkria: Lajnek je 1820. definisao tehniku auskultacije stetoskopom, Dipitren, opard i Lisfrank 1830. godine uvode inovacije u hirurkoj tehnici, ukljuujui i opijanje alkoholom kao sredstvo obezboljivanja.Paster je svojim revolucionarnim otkriima bakterija preporodio sistem antisepse i asepse,U dvadesetom vijeku zabiljeen je tehnoloki i industrijski progres, kao i razvoj bolnica u novim okolnostima. Razvojem nauke i ljudskih prava, bolnica je izloena znaajno novim uticajima i promjenama zahtjevima za to veom medicinskom uspjenou, ostvarivanju prava pacijenata, rastom trokova, politikom vanou, otvorenou rada, zakonskom regulativom, kontrolom kvaliteta, potovanjem ljudskih prava, pravnom odgovornou, interesom medija i drugim.

U polju ovjekovih potreba za nezavisnim njegovanjem sopstvenog zdravlja, i njegovih nemoi da ih samostalno zadovoljava, razvilo se sestrinstvo kao profesija, i zdravstvena njega kao profesionalna djelatnost, sa sistematizovanim korpusom multidiscipliniranih znanja i spocifinim profesionalnim vjetinama, usmjerenim na uvanje, unapreenje i njegovanje zdravlja ljudi na svim nivoima njihove starosti, nemoi i potreba za sestrinskom njegom.

SESTRINSTVO UMJETNOST I NAUKATeorije zdravstvene njege ine osnov za razvoj sestrinstva

Pet grupa aktivnosti koje ine njegu bolesnika:

Grupa 1:-odravanje line higijene -smjetaja u uslovima idealnim za ozdravljenje-odravanja okolia-stvaranje ugodne atmosfere

Grupa 2:-priprema bolesnika za dijagnostike procedure-provoenje dijagnostikih procedura-suzbijanje i lijeenje komplikacija ovih procedura

Grupa 3:-priprema bolesnika za operativne zahvate-briga oko postoperativnog toka-sprjeavanje i lijeenje komplikacija

Grupa 4:-davanje ordinirane terapije-pruanje psihike pomoi i podrke-pruanje praktine pomoi bolesniku-niz drugih aktivnosti oko bolesnika, samostalno ili timski

Grupa 5:-administracija svih i posebnih oblika njege i lijeenja-administracija koju zahtijeva vrsta zdravstvene ustanove

SESTRINSTVO XIV DO XIX VIJEKA

Dolaskom renesanse napreduje medicina. Van Levenhuk otkriva mikroskop, proiruju se znanja iz anatomije, ali se zanemaruje sestrinstvo.

Lijeenje se odvaja od crkve, redovnice ive u samostanima , a njegu bolesnika u bolnicama rade neobrazovane ene iz najniih stalea uz vrlo malu naknadu, esto i kanjenice.

Jedan od prvih pokuaja reforme slube njege bolesnika potie od Agnes de Gasparin koja osniva zavod u Lozani i trai da sestre njegovateljice budu kolovane, plaene i da ne pripadaju redu kaluerica.


ELIZABET FRAJ poetkom XIX vijeka osniva kolu INSTITUT of NURSING koja se smatra prvom kolom za obrazovanje svjetovnih njegovateljica. Obuka je trajala 9 mjeseci , a zanimanje njegovateljice postaje cijenjeno . Obavljale su i kune posjete.

FREDERIKA MINSTER se udaje za TEODORA FLIDNERA i 1836 godine osnivaju bolnicu i trogodinju kolu za obuku sestara u KAJZERVERTU. Predavanja su drali ljekari i Frederika Minster, sluale su farmakologiju i polagale dravni ispit . Nakon zavretka kolovanja radile su u bolnicama, ambulantama, kunoj njegi. kola za medicinske sestre u Kajzervertu postaje uzor za otvaranje slinih kola u Engleskoj , Americi , Francuskoj i drugim zemljama.

Po uzoru na ovu kolu 1851 godine FLORENCE NIGHTINGALE je osnovala u Londonu St. Thomas Hospital School of Nursing.


FLORENCE NIGHTINGALE (1820 191o ):

- se smatra utemeljiteljem modernog sestrinstva. Roena u bogatoj porodici u Firenci, svestrano obrazovana sa 24 godine odluuje ivot posvetiti brizi za bolesne.- sedam godina prouava sestrinstvo, obilazi bolnice vidi prljavtinu, sobe sa po 5o bolesnika, neobuene sestre i to javno objavljuje. 1851 odlazi u Kajzervert gdje ostaje tri mjeseca.



- dvije godine kasnije postaje upraviteljica sestara u Zavodu za njegu bolesnih gospoa gdje primjenjuje svoja znanja . - unapreuje i reformie zakone vezane za moral, zdravlje, siromane, reformie bolnice u Engleskoj i Indiji.- 1855 odlazi sa grupom sestara na Krimski front , organizuje u britanskom ekspedicionom korpusu prvu ekipu za njegu ranjenika i bolesnika u vojnoj bolnici u Skutari u Turskoj.- uvia da kolera i tifus haraju bolnicom i odnose vie ivota nego ranjavanja.- sanira higijenske prilike, odvaja bolesne od ranjenih , obilazi bolesnike nou ( dama sa svjetiljkom ), organizira zdravu ishranu- statistiki prikazuje smrtnost - za dvije godine smrtnost ranjenih vojnika u vojnoj bolnici u Scutari pada sa 60 % na 42,7 % i u drugoj godini na 2,2 %.



- 186o godine otvara kolu za medicinske sestre u St. Thomas Hospital

- polaznice ove kole morale su biti potene, vrijedne , pouzdane, uredne strpljive, vesele i blage.

- kolovanje internatskog tipa zavravalo je upisom u Registar medicinskih sestara i nastavkom rada u bolnicama.

- Sestre iz ove kole su bile veoma cijenjene. SESTRINSTVO XIV DO XIX VIJEKA

FLORENCE NIGHTINGALE (1820 1910 ):

Pricipi kolovanja u koli F. Nightingale bili su :

- obrazovanje ukljuuje kliniku praksu i uenje uz krevet bolesnika- kandidati se paljivo biraju i smjetaju u internat- sestra - direktor kole nadzire nastavu, svakog studenta i vodi biljeke o studentima- nastavni predmeti obuhvataju i bazine predmete, teorijski i praktini dio- nastavnici su plaeni za svoj rad- studenti moraju imati literaturu, voditi dnevnik koji provjeravaju sestre nastavnice



Florence Nightingale promovie sestrinstvo u profesiju , navodi da sestra treba da njeguje bolesnika, a ne da pere ve i isti okolinu, naglaava potrebu stalne edukacije sestara. Istie i da sestra mora sluati ljekara, ali da nadzor nad radom sestre mora imati sestra.

Kao uslov za dobar rad sestra mora ispunjavati dva kriterija:

1. dobro poznavanje njege bolesnika kao medicinske vjetine2. visoka moralna zrelost medicinske sestre

Po uzoru na kolu u Londonu otvaraju se brojne kole za medicinske sestre u Americi, Kanadi, Evropi SESTRINSTVO XIV DO XIX VIJEKA


- F. Nightingale zagovara paviljonski tip bolnica - pravi razliku izmeu njege bolesnih i zdravih osoba - istie vanost prevencije bolesti - objavila je oko 2oo knjiga, reportaa, lanaka neumorno se borei za poboljanje zdravstvenih standarda.- najpoznatije knjige su Notes on Nursing i Notes on Hospital zabiljeke o sestrinstvu i o bolnici

Dobila je vie ordena, priznanja , bila je poasni lan mnogih udruenja.

Dan njenog roenja 12. 5. slavi se kao Dan sestrinstva.


Krajem XIX vijeka postalo je sasvim jasno da u lijeenju bolesnih nije dovoljna samo ljekarska usluga, ve da veliki udio ima njega bolesnih ukljuujui davanje lijekova i rehabilitaciju. kole za sestre njegovateljice otvaraju se po cijelom svijetu, a broj sestara se poveavao i proirivao ne samo na bolesne ve i na porodicu.

Vanbolnika njega bolesnika razvija se nakon Prvog svjetskog rata.

Industrijalizacija zahtjeva vei broj zdravih radnika, zatitu od povreda, bolesti, pa se u fabrikama poinju zapoljavati medicinske sestre. One pored pruanja pomoi radnicima, propagiraju preventivu povreda, oboljenja, poduavaju o zdravom i higijenskom ivotu u porodici. Obilaze radnika naselja i stanove .

Poetkom XX vijeka, otvaranjem katedre za sestrinstvo na Kolumbija univerzitetu u Njujorku , poinje zalaganje za vii nivo obrazovanja sestara i transformaciju uloge sestre od pomonika prema aktivnom lanu tima ljekar - sestra - pacijent, te za njen anagaman ne samo u zdravstvenim ustanovama nego i u iroj zajednici.

Tako se od pojma njege bolesnika postepeno prelazi na pojam zdravstvene njege , koja podrazumijeva ne samo njegu bolesnih i slabih ve sprijeavanje bolesti, uvanje zdravlja, pomo bolesnima i inavalidima, djeci i starima, olakanje patnje i bola .

Odnos prema bolesniku je odnos prema svim njegovim problemima i potrebama kako fiziolokim, tako i socijalnim, kulturnim, ekonomskim i slino.Jedna od najpoznatijih teoretiarki , predava, amerika medicinska sestra VIRGINIA HENDERSON dala je prikladnu definiciju rada medicinske sestre :

jedinstvena uloga medicinske sestre je pomo pojedincu, bolesnom ili zdravom u obavljanju aktivnosti koje doprinose zdravlju ( ozdravljenju ili mirnoj smrti ) koju bi on radio bez tue pomoi kada bi imao potrebnu volju, snagu ili znanje .

V. Henderson je dala i drugu definiciju svrhe zdravstvene njege kao pomoi da se zadovolje osnovne potrebe pojedinca u 14 taaka.

V. Henderson - definicija svrhe zdravstvene njege na osnovu zadovoljavanja potreba pojedinca u 14 taaka :1. normalno disanje2. uzimanje odgovarajuih koliina hrane i pia3. eliminacija tetnih materija iz oranizma4. pravilno dranje tijela i kretanje5. spavanje i odmor6. izbor odgovarajue odjee , svlaenje i oblaenje7. odravanje tjelesne temperature odgovarajuom odjeom i temperaturom prostora

8. odravanje line higijene9. izbjegavanje povreivanja sebe i drugih10. komunikacija sa drugima, izraavanje emocija, potreba straha i stava11. rad na nain koji e stvoriti osjeaj da se neto postiglo12. upranjavanje vjerskih obreda i potovanje vjere drugih13 bavljenje i uee u raznim vidovima sporta i rekreacije14. uenje, pronalaenje, zadovoljavanje znatielje , to vodi normalnom razvoju i zdravlju, koritenje odgovarajue zdravstvene zatite.

U XX vijeku ve postoji veliki broj kolovanih i visoko obrazovanih medicinskih tehniara koji se bave ne samo zdravstvenom njegom ve i istraivakim radom, teorijama sestrinstva.

Prve kolovane sestre u naoj zemlji dolaze u periodu vladavine Austrougarske . Postoje podaci da su i prije toga ene obuavane za pomo kod poroaja.

Prve kole za medicinske sestre otvaraju se 1921 g u Zagrebu i Beogradu,1924 u Ljubljani. U Sarajevu je 1924 osnovana kola za babice . Prve kole su bile tipine opte kole , a kasnije se formiraju razliiti smjerovi, prema razvoju i potrebama zdravstva : sanitarni za javno zdravstvo, fizioterapeuti, rentgen tehniari, zubni tehniari, babice, laboranti itd .

Prva Via medicinska kola u bivoj dravi osniva se 1953 g u Zagrebu kao preventivna, za potrebe javnog zdravstva.

Prva Via medicinska kola u bivoj dravi osniva se 1953 g u Zagrebu kao preventivna, za potrebe javnog zdravstva.

1973 godine osnovana je Via medicinska kola u Sarajevu.

Danas su vie medicinske kole transformisane u fakultete i postoji iroka mrea ustanova za kolovanje kako srednjeg tako i visokogobrazovanja zdravstvenih radnika svih profila.

-znaaj, uloga i djelatnost mijenju se kroz istoriju-prvobitni pojam znaio je pomo i njegu nesrodnicima koji su bolesni, siromani i naputeni ( sestra, asna sestra)-razvojem medicine i tehnologije uloga se mijenja

Jedinstvena je uloga medicinske sestre pomagati pojedincu, bolesnom ili zdravom , u obavljanju onih aktivnosti koje pridonose zdravlju, oporavku ili mirnoj smrti, a koje bi obavljao sam kada bi imao potrebnu volju, snagu ili znanje definicija sestrinstva koju je dala V. Henderson i prihvatio Meunarodni savjet sestara.

S E S T R I N S T V ODefinicija zdravstve njege po Meunarodnom savjetu sestara ( I C N ):

Zdravstvena njega obuhvata samostalno i saradniko zbrinjavanje pojedinaca svih dobi, porodice, skupina i zajednice; zdravih i bolesnih u svim okruenjima. Zdravstvena njega ukljuuje unaprijeenje zdravlja, prevenciju bolesti i zbrinjavanje bolesnih, onesposobljenih i umiruih.

Njega bolesnika implicirala je posebno zanimanje sestrinstvo.

Osnovne uloge medicinske sestre :

- zbrinjavanje bolesnih u svim vidovima (prijem, dijagnostika, lijeenje itd)- zagovaranje potreba i prava pacijenta- osiguravanje sigurne okoline- istraivaki rad- sudjelovanje i uticaj na formiranje zdravstvene politike- menadment- edukacija

Organizovano sestrinstvo - izdizanje iz podreenog poloaja sestre kaoiskljuive njegovateljice.

Ciljevi sestrinstva :

- unaprijeenje zdravlja i sprjeavanje bolesti- vraanje zdravlja, lijeenje, pomo bolesnima, rehabilitacija- pomo pri ublaavanju patnji u stanjima tekih i neizljeivih bolesti

Definicija Meunarodne sestrinske organizacije prema SZO:

Medicinska sestra je osoba educirana i osposobljena da obavlja sloene i odgovorne funkcije i ima ovlatenje za to

Sestrinska ovlatenja su :

- mjere prevencije i ouvanje zdravlja, njega tjelesno i duevno oboljelih svih uzrasta u zdravstvenim ustanovama i u zajednici - zdravstveni odgoj pojedinaca i grupa - ravnopravan je lan zdravstvenog tima - obavlja nadzor i edukaciju medicinskih sestara i pomonog osoblja - ukljuuje se u istraivake aktivnosti

Poziv medicinske sestre je cijenjen, odgovoran, nesebian i zahtjevakontinuiranu edukaciju.

Odgovornost medicinske sestre - uz standarde njege postoje i norme za odgovornost u radu na njezi bolesnika:

- postupcima, lijeenjem ,odnosom ne smije nakoditi pacijentu - ne smije praviti razlike po osnovi rase, vjere, ekonomskog, drutvenog poloaja, politike pripadnosti - osjeaj line antipatije, mrnje, mora biti potisnut - mora biti dostupna pacijentu u svako vrijeme kada je potrebna - svaki zdravstveni radnik mora pruiti pomo zdravstveno ugroenoj osobi i ako nije u okviru njegove profesionalne djelatnosti- sa istom profesionalnou njegovati i pomagati svim pacijentima ( na pr. ratni zarobljenici i sl.)

Odgovornost medicinske sestre - uz standarde njege postoje i norme za odgovornost u radu na njezi bolesnika: - potovati i osigurati privatnost pacijenta sve to se dozna od pacijenta i o njegovoj bolesti nije dozvoljeno komentirati izvan zdravstvenog tima zaduenog za pacijenta - ne smije napustiti zapoeto lijeenje bez saglasnosti ljekara - ne smije praviti greke iz nemara ili neznanja koje e nakoditi pacijentu- nikada i ni u kojoj situaciji ne smije izvriti eutanaziju (ni aktivnu ni pasivnu ) - postupcima, lijeenjem, odnosom ne smije nakoditi pacijentu- za svaku intervenciju mora imati dozvolu pacijenta ili porodice upoznati ih sa vrstom i teinom zahvata - sestra mora potovati moralne norme koje e joj obezbjediti autoritet i potovanje podreenih, pacijenata, ljekara i okoline

Odgovornost medicinske sestre - uz standarde njege postoje i norme za odgovornost u radu na njegi bolesnika:

- izbjegavati konflikte, emocionalne veze na poslu

- stvarati korektne odnose meu kolegama i timom ljekara

- lini problemi na poslu moraju biti potisnuti

- glavna sestra mora biti najstrunija osoba u okruenju i sposobna da uskoi u svaku teu situaciju

- za svoj rad sestra je odgovorna ljekaru

Odnos ljekara i medicinske sestre:

Ljekar je nadreeni medicinskoj sestri ve po samoj vrsti obrazovanja.

Za uspjeno obavljanje zajednikog posla neophodan je timski rad:

- ljekar postavlja indikacije za prijem, nain lijeenja, operativne zahvate, rehabilitaciju, propisuje lijekove, postavlja indikacije za lijeenje kod kue, daje informacije o toku lijeenje i prognozi, odreuje dijagnostike procedure

- sestra provodi i brine se da se pacijent pripremi i obavi propisane procedure i provodi njegu bolesnika

- za to je odgovorna ljekaru, a duna ga je izvjestiti o svakoj promjeni stanja bolesnika- promjenu naina lijeenja i njege mora odobriti nadreeni ljekar

Sestrinstvo nadziru sestrinske organizacije. Medicinske sestre, tehniari imaju svoja udruenja u cilju nadzora, zatite zvanja i unaprjeenja struke

Osnivaka skuptina Udruenja medicinskih sestara i tehniara B i H odrana je 19 IV 1995 g. u hotelu Hollidey Inn u Sarajevu kao nestranako, nenacionalno udruenje za cijelu BiH sa definiranim opredjeljenjima za rad.

Programska opredjeljenja za rad Udruzenja medicinskih sestara i tehnicara BiH:- to je strukovno udruenje sa ciljem zatite zvanja, svojih lanova, unaprijeenja struke i ire primjene etikih principa u svakodnevnoj djelatnosti na dobrobit pacijenata- zalagat e se za afirmaciju zvanja, aktivniju ulogu udruenja u unaprijeenju medicine, zdravlja i statusa medicinskih sestara- zalagat e se za rjeavanje statusnih pitanja medicinskih sestara i tehniara- zalagat e se za zatitu pacijenata od nesavjesnosti, nestrunosti i neznanja- edukacija medicinskih sestara i tehniara je jedan od primarnih zadataka udruenja.

Programska opredjeljenja za rad Udruenja medicinskih sestara i tehniara BiH:

- zahtjevat e se uee u raspodjeli nacionalnog dohotka za potrebe medicine i materijalnog poloaja svojih lanova- lan Udruenja se postaje aktivnim radom i strunim doprinosom- upravni organi Udruenja se formiraju na demokratskim principima

Standardi obrazovanja, uslovi za obavljanje djelatnosti, dunosti, kontrola kvaliteta i struni nadzor rada sestara ureuju se zakonomIzvodi iz zakona 1 - medicinska sestra je duna:

- da stalno obnavlja steeno i usvaja nova znanja u skladu sa najnovijim dostignuima struke - da primjenjuje sva dostupna znanja iz domena sestrinstva- da postupa po utvrenim pravilima i protokolima za provoenje zdravstvene njege- da zdravstvenu njegu provodi prema utvrenom planu njege- da provede i evidentira lokalnu, parenteralnu i peroralnu terapiju ordiniranu od ljekara- da pravovremeno izvjetava ljekara o nastanku komplikacija primjenjene terapije

ZAKON O SESTRINSTVU I PRIMALJSTVU:Slubene novine Federacije BiH;2013.Izvodi iz zakona - medicinska sestra je duna: - da provodi postupke iz podruja zatite zdravlja i prevencije bolesti- da vodi sestrinsku dokumentaciju kojom se evidentiraju svi postupci u toku 24 sata - da pravovremeno izvjetava ljekara o stanju , posebno o promjeni stanja bolesnika - da pristupi procesu oivljanja u sluaju odsutnosti ljekara - da uva profesionalnu tajnu - da potuje prava bolesnika - da potuje etiki kodeks medicinskih sestara

Izvodi iz zakona - medicinska sestra je duna:

- da potuje vjerska naela pacijenta

- da sarauje sa svim lanovima tima

- da uva ugled ustanove (poslodavca)

- da djeluje u interesu bolesnika

- da ekonomino i djelotvorno koristi pribor i opremu

HVALA NA PANJI

Documents

Zdravstvena Njega