5.8.2019

Mongolian Bird Names with Literal Translations, Названия Птиц в Монгольском Языке Ümüt Çınar

KMOKSY ÇÖZÜMLEMELİ MOĞOLCA KUŞ ADLARI-1

2

2

Kazım Çapacı hocama ithafen1

Türk Dünyası Kuşları başlıklı daha geniş bir

çalışmanın ön hazırlığında toplanan tarantıları

kullanıma açmak için hazırlanan bu sözlükte takım

takım sıralanan taksonların Latince bilim adının

ardından yay () ayıraç içinde o taksonun Türkçe (ᴛᴜʀ)

İngilizce (ᴇɴɢ) ve Rusçaları (ʀᴜs) gösterildikten sonra

– işaretiyle ayrılan Moğolca (mon = khk + mvf

монгол хэл) kuşların adları koyu puntoyla verilmiştir.

Moğolistan'ın (Mongolia) resmi dili Halka Moğolcası

(khk) ile Çin'e bağlı İç Moğolistan'ın (Inner Mongolia)

resmi dili Çahar Moğolcası (mvf) yazı konusu olup

italik dizilen ISO 639-3 kodlarıyla (khk ile mvf)

birbirinden ayrılmaktadır. Kod belirtilmeyenler Halka Moğolcasına aittir. Moğolca kuş adlarının

harfiyen tercümesi [«ᴛᴜʀ çevrinti ᴇɴɢ literal translation ʀᴜs буквальный перевод, дословный

перевод»] tırnak ayraç içinde yine üç dilde verilmiştir. Türkçe Kuş Adları (Turkish Names of Birds,

2016) ile İngilizce Kuş Adları (English Names of Birds, 2015-2017) html sayfalarından kuşların diğer

karşılıklarına bakabilirsiniz.

Sibagu (ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠤ sibaɣu «kuş») adlı güzel bir sitede Moğolca kuş adları çözümlemeli olarak titizce ele

alnmış. Oradaki çözüntülerle buradaki çözüntüler farklı olduğundan karşılaştırma yapabilmek için

sitedekileri dipnot olarak gösteriyorum. Sitede Moğolistan (ve Çin) faunasına ait türlerin Moğolcaları

Moğolistan ve İç Moğolistan kaynaklarına göre ayrı ayrı verilmektedir. Ben burada İç

Moğolistan'daki kuş adlarını kaynağına ulaşamadığım için siteden aktarıyorum.

İnternete yüklenenlere göre, Moğolca kuş adları tek bir yerden çıkan ve biri eski diğeri yeni iki ayrı

listenin dolaşımından oluşuyor ve alternatif adlar yok denecek kadar az. Bu iki listenin asıl kaynağına

erişemesem de, eski listeden aktarılanları Sibagu sitesi önceden (formerly) kullanıldığını belirterek

alıyor.

Çözüntüleri oluşturan sözler yazının sonunda Harfiyen Çeviriler için Moğolca Çözümleme Sözlüğü

başlığı altında verilmiştir.

Moğol adlandırma mantığı diğer dillerden farklıdır ve başlıbaşına bir ekol durumundadır. Bu kuş

adlarını verimli kullanabilmek için aynı dil ailesinde bulunan Buryatça ve Kalmukça ile

karşılaştırmak, etki sahasında olduğu Rusçalarına da bakmak gerekiyor. Eski bir kaynak olan Pallas'ın

1811 yılında yayımlanan Zoographia rosso-asiatica adlı çalışmasını da dikkate almak gerekiyor.

Yay ayraç içinde (Ü.Ç = Ümüt Çınar) olarak gösterilenler dilin adlandırma geleneğine bağlı kalınarak

burada tarafımdan çevrilmiştir. Latince bilim adı tespit edilemeyenler ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs (undetermined)

olarak belirtildi.

1 Facebook'ta herkese açık Kelime Oyunu grubunu kuran Kazım Çapacı ve diğer katılımcı arkadaşlarla bol bol

etimoloji alıştırması yapıp kelimelerle oynadık ve hâlâ oynuyoruz. Kazım hocamla Moğol bozkırlarında asırlarca birlikte ismen de olsa at koşturup kartal uçurmak benim için onurdur. Kendisi aynı zamanda bu kuş adları taramasını teşvik eden ve yayımlanması için kalemiyle kalemimi tetikleyen kişidir. Kaleminiz kırılmasın hocam.

3

3

Kuşların Moğolca Adları

1. Aves (ᴛᴜʀ kuşlar ᴇɴɢ birds ʀᴜs птицы) – шувууд

1.1. ᴛᴜʀ kuş ᴇɴɢ bird ʀᴜs птица – шувуу sɢ шувууд ᴘʟ

1.2. ᴛᴜʀ erkek kuş ᴇɴɢ male bird ʀᴜs самец птицы, птица-самец – эр , эрэгчин

1.3. ᴛᴜʀ dişi kuş ᴇɴɢ female bird ʀᴜs самка птицы, птица-самка – эм , эмэгчин

1.4. ᴛᴜʀ kuşçuk, küçük kuş ᴇɴɢ birdie, birdlet, little bird ʀᴜs птичка – шувуухай

1.5. ᴛᴜʀ kuş yavrusu, yavru kuş ᴇɴɢ young bird ʀᴜs птенец – ангаахай , шувууны ангаахай

1.6. ᴛᴜʀ henüz uçamayan genç kuş ᴇɴɢ fledgling ʀᴜs оперившийся птенец – дэгдээхэй khk ,

шувууны дэгдээхэй

1.7. ᴛᴜʀ kanatsız kuş ᴇɴɢ wingless bird ʀᴜs бескрылая птица – далавчгүй шувуу «ᴛᴜʀ kanatsız

kuş ᴇɴɢ wingless bird ʀᴜs бескрылая птица» , жигүүргүй шувуу «ᴛᴜʀ kanatsız kuş ᴇɴɢ

wingless bird ʀᴜs бескрылая птица»

1.8. ᴛᴜʀ evcil kuş ᴇɴɢ domestic bird ʀᴜs домашняя птица – гэрийн шувуу «ᴛᴜʀ evin kuşu ᴇɴɢ

bird of house ʀᴜs птица дома»

1.9. ᴛᴜʀ yabani kuş ᴇɴɢ wild bird ʀᴜs дикая птица – зэрлэг шувуу «ᴛᴜʀ yabani kuş ᴇɴɢ wild

bird ʀᴜs дикая птица»

1.10. ᴛᴜʀ göçmen kuş ᴇɴɢ migratory bird ʀᴜs перелѐтная птица – нүүдлийн шувуу sɢ

нүүдлийн шувууд ᴘʟ «ᴛᴜʀ göçün kuşu ᴇɴɢ bird of migration ʀᴜs птица миграции»

1.11. ᴛᴜʀ su kuşları ᴇɴɢ waterfowl ʀᴜs водоплавающие птицы – усны шувууд «ᴛᴜʀ

suyun kuşları ᴇɴɢ birds of water ʀᴜs птицы воды»

1.12. ᴛᴜʀ bataklık kuşları ᴇɴɢ waders, wading birds ʀᴜs болотные птицы –

1.13. ᴛᴜʀ kuş sürüsü ᴇɴɢ flock ʀᴜs стайка птиц, стая птиц – шувууны сүрэг

1.14. ᴛᴜʀ gaga ᴇɴɢ beak, bill (of bird) ʀᴜs клюв – хошуу

1.15. ᴛᴜʀ kanat ᴇɴɢ wing ʀᴜs крыло – далавч

1.16. ᴛᴜʀ kanat çırpmak ᴇɴɢ to flap of wings ʀᴜs махать крылом, махать крыльями (о

птице), взмахивать крыльями –

1.17. ᴛᴜʀ telek, uzun tüyler ᴇɴɢ long feathers, large feathers, wing feather ʀᴜs перо,

длинные перья – шувууны өд

1.18. ᴛᴜʀ kısa tüyler ᴇɴɢ down feathers ʀᴜs пух, пуховые перья –

1.19. ᴛᴜʀ kuş kuyruğu ᴇɴɢ bird's tail ʀᴜs хвост птицы –

1.20. ᴛᴜʀ tülemek, tüy dökmek ᴇɴɢ to moult ʀᴜs линять (о птицах), слинять (о птицах) –

гуужих

1.21. ᴛᴜʀ yuva ᴇɴɢ nest, bird's nest ʀᴜs гнездо птицы, птичье гнездо – шувууны үүр

1.22. ᴛᴜʀ yumurta ᴇɴɢ egg ʀᴜs яйцо – өндөг

1.23. ᴛᴜʀ kuş kursağı ᴇɴɢ bird's crop, craw ʀᴜs птичий зоб, зоб (у птиц) – бэтэг , гүеэ

4

4

1.24. ᴛᴜʀ taşlık, katı ᴇɴɢ gizzard ʀᴜs второй желудок – шувууны товчлуур , шувууны

омруу

1.25. ᴛᴜʀ ibik, tepelik ᴇɴɢ crest, comb (of a bird) ʀᴜs гребень (птицы), , гребешок (у

птиц), хохолок (птицы) –

1.26. ᴛᴜʀ kuş pençesi ᴇɴɢ bird's claw, talon ʀᴜs коготь птицы –

1.27. ᴛᴜʀ koya [Osmanlıca: ه وي ,Kazakça: қоя ; Kırgızca: коѐ] ᴇɴɢ pellet, bird pellet ; ق

casting (in falconry) ʀᴜs погадка – гоюу «2»

1.28. ᴛᴜʀ kuş boku, sağı, çımkırık ᴇɴɢ dung of birds, muting ʀᴜs птичий помѐт

(экскременты птицы) – шувууны баас

1.29. ᴛᴜʀ kuş kafesi ᴇɴɢ birdcage ʀᴜs клетка для птиц – шувууны тор

2. Struthioniformes (ᴛᴜʀ devekuşumsular ᴇɴɢ ostriches ʀᴜs страусообразные) –

3. Struthio camelus (ᴛᴜʀ devekuşu ᴇɴɢ ostrich ʀᴜs африканский страус) – тэмээн хяруул khk «ᴛᴜʀ

devenin sülünü ᴇɴɢ camel's pheasant ʀᴜs фазан верблюда»

4. Galliformes (ᴛᴜʀ tavuğumsular ᴇɴɢ gallinaceous birds ʀᴜs курообразные) – тахиатан (sibagu),

тахиа хэлбэртэн

5. Phasianidae (ᴛᴜʀ sülüngiller ᴇɴɢ pheasant-like birds ʀᴜs фазановые) – гургуулынхан «3»

6. Numida meleagris (ᴛᴜʀ beçtavuğu ᴇɴɢ guineafowl ʀᴜs цесарка) – ?

7. Pavo cristatus (ᴛᴜʀ mavi tavus ᴇɴɢ Indian peafowl ʀᴜs индийский павлин, обыкновенный

павлин) – энэтхэг тогос khk «ᴛᴜʀ Hint tavusu ᴇɴɢ Indian peafowl ʀᴜs индийский павлин»

8. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – торон khk «4»

9. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – хүндгэр ~ хүнтгэр khk «5»

10. Pavo muticus (ᴛᴜʀ yeşil tavus ᴇɴɢ green peafowl ʀᴜs зелѐный павлин) – ногоон тогос khk «ᴛᴜʀ

yeşil tavus ᴇɴɢ green peafowl ʀᴜs зелѐный павлин» , ногоовор тогос mvf «6»

11. Bambusicola thoracicus (ᴛᴜʀ Çin bambu kekliği ᴇɴɢ Chinese bamboo partridge ʀᴜs китайская

бамбуковая куропатка) – хулсны ятуу mvf «ᴛᴜʀ bambunun kekliği ᴇɴɢ partridge of bamboo

ʀᴜs китайская куропатка бамбука»7

12. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – мөөгт khk «8»

13. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – нигуут khk «9»

14. Gallus gallus (ᴛᴜʀ cengel tavuğu ᴇɴɢ red junglefowl ʀᴜs банкивский петух) – зэрлэг тахиа khk

mvf «ᴛᴜʀ yabani tavuk ᴇɴɢ wild chicken ʀᴜs дикая курица»10

, анханы тахиа mvf «ᴛᴜʀ kökün

tavuğu ᴇɴɢ chicken of beginning ʀᴜs курица начала»11

15. Gallus gallus var. domesticus (ᴛᴜʀ evcil tavuk ᴇɴɢ chicken ʀᴜs домашняя курица) – тахиа khk

mvf

15.1. ᴛᴜʀ horoz ᴇɴɢ cock, rooster ʀᴜs петух – эр тахиа khk mvf «ᴛᴜʀ erkek tavuk ᴇɴɢ male

chicken ʀᴜs курица-самец», азарган тахиа khk «ᴛᴜʀ aygırın tavuğu ᴇɴɢ stallion's chicken

ʀᴜs курица жеребца»

15.2. ᴛᴜʀ tavuk ᴇɴɢ hen ʀᴜs кура, курица – эм тахиа khk mvf «ᴛᴜʀ dişi tavuk ᴇɴɢ female

chicken ʀᴜs курица-самка»

15.3. ᴛᴜʀ civciv ᴇɴɢ chick ʀᴜs цыплѐнок sɢ цыплята ᴘʟ – тахианы дэгдээхэй

2 МХЗБДЖТ: гоюу I.12.1 ●○○ *ж.н+ махчин шувууны амнаасаа гаргаж хаясан сэг зэм МХИТТ: ГОЮУ II ᠭᠣ ᠶᠤ ᠤ Харцага зэрэг махчин шувууны амнаасаа гаргаж хаясан сэг зэм. 3 Sibagu: Гургуулынхан gurguuliŋkhaŋ 4 МХЗБДЖТ: торон I.20.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ тогос шувуу 5 МХЗБДЖТ: хүндгэр I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тогос шувуу, хүнтгэр МХЗБДЖТ: хүнтгэр I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шувуу МХИТТ: хүндгэр ,ᠬᠦ ᠩᠳᠦ ᠭᠦ ᠷ- Нэг зүйл тогос шувуу; хүнтгэр МХИТТ: хүнтгэр ,ᠬᠦ ᠨ ᠲ ᠦ ᠭᠦ ᠷ- Нэг зүйл шувуу: ёгос, хүндгэр 6 Sibagu: Ногоовор тогос ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠭ ᠠ ᠪᠣ ᠷ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠰ nogoovor togos 'darkgreen peafowl' 7 Sibagu: Хулсны ятуу ᠬᠣ ᠯ ᠣ ᠰᠣ ᠨ ᠦ ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ kholsni yatuu 'bamboo partridge' 8 МХЗБДЖТ: мөөгт I.3.3 ●○○ (амь.) *ж.н+ хулсны ятуу МХИТТ: мөөгт ,ᠲᠣ ᠷᠤ ᠨ- Мах нь мөөг мэт амттай, хулсны ятуу 9 МХЗБДЖТ: нигуут I.3.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хулсны ятуу 10 Sibagu: Зэрлэг тахиа ᠹᠡ ᠷᠯ ᠢ ᠭ ᠲᠠ ᠬᠢ ᠶ ᠠ zerleg takhia 'wild fowl/chicken' 11 Sibagu: Анханы тахиа ᠠ ᠩᠬ ᠠ ᠨ ᠦ ᠲᠠ ᠬᠢ ᠶ ᠠ aŋkhani takhia 'original fowl/chicken'

5

5

15.4. ᴛᴜʀ ımlık, enenmiş horoz ᴇɴɢ capon ʀᴜs каплун (кастрированный петух) – гавлан

khk «12

»

15.5. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – гоож тахиа khk «13

»

15.6. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – лан khk «14

»

15.7. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – манач khk «15

»

15.8. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – мяралжуур khk «16

»

15.9. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [хар тахиа] – харалжин khk «17

»

16. Francolinus pintadeanus (ᴛᴜʀ Çin turacı ᴇɴɢ Chinese francolin ʀᴜs жемчужный турач) – өмнөч

ятуу mvf «ᴛᴜʀ өмнөч kekliği»18

, ѐж ятуу mvf «ᴛᴜʀ ёж kekliği»19

17. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – ѐгос khk «20

»

18. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – өмөрч khk «21

»

19. Coturnix coturnix (ᴛᴜʀ bıldırcın ᴇɴɢ quail ʀᴜs перепел, перепѐлка) – эгэл бөднө khk «ᴛᴜʀ

bayağı bıldırcın ᴇɴɢ common quail ʀᴜs обыкновенный перепел»22

, бөднө khk , бүднэ khk «23

» ,

бүднээ khk «24

»

19.1. ᴛᴜʀ erkek bıldırcın ᴇɴɢ male quail ʀᴜs перепел, самец перепела –

19.2. ᴛᴜʀ dişi bıldırcın ᴇɴɢ female quail ʀᴜs перепѐлка, самка перепела – эмдүүнэ khk

«25

»

19.3. ᴛᴜʀ bıldırcın yavrusu, yavru bıldırcın ᴇɴɢ young quail ʀᴜs птенец перепела –

дэгдэнэ khk «26

»

20. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – арсуун khk «27

»

21. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – иржуухай khk «28

»

22. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – холжуухай khk «29

»

23. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – хэндүүнэ khk «30

»

24. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – шарцан khk «31

»

25. Coturnix japonica (ᴛᴜʀ Japon bıldırcını ᴇɴɢ Japanese quail ʀᴜs немой перепел) – наран бөднө

khk «ᴛᴜʀ Japon bıldırcını ᴇɴɢ Japanese quail ʀᴜs японский перепел»32

, наран бүднээ khk «ᴛᴜʀ

Japon bıldırcını ᴇɴɢ Japanese quail ʀᴜs японский перепел»33

, бүднэ mvf «34

»

26. Tetraogallus (ᴛᴜʀ urkeklik ᴇɴɢ snowcock ʀᴜs улар, горная индейка) – хойлог

27. Tetraogallus caucasicus (ᴛᴜʀ Kafkas urkekliği ᴇɴɢ Caucasian snowcock ʀᴜs кавказский улар,

кавказская горная индейка) – кавказын хойлог khk «ᴛᴜʀ Kafkas'ın urkekliği ᴇɴɢ snowcock of

Caucasia ʀᴜs улар Кавказа»

12 МХЗБДЖТ: гавлан I.16.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ агталсан эр тахиа 13 МХЗБДЖТ: гоож I.4.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ тахиа: тахианы нэг зүйл МХИТТ: гоож тахиа ,ᠭᠣ ᠣ ᠺᠢ - (тахианы нэг зүйл). 14 МХЗБДЖТ: лан I.16.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ тахианы төрлийн нэг зүйл шувуу 15 МХЗБДЖТ: манач I.4.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ тахианы өөр нэр МХИТТ: манач ,ᠮᠠ ᠨ ᠠ ᠶᠢ - Тахианы өөр нэгэн нэр 16 МХЗБДЖТ: мяралжуур I.5.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тахиа МХИТТ: мяралжуур ,ᠮᠢ ᠷᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠭ ᠤ ᠷ- Нэгэн зүйл тахиа 17 МХЗБДЖТ: харалжин I.20.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хар тахиа МХИТТ: харалжин ᠬᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ (амьтан) Хар тахиа. 18 Sibagu: Өмөнч ятуу ᠡ ᠮ ᠦ ᠨ ᠠ ᠷᠢ ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ ömönch yatuu 'southerly partridge' ♦ Ü.Ç: Sitede İç Moğolistan'dan Өмөнч (ömönç) olarak geçse de ben Moğolistan sözlüğündeki biçime göre Өмнөч (ömnöç) olarak veriyorum. 19 Sibagu: Ёж ятуу ᠶᠣ ᠺᠢ ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ yoj yatuu 'yoj partridge' 20 МХЗБДЖТ: ёгос I.5.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тогос шувуу МХИТТ: ёгос ,ᠶᠣ ᠭ ᠤ ᠰ- Өмнөд Энэтхэгт амьдардаг нэгэн зүйл тогос шувуу 21 МХЗБДЖТ: өмөрч I.4.3 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тогос шувуу 22 Sibagu: Эгэл бөднө ᠡ ᠬᠡ ᠯ ᠪᠦ ᠳᠣ ᠨ ᠠ egel böden 'common quail' 23 Sibagu: Бүднэ ᠪᠦ ᠳᠣ ᠨ ᠠ büden 'quail' 24 Sibagu: Бүднээ ᠪᠦ ᠳᠣ ᠨ ᠠ büdnee 'quail' 25 МХЗБДЖТ: эмдүүнэ I.18.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ эмэгчин бөднө МХИТТ: эмдүүнэ ,ᠡ ᠮ ᠳᠦ ᠨ ᠡ - Бөднө шувууны эмэгчин 26 МХЗБДЖТ: дэгдэнэ I.18.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ бөднө шувууны дэгдээхэй МХИТТ: дэгдэнэ ,ᠳᠡ ᠭ ᠳᠦ ᠨ ᠡ - Бөднө шувууны дэгдээхий 27 МХЗБДЖТ: арсуун I.2.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ бөднө 28 МХЗБДЖТ: иржуухай I.15.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ бөднө шувууны өөр нэр МХИТТ: иржуухай ,ᠢᠷᠺᠤ ᠤ ᠬ ᠠ ᠶ- Бөднө шувууны өөр нэр 29 МХЗБДЖТ: холжуухай I.15.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ үхэр бөднө МХИТТ: холжуухай {ᠬᠣ ᠯ ᠺᠤ ᠤ ᠬ ᠠ ᠢ - Үхэр бөднө 30 МХЗБДЖТ: хэндүүнэ I.18.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ усан бөднө МХИТТ: хэндүүнэ ,ᠬᠡ ᠨ ᠳᠦ ᠨ ᠡ - Усан бөднө 31 МХЗБДЖТ: шарцан I.2.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ шар хөмсөгт бөднө шувуу 32 Sibagu: Наран бөднө ᠨᠠ ᠷᠠ ᠨ ᠪᠦ ᠳᠣ ᠨ ᠠ naraŋ böden 'Japanese quail' 33 Sibagu: Наран бүднээ ᠨᠠ ᠷᠠ ᠨ ᠪᠦ ᠳᠣ ᠨ ᠠ naraŋ büdnee 'Japanese quail (variant form)' 34 Sibagu: Бүднэ ᠪᠦ ᠳᠣ ᠨ ᠠ büden 'quail'

6

6

28. Tetraogallus caspius (ᴛᴜʀ urkeklik ᴇɴɢ Caspian snowcock ʀᴜs каспийский улар, каспийская

горная индейка) – каспийн хойлог khk «ᴛᴜʀ Hazar'ın urkekliği ᴇɴɢ snowcock of Caspia ʀᴜs

улар Каспия»

29. Tetraogallus himalayensis (ᴛᴜʀ Himalaya urkekliği ᴇɴɢ Himalayan snowcock ʀᴜs гималайский

улар, гималайская горная индейка, тѐмнобрюхий улар) – гималайн хойлог khk «ᴛᴜʀ

Himalaya'nın urkekliği ᴇɴɢ snowcock of Himalaya ʀᴜs улар Гималаев»

30. Tetraogallus tibetanus (ᴛᴜʀ Tibet urkekliği ᴇɴɢ Tibetan snowcock ʀᴜs тибетский улар) – is-

төвдийн хойлог khk «ᴛᴜʀ Tibet'in urkekliği ᴇɴɢ snowcock of Tibet ʀᴜs улар Тибета»

31. Tetraogallus altaicus (ᴛᴜʀ Altay urkekliği ᴇɴɢ Altai snowcock ʀᴜs алтайский улар, алтайская

горная индейка) – алтайн хойлог khk «ᴛᴜʀ Altay'ın urkekliği ᴇɴɢ snowcock of Altai ʀᴜs улар

Алтая»35

, хойлог khk , улар khk «36

» , улир khk «37

»

32. Alectoris chukar (ᴛᴜʀ kınalı keklik ᴇɴɢ chukar partridge ʀᴜs кеклик, каменная куропатка) –

эрээнхавирга хахилаг khk «ᴛᴜʀ ala-kaburga keklik ᴇɴɢ mottle-side (or mottle-rib) partridge ʀᴜs

кеклик-пѐстроребро»38

, хахилаг «39

» , хушуу улаан ятуу mvf «ᴛᴜʀ gagası kızıl keklik ᴇɴɢ

[its] beak red partridge ʀᴜs куропатка его клюв красный»40

, гогоо тахиа mvf «41

»

32.1. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – загар khk «42

» § Türk halk dilindeki zagor [Derleme Sözlüğü 1979:

zagor (I) Dişisini arayan, kızgın keklik. (Bitlis)] sözüyle karşılaştırın.

33. Ophrysia superciliosa (ᴛᴜʀ Himalaya bıldırcını ᴇɴɢ Himalayan quail ʀᴜs гималайский перепел,

гималайская куропатка, фазаний перепел) – хималайн бөднө khk «ᴛᴜʀ Himalaya'nın bıldırcını

ᴇɴɢ quail of Himalaya ʀᴜs перепел Гималаев»

34. Ithaginis cruentus (ᴛᴜʀ kızıl sülün ᴇɴɢ blood pheasant ʀᴜs сермун, итагин, кровавый фазан,

багряный фазан) – ал гургуул mvf «ᴛᴜʀ al sülün ᴇɴɢ red pheasant ʀᴜs алый фазан»43

35. Pucrasia macrolopha (ᴛᴜʀ koklas ᴇɴɢ koklass pheasant ʀᴜs коклас) – шодон гургуул mvf «ᴛᴜʀ

kısa kuyruk sülün ᴇɴɢ short tail pheasant ʀᴜs фазан-короткохвост»44

, нарсан гургуул mvf «ᴛᴜʀ

çam sülünü ᴇɴɢ pine pheasant ʀᴜs фазан-сосна»45

36. Meleagris gallopavo (ᴛᴜʀ yaban hindisi ᴇɴɢ wild turkey ʀᴜs индейка, индюк, обыкновенная

индейка) – зэрлэг цацагт хяруул khk «ᴛᴜʀ yabani hindi ᴇɴɢ wild turkey ʀᴜs дикая индейка»

37. Meleagris gallopavo f. domestica (ᴛᴜʀ evcil hindi ᴇɴɢ domesticated turkey ʀᴜs домашняя

индейка) – цацагт хяргуул khk «ᴛᴜʀ saçaklı sülün ᴇɴɢ crested pheasant ʀᴜs фазан с хохлом»

38. Meleagris gallopavo gallopavo (ᴛᴜʀ Güney Meksika yaban hindisi ᴇɴɢ South Mexican wild

turkey ʀᴜs южномексиканская индейка) – өмнөд мексикийн цацагт хяруул khk «ᴛᴜʀ Güney

Meksika'nın hindisi ᴇɴɢ turkey of South Mexico ʀᴜs индейка южномексики»

39. Meleagris gallopavo silvestris (ᴛᴜʀ Doğu yabani hindi ᴇɴɢ eastern wild turkey ʀᴜs восточная

индейка) – дорнын цацагт хяруул khk «ᴛᴜʀ doğunun hindisi ᴇɴɢ turkey of east ʀᴜs индейка

востока»

40. Meleagris gallopavo mexicana (ᴛᴜʀ Gould yabani hindi ᴇɴɢ Gould's wild turkey ʀᴜs индейка

Гульда) – гудын цацагт хяруул khk (Wikipedia)

41. Tetrastes bonasia (ᴛᴜʀ fındık tavuğu ᴇɴɢ hazel grouse ʀᴜs рябчик) 46

– шивэр хөтүү khk «47

» , ,

хөтүү khk «48

» , хүтүү khk «49

» , хөх ногтруу mvf «ᴛᴜʀ gök bağırtlak ᴇɴɢ blue sandgrouse ʀᴜs

35 Sibagu: Алтайн хойлог ᠠ ᠯ ᠲ ᠠ ᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠣ ᠢ ᠢ ᠯ ᠣ ᠭ altaiŋ khoilog 'Altai snowcock' 36 МХЗБДЖТ: улар I.21.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хур гургуултай төслөг, үнсэн өнгөт нэг зүйл шувуу, хойлог МХИТТ: улар ,ᠤᠯ ᠠ ᠷᠤ - Хур гургуултай адил болоод том, үнсэн өнгөтэй, сүүл урт, ойд орших нэг зүйл шувуу 37 МХЗБДЖТ: улир I.5.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хойлог МХИТТ: улир ,ᠤᠯ ᠢ ᠷ- Хойлог 38 Sibagu: Эрээнхавирга хахилаг ᠡ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠪᠢ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠬᠠ ᠬᠢ ᠯ ᠠ ᠭ ereeŋ-khav'rag khakh'lag 'mottle-sided chukar' 39 Sibagu: Хахилаг ᠬᠠ ᠬᠢ ᠯ ᠠ ᠭ khakh'lag 'chukar' 40 Sibagu: Хушуу улаан ятуу ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ khoshuu ulaaŋ yatuu 'red-bill partridge' 41 Sibagu: Гогоо тахиа ᠭᠣ ᠭ ᠣ ᠣ ᠲᠠ ᠬᠢ ᠻ ᠠ gogoo takhia 'gogoo fowl/chicken' (onomat.) 42 МХЗБДЖТ: загар I.5.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ятууны төрлийн шувуу МХИТТ: ,ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠷ ᠠ - Ятууны төрлийн нэг зүйл шувуу, хахилаг, хур шувуу 43 Sibagu: Ал гургуул ᠠ ᠯ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ al gurguul 'red pheasant' 44 Sibagu: Шодон гургуул ᠱᠣᠳᠣ ᠩ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ shodoŋ gurguul 'short-tailed pheasant' 45 Sibagu: Нарсан гургуул ᠨᠠ ᠷᠠ ᠰᠣ ᠨ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ narsaŋ gurguul 'pine pheasant'

7

7

синий рябок»50

, бор сойр mvf «ᴛᴜʀ kahverengimsi boz orman horozu ᴇɴɢ brownish grey

capercaillie ʀᴜs серовато-коричневый глухарь»51

, хахилаг mvf «52

»

42. Lagopus leucura (ᴛᴜʀ akkuyruklu kartavuğu ᴇɴɢ white-tailed ptarmigan ʀᴜs белохвостая

куропатка) – цагаан сүүлт ахууна khk (Ü.Ç) «ᴛᴜʀ ak kuyruklu kartavuğu ᴇɴɢ white-tailed

ptarmigan ʀᴜs белокуропатка с белым хвостом»

43. Lagopus muta (ᴛᴜʀ bayağı kartavuğu ᴇɴɢ rock ptarmigan ʀᴜs тундровая куропатка, горная

белая куропатка) – цэвдгийн ахууна khk «ᴛᴜʀ donmuş toprağın kartavuğu ᴇɴɢ ptarmigan of

permafrost ʀᴜs белокуропатка мерзлоты»53

, цэвдгийн цагаан ятуу khk «ᴛᴜʀ donmuş toprağın

ak kekliği ᴇɴɢ white partridge of permafrost ʀᴜs белая белокуропатка мерзлоты»54

44. Lagopus muta muta (ᴛᴜʀ İskandinav kartavuğu ᴇɴɢ Scandinavian rock ptarmigan ʀᴜs

лапландская тундряная куропатка, лапландская тундреная куропатка, скандинавская

тундряная куропатка) – скандинавын цэвдгийн ахууна «ᴛᴜʀ İskandinavya'nın donmuş

toprağın kartavuğu ᴇɴɢ ptarmigan of permafrost of Scandinavia ʀᴜs белокуропатка мерзлоты

Скандинавии»

45. Lagopus muta helvetica (ᴛᴜʀ Alp kartavuğu ᴇɴɢ Alps rock ptarmigan ʀᴜs альпийская тундряная

куропатка) – альпийн цэвдгийн ахууна khk «ᴛᴜʀ Alp'in donmuş toprağın kartavuğu ᴇɴɢ

ptarmigan of permafrost of the Alps ʀᴜs белокуропатка мерзлоты Альп»

46. Lagopus muta millaisi (ᴛᴜʀ İskoç kartavuğu ᴇɴɢ Scottish rock ptarmigan ʀᴜs шотландская

тундряная куропатка) – шотландын цэвдгийн ахууна khk «ᴛᴜʀ İskoçya'nın donmuş toprağın

kartavuğu ᴇɴɢ ptarmigan of permafrost of Scotland ʀᴜs белокуропатка мерзлоты Шотландии»

47. Lagopus muta japonica (ᴛᴜʀ Japon kartavuğu ᴇɴɢ Japanese rock ptarmigan ʀᴜs японская

тундряная куропатка) – японы цэвдгийн ахууна khk «ᴛᴜʀ Japonya'nın donmuş toprağın

kartavuğu ᴇɴɢ ptarmigan of permafrost of Japan ʀᴜs белокуропатка мерзлоты Японии»

48. Lagopus muta rupestris (ᴛᴜʀ Kanada kartavuğu ᴇɴɢ Canadian rock ptarmigan ʀᴜs канадская

тундряная куропатка) – канадын цэвдгийн ахууна khk «ᴛᴜʀ Kanada'nın donmuş toprağın

kartavuğu ᴇɴɢ ptarmigan of permafrost of Canada ʀᴜs белокуропатка мерзлоты Канада»

49. Lagopus lagopus (ᴛᴜʀ ak kartavuğu ᴇɴɢ willow ptarmigan ʀᴜs белая куропатка, куропать,

белый тетерев) – цагаан ахууна khk «ᴛᴜʀ ak kartavuğu ᴇɴɢ white ptarmigan ʀᴜs белая

белокуропатка»55

, цагаан ятуу khk mvf «ᴛᴜʀ ak keklik ᴇɴɢ white partridge ʀᴜs белая

белокуропатка»56

, цагаан сойр mvf «ᴛᴜʀ ak orman horozu ᴇɴɢ white capercaillie ʀᴜs белый

глухарь»57

, сойр mvf «58

»

50. Lagopus lagopus lagopus (ᴛᴜʀ Lapon kartavuğu ᴇɴɢ Lapland willow ptarmigan, Scandinavian

willow ptarmigan ʀᴜs лапландская белая куропатка, тундровая белая куропатка) –

скандинавын цагаан ахууна khk «ᴛᴜʀ İskandinavya'nın ak kartavuğu ᴇɴɢ white ptarmigan of

Scandinavia ʀᴜs белая белокуропатка Скандинавии»

46 Основную часть Монголии населяет подвид Tetrastes bonasia sibirica [Tetrastes bonasia septentrionalis] (ᴛᴜʀ Sibirya fındık tavuğu ᴇɴɢ Siberian hazel grouse ʀᴜs сибирский рябчик). 47 Sibagu: Шивэр хөтүү ᠰᠢ ᠪᠠ ᠷ ᠬᠦ ᠲᠣ ᠭᠦ ᠣ shiver khötüü 'hazel grouse' or 'Siberian grouse' (shiver can mean hazel tree or thicket, but in some contexts is used for Siberia) 48 Sibagu: Хөтүү ᠬᠦ ᠲᠣ ᠭᠦ ᠣ khötüü 'grouse' 49 МХЗБДЖТ: хүтүү I.12.4 ●○○ *ж.н+ хулс модны ятуу 50 Sibagu: Хөх ногтруу ᠬᠦ ᠬᠡ ᠨᠣ ᠭ ᠲ ᠣ ᠷᠣ khükh nogtruu 'darkblue sandgrouse' 51 Sibagu: Бор сойр ᠪᠣ ᠷᠣ ᠰᠣ ᠢ ᠢ ᠷ bor soir 'dun soir' 52 Sibagu: Хахилаг ᠬᠠ ᠬᠢ ᠯ ᠠ ᠭ khakh'lag 'capercaillie' 53 Sibagu: Цэвдгийн ахууна ᠵᠠᠪᠲᠠᠭ ᠦᠨ ᠠ ᠬ ᠣ ᠣ ᠨ ᠠ tsevdgiŋ akhuun 'tundra ptarmigan' 54 Sibagu: Цэвдгийн цагаан ятуу ᠵᠠᠪᠲᠠᠭ ᠦᠨ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ tsevdgiŋ tsagaaŋ yatuu 'tundra white partridge 55 Sibagu: Цагаан ахууна ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠠ ᠬ ᠣ ᠣ ᠨ ᠠ tsagaaŋ akhuun 'white ptarmigan' 56 Sibagu: Цагаан ятуу ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ tsagaaŋ yatuu 'white partridge' 57 Sibagu: Цагаан сойр ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠰᠣ ᠢ ᠢ ᠷ tsagaaŋ soir 'white capercaillie' 58 Sibagu: Сойр ᠰᠣ ᠢ ᠢ ᠷ soir 'capercaillie'

8

8

51. Lagopus lagopus alascensis (ᴛᴜʀ Alaska kartavuğu ᴇɴɢ Alaska willow ptarmigan ʀᴜs

аляскинская белая куропатка) – аляскын цагаан ахууна khk «ᴛᴜʀ Alaska'nın ak kartavuğu

ᴇɴɢ white ptarmigan of Alaska ʀᴜs белая белокуропатка Аляски»

52. Falcipennis falcipennis (ᴛᴜʀ keskinkanatlı orman tavuğu ᴇɴɢ Siberian grouse ʀᴜs дикуша,

азиатская дикуша, чѐрный рябчик, каменный ряб) – цорхируу mvf «59

»

53. Tetrao (ᴛᴜʀ orman horozu ᴇɴɢ capercaillie ʀᴜs глухарь) – сойр khk

54. Tetrao urogallus (ᴛᴜʀ orman horozu ᴇɴɢ western capercaillie ʀᴜs глухарь) – эгэл сойр khk «ᴛᴜʀ

bayağı orman horozu ᴇɴɢ common capercaillie ʀᴜs обыкновенный глухарь»60

, сойр khk «61

»,

ердийн сойр khk «ᴛᴜʀ olağan orman horozu ᴇɴɢ usual capercaillie ʀᴜs обычный глухарь»62

54.1. ᴛᴜʀ erkek orman horozu ᴇɴɢ male capercaillie ʀᴜs глухарь, глухой тетерев,

моховик, моховой тетерев, мошник, мошель, глушель, чухарь, самец глухаря – хар

сойр khk «ᴛᴜʀ kara orman horozu ᴇɴɢ black capercaillie ʀᴜs чѐрный глухарь»

54.2. ᴛᴜʀ dişi orman horozu ᴇɴɢ female capercaillie ʀᴜs глухарка, глухая тетѐрка,

глушица, копало, копалуха, пеструха, мошная тетера, самка глухаря – ?

