Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni RENESANS I MANIERYZM ... · renesansu Stanisław Samostrzelnik, cysters z klasztoru w Mogile pod Krakowem. W malarstwie renesansowym istotną

Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni

1

RENESANS I MANIERYZM W POLSCE

Polska za panowania dynastii Jagiellonów w XVI wieku

Impuls do rozwoju sztuki renesansowej w Polsce spowodowany był pożarem ................................................................

(nazwa obiektu) w ........................................................... (miasto). Pożar nastąpił w roku ................... Miało to miejsce

za czasów panowania króla ...................................................................... z dynastii ........................................................


2

Dwa etapy rozwoju sztuki renesansowej w Polsce:

1. 1500-1550: wpływy włoskie

2. 1550-1600: wpływy .......................................

Pod koniec XVI wieku w Polsce trwał okres wielonurtowy (od manieryzmu do baroku). Wtedy nastąpiła lokalizacja Zamościa zaprojektowanego przez Bernarda Moranda, zbudowano kościół jezuitów w Nieświeżu – pierwszy barokowy poza

Włochami (1582), miał miejsce manieryzm pińczowski (Santi Gucci), a w Polsce północnej pojawił się niderlandyzm

KRAKÓW

Zamek ........................................................................................

Opisz wygląd kolumn III kondygnacji krużganków: …………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………..

Gotycko-renesansowe portale zostały wykonane przez ……………………………….……………………..

z ………………………………………………………………………

Wnętrza zamku charakteryzuje: …………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..


3

Przykładowe komnaty na zamku wawelskim to .............................................................................................................. .

Jedną z ciekawszych sal była ................................................................., znana też jako .....................

....................................................................... . Dekorację stropu stanowiły w niej .............................

wykonane w .............................................................(materiał) przez Sebastiana ...............................

Pierwotnie było ................... głów, do naszych czasów zachowało się ................................... .

W latach 1925-27 rzeźbiarz ............................................................................ wykonał 12 „głów wawelskich”, które do

dziś są własnością zamku.

Kaplica Zygmuntowska (1519-1531), konsekracja w 1533

Architekt: ………………………………………………………………………

Funkcja: ………………………………………………………………………..

Opisz bryłę budowli

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Opisz plan budowli

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Podaj symbolikę zwieńczenia latarni

………………………………………………………………………………………………………………………............................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..


4

Opisz:

Nagrobek Zygmunta Starego ……………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…................................................................................................................................................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Nagrobek Zygmunta Augusta ………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Opisz wnętrze kopuły.

……………………………………………………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

Kaplica Zygmuntowska jako neoplatoński model świata

Kaplica została zbudowana na planie kwadratu, nakryto ją kopułą z latarnią, wspartą na ośmiościennym tamburze z

okrągłymi oknami. Latarnia, wieńcząca kopułę, ma kształty dwunastościanu pięciokątnego. Kopuła w starożytności i

w renesansie była kojarzona ze sklepieniem niebieskim. Platon czterem żywiołom przyporządkowywał cztery figury

regularne. Tak więc, zgodnie z jego teorią, sześcian symbolizował Ziemię, ośmiościan — powietrze, dwudziestościan

— wodę, a czworościan — ogień. Dwunastościan pięciokątny, natomiast, według Platona, był symbolem „steru”.

Odnosząc wspomnianą wyżej teorię Platona do figury Kaplicy Zygmuntowskiej można założyć, że ma ona

symbolizować przechodzenie sześcianu — Ziemi poprzez ośmiościenną bryłę tamburu, symbolizują powietrze oraz

poprzez widzialne sklepienie niebieskie w „eter”, czyli niebo niewidzialne, w którym przebywają Bóg, aniołowie i

święci. Znajdujące się w omawianej kaplicy formy pomników nagrobnych królów Zygmunta I Starego i Zygmunta

Augusta, które przedstawiają wspomnianych władców jako śpiących rycerzy, otoczonych przez postacie świętych:

Floriana, Wacława, Marka i Mateusza mają swój pierwowzór w starożytnych przedstawieniach śpiącego Herkulesa,

otoczonego przez postacie Cnoty i Rozkoszy, oraz śpiącego Parysa, otoczonego przez boginie Afrodytę, Herę i Atenę.

Również licznie występujące w kaplicy łuki triumfalne, są wzorowane na rzymskich łukach triumfalnych. Płaszczyzny

dolnej części królewskiego mauzoleum są ozdobione arabeskową dekoracją roślinną, zwierzęcą i postaciami

wyjętymi z mitologii i są ułożone według Ficinowskiego schematu, zgodnie z którym formy niższe przechodzą w

formy wyższe. Podsumowując, Kaplica Zygmuntowska miała być modelem Kosmosu w myśl neoplatońskiej zasady

traktowania wszechświata jako świątyni, a świątyni jako wszechświata.


5

Sukiennice

Rzeźba sepulkralna w Krakowie:

Nagrobek ............................................................ w ...................................................

Autor: ……………………………………………………………………………………..…………………………….

To pierwsze dzieło renesansowe w Polsce z roku ....................................

Opis: ………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………….


6

Nagrobek Piotra Tomickiego w …………………………………………………………………………………

Nagrobek Stefana Batorego, Santi Gucci, 1595, katedra wawelska

Opis: …………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………….

Ważnym artystą włoskiego pochodzenia działającym w Polsce był Jan Maria Padovano. Działał w wielu miastach w

Polsce, m.in. w ………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………….

Na początku pobytu w Polsce był zatrudniony w warsztacie Bartolomeo ………………………………………………………………….

Od roku 1533 działał samodzielnie. Do jego współpracowników zaliczamy Jana Michałowicza z ……………………………….

W kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu Padovano wykonał przebudowę nagrobka ……………………………………………………,

polegającą na …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Dla Sukiennic krakowskich zaprojektował ………………………………………………………………………………………………………………….

Największym jego dziełem są prace z katedry w Tarnowie. Wykonał tam ………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


7

Wyjaśnij pojęcie:

Horror vacui ..................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Sgraffito to ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Miasto idealne to …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Przykłady miast idealnych: …………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Narysuj plany trzech wybranych europejskich miast idealnych (zrealizowanych lub nie) i podpisz je.


8

ZAMOŚĆ

a) Wyjaśnij pojęcie urbanistyka

............................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................

a) Podaj nazwę miasta, którego plan przedstawiono poniżej i scharakteryzuj jego układ

przestrzenny.

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Ratusze:

W ratuszu w ........................................... po raz pierwszy

zastosowano arkadowanie w elewacji zewnętrznej


9

Zamki i pałace:

Jest to pałac ........................................................................ zbudowany w

............................................................ dla .................................................

przez ............................................................................ .

1. .......................................................................................................

2. .......................................................................................................

3. .......................................................................................................

4. .......................................................................................................

5. .......................................................................................................

6. .......................................................................................................

7. .......................................................................................................

palazzo in fortezza to …………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..


10

Przykłady manierystycznej zabudowy w Kazimierzu Dolnym:

Kamienice Przybyłów

kamienica Celejowska

Jan Michałowicz z Urzędowa (1525-1581)

Benedykt Izdbieński Andrzej Zebrzydowski Filip Padniewski

Cechy plastyki sepulkralnej Michałowicza: ……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..


11

Bernardino Zanobi de Gianotis, Płyta ostatnich książąt mazowieckich (Piastów mazowieckich) w

kolegiacie ………………………………………………………………………………………………………………………….…………..

Arrasy to ………………………………………………………………………………..………………………………………

……………………………………………………………………………………………………….………………………………

………………………………………………………………………………………………………………..……………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………..…………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………….

Marcin Kober (1550-1598)

Malarz nadworny Stefana Batorego, Rudolfa II, Zygmunta III Wazy. Kober był pierwszym malarzem działającym na

ziemiach Rzeczypospolitej, wyspecjalizowanym w sztuce portretu tzw. oficjalnego i jest przez to uważany za

prekursora owego gatunku w Polsce. Jego portrety królewskie zyskały wielką popularność i miały wpływ na

ukształtowanie się ikonografii monarszych wizerunków, która to tradycja przetrwała kolejnych sto lat. Chociaż

powszechnie nazwisko Kobera kojarzy się dziś z polskim portretem oficjalnym, źródeł jego charakterystyki należy

szukać w sztuce śląskiej, będącej w strefie oddziaływań niemieckich, a zwłaszcza w środowisku artystycznym Pragi.


12

Wykonaj zadania związane z ilustracją

1. Autor pracy …………………………………………………………………….

2. Nazwisko osoby sportretowanej …………………………………………………………………….

3. Miejsce ekspozycji dzieła …………………………………………………………………….

4. Technika wykonania …………………………………………………………………….

Kim był autor dzieła?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Kodeks Baltazara Behema, U ludwisarza

Bitwa pod Orszą

Malarstwo renesansowe wolniej od rzeźby i architektury zaczęło pojawiać się w Polsce. Jeszcze w latach czterdziestych nie słychać tu o żadnym Włochu tworzącym w naszym kraju. Z tej też przyczyny polskie malarstwo było bardziej niezależne od włoskiego, a zewnętrzne wpływy na nie wywierali przede wszystkim niemieccy malarze przybyli do naszego kraju. Malarstwo tamtego okresu skupiało się głównie na problematyce konstrukcji przestrzeni i bryły przedstawianych przedmiotów korzystając z badań nad perspektywami linearną i barwną. Charakteryzowało się ono zwrotem ku naturze i próbami wiernego jej naśladowania na drodze rzetelnej obserwacji, a tworzenie pejzaży dawało artystom możliwość rozwoju na drodze eksperymentowania z barwą i światłem. Mimo to najbardziej wyzwolone od tradycyjnych prądów twórczych było w Polsce malarstwo ścienne i miniaturowe. W Krakowie powstaje wówczas wiele pracowni miniatorskich, z których kręgu wywodzi się najwybitniejszy malarz polskiego renesansu Stanisław Samostrzelnik, cysters z klasztoru w Mogile pod Krakowem. W malarstwie renesansowym istotną rolę odgrywał portret dworski, magnacki, a także mieszczański. I tak, najwybitniejszym portrecistą tworzącym w naszym kraju był przybyły z Magdeburga Marcin Kober, który, łącząc osiągnięcia dworskiego portretu środkowoeuropejskiego z lokalnymi tendencjami, namalował wiele wybitnych portretów, w tym portret Zygmunta III (1592, na blasze), Anny Austriaczki, Anny Jagiellonki czy portret trumienny Stefana Batorego. Kober tworzył również popularne wówczas miniatury królewskie.


13

Renesans niderlandzki w architekturze:

Manieryzm niderlandzki rozwija się głównie w Gdańsku ze względu na środowisko protestanckie oraz liczne kontakty handlowe i przynależność miasta do Hanzy

Rozwija się zaraz po gotyku, renesans nie zdążył dotrzeć

Ważne są wzorniki ornamentów manierystycznych Cornelisa Florisa i Jana Vredemana de Vries

Stosowanie porządków jako ozdobników

Zamiast kolumn i pilastrów - kariatydy, hermy

Swobodna redukcja belkowania

Dekoracja - fantasmagoryczne formy, fantazyjny świat zwierzęcy, abstrakcyjne formy, okucia i rollwerkowe kartusze

Ozdabianie przy pomocy rautów i kaboszonów (formy przypominające oszlifowany lub surowy kamień szlachetny)

ornament okuciowy ornament małżowinowo-chrząstkowy rollwerk (ornament kartuszowo-zwijany)

Wilhelm van den Blocke (1550-1628)

Nagrobek Kosów, katedra w Oliwie, 1599-1600

Opis: .........................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Epitafium Blemkego z kościoła NMP w Gdańsku

Centralne pole tego epitafium stanowi płaskorzeźbiona dramatyczna Wizja Ezechiela (dolina Jozafata), która stanowić ma obietnicę zmartwychwstania u schyłku dziejów. W środku kompozycji stoi prorok Ezechiel. Wokół niego widać krąg kłębiących się ciał. Pierwszy plan ukazuje kolejne stadia przyoblekania się ludzkich szkieletów w ciała. Leżące lub podnoszące się ciała ujęte są bardzo dynamicznie, w wydłużonych proporcjach i nienaturalnych skrótach. Perspektywę podkreśla wysoko podniesiony horyzont. Nad tą sceną w sferze niebieskiej widać tetragram i cztery główki aniołów wydmuchujących wiatry w kierunku pola zmartwychwstania. W bocznych uchach arkady wykończone zostały ażurowo tak, by wpadające przez nie światło tworzyło efektowne refleksy na

stojących w przeźroczach postaciach alegorycznych Sprawiedliwości i Roztropności.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ezechiel

https://pl.wikipedia.org/wiki/Tetragram


14

Epitafium Doroty i Jana Brandesów z kościoła NMP w Gdansku, 1588

W epitafium Brandesów, rodziny patrycjuszowskiej z Gdańska, van den Blocke odwołuje się do wzorów Cornelisa Florisa. Charakterystyczne dla stylu van Blocke’a są w tym epitafium wydłużone kariatydy, kolista wić roślinna, modelunek szat, fryz pałeczkowy i kanelowane konsole z lwimi maskami. W porównaniu z dziełami Florisa, u van den Blocke’a popiersia zyskują zdecydowaną dominację nad inskrypcją. Centralną częścią epitafium jest duża tablica inskrypcyjna. Nad nią znajduje się belkowanie podtrzymywane przez dwie kariatydy: Wiarę i Nadzieję oraz przez dwie kolumny z jońskimi kapitelami. Kolumny wsparte są na dwóch konsolach z lwimi maskami. Dolną część zamyka wolutowy kartusz z tarczą herbową, na której znajduje się herb Radwan.

Brama ……………………………………………..

Opis dekoracji rzeźbiarskiej: …………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

Abraham van den Blocke (1572-1628), syn Wilhelma

W 1611 r. został budowniczym miejskim. van den Block stworzył dzieła oryginalne. Wprowadził nowy typ epitafium z

zaakcentowanym portretem zmarłego. Będąc utalentowanym artystą rzeźbiarzem, działał równocześnie jako

architekt, tworząc monumentalne dzieła.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kariatyda

https://pl.wikipedia.org/wiki/Konsola_(architektura)


15

Izaak van den Block (1572-1626), syn Wilhelma

Hans Kramer


16

Opisz funkcję i symbolikę Sali Czerwonej w gdańskim ratuszu.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Anton van Obberghen

Elementy dekoracji rzeźbiarskiej: …………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….....


17

ĆWICZENIA UTRWALAJĄCE WIEDZĘ Z RENESANSU POLSKIEGO

Podkreśl dwa dzieła powstałe pod wpływem mecenatu Anny Jagiellonki:

A. Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka

B. Kolumna Zygmunta

C. Portrety Marcina Kobera

D. Nagrobek Stefana Batorego

E. Pałac w Wilanowie

Spośród wymienionych obiektów podkreśl trzy, które powstały w kręgu mecenatu

Jagiellonów:

a) Kaplica Zygmuntowska

b) Ratusz w Poznaniu

c) Arrasy wawelskie

d) Nagrobek Stefana Batorego w Katedrze Wawelskiej

e) Pałac w Baranowie Sandomierskim

Podkreśl nazwy trzech dzieł, które powstały w kręgu mecenatu Jagiellonów

a) Kaplica Zygmuntowska

b) Portret Michała Korybuta Wiśniowieckiego Daniela Schulza

c) Rotunda Najświętszej Marii Panny na Wawelu

d) Krużganki wawelskie

e) Kolumna Zygmunta w Warszawie

f) Pałac na Wodzie w Łazienkach

g) Hołd Pruski Jana Matejki

h) Kościół św. Aleksandra w Warszawie

i) Nagrobek Zygmunta I Bartolomea Berrecci

Uzupełnij poniższe zdania.

Kaplica Zygmuntowska powstała w kręgu mecenatu [nazwa dynastii] ......................................................... w Polsce.

Nagrobek króla [imię króla i przydomek] ........................................................................................ jest dziełem twórcy

kaplicy [imię i nazwisko twórcy], ................................................................................................. . Znacznie późniejszy

jest nagrobek męża Anny Jagiellonki – [imię i nazwisko władcy] .....................................................................................

– którego autorem jest wybitny architekt i rzeźbiarz {imię i nazwisko twórcy] ................................................................

Documents

Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni RENESANS I MANIERYZM ... · renesansu Stanisław Samostrzelnik, cysters z klasztoru w Mogile pod Krakowem. W malarstwie renesansowym istotną