55. Tetrao urogalloides (ᴛᴜʀ karagagalı orman horozu ᴇɴɢ black-billed capercaillie ʀᴜs каменный

глухарь, черноклювый глухарь) – нургийн сойр 63

khk «ᴛᴜʀ taşlığın orman horozu»64

, ар

хахилаг mvf «ᴛᴜʀ kuzey kekliği ᴇɴɢ northern chukar partridge ʀᴜs северный кеклик»65

,

хахилаг mvf «66

»

56. Lyrurus tetrix (ᴛᴜʀ kayın tavuğu ᴇɴɢ black grouse ʀᴜs тетерев) – хар хур khk «ᴛᴜʀ kara kayın

tavuğu ᴇɴɢ black black grouse ʀᴜs чѐрный тетерев»67

, хур khk mvf «68

» , хур гургуул mvf «ᴛᴜʀ

kayın tavuğu sülünü ᴇɴɢ black grouse pheasant ʀᴜs фазан-тетерев»69

, хар гургуул khk «ᴛᴜʀ

kara sülün ᴇɴɢ black pheasant ʀᴜs чѐрный фазан »

56.1. ᴛᴜʀ erkek kayın tavuğu ᴇɴɢ male black grouse ʀᴜs тетерев, косач, полюх, самец

тетерева – ?

56.2. ᴛᴜʀ dişi kayın tavuğu ᴇɴɢ female black grouse ʀᴜs тетѐрка, косачиха, самка косача,

курочка, самка тетерева – ?

57. Lyrurus mlokosiewiczi (ᴛᴜʀ kırhavun ᴇɴɢ Caucasian grouse ʀᴜs кавказский тетерев) –

кавказын хур (Ü.Ç) «ᴛᴜʀ Kafkas'ın kayın tavuğu ᴇɴɢ black grouse of Caucasia ʀᴜs тетерев

Кавказа»

58. Perdix (ᴛᴜʀ keklik ᴇɴɢ partridge ʀᴜs куропатка) – ятуу khk mvf

59. Perdix hodgsoniae (ᴛᴜʀ Tibet kekliği ᴇɴɢ Tibetan partridge ʀᴜs тибетская куропатка) – төвдийн

ятуу (Ü.Ç) «ᴛᴜʀ Tibet'in kekliği ᴇɴɢ partridge of Tibet ʀᴜs серокуропатка Тибета»

60. Perdix perdix (ᴛᴜʀ çil keklik ᴇɴɢ grey partridge ʀᴜs серая куропатка) – бор ятуу khk «ᴛᴜʀ

kahverengimsi boz keklik ᴇɴɢ brownish grey partridge ʀᴜs серовато-коричневая

серокуропатка»

61. Perdix dauurica (ᴛᴜʀ sakallı keklik ᴇɴɢ Daurian partridge ʀᴜs бородатая куропатка, даурская

куропатка) – дагуур ятуу khk mvf «ᴛᴜʀ Dağur kekliği ᴇɴɢ Daurian partridge ʀᴜs даурская

59 Sibagu: Цорхируу ᠵᠣ ᠷᠬᠢ ᠷᠠ ᠭ ᠣ tsorkhiruu 'grouse' 60 Sibagu: Эгэл сойр ᠡ ᠬᠡ ᠯ ᠰᠣ ᠢ ᠢ ᠷ egel soir 'common capercaillie' 61 Sibagu: Сойр ᠰᠣ ᠢ ᠢ ᠷ soir 'capercaillie' 62 Sibagu: Ердийн сойр ᠶᠠ ᠷᠣ ᠳᠠ ᠹᠢ ᠨ ᠰᠣ ᠢ ᠢ ᠷ yordiŋ soir 'common capercaillie' 63 sic: нургын сойр 64 Sibagu: Нургийн сойр ??? ᠰᠣ ᠢ ᠢ ᠷ nurgiŋ soir 'nurgin capercaillie' (possibly refers to low sound). 65 Sibagu: Ар хахилаг ᠠ ᠷᠣ ᠬᠠ ᠬᠢ ᠯ ᠠ ᠭ ar khakh'lag 'northern capercaillie' ♦ Ü.Ç: bu adı Moğolistan faunasında Tetrao urogalloides için verirken, Çin faunasında hem Tetrao urogalloides hem de Tetrao urogallus türü için kullanmış. 66 Sibagu: Хахилаг ᠬᠠ ᠬᠢ ᠯ ᠠ ᠭ khakh'lag 'capercaillie' 67 Sibagu: Хар хур ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠬᠣ ᠷ ᠠ khar khur 'black grouse' 68 Sibagu: Хур ᠬᠣ ᠷ ᠠ khur 'grouse' 69 Sibagu: Хур гургуул ᠬᠣ ᠷ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ khur gurguul 'grouse pheasant'

9

9

серокуропатка»70

, дагуурын ятуу khk «ᴛᴜʀ Dağurya'nın kekliği ᴇɴɢ partridge of Dauria ʀᴜs

серокуропатка Даурии»71

, ятуу mvf «72

» , торхируу mvf «73

»

62. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – ятуулаг khk «74

» , ятуулиг khk «75

»

63. Syrmaticus reevesii (ᴛᴜʀ ulu sülün ᴇɴɢ Reeves's pheasant ʀᴜs королевский фазан) – урт сүүлт

гургуул mvf «ᴛᴜʀ uzun kuyruklu sülün ᴇɴɢ long-tailed pheasant ʀᴜs фазан длинным с

хвостом»76

, ѐсхон үзэсгэлэнт гургуул mvf «77

»

64. Phasianus colchicus (ᴛᴜʀ sülün ᴇɴɢ pheasant ʀᴜs фазан) – зэрлэг гургуул khk «ᴛᴜʀ yabani sülün

ᴇɴɢ wild pheasant ʀᴜs дикий фазан»78

, гургуул khk mvf «79

»

64.1. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – хяргуул khk «80

»

64.2. ᴛᴜʀ erkek sülün ᴇɴɢ male pheasant ʀᴜs самец фазана – сон khk «81

»

65. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – чихлэг khk «82

»

66. Phasianus colchicus colchicus var. tenebrosus (ᴛᴜʀ kara sülün ᴇɴɢ tenebrosus pheasant, black

pheasant ʀᴜs темный фазан) – хар гургуул khk «ᴛᴜʀ kara sülün ᴇɴɢ black pheasant ʀᴜs чѐрный

фазан»

67. Phasianus versicolor (ᴛᴜʀ alaca sülün, yeşil sülün ᴇɴɢ green pheasant ʀᴜs зелѐный фазан) –

ногоон гургуул khk «ᴛᴜʀ yeşil sülün ᴇɴɢ green pheasant ʀᴜs зелѐный фазан»

68. Chrysolophus pictus (ᴛᴜʀ altın sülün ᴇɴɢ golden pheasant ʀᴜs золотой фазан) – алтан гургуул

khk «ᴛᴜʀ altın sülün ᴇɴɢ gold ʀᴜs pheasant золотой фазан» , хэмэрлэг гургуул khk mvf «83

, 84

»

, цацагт гургуул khk «ᴛᴜʀ saçaklı sülün ᴇɴɢ crested pheasant ʀᴜs фазан с хохлом» , бингит

khk «85

» , олхит khk «86

» , талхит khk «87

» , эрүүхэй khk «88

»

69. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – зангит khk «89

»

70. Crossoptilon crossoptilon (ᴛᴜʀ beyaz kulaklı sülün ᴇɴɢ white eared-pheasant ʀᴜs белый ушастый

фазан) – цагаан хадан хараа mvf «ᴛᴜʀ ak kaya tuğ ucu ᴇɴɢ white rock tip of flag ʀᴜs белый

каменный кончик флага»90

71. Crossoptilon mantchuricum (ᴛᴜʀ kahverengi kulaklı sülün ᴇɴɢ brown eared-pheasant ʀᴜs бурый

ушастый фазан) – хадан хараа mvf «ᴛᴜʀ kaya tuğ ucu ᴇɴɢ rock tip of flag ʀᴜs каменный

кончик флага»91

70 Sibagu: Дагуур ятуу ᠳᠠ ᠭ ᠣ ᠷ ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ daguur yatuu 'Daur partridge' 71 Sibagu: Дагуурын ятуу ᠳᠠ ᠭ ᠣ ᠷ ᠦᠨ ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ daguuriŋ yatuu 'Daurian partridge' 72 Sibagu: Ятуу ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ yatuu 'partridge' 73 Sibagu: Торхируу ᠲᠣ ᠷᠬᠢ ᠷᠠ ᠭ ᠣ torkhiruu 'partridge' 74 МХЗБДЖТ: ятуулаг I.22.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ятуутай төстэй, гоёмсог нэг зүйл шувуу 75 МХИТТ: ятуулиг ,ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠤ ᠯ ᠢ ᠭ- Ятуутай төстэй, гоёмсог сайхан шувуу 76 Sibagu: Урт сүүлт гургуул ᠣᠷᠲᠣ ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠲ ᠦ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ urt süült gurguul 'long-tailed pheasant' 77 Sibagu: Ёсхон үзэсгэлэнт гургуул ᠶᠣ ᠰᠬ ᠣ ᠨ ᠦᠺᠡ ᠰᠬᠦ ᠯ ᠡ ᠩᠲ ᠦ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ yoskhoŋ üzesgelent gurguul 'longtailed beautiful pheasant' 78 Sibagu: Зэрлэг гургуул ᠹᠠ ᠷᠯ ᠢ ᠭ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ zerleg gurguul 'wild pheasant' 79 Sibagu: Гургуул ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ gurguul 'pheasant' 80 МХЗБДЖТ: хяргуул I.1.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ гургуулын төрлийн зарим шувууны нэрийдэл МХИТТ: хяргуул ,ᠬᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠤ ᠯ- Гургуулын төрлийн зарим шувууны нэр 81 МХЗБДЖТ: сон I.2.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ эр гургуул МХИТТ: сон ,ᠰᠣ ᠨ- Гургуулын эрэгчин 82 МХЗБДЖТ: чихлэг I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ гургуулын өөр нэр МХИТТ: чихлэг ,ᠵᠢ ᠬᠢ ᠯ ᠢ ᠭ- Гургуулын өөр нэр 83 Sibagu: Хэмэрлэг гургуул ᠬᠡ ᠮ ᠡ ᠷᠯ ᠢ ᠭ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ khemerleg gurguul 'brocade pheasant' 84 МХЗБДЖТ: хэмэрлэг I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ гургуул: гургуулын нэг зүйл шувуу МХИТТ: хэмэрлэг ,ᠬᠡ ᠮ ᠡ ᠷᠯ ᠢ ᠭ- хэмэрлэг гургуул - өвөг алтан өнгөтэй, хүзүүндээ хар хөвөөтэй, алтлаг ногоон өнгө бүхий нуруу ба сүүлийн дээд тал нь шар, мөр дээрх өд хар хөх, хөл боро

втор, гургуулын нэгэн зүйл шувуу 85 МХЗБДЖТ: бингит I.3.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ хэмэрлэг гургуул МХИТТ: бингит ,ᠪᠢ ᠩᠭᠢ ᠲᠦ - Хэмэрлэг гургуулын өөр нэр 86 МХЗБДЖТ: олхит I.3.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ хэмэрлэг гургуул МХИТТ: олхит ,ᠣᠯ ᠬᠢ ᠲ ᠤ - Хэмэрлэг гургуул 87 МХЗБДЖТ: талхит I.3.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ цацагт гургуул 88 МХЗБДЖТ: эрүүхэй I.15.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ цацагт гургуул, хэмэрлэг гургуул МХИТТ: эрүүхэй ,ᠡ ᠷᠡ ᠦ ᠬᠡ ᠶ- Цацагт гургуул, хэмэрлэг гургуул 89 МХЗБДЖТ: зангит I.3.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ гургуулын нэг зүйл, хяргуул МХИТТ: зангит ,ᠹᠠ ᠩᠭᠢ ᠲ ᠤ - Гургуулын нэг зүйл хяргуул 90 Sibagu: Цагаан хадан хараа ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠳᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ tsagaaŋ khadaŋ kharaa 'white rock kharaa' 91 Sibagu: Хадан хараа ᠬᠠ ᠳᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ hadaŋ kharaa 'rock kharaa'

10

10

72. Crossoptilon auritum (ᴛᴜʀ mavi kulaklı sülün ᴇɴɢ blue eared-pheasant ʀᴜs синий ушастый

фазан, голубой ушастый фазан) – хөх хадан хараа mvf «ᴛᴜʀ gök kaya tuğ ucu ᴇɴɢ blue rock

tip of flag ʀᴜs синий каменный кончик флага»92

73. Lophura nycthemera (ᴛᴜʀ gümüş sülün ᴇɴɢ silver pheasant ʀᴜs серебряный фазан, серебряная

лофура, серебристый фазан) – цагаан хараа mvf «ᴛᴜʀ ak tuğ ucu ᴇɴɢ white tip of flag ʀᴜs

белый кончик флага»93

, цагаан гургуул mvf «ᴛᴜʀ ak sülün ᴇɴɢ white pheasant ʀᴜs белый

фазан»94

, царгуул khk «95

»

74. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – бозлог гургуул khk «96

» , уулын бозлог khk «97

»

75. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – гавьшир khk «98

»

76. Anseriformes (ᴛᴜʀ kazımsılar ᴇɴɢ duck-like birds, anseriforms ʀᴜs гусеобразные) – галуутан

(sibagu) , галуу хэлбэртэн

77. Anatidae (ᴛᴜʀ ördekgiller ᴇɴɢ duck-like birds ʀᴜs утиные) – нугасныхан99

78. Dendrocygna javanica (ᴛᴜʀ Java ıslıkçı ördeği ᴇɴɢ lesser whistling duck ʀᴜs малая древесная

утка, малая свистящая утка, индийская свистящая утка) – модны анхир khk «ᴛᴜʀ ağacın

angudu ᴇɴɢ shelduck of tree ʀᴜs пеганка дерева»100

, модон нугас mvf «ᴛᴜʀ ağaç ördeği ᴇɴɢ tree

duck ʀᴜs утка-дерево»101

79. Oxyura leucocephala (ᴛᴜʀ dikkuyruk ᴇɴɢ white-headed duck ʀᴜs савка) – цагаантолгой

ямаансүүлт khk «ᴛᴜʀ akbaş keçi kuyruklu ᴇɴɢ whitehead goat-tailed ʀᴜs с козой хвостом-белая

голова»102

, цагаантолгойт ямаансүүлт khk «ᴛᴜʀ ak başlı keçi kuyruklu ᴇɴɢ white-headed

goat-tailed ʀᴜs с козой хвостом- с белой головой» , ямаансүүлт ~ ямаан сүүлт khk «ᴛᴜʀ keçi

kuyruklu ᴇɴɢ goat-tailed ʀᴜs с козой хвостом»103

, ямаансүүлт нугас khk «ᴛᴜʀ keçi kuyruklu

ördek ᴇɴɢ goat-tailed duck ʀᴜs утка с козой хвостом»

80. Cygnus (ᴛᴜʀ kuğu ᴇɴɢ swan ʀᴜs лебедь) – хун khk mvf

81. Sthenelides melancoryphus or Cygnus melancoryphus (ᴛᴜʀ kara boyunlu kuğu ᴇɴɢ black-necked

swan ʀᴜs черношейный лебедь) – хар хүзүүт хун khk (Ü.Ç) «ᴛᴜʀ kara boyunlu kuğu ᴇɴɢ black-

necked swan ʀᴜs лебедь с красной шеей»

82. Cygnus atratus (ᴛᴜʀ kara kuğu ᴇɴɢ black swan ʀᴜs чѐрный лебедь) – хар хун khk «ᴛᴜʀ kara

kuğu ᴇɴɢ black swan ʀᴜs чѐрный лебедь»

83. Cygnus olor (ᴛᴜʀ sessiz kuğu ᴇɴɢ mute swan ʀᴜs лебедь-шипун) – хуруут хун khk mvf «ᴛᴜʀ

parmaklı kuğu ᴇɴɢ fingered swan ʀᴜs лебедь с пальцем»104

, торомт хун mvf «тором(II)'lu

kuğu»105

, толбот хун mvf «ᴛᴜʀ lekeli kuğu ᴇɴɢ stained swan ʀᴜs лебедь в пятнах»106

92 Sibagu: Хөх хадан хараа ᠬᠦ ᠬᠡ ᠬᠠ ᠳᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ khökh khadaŋ kharaa 'darkblue rock kharaa' 93 Sibagu: Цагаан хараа ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ tsagaaŋ kharaa 'white kharaa' 94 Sibagu: Цагаан гургуул ᠼᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ tsagaaŋ gurguul 'white pheasant' 95 МХЗБДЖТ: царгуул I.1.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ цагаан гургуул шувуу МХИТТ: царгуул ,ᠵᠠ ᠷᠭ ᠤ ᠤ ᠯ- Цагаан гургуул шувуу 96 МХЗБДЖТ: бозлог I.6.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ гургуул: нэг зүйл шувуу 97 МХИТТ: бозлог ,ᠪᠣ ᠺᠤ ᠯ ᠤ ᠭ- II уулын бозлог (уулын гургуул, Монгол Алтайн орчимд оршино) 98 МХЗБДЖТ: гавьшир I.21.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл гургуул 99 Sibagu: Нугасныхан nugasnikhaŋ 100 Sibagu: Модны анхир ᠮᠣ ᠳᠣ ᠨ ᠤ ᠠ ᠩᠬᠢ ᠷ modni aŋkhir 'tree ankhir' 101 Sibagu: Модон нугас ᠮᠣ ᠳᠣ ᠨ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ modoŋ nugas 'tree-duck' 102 Sibagu: Цагаантолгой ямаансүүлт ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢᠮ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠲ ᠦ tsagaaŋ-tolgoi yamaaŋ-süült 'white-headed goat-tailed' 103 Sibagu: Ямаан сүүлт ᠢᠮ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯᠲᠦ yamaaŋ süült 'goat tailed' 104 Sibagu: Хуруут хун ᠬᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠬᠣ ᠨ khuruut khuŋ 'fleshy-eygrowth swan'

11

11

84. Cygnus columbianus bewickii or Cygnus bewickii (ᴛᴜʀ küçük kuğu ᴇɴɢ Bewick's swan ʀᴜs малый

тундровый лебедь, малый лебедь) – гунгар хун «107

» , толбот хун mvf «ᴛᴜʀ lekeli kuğu ᴇɴɢ

stained swan ʀᴜs лебедь в пятнах»108

, оодон хушуут хун mvf «ᴛᴜʀ kısa gagalı kuğu ᴇɴɢ short-

billed swan ʀᴜs лебедь с коротким клювом»109

85. Cygnus cygnus (ᴛᴜʀ ötücü kuğu ᴇɴɢ whooper swan ʀᴜs лебедь-кликун) – гангар хун 110

khk mvf

«111

»

86. Branta (ᴛᴜʀ yosun kazı ᴇɴɢ black goose ʀᴜs казарка) – хар галуу khk «ᴛᴜʀ kara kaz ᴇɴɢ black

goose ʀᴜs чѐрный гусь»

87. Branta bernicla (ᴛᴜʀ yosun kazı ᴇɴɢ brant goose ʀᴜs чѐрная казарка) – хар алаг галуу khk «ᴛᴜʀ

kara-ala kaz ᴇɴɢ black-pied goose ʀᴜs чѐрно-пѐстый гусь» , харлаг галуу mvf «ᴛᴜʀ kara-ala kaz

ᴇɴɢ black-pied goose ʀᴜs чѐрно-пѐстый гусь» , хэрлэг khk «112

» , харс khk «113

»

88. Branta ruficollis (ᴛᴜʀ Sibirya kazı ᴇɴɢ red-breasted goose ʀᴜs краснозобая казарка) – ухаа хар

алаг галуу khk «ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı kara-ala kaz ᴇɴɢ bright reddish black-pied goose ʀᴜs

светло-каштановый чѐрно-пѐстый гусь» , улаан данстай галуу khk

89. Branta canadensis (ᴛᴜʀ Kanada kazı ᴇɴɢ Canada goose ʀᴜs канадская казарка) – канад галуу

khk «ᴛᴜʀ Kanada kazı ᴇɴɢ Canada goose ʀᴜs гусь Канада»

90. Chen caerulescens (ᴛᴜʀ kar kazı ᴇɴɢ snow goose ʀᴜs белый гусь) – цагаан галуу khk «ᴛᴜʀ

beyaz kaz ᴇɴɢ white goose ʀᴜs белый гусь»

91. Anser (ᴛᴜʀ boz kazlar ᴇɴɢ grey geese ʀᴜs гуси) – жинхэнэ галуу khk «ᴛᴜʀ gerçek kaz ᴇɴɢ real

goose ʀᴜs настоящий гусь»

92. Anser indicus «ᴛᴜʀ Hint kazı ᴇɴɢ bar-headed goose ʀᴜs горный гусь» – хээрийн галуу khk «ᴛᴜʀ

kırın kazı ᴇɴɢ goose of wilderness ʀᴜs гусь поля»114

, энхэт галуу khk «115

» , халзан галуу mvf

«ᴛᴜʀ kel kaz ᴇɴɢ bald goose ʀᴜs лысый гусь»116

, ууллаг khk «117

»

93. Anser anser (ᴛᴜʀ boz kaz ᴇɴɢ greylag goose ʀᴜs серый гусь) – бор галуу khk mvf «ᴛᴜʀ

kahverengimsi boz kaz ᴇɴɢ brownish grey goose ʀᴜs серовато-коричневый гусь»118

94. Anser anser anser (ᴛᴜʀ Batı boz kazı ᴇɴɢ western greylag goose ʀᴜs западный серый гусь) –

өрнийн бор галуу khk «ᴛᴜʀ batının boz kazı ᴇɴɢ grey goose of west ʀᴜs серый гусь запада»

95. Anser anser rubrirostris (ᴛᴜʀ Doğu boz kazı ᴇɴɢ eastern greylag goose ʀᴜs восточный серый

гусь) – дорнын бор галуу khk «ᴛᴜʀ doğunun boz kazı ᴇɴɢ grey gooe of east ʀᴜs серый гусь

востока»

96. Anser anser var. domesticus (ᴛᴜʀ evcil kaz ᴇɴɢ domestic goose ʀᴜs домашний гусь) –

гэршүүлсэн галуу khk «ᴛᴜʀ evcil kaz ᴇɴɢ domestic goose ʀᴜs домашний гусь»

96.1. ᴛᴜʀ erkek kaz ᴇɴɢ male goose, gander ʀᴜs самец гуся: гусак, гусь – эр галуу khk

mvf «ᴛᴜʀ erkek kaz ᴇɴɢ male goose ʀᴜs гусь-самец»

96.2. ᴛᴜʀ dişi kaz ᴇɴɢ female goose ʀᴜs самка гуся: гусыня – эм галуу khk mvf «ᴛᴜʀ dişi

kaz ᴇɴɢ female goose ʀᴜs гусь-самка

96.3. ᴛᴜʀ kaz yavrusu ᴇɴɢ young goose, gosling ʀᴜs птенец гуся: гусѐнок sɢ гусята ᴘʟ –

105 Sibagu: Торомт хун ᠲᠣ ᠷᠣ ᠮ ᠲ ᠣ ᠬᠣ ᠨ toromt khuŋ 'toromt swan' 106 Sibagu: Толбот хун ᠲᠣ ᠯ ᠪᠣ ᠲ ᠣ ᠬᠣ ᠨ tolbot khuŋ 'spotted swan' (Conflicts with IM name for Cygnus colombianus) 107 Sibagu: Гунгар хун ᠭᠣ ᠩᠭ ᠠ ᠷ ᠬᠣ ᠨ guŋgar khuŋ 'gungar swan' 108 Sibagu: Толбот хун ᠲᠣ ᠯ ᠪᠣ ᠲ ᠣ ᠬᠣ ᠨ tolbot khuŋ 'spotted swan' (Conflicts with IM name for Cygnus olor) 109 Sibagu: Оодон хушуут хун ᠣᠭ ᠣ ᠳᠣ ᠩ ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠬᠣ ᠨ oodoŋ hushuut huŋ 'short-billed swan' 110 Cf. Kalmyk һаңһр хун (error: һацһр хун) 111 Sibagu: Гангар хун ᠭᠠ ᠩᠭ ᠠ ᠷ ᠬᠣ ᠨ gaŋgar khuŋ 'fine-porcelain swan' 112 харс «ᴍᴏɴ хар галуу» 113 хэрлэг «ᴍᴏɴ хар галуу» 114 Sibagu: Хээрийн галуу ᠬᠡ ᠬᠡ ᠷ ᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ kheeriŋ galuu 'wild goose' 115 Sibagu: Энхэт галуу ᠡ ᠩᠬᠡ ᠲ ᠦ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ eŋkhet galuu 'peace goose' 116 Sibagu: Халзан галуу ᠬᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠨ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ khalzaŋ galuu 'bald goose' 117 ууллаг «ᴍᴏɴ хээрийн галуу» 118 Sibagu: Бор галуу ᠪᠣ ᠷᠣ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ bor galuu 'dun goose'

12

12

96.4. ᴛᴜʀ evcil kaz ırkları ᴇɴɢ goose breeds ʀᴜs породы гуся – австрийн хээрийн галуу

(Austrian Landrace), алсас галуу (Alsatian Goose), америк бор шаргал галуу (American

Buff Goose), англи эмээлт галуу (English Saddleback Goose), африк галуу (African

Goose), баварын хээрийн галуу (Bavarian Landrace), байзи галуу (?), баруун английн

галуу (?), баск галуу (?), бенков галуу (Benkov Goose), бреконы бор шаргал галуу

(Brecon Buff Goose), бурбон галуу (Bourbon Goose), ванши цагаан галуу (Wanxi

White Goose), венецийн галуу (Venetian Goose), виштин галуу (Vishtines Goose),

вуган зэс галуу (Wugang Goose), вужон галуу (Wuzhong Goose), ганг галуу (?),

германы өндөг дардаг галуу (German Laying Goose), гуанфөн цагаан галуу (?),

даавууны галуу (?), данийн хээрийн галуу (Danish Landrace), диаполз галуу

(Diepholz Goose), драва галуу (Drava Goose), жавакетти галуу (Javakhetian Goose),

зедон цагаан галуу (Zhedong Goose), зи галуу (Zie Goose), зижин цагаан галуу

(Zhejiang White Goose), итали галуу (?), ко галуу (Co Goose), колмогор галуу

(Kholmogory Goose), ландес галуу (Landes Goose), линшиан цагаан галуу (Lingzian

Goose), лип галуу (Lippe Goose), ломелина галуу (?), лэйнэ галуу (Leine Goose),

лянхуа цагаан галуу (?), маган галуу (?), минбэй цагаан галуу (?), норвегийн

цагаан галуу (Norwegian White Goose), норманд галуу (Normandy Goose), оланд

галуу (Öland Goose), падан галуу (Padans Goose), пилгрим галуу (Pilgrim Goose),

пойтемин галуу (?), пойту галуу (Poitou Goose), померан галуу (Pomeranian Goose),

рен галуу (Rhenish Goose), севастопол галуу (Sebastopol Goose), сичуан цагаан галуу

(Sichuan White Goose), скан галуу (Scania Goose), словак цагаан галуу (Slovak White

Goose), смален галуу (Smålen Goose), стайнбачер галуу (Steinbacher Goose), сухови

галуу (Suchovy Goose), сээл галуу (Celle Goose), тайху галуу (Taihu Goose), твэнт

хээрийн галуу (Twente Landrace), тул галуу (Tula Goose), тулуз галуу (Toulouse

Goose), турайн галуу (Touraine Goose), унгар галуу (Hungarian Goose), фарос галуу

(Faroese Goose), фламанд галуу (Flemish Goose), франкон галуу (Franconian Goose),

фэнчөнг саарал галуу (?), хуаяан галуу (Huoyan Goose), хятад галуу (Chinese Goose),

чанл галуу (Changle Goose), чех галуу (Czech Goose), шингуа саарал галуу (?),

шитоу галуу (Shitou Goose), шупу галуу (?), шэтланд галуу (Shetland Goose), эмдэн

галуу (Embden Goose), эмпордо галуу (Emporda Goose), юнкан саарал галуу (Yong

Kang Grey Gosse), юужанг галуу (?), яан галуу (Yan Goose ), яили галуу (Yili Goose),

янжин галуу (?)

97. Anser cygnoides (ᴛᴜʀ Çin kazı ᴇɴɢ swan goose ʀᴜs сухонос) – хошуу галуу khk «ᴛᴜʀ gaga kazı

ᴇɴɢ beak goose ʀᴜs гусь-клюв»119

, , хээрийн галуу mvf «ᴛᴜʀ kırın kazı ᴇɴɢ goose of wilderness

ʀᴜs гусь поля»120

, халиун галуу mvf «ᴛᴜʀ susamuru kazı ᴇɴɢ otter goose ʀᴜs гусь-выдра»121

,

халиу галуу mvf «ᴛᴜʀ susamuru kazı ᴇɴɢ otter goose ʀᴜs гусь-выдра»122

98. Anser fabalis & Anser serrirostris (ᴛᴜʀ tarla kazı ᴇɴɢ bean goose ʀᴜs гуменник) – буурал галуу

khk «ᴛᴜʀ kır kaz ᴇɴɢ grey goose ʀᴜs серый гусь»123

, шанхат галуу mvf «124

» , шанхар галуу

mvf «125

»

99. Anser fabalis (ᴛᴜʀ tayga tarla kazı ᴇɴɢ taiga bean goose ʀᴜs гуменник, лесной гуменник,

таѐжный гуменник, большой гуменник, желтоклювый гуменник) – тайгын буурал галуу

khk «ᴛᴜʀ tayganın kır kazı ᴇɴɢ grey goose of taiga ʀᴜs серый гусь тайги»

119 Sibagu: Хошуу галуу ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ khoshuu galuu 'snout goose' 120 Sibagu: Хээрийн галуу ᠬᠡ ᠭᠡ ᠷ ᠠ  ᠹᠢ ᠨ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ kheeriŋ galuu 'wild goose' 121 Sibagu: Халиун галуу ᠬᠠ ᠯ ᠢ ᠭ ᠣ ᠨ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ khaliuŋ galuu 'bay goose' 122 Sibagu: Халиу галуу ᠬᠠ ᠯ ᠢ ᠭ ᠣ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ khaliu galuu 'bay goose' 123 Sibagu: Буурал галуу ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ buural galuu 'greyish goose' 124 Sibagu: Шанхат галуу ᠱᠠ ᠩᠬ ᠠ ᠲ ᠣ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ shaŋkhat galuu 'topknot goose' 125 Sibagu: Шанхар галуу ᠱᠠ ᠩᠬ ᠣ ᠷ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ shaŋkar galuu 'shangkhar goose'

13

13

100. Anser serrirostris (ᴛᴜʀ tundra tarla kazı ᴇɴɢ tundra bean goose ʀᴜs тундровый гуменник,

малый гуменник) – тундрын буурал галуу khk «ᴛᴜʀ tundranın kır kazı ᴇɴɢ grey goose of

tundra ʀᴜs серый гусь тундры»

101. Anser albifrons (ᴛᴜʀ sakarca ᴇɴɢ greater white-fronted goose ʀᴜs белолобый гусь) – манхин

галуу khk «126

», хонгор галуу mvf «127

»

102. Anser albifrons albifrons (ᴛᴜʀ Avrasya sakarcası ᴇɴɢ Eurasian greater white-fronted goose,

European white-fronted goose ʀᴜs западный белолобый гусь) – европын манхин галуу khk

«ᴛᴜʀ Avrupa'nın sakarcası ᴇɴɢ white-fronted goose of Europe ʀᴜs белолобый гусь Европы»

103. Anser albifrons flavirostris (ᴛᴜʀ Grönland sakarcası ᴇɴɢ Greenland white-fronted goose ʀᴜs

гренландский белолобый гусь) – гренландын манхин галуу khk «ᴛᴜʀ Grönland'ın sakarcası

ᴇɴɢ white-fronted goose of Greenland ʀᴜs белолобый гусь Гренландии»

104. Anser albifrons frontalis (ᴛᴜʀ tundra sakarcası ᴇɴɢ tundra greater white-fronted goose ʀᴜs

тундровый белолобый гусь) – тундрын манхин галуу khk «ᴛᴜʀ tundranın sakarcası ᴇɴɢ

white-fronted goose of tundra ʀᴜs белолобый гусь тундры»

105. Anser albifrons sponsa (ᴛᴜʀ Pasifik sakarcası ᴇɴɢ Pacific white-fronted goose ʀᴜs

тихоокеанский белолобый гусь) – номхон далайн манхин галуу khk «ᴛᴜʀ Pasifik'in

sakarcası ᴇɴɢ white-fronted goose of Pacific ʀᴜs белолобый гусь тихого океана»

106. Anser albifrons gambeli (ᴛᴜʀ Doğu sakarcası ᴇɴɢ Gambel's white-fronted goose ʀᴜs

восточный белолобый гусь) – гэймбелийн манхин галуу khk «ᴛᴜʀ Gambel'in sakarcası ᴇɴɢ

Gambel's white-fronted goose ʀᴜs белолобый гусь Гамбела»

107. Anser erythropus (ᴛᴜʀ küçük sakarca ᴇɴɢ lesser white-fronted goose ʀᴜs пискулька) – одой

галуу «ᴛᴜʀ bodur kaz ᴇɴɢ dwarf goose ʀᴜs карликовый гусь»128

, бяцхан хонгор галуу

108. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – бүдүү khk «129

»

109. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – чүй галуу khk «130

»

110. Tadorna tadorna (ᴛᴜʀ al kuşaklı ördek ᴇɴɢ shelduck ʀᴜs пеганка) – анхидал ангир khk

«131

», анхидал khk «132

» , алаг ангир mvf «ᴛᴜʀ ala angut ᴇɴɢ pied shelduck ʀᴜs пѐстрый

огарь»133

, халтар нугас mvf «134

» , хэн нугас mvf «135

»

111. Tadorna ferruginea (ᴛᴜʀ angut ᴇɴɢ ruddy shelduck ʀᴜs огарь) – хондон ангир khk «136

» ,

ангир khk «137

» , ангир нугас mvf «ᴛᴜʀ angut ördeği ᴇɴɢ shelduck duck ʀᴜs утка-пеганка»138

,

лам нугас khk mvf «ᴛᴜʀ lama ördeği ᴇɴɢ lama duck ʀᴜs утка-лама»139

, лам галуу mvf «ᴛᴜʀ

lama kazı ᴇɴɢ lama goose ʀᴜs гусь-лама»140

, лам шувуу «ᴛᴜʀ lama kuşu ᴇɴɢ lama bird ʀᴜs

птица-лама» , шанхар нугас khk «141

» , хувин нугас khk «142

» , хувин khk «143

»

112. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – ангирлаг ~ ангирлаг нугас khk «ᴛᴜʀ angutumsu ördek ᴇɴɢ shelduck-like duck

ʀᴜs пеганковатая утка»144

126 Sibagu: Манхин галуу ᠮᠠ ᠩᠬᠢ ᠨ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ maŋkhiŋ galuu 'maŋkhiŋgoose' 127 Sibagu: Хонгор галуу ᠬᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ khoŋgor galuu 'pale-yellow goose' 128 Sibagu: Одой галуу ᠣᠳᠣ ᠢ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ odoi galuu 'dwarf goose' 129 бүдүү «ᴍᴏɴ нэг зүйл галуу» 130 чүй галуу «ᴍᴏɴ нэг зүйл хар толгойт галуу» 131 Sibagu: Анхидал ангир ᠠ ᠩᠬᠢ ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠩᠭᠢ ᠷ aŋkh'dal aŋgir 'shelduck angir' 132 Sibagu: Анхидал ᠠᠩᠬᠢ ᠳᠠ ᠯ aŋkh'dal 'shelduck' 133 Sibagu: Алаг ангир ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠩᠭᠢ ᠷ alag aŋgir 'motley aŋgir 134 Sibagu: Халтар нугас ᠬᠠ ᠯ ᠲ ᠠ ᠷ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ khaltar nugas 'spotted duck' 135 Sibagu: Хэн нугас ᠬᠡ ᠨ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ kheŋ nugas 'kheŋ? duck' 136 Sibagu: Хондон ангир ᠬᠣ ᠨ ᠳᠣ ᠨ ᠠ ᠩᠭᠢ ᠷ hondoŋ aŋgir 'reddish angir' 137 Sibagu: Ангир ᠠ ᠩᠭᠢ ᠷ aŋgir 'angir' 138 Sibagu: Ангир нугас ᠠ ᠩᠭᠢ ᠷ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ aŋgir nugas 'aŋgir duck' 139 Sibagu: Лам нугас ᠯᠠ ᠮ ᠠ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ lam nugas 'lama duck' 140 Sibagu: Лам галуу ᠯᠠ ᠮ ᠠ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ lam galuu 'lama goose' 141 шанхар нугас «ᴍᴏɴ ногтмол нугасны адил болоод жигүүртээ цагаан бидэртэй, нисэхдээ заавал дуугардаг нугас» 142 хувин нугас «ᴍᴏɴ жигүүртээ цагаан бидэр бүхий нэг зүйл нугас» 143 хувин «ᴍᴏɴ нэг зүйл нугас, шанхар нугас» 144 ангирлаг «ᴍᴏɴ ангиртай төстэй нугас»

14

14

113. Histrionicus histrionicus (ᴛᴜʀ palyaço ördeği ᴇɴɢ harlequin duck ʀᴜs каменушка, каменная

утка, утка-арлекин) – хотгуужин чөрх khk «145

» , хотгуужин нугас khk «146

» , хотогуужин

(sic) чөрх

114. Camptorhynchus labradorius (ᴛᴜʀ Labrador ördeği ᴇɴɢ Labrador duck ʀᴜs лабрадорская

гага) – Лабрадор нугас khk «ᴛᴜʀ Labrador ördeği ᴇɴɢ Labrador duck ʀᴜs лабрадорская утка»

115. Clangula hyemalis (ᴛᴜʀ telkuyruk ᴇɴɢ long-tailed duck ʀᴜs морянка) – мөнгөлөг

шунгаахай khk «ᴛᴜʀ gümüşi dalıcı ᴇɴɢ silvery diver ʀᴜs серебристый нырок»147

, мөнгөлөг

шунгаахай нугас khk «ᴛᴜʀ gümüşi dalıcı ördek ᴇɴɢ silvery diver duck ʀᴜs серебристый утка-

нырок»148

116. Polysticta stelleri (ᴛᴜʀ kara gözlü pufla ᴇɴɢ Steller's eider ʀᴜs сибирская гага, малая гага,

стеллерова гага) – гаагаа khk «149

»

117. Melanitta (ᴛᴜʀ deniz ördeği ᴇɴɢ scoter ʀᴜs турпан) – монхдой

118. Melanitta fusca stejnegeri or Melanitta deglandi stejnegeri or Melanitta stejnegeri (ᴛᴜʀ

Sibirya kadife ördeği ᴇɴɢ Siberian white-winged scoter, Siberian scoter ʀᴜs азиатский

горбоносый турпан, восточносибирский турпан) – тольт монхдой khk «ᴛᴜʀ aynalı deniz

ördeği ᴇɴɢ mirrored scoter ʀᴜs турпан с зеркалом»150

, дөрт нугас khk «ᴛᴜʀ burunsalıklı ördek

ᴇɴɢ nose ringed duck ʀᴜs утка с кольцом»151

, хар дөрт нугас mvf «ᴛᴜʀ kara burunsalıklı ördek

ᴇɴɢ black nose ringed duck ʀᴜs чѐрная утка с кольцом»152

, буйлт нугас mvf «ᴛᴜʀ burunsalıklı

ördek ᴇɴɢ nose pegged duck ʀᴜs утка с кляпом»153

, дэрж ~ дэрж нугас khk «154

»

119. Bucephala (ᴛᴜʀ altıngöz ᴇɴɢ goldeneye ʀᴜs гоголь) – шунгаач «ᴛᴜʀ dalıcı ᴇɴɢ diver ʀᴜs

нырок»

120. Bucephala clangula (ᴛᴜʀ altıngöz ᴇɴɢ goldeneye ʀᴜs гоголь, обыкновенный гоголь, звонок,

крякушка, пѐстрый нырок, дупленка) – алаг шунгаач khk «ᴛᴜʀ ala dalıcı ᴇɴɢ pied diver ʀᴜs

пѐстрый нырок»155

, алаг нугас mvf «ᴛᴜʀ ala ördek ᴇɴɢ pied duck ʀᴜs пѐстрая утка»156

121. Bucephala clangula clangula (ᴛᴜʀ Avrupa altıngözü ᴇɴɢ European goldeneye ʀᴜs

обыкновенный гоголь) – евразийн алаг шунгаач khk «ᴛᴜʀ Avrasya'nın ala dalıcısı ᴇɴɢ pied

diver of Eurasia ʀᴜs пѐстрый нырок Евразии»

122. Bucephala clangula americana (ᴛᴜʀ Amerika altıngözü ᴇɴɢ American goldeneye ʀᴜs

американский гоголь) – америкийн алаг шунгаач khk «ᴛᴜʀ Amerika'nın ala dalıcısı ᴇɴɢ pied

diver of America ʀᴜs пѐстрый нырок Америки»

123. Mergellus albellus (ᴛᴜʀ sütlabi ᴇɴɢ smew ʀᴜs луток) – цахиур бохио khk «ᴛᴜʀ sütdişi

tarakdiş ᴇɴɢ milk tooth merganser ʀᴜs крохаль-зубок»157

, цахиур нугас khk «ᴛᴜʀ sütdişi ördek

145 Sibagu: Хотгуужин чөрх ᠬᠣ ᠲ ᠣ ᠭ ᠣ ᠣ ᠺᠢ ᠨ ? ᠵᠦ ᠷᠬᠡ khotguujiŋ chörkh 'clown harlequinduck' 146 Sibagu: Хотгуужин нугас ᠬᠣ ᠲ ᠣ ᠭ ᠣ ᠣ ᠺᠢ ᠨ ? ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ khotguujiŋ nugas 'clown duck' 147 Sibagu: Мөнгөлөг шунгаахай ᠮᠦᠩᠭᠦᠯᠢᠭ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠭ ᠠ ᠬ ᠠ ᠢ möŋgölög shuŋgaakhai 'silvery diver (variant form)' 148 Sibagu: Мөнгөлөг шунгаахай нугас ᠮᠦᠩᠭᠦᠯᠢᠭ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠭ ᠠ ᠬ ᠠ ᠢ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ möŋgölög shuŋgaakhai nugas 'silvery diver (variant form) duck' 149 гаагаа «ᴍᴏɴ далайн нугасны язгуурын шувууны ерөнхий нэр» 150 Sibagu: Тольт монхдой ᠲᠣ ᠯ ᠢ ᠲ ᠣ ᠮᠣ ᠩᠬ ᠳᠠ ᠢ ?? tol't moŋkhdoi 'pretty monkhdoi' 151 Sibagu: Дөрт нугас ᠲᠦ ᠷᠲ ᠣ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ dört nugas 'nosering duck' 152 Sibagu: Хар дөрт нугас ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠳᠦ ᠷᠢ ᠲ ᠦ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ khar dört nugas 'black nosering duck' 153 Sibagu: Буйлт нугас ᠪᠣ ᠢ ᠢ ᠯ ᠠ ᠲ ᠣ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ built nugas 'camel's nosepeg duck' 154 дэрж khk «ᴍᴏɴ ангирын өөр нэр, дөрт нугас» 155 Sibagu: Алаг шунгаач ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠭ ᠣ ᠶᠢ alag shuŋgaach 'motley diver' 156 Sibagu: Алаг нугас ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ alag nugas 'motley duck'

15

15

ᴇɴɢ milk tooth duck ʀᴜs утка-зубок»158

, алаг толгойт бохио нугас mvf «ᴛᴜʀ ala başlı tarakdiş

ördeği ᴇɴɢ pied-headed merganser duck ʀᴜs утка-крохаль с пѐстрой головой»159

124. Mergus (ᴛᴜʀ tarakdiş ᴇɴɢ merganser ʀᴜs крохаль) – бохио

125. Mergus merganser (ᴛᴜʀ büyük tarakdiş ᴇɴɢ common merganser ʀᴜs большой крохаль) –

хумхин бохио khk «160

» , хумхин нугас khk «161

» , хумхи бохио khk «162

» , бохио нугас mvf

«163

» , энгийн бохио нугас mvf «ᴛᴜʀ bayağı tarakdiş ödeği ᴇɴɢ common merganser duck ʀᴜs

обыкновенная утка-крохаль»164

126. Mergus merganser merganser (ᴛᴜʀ Avrasya büyük tarakdişi ᴇɴɢ Eurasian goosander ʀᴜs

обыкновенный большой крохаль) – европын хумхин нугас khk «ᴛᴜʀ Avrupa'nın büyük

tarakdişi ᴇɴɢ common merganser of Europe ʀᴜs большой крохаль Европы»

127. Mergus merganser orientalis (ᴛᴜʀ Asya büyük tarakdişi ᴇɴɢ Oriental goosander ʀᴜs

азиатский большой крохаль) – төв азийн хумхин нугас khk «ᴛᴜʀ Orta Asya'nın büyük

tarakdişi ᴇɴɢ common merganser of Central Asia ʀᴜs большой крохаль Средней Азии»

128. Mergus merganser americanus (ᴛᴜʀ Amerika büyük tarakdişi ᴇɴɢ American merganser ʀᴜs

американский большой крохаль) – америкийн хумхин нугас khk «ᴛᴜʀ Amerika'nın büyük

tarakdişi ᴇɴɢ common merganser of America ʀᴜs большой крохаль Америки»

129. Mergus serrator (ᴛᴜʀ küçük tarakdiş ᴇɴɢ red-breasted merganser ʀᴜs длинноносый крохаль)

– сэвгэр бохио «ᴛᴜʀ atkuyruğu tarakdiş ᴇɴɢ ponytail merganser ʀᴜs крохаль-хвостик»165

,

сэвгэр нугас «ᴛᴜʀ atkuyruğu ördek ᴇɴɢ ponytail duck ʀᴜs утка-хвостик»166

, улаан өвчүүт

бохио нугас mvf «ᴛᴜʀ kızıl göğüs kemikli tarakdiş ödeği ᴇɴɢ red-breastboned merganser duck

ʀᴜs утка-крохаль с грудиной красной»167

130. Aix galericulata (ᴛᴜʀ mandarin ördeği, gelin ördeği ᴇɴɢ mandarin duck ʀᴜs мандаринка) –

мандир уранхажин168

, уранхажин ~ уран хажин169

, халзан ангир «ᴛᴜʀ kel angut ᴇɴɢ bald

shelduck ʀᴜs лысая пеганка»170

131. Hymenolaimus malacorhynchos (ᴛᴜʀ mavi ördek ᴇɴɢ blue duck ʀᴜs синяя утка, голубая

утка, новозеландская голубая утка, новозеландская горная утка, новозеландская утка, вайо)

– хөх нугас khk «ᴛᴜʀ gök ördek ᴇɴɢ blue duck ʀᴜs синяя утка»

132. Hymenolaimus malacorhynchos malacorhynchos (ᴛᴜʀ Güney mavi ördeği ᴇɴɢ South Island

blue duck ʀᴜs южная синяя утка) – өмнөд арлын хөх нугас khk «ᴛᴜʀ Güney adasının gök

ördeği ᴇɴɢ blue duck of Southern Island ʀᴜs синяя утка Южного острова»

133. Hymenolaimus malacorhynchos hymenolaimus (ᴛᴜʀ Kuzey mavi ördeği ᴇɴɢ North Island blue

duck ʀᴜs северная синяя утка) – хойд арлын хөх нугас khk «ᴛᴜʀ Kuzey adasının gök ördeği

ᴇɴɢ blue duck of Northern Island ʀᴜs синяя утка Северного острова»

134. Netta (ᴛᴜʀ Macar ördeği ᴇɴɢ red-crested pochard ʀᴜs красноносый нырок) – биваан khk

135. Netta rufina (ᴛᴜʀ Macar ördeği ᴇɴɢ red-crested pochard ʀᴜs красноносый нырок) –

улаанхошуу биваан khk «ᴛᴜʀ kızılgaga Macar ördeği ᴇɴɢ redbill red-crested pochard ʀᴜs

красноносый нырок-красноклюв» , улаанхушуу биваан khk «ᴛᴜʀ kızılgaga Macar ördeği ᴇɴɢ

157 Sibagu: Цахиур бохио ᠵᠠ ᠬᠢ ᠭ ᠣ ᠷ ᠪᠣ ᠬᠢ ᠶ ᠠ tsakhiur bokhio 'flint untidy' 158 Sibagu: Цахиур нугас ᠵᠠ ᠬᠢ ᠭ ᠣ ᠷ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ tsakhiur nugas 'flint duck' 159 Sibagu: Алаг толгойт бохио нугас ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠲ ᠣ ᠪᠣ ᠬᠢ ᠶ ᠠ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ alag tolgoit bokhio nugas 'motley-headed untidy duck' 160 Sibagu: Хумхин Бохио ᠬᠣ ᠮ ᠠ ᠬᠢ ᠨ ᠪᠣ ᠬᠢ ᠶ ᠠ khumkhiŋ bokhio 'dusty ? untidy' 161 Sibagu: Хумхин нугас ᠬᠣ ᠮ ᠠ ᠬᠢ ᠨ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ khumkhiŋ nugas 'dusty ? duck' 162 Sibagu: Хумхи Бохио ᠬᠣ ᠮ ᠠ ᠬᠢ ᠪᠣ ᠬᠢ ᠶ ᠠ khumkhi bokhio 'dusty ? untidy' 163 Sibagu: Бохио нугас ᠪᠣ ᠬᠢ ᠶ ᠠ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ bokhio nugas'untidy duck' 164 Sibagu: Энгийн бохио нугас ᠡ ᠩ ᠦᠨ ᠪᠣ ᠬᠢ ᠶ ᠠ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ eŋgiŋ bokhio nugas 'common untidy duck' 165 Sibagu: Сэвгэр бохио ᠰᠡ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠷ ᠪᠣ ᠬᠢ ᠶ ᠠ sevger bokhio 'fluffy untidy' 166 Sibagu: Сэвгэр нугас ᠰᠡ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠷ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ sevger nugas 'child's hair duck' (possibly 'girl duck') 167 Sibagu: Улаан өвчүүт бохио нугас ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠡ ᠪᠶᠢ ᠭᠦ ᠲ ᠦ ᠪᠣᠬᠢ ᠶ ᠠ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ ulaaŋ övchüüt bokhio nugas 'red-breasted untidy duck' 168 Sibagu: Мандир уранхажин ᠮᠠ ᠨ ᠳᠢ ᠷ ? ᠣᠷᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠺᠢ ᠨ mandir uraŋkhajiŋ 'mandir mandarin-duck' 169 Sibagu: Уран хажин ᠣᠷᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠺᠢ ᠨ uraŋ khajiŋ 'mandarin-duck' 170 Sibagu: Халзан ангир ᠬᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠨ ᠠ ᠩᠭᠢ ᠷ khalzaŋ aŋgir 'bald angir'

16

16

redbill red-crested pochard ʀᴜs красноносый нырок-красноклюв»171

, улаанхошуут биваан

khk «ᴛᴜʀ kızıl gagalı Macar ördeği ᴇɴɢ red-billed red-crested pochard ʀᴜs красноносый нырок с

клювом красным» , улаанхушуут биваан khk «ᴛᴜʀ kızıl gagalı Macar ördeği ᴇɴɢ red-billed

red-crested pochard ʀᴜs красноносый нырок с красным клювом» , улаан хошуут шумбуур

khk «ᴛᴜʀ kızıl gagalı dalağan ᴇɴɢ red-billed pochard ʀᴜs нырок с красным клювом» , улаан

хушуут шумбуур khk «ᴛᴜʀ kızıl gagalı dalağan ᴇɴɢ red-billed pochard ʀᴜs нырок с красным

клювом»172

, улаан хушуут шунгал нугас mvf «ᴛᴜʀ kızıl gagalı dalağan ᴇɴɢ red-billed pochard

ʀᴜs нырок с красным клювом»173

, шунгач нугас mvf «174

»

136. Aythya (ᴛᴜʀ dalağan ᴇɴɢ pochard ʀᴜs нырок) – шумбуур khk , шунгал нугас mvf «ᴛᴜʀ

dalağan ördek ᴇɴɢ pochard duck ʀᴜs утка-нырок»

137. Aythya nyroca (ᴛᴜʀ pasbaş dalağan ᴇɴɢ ferruginous duck ʀᴜs белоглазый нырок) – ундар

шумбуур khk «175

» , ундар нүдэн шумбуур khk «176

» , цагаан нүдэн шунгал нугас mvf «177

»

, цахир шунгал нугас mvf «178

»

138. Aythya baeri (ᴛᴜʀ akgöz dalağan ᴇɴɢ Baer's pochard ʀᴜs босточный белоглазый нырок) –

ухаа шумбуур khk «ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı dalağan ᴇɴɢ bright reddish pochard ʀᴜs светло-

каштановый нырок»179

, хар толгойт шунгал нугас mvf «ᴛᴜʀ kara başlı dalağan ᴇɴɢ black-

headed pochard ʀᴜs нырок с чѐрной головой»180

139. Aythya ferina (ᴛᴜʀ elmabaş ördek ᴇɴɢ red-crested pochard ʀᴜs красноголовый нырок) –

улаанхүзүү шумбуур khk «ᴛᴜʀ kızılboyun dalağan ᴇɴɢ redneck pochard ʀᴜs нырок-

красношея»181

, улаан хүзүүт шумбуур khk «ᴛᴜʀ kızıl boyunlu dalağan ᴇɴɢ red-necked pochard

ʀᴜs нырок с красной шеей»182

, улаан хүзүүт шунгал нугас mvf «ᴛᴜʀ kızıl boyunlu dalağan

ᴇɴɢ red-necked pochard ʀᴜs нырок с красной шеей»183

, ал толгойт шунгал нугас mvf «ᴛᴜʀ al

başlı dalağan ᴇɴɢ red-headed pochard ʀᴜs нырок с алой головой»184

140. Aythya fuligula (ᴛᴜʀ tepeli ördek ᴇɴɢ tufted duck ʀᴜs хохлатая чернеть) – гэзэгт шумбуур

khk «ᴛᴜʀ örüklü dalağan ᴇɴɢ pigtailed pochard ʀᴜs нырок с косой»185

, гэзэг шумбуур khk «ᴛᴜʀ

örük dalağan ᴇɴɢ pigtail pochard ʀᴜs нырок-коса» , өвөгт шунгал нугас mvf «ᴛᴜʀ ibikli

dalağan ᴇɴɢ crested pochard ʀᴜs нырок с хохлом»186

141. Aythya marila (ᴛᴜʀ karabaş ördek ᴇɴɢ greater scaup ʀᴜs морская чернеть) – тэнгисийн

шумбуур khk «ᴛᴜʀ denizin dalağanı ᴇɴɢ pochard of sea ʀᴜs нырок моря»187

, тэнгисийн

шунгал нугас mvf «ᴛᴜʀ denizin dalağanı ᴇɴɢ pochard of sea ʀᴜs нырок моря»188

142. Anas & spp. (ᴛᴜʀ ördek ᴇɴɢ duck ʀᴜs речные утка) – нугас

143. Sibirionetta formosa or Anas formosa (ᴛᴜʀ Baykal çamurcunu ᴇɴɢ Baikal teal ʀᴜs клоктун) –

байгалийн нугас khk «ᴛᴜʀ Baykal'ın ördeği ᴇɴɢ duck of Baikal ʀᴜs утка Байкала»189

, тарлан

171 Sibagu: Улаанхушуу биваан ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠪᠢᠸᠠᠨᠭ ulaaŋ-khushuu bivaaŋ 'red-billed bivaan' 172 Sibagu: Улаан хушуут шумбуур ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠱᠣ ᠩᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠷ ulaaŋ khushuut shumbuur 'red-billed pochard' 173 Sibagu: Улаан хушуут шунгал нугас ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ ulaaŋ khushuut shuŋgal nugas 'red-billed diver duck' 174 Sibagu: Шунгач нугас ᠱᠣ ᠩᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ shungach nugas 'diving duck' 175 Sibagu: Ундар шумбуур ᠣᠨ ᠲ ᠣ ᠷ ᠱᠣ ᠩᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠷ undar shumbuur 'glittering-glass ? pochard' 176 Sibagu: Ундар нүдэн шумбуур ᠣᠨ ᠲ ᠣ ᠷ ᠨᠢ ᠳᠦ ᠨ ᠱᠣ ᠩᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠷ undar nüdeŋ shumbuur 'glittering-glass ? eyed pochard 177 Sibagu: Цагаан нүдэн шунгал нугас ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠨᠢ ᠳᠦ ᠨ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ tsagaaŋ nüdeŋ shungal nugas 'white-eye diving duck' 178 Sibagu: Цахир шунгал нугас ᠵᠠ ᠬᠢ ᠷ ᠱᠣ ᠩᠭᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ tsakhir shungal nugas 'white-spotted diving duck' 179 Sibagu: Ухаа шумбуур ᠬᠣ ᠸᠠ ᠱᠣ ᠩᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠷ ukhaa shumbuur 'reddish pochard' 180 Sibagu: Хар толгойт шунгал нугас ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠲ ᠣ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ khar tolgoit shuŋgal nugas 'black-headed diving duck' 181 Sibagu: Улаанхүзүү шумбуур ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠺᠣ ᠭᠦ ᠣ ᠱᠣ ᠩᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠷ ulaaŋ-khüzüü shumbuur 'red-throated pochard' 182 Sibagu: Улаан хүзүүт шумбуур ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠺᠣ ᠭᠦ ᠲᠣ ᠱᠣ ᠩᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠷ ulaaŋ khüzüüt shumbuur 'red-throated pochard' 183 Sibagu: Улаан хүзүүт шунгал нугас ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠺᠣ ᠭᠦ ᠲᠣ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ ulaaŋ khüzüüt shuŋgal nugas 'red-headed diver duck' 184 Sibagu: Ал толгойт шунгал нугас ᠠ ᠯ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠣ ᠢ ᠢ ᠲ ᠣ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ al tolgoit shuŋgal nugas 'red-headed diver duck' 185 Sibagu: Гэзэгт шумбуур ᠭᠡ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠲ ᠦ ᠱᠣ ᠩᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠷ gezegt shumbuur 'pigtailed pochard 186 Sibagu: Өвөгт шунгал нугас ᠦᠪᠦ ᠭᠲᠦ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ övögt shungal nugas 'crested diving duck' 187 Sibagu: Тэнгисийн шумбуур ᠲᠡ ᠩᠭᠢ ᠰ ᠦᠨ ᠱᠣ ᠩᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠷ teŋgisiŋ shumbuur 'sea pochard' 188 Sibagu: Тэнгисийн шунгал нугас ᠲᠡ ᠩᠭᠢ ᠰ ᠦᠨ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ teŋgisiŋ shungal nugas 'sea diving duck' 189 Sibagu: Байгалийн нугас ᠪᠠ ᠢ ᠢ ᠭ ᠠ ᠯ ᠦᠨ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ baigaliŋ nugas 'Baikal duck'

17

17

толгойт нугас mvf «ᴛᴜʀ ala başlı ördek ᴇɴɢ motley-headed duck ʀᴜs утка с крапчатой

головой»190

144. Spatula querquedula or Anas querquedula (ᴛᴜʀ çıkrıkçın ᴇɴɢ garganey ʀᴜs чирок-трескунок)

– цагаанхөмсөгт нугас191

khk цагаан хөмсөгт нугас192

khk mvf «ᴛᴜʀ ak kaşlı ördek ᴇɴɢ white-

eyebrowed duck ʀᴜs утка с белой бровью»

145. Spatula clypeata or Anas clypeata (ᴛᴜʀ kaşıkgaga ᴇɴɢ shoveler ʀᴜs широконоска) – халбага

нугас khk «ᴛᴜʀ kaşık ördeği ᴇɴɢ spoon duck ʀᴜs утка-ложка»193

, халбагат нугас mvf «ᴛᴜʀ

kaşıklı ördek ᴇɴɢ spooned duck ʀᴜs утка с ложкой»194

146. Anas strepera or Mareca strepera (ᴛᴜʀ boz ördek ᴇɴɢ gadwall ʀᴜs серая утка) – бор нугас

khk mvf «ᴛᴜʀ kahverengimsi boz ördek ᴇɴɢ brownish grey duck ʀᴜs серовато-коричневая

утка»195

, бorduu нугас khk «ᴛᴜʀ kahverengimsi ördek ᴇɴɢ brownish duck ʀᴜs коричневатая

утка»196

147. Anas strepera strepera or Mareca strepera strepera (ᴛᴜʀ boz ördek ᴇɴɢ gadwall ʀᴜs серая

утка) – эгэл бор нугас khk «ᴛᴜʀ bayağı boz ördek ᴇɴɢ common gadwall ʀᴜs обыкновенная

серая утка»

148. Anas falcata or Mareca falcata (ᴛᴜʀ büyük çamurcun ᴇɴɢ falcated duck ʀᴜs косатка) – гэзэгт

нугас khk «ᴛᴜʀ örüklü ördek ᴇɴɢ pigtailed duck ʀᴜs утка с косой»

149. Anas penelope or Mareca penelope (ᴛᴜʀ fiyu ᴇɴɢ wigeon ʀᴜs свиязь) – зээрд нугас khk «ᴛᴜʀ

kızıl sarı ördek ᴇɴɢ ginger duck ʀᴜs рыжая утка»197

, зээрд алаг нугас khk «ᴛᴜʀ kızıl sarı ala

ördek ᴇɴɢ ginger pied duck ʀᴜs рыжая пѐстрая утка»198

, хүзүү улаавар нугас mvf «ᴛᴜʀ boynu

kızılca sarı ördek ᴇɴɢ [its] neck reddish yellow duck ʀᴜs ʀᴜs утка его шея красноватая»199

,

хүзүү улаан нугас mvf «ᴛᴜʀ boynu kızıl ördek ᴇɴɢ [its] neck red duck ʀᴜs утка его шея

красный»200

150. Anas undulata (ᴛᴜʀ sarıgaga ördek ᴇɴɢ yellow-billed duck ʀᴜs желтоносая кряква,

желтоклювая кряква) – шар хошуут нугас khk «ᴛᴜʀ sarı gagalı ördek ᴇɴɢ yellow-billed duck

ʀᴜs утка-желтоклюв»

151. Anas undulata undulata (ᴛᴜʀ Güney sarıgaga ördeği ᴇɴɢ southern yellow-billed duck ʀᴜs

южная желтоносая кряква) – өмнөдийн шар хошуут нугас khk «ᴛᴜʀ güneyin sarı gagalı

ördeği ᴇɴɢ yellow-billed duck of south ʀᴜs утка с клювом жѐлтым южной»

152. Anas undulata rueppelli (ᴛᴜʀ Kuzey sarıgaga ördeği ᴇɴɢ northern yellow-billed duck ʀᴜs

северная желтоносая кряква) – умардын шар хошуут нугас khk «ᴛᴜʀ kuzeyin sarı gagalı

ördeği ᴇɴɢ yellow-billed duck of north ʀᴜs утка с клювом жѐлтым северной»

153. Anas luzonica (ᴛᴜʀ Filipin ördeği ᴇɴɢ Philippine duck ʀᴜs филиппинская кряква) –

филиппин нугас khk «ᴛᴜʀ Filipin ördeği ᴇɴɢ Philippine duck ʀᴜs утка-филиппин»

154. Anas poecilorhyncha (ᴛᴜʀ benekgaga ördek ᴇɴɢ spot-billed duck ʀᴜs пестроносая кряква,

индийская пестроносая кряква) – зэрлэгшир нугас khk

155. Anas poecilorhyncha poecilorhyncha (ᴛᴜʀ Hint benekgaga ördeği ᴇɴɢ Indian spot-billed duck

ʀᴜs индийская кряква) – энэтхэгийн зэрлэгшир нугас khk «ᴛᴜʀ Hindistan'ın benekgaga

ördeği ᴇɴɢ spot-billed duck of India ʀᴜs пестроносая кряква Индии»

190 Sibagu: Тарлан толгойт нугас ᠲᠠ ᠷᠯ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠲ ᠣ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ tarlaŋ tolgoit nugas 'varicoloured-headed duck' 191 Sibagu: Цагаанхөмсөгт нугас ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠮ ᠦ ᠰᠭᠡ ᠲ ᠦ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ tsagaaŋ-khömsögt nugas 'white-eyebrowed duck' 192 Sibagu: Цагаан хөмсөгт нугас ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠮ ᠦ ᠰᠭᠡ ᠲ ᠦ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ tsagaaŋ khömsögt nugas 'white-eyebrowed duck' 193 Sibagu: Халбага нугас ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ khalbag nugas 'spoon duck' 194 Sibagu: Халбагат нугас ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ khalbagt nugas 'spooned duck' 195 Sibagu: Бор нугас ᠪᠣ ᠷᠣ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ bor nugas 'dun duck' 196 Sibagu: Бордуу нугас ᠪᠣ ᠷᠣ ᠳᠠ ᠭ ᠣ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ borduu nugas 'brownish duck' 197 Sibagu: Зээрд нугас ᠹᠡ ᠭᠡ ᠷᠳᠡ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ zeerd nugas 'chestnut-coloured duck' 198 Sibagu: Зээрд алаг нугас ᠹᠡ ᠭᠡ ᠷᠳᠡ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ zeerd alag nugas chestnut-coloured motley duck' 199 Sibagu: Хүзүү улаавар нугас ᠬᠦ ᠺᠦ ᠭᠦ ᠦ ᠣᠯ ᠠ ᠪᠢ ᠷ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ khüzüü ulaavar nugas rufous-neck duck' 200 Sibagu: Хүзүү улаан нугас ᠬᠦ ᠺᠦ ᠭᠦ ᠦ ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ khüzüü ulaaŋ nugas red-neck duck'

18

18

156. Anas poecilorhyncha haringtoni (ᴛᴜʀ Birmanya benekgaga ördeği ᴇɴɢ Burmese spot-billed

duck ʀᴜs бирманская кряква) – бирмийн зэрлэгшир нугас khk «ᴛᴜʀ Birmanya'nın benekgaga

ördeği ᴇɴɢ Burmese spot-billed duck ʀᴜs пестроносая кряква Бирмы»

157. Anas platyrhynchos (ᴛᴜʀ yeşilbaş ᴇɴɢ mallard ʀᴜs кряква) – зэрлэг нугас khk mvf «ᴛᴜʀ

yabani ördek ᴇɴɢ wild duck ʀᴜs дикая утка»201

, хээрийн нугас mvf «ᴛᴜʀ kırın ördeği ᴇɴɢ duck

of wilderness ʀᴜs утка поля»202

158. Anas platyrhynchos var. domesticus (ᴛᴜʀ evcil ördek ᴇɴɢ domesticated duck ʀᴜs домашняя

утка) – гэршүүлсэн нугас khk «ᴛᴜʀ evcil ördek ᴇɴɢ domestic duck ʀᴜs домашний гусь»

158.1. ᴛᴜʀ erkek ördek, gövel ᴇɴɢ male duck ʀᴜs самец утки: селезень –

158.2. ᴛᴜʀ dişi ördek, suna ᴇɴɢ female duck ʀᴜs самка утки: утка – боржин , боржин

нугас «203

»

158.3. ᴛᴜʀ ördek yavrusu ᴇɴɢ young duck, duckling ʀᴜs птенец утки: утѐнок sɢ утята ᴘʟ–

нугасны цурав khk «204

»

159. Anas zonorhyncha (ᴛᴜʀ Çin benekgaga ördeği ᴇɴɢ eastern spot-billed duck, Chinese spot-

billed duck ʀᴜs чѐрная кряква, китайская чѐрная кряква, китайская кряква, желтоносая

кряква, маньчжурская кряква) – зэрлэгшир нугас khk «205

» , зэрлэгшир khk , хятадын

зэрлэгшир нугас khk «ᴛᴜʀ Çin'in benekgaga ördeği ᴇɴɢ spot-billed duck of China ʀᴜs

пестроносая кряква Китая» , алаг хушуут нугас mvf «ᴛᴜʀ ala gagalı ördek ᴇɴɢ pied-billed

duck ʀᴜs утка с пѐстрым клювом»206

160. Anas crecca (ᴛᴜʀ çamurcun ᴇɴɢ common teal ʀᴜs чирок-свистунок) – ногоохон нугас khk

«207

» , ногоовтор нугас mvf «208

» , өчүүхэн нугас mvf «ᴛᴜʀ küçücük ördek ᴇɴɢ small duck

ʀᴜs маленькая утка»209

, ба нугас mvf «210

» , голын нугас khk «ᴛᴜʀ ırmağın ördeği ᴇɴɢ duck of

river ʀᴜs утка реки»211

, шүрэг ~ шүрэг нугас khk «170

» , шүрхий ~ шүрхий нугас khk «212

» ,

цүрх нугас khk «213

»

161. Anas acuta (ᴛᴜʀ kılkuyruk ᴇɴɢ pintail ʀᴜs шилохвость) – шовтгоралаг нугас214

~ шовтгор

алаг нугас215

khk «216

» , шовгор алаг нугас mvf «217

» , согсор нугас mvf «218

»

162. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – бяд ~ бяд нугас khk «219

»

163. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – гүлин khk «220

»

164. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – гэсрүү khk «221

»

165. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – ногтмол нугас khk «222

»

201 Sibagu: Зэрлэг нугас ᠹᠠᠷᠯᠢᠭ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ zerleg nugas 'wild duck' 202 Sibagu: Хээрийн нугас ᠬᠡ ᠭᠡ ᠷ ᠹᠢ ᠨ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ kheeriŋ nugas 'wild duck' 203 «ᴍᴏɴ ногоон алаг нугастай адил нэгэн зүйл гэрийн тэжээмэл шувуу, тэрмэн нугас» 204 МХЗБДЖТ: цурав I.17.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нугас, галуу, гургуул зэргийн том болсон зулзага МХИТТ: цурав ,ᠵᠤ ᠷᠪᠠ - Нугас, галуу, гургуул зэргийн том болсон дэгдээхий: нугасны цурав (нугасны том болсон дэгдээхий) 205 Sibagu: Зэрлэгшир нугас ᠹᠠ ᠷᠯ ᠢ ᠺᠱ ᠡ ᠷ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ zerlegshir nugas 'wild duck' 206 Sibagu: Алаг хушуут нугас ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ alag khushuut nugas 'motley-billed duck' 207 Sibagu: Ногоохон нугас ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠭ ᠠ ᠬ ᠠ ᠨ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ nogookhoŋ nugas 'lightgreen duck' 208 Sibagu: Ногоовтор нугас ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠭ ᠠ ᠤ ᠲ ᠣ ᠷ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ nogoovtor nugas 'lightgreen duck' 209 Sibagu: Өчүүхэн нугас ᠦᠶᠦ ᠬᠡ ᠨ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ öchüükheŋ nugas 'little duck' 210 Sibagu: Ба нугас ᠪᠠ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ ba nugas 'ba duck' (from Chinese) 211 Sibagu: Teals are known as Голын нугас golin nugas 'river duck', шүрэг нугас shüreg nugas, шүрхий нугас shürkhii nugas, or шүрхий shürkhii. 212 шүрхий «ᴍᴏɴ голын нугас, шүрэг нугас» 213 цүрх нугас «ᴍᴏɴ нэг зүйл нугас» 214 Sibagu: Шовтгоралаг нугас ᠱᠣ ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ shovtgor-alag nugas 'pointed motley duck' 215 Sibagu: Шовтгор алаг нугас ᠱᠣ ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ shovtgor alag nugas 'pointed motley duck' 216 Cf. Kalmyk шөвг «ᴛᴜʀ biz ᴇɴɢ awl (a pointed instrument for piercing small holes, as in leather or wood; used by shoemakers, saddlers, cabinetmakers, etc.) ʀᴜs шило ᴍᴏɴ шөвөг, шивүүр, цоолох, нүхлэх хэрэгсэл» 217 Sibagu: Шовгор алаг нугас ᠱᠣ ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ shovgor alag nugas 'pointed motley duck' 218 Sibagu: Согсор нугас ᠰᠣ ᠭ ᠰᠣ ᠷ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ sogsor nugas 'dishevelled duck' 219 бяд ~ бяд нугас «ᴍᴏɴ нэг зүйл нугас: хошуу шуумгай, бие бяцхан загасаар хооллодог шувуу, мах нь нялуун учир хүнсэнд хэрэглэдэггүй» 220 гүлин «ᴍᴏɴ нэгэн зүйлийн нугас» 221 гэсрүү «ᴍᴏɴ нэг зүйл нугас»

19

19

166. Phoenicopteriformes (ᴛᴜʀ flamanlar, flamingolar ᴇɴɢ flamingos ʀᴜs фламингообразные) –

налтан (sibagu)

167. Phoenicopteridae (ᴛᴜʀ flamangiller ᴇɴɢ flamingos ʀᴜs фламинговые) – налынхан (sibagu)

168. Phoenicopterus chilensis (ᴛᴜʀ Şili flamanı ᴇɴɢ Chilean flamingo ʀᴜs чилийский фламинго) –

чили фламинго «ᴛᴜʀ Şili flamanı ᴇɴɢ Chile flamingo ʀᴜs фламинго-чили»

169. Phoenicopterus roseus (ᴛᴜʀ pembe flaman, flamankuşu, flamingo ᴇɴɢ greater flamingo ʀᴜs

розовый фламинго) – ягаан нал khk «ᴛᴜʀ pembe flaman ᴇɴɢ pink flamingo ʀᴜs розовый

фламинго»223

170. Phoenicopterus ruber (ᴛᴜʀ Amerika flamanı ᴇɴɢ American flamingo ʀᴜs красный фламинго)

– америк фламинго khk «ᴛᴜʀ Amerika flamanı ᴇɴɢ America flamingo ʀᴜs андский фламинго-

Америка» , карибын фламинго khk «ᴛᴜʀ Karayipler'in flamanı ᴇɴɢ flamingo of Caribbean ʀᴜs

фламинго Карибы»

171. Phoeniconaias minor or Phoenicopterus minor (ᴛᴜʀ küçük flaman ᴇɴɢ lesser flamingo ʀᴜs

малый фламинго) – бага фламинго khk «ᴛᴜʀ küçük flaman ᴇɴɢ little flamingo ʀᴜs малый

фламинго»

172. Phoenicoparrus andinus or Phoenicopterus andinus (ᴛᴜʀ And flamanı ᴇɴɢ Andean flamingo

ʀᴜs андский фламинго) – андын фламинго khk «ᴛᴜʀ Andlar'ın flamanı ᴇɴɢ flamingo of the

Andes ʀᴜs фламинго Анд»

173. Phoenicoparrus jamesi or Phoenicopterus jamesi (ᴛᴜʀ Puna flamanı ᴇɴɢ Puna flamingo ʀᴜs

короткоклювый фламинго, фламинго Джемса, фламинго Джеймса) – жэймсийн фламинго

khk «ᴛᴜʀ James'in flamanı ᴇɴɢ flamingo of James ʀᴜs фламинго Джеймса»

174. Podicipediformes (ᴛᴜʀ batağanlar ᴇɴɢ grebes ʀᴜs поганкообразные) – шунгууртан

175. Podicipedidae (ᴛᴜʀ batağangiller ᴇɴɢ grebes ʀᴜs поганковые) – шунгуурынхан224

176. Podiceps etc. spp. (ᴛᴜʀ batağan ᴇɴɢ grebe ʀᴜs поганка) – шунгуур khk , ажир mvf , ажир ~

ажир нугас khk «225

»

177. Tachybaptus ruficollis (ᴛᴜʀ küçük batağan ᴇɴɢ little grebe ʀᴜs малая поганка) – хурган

шунгуур khk «ᴛᴜʀ kuzu batağanı ᴇɴɢ lamb grebe ʀᴜs поганка-ягнѐнок»226

, ажир mvf «227

»

178. Podiceps grisegena (ᴛᴜʀ kızılboyun batağan ᴇɴɢ red-necked grebe ʀᴜs серощѐкая поганка) –

буурал шунгуур khk «ᴛᴜʀ kır batağan ᴇɴɢ grey grebe ʀᴜs серая поганка»228

, буурал ажир mvf

«ᴛᴜʀ kır batağan ᴇɴɢ grey grebe ʀᴜs серая поганка»229

179. Podiceps cristatus (ᴛᴜʀ elmabaş batağan ᴇɴɢ great crested grebe ʀᴜs чомга, большая чомга)

– отгот шунгуур khk «230

» , цацагт ажир mvf «ᴛᴜʀ saçaklı batağan ᴇɴɢ crested grebe ʀᴜs

поганка с хохлом»231

180. Podiceps auritus (ᴛᴜʀ kulaklı batağan ᴇɴɢ horned grebe ʀᴜs красношейная поганка) – ухаа

шунгуур khk «ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı batağan ᴇɴɢ bright reddish grebe ʀᴜs светло-каштановая

поганка»232

, ухаа ажир mvf «ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı batağan ᴇɴɢ bright reddish grebe ʀᴜs

светло-каштановая поганка»233

222 ногтмол нугас «ᴍᴏɴ янз байдал нь боржин нугастай адил болоод арай жижиг нэгэн зүйл шувуу» 223 Sibagu: Ягаан нал ᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠨᠠ ᠯ yagaaŋ nal 'pink ruby' 224 Sibagu: Шунгуурынхан shuŋguuriŋkhaŋ 225 ажир «ᴍᴏɴ маш бяцхан биетэй нэг зүйл нугас» 226 Sibagu: Хурган шунгуур ᠬᠣ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠭ ᠣ ᠷ khurgaŋ shuŋguur 'lamb grebe' 227 Sibagu: Ажир ᠠ ᠺᠢ ᠷ ajir 'grebe' 228 Sibagu: Буурал шунгуур ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠭ ᠣ ᠷ buural shuŋguur 'greyish grebe' 229 Sibagu: Буурал ажир ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠠ ᠺᠢ ᠷ buural ajir 'greyish grebe' 230 Sibagu: Отгот шунгуур ᠣᠲᠣ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠭ ᠣ ᠷ otogt shuŋguur 'plumed grebe' 231 Sibagu: Цацагт ажир ᠵᠠ ᠶᠣ ᠭ ᠲ ᠣ ᠠ ᠺᠢ ᠷ tsatsagt ajir 'crested grebe' 232 Sibagu: Ухаа шунгуур ᠬᠣ ᠸᠠ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠭ ᠣ ᠷ ukhaa shuŋguur 'reddish grebe' 233 Sibagu: Ухаа ажир ᠬᠣ ᠸᠠ ᠠ ᠺᠢ ᠷ ukhaa ajir 'reddish grebe'

20

20

181. Podiceps nigricollis (ᴛᴜʀ karaboyun batağan ᴇɴɢ black-necked grebe ʀᴜs черношейная

поганка) – халтар шунгуур khk «234

» , халтар ажир mvf «235

»

182. Pteroclidiformes (ᴛᴜʀ bağırtlaklar ᴇɴɢ sandgrouses ʀᴜs рябкообразные) – ногтруутан

(sibagu)

183. Pteroclididae (ᴛᴜʀ bağırtlakgiller ᴇɴɢ sandgrouses ʀᴜs рябковые) – ногтрууныхан236

184. Syrrhaptes paradoxus (ᴛᴜʀ paçalı bağırtlak ᴇɴɢ Pallas's sandgrouse ʀᴜs саджа, копытка,

степная курочка, турутушка, булдурук, бюльдерюк, бульдрюк) – монгол ногтруу khk «ᴛᴜʀ

Moğol bağırtlağı ᴇɴɢ Mongolian sandgrouse ʀᴜs монгольский рябок»237

, говийн ногтруу khk

«ᴛᴜʀ çölün bağırtlağı ᴇɴɢ sandgrouse of desert ʀᴜs рябок пустыни» , ногтруу khk mvf «238

»

185. Columbiformes (ᴛᴜʀ güvercinimsiler ᴇɴɢ pigeons and doves ʀᴜs голубеобразные) –

тагтаатан (sibagu)

♦ Halka ile Kalmuk Moğolcalarında güvercin ile kumru adlandırması kuşçuların masabaşı

ayrımına göre birbirinin çaprazıdır: Halka Moğolcasında хүүрзгэнэ (kumru) ile tagtaa

(güvercin); Kalmuk Moğolcasında көглҗрһн (güvercin) ile тагтаһа (kumru). Sözlük

хүүрзгэнэ biçimini alırken Sibagu хүүрцгэнэ biçimini tercih ediyor; köken olarak Türkçeden

Moğolcaya (< Middle Turkic kögürçgün > güvercin) geçmiş bir alıntıdır. Buryat

Moğolcasında ise güvercin için Rusçadan geçen гулабхаа (< Russian голубь) yanında

тагтаа da kullanılırken, kumru için түүтэй denmektedir.

186. Columbidae (ᴛᴜʀ güvercingiller ᴇɴɢ pigeons and doves ʀᴜs голубиные) – тагтааныхан239

187. Streptopelia (ᴛᴜʀ kumru ᴇɴɢ turtle-dove, collared-dove ʀᴜs горлица) – хүүрзгэнэ khk «199

» ,

хүүрцгэнэ khk «240

» , хөдөг khk mvf «241

» , хүтгээ mvf «200

» , хүтгээ шувуу mvf «200

»

188. Streptopelia tranquebarica (ᴛᴜʀ kızıl kumru ᴇɴɢ red turtle-dove, red collared-dove ʀᴜs

короткохвостая горлица) – улаавар хөдөг mvf «ᴛᴜʀ kızılca sarı kumru ᴇɴɢ reddish yellow dove

ʀᴜs красноватая горлица»242

189. Streptopelia orientalis (ᴛᴜʀ büyük üveyik ᴇɴɢ oriental turtle dove ʀᴜs большая горлица) –

дорнын хүүрзгэнэ khk ~ дорнын хүүрцгэнэ khk «ᴛᴜʀ doğunun kumrusu ᴇɴɢ dove of east ʀᴜs

горлица востока»243

, дорнодын хүүрзгэнэ244

khk ~ дорнотын хүүрцгэнэ245

khk «ᴛᴜʀ

doğunun kumrusu ᴇɴɢ dove of east ʀᴜs горлица востока» , хөдөг mvf «246

»

190. Streptopelia turtur (ᴛᴜʀ üveyik ᴇɴɢ European turtle dove ʀᴜs горлица) – өрнийн хүүрзгэнэ

khk ~ өрнийн хүүрцгэнэ khk «ᴛᴜʀ batının kumrusu ᴇɴɢ dove of west ʀᴜs горлица запада»247

,

эгэл хүүрзгэнэ248

khk «ᴛᴜʀ bayağı kumru ᴇɴɢ common dove ʀᴜs обыкновенная горлица» ,

хүүрзгэнэ khk «» , хүүрцгэнэ khk mvf «249

»

234 Sibagu: Халтар шунгуур ᠬᠠ ᠯ ᠲ ᠠ ᠷ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠭ ᠣ ᠷ khaltar shuŋguur 'spotted grebe' (refers to light patches on dark body) 235 Sibagu: Халтар ажир ᠬᠠ ᠯ ᠲ ᠠ ᠷ ᠠ ᠺᠢ ᠷ khaltar ajir 'spotted grebe' (refers to light patches on dark body) 236 Sibagu: Ногтрууныхан nogtruunikhaŋ 237 Sibagu: Монгол ногтруу ᠮᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠲ ᠣ ᠷᠣ moŋgol nogtruu 'Mongolian sandgrouse' 238 Sibagu: Ногтруу ᠨᠣ ᠭ ᠲ ᠣ ᠷᠣ nogtruu 'sandgrouse' 239 Sibagu: Тагтааныхан tagtaanikhaŋ 240 Sibagu: Хүүрзэгэнэ khüürzgen or Хүүрцгэнэ khüürtsgen appear to be an alternative words for 'dove' but the latter is now used by naturalists more narrowly for the turtle doves (genus Streptopelia). 241 Sibagu: In Inner Mongolia, the turtle doves are known as Хөдөг khödög, a term which is found in the Qing-era Wuti Qingwan Jian. This name is also found in the variant form Хүтгээ khütgee (or Хүтгээ шувуу khütgee shuvuu 'khütgee bird'). 242 Sibagu: Улаавар хөдөг ᠣᠯ ᠠ ᠪᠢ ᠷ ᠬᠦ ᠳᠡ ᠭᠡ ulaavar khödög 'rufous stripeddove' 243 Sibagu: Дорнын хүүрцгэнэ ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠦ ᠷᠶᠡ ᠭᠡ ᠨ ᠡ dorniŋ khüürtsgen 'eastern turtledove' 244 Sibagu: Дорнодын хүүрзгэнэ ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ ᠳᠣ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠡ ᠭᠦ ᠷᠺᠡ ᠭᠡ ᠨ ᠡ dornodiŋ khüürzgen 'eastern turtledove' 245 Sibagu: Дорнотын хүүрцгэнэ ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ ᠳᠣ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠦ ᠷᠶᠡ ᠭᠡ ᠨ ᠡ dornotiŋ khüürtsgen 'eastern turtledove' 246 Sibagu: Хөдөг ᠬᠦ ᠳᠦ ᠭᠡ khödög 'stripeddove' 247 Sibagu: Өрнийн хүүрцгэнэ ᠦᠷᠦ ᠨ ᠡ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠦ ᠷᠶᠡ ᠭᠡ ᠨ ᠡ örniŋ khüürtsgen 'western turtledove' 248 Bunun эгэл хүрэлзгэнэ (sic) biçimi algılama yanılgısı örneğidir: хүрэлзгэнэ ~ гүрэлзгэнэ ~ гүрэлж (< хүрэн “brown” + -лзгана) “cricket (insect)”. 249 Sibagu: Хүүрцгэнэ ᠬᠦ ᠷᠶᠡ ᠭᠡ ᠨ ᠡ khüürtsgen 'turtledove'

21

21

191. Streptopelia decaocto (ᴛᴜʀ kumru ᴇɴɢ Eurasian collared dove ʀᴜs кольчатая горлица) –

буулгат хүүрзгэнэ khk ~ буулгат хүүрцгэнэ250

khk «ᴛᴜʀ boyunduruklu kumru ᴇɴɢ yoked dove

ʀᴜs горлица с ярмом» , хөх хөдөг mvf «ᴛᴜʀ gök kumru ᴇɴɢ blue dove ʀᴜs синяя горлица»251

,

бор хүтгээ mvf «ᴛᴜʀ kahverengimsi boz kumru ᴇɴɢ brownish grey dove ʀᴜs серовато-

коричневая горлица»252

192. Spilopelia senegalensis or Streptopelia senegalensis (ᴛᴜʀ küçük kumru ᴇɴɢ laughing dove ʀᴜs

малая горлица) – өөдсөн хүүрзгэнэ khk ~ өөдсөн хүүрцгэнэ253

khk

193. Spilopelia chinensis or Streptopelia chinensis (ᴛᴜʀ benekli kumru ᴇɴɢ eastern spotted dove

ʀᴜs китайская горлица, пятнистая горлица) – толбон хүзүүт хөдөг mvf «ᴛᴜʀ leke boyunlu

kumru ᴇɴɢ stain-necked dove ʀᴜs горлица с пятном шеей»254

, хүзүү толбот хөдөг mvf «ᴛᴜʀ

boyun lekeli kumru ᴇɴɢ neck-stained dove ʀᴜs горлица с шеей-пятном»255

194. Columba (ᴛᴜʀ güvercin ᴇɴɢ pigeon ʀᴜs голубь) – тагтаа khk mvf «256

»

195. Columba arquatrix (ᴛᴜʀ zeytin güvercini ᴇɴɢ African olive-pigeon ʀᴜs оливковый вяхирь,

оливковый голубь) – чидун тагтаа khk «ᴛᴜʀ zeytin güvercini ᴇɴɢ olive ʀᴜs голубь-олива»

196. Columba palumbus (ᴛᴜʀ tahtalı ᴇɴɢ wood pigeon ʀᴜs вяхирь, витютень) – ойн тагтаа khk

«ᴛᴜʀ ormanın güvercini ᴇɴɢ pigeon of forest ʀᴜs голубь леса»257

197. Columba oenas (ᴛᴜʀ gökçe güvercin ᴇɴɢ stock dove ʀᴜs клинтух) – хүнхэл тагтаа khk «258

»

, хүнхэл khk

198. Columba eversmanni (ᴛᴜʀ Türkmen güvercini ᴇɴɢ yellow-eyed pigeon, pale-backed pigeon

ʀᴜs бурый голубь, желтоглазый голубь, голубь Эверсманна, клинтух Эверсмана) – хүрэвтэр

тагтаа khk «ᴛᴜʀ kahverengimsi güvercin ᴇɴɢ brownish pigeon ʀᴜs коричневатый голубь»259

199. Columba livia (ᴛᴜʀ kaya güvercini ᴇɴɢ rock pigeon, rock dove ʀᴜs сизый голубь, сизарь) –

хөхвөр тагтаа khk «ᴛᴜʀ gökçe güvercin ᴇɴɢ bluish pigeon ʀᴜs синеватый голубь»260

,

хөхөмдөг тагтаа khk «ᴛᴜʀ gökçe güvercin ᴇɴɢ bluish pigeon ʀᴜs синеватый голубь» , хээрийн

тагтаа mvf «ᴛᴜʀ kırın güvercini ᴇɴɢ pigeon of wilderness ʀᴜs голубь поля»261

, анханы тагтаа

mvf «ᴛᴜʀ kökün güvercini ᴇɴɢ pigeon of beginning ʀᴜs голубь начала»262

, зэрлэг тагтаа mvf

«ᴛᴜʀ yabani güvercin ᴇɴɢ wild pigeon ʀᴜs дикий голубь»263

200. Columba livia var. urbana (ᴛᴜʀ yabik, yabani çatı güvercini ᴇɴɢ feral pigeon, city pigeon ʀᴜs

городской голубь, дикий голубь ) – хотын тагтаа khk «ᴛᴜʀ şehrin güvercini ᴇɴɢ pigeon of city

ʀᴜs голубь города»

201. Columba livia var. domestica (ᴛᴜʀ evcil güvercin ᴇɴɢ domestic pigeon ʀᴜs домашний

голубь) – гэрийн тагтаа «ᴛᴜʀ evin güvercini ᴇɴɢ pigeon of house ʀᴜs голубь дома»

202. Columba rupestris (ᴛᴜʀ tepe güvercini ᴇɴɢ hill pigeon ʀᴜs скальный голубь, скалистый

голубь, каменный голубь) – хадны тагтаа khk mvf «ᴛᴜʀ kayanın güvercini ᴇɴɢ pigeon of rock

ʀᴜs голубь скалы»264

, хадан тагтаа mvf «ᴛᴜʀ kaya güvercini ᴇɴɢ rock pigeon ʀᴜs голубь-

скала»265

250 Sibagu: Буулгат хүүрцгэнэ ᠪᠠ ᠭ ᠣ ᠯ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠬᠦ ᠷᠶᠡ ᠭᠡ ᠨ ᠡ buulgat khüürtsgen 'pendulous turtledove' 251 Sibagu: Хөх хөдөг ᠬᠦ ᠬᠡ ᠬᠦ ᠳᠡ ᠭᠡ khökh khödög 'darkblue stripeddove' 252 Sibagu: Бор хүтгээ ᠪᠣ ᠷᠣ ᠬᠦ ᠲ ᠡ ᠭᠡ bor khütgee 'dun stripeddove' 253 Sibagu: Өөдсөн хүүрцгэнэ ᠦᠭᠡ ᠳᠡ ᠰᠦ ᠨ  ᠬᠦ ᠷᠶᠡ ᠭᠡ ᠨ ᠡ öödsöŋ khüürtsgen 'tiny ? turtledove' 254 Sibagu: Толбон хүзүүт хөдөг ᠲᠣ ᠯ ᠪᠣ ᠨ ᠬᠦ ᠺᠦ ᠭᠦ ᠲᠦ ᠬᠦ ᠳᠡ ᠭᠡ tolboŋ khüzüü t khödög 'spot-necked stripeddove 255 Sibagu: Хүзүү толбот хөдөг ᠬᠦ ᠺᠦ ᠭᠦ ᠦ ᠲᠣ ᠯ ᠪᠣ ᠲ ᠣ ᠬᠦ ᠳᠡ ᠭᠡ khüzüü tolbot khödög 'neck-spotted stripeddove' 256 Sibagu: The most familiar Mongolian word for a pigeon or dove is Тагтаа tagtaa. 257 Sibagu: Ойн тагтаа ᠣᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠲᠠ ᠭ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ oiŋ tagtaa 'forest-pigeon' 258 Sibagu: Хүнхэл тагтаа ᠬᠦ ᠩᠬᠡ ᠯ ᠲᠠ ᠭ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ khüŋkhel tagtaa 'stockdove pigeon' 259 Sibagu: Хүрэвтэр тагтаа ᠬᠦ ᠷᠡ ᠪᠲ ᠦ ᠷ ᠲᠠ ᠭ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ khürevter tagtaa 'lightbrown pigeon' 260 Sibagu: Хөхвөр тагтаа ᠬᠦ ᠬᠡ ᠪᠦ ᠷ ᠲᠠ ᠭ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ khökhvör tagtaa 'bluish pigeon' 261 Sibagu: Хээрийн тагтаа ᠬᠡ ᠭᠡ ᠷ ᠠ  ᠹᠢ ᠨ ᠲᠠ ᠭ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ kheeriŋ tagtaa 'wild pigeon' 262 Sibagu: Анханы тагтаа ᠠ ᠩᠬ ᠠ ᠨ ᠦ ᠲᠠ ᠭ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ aŋkhani tagtaa 'original pigeon' 263 Sibagu: Зэрлэг тагтаа ᠹᠡ ᠷᠯ ᠢ ᠭ ᠲᠠ ᠭ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ zerleg tagtaa 'wild pigeon' 264 Sibagu: Хадны тагтаа ᠬᠠ ᠳᠠ ᠨ ᠦ ᠲᠠ ᠭ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ khadni tagtaa 'rock-pigeon' 265 Sibagu: Хадан тагтаа ᠬᠠ ᠳᠠ ᠨ ᠲᠠ ᠭ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ khadaŋ tagtaa 'rock pigeon'

22

22

203. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – эдэн ~ эдэн тагтаа khk «266

»

204. Ptilinopus pulcherrimus or Alectroenas pulcherrima (ᴛᴜʀ Seyşel mavi güvercini ᴇɴɢ

Seychelles blue-pigeon ʀᴜs сейшельский гривун, сейшельский синий голубь) –

диваажингийн цэнхэр тагтаа khk «ᴛᴜʀ cennetin gök mavisi güvercini ᴇɴɢ sky blue pigeon of

paradise ʀᴜs светло-синий голубь рая» , сейшелийн цэнхэр тагтаа khk «ᴛᴜʀ Seyşeller'in gök

mavisi güvercini ᴇɴɢ sky blue pigeon of Seychelles ʀᴜs светло-синий голубь Сейшел»

205. Raphidae (ᴛᴜʀ dodogiller ᴇɴɢ didines ʀᴜs дронтовые) – дронтыхон

206. Raphus cucullatus (ᴛᴜʀ dodo ᴇɴɢ dodo ʀᴜs дронт) – дронт

207. Otidiformes (ᴛᴜʀ toylar ᴇɴɢ bustards ʀᴜs дрофообразные) – тоодогтон (sibagu)

208. Otididae (ᴛᴜʀ toygiller ᴇɴɢ bustards ʀᴜs дрофиные) –тоодгийнхон , тоодогийнхон «267

»

209. Ardeotis kori (ᴛᴜʀ Afrika toyu ᴇɴɢ kori bustard ʀᴜs дрофа-кори, африканская дрофа-кори,

африканская большая дрофа, гигантская дрофа) – африкийн том тоодог khk «ᴛᴜʀ Afrika'nın

büyük toyu ᴇɴɢ great bustard of Africa ʀᴜs большая дрофа Африки»

210. Ardeotis australis (ᴛᴜʀ Avustralya toyu ᴇɴɢ Australian bustard ʀᴜs австралийская дрофа,

австралийская большая дрофа) – австрали тоодог khk «ᴛᴜʀ Avustralya toyu ᴇɴɢ Australia

bustard ʀᴜs дрофа-Австралия»

211. Tetrax tetrax (ᴛᴜʀ mezgeldek ᴇɴɢ little bustard ʀᴜs стрепет) – ямаан тоодог mvf «ᴛᴜʀ keçi

toyu ᴇɴɢ goat bustard ʀᴜs дрофа-коза»268

212. Otis tarda (ᴛᴜʀ toy ᴇɴɢ great bustard ʀᴜs дрофа, дрохва, дудак) – хонин тоодог khk «ᴛᴜʀ

koyun toyu ᴇɴɢ sheep bustard ʀᴜs дрофа-овца»269

, тоодог khk mvf «270

»

212.1. ᴛᴜʀ erkek toy ᴇɴɢ male bustard ʀᴜs самец дрофы – сахалт тоодог khk «ᴛᴜʀ sakallı

toy ᴇɴɢ bearded bustard ʀᴜs дрофа с бородой» , эр тоодог khk «ᴛᴜʀ erkek toy ᴇɴɢ male

bustard ʀᴜs дрофа-самец»

213. Chlamydotis macqueeni (ᴛᴜʀ yakalı toy ᴇɴɢ Asian houbara, Macqueen's bustard ʀᴜs джек,

вихляй, азиатская дрофа-красотка, азиатский вихляй) – жороо тоодгой khk «271

» , жороо

тоодог khk mvf «ᴛᴜʀ yorga toy ᴇɴɢ ambler bustard ʀᴜs дрофа-иноходец»272

214. Cuculiformes (ᴛᴜʀ guguksular ᴇɴɢ cuckoos ʀᴜs кукушкообразные) – хөхөөтөн (sibagu)

215. Cuculidae (ᴛᴜʀ gugukgiller ᴇɴɢ cuckoos ʀᴜs кукушковые) – хөхөөнийхөн «273

»

216. üye – хөхөө khk mvf «274

» , хүхээ khk , шовшуур , шогшуур

217. Centropus sinensis (ᴛᴜʀ büyük kukal ᴇɴɢ greater coucal ʀᴜs большой кукаль, обыкновенная

шпорцевая кукушка, индийский кукаль) – хүрэвтэр хийян хөхөө mvf «275

»

218. Clamator coromandus (ᴛᴜʀ kestane kanatlı guguk ᴇɴɢ chestnut-winged cuckoo ʀᴜs

каштановокрылая кукушка, каштановокрылая хохлатая кукушка, коромандельская хохлатая

кукушка, индийская хохлатая кукушка) – цацагт хөхөөлөг mvf «ᴛᴜʀ saçaklı guguksu ᴇɴɢ

crested cuckoo-like»276

219. Eudynamys scolopaceus (ᴛᴜʀ Asya koeli, koel ᴇɴɢ Asian koel, western koel, common koel,

koel ʀᴜs коэль, азиатский коэль) – дуут хөхөө mvf «ᴛᴜʀ sesli guguk ᴇɴɢ voiced cuckoo ʀᴜs

кукушка с голосом»277

266 эдэн I.20.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ тагтаа: нэг зүйл шувуу 267 Sibagu: Тоодогийнхон toodogiŋkhoŋ 268 Sibagu: Ямаан тоодог ᠢᠮ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠳᠠ ᠭ yamaaŋ toodog 'goat bustard' 269 Sibagu: Хонин тоодог ᠬᠣ ᠨ ᠢ ᠨ ᠲᠣᠭ ᠣ ᠳᠠ ᠭorᠬᠣ ᠨ ᠢ ᠨ ᠲᠣ ᠳᠣ ᠭ khoniŋ toodog 'sheep bustard' 270 Sibagu: Тоодог ᠲᠣ ᠳᠠ ᠭorᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠳᠠ ᠭ toodog 'bustard' 271 Sibagu: Жороо тоодгой ᠹᠢ ᠷᠣ ᠭ ᠠ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠳᠠ ᠭ ᠠ ᠢ orᠹᠢ ᠷᠣ ᠭ ᠠ ᠲᠣ ᠳᠣ ᠭ ᠠ ᠢ joroo toodgoi 'ambling bustard (variant form)' 272 Sibagu: Жороо тоодог ᠹᠢ ᠷᠣ ᠭ ᠠ ᠲᠣ ᠳᠣ ᠭ orᠹᠢ ᠷᠣ ᠭ ᠠ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠳᠠ ᠭ joroo toodog 'ambling bustard' 273 Sibagu: Хөхөөнийхөн khökhöönikhöŋ 274 Sibagu: The Mongolian name of the cuckoos is the onomatopoeic Хөхөө khökhöö or (less commonly) Хүхээ khükhee. An alternative name is Шовшуур shovshuur or Шогшуур shogshuur. 275 Sibagu: Хүрэвтэр хийян хөхөө ᠬᠦ ᠷᠡ ᠪᠲ ᠦ ᠷ ᠬᠠ ᠢ ᠢ ᠶᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠬᠡ khürevter khiiyan khökhöö 'lightbrown khiiyan cuckoo' 276 Sibagu: Цацагт хөхөөлөг ᠵᠠ ᠶᠣ ᠭ ᠲ ᠣ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠯ ᠢ ᠭ tsatsagt khökhöölög 'crested cuckoo-like' 277 Sibagu: Дуут хөхөө ᠳᠠ ᠭ ᠣ ᠳᠣ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠬᠡ duut khökhöö 'calling cuckoo'

23

23

220. Hierococcyx sparverioides (ᴛᴜʀ büyük atmaca guguğu ᴇɴɢ large hawk-cuckoo ʀᴜs

ястребиная кукушка, большая ястребиная кукушка) – өвөгт хөхөө mvf «ᴛᴜʀ ibikli guguk ᴇɴɢ

crested cuckoo ʀᴜs кукушка с хохлом»278

221. Cuculus poliocephalus (ᴛᴜʀ küçük guguk ᴇɴɢ lesser cuckoo ʀᴜs малая кукушка) –хурган

хөхөө khk «ᴛᴜʀ kuzu guguğu ᴇɴɢ lamb cuckoo ʀᴜs кукушка-ягнѐнок»279

, өчүүхэн хөхөө mvf

«ᴛᴜʀ küçücük guguk ᴇɴɢ small cuckoo ʀᴜs маленькая кукушка»280

222. Cuculus micropterus (ᴛᴜʀ Hint guguğu ᴇɴɢ Indian cuckoo ʀᴜs индийская кукушка) – жагар

хөхөө khk «ᴛᴜʀ Hint guguğu ᴇɴɢ Indian cuckoo ʀᴜs кукушка-индиец»281

, бор шарга хөхөө khk

«ᴛᴜʀ sarı boz guguk ᴇɴɢ fallow cuckoo ʀᴜs половая кукушка»282

, шовшуур хөхөө mvf «283

»

223. Cuculus optatus or Cuculus saturatus optatus (ᴛᴜʀ tayga guguğu ᴇɴɢ Oriental cuckoo ʀᴜs

глухая кукушка) – ханамал хөхөө khk «ᴛᴜʀ doygun guguk ᴇɴɢ saturated cuckoo ʀᴜs

насыщенная кукушка»284

, бэсрэг хөхөө mvf «ᴛᴜʀ melez guguk ᴇɴɢ hybrid cuckoo ʀᴜs

гибридная кукушка»285

, эрээн хөхөө mvf «ᴛᴜʀ benekli guguk ᴇɴɢ mottled cuckoo ʀᴜs пѐстрая

кукушка»286

224. Cuculus canorus (ᴛᴜʀ guguk ᴇɴɢ cuckoo ʀᴜs кукушка) – эгэл хөхөө khk «ᴛᴜʀ bayağı guguk

ᴇɴɢ common cuckoo ʀᴜs обыкновенная кукушка»287

, хөхөө khk mvf «288

» , хүхээ khk

225. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – шаазгайлаг хөхөө khk «ᴛᴜʀ saksağansı guguk ᴇɴɢ magpie-like cuckoo ʀᴜs

сороковатая кукушка»289

226. Caprimulgiformes (ᴛᴜʀ çobanaldatanımsılar ᴇɴɢ nightjars ʀᴜs козодоеобразные) –

эргүүбортон (sibagu)

227. Caprimulgidae (ᴛᴜʀ çobanaldatangiller ᴇɴɢ nightjars ʀᴜs козодоевые) – эргүүборынхон

«290

»

228. Caprimulgus indicus (ᴛᴜʀ cengel çobanaldatanı ᴇɴɢ jungle nightjar, Indian jungle nightjar ʀᴜs

джунглевый козодой, большой козодой, индийский козодой) – лагс эргүүбор291

~ лагс

эргүү бор292

khk «» , эргүү цахлай mvf «293

» , нохой шогшоор khk «294

» , нохойн шогшир

khk «295

»

229. Caprimulgus europaeus (ᴛᴜʀ çobanaldatan, keçisağan ᴇɴɢ Eurasian nightjar ʀᴜs козодой) –

өрнийн эргүүбор khk «ᴛᴜʀ batının çobanaldatanı ᴇɴɢ nightjar of west ʀᴜs козодой запада»296

,

эргүүбор ~ эргүү бор khk mvf «297

»

230. Apodiformes (ᴛᴜʀ sağanlar ᴇɴɢ swifts ʀᴜs стрижеобразные) – ураацайтан

231. Apodidae (ᴛᴜʀ sağangiller ᴇɴɢ swifts ʀᴜs стрижиные) – ураацайнхан , ураацхайнхан

«298

»

278 Sibagu: Өвөгт хөхөө ᠦᠪᠦ ᠭᠲᠦ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ övögt khökhöö 'crested cuckoo' 279 Sibagu: Хурган хөхөө ᠬᠣ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠬᠡ khurgaŋ khökhöö 'lamb cuckoo' (onomat.) 280 Sibagu: Өчүүхэн хөхөө ᠦᠶᠦ ᠬᠡ ᠨ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠬᠡ öchüükheŋ khökhöö 'small cuckoo' (onomat.) 281 Sibagu: Жагар хөхөө ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠷ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ jagar khökhöö 'Indian cuckoo' (onomat.) 282 Sibagu: Бор шарга хөхөө ᠪᠥ ᠷᠣ ᠰᠢ ᠷᠭ ᠠ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ bor sharag khökhöö 'dun pale-yellow cuckoo' (onomat.) 283 Sibagu: Шовшуур хөхөө ᠱᠣ ᠪᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ shovshuur khökhöö 'cuckoo cuckoo' (onomat.) 284 Sibagu: Ханамал хөхөө ᠬᠠ ᠨ ᠣ ᠮ ᠠ ᠯ ᠬᠦ ᠬᠡ khanmal khökhöö 'saturated cuckoo' (onomat.) 285 Sibagu: Бэсрэг хөхөө ᠪᠡ ᠰᠷᠡ ᠭ ᠬᠦ ᠬᠡ besreg khökhöö 'medium cuckoo' (onomat.) 286 Sibagu: Эрээн хөхөө ᠡ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠬᠡ ereeŋ khökhöö 'variegated cuckoo' (onomat.) 287 Sibagu: Эгэл хөхөө ᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ egel khökhöö 'common cuckoo' (onomat.) 288 Sibagu: Хөхөө ᠬᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ khökhöö 'cuckoo' (onomat.) 289 МХИТТ: ,ᠱᠠᠭᠠᠺᠠᠭᠠᠶᠢᠯᠢᠭ- шаазгайлаг хөхөө (уулын шаазгайтай адил болоод жижигхэн нэгэн зүйл шувуу) 290 Sibagu: Эргүүборынхон ergüüboriŋkhoŋ 291 Sibagu: Лагс эргүүбор ᠯᠠ ᠭ ᠰᠠ ᠡ ᠷᠬᠢ ᠭᠦ ᠦ ᠪᠣ ᠷᠣ lags ergüü-bor 'sturdy stupid-bor' 292 Sibagu: Лагс эргүү бор ᠯᠠ ᠭ ᠰᠠ ᠡ ᠷᠬᠢ ᠭᠦ ᠦ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ lags ergüü bor 'sturdy stupid bor' 293 Sibagu: Эргүү цахлай ᠡ ᠷᠬᠢ ᠭᠦ ᠦ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ ergüu tsаkhlаi 'stupid gull' 294 Sibagu: Нохой шогшоор ᠨᠣ ᠬ ᠣ ᠢ ᠱᠣ ᠭ ᠣ ᠣ ᠣ ᠷ nokhoi shogshoor 'dog cuckoo' 295 Sibagu: Нохойн шогшир ᠨᠣ ᠬ ᠣ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠱᠣ ᠭ ᠰᠢ ᠷ nokhoiŋ shogshir 'dog kingfisher' 296 Sibagu: Өрнийн эргүүбор ᠦᠷᠦ ᠨ ᠡ  ᠹᠢ ᠨ ᠡ ᠷᠬᠢ ᠭᠦ ᠦ ᠪᠣ ᠷᠣ örniŋ ergüü-bor 'western stupid-bor' 297 Sibagu: Эргүү бор ᠡ ᠷᠬᠢ ᠭᠦ ᠦ ᠪᠣ ᠷᠣ ergüü bor 'stupid bor' 298 Sibagu: Ураацхайнхан uraatskhaiŋkhaŋ

24

24

232. Apodidae spp. (ᴛᴜʀ sağan ᴇɴɢ swift ʀᴜs стриж) – ураацай khk mvf (товчилсон үг : < уран

хараацай)299

233. Hirundapus (ᴛᴜʀ dikenli sağan ᴇɴɢ needletail ʀᴜs азиатские колючехвосты, колючехвостые

стрижи, иглохвостые стрижи) – моринураацай khk «ᴛᴜʀ at sağanı ᴇɴɢ horse swift ʀᴜs стриж-

лошадь»300

234. Hirundapus caudacutus (ᴛᴜʀ dikenli sağan ᴇɴɢ white-throated needletail ʀᴜs колючехвост,

колючехвостый стриж) – ойн моринураацай khk «ᴛᴜʀ ormanın at sağanı ᴇɴɢ horse swift of

forest ʀᴜs стриж-лошадь леса»301

, ойн ураацай khk «ᴛᴜʀ ormanın sağanı ᴇɴɢ swift of forest

ʀᴜs стриж леса»302

, согсор ураацай mvf «303

»

235. Apus pacificus (ᴛᴜʀ Pasifik sağanı ᴇɴɢ Pacific swift ʀᴜs белопоясный стриж,

белопоясничный стриж, белозадый стриж, восточноазиатский стриж) – хондлойцагаан

ураацай khk «ᴛᴜʀ kıçı beyaz sağan ᴇɴɢ [its] rump white swift ʀᴜs стриж-зад-белый»304

,

номхон далайн ураацай khk «ᴛᴜʀ Pasifik'in sağanı ᴇɴɢ swift of Pacific ʀᴜs стриж тихого

океана» , морин ураацай khk mvf «ᴛᴜʀ at sağanı ᴇɴɢ horse swift ʀᴜs стриж-лошадь»305

,

морин хараацай khk «ᴛᴜʀ at kırlangıcı ᴇɴɢ horse swallow ʀᴜs ласточка-лошадь» , сэрээн

сүүлт ураацай khk «ᴛᴜʀ çatal kuyruklu sağan ᴇɴɢ fork-tailed swift ʀᴜs стриж хвостом с

вилкой» , алаг морин хараацай khk «ᴛᴜʀ ala at kırlangıcı ᴇɴɢ pied horse swallow ʀᴜs пѐстрая

ласточка-лошадь»306

236. Apus apus (ᴛᴜʀ kara sağan ᴇɴɢ common swift ʀᴜs чѐрный стриж) – хурын ураацай khk mvf

«ᴛᴜʀ yağmurun sağanı ᴇɴɢ swift of rain ʀᴜs стриж дождя»307

, ураацай mvf «308

» , цамхагийн

ураацай mvf «ᴛᴜʀ kulenin sağanı ᴇɴɢ swift of tower ʀᴜs стриж башни»309

237. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – зосол khk «310

»

238. Gruiformes (ᴛᴜʀ turnamsılar ᴇɴɢ rails and cranes ʀᴜs журавлеобразные) – тогоруутан

(sibagu), тогоруу хэлбэртэн

239. Gruidae (ᴛᴜʀ turnagiller ᴇɴɢ cranes ʀᴜs журавлиные) – тогорууныхан «311

»

240. Gruidae spp. (ᴛᴜʀ turna ᴇɴɢ crane ʀᴜs журавль) – тогоруу khk mvf «312

» , тундруу «310

» ,

хундруу «310

» , пэлс «310

»

240.1. ᴛᴜʀ turna sürüsü ᴇɴɢ crane flock ʀᴜs журавлиная стая – тогорууны сүрэг «ᴛᴜʀ

turnanın sürüsü ᴇɴɢ crane's flock ʀᴜs стая журавля»

240.2. ᴛᴜʀ turna katarı (havada V şeklinde uçan turna sürüsü) – тогоруун цуваа

241. Balearica (ᴛᴜʀ taçlı turna ᴇɴɢ crowned-crane ʀᴜs павлиний журавль, венценосный

журавль) – залаат тогоруу khk «ᴛᴜʀ tepeli turna ᴇɴɢ crested crane ʀᴜs журавль с хохлом» ,

цацагт тогоруу khk «ᴛᴜʀ saçaklı turna ᴇɴɢ crested crane ʀᴜs журавль с хохлом»

242. Balearica regulorum (ᴛᴜʀ gri taçlı turna ᴇɴɢ grey crowned-crane ʀᴜs венценосный журавль,

восточный венценосный журавль, южный венценосный журавль, серый венценосный

299 Sibagu: As in other languages, the swifts are linguistically closely allied with the swallows. In Mongolian they are known as Ураацай uraatsai, which appears to be derived from Уран хараацай uraŋ kharaatsai 'deft swallow'. The nest of the swiftlets eaten as a delicacy is known in Mongolian as цагаан үүр tsagaaŋ üür 'white nest'. 300 Sibagu: The regularised names of 2007 give the double-barrelled name Моринураацай moriŋ-uraatsai 'horse swift' to the genus Hirundapus, despite the fact that the name Морин ураацай moriŋ uraatsai was originally given to the Fork-tailed (or Pacific) Swift. 301 Sibagu: Ойн моринураацай ᠣᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠣᠷᠠ ᠶᠠ ᠢ oiŋ moriŋ-uraatsai 'forest horse-swift' 302 Sibagu: Ойн ураацай ᠣᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠣᠷᠠ ᠶᠠ ᠢ oiŋ uraatsai 'forest swift' 303 Sibagu: Согсор ураацай ᠰᠣ ᠬ ᠰᠣ ᠷ ᠣᠷᠠ ᠶᠠ ᠢ sogsor uraatsai 'dishevelled swift' 304 Sibagu: Хондлойцагаан ураацай ᠬᠣ ᠨ ᠳᠣ ᠯ ᠠ ᠢ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠣᠷᠠ ᠶᠠ ᠢ khondloi-tsagaaŋ uraatsai 'white-rump swift' 305 Sibagu: Морин ураацай ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠣᠷᠠ ᠶᠠ ᠢ moriŋ uraatsai 'horse swift' 306 Sibagu: Алаг морин хараацай ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠣᠷᠠ ᠶᠠ ᠢ alag moriŋ kharaatsai 'motley horse swallow' 307 Sibagu: Хурын ураацай ᠬᠣ ᠷ ᠠ  ᠣᠷᠠ ᠶᠠ ᠢ khurin uraatsai 'rain swift' 308 Sibagu: Ураацай  ᠣᠷᠠ ᠶᠠ ᠢ uraatsai 'swift' 309 Sibagu: Цамхагийн ураацай ᠵᠠ ᠮ ᠬ ᠠ ᠭ ᠦᠨ ᠣᠷᠠ ᠶᠠ ᠢ tsamkhagiŋ uraatsai 'tower swift' 310 МХЗБДЖТ: зосол I.17.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл ураацай 311 Sibagu: Тогорууныхан togoruunikhaŋ 312 Sibagu: The general Mongolian word for crane is Тогоруу togoruu. Other names are Уурс uurs, Тундруу tundruu, Хундруу xundruu, and Пэлс pels.

25

25

журавль) – саарал залаат тогоруу khk «ᴛᴜʀ gri tepeli turna ᴇɴɢ grey crested crane ʀᴜs серый

журавль с хохлом»

243. Balearica pavonina (ᴛᴜʀ kara taçlı turna ᴇɴɢ black crowned-crane ʀᴜs павлиний журавль,

венценосный журавль) – хар залаат тогоруу khk «ᴛᴜʀ kara tepeli turna ᴇɴɢ black crested crane

ʀᴜs чѐрный журавль с хохлом»

244. Grus (ᴛᴜʀ turnalar ᴇɴɢ cranes ʀᴜs журавли) – жинхэнэ тогоруу khk «ᴛᴜʀ gerçek turna ᴇɴɢ

real crane ʀᴜs настоящий журавль»

245. Grus leucogeranus or Leucogeranus leucogeranus (ᴛᴜʀ ak turna ᴇɴɢ Siberian crane ʀᴜs

стерх) – цагаан тогоруу khk mvf «ᴛᴜʀ ak turna ᴇɴɢ white crane белый журавль»313

246. Grus canadensis or Antigone canadensis (ᴛᴜʀ Kanada turnası ᴇɴɢ sandhill crane ʀᴜs

канадский журавль) – канад тогоруу khk «ᴛᴜʀ Kanada turnası ᴇɴɢ Canada crane ʀᴜs журавль

Канада»

247. Grus vipio or Antigone vipio (ᴛᴜʀ ak boyunlu turna ᴇɴɢ white-naped crane ʀᴜs даурский

журавль) – цэн тогоруу khk «314

» , цэн khk «315

» , дагуурын тогоруу khk «ᴛᴜʀ Dağurya'nın

turnası ᴇɴɢ crane of Dauria ʀᴜs журавль Даурии» , тогоруу mvf «316

»

248. Grus rubicunda or Antigone rubicunda (ᴛᴜʀ Avustralya turnası ᴇɴɢ brolga ʀᴜs австралийский

журавль, бролга) – австрали тогоруу khk «ᴛᴜʀ Avustralya turnası ᴇɴɢ Australia crane ʀᴜs

журавль-Австралия»

249. Anthropoides (ᴛᴜʀ telli turnalar ᴇɴɢ demoiselle cranes ʀᴜs журавли-красавки) – тогируу khk

«317

»

250. Grus virgo or Anthropoides virgo (ᴛᴜʀ telli turna ᴇɴɢ demoiselle crane ʀᴜs журавль-красавка,

красавка, малый журавль) – өвөгт тогоруу khk «ᴛᴜʀ ibikli turna ᴇɴɢ crested crane ʀᴜs журавль

с хохлом»318

, өвөгт тогируу khk «ᴛᴜʀ ibikli telli turna ᴇɴɢ crested demoiselle crane ʀᴜs

журавль-красавка с хохлом» , хархираа khk mvf «319

» [cf. Turkish karkara] , арьсуу khk «320

» ,

агуурс khk «321

» , уурс khk «322

» , арис khk «323

» , хөх тогоруу khk «ᴛᴜʀ gök turna ᴇɴɢ blue

crane ʀᴜs синий журавль»320

251. Grus japonensis (ᴛᴜʀ Japon turnası ᴇɴɢ red-crowned crane ʀᴜs японский журавль,

уссурийский журавль, манчжурский журавль) – алаг тогоруу khk «ᴛᴜʀ ala turna ᴇɴɢ pied

crane ʀᴜs пѐстрый журавль»324

, ал сүүл mvf «ᴛᴜʀ al kuyruk ᴇɴɢ red tail ʀᴜs алый хвост»325

[Ü.Ç: kırmızılık kuyrukta değil baştadır; its head is red, but its tail is not red], сарт цагаан

тогоруу mvf «326

» , япон тогоруу khk «ᴛᴜʀ Japonya turnası ᴇɴɢ Japan crane ʀᴜs журавль-

Япония» , манжуур тогоруу khk «ᴛᴜʀ Mançurya turnası ᴇɴɢ Manchuria crane ʀᴜs журавль-

Маньчжурия»

313 Sibagu: Цагаан тогоруу ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠭᠣᠷᠣ ᠣ tsagaaŋ togoruu 'white crane' 314 Sibagu: Цэн тогоруу ᠵᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠣ tseŋ togoruu 'tseng crane' (tseng appears to be a type of goose; another meaning is 'white silk') 315 МХЗБДЖТ: цэн I.16.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тогоруу шувуу 316 Sibagu: Тогоруу ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠣ togoruu 'crane' 317 Sibagu: Under the 2007 regularised names, the genus Anthropoides is given a different name from Grus: Тогируу togiruu (where the 'i' is virtually unpronounced but modifies the pronunciation of the first 'o' in the direction of German 'ö' or French 'eu'). It is not clear where Тогируу togiruu comes from. It is not listed in dictionaries. It may represent a colloquial or dialect variant on Тогоруу togoruu. 318 Sibagu: Өвөгт тогируу ᠦᠪᠦ ᠭᠲᠣ ᠲᠣ ᠭᠢ ᠷᠣ ᠣ övögt togiruu 'crested crane' 319 Sibagu: Хархираа ᠬᠠ ᠷᠬᠢ ᠷ ᠠ kharkhiraa 'kharkhiraa' МХЗБДЖТ: хархираа I.12.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хөх тогоруу, арис МХИТТ: хархираа {ᠬᠠ ᠷᠬᠢ ᠷ ᠠ - хархираа тогоруу (хар тогоруутай адил болоод үнсэн өнгөтэй, нисэхдээ их дуу гаргадаг шувуу 320 Sibagu: Арьсуу ᠠ ᠷᠢ ᠰᠣ ar'suu ar'suu МХЗБДЖТ: арьсуу I.12.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ тогорууны өөр нэр, хувилгаан шувуу МХИТТ: арьсуу {ᠠ ᠷᠢ ᠰᠤ - Тогоруу шувууны нэг зүйл, хувилгаан шувуу 321 МХЗБДЖТ: агуурс I.9.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ тогорууны өөр нэр МХИТТ: агуурс ,ᠠ ᠭ ᠤ ᠷᠠ ᠰᠤ - Хөрөнгө, хогшил: агуурс ихтэй (хөрөнгө хогшилтой), эд агуурс *хоршоо+ (эд хөрөнгө) 322 МХЗБДЖТ: уурс I.3.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ тогоруу шувуу, амьтны хэвлий дэх үр зулзага МХИТТ: уурс ,ᠠ ᠭ ᠤ ᠷᠠ ᠰᠤ - Эд юм, хөрөнгө зоорь: эд уурс *хоршоо+ (эд зүйлс) 323 МХЗБДЖТ: хархираа I.12.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хөх тогоруу, арис 324 Sibagu: Алаг тогоруу ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠣ alag togoruu 'motley crane' 325 Sibagu: Ал сүүл ᠠ ᠯ ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ al süül 'red tail' 326 Sibagu: Сарт цагаан тогоруу ᠰᠠ ᠷᠲ ᠣ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠣ sart tsagaaŋ togoruu 'mooned white crane'

26

26

252. Grus americana (ᴛᴜʀ ötücü turna ᴇɴɢ whooping crane ʀᴜs американский журавль) –

америк тогоруу khk «ᴛᴜʀ Amerika turnası ᴇɴɢ America crane ʀᴜs журавль-Америка»

253. Grus grus (ᴛᴜʀ allı turna ᴇɴɢ common crane ʀᴜs серый журавль) – хархираа тогоруу khk

«327

» , хөх тогоруу mvf «ᴛᴜʀ gök turna ᴇɴɢ blue crane ʀᴜs синий журавль»328

, тогоруу khk

254. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – шүүдэс khk «329

» , шүүдрийн тогоруу khk «ᴛᴜʀ çiyin turnası ᴇɴɢ crane of dew

ʀᴜs журавль росы»

255. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – жүнс khk «330

»

256. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – умайс khk «331

»

257. Grus monacha (ᴛᴜʀ tepeli turna ᴇɴɢ hooded crane ʀᴜs чѐрный журавль) – хар тогоруу khk

mvf «ᴛᴜʀ kara turna ᴇɴɢ black crane ʀᴜs чѐрный журавль»332

258. Grus nigricollis (ᴛᴜʀ kara boyunlu turna ᴇɴɢ black-necked crane ʀᴜs черношейный

журавль) – хар хүзүүт тогоруу mvf «ᴛᴜʀ kara boyunlu turna ᴇɴɢ black-necked crane ʀᴜs

журавль с чѐрным шеей»333

259. Rallidae (ᴛᴜʀ sutavuğugiller ᴇɴɢ rails ʀᴜs пастушковые) – түнжүүрийнхэн «334

»

260. Rallus (ᴛᴜʀ sukılavuzları ᴇɴɢ water rails ʀᴜs пастушки) – түнжүүр khk

261. Rallus indicus (ᴛᴜʀ Doğu sukılavuzu ᴇɴɢ brown-cheeked rail, eastern water rail ʀᴜs

восточный пастушок, восточносибирский пастушок) – усны түнжүүр khk «ᴛᴜʀ suyun

sukılavuzu ᴇɴɢ rail of water ʀᴜs пастушок воды»335

, түнжүүр khk «336

» , ханчир mvf «337

»

262. Crex (ᴛᴜʀ bıldırcınkılavuzları ᴇɴɢ corn crakes ʀᴜs коростели) – түнжин khk «»

263. Crex crex (ᴛᴜʀ bıldırcınkılavuzu ᴇɴɢ corn crake ʀᴜs коростель, дергач) – явган түнжин khk

«ᴛᴜʀ yaya bıldırcınkılavuzu ᴇɴɢ corn crake on foot ʀᴜs пеший коростель»338

, тариан түнжүүр

khk «ᴛᴜʀ tahıl sukılavuzu ᴇɴɢ grain rail ʀᴜs пастушок-зерно»339

264. Porzana (ᴛᴜʀ sutavukları ᴇɴɢ crakes ʀᴜs погоныши) – түнжгэр khk

265. Porzana porzana (ᴛᴜʀ benekli sutavuğu ᴇɴɢ spotted crake ʀᴜs погоныш) – тоодон түнжгэр

khk «ᴛᴜʀ kısa sutavuğu ᴇɴɢ short crake ʀᴜs короткий погоныш»340

, тоодон түнжүүр khk «ᴛᴜʀ

kısa sukılavuzu ᴇɴɢ short rail ʀᴜs короткий пастушок»341

266. Gallinula (ᴛᴜʀ saztavukları ᴇɴɢ gallinules, moorhens ʀᴜs камышницы) – ханчир khk «»

267. Gallinula chloropus (ᴛᴜʀ saztavuğu ᴇɴɢ moorhen ʀᴜs камышница, камышовая курица) –

хажилгат ханчир khk «342

» , хажилгат түнжүүр khk «343

» , мэлзэн харгууна mvf «344

» ,

доголон ханчир khk «ᴛᴜʀ topal saztavuğu ᴇɴɢ lame moorhen ʀᴜs хромая камышница»345

,

жанч тахиа khk «346

»

268. Fulica (ᴛᴜʀ mekeler ᴇɴɢ coots ʀᴜs лысухи) – түнжүү khk

327 Хархираа тогоруу ᠬᠠ ᠷᠬᠢ ᠷ ᠠ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠣ kharkhiraa togoruu 'kharkhiraa crane' 328 Хөх тогоруу ᠬᠦ ᠬᠡ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠣ khökh togoruu 'darkblue crane' 329 МХЗБДЖТ: шүүдэс I.26.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тогоруу, шүүдрийн тогоруу МХИТТ: шүүдэс ,ᠰᠢ ᠦ ᠳᠡ ᠰᠦ - Нэг зүйл тогоруу 330 МХЗБДЖТ: жүнс I.3.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ тогоруу шувууны өөр нэр МХИТТ: жүнс ,ᠹᠦ ᠩᠰᠦ - Тогоруу шувууны өөр нэр 331 МХЗБДЖТ: умайс I.9.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ тогорууны өөр нэр МХИТТ: умайс ,ᠤᠮ ᠠ ᠢ ᠢ ᠰᠤ - Тогоруу 332 Sibagu: Хар тогоруу ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠣ khar togoruu 'black crane' 333 Sibagu: Хар хүзүүт тогоруу ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠬᠦ ᠺᠦ ᠭᠦ ᠲᠦ ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠣ khar khüzüüt togoruu 'black-necked crane' 334 Sibagu: Түнжүүрийнхэн tüŋjüüriŋkheŋ 335 Sibagu: Усны түнжүүр ᠣᠰᠣ ᠨ ᠤ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠦ ᠷ usni tüŋjüür 'water rail' 336 Sibagu: Түнжүүр ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠦ ᠷ tüŋjüür 'rail' 337 Sibagu: Ханчир ᠬᠠ ᠨ ᠶᠢ ᠷ khanchir 'rail' 338 Sibagu: Явган түнжйн ᠶᠠ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠨ yavgaŋ tüŋjiŋ 'walking rail (variant form)' 339 Sibagu: Тариан түнжүүр ᠲᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠦ ᠷ tariaŋ tüŋjüür 'grain rail' 340 Sibagu: Тоодон түнжгэр ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠳᠣ ᠩ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠷ toodoŋ tünjger 'short rail (variant form)' 341 Sibagu: Тоодон түнжүүр ᠲᠣ ᠭ ᠣ ᠳᠣ ᠩ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠦ ᠷ toodoŋ tüŋjüür 'short rail' 342 Sibagu: Хажилгат ханчир ᠬᠠ ᠺᠢ ᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠬᠠ ᠨ ᠶᠢ ᠷ khajilgat khaŋchir 'fringed (?) moorhen' 343 Sibagu: Хажилгат түнжүүр ᠬᠠ ᠺᠢ ᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠦ ᠷ khajilgat tüŋjüür 'fringed (?) rail' 344 Sibagu: Мэлзэн харгууна ᠮᠡ ᠯ ᠺᠡ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭᠣ ᠨ ᠠ melzen kharguun 'bald coot' 345 Sibagu: The Moorhen (and the Watercock) are known as Доголон ханчир dogoloŋ khaŋchir 'limping moorhen'. Since ханчир khaŋchir also means 'withered arm' in Mongolian, the name literally means 'limping leg withered arm'. 346 МХИТТ: жанч тахиа *амьтан+ (доголон ханчир гэдэг шувуу)

27

27

269. Fulica atra (ᴛᴜʀ sakarmeke ᴇɴɢ coot ʀᴜs лысуха) – халзан түнжүү khk «ᴛᴜʀ kel sakarmeke

ᴇɴɢ bald coot ʀᴜs лысая лысуха»347

, халзан түнжүүр khk «ᴛᴜʀ kel sukılavuzu ᴇɴɢ bald rail ʀᴜs

лысый пастушок»348

, халзан харгууна mvf «ᴛᴜʀ kel sakarmeke ᴇɴɢ bald coot ʀᴜs лысая

лысуха»349

, халзан шувуу mvf «ᴛᴜʀ kel kuş ᴇɴɢ bald bird ʀᴜs лысая птица»350

, харгууна mvf

«351

»

270. Amaurornis (ᴛᴜʀ çalı sutavukları ᴇɴɢ bush-hens ʀᴜs малые пастушки, зеленоклювые

камышницы, толстоклювые погоныши) – түнжүүхэй khk

271. Amaurornis phoenicurus (ᴛᴜʀ akgöğüslü sutavuğu ᴇɴɢ white-breasted waterhen ʀᴜs

белогрудый погоныш) – цагааномруут түнжүүхэй khk «ᴛᴜʀ ak göğüslü çalı sutavuğu ᴇɴɢ

white-breasted bush-hen ʀᴜs малый пастушок с белой грудью»352

, шалбаа ханчир mvf «ᴛᴜʀ

bataklık sukılavuzu ᴇɴɢ marsh rail ʀᴜs пастушок-болото»353

, тарач mvf «354

» , тарач тахиа

mvf «355

»

272. Zapornia parva or Porzana parva (ᴛᴜʀ bataklık sutavuğu ᴇɴɢ little crake ʀᴜs малый

погоныш) – хурган түнжгэр khk «ᴛᴜʀ kuzu sutavuğu ᴇɴɢ lamb crake ʀᴜs погоныш-ягнѐнок»

273. Zapornia pusilla or Porzana pusilla (ᴛᴜʀ küçük sutavuğu ᴇɴɢ Baillon's crake ʀᴜs погоныш-

крошка) – оодон түнжгэр khk «ᴛᴜʀ kısa sutavuğu ᴇɴɢ short crake ʀᴜs короткий погоныш»356

,

оодон түнжүүр khk түнжүүр «ᴛᴜʀ kısa sukılavuzu ᴇɴɢ short rail ʀᴜs короткий пастушок»357

,

бяцхан ханчир mvf «ᴛᴜʀ küçük sukılavuzu ᴇɴɢ little rail ʀᴜs маленький пастушок»358

274. Coturnicops exquisitus (ᴛᴜʀ akkanatlı sutavuğu ᴇɴɢ Swinhoe's rail ʀᴜs белокрылая курочка-

малютка, белокрылый погоныш, азиатский белокрылый погоныш, изящный погоныш) –

бичилхэн түнжгэр khk «ᴛᴜʀ küçücük sutavuğu ᴇɴɢ small crake ʀᴜs маленький погоныш»359

,

бичилхэн түнжүүр khk «ᴛᴜʀ küçücük sukılavuzu ᴇɴɢ small rail ʀᴜs маленький пастушок»360

,

цагаан далавчит ханчир mvf «ᴛᴜʀ ak kanatlı sukılavuzu ᴇɴɢ white-winged rail ʀᴜs пастушок с

белым крылом»361

275. Charadriiformes (ᴛᴜʀ yağmurkuşları ᴇɴɢ shorebirds ʀᴜs ржанкообразные) – хиазтан

(sibagu) , хөгчүүтэн

276. Burhinidae (ᴛᴜʀ kocagözgiller ᴇɴɢ thick-knees ʀᴜs авдотковые) – шарандангийнхан «362

»

277. Burhinus (ᴛᴜʀ kalınbacak, kocagöz ᴇɴɢ thick-knee, stone curlew ʀᴜs авдотка) – шарандан

khk

278. Burhinus oedicnemus (ᴛᴜʀ kalınbacak, kocagöz ᴇɴɢ thick-knee, stone curlew ʀᴜs авдотка) –

эгэл шарандан khk «ᴛᴜʀ bayağı kalınbacak ᴇɴɢ common thick-knee ʀᴜs обыкновенная

авдотка»363

279. Pluvialidae (ᴛᴜʀ altın yağmurcungiller ᴇɴɢ golden-plovers ʀᴜs золотистые ржанки) –

280. Pluvialis (ᴛᴜʀ yağmurcunlar ᴇɴɢ golden plovers ʀᴜs ржанки) – сүвээцагаан «ᴛᴜʀ böğrü

beyaz ᴇɴɢ [its] flank white ʀᴜs бок белый»

347 Sibagu: Халзан түнжүү ᠬᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠨ ?? khalzaŋ tüŋjüü 'bald-foreheaded rail (variant form)' 348 Sibagu: Халзан түнжүүр ᠬᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠨ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠦ ᠷ khalzaŋ tüŋjüür 'bald-foreheaded rail' 349 Sibagu: Халзан харгууна ᠬᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠣ ᠨ ᠠ khalzaŋ kharguun 'bald-foreheaded coot' 350 Sibagu: Халзан шувуу ᠬᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠨ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ khalzaŋ shuvuu 'bald-foreheaded bird' 351 Sibagu: Харгууна ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠣ ᠨ ᠠ kharguun 'coot' 352 Sibagu: Цагааномруут түнжүүхэй ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠣᠮ ᠣ ᠷᠣ ᠣ ᠲ ᠣ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠦ ᠭᠡ ᠬᠡ ᠢ tsagaaŋ-omruut tüŋjüükhei 'white-bellied rail (variant form)' 353 Sibagu: Шалбаа ханчир ᠱᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠬᠠ ᠨ ᠶᠢ ᠷ shalbaa khanchir 'marsh rail' 354 Sibagu: Тарач ᠲᠠ ᠷᠠ ᠶᠢ tarach 'waterhen' 355 Sibagu: Another Inner Mongolian name for the rails is Тарач тахиа tarach takhia 'tarach fowl'. 356 Sibagu: Оодон түнжгэр ᠣᠭ ᠣ ᠳᠣ ᠩ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠷ oodoŋ tünjger 'short rail (variant form)' 357 Sibagu: Оодон түнжүүр ᠣᠭ ᠣ ᠳᠣ ᠩ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠦ ᠷ oodoŋ tüŋjüür 'short rail' 358 Sibagu: Бяцхан ханчир ᠪᠢ ᠶᠢ ᠬ ᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠨ ᠶᠢ ᠷ byatskhan khanchir 'little rail' 359 Sibagu: Бичилхэн түнжгэр ᠪᠢ ᠶᠢ ᠯ ᠬᠡ ᠨ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠷ bichilkheŋ tüŋjger 'small rail (variant form)' 360 Sibagu: Бичилхэн түнжүүр ᠪᠢ ᠶᠢ ᠯ ᠬᠡ ᠨ ᠲᠦ ᠨ ᠺᠢ ᠭᠦ ᠷ bichilkheŋ tüŋjüür 'small rail' 361 Sibagu: Цагаан далавчит ханчир ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠪᠶᠢ ᠲ ᠣ ᠬᠠ ᠨ ᠶᠢ ᠷ tsagaaŋ dalavchit khanchir 'white-winged rail' 362 Sibagu: Шарандангийнхан sharandanginkhaŋ 363 Sibagu: Эгэл шарандан ᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠰᠢ ᠷᠠ ᠩᠳᠠ ᠩ egel sharandaŋ 'common stonecurlew'

28

28

281. Pluvialis apricaria (ᴛᴜʀ altın yağmurcun ᴇɴɢ golden plover ʀᴜs золотистая ржанка) –

шаргал сүвээ цагаан khk «ᴛᴜʀ sarımsı yağmurcun ᴇɴɢ yellowish plover ʀᴜs желтоватая

ржанка»

282. Pluvialis fulva (ᴛᴜʀ küçük altın yağmurcun ᴇɴɢ Pacific golden plover ʀᴜs бурокрылая

ржанка, азиатская бурокрылая ржанка, сибирская бурокрылая ржанка) – азийн

сүвээцагаан364

~ азийн сүвээ цагаан365

khk «ᴛᴜʀ Asya'nın yağmurcunu ᴇɴɢ plover of Asia ʀᴜs

ржанка Азии» , азийн шаргал сүвээ цагаан khk «ᴛᴜʀ Asya'nın sarımsı yağmurcunu ᴇɴɢ

yellowish plover of Asia ʀᴜs желтоватая ржанка Азии»366

, шаргал сүвээ цагаан khk «ᴛᴜʀ

sarımsı yağmurcun ᴇɴɢ yellowish plover ʀᴜs желтоватая ржанка»367

, цоохор тонгор mvf «ᴛᴜʀ

benekli yağmurkuşu ᴇɴɢ spotted plover ʀᴜs крапчатый зуѐк»368

, бор алаг тонгор mvf «ᴛᴜʀ

kahverengimsi boz ala yağmurkuşu ᴇɴɢ brownish-pied plover ʀᴜs серовато-коричневый пѐстый

зуѐк»369

283. Pluvialis squatarola (ᴛᴜʀ gümüş yağmurcun ᴇɴɢ grey plover ʀᴜs тулес) – буурал

сүвээцагаан370

~ буурал сүвээ цагаан371

khk «ᴛᴜʀ kır yağmurcun ᴇɴɢ grey plover ʀᴜs серая

ржанка» , буурал тонгор mvf «ᴛᴜʀ kır yağmurkuşu ᴇɴɢ grey plover ʀᴜs серый зуѐк»372

,

тарлан хавтгаалжин khk «ᴛᴜʀ ala yağmurcun ᴇɴɢ motley plover ʀᴜs крапчатая ржанка»373

284. Recurvirostridae (ᴛᴜʀ kılıçgagagiller ᴇɴɢ avocets and stilts ʀᴜs шилоклювковые) –

ээтэнгийнхэн «374

»

285. Himantopus (ᴛᴜʀ uzunbacak ᴇɴɢ stilt ʀᴜs ходулочник) – хилэнжигүүр khk «ᴛᴜʀ kadife

kanat ᴇɴɢ velvet-wing ʀᴜs крыло-бархат» ~ хилэн жигүүрт khk «ᴛᴜʀ kadife kanatlı ᴇɴɢ velvet-

winged ʀᴜs с бархатом крылом»375

286. Himantopus himantopus (ᴛᴜʀ uzunbacak ᴇɴɢ black-winged stilt ʀᴜs ходулочник) – эгэл

хилэнжигүүр khk «ᴛᴜʀ bayağı kadife kanat ᴇɴɢ common velvet-wing ʀᴜs обыкновенное крыло-

бархат»376

, хилэн жигүүрт khk «ᴛᴜʀ kadife kanatlı ᴇɴɢ velvet-winged ʀᴜs с бархатом

крылом»377

, хилэн далавчит хутгалжин mvf «ᴛᴜʀ kadife kanatlı kılıçgaga ᴇɴɢ velvet-winged

avocet ʀᴜs шилоклювка с бархатом крылом»378

, харлиг өндөр хутгалжин mvf «379

»

287. Recurvirostra (ᴛᴜʀ kılıçgaga ᴇɴɢ avocet ʀᴜs шилоклювка) – ээтэн khk «380

» , хутгалжин

mvf «381

»

288. Recurvirostra avosetta (ᴛᴜʀ kılıçgaga ᴇɴɢ pied avocet ʀᴜs шилоклювка) – алаг ээтэн khk

«ᴛᴜʀ ala kılıçgaga ᴇɴɢ pied avocet ʀᴜs пѐстрая шилоклювка»382

, ээтэн khk «ᴛᴜʀ yukarı kıvrık,

bükük, eğik ᴇɴɢ bent-upwards ʀᴜs с загнутым вверх носком»383

, хутгалжин mvf «384

»

364 Sibagu: Азийн сүвээцагаан ᠠ ᠽᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠰᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ aziŋ süvee-tsagaaŋ 'Asian side-white' 365 Sibagu: Азийн сүвээ цагаан ᠠ ᠽᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠰᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ aziŋ süvee tsagaaŋ 'Asian side-white' 366 Sibagu: Азийн шаргал сүвээ цагаан ᠠ ᠽᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠰᠢ ᠷᠭ ᠠ ᠯ ᠰᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ aziŋ shargal süvee tsagaaŋ 'Asian yellowish side-white' 367 Sibagu: Шаргал сүвээ цагаан ᠰᠢ ᠷᠭ ᠠ ᠯ ᠰᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ shargal süvee tsagaaŋ 'yellowish side-white' 368 Sibagu: Цоохор тонгор ᠵᠣ ᠬ ᠣ ᠷ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ tsoochor toŋgor 'spotted plover' 369 Sibagu: Бор алаг тонгор ᠪᠣ ᠷᠣ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ bor alag toŋgor 'dun motley plover' 370 Sibagu: Буурал сүвээцагаан ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠰᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ buural süvee-tsagaaŋ 'greyish side-white' 371 Sibagu: Буурал сүвээ цагаан ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠰᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ buural süvee tsagaaŋ 'greyish side-white' 372 Sibagu: Буурал тонгор ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ buural toŋgor 'greyish plover' 373 Sibagu: Тарлан хавтгаалжин ᠲᠠ ᠷᠯ ᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ tarlaŋ khavtgaaljiŋ 'varicoloured lapwing' 374 Sibagu: Ээтэнгийнхэн eeteŋgiŋkheŋ 375 Sibagu: The Black-winged Stilt is known as Хилэн жигүүрт khileŋ jigüürt meaning 'velvet-winged'. In the 2007 "binomial-style" official list, this is melded into a single-word generic name, Хилэнжигүүр khileŋ-jigüür 'velvet-wing'. 376 Sibagu: Эгэл хилэнжигүүр ᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠬᠢ ᠯ ᠢ ᠩ ᠹᠢ ᠭᠦ ᠷᠲ ᠦ egel khileŋ-jigüür 'common velvet-wing' 377 Sibagu: Хилэн жигүүрт ᠬᠢ ᠯ ᠢ ᠩ ᠹᠢ ᠭᠦ ᠷᠲ ᠦ khileŋ jigüürt 'velvet-winged' 378 Sibagu: Хилэн далавчит хутгалжин ᠬᠢ ᠯ ᠢ ᠩ ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠪᠶᠢ ᠲ ᠣ ᠬᠢ ᠲ ᠣ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ khileŋ dalvchit khutgaljiŋ 'velvet-winged avocet' 379 Sibagu: Харлиг өндөр хутгалжин ᠬᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠢ ᠭ ᠦᠨ ᠳᠦ ᠷ ᠬᠢ ᠲ ᠣ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ kharlig öndör khutgaljiŋ 'blackspotted tall avocet' 380 Sibagu: The Avocet is known as Ээтэн eeteŋ, which means 'bent-upwards', referring to the bird's bill. 381 Sibagu: In the Inner Mongolian naming, both *Himantopus and Recurvirostra+ are known as Хутгалжин khutgaljiŋ. The pronunciation of this name is uncertain. The word is not listed in dictionaries but could be related to the verb хутгалах khutgalakh 'to stab'. It is also used for the Ibisbill in China. 382 Sibagu: Алаг ээтэн ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠡ ᠭᠡ ᠲ ᠡ ᠨ alag eeteŋ 'motley bent-upwards' 383 Sibagu: Ээтэн ᠡ ᠭᠡ ᠲ ᠡ ᠨ eeteŋ 'bent-upwards' 384 Sibagu: Хутгалжин ᠬᠢ ᠲ ᠣ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ khutgaljiŋ

29

29

289. Ibidorhynchidae (ᴛᴜʀ aynakgagagiller ᴇɴɢ ibisbill ʀᴜs серпоклювы) –

290. Ibidorhyncha struthersii (ᴛᴜʀ aynakgaga ᴇɴɢ ibisbill ʀᴜs серпоклюв) – өрвөлдэй

хутгалжин mvf «ᴛᴜʀ ibis kılıçgaga ᴇɴɢ ibis avocet ʀᴜs шилоклювка-ибис»385

291. Haematopodidae (ᴛᴜʀ poyrazkuşugiller ᴇɴɢ oystercatchers ʀᴜs кулики-сороки) – алаг

зарагынхан «386

»

292. Haematopus ostralegus (ᴛᴜʀ poyrazkuşu ᴇɴɢ oystercatcher ʀᴜs кулик-сорока) – шаазгай

алаг зараг mvf «ᴛᴜʀ saksağan alaca çulluk ᴇɴɢ magpie-pied woodcock ʀᴜs вальдшнеп-

пѐстросорока»387

293. Charadriidae (ᴛᴜʀ yağmurcungiller ᴇɴɢ plovers and lapwings ʀᴜs ржанковые) – хиазынхан

«388

»

294. Charadrius (ᴛᴜʀ yağmurkuşu ᴇɴɢ plover ʀᴜs зуѐк) – хиазат «389

» , усны шаазгай «ᴛᴜʀ

suyun saksağanı ᴇɴɢ magpie of water ʀᴜs сорока воды»390

295. Eudromias (ᴛᴜʀ dağ yağmurkuşu ᴇɴɢ dotterel ʀᴜs хрустан) – цагаанхиазат «ᴛᴜʀ ak

yağmurkuşu ᴇɴɢ white plover ʀᴜs белый зуѐк»391

296. Eudromias morinellus or Charadrius morinellus (ᴛᴜʀ dağ yağmurkuşu ᴇɴɢ dotterel ʀᴜs

хрустан) – урианхайн цагаанхиазат khk «ᴛᴜʀ Uryanhayın ak yağmurkuşu ᴇɴɢ white plover of

Uriankhai ʀᴜs белый зуѐк урянхайца»392

, урианхайн сүвээ цагаан khk «ᴛᴜʀ Uryanhayın

yağmurcunu ᴇɴɢ plover of Uriankhai ʀᴜs ржанка урянхайца»393

, урианхайн тонгор mvf «ᴛᴜʀ

Uryanhayın yağmurkuşu ᴇɴɢ plover of Uriankhai ʀᴜs зуѐк урянхайца»394

297. Charadrius hiaticula (ᴛᴜʀ halkalı yağmurkuşu ᴇɴɢ ringed plover ʀᴜs галстучник) –

хүзүүвчит хиазат khk «ᴛᴜʀ tasmalı yağmurkuşu ᴇɴɢ collared plover ʀᴜs зуѐк с ошейником»395

,

хиазат сүвээ цагаан khk «ᴛᴜʀ tasmalı yağmurcun ᴇɴɢ collared plover ʀᴜs ржанка с

ошейником»396

, хошуурхаг тонгор mvf «397

» , хошуурхаг алаг тонгор mvf «398

»

298. Thinornis dubius or Charadrius dubius (ᴛᴜʀ küçük halkalı yağmurkuşu ᴇɴɢ little ringed plover

ʀᴜs малый зуѐк) – нарийн хиазат khk «ᴛᴜʀ narin yağmurkuşu ᴇɴɢ thin plover ʀᴜs тонкий

зуѐк»399

, хар хүзүүт тонгор mvf «ᴛᴜʀ kara boyunlu yağmurkuşu ᴇɴɢ black-necked plover ʀᴜs

зуѐк с чѐрным шеей»400

, хар хүзүүт алаг тонгор mvf «ᴛᴜʀ kara boyunlu ala yağmurkuşu ᴇɴɢ

black-necked pied plover ʀᴜs пѐстый зуѐк с чѐрным шеей»401

299. Vanellus vanellus (ᴛᴜʀ kızkuşu ᴇɴɢ northern lapwing ʀᴜs чибис, пигалица) – умардын

хавтгаалж khk «ᴛᴜʀ kuzeyin kızkuşu ᴇɴɢ lapwing of north ʀᴜs чибис северной»402

, хавтгаалж

khk mvf «403

» , отгот хавтгаалж mvf «404

» , бараан хавтгаалж mvf «ᴛᴜʀ koyu kızkuşu ᴇɴɢ dark

385 Sibagu: Өрвөлдэй хутгалжин ᠦᠷᠪᠢ ᠯ ᠲ ᠠ ᠢ ᠬᠢ ᠲ ᠣ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ örvildei khutgaljiŋ 'ibis avocet 386 Sibagu: Алаг зарагынхан alag zaragiŋkhaŋ 387 Sibagu: Шаазгай алаг зараг ᠱᠠ ᠭ ᠠ ᠺᠠ ᠭ ᠠ ᠢ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ shaazgai alag zarag 'magpie motley woodcock' 388 Sibagu: Хиазынхан khiaziŋkhaŋ 389 Sibagu: In contrast, the plovers do not appear to have a widely accepted name in Mongolian. In Inner Mongolia, the plovers are called Тонгор tongor, a word found in large Mongolian dictionaries as the name of a 'bird that lives on shores'. In pre-2007 ornithological lists, the plovers are called Сүвээ цагаан süvee tsagaaŋ, meaning 'side-white', mostly applied to the Pluvialinae, and Хиазат khiazat, meaning 'laced' or 'inlaid', applied to the Charadriinae, but these are not found in ordinary dictionaries with the meaning 'plover'. (For the record, Japanese-Mongolian dictionaries give Усны шаазгай usni shaazgai 'water magpie'.) 390 МХИТТ: усны шаазгай (амьтан): хошуу урт бөгөөд хар, толгой цагаан, сүүл охор, шилбэ өндөр, элс хойг газар сууж, загас иддэг шувуу 391 Sibagu: Цагаанхиазат tsagaaŋ-khiazat 392 Урианхайн цагаанхиазат ᠣᠷᠢ ᠶᠠ ᠩᠬ ᠠ ᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠢ ᠺᠠ ᠲ ᠣ uriaŋkhaiŋ tsagaaŋ-khiazat 'Uriankhai white-plover' 393 Урианхайн сүвээ цагаан ᠣᠷᠢ ᠶᠠ ᠩᠬ ᠠ ᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠰᠦ ᠪᠦ ᠭᠡ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ uriaŋkhaiŋ süvee tsagaaŋ 'Uriankhai side white' 394 Урианхайн тонгор ᠣᠷᠢ ᠶᠠ ᠩᠬ ᠠ ᠢ  ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ uriaŋkhaiŋ toŋgor 'Uriankhai plover' 395 Sibagu: Хүзүүвчит хиазат ᠬᠦ ᠺᠣ ᠬᠦ ᠪᠶᠢ ᠲ ᠣ ᠬᠢ ᠺᠠ ᠲ ᠣ khüzüüvchit khiazat 'collared plover' 396 Sibagu: Хиазат сүвээ цагаан ᠬᠢ ᠺᠠ ᠲ ᠣ ᠰᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ khiazat süvee tsagaaŋ 'laced (=plover) side-white' 397 Sibagu: Хошуурхаг тонгор ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷᠬ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ khushuurxag toŋgor 'billed plover' 398 Sibagu: Хошуураг алаг тонгор ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ khushuurag alag toŋgor 'billed motley plover' 399 Sibagu: Нарийн хиазат ᠨᠠ ᠷᠢ ᠨ ᠬᠢ ᠺᠠ ᠲ ᠣ nariŋ khiazat 'slender plover' 400 Sibagu: Хар хүзүүт тонгор ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠬᠦ ᠹᠦ ᠭᠦ ᠲᠦ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ khar khüzüüt toŋgor 'black-necked plover' 401 Sibagu: Хар хүзүүт алаг тонгор ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠬᠦ ᠺᠦ ᠭᠦ ᠲᠦ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ khar khüzüüt alag toŋgor 'black-necked motley plover' 402 Sibagu: Умардын хавтгаалж ᠣᠮ ᠠ ᠷᠠ ᠲ ᠣ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ umardiŋ khavtgaalj 'northern lapwing' 403 Sibagu: Xавтгаалж ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ khavtgaalj 'lapwing'

30

30

lapwing ʀᴜs тѐмный чибис»405

, цацагт хавтгаалж mvf «ᴛᴜʀ saçaklı kızkuşu ᴇɴɢ crested

lapwing ʀᴜs чибис с хохлом»406

300. Microsarcops (ᴛᴜʀ bozbaş kızkuşu ᴇɴɢ grey-headed lapwing ʀᴜs серый чибис) – зуунхурга

«ᴛᴜʀ yüzyıl kuzusu ᴇɴɢ century lamb ʀᴜs ягнѐнок-века»

301. Vanellus cinereus [Microsarcops cinereus] (ᴛᴜʀ bozbaş kızkuşu ᴇɴɢ grey-headed lapwing ʀᴜs

серый чибис, сероголовый чибис, китайский украшенный чибис, китайский чибис) –

саарал зуунхурга khk «ᴛᴜʀ gri bozbaş kızkuşu ᴇɴɢ grey grey-headed lapwing ʀᴜs серый серый

чибис»407

, саарал хавтгаалж khk «ᴛᴜʀ gri kızkuşu ᴇɴɢ grey lapwing ʀᴜs серый чибис»408

, бор

хавтгаалж mvf «ᴛᴜʀ kahverengimsi boz kızkuşu ᴇɴɢ brownish grey lapwing ʀᴜs серовато-

коричневый чибис»409

302. Vanellus gregarius (ᴛᴜʀ sürmeli kızkuşu ᴇɴɢ sociable lapwing ʀᴜs кречѐтка) – хээрийн

хавтгаалж khk «ᴛᴜʀ kırın kızkuşu ᴇɴɢ lapwing of wilderness ʀᴜs чибис поля»410

303. Vanellus leucurus (ᴛᴜʀ ak kuyruklu kızkuşu ᴇɴɢ white-tailed lapwing ʀᴜs белохвостая

пигалица, белохвостая кречѐтка) – цагаан сүүлт хавтгаалж khk (Ü.Ç) «ᴛᴜʀ ak kuyruklu

kızkuşu ᴇɴɢ white-tailed lapwing ʀᴜs пигалица с белой хвостом»

304. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – барлиг khk «411

» , барлиг бялзуухай khk «412

»

305. Eupoda asiatica or Charadrius asiaticus (ᴛᴜʀ Asya yağmurkuşu ᴇɴɢ Caspian plover ʀᴜs

каспийский зуѐк) – улаан энгэрт алаг тонгор mvf «413

»

306. Eupoda veredus or Charadrius veredus (ᴛᴜʀ Doğu yağmurkuşu ᴇɴɢ oriental plover ʀᴜs

восточный зуѐк, длинноногий зуѐк) – дорнын хиазат khk «ᴛᴜʀ doğunun yağmurkuşu ᴇɴɢ

plover of east ʀᴜs зуѐк востока»414

, дорнодын хиазат415

khk ~ дорнотын хиазат khk «ᴛᴜʀ

doğunun yağmurkuşu ᴇɴɢ plover of east ʀᴜs зуѐк востока» , дорнодын тонгор mvf «ᴛᴜʀ

doğunun yağmurkuşu ᴇɴɢ plover of east ʀᴜs зуѐк востока»416

307. Eupoda leschenaultii or Charadrius leschenaultii (ᴛᴜʀ büyük yağmurkuşu ᴇɴɢ greater

sandplover ʀᴜs толстоклювый зуѐк, большеклювый зуѐк, длинноклювый зуѐк) – зэвэн

хиазат khk «417

» , зэвэн тонгор mvf «418

» , элсэч алаг тонгор mvf «419

»

308. Eupoda mongola or Charadrius mongolus (ᴛᴜʀ Moğol yağmurkuşu ᴇɴɢ lesser sandplover ʀᴜs

монгольский зуѐк, короткоклювый зуѐк, коротконосый зуѐк) – монгол хиазат khk «ᴛᴜʀ

Moğol yağmurkuşu ᴇɴɢ Mongolian plover ʀᴜs монгольский зуѐк»420

, монгол алаг тонгор mvf

«ᴛᴜʀ Moğol ala yağmurkuşu ᴇɴɢ Mongolian pied plover ʀᴜs монгольский пѐстый зуѐк»421

,

тонгор mvf «422

»

309. Ochthodromus alexandrinus or Charadrius alexandrinus (ᴛᴜʀ kesik kolyeli yağmurkuşu ᴇɴɢ

Kentish plover ʀᴜs морской зуѐк) – тэнгисийн хиазат khk «ᴛᴜʀ denizin yağmurkuşu ᴇɴɢ plover

404 Sibagu: Отгот хавтгаалж ᠣᠲᠣ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ otogt khavtgaalj 'plumed lapwing' 405 Sibagu: Бараан хавтгаалж ᠪᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ baraaŋ khavtgaalj 'blackish lapwing' 406 Sibagu: Цацагт хавтгаалж ᠵᠠ ᠶᠣ ᠭ ᠲ ᠣ ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ tsatsagt khavtgaalj 'crested lapwing' 407 Sibagu: Саарал зуунхурга ᠰᠠ ᠭ ᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠹᠠ ᠭ ᠣ ᠨ ᠬᠣ ᠷᠠ ᠭ ᠠ saaral zuuŋhurag 'grey hundred-lamb' 408 Sibagu: Саарал хавтгаалж ᠰᠠ ᠭ ᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ saaral khavtgaalj 'grey lapwing' 409 Sibagu: Бор хавтгаалж ᠪᠣ ᠷᠣ ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ bor khavtgaalj 'dun lapwing' 410 Sibagu: Хээрийн хавтгалж ᠬᠡ ᠬᠡ ᠷᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ kheeriŋ khavtgalj 'wild lapwing (variant form)' 411 МХЗБДЖТ: барлиг I.6.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хошуу цагаавтар хавтгалж шувуу 412 МХИТТ: барлиг бялзуухай (хошуу цагаавтар хавтгалж шувуу) 413 Sibagu: Улаан энгэрт алаг тонгор ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠡ ᠩᠭᠡ ᠷᠲ ᠦ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠠ ᠷ ulaaŋ eŋert alag toŋgor 'red-collared motley plover' 414 Sibagu: Дорнын хиазат ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠢ ᠺᠠ ᠲ ᠣ dorniŋ khiazat 'eastern plover' 415 Sibagu: Дорнодын хиазат ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ ᠳᠣ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠢ ᠺᠠ ᠲ ᠣ dornodiŋ khiazat 'eastern plover' 416 Sibagu: Дорнодын тонгор ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ ᠳᠣ  ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ dornodiŋ toŋgor 'eastern plover' 417 Sibagu: Зэвэн хиазат ᠹᠡ ᠪᠡ ᠨ ᠬᠢ ᠺᠠ ᠲ ᠣ zeveŋ khiazat 'arrow-point plover' 418 Sibagu: Зэвэн тонгор ᠹᠡ ᠪᠡ ᠨ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ zeveŋ toŋgor 'arrow-point plover' 419 Sibagu: Элсэч алаг тонгор ᠡ ᠯ ᠡ ᠰᠣ ᠶᠢ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ elsech alag toŋgor 'sand motley plover' 420 Sibagu: Монгол хиазат ᠮᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠬᠢ ᠺᠠ ᠲ ᠣ moŋgol khiazat 'Mongolian plover' 421 Sibagu: Монгол алаг тонгор ᠮᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ moŋgol alag toŋgor 'Mongolian motley plover' 422 Sibagu: Тонгор ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ toŋgor 'plover'

31

31

of sea ʀᴜs зуѐк моря»423

, цагаан хүзүүт тонгор mvf «ᴛᴜʀ ak boyunlu yağmurkuşu ᴇɴɢ white-

necked plover ʀᴜs зуѐк с белой шеей»424

, цагаан хүзүүт алаг тонгор mvf «ᴛᴜʀ ak boyunlu ala

yağmurkuşu ᴇɴɢ white-necked pied plover ʀᴜs пѐстый зуѐк с белой шеей»425

310. Rostratulidae (ᴛᴜʀ boyalıçullukgiller ᴇɴɢ painted-snipes ʀᴜs цветные бекасы) –

хараалжирынхан «426

»

311. Rostratula (ᴛᴜʀ boyalıçulluk ᴇɴɢ painted-snipe ʀᴜs цветной бекас) – хараалжир khk «427

»

312. Rostratula benghalensis (ᴛᴜʀ boyalıçulluk ᴇɴɢ greater painted-snipe ʀᴜs цветной бекас,

расписной бекас) – өнгөт хараалжир khk «ᴛᴜʀ renkli kervançulluğu ᴇɴɢ coloured curlew ʀᴜs

кроншнеп с цветом»428

, өнгөт хараалж khk «ᴛᴜʀ renkli suçulluğu ᴇɴɢ coloured snipe ʀᴜs

бекас с цветом»429

, мяраан зараг430

mvf ~ мариан зараг431

mvf «ᴛᴜʀ rengarenk çulluk ᴇɴɢ

varicoloured woodcock ʀᴜs разноцветный вальдшнеп»

313. Jacanidae (ᴛᴜʀ jakanagiller ᴇɴɢ jacanas ʀᴜs якановые) – тонгоргургуулдайнхан «432

»

314. Hydrophasianus chirurgus (ᴛᴜʀ sülün kuyruklu jakana ᴇɴɢ pheasant-tailed jacana ʀᴜs

фазанохвостая якана, якана, водяной фазанчик) – усан гургуулдай mvf «433

» , усан гургуул

mvf «ᴛᴜʀ su sülünü ᴇɴɢ water pheasant ʀᴜs водяной фазан»434

315. Scolopacidae (ᴛᴜʀ çullukgiller ᴇɴɢ sandpipers, snipes, phalaropes ʀᴜs бекасовые) –

хомноотынхон «435

»

316. Numenius (ᴛᴜʀ kervançulluğu ᴇɴɢ curlew ʀᴜs кроншнеп) – тутгалжин khk mvf «436

»

317. Numenius minutus (ᴛᴜʀ küçük kervançulluğu ᴇɴɢ little curlew ʀᴜs кроншнеп- малютка,

карликовый кроншнеп) – бичилхэн тутгалжин khk mvf «ᴛᴜʀ küçücük kervançulluğu ᴇɴɢ

small curlew ʀᴜs маленький кроншнеп»437

, хурган тутгалжин khk «ᴛᴜʀ kuzu kervançulluğu

ᴇɴɢ lamb curlew ʀᴜs кроншнеп-ягнѐнок»

318. Numenius phaeopus (ᴛᴜʀ sürmeli kervançulluğu ᴇɴɢ whimbrel ʀᴜs средний кроншнеп) –

бэсрэг тутгалжин khk mvf «ᴛᴜʀ melez kervançulluğu ᴇɴɢ hybrid curlew ʀᴜs гибридный

кроншнеп»438

319. Numenius madagascariensis (ᴛᴜʀ Sibirya kervan çulluğu ᴇɴɢ Far Eastern curlew ʀᴜs

дальневосточный кроншнеп, дальневосточный большой кроншнеп, большой восточный

кроншнеп, восточный кроншнеп) – мадaгаскар тутгалжин khk mvf «ᴛᴜʀ Madagaskar

kervançulluğu ᴇɴɢ Madagascar curlew ʀᴜs мадагаскарский кроншнеп»439

, том тутгалжин mvf

«ᴛᴜʀ büyük kervançulluğu ᴇɴɢ great curlew ʀᴜs большой кроншнеп»440

320. Numenius arquata (ᴛᴜʀ büyük kervançulluğu ᴇɴɢ curlew ʀᴜs большой кроншнеп) – морин

тутгалжин khk mvf «ᴛᴜʀ at kervançulluğu ᴇɴɢ horse curlew ʀᴜs кроншнеп-лошадь»441

423 Sibagu: Тэнгисийн хиазат ᠲᠡ ᠩᠭᠢ ᠰ ᠦᠨ ᠬᠢ ᠺᠠ ᠲ ᠣ tengisiŋ khiazat 'sea plover' 424 Sibagu: Цагаан хүзүүт тонгор ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠺᠦ ᠬᠦ ᠲᠦ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ tsagaaŋ khüzüüt toŋgor 'white-necked plover' 425 Sibagu: Цагаан хүзүүт алаг тонгор ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠺᠦ ᠬᠦ ᠲᠦ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷ tsagaaŋ khüzüüt alag toŋgor 'white-necked motley plover' 426 Sibagu: Хараалжирынхан kharaaljiriŋkhaŋ 427 Sibagu: In the regularised terminology of 2007, the Painted Snipe has been given its own distinct name, Хараалжир kharaaljir, in order to distinguish it terminologically from Gallinago. The term is not found in ordinary Mongolian dictionaries. 428 Sibagu: Өнгөт хараалжир ᠦᠩᠭᠡ ᠲᠦ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠷ öŋgöt kharaaljir 'coloured snipe (variant form)' 429 Sibagu: Өнгөт хараалж ᠦᠩᠭᠡ ᠲᠦ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠺᠢ öŋgöt kharaalj 'coloured snipe' 430 Sibagu: Мяраан зараг ᠮᠢ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ myaraaŋ zarag 'varicoloured snipe' 431 Sibagu: Мариан зараг ᠮᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ mariyaŋ zarag 'plump snipe' (probably an error) 432 Sibagu: Тонгоргургуулдайнхан toŋgor-gurguuldaiŋkhaŋ 433 Sibagu: Усан гургуулдай ᠣᠰᠣ ᠨ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ ᠳᠠ ᠢ usaŋ gurguuldai 'water pheasant' (variant form) 434 Sibagu: Усан гургуул ᠣᠰᠣ ᠨ ᠭᠣ ᠷᠭ ᠣ ᠣ ᠯ usaŋ gurguul 'water pheasant' (variant form) 435 Sibagu: Хомноотынхон khomnootiŋkhoŋ 436 Sibagu: Тутгалжин tutgaljiŋ is used for the curlews and whimbrels, at least in ornithological Mongolian. 437 Sibagu: Бичилхэн тутгалжин ᠪᠢ ᠶᠢ ᠯ ᠬᠡ ᠨ ᠲᠣ ᠲ ᠣ ᠭ ᠣ ᠯ ᠺᠢ ᠨ bichilkheŋ tutgaljiŋ 'doll curlew' 438 Sibagu: Бэсрэг тутгалжин ᠪᠡ ᠰᠡ ᠷᠡ ᠭ ᠲᠣ ᠲ ᠣ ᠭ ᠣ ᠯ ᠺᠢ ᠨ besreg tutgaljiŋ 'medium curlew' 439 Sibagu: Мадагаскар тутгалжин ᠮᠠ ᠳᠠ ᠭ ᠠ ᠰᠺᠠ ᠷ ᠲᠣ ᠲ ᠣ ᠭ ᠣ ᠯ ᠺᠢ ᠨ madagaskar tutgaljiŋ 'Madagascar curlew' 440 Sibagu: Том тутгалжин ᠲᠣ ᠮ ᠣ ᠲᠣ ᠲ ᠣ ᠭ ᠣ ᠯ ᠺᠢ ᠨ tom tutgaljin 'large curlew' 441 Sibagu: Морин тутгалжин ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠲᠣ ᠲ ᠣ ᠭ ᠣ ᠯ ᠺᠢ ᠨ moriŋ tutgaljiŋ 'horse curlew'

32

32

321. Limosa (ᴛᴜʀ kıyı çulluğu ᴇɴɢ godwit ʀᴜs веретенник) – цууцал khk «438

» ~ цууцаль khk mvf

«442

»

322. Limosa limosa (ᴛᴜʀ kıyı çulluğu ᴇɴɢ black-tailed godwit ʀᴜs большой веретенник,

болотный кулик) – морин цууцал443

khk ~ морин цууцаль444

khk mvf «ᴛᴜʀ at kıyı çulluğu ᴇɴɢ

horse godwit ʀᴜs веретенник-лошадь» , хар сүүлт морин зараг mvf «ᴛᴜʀ kara kuyruklu at

çulluğu ᴇɴɢ black-tailed horse woodcock ʀᴜs вальдшнеп-лошадь с чѐрной хвостом»445

, бутын

сараалж khk «520

»

323. Limosa lapponica (ᴛᴜʀ kızıl kıyı çulluğu ᴇɴɢ bar-tailed godwit ʀᴜs малый веретенник) –

хурган цууцал446

khk ~ хурган цууцаль447

khk mvf «ᴛᴜʀ kuzu kıyı çulluğu ᴇɴɢ lamb godwit ʀᴜs

веретенник-ягнѐнок»

324. Arenaria (ᴛᴜʀ taşçeviren ᴇɴɢ turnstone ʀᴜs камнешарка) – хайргач khk «ᴛᴜʀ çakılcı ᴇɴɢ

pebbler ʀᴜs галечник»448

325. Arenaria interpres (ᴛᴜʀ taşçeviren ᴇɴɢ ruddy turnstone ʀᴜs камнешарка) – алаг хайргач khk

«ᴛᴜʀ alaca taşçeviren ᴇɴɢ pied turnstone ʀᴜs пѐстрая камнешарка»449

, өндгөн алаг khk «450

»,

сэндээч зараг mvf «451

»

326. Calidris (ᴛᴜʀ kumkuşu ᴇɴɢ sandpiper ʀᴜs песочник) – элсэг khk «452

», усан цууцаль mvf

«ᴛᴜʀ su kıyı çulluğu ᴇɴɢ water godwit ʀᴜs водяной веретенник»

327. Calidris canutus (ᴛᴜʀ kırmızı göğüslü kumkuşu ᴇɴɢ red knot ʀᴜs исландский песочник) –

шармаг элсэг khk «453

»

328. Philomachus (ᴛᴜʀ dövüşkenkuş ᴇɴɢ ruff ʀᴜs турухтан) – ноололдой khk mvf «454

»

329. Calidris pugnax or Philomachus pugnax (ᴛᴜʀ dövüşkenkuş ᴇɴɢ ruff ʀᴜs турухтан) – ноцоо

ноололдой khk «455

» , нооголдой khk mvf «456

»

330. Limicola (ᴛᴜʀ sürmeli kumkuşu ᴇɴɢ broad-billed sandpiper ʀᴜs грязовик) – шалчиг khk

«457

»

331. Limicola falcinellus or Calidris falcinellus (ᴛᴜʀ sürmeli kumkuşu ᴇɴɢ broad-billed sandpiper

ʀᴜs грязовик) – сянби шалчиг khk «458

» , сямби шалчиг khk , сянби элсэг khk mvf «459

»

442 Sibagu: Цууцаль tsuutsal' is yet another term for scolopacids. In the traditional script it is written ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ (chuuchali) but has come into the modern language in more than one form. Inner Mongolian dictionaries give two pronunciations: (in Cyrillic) Чуучил chuuchil and Чуучаал chuuchaal. In Mongolia, it has been standardised in Cyrillic as Цууцаль tsuutsal'. The form Жууцаль juutsal' also exists. Цууцаль tsuutsal' is found in Buryat in as Суусаал suusaal, also occurring in the forms Суусаалжан suusaaljan (sandpiper), and Суусагаалжан suusagaljan (snipe) (glosses are based on the Russian equivalents). In the list below Цууцаль tsuutsal' is glossed for convenience as 'godwit' in order to distinguish it from other names, but it is not restricted to the godwits. МХЗБДЖТ: цууцаль I.23.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хошуу урт, хөл өндөр, сүүл охор нэг зүйл бялзуухай МХИТТ: цууцаль {ᠵᠤ ᠤ ᠶᠠ ᠯ ᠢ - Зарагтай адил болоод хошуу урт, сүүл охор, хөл өндөр нэг зүйл бялзуухай. 443 Sibagu: Морин цууцал ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ moriŋ tsuutsal 'horse godwit' (variant form) 444 Sibagu: Морин цууцаль ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ moriŋ tsuutsal' 'horse godwit' 445 Sibagu: Хар сүүлт морин зараг ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠲ ᠦ ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ khar süült moriŋ zarag 'black-tailed horse woodcock' 446 Sibagu: Хурган цууцал ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ khurgaŋ tsuutsal 'lamb godwit' (variant form) 447 Sibagu: Хурган цууцаль ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ khurgaŋ tsuutsal' 'lamb godwit' 448 Sibagu: The 2007 list makes a number of changes to ensure that each genus has its own unique name, .. Хайргач khairgach (from хайрга khairag meaning 'stone'), ... 449 Sibagu: Алаг хайргач ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠬᠠ ᠢ ᠢ ᠷᠭ ᠣ ᠶᠢ alag khairgach 'motley pebbler' 450 Sibagu: Өндгөн алаг ᠦᠩᠭᠡ ᠨ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ öndgöŋ alag 'coloured motley' 451 Sibagu: Сэндээч зараг ᠰᠡ ᠨ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠶᠢ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ sendeech zarag 'digging woodcock' 452 Sibagu: Элсэг elseg (probably related to Элс els meaning 'sand') is possibly an ornithological rather than popular name and is used for sanderlings, sandpipers, stints, knots, and dunlins. 453 Sibagu: Шармаг элсэг ᠱᠠ ᠷᠮ ᠠ ᠭ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ sharmag elseg 'yellowish? stint' 454 Sibagu: Ноололдой noololdoi referrring to the ruff or reeve. The ending -дой -doi is a suffix that is often encoutered in bird names. Нооло- noolo- is possibly related to the verb ноолох noolokh 'to pull, tug'. 455 Sibagu: Ноцоо ноололдой ᠨᠣ ᠶᠣ ᠭ ᠠ ? ᠨᠣ ᠯ ᠣ ᠯ ᠳᠠ ᠢ notsoo noololdoi 'notsoo ruff' 456 Sibagu: Ноололдой ᠨᠣ ᠯ ᠣ ᠯ ᠳᠠ ᠢ noololdoi 'ruff' 457 Sibagu: The 2007 list makes a number of changes to ensure that each genus has its own unique name, introducing previously unused terms such as ... Шалчиг shalchig, which appears to mean 'mud' or 'marsh'. 458 Sibagu: Сянби шалчиг ᠰᠢ ᠶᠠ ᠨ ᠪᠢ ᠱᠠ ᠯ ᠶᠢ ᠭ syanbi shalchig 'syanbi marsh' 459 Sibagu: Сянби элсэг ᠰᠢ ᠶᠠ ᠨ ᠪᠢ ᠡ ᠯ ᠣ ᠰ ᠡ ᠭ syanbi elseg 'syanbi stint'

33

33

332. Calidris acuminata (ᴛᴜʀ kıl kuyruklu kumkuşu ᴇɴɢ sharp-tailed sandpiper ʀᴜs острохвостый

песочник, кулик-острохвост) – сүүл элсэг khk «ᴛᴜʀ kuyruk kumkuşu ᴇɴɢ tail sandpiper ʀᴜs

песочник-хвост»460

, сүүл усан цууцаль mvf «ᴛᴜʀ kuyruk kumkuşu ᴇɴɢ tail sandpiper ʀᴜs

песочник-хвост»461

333. Calidris ferruginea (ᴛᴜʀ kızıl kumkuşu ᴇɴɢ curlew sandpiper ʀᴜs краснозобик) – хадуур

элсэг khk «ᴛᴜʀ orak kumkuşu ᴇɴɢ sickle sandpiper ʀᴜs песочник-серп»462

, хадуур усан

цууцаль mvf «ᴛᴜʀ orak kumkuşu ᴇɴɢ sickle sandpiper ʀᴜs песочник-серп»463

334. Calidris temminckii (ᴛᴜʀ göl kumkuşu ᴇɴɢ Temminck's stint ʀᴜs белохвостый песочник) –

темминскийн элсэг khk «ᴛᴜʀ Temminck'in kumkuşu ᴇɴɢ Temmick's sandpiper ʀᴜs песочник

Темминка» , темминский элсэг khk «464

» , хар хөлд усан цууцаль mvf «ᴛᴜʀ kara bacaklı

kumkuşu ᴇɴɢ black-legged sandpiper ʀᴜs песочник с чѐрной ногой»465

335. Calidris subminuta (ᴛᴜʀ uzun parmaklı kumkuşu ᴇɴɢ long-toed stint ʀᴜs длиннопалый

песочник) – савар элсэг khk «ᴛᴜʀ pençe kumkuşu ᴇɴɢ claw sandpiper ʀᴜs песочник-коготь»466

, савар усан цууцаль mvf «ᴛᴜʀ pençe kumkuşu ᴇɴɢ claw sandpiper ʀᴜs песочник-коготь»467

336. Calidris ruficollis (ᴛᴜʀ kızıl boyunlu kumkuşu ᴇɴɢ red-necked stint ʀᴜs песочник-

красношейка, кулик-красношейка) – шартүрүүт элсэг468

~ шар түрүүт элсэг469

khk «ᴛᴜʀ sarı

başlı kumkuşu ᴇɴɢ yellow-headed sandpiper ʀᴜs песочник с жѐлтой головой» , дорнодын усан

цууцаль mvf «doğunun kumkuşu ᴇɴɢ sandpiper of east ʀᴜs песочник востока»470

337. Calidris alba (ᴛᴜʀ ak kumkuşu ᴇɴɢ sanderling ʀᴜs песчанка) – гурвалж элсэг khk «ᴛᴜʀ saz

kumkuşu ᴇɴɢ spikerush sandpiper ʀᴜs песочник-ситняг» [гурвалж = spikerush 471

/ three 472

] ,

гурвалж усан цууцаль mvf «ᴛᴜʀ saz kumkuşu ᴇɴɢ spikerush sandpiper ʀᴜs песочник-

ситняг»473

Moğolcada гурван (oblique of гурав “three”) sözüyle karıştırmışlar, ki bu karışıklık Sibagu sitesinde rastladığım "en inanılmaz hata"

örneğidir:

460 Sibagu: Сүүл элсэг ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ süül elseg 'tail stint' 461 Sibagu: Сүүл усан цууцаль ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ süül usaŋ tsuutsal' 'tail water godwit' 462 Sibagu: Хадуур элсэг ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ khaduur elseg 'sickle stint' 463 Sibagu: Хадуур усан цууцаль ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ khaduur usaŋ tsuutsal' 'sickle water godwit' 464 Sibagu: Темминский элсэг ᠲᠧ ᠮ ᠢ ᠨ ᠰᠺᠢ ? ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ temminski elseg 'Temminsky stint' 465 Sibagu: Хар хөлд усан цууцаль ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠬᠦ ᠯ ᠳᠦ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ khar khǒld usaŋ tsuutsal' 'black-legged water godwit' 466 Sibagu: Савар элсэг ᠰᠠ ᠪᠠ ᠷ ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ savar elseg 'clawed stint' 467 Sibagu: Савар усан цууцаль ᠰᠠ ᠪᠠ ᠷ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ savar usaŋ tsuutsal' 'clawed water godwit' 468 Sibagu: Шартүрүүт элсэг ᠰᠢ ᠷ ᠠ ᠭᠦ ᠷᠦ ᠭᠦ ᠲᠦ ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ shar-türüüt elseg 'yellow-headed stint' 469 Sibagu: Шар түрүүт элсэг ᠰᠢ ᠷ ᠠ ᠭᠦ ᠷᠦ ᠭᠦ ᠲᠦ ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ shar türüüt elseg 'yellow headed stint' 470 Sibagu: Дорнодын усан цууцаль ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ ᠳᠣ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ dornodiŋ usaŋ tsuutsal' 'eastern water godwit' 471 Ümüt Çınar 2010 (Moğolca Bitki Adları Mongolian Plant Names / Ургамлын Монгол Нэр. Keçiören, Ankara, Турк, 2010): зүүшиг гурвалж (Eleocharis acicularis), завсрын гурвалж (Eleocharis intersita), өмнөдийн гурвалж (Eleocharis meridionalis), ганц хайрст гурвалж (Eleocharis uniglumis), ёкосын гурвалж (Eleocharis yokoscensis). 472 Sibagu: Гурвалж элсэг ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ gurvalj elseg 'three stint' 473 Sibagu: Гурвалж усан цууцаль ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ gurvalj usaŋ tsuutsal' 'three water godwit'

34

34

338. Calidris alpina (ᴛᴜʀ kumkuşu ᴇɴɢ dunlin ʀᴜs чернозобик) – хар элсэг khk «ᴛᴜʀ kara

kumkuşu ᴇɴɢ black sandpiper ʀᴜs чѐрный песочник»474

, хар усан цууцаль mvf «ᴛᴜʀ kara

kumkuşu ᴇɴɢ black sandpiper ʀᴜs чѐрный песочник»475

339. Calidris maritima (ᴛᴜʀ mor kumkuşu ᴇɴɢ purple sandpiper ʀᴜs морской песочник) –

тэнгисийн элсэг khk «ᴛᴜʀ denizin kumkuşu ᴇɴɢ sandpiper of sea ʀᴜs песочник моря»

340. Calidris minuta (ᴛᴜʀ küçük kumkuşu ᴇɴɢ little stint ʀᴜs кулик-воробей) – одой элсэг khk

«ᴛᴜʀ bodur kumkuşu ᴇɴɢ dwarf sandpiper ʀᴜs карликовый песочник»476

, одой усан цууцаль

mvf «ᴛᴜʀ bodur kumkuşu ᴇɴɢ dwarf sandpiper xxx ʀᴜs карликовый песочник»477

341. Calidris subruficollis or Tryngites subruficollis (ᴛᴜʀ ᴇɴɢ buff-breasted sandpiper ʀᴜs ) – ухаа

элсэг khk «ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı kumkuşu ᴇɴɢ bright reddish sandpiper ʀᴜs светло-каштановый

песочник» , ухаацээжит элсэг khk «ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı göğüslü kumkuşu ᴇɴɢ bright reddish-

chested sandpiper ʀᴜs песочник с светло-каштановой грудью»

342. Calidris melanotos (ᴛᴜʀ çizgili kumkuşu ᴇɴɢ pectoral sandpiper ʀᴜs дутыш) – орог элсэг khk

«ᴛᴜʀ gri kumkuşu ᴇɴɢ grey sandpiper ʀᴜs серый песочник»478

, алаг өвчүүд усан цууцаль mvf

«ᴛᴜʀ ala göğüs kemikli kumkuşu ᴇɴɢ pied-breastboned sandpiper ʀᴜs песочник с

пестрогрудиной»479

343. Xenus (ᴛᴜʀ sarı düdükçün ᴇɴɢ Terek sandpiper ʀᴜs мородунка) – хөгчүүлэг khk < хөгчуу

«ᴛᴜʀ düdükçün ᴇɴɢ shank ʀᴜs улит» + -лаг / -лэг / -лог / -лөг «ᴇɴɢ a suffix» , үхэр зараг mvf

«ᴛᴜʀ öküz çulluğu ᴇɴɢ ox woodcock ʀᴜs вальдшнеп-вол»

344. Xenus cinereus or Xenus cinerea (ᴛᴜʀ sarı düdükçün ᴇɴɢ Terek sandpiper ʀᴜs мородунка) –

матигар хөгчүүлэг khk «ᴛᴜʀ kıvrık sarı düdükçün ᴇɴɢ incurved Terek sandpiper ʀᴜs кривая

474 Sibagu: Хар элсэг ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ khar elseg 'black stint' 475 Sibagu: Хар усан цууцаль ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ khar usaŋ tsuutsal' 'black water godwit' 476 Sibagu: Одой элсэг ᠣᠳᠣ ᠢ ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ odoi elseg 'midget stint' 477 Sibagu: Одой усан цууцаль ᠣᠳᠣ ᠢ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ odoi usaŋ tsuutsal' 'midget water godwit' 478 Sibagu: Орог элсэг ᠣᠷᠣ ᠭ ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ orog elseg 'greybrown stint' 479 Sibagu: Алаг өвчүүд усан цууцаль ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠡ ᠪᠶᠢ ᠭᠦ ᠲ ᠦ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ alag övchüüd usaŋ tsuutsal' 'motley-sided water godwit'

35

35

мородунка»480

, матигар хөгчуу khk «ᴛᴜʀ kıvrık düdükçün ᴇɴɢ incurved shank ʀᴜs кривой

улит»481

, матгар үхэр зараг mvf «ᴛᴜʀ kıvrık öküz çulluğu ᴇɴɢ incurved ox woodcock ʀᴜs

кривой вальдшнеп-вол»482

, эртгэр зараг mvf «ᴛᴜʀ kıvrık çulluk ᴇɴɢ incurved woodcock ʀᴜs

кривой вальдшнеп»483

345. Phalaropus (ᴛᴜʀ denizdüdükçünü ᴇɴɢ phalarope ʀᴜs плавунчик) – сэлээхэй khk mvf < сэлээ

+ -хэй «ᴇɴɢ a suffix»

346. Phalaropus lobatus (ᴛᴜʀ denizdüdükçünü ᴇɴɢ red-necked phalarope ʀᴜs круглоносый

плавунчик) – нарийн сэлээхэй khk ««ᴛᴜʀ narin denizdüdükçünü ᴇɴɢ slender phalarope ʀᴜs

тонкий плавунчик»484

347. Phalaropus fulicarius (ᴛᴜʀ kızıl denizdüdükçünü ᴇɴɢ red phalarope ʀᴜs плосконосый

плавунчик) – улаан сэлээхэй khk «ᴛᴜʀ kızıl denizdüdükçünü ᴇɴɢ red phalarope ʀᴜs красный

плавунчик»485

, хотон сэлээхэй mvf «486

»

348. Actitis (ᴛᴜʀ dere düdükçünü ᴇɴɢ common sandpiper ʀᴜs перевозчик) – хайргын хөгчүү ~

хайргынхөгчүү khk «ᴛᴜʀ çakılın düdükçünü ᴇɴɢ shank of pebble ʀᴜs улит гальки»

349. Actitis hypoleucos (ᴛᴜʀ dere düdükçünü ᴇɴɢ common sandpiper ʀᴜs перевозчик) – эгэл

хайргын хөгчүү ~ эгэл хайргынхөгчүү khk «ᴛᴜʀ bayağı çakılın düdükçünü ᴇɴɢ common

shank of pebble ʀᴜs обыкновенный улит гальки»487

, хайргын хөгчүү khk «ᴛᴜʀ çakılın

düdükçünü ᴇɴɢ shank of pebble ʀᴜs улит гальки»488

, үхэр зараг mvf «ᴛᴜʀ öküz çulluğu ᴇɴɢ ox

woodcock ʀᴜs вальдшнеп-вол»489

350. Tringa (ᴛᴜʀ düdükçün ᴇɴɢ shank ʀᴜs улит) – хөгчүү khk , үхэр зараг mvf «ᴛᴜʀ öküz çulluğu

ᴇɴɢ ox woodcock ʀᴜs вальдшнеп-вол»

351. Tringa ochropus (ᴛᴜʀ yeşil düdükçün ᴇɴɢ green sandpiper ᴇɴɢ ʀᴜs черныш) – сүүлцагаан

хөгчүү490

~ сүүл цагаан хөгчүү491

khk «ᴛᴜʀ kuyruğu ak düdükçün ᴇɴɢ (its) tail-white shank ʀᴜs

улит-белохвост» , дарам цагаан үхэр зараг mvf «ᴛᴜʀ eni ak öküz çulluğu ᴇɴɢ (its) width ox

woodcock ʀᴜs вальдшнеп-вол-белоширина»492

352. Heteroscelus (ᴛᴜʀ gri sırtlı düdükçün ᴇɴɢ tattler ʀᴜs пепельный улит) – хөгчүүхэй khk <

хөгчуу «ᴛᴜʀ düdükçün ᴇɴɢ shank ʀᴜs улит» + -хэй «ᴇɴɢ a suffix»493

353. Tringa brevipes or Heteroscelus brevipes (ᴛᴜʀ gri sırtlı düdükçün ᴇɴɢ grey-tailed tattler ʀᴜs

сибирский пепельный улит) – буурал хөгчүүхэй khk «ᴛᴜʀ kır gri sırtlı düdükçün ᴇɴɢ grey

tattler ʀᴜs серый пепельный улит»494

, буурал хөгчүү khk «ᴛᴜʀ kır düdükçün ᴇɴɢ grey shank

ʀᴜs серый улит»495

, буурал үхэр зараг mvf «ᴛᴜʀ kır öküz çulluğu ᴇɴɢ grey ox woodcock ʀᴜs

серый вальдшнеп-вол»496

354. Tringa incana or Heteroscelus incanus (ᴛᴜʀ Amerika gri sırtlı düdükçünü ᴇɴɢ wandering

tattler ʀᴜs американский пепельный улит) – цэлдэн хөгчүүхэй khk «ᴛᴜʀ kopkoyu gri sırtlı

480 Sibagu: Матигар хөгчүүлэг mat'gar khögchüüleg ᠮᠠ ᠲ ᠢ ᠭ ᠠ ᠷ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ ᠯ ᠡ ᠭ 'curved sandpiper-type' 481 Sibagu: Матигар хөгчүү ᠮᠠ ᠲ ᠢ ᠭ ᠠ ᠷ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ mat'gar khögchüü 'curved sandpiper' 482 Sibagu: Матгар үхэр зараг ᠮᠠ ᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠷ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ matgar ükher zarag 'curved ox woodcock' 483 Sibagu: Эртгэр зараг ᠡ ᠷᠭᠡ ᠭᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ ertger zarag 'recurved woodcook' 484 Sibagu: Нарийн сэлээхэй ᠨᠠ ᠷᠢ ᠨ ᠰᠡ ᠯ ᠡ ᠬᠡ ᠬᠡ ᠢ nariŋ seleekhei 'slender phalarope' 485 Sibagu: Улаан сэлээхэй ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠰᠡ ᠯ ᠡ ᠬᠡ ᠬᠡ ᠢ ulaaŋ seleekhei 'red phalarope' 486 Sibagu: Хотон сэлээхэй ᠬᠣ ᠲ ᠠ ᠨ ᠰᠡ ᠯ ᠡ ᠬᠡ ᠬᠡ ᠢ khotoŋ seleekhei 'livestock-yard phalarope' 487 Sibagu: Эгэл хайргын хөгчүү ᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠬᠠ ᠢ ᠢ ᠷᠭ ᠣ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ egel khairgiŋ khögchüü 'common pebble sandpiper' 488 Sibagu: Хайргын хөгчүү ᠬᠠ ᠢ ᠢ ᠷᠭ ᠣ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ khairgiŋ khögchüü 'pebble sandpiper' 489 Sibagu: Үхэр зараг ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ ükher zarag 'ox woodcock' 490 Sibagu: Сүүлцагаан хөгчүү ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ süül-tsagaaŋ khögchüü 'tail-white sandpiper' 491 Sibagu: Сүүл цагаан хөгчүү ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ süül tsagaaŋ khögchüü 'tail white sandpiper' 492 Sibagu: Дарам цагаан үхэр зараг ᠳᠠ ᠷᠠ ᠮ ᠠ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ daram tsagaaŋ ükher zarag 'white-spine ox woodcock' 493 Sibagu: Хөгчүү khögchüü (sandpipers and tattlers) has been divided into three separate names by means of suffixes. One of these names, Хөгчүүхэй khögchüükhei, with the diminutive suffix -хэй -khei, originally referred to the jack snipe. 494 Sibagu: Буурал хөгчүүхэй ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ ᠭᠡ ᠢ buural khögchüükhei 'greyish small-sandpiper' 495 Sibagu: Буурал хөгчүү ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ buural khögchüü 'greyish sandpiper' 496 Sibagu: Буурал үхэр зараг ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ buural ükher zarag 'greyish ox woodcock'

36

36

düdükçün ᴇɴɢ dark-colored tattler ʀᴜs тѐмный-претѐмный пепельный улит»497

, цэлдэн хөгчүү

khk «ᴛᴜʀ kopkoyu düdükçün ᴇɴɢ dark-colored shank ʀᴜs тѐмный-претѐмный улит»498

355. Tringa erythropus (ᴛᴜʀ alaca düdükçün ᴇɴɢ spotted redshank ʀᴜs щѐголь) – хар хөгчүү khk

mvf «ᴛᴜʀ kara düdükçün ᴇɴɢ black shank ʀᴜs чѐрный улит»499

, хархиргалаг үхэр зараг mvf

«500

»

356. Tringa nebularia (ᴛᴜʀ yeşilbacak ᴇɴɢ greenshank ʀᴜs большой улит) – үхэр хөгчүү khk

«ᴛᴜʀ öküz düdükçünü ᴇɴɢ ox shank ʀᴜs улит-вол»501

, ногоовор хөлт үхэр зараг mvf «502

»

357. Tringa stagnatilis (ᴛᴜʀ bataklık düdükçünü ᴇɴɢ marsh sandpiper ʀᴜs поручейник) – бүрдний

хөгчүү khk «ᴛᴜʀ vahanın düdükçünü ᴇɴɢ shank of oasis ʀᴜs улит оазиса»503

, бүрдний үхэр

зараг mvf «ᴛᴜʀ vahanın öküz çulluğu ᴇɴɢ ox woodcock of oasis ʀᴜs вальдшнеп-вол оазиса»504

,

шалбаан үхэр зараг mvf «505

»

358. Tringa glareola (ᴛᴜʀ orman düdükçünü ᴇɴɢ wood sandpiper ᴇɴɢ ʀᴜs фифи) – шугуйн

хөгчүү khk «ᴛᴜʀ ormanın düdükçünü ᴇɴɢ shank of forest ʀᴜs улит леса»506

, шугуйн үхэр зараг

mvf «ᴛᴜʀ ormanın öküz çulluğu ᴇɴɢ ox woodcock of forest ʀᴜs вальдшнеп-вол леса»507

,

тонгорлог үхэр зараг mvf «508

» < тонгор «ᴇɴɢ plover» + -лаг / -лэг / -лог / -лөг «ᴇɴɢ a suffix»

359. Tringa totanus (ᴛᴜʀ kızılbacak ᴇɴɢ redshank ᴇɴɢ ʀᴜs травник) – улаанхөлт хөгчүү509

~

улан хөлт хөгчүү510

khk «ᴛᴜʀ kızıl bacaklı düdükçün ᴇɴɢ red-legged shank ʀᴜs улит с красной

ногой» , улаавар хөлт үхэр зараг mvf «kızılca bacaklı öküz çulluğu ᴇɴɢ reddish-legged ox

woodcock ʀᴜs вальдшнеп-вол с красноватой ногой»511

360. Lymnocryptes (ᴛᴜʀ balçık çulluğu ᴇɴɢ jack snipe ʀᴜs гаршнеп) – салалж khk «512

»

361. Lymnocryptes minimus (ᴛᴜʀ balçık çulluğu ᴇɴɢ jack snipe ʀᴜs гаршнеп) – бичил салалж khk

«ᴛᴜʀ küçük balçık çulluğu ᴇɴɢ little jack snipe ʀᴜs маленький гаршнеп»513

, хөгчүүхэй khk mvf

«514

» < хөгчуу «ᴛᴜʀ düdükçün ᴇɴɢ shank ʀᴜs улит» + -хэй «ᴇɴɢ a suffix» , жороо цууцаль khk

«ᴛᴜʀ yorga kıyı çulluğu ᴇɴɢ ambler godwit ʀᴜs веретенник-иноходец»515

362. Limnodromus (ᴛᴜʀ suçulluğu ᴇɴɢ dowitcher ʀᴜs бекасовидный веретенник,

бекасоверетенник) – цууцил khk «438

»

363. Limnodromus scolopaceus (ᴛᴜʀ uzun gagalı suçulluğu ᴇɴɢ long-billed dowitcher ʀᴜs

американский бекасовидный веретенник, длинноклювый американский бекасовидный

веретенник) – хараалжин цууцил khk «516

» , хараалжин цууцаль khk «517

»

364. Limnodromus semipalmatus (ᴛᴜʀ Asya suçulluğu ᴇɴɢ Asian dowitcher ʀᴜs азиатский

бекасовидный веретенник, азиатский бекасоверетенник) – азийн цууцил khk «ᴛᴜʀ Asya'nın

497 Sibagu: Цэлдэн хөгчүүхэй ᠵᠳᠯ ᠳᠡ ᠩ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ ᠭᠡ ᠢ tseldeŋ khögchüükhei 'plain-coloured small-sandpiper' 498 Sibagu: Цэлдэн хөгчүү ᠵᠳᠯ ᠳᠡ ᠩ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ tseldeŋ khögchüü 'plain-coloured sandpiper' 499 Sibagu: Хар хөгчүү ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ khar khögchüü 'black sandpiper' 500 Sibagu: Хархиргалаг үхэр зараг ᠬᠠ ᠷᠬᠢ ᠷᠭ ᠠ ᠯ ᠢ ᠭ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ kharhkirgalаg ükher zarag 'kharkhirgalag ox woodcock' 501 Sibagu: Үхэр хөгчүү ᠦᠬᠡ ᠷ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ ükher khögchüü 'ox sandpiper' 502 Sibagu: Ногоовор хөлт үхэр зараг ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠪᠣ ᠷ ᠬᠦ ᠯ ᠲᠦ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ nogoovor khölt ükher zarag 'darkgreen-legged ox woodcock' 503 Sibagu: Бүрдний хөгчүү ᠪᠦ ᠷᠢ ᠳᠦ ᠨ ᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ bürdni khögchüü 'oasis sandpiper 504 Sibagu: Бүрдний үхэр зараг ᠪᠦ ᠷᠢ ᠳᠦ ᠨ ᠦ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ bürdni ükher zarag 'oasis ox woodcock' 505 Sibagu: Шалбаан үхэр зараг ᠱᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠨ ᠦᠨ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ shalbaaŋ ükher zarag 'marsh ox woodcock' 506 Sibagu: Шугуйн хөгчүү ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ shuguiŋ khögchüü 'bush sandpiper' 507 Sibagu: Шугуйн үхэр зараг ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ shuguiŋ ükher zarag 'bush ox woodcock' 508 Sibagu: Тонгорлог үхэр зараг ᠲᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠷᠯ ᠢ ᠭ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ toŋgorlog ükher zarag 'plover-like ox woodcock' 509 Sibagu: Улаанхөлт хөгчүү ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠯ ᠲᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ ulaaŋ-khölt khögchüü 'red-legged sandpiper' 510 Sibagu: Улаан хөлт хөгчүү ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠯ ᠲᠦ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ ulaaŋ khölt khögchüü 'red-legged sandpiper' 511 Sibagu: Улаавар хөлт үхэр зараг ᠣᠯ ᠠ ᠪᠢ ᠷ ᠬᠦ ᠯ ᠲᠦ ᠦᠬᠡ ᠷ ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ ulaavar khölt ükher zarag 'rufous-legged ox woodcock' 512 Sibagu: Similar and probably related names are Хараалж kharaalj, used for the snipe (genus Gallinago), Салалж salalj, which also refers to the pratincoles (Glareolidae), and Сараалжин saraaljin. Another similar name, also used for the snipe, is Хавтгалж khavtgalj. 513 Sibagu: Бичил салалж ᠪᠢ ᠶᠢ ᠯ ᠰᠠ ᠯ ᠠ ᠯ ᠺᠢ bichil salalj 'small salalj' 514 Sibagu: Хөгчүүхэй ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ ᠬᠡ ᠢ khögchüükhei 'small-sandpiper' 515 Sibagu: Жороо цууцаль ᠹᠢ ᠷᠥ ᠭ ᠠ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ joroo tsuutsal' 'ambling godwit' 516 Sibagu: Хараалжин цууцил ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ kharaaljiŋ tsuutsil 'snipe godwit' (variant form) 517 Sibagu: Хараалжин цууцаль ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ kharaaljiŋ tsuutsal' 'snipe godwit'

37

37

suçulluğu ᴇɴɢ dowitcher of Asia ʀᴜs бекасовидный веретенник Азии»518

, азийн цууцаль khk

mvf «ᴛᴜʀ Asya'nın kıyı çulluğu ᴇɴɢ godwit of Asia ʀᴜs веретенник Азии»519

, азийн цууцал khk

«ᴛᴜʀ Asya'nın kıyı çulluğu ᴇɴɢ godwit of Asia ʀᴜs веретенник Азии»

365. Scolopax (ᴛᴜʀ çulluk ᴇɴɢ woodcock ʀᴜs вальдшнеп) – хомноот khk

366. Scolopax rusticola (ᴛᴜʀ çulluk ᴇɴɢ woodcock ʀᴜs вальдшнеп) – буурал хомноот khk «ᴛᴜʀ

kır çulluk ᴇɴɢ grey woodcock ʀᴜs серый вальдшнеп»520

, хомноот khk «ᴛᴜʀ havutlu ᴇɴɢ camel's

saddled ʀᴜs с седлом верблюдом»521

, зараг mvf «522

» , ойн сараалж khk «ᴛᴜʀ ormanın

suçulluğu ᴇɴɢ snipe of forest ʀᴜs бекас леса»523

, шаншмаа шувуу khk «»

367. Gallinago (ᴛᴜʀ suçulluğu ᴇɴɢ snipe ʀᴜs бекас) – хараалж khk mvf, сараалж ~ сараалжин

khk «524

»

368. Gallinago solitaria (ᴛᴜʀ yalnız bataklık çulluğu ᴇɴɢ solitary snipe ʀᴜs горный дупель, бекас-

отшельник) – өнчин хараалж khk mvf «ᴛᴜʀ öksüz suçulluğu ᴇɴɢ orphan snipe ʀᴜs бекас-

сирота»525

, өнчин цууцаль mvf «ᴛᴜʀ öksüz kıyı çulluğu ᴇɴɢ orphan godwit ʀᴜs веретенник-

сирота»526

, хадны сараалжин khk «ᴛᴜʀ kayanın suçulluğu ᴇɴɢ snipe of rock ʀᴜs бекас

скалы»520

369. Gallinago gallinago (ᴛᴜʀ suçulluğu ᴇɴɢ common snipe ʀᴜs бекас) – шөвгөн хараалж khk

«527

» , дэвүүрт хараалж mvf «ᴛᴜʀ yelpazeli suçulluğu ᴇɴɢ fanned snipe ʀᴜs бекас с веером»528

,

дэвүүрт цууцаль mvf «ᴛᴜʀ yelpazeli kıyı çulluğu ᴇɴɢ fanned godwit ʀᴜs веретенник с

веером»529

370. Gallinago stenura (ᴛᴜʀ Sibirya suçulluğu ᴇɴɢ pintail snipe ʀᴜs азиатский бекас) – замбын

хараалж khk mvf «ᴛᴜʀ agamanın suçulluğu ᴇɴɢ snipe of agama ʀᴜs бекас агамы»530

, согсор

цууцаль mvf «531

»

371. Gallinago megala (ᴛᴜʀ Baykal suçulluğu ᴇɴɢ Swinhoe's snipe ʀᴜs лесной дупель) – шугуйн

хараалж khk mvf «ᴛᴜʀ ormanın suçulluğu ᴇɴɢ snipe of forest ʀᴜs бекас леса»532

, том цууцаль

mvf «ᴛᴜʀ büyük kıyı çulluğu ᴇɴɢ great godwit ʀᴜs большой веретенник»533

372. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [толбот цууцаль шувуу] – бөртөт цууцаль khk «534

»

373. Turnicidae (ᴛᴜʀ bıldırcınyelvesigiller ᴇɴɢ buttonquails ʀᴜs трѐхпѐрстковые) – гурван

шивнүүрийнхэн «535

»

374. Turnix tanki (ᴛᴜʀ bıldırcınyelvesi ᴇɴɢ yellow-legged buttonquail ʀᴜs пятнистая трѐхпѐрстка,

пятнистая триперстка, желтоногая трѐхпѐрстка , трипѐрстка) – гурван шивнүүрт khk «ᴛᴜʀ

518 Sibagu: Азийн цууцил ᠠ ᠽᠢ ᠶ ᠠ  ᠹᠢ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ aziŋ tsuutsil 'Asian godwit' (variant form) 519 Sibagu: Азийн цууцаль ᠠ ᠽᠢ ᠶ ᠠ  ᠹᠢ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ aziŋ tsuutsal' 'Asian godwit' 520 Sibagu: Буурал хомноот ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠬᠣ ᠮ ᠨ ᠣ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ buural khomnoot 'greyish saddle-matted' 521 Sibagu: Хомноот ᠬᠣ ᠮ ᠨ ᠣ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ khomnoot 'saddle-matted' 522 Sibagu: Зараг ᠹᠠ ᠷᠠ ᠭ zarag 'woodcock' 523 Sibagu: Ойн сараалж oin saraalj' ᠣᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠰᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠺᠢ 'forest saraalj' 524 Екатерина Владимировна Сундуева (Вербализация чувственного восприятия средствами корневых согласных *r+ и *m+ в монгольских языках. Улан-Удэ, 2011): П.-мо. saralǰin, мо. сараалж(ин), саралж, калм. саралҗн выступает в качестве главного компонента в сложных названиях некоторых птиц: мо. бутын сараалж, бур. бутын һараалжан ‘кулик болотный’, мо. ойн сараалж, бур. ойн һараалжан ‘вальдшнеп’ и мо. хадны сараалжин, бур. хадын һараалжан ‘бекас горный’. Объединяет этих трех представителей отряда ржанкообразных общий признак – очень длинный прямой тонкий клюв, который, очевидно, и стал основой для номинации. «Башк. ҳарылйын, алт. сыра:лд’ин, шор. сарачын ‘бекас’ считаются заимствованиями из монгольских языков» *ЭСТЯ, 2003, c. 216+. 525 Sibagu: Өнчин хараалж ᠦᠨ ᠦ ᠶᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ önchiŋ kharaalj 'orphan snipe' 526 Sibagu: Өнчин цууцаль ᠦᠨ ᠦ ᠶᠢ ᠨ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ önchiŋ tsuutsal' 'orphan godwit' 527 Sibagu: Шөвгөн хараалж ᠰᠢ ᠪᠦ ᠭᠡ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ shövgöŋ kharaalj 'awl (=sharp-pointed) snipe' 528 Sibagu: Дэвүүрт хараалж ᠳᠡ ᠪᠢ ᠭᠦ ᠷᠲ ᠦ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ devüürt kharaalj 'fanned snipe' 529 Sibagu: Дэвүүрт цууцаль ᠳᠡ ᠪᠢ ᠭᠦ ᠷᠲ ᠦ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ devüürt tsuutsal' 'fanned godwit' 530 Sibagu: Замбын хараалж ᠹᠠ ᠮ ᠪᠠ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ zambiŋ kharaalj 'lizard snipe' 531 Sibagu: Согсор цууцаль ᠰᠣ ᠬ ᠰᠣ ᠷ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ sogsor tsuutsal' 'pintailed godwit' 532 Sibagu: Шугуйн хараалж ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ shuguiŋ kharaalj 'bush snipe' 533 Sibagu: Том цууцаль ᠲᠣ ᠮ ᠣ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ tom tsuutsal' 'large godwit' 534 МХИТТ: бөртөт цууцаль *амьтан+ (толбот цууцаль шувуу) 535 Sibagu: Гурван Шивнүүрийнхэн gurvaŋ shivnüüriŋkheŋ

38

38

üç parmak kemikli ᴇɴɢ with three phalanx»536

, гурван шивүүрт khk «ᴛᴜʀ üç iğneli ᴇɴɢ three-

needled»537

, хөл шар хараацай mvf «ᴛᴜʀ bacağı sarı kırlangıç ᴇɴɢ [its] leg-yellow swallow ʀᴜs

ласточка-желтонога»538

, усан бүднэ mvf «ᴛᴜʀ su bıldırcını ᴇɴɢ water quail ʀᴜs водяной

перепел»539

375. Glareolidae (ᴛᴜʀ bataklıkkırlangıcıgiller ᴇɴɢ pratincoles and coursers ʀᴜs тиркушковые) –

хөгтийнхөн «540

»

376. Glareola (ᴛᴜʀ bataklıkkırlangıcı ᴇɴɢ pratincole ʀᴜs тиркушка) – хөгт «ᴛᴜʀ uyumlu ᴇɴɢ xxx

tuned ᴍᴏɴ с гармонией»541

377. Glareola maldivarum (ᴛᴜʀ kısa kuyruklu bataklıkkırlangıcı ᴇɴɢ oriental pratincole ʀᴜs

восточная тиркушка) – ухаа хөгт khk «ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı bataklıkkırlangıcı ᴇɴɢ bright

reddish pratincole ʀᴜs светло-каштановая тиркушка»542

, ухаа сугат хөгт khk «ᴛᴜʀ parlak

kırmızımsı koltuk altlı bataklıkkırlangıcı ᴇɴɢ bright reddish-armpitted pratincole ʀᴜs тиркушка с

светло-каштановой подмышкой»543

, цагаалж mvf «544

»

378. Stercorariidae (ᴛᴜʀ korsanmartıgiller ᴇɴɢ skuas ʀᴜs поморниковые) – захлайнхан «545

»

379. Stercorarius (ᴛᴜʀ korsanmartı ᴇɴɢ jaeger, skua ʀᴜs поморник) – хулгайч цахлай khk «ᴛᴜʀ

haydut martı ᴇɴɢ robber gull ʀᴜs чайка-грабитель»

380. Stercorarius parasiticus (ᴛᴜʀ Kutup korsanmartısı ᴇɴɢ arctic jaeger, parasitic jaeger ʀᴜs

короткохвостый поморник) – годон хайлгана khk «546

» , годон хулгайч цахлай khk «547

»

381. Stercorarius pomarinus (ᴛᴜʀ küt kuyruklu korsanmartı ᴇɴɢ pomarine skua, pomarine jaeger

ʀᴜs длиннохвостый поморник) – бэсрэг хайлгана khk «548

» , бэсрэг хулгайч цахлай khk

«549

»

382. Alcidae (ᴛᴜʀ dalıcımartıgiller ᴇɴɢ auks ʀᴜs чистиковые) – далайн шовшуурынхон «550

»

383. Fratercula cirrhata (ᴛᴜʀ tepeli denizpapağanı ᴇɴɢ tufted puffin ʀᴜs топорок, топорик,

длиннохохлый тупик, хохлатый тупик) – хошуувчит mvf «551

»

384. Brachyramphus perdix (ᴛᴜʀ uzun gagalı dalıcımartı ᴇɴɢ long-billed murrelet ʀᴜs

длинноклювый пыжик, пѐстрый пыжик, очковый пыжик) – бидэр шилрээч mvf «ᴛᴜʀ şerit

dalıcımartı ᴇɴɢ stripe auk ʀᴜs чистик-полоса»552

385. Synthliboramphus antiquus (ᴛᴜʀ ak saçlı alk ᴇɴɢ ancient murrelet ʀᴜs старик) – оодон

хошуут далайн шовшуур mvf «ᴛᴜʀ kısa gagalı deniz guguğu ᴇɴɢ short-billed sea cuckoo ʀᴜs

морская кукушка с коротким клювом»553

386. Synthliboramphus wumizusume (ᴛᴜʀ Japon dalıcımartısı ᴇɴɢ Japanese murrelet ʀᴜs хохлатый

старик, японский старик) – хөхөл хар түрүүт mvf «ᴛᴜʀ kâkül kara başlı ᴇɴɢ forelock black-

headed ʀᴜs с чѐрной головой-чуб»554

536 Sibagu: Гурван шивнүүрт ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠨ ᠰᠢ ᠪᠡ ᠨ ᠣ ᠷᠲ ᠣ gurvaŋ shivnüürt 'three-clawed' 537 Sibagu: Гурван шивүүрт ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠨ ᠰᠢ ᠪᠡ ᠭᠦ ᠷᠲ ᠣ gurvaŋ shivüürt 'three-spined' (very likely an error) 538 Sibagu: Хөл шар хараацай ᠬᠦ ᠯ ᠰᠢ ᠷ ᠠ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠶᠠ ᠢ khöl shar kharaatsai 'yellow-leg swallow' 539 Sibagu: Усан бүднэ ᠣᠰᠣ ᠨ ᠪᠦ ᠳᠦ ᠨ ᠠ usaŋ büden 'water quail' 540 Sibagu: Хөгтийнхөн khögtiŋkhöŋ 541 cf. Kalmyk көгт «ᴛᴜʀ gökçe ᴇɴɢ bluet ʀᴜs голубок» 542 Sibagu: Ухаа хөгт ᠬᠣ ᠸᠨ ᠬᠦ ᠭᠦ ᠲᠦ ukhaa khögt 'reddish pratincole' 543 Sibagu: Ухаа сугат хөгт ᠬᠣ ᠸᠨ ᠰᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠬᠦ ᠭᠦ ᠲᠦ ukhaa sugat khögt 'reddish-underwinged pratincole' 544 Sibagu: Цагаалж ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ tsagaalj 'tsagaalj' 545 Sibagu: Захлайнхан zakhlaiŋkhaŋ 546 Sibagu: Годон хайлгана ᠭᠣ ᠳᠣ ᠩ ᠬᠠ ᠢ ᠢ ᠯ ᠭ ᠠ ᠨ ᠠ godoŋ khailgan 'short(-tailed) skua' 547 Sibagu: Годон хулгайч цахлай ᠭᠣ ᠳᠣ ᠩ ᠬᠣ ᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠶᠢ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ godoŋ khulgaich tsakhlai 'short(-tailed) robber gull' 548 Sibagu: Бэсрэг хайлгана besreg khailgan ᠪᠡ ᠰᠡ ᠷᠡ ᠭ ᠬᠠ ᠢ ᠢ ᠯ ᠭ ᠠ ᠨ ᠠ 'medium skua' 549 Sibagu: Бэсрэг хулгайч цахлай ᠪᠡ ᠰᠡ ᠷᠡ ᠭ ᠬᠣ ᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠶᠢ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ besreg khulgaich tsakhlai 'medium robber gull' 550 Sibagu: Далайн шовшуурынхон dalaiŋ shovshuuriŋkhoŋ 551 Sibagu: Хошуувчит ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠪᠶᠢ ᠲ ᠣ khoshuuvchit 'khoshuuvchit (related to khoshuu 'bill') 552 Sibagu: Бидэр шилрээч ᠪᠢ ᠳᠡ ᠷ ᠰᠡ ᠯ ᠢ ᠷᠡ ᠭᠡ ᠶᠢ bider shilreech 'striped alcid' (literally 'lazy') 553 Sibagu: Оодон хошуут далайн шовшуур ᠣᠭ ᠣ ᠳᠣ ᠩ ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠳᠣ ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠱᠣ ᠪᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷ oodoŋ khoshuut dalaiŋ shovshuur 'short-billed sea cuckoo' 554 Sibagu: Хөхөл хар түрүүт ᠬᠦ ᠬᠦ ᠯ ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠲᠦ ᠷᠦ ᠭᠦ ᠲᠦ khökhöl khar türüüt 'bluish-black head'

39

39

Sibagu sitesi Moğolca хөхөл (kâkül) sözünü хөх (mavi, gök) sözünün türevi sanarak "bluish" (gökçe, mavimsi) olarak açıklıyor. Sözlüklerin

çoğunda хөхөл sözü yer almıyor ve ihtiyacı düşenler bulamayınca da kendince "köküne göre" anlam yüklüyorlar. Halbuki Moğolca kuş

adının yöredeki dillerden çevrinti olduğu apaçık ortadır:

387. Sternidae üyesi (ᴛᴜʀ denizkırlangıcı ᴇɴɢ tern ʀᴜs крачка) – ?

388. Sternula albifrons (ᴛᴜʀ akalınlı denizkırlangıcı ᴇɴɢ little tern ʀᴜs малая крачка) – хурган

хараалай khk «ᴛᴜʀ kuzu denizkırlangıcı ᴇɴɢ lamb tern ʀᴜs крачка-ягнѐнок»555

, цагаан

магнайт хараацай цахлай mvf «ᴛᴜʀ ak alınlı kırlangıç martı ᴇɴɢ white-foreheaded swallow gull

ʀᴜs чайка-ласточка с белым лбом»556

, магнай цагаан хараацайлаг цахлай mvf «ᴛᴜʀ alnı ak

kırlangıcımsı martı ᴇɴɢ [its] forehead white swallow-like gull»557

389. Gelochelidon (ᴛᴜʀ gülen denizkırlangıcı ᴇɴɢ gull-billed tern ʀᴜs чайконосая крачка) –

амуулай khk

390. Gelochelidon nilotica (ᴛᴜʀ gülen denizkırlangıcı ᴇɴɢ gull-billed tern ʀᴜs чайконосая крачка)

– бахим амуулай khk «ᴛᴜʀ tıknaz gülen denizkırlangıcı ᴇɴɢ short and thick gull-billed tern ʀᴜs

короткая чайконосая крачка»558

, бахим хараалай khk mvf «ᴛᴜʀ tıknaz denizkırlangıcı ᴇɴɢ

short and thick tern ʀᴜs короткая крачка»559

, амуулай khk «560

» , амлай khk «561

» , мөрний

цахлай khk «ᴛᴜʀ ırmak martısı ᴇɴɢ river gull ʀᴜs чайка реки»556

, мөрөн голын цахлай khk

«556

»

391. Hydroprogne (ᴛᴜʀ Hazar denizkırlangıcı ᴇɴɢ Caspian tern ʀᴜs чеграва) – шунгуулай khk

«562

»

392. Hydroprogne caspia (ᴛᴜʀ Hazar denizkırlangıcı ᴇɴɢ Caspian tern ʀᴜs чеграва) – морин

шунгуулай khk «ᴛᴜʀ at Hazar denizkırlangıcı ᴇɴɢ horse Caspian tern ʀᴜs чеграва-лошадь»563

,

морин хараалай khk mvf «ᴛᴜʀ at denizkırlangıcı ᴇɴɢ horse tern ʀᴜs крачка-лошадь»564

,

шунгуулай khk «565

» , шунгалай khk «566

»

393. Chlidonias (ᴛᴜʀ bataklık denizkırlangıcı ᴇɴɢ marsh tern ʀᴜs болотная крачка) – хараалзай

khk , тэнүүл цахлай mvf «ᴛᴜʀ serseri martı ᴇɴɢ vagrant gull ʀᴜs бродячая чайка»

394. Chlidonias niger (ᴛᴜʀ kara denizkırlangıcı ᴇɴɢ black tern ʀᴜs чѐрная крачка) – хилэн

хараалзай khk «ᴛᴜʀ kadife bataklık denizkırlangıcı ᴇɴɢ velvet marsh tern ʀᴜs болотная крачка-

555 Sibagu: Хурган хараалай ᠬᠣ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠠ ᠢ khurgaŋ kharaalai 'lamb tern' 556 Sibagu: Цагаан магнайт хараацай цахлай ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠮᠠ ᠩᠨ ᠠ ᠢ ᠢ ᠳᠣ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠶᠠ ᠢ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ tsagaaŋ magnait kharaatsai tsakhlai 'white-forehead swallow gull' 557 Sibagu: Магнай цагаан хараацайлаг цахлай ᠮᠠ ᠩᠨ ᠠ ᠢ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠶᠠ ᠢ ᠢ ᠯ ᠢ ᠭ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ magnai tsagaaŋ kharaatsailag tsakhlai 'white-foreheaded swallow-like gull' 558 Sibagu: Бахим амуулай ᠪᠠ ᠬᠢ ᠮ ᠠ ᠮ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ bakhim amuulai 'short-stout amuulai' 559 Sibagu: Бахим хараалай ᠪᠠ ᠬᠢ ᠮ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠠ ᠢ bakhim kharaalai 'short-stout tern' 560 МХЗБДЖТ: амуулай ᠠ ᠮ ᠤ ᠯ ᠠ ᠶ (амьтан) Мөрөн голын цахлай, амлай. 561 МХЗБДЖТ: амлай I.15.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ мөрний цахлай, амуулай МХИТТ: амлай ᠠ ᠮ ᠤ ᠯ ᠠ ᠶ (амьтан) Мөрний цахлай. 562 Sibagu: Шунгуулай shuŋguulai, yet another name based on the verb шунгах shuŋgakh 'to dive'). 563 Sibagu: Морин шунгуулай ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠠ ᠢ moriŋ shuŋguulai 'horse divinggull' 564 Sibagu: Морин хараалай ᠮᠣ ᠷᠢ ᠨ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ moriŋ kharaalai 'horse tern' 565 МХИТТ: Шунгуулай ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠯ ᠠ ᠢ (амьтан) Шунгалай. 566 МХИТТ: Шунгалай ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠯ ᠠ ᠢ (амьтан) Цахлай.

40

40

бархат»567

, хилэн хараалай khk mvf «ᴛᴜʀ kadife denizkırlangıcı ᴇɴɢ velvet tern ʀᴜs крачка-

бархат»568

395. Chlidonias leucopterus (ᴛᴜʀ ak kanatlı denizkırlangıcı ᴇɴɢ white-winged tern ʀᴜs белокрылая

крачка) – буурал хараалзай khk «ᴛᴜʀ kır bataklık denizkırlangıcı ᴇɴɢ grey marsh tern ʀᴜs серая

болотная крачка»569

, буурал хараалай khk «ᴛᴜʀ kır denizkırlangıcı ᴇɴɢ grey tern ʀᴜs серая

крачка»570

, цагаан далавчит тэнүүл цахлай mvf «ᴛᴜʀ ak kanatlı serseri martı ᴇɴɢ white-

winged vagrant gull ʀᴜs бродячая чайка с белым крылом»571

396. Chlidonias hybrida (ᴛᴜʀ akbıyıklı denizkırlangıcı ᴇɴɢ whiskered tern ʀᴜs белощѐкая крачка)

– цагааншанаа хараалзай khk «ᴛᴜʀ ak çene kemiği bataklık denizkırlangıcı ᴇɴɢ white

cheekbone marsh tern ʀᴜs болотная крачка-белоскула»572

, цагааншанаат хараалзай khk

«ᴛᴜʀ ak çene kemikli bataklık denizkırlangıcı ᴇɴɢ white-cheekboned marsh tern ʀᴜs болотная

крачка с белоскулой» , шанаа цагаан хараалай khk mvf «ᴛᴜʀ çene kemiği ak denizkırlangıcı

ᴇɴɢ [its] cheekbone white tern»573

, сахалт тэнүүл цахлай mvf «ᴛᴜʀ sakallı serseri martı ᴇɴɢ

bearded vagrant gull ʀᴜs бродячая чайка с бородой»574

397. Sterna (ᴛᴜʀ deniz kırlangıcı ᴇɴɢ tern ʀᴜs крачка) – хараалай khk , хараацай цахлай mvf

«ᴛᴜʀ kırlangıç martı ᴇɴɢ swallow gull ʀᴜs чайка-ласточка» , хараацайлаг цахлай mvf «ᴛᴜʀ

kırlangıcımsı martı ᴇɴɢ swallow-like gull ʀᴜs ласточковатая чайка»

398. Sterna hirundo (ᴛᴜʀ deniz kırlangıcı ᴇɴɢ common tern ʀᴜs речная крачка, черноголовая

мартышка) – эгэл хараалай khk «ᴛᴜʀ bayağı denizkırlangıcı ᴇɴɢ common tern ʀᴜs

обыкновенная крачка»575

, хараалай khk «576

» , хараацай цахлай mvf «ᴛᴜʀ kırlangıç martı ᴇɴɢ

swallow gull ʀᴜs чайка-ласточка»577

, хараацайлаг цахлай mvf «ᴛᴜʀ kırlangıcımsı martı ᴇɴɢ

swallow-like gull ʀᴜs ласточковатая чайка»578

399. Sterna paradisaea (ᴛᴜʀ Kutup denizkırlangıcı ᴇɴɢ arctic tern ʀᴜs полярная крачка,

длиннохвостая крачка, чирак) – умардын хараалай khk «ᴛᴜʀ kuzeyin denizkırlangıcı ᴇɴɢ tern

of north ʀᴜs крачка северной»

400. Laridae üyesi (ᴛᴜʀ martıgiller ᴇɴɢ gulls ʀᴜs чайковые) – цахлайнхан «579

»

401. üye (ᴛᴜʀ martı ᴇɴɢ gull ʀᴜs чайка) – цахлай khk mvf

402. Hydrocoloeus minutus (ᴛᴜʀ küçük martı ᴇɴɢ little gull ʀᴜs малая чайка) – хурган цахлай

khk mvf «ᴛᴜʀ kuzu martısı ᴇɴɢ lamb gull ʀᴜs чайка-ягнѐнок»580

403. Rhodostethia (ᴛᴜʀ pembe martı ᴇɴɢ Ross's gull ʀᴜs розовая чайка) – ягаандай khk

404. Rhodostethia rosea (ᴛᴜʀ pembe martı ᴇɴɢ Ross's gull ʀᴜs розовая чайка) – хүзүүвчит

ягаандай khk «ᴛᴜʀ tasmalı pembe martı ᴇɴɢ collared Ross's gull ʀᴜs розовая чайка с

ошейником»581

, ягаан цахлай khk «ᴛᴜʀ pembe martı ᴇɴɢ pink gull ʀᴜs розовая чайка»582

405. Rissa (ᴛᴜʀ kara ayaklı martı ᴇɴɢ kittiwake ʀᴜs моевка) – захлай khk

567 Sibagu: Хилэн хараалзай ᠬᠢ ᠯ ᠡ ᠩ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠢ khileŋ kharaalzai 'velvet tern (variant form)' 568 Sibagu: Хилэн хараалай ᠬᠢ ᠯ ᠡ ᠩ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠠ ᠢ khileŋ kharaalai 'velvet tern' 569 Sibagu: Буурал хараалзай ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠢ buural kharaalzai 'greyish tern (variant form)' 570 Sibagu: Буурал хараалай ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ buural kharaalai 'greyish tern' 571 Sibagu: Цагаан далавчит тэнүүл цахлай ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠪᠶᠢ ᠲ ᠣ ᠲᠡ ᠨ ᠦ ᠭᠦ ᠯ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ tsagaaŋ dalavchit tenüül tsakhlai 'white-winged floating gull' 572 Sibagu: Цагааншанаа хараалзай ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠰᠢ ᠨ ᠠ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠢ tsagaaŋ-shanaa kharaalzai 'white-cheek tern (variant form)' 573 Sibagu: Шанаа цагаан хараалай ᠰᠢ ᠨ ᠠ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ shanaa tsagaaŋ kharaalai 'white-cheek tern' 574 Sibagu: Сахалт тэнүүл цахлай ᠰᠠ ᠬ ᠠ ᠯ ᠲ ᠣ ᠲᠡ ᠨ ᠦ ᠭᠦ ᠯ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ sakhalt tenüül tsakhlai 'whiskered floating gull' 575 Sibagu: Эгэл хараалай ᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠠ ᠢ egel kharaalai 'common tern' 576 Sibagu: Хараалай ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠠ ᠢ kharaalai 'tern' 577 Sibagu: Хараацай цахлай ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠶᠠ ᠢ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ kharaatsai tsakhlai 'swallow gull' 578 Sibagu: Хараацайлаг цахлай ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠶᠠ ᠢ ᠢ ᠯ ᠢ ᠭ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ kharaatsailag tsakhlai 'swallow-like gull' 579 Sibagu: Цахлайнхан tsakhlaiŋkhaŋ 580 Sibagu: Хурган цахлай ᠬᠣ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ khurgaŋ tsakhlai 'lamb gull' 581 Sibagu: Хүзүүвчит ягаандай ᠬᠦ ᠺᠦ ᠭᠦ ᠪᠶᠢ ᠲ ᠦ ᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠳᠠ ᠢ khüzüüvchit yagaandai 'collared pinkbird' 582 Sibagu: Ягаан цахлай ᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ yagaaŋ tsakhlai 'pink gull'

41

41

406. Rissa tridactyla (ᴛᴜʀ kara ayaklı martı ᴇɴɢ black-legged kittiwake ʀᴜs моевка) –

гурванхуруут захлай khk «ᴛᴜʀ üç parmaklı kara ayaklı martı ᴇɴɢ three-fingered kittiwake»583

,

гурван хуруут цахлай khk «ᴛᴜʀ üç parmaklı martı ᴇɴɢ three-fingered gull»584

407. Pagophila eburnea (ᴛᴜʀ buz martısı ᴇɴɢ ivory gull ʀᴜs белая чайка) – цагаан цахлай khk

«ᴛᴜʀ ak martı ᴇɴɢ white gull ʀᴜs белая чайка»

408. Xema sabini (ᴛᴜʀ çatal kuyruklu martı ᴇɴɢ Sabine's gull ʀᴜs вилохвостая чайка) – сабины

цахлай khk «ᴛᴜʀ Sabine'nin martısı ᴇɴɢ Sabine's gull ʀᴜs чайки Сабины»

409. Saundersilarus saundersi (ᴛᴜʀ Çin martısı ᴇɴɢ Saunders's gull ʀᴜs китайская чайка) – хушуу

хар цахлай mvf «ᴛᴜʀ gagası kara martı ᴇɴɢ [its] beak black gull»585

410. Chroicocephalus genei or Larus genei (ᴛᴜʀ ince gagalı martı ᴇɴɢ slender-billed gull ʀᴜs

морской голубок) – шөвгөр цахлай khk «586

»

411. Chroicocephalus ridibundus or Larus ridibundus (ᴛᴜʀ küçük karabaş martı ᴇɴɢ black-headed

gull ʀᴜs озѐрная чайка) – хүрэнтолгойт цахлай587

~ хүрэн толгойт цахлай588

khk «ᴛᴜʀ

kahverengi başlı martı ᴇɴɢ brown-headed gull ʀᴜs чайка с коричневой головой» , хар толгойт

цахлай khk «ᴛᴜʀ kara başlı martı ᴇɴɢ black-headed gull ʀᴜs чайка с чѐрной головой» , хушуу

улаан цахлай mvf «ᴛᴜʀ gagası kızıl martı ᴇɴɢ [its] beak red gull ʀᴜs чайка его клюв

красный»589

412. Chroicocephalus brunnicephalus or Larus brunnicephalus (ᴛᴜʀ Hint martısı ᴇɴɢ brown-

headed gull ʀᴜs буроголовая чайка, тибетская буроголовая чайка, тибетская чайка) –

бортолгойт цахлай590

~ бор толгойт цахлай591

khk «ᴛᴜʀ kahverengimsi boz başlı martı ᴇɴɢ

brownish grey-headed gull ʀᴜs чайка с серовато-коричневой головой» , бараан толгойт

цахлай mvf «ᴛᴜʀ koyu başlı martı ᴇɴɢ dark-headed gull ʀᴜs чайка с тѐмной головой»592

413. Ichthyaetus ichthyaetus or Larus ichthyaetus (ᴛᴜʀ büyük karabaş martı ᴇɴɢ Pallas's gull, great

black-headed gull ʀᴜs черноголовый хохотун) – итэлгэн цахлай khk mvf «593

»

414. Ichthyaetus relictus or Larus relictus (ᴛᴜʀ Moğol martısı ᴇɴɢ relict gull ʀᴜs реликтовая

чайка) – реликт цахлай khk «ᴛᴜʀ kalıntı martı ᴇɴɢ relict gull ʀᴜs реликтовая чайка»594

, ховор

цахлай mvf «ᴛᴜʀ ender martı ᴇɴɢ rare gull ʀᴜs редкая чайка»595

415. Ichthyaetus melanocephalus or Larus melanocephalus (ᴛᴜʀ Akdeniz martısı ᴇɴɢ

Mediterranean gull ʀᴜs черноголовая чайка) – газар дундын тэнгисийн цахлай khk «ᴛᴜʀ

Akdeniz'in martısı ᴇɴɢ gull of Mediterranean Sea ʀᴜs чайка Средиземного моря»

416. Larus (ᴛᴜʀ gümüş martı ᴇɴɢ gull ʀᴜs чайка) – цахлай khk mvf , цахлай шувуу khk ,

хайлган khk «596

» , хайлгана khk «597

» , хайргана khk «598

»

417. Larus crassirostris (ᴛᴜʀ kara kuyruklu martı ᴇɴɢ black-tailed gull ʀᴜs чернохвостая чайка) –

харсүүлт цахлай599

~ хар сүүлт цахлай600

khk «ᴛᴜʀ kara kuyruklu martı ᴇɴɢ black-tailed gull

583 Sibagu: Гурванхуруут захлай ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠹᠠ ᠬ ᠠ ᠯ ᠠ ᠢ gurveŋ-khuruut zakhlai 'three-toed gull' 584 Sibagu: Гурван хуруут цахлай ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ gurveŋ khuruut zakhlai 'three-toed gull' 585 Sibagu: Хушуу хар цахлай ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ khushuu khar tsakhlai 'black-bill gull' 586 Sibagu: Шөвгөр цахлай ᠱᠦ ᠪᠦ ᠭᠡ ᠷ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ shövgör tsakhlai 'sharp-pointed gull 587 Sibagu: Хүрэнтолгойт цахлай ᠬᠦ ᠷᠡ ᠩ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠲ ᠣ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ khüren-tolgoit tsakhlai 'darkbrown-headed gull' 588 Sibagu: Хүрэн толгойт цахлай ᠬᠦ ᠷᠡ ᠩ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠲ ᠣ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ khüren tolgoit tsakhlai 'darkbrown-headed gull' 589 Sibagu: Хушуу улаан цахлай ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ khushuu ulaaŋ tsakhlai 'red-bill gull' 590 Sibagu: Бортолгойт цахлай ᠪᠣ ᠷᠣ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠲ ᠣ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ bor-tolgoit tsakhlai 'dun-headed gull' 591 Sibagu: Бор толгойт цахлай ᠪᠣ ᠷᠣ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠲ ᠣ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ bor tolgoit tsakhlai 'dun-headed gull' 592 Sibagu: Бараан толгойт цахлай ᠪᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠲ ᠣ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ baraaŋ tolgoit tsakhlai 'dark-headed gull' 593 Sibagu: Итэлгэн цахлай ᠢᠳᠥ ᠯ ᠭᠡ ᠨ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ itelgeŋ tsakhlai 'falcon gull' 594 Sibagu: Реликт цахлай ᠷᠧ ᠯ ᠢ ᠺᠲ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ relikt tsakhlai 'relikt gull' 595 Sibagu: Ховор цахлай ᠬᠣ ᠪᠣ ᠷ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ khovor tsakhlai 'rare gull' 596 Sibagu: An alternative name for larger gulls is Хайлган khailgaŋ or Хайлгана khailgan (now used ornithologically for the skuas/jaegars). 597 МХЗБДЖТ: хайлгана I.18.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ цахлай шувуу 598 МХЗБДЖТ: хайргана I.18.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шувуу МХИТТ: хайргана ᠬᠠ ᠶᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠨ ᠠ (амьтан) Цахлай шувууны өөр нэр. 599 Sibagu: Харсүүлт цахлай ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠲ ᠦ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ khar-süült tsakhlai 'black-tailed gull' 600 Sibagu: Хар сүүлт цахлай ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠲ ᠦ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ khar süült tsakhlai 'black-tailed gull'

42

42

ʀᴜs чайка с чѐрной хвостом» , сүүл хар цахлай mvf «ᴛᴜʀ kuyruğu kara martı ᴇɴɢ [its] tail black

gull»601

418. Larus canus (ᴛᴜʀ küçük gümüş martı ᴇɴɢ mew gull ʀᴜs сизая чайка) – үүлэн цахлай khk

«ᴛᴜʀ bulut martı ᴇɴɢ cloud gull ʀᴜs чайка-облако»602

, цахлай mvf «603

»

419. Larus schistisagus (ᴛᴜʀ gri sırtlı martı ᴇɴɢ slaty-backed gull ʀᴜs тихоокеанская чайка,

тихоокеанская морская чайка, тихоокеанская клуша) – номхон далайн цахлай mvf «ᴛᴜʀ

Pasifik'in martısı ᴇɴɢ gull of Pacific ʀᴜs чайка тихого океана»604

420. Larus hyperboreus (ᴛᴜʀ kutup martısı ᴇɴɢ glaucous gull ʀᴜs бургомистр, полярная чайка,

большая полярная чайка) – мөсний цахлай khk «ᴛᴜʀ buz martısı ᴇɴɢ ice gull ʀᴜs чайка-

лѐд»605

, мөсны цахлай

421. Larus vegae or Larus vegae vegae or Larus smithsonianus vegae (ᴛᴜʀ Doğu Sibirya gümüş

martısı ᴇɴɢ Vega gull, Vega herring gull, East Siberian gull, East Siberian herring gull ʀᴜs

восточносибирская чайка, восточносибирская серебристая чайка, сибирская серебристая

чайка) – мөнгөлөг цахлай khk «ᴛᴜʀ gümüşi martı ᴇɴɢ silvery gull ʀᴜs серебристая чайка»606

,

мөнгөн цахлай mvf «ᴛᴜʀ gümüş martı ᴇɴɢ silver gull ʀᴜs серебристая чайка»607

422. Larus mongolicus or Larus vegae mongolicus or Larus smithsonianus mongolicus (ᴛᴜʀ Moğol

gümüş martısı ᴇɴɢ Mongolian herring gull, Mongolian Vega gull ʀᴜs монгольская чайка,

монгольская серебристая чайка) – үхэр цахлай khk «ᴛᴜʀ öküz martısı ᴇɴɢ ox gull ʀᴜs чайка-

вол»608

, бархираа цахлай khk «ᴛᴜʀ bağırgan martı ᴇɴɢ screaming gull ʀᴜs чайка-крикун»609

,

монгол цахлай khk «ᴛᴜʀ Moğol martısı ᴇɴɢ Mongolian gull ʀᴜs монгольская чайка»

423. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – далайн цахлай khk «610

»

424. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [далайн цахлайн өөр нэр] – дэгдлий khk «611

»

425. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [далайн цахлайн өөр нэр] – мэдлэг khk «612

»

426. Eurypygiformes (ᴛᴜʀ güneşyelveleri ᴇɴɢ sunbittern and kagu ʀᴜs солнечные цаплеобразные)

– ?

427. Eurypygidae (ᴛᴜʀ güneşyelvesigiller ᴇɴɢ sunbittern ʀᴜs солнечные цапли) – ?

428. Eurypyga helias (ᴛᴜʀ güneş yelvesi ᴇɴɢ sunbittern ʀᴜs солнечная цапля) – наран дэглий

khk «ᴛᴜʀ güneş balıkçılı ᴇɴɢ sun heron ʀᴜs солнечная цапля»

429. Phaethontiformes (ᴛᴜʀ tropikkuşları ᴇɴɢ tropicbirds ʀᴜs фаэтонообразные) – ?

430. Phaethontidae (ᴛᴜʀ tropikkuşugiller ᴇɴɢ tropicbirds ʀᴜs фаэтоновые) – халууныхан «613

»

431. Phaethon (ᴛᴜʀ tropikkuşu ᴇɴɢ tropicbird ʀᴜs фаэтон) – халуу mvf

432. Phaethon aethereus (ᴛᴜʀ kırmızı gagalı tropikkuşu ᴇɴɢ red-billed tropicbird ʀᴜs

красноклювый фаэтон, обыкновенный фаэтон) – улаан хошуут халуу mvf «ᴛᴜʀ kızıl gagalı

tropikkuşu ᴇɴɢ red-billed tropicbird ʀᴜs фаэтон с клювом красным»614

433. Gaviiformes (ᴛᴜʀ dalgıçkuşları ᴇɴɢ divers, loons ʀᴜs гагарообразные) – гахуунтан (sibagu)

434. Gaviidae (ᴛᴜʀ dalgıçkuşları ᴇɴɢ divers, loons ʀᴜs гагаровые) – гахууныхан «615

»

601 Sibagu: Сүүл хар цахлай ᠰᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ süül khar tsakhlai 'tail-black gull' 602 Sibagu: Үүлэн цахлай ᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠡ ᠨ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ üüleŋ tsakhlai 'cloud gull' 603 Sibagu: Цахлай ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ tsakhlai 'gull' 604 Sibagu: Номхон далайн цахлай ᠨᠣ ᠮ ᠣ ᠬ ᠠ ᠨ ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ nomkhoŋ dalaiŋ tsakhlai 'Pacific ocean gull' 605 Sibagu: Мөсний цахлай ᠮᠦ ᠰᠦ ᠨ ᠦ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ mösni tsakhlai 'ice gull' 606 Sibagu: Мөнгөлөг цахлай ᠮᠦ ᠩᠭᠦ ᠯ ᠢ ᠭ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ möŋglög tsakhlai 'silverish-gull' 607 Sibagu: Мөнгөн цахлай ᠮᠦ ᠩᠭᠦ ᠨ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ möŋgöŋ tsakhlai 'silver gull' 608 Sibagu: Үхэр цахлай ᠦᠬᠡ ᠷ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ ükher tsakhlai 'ox gull' 609 Sibagu: Бархираа цахлай ᠪᠠ ᠷᠬᠢ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠵᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ barkh'raa tsakhlai 'screaming gull' 610 МХИТТ: далайн цахлай (амьтан): хэлбэр нь цагаан тахианы адил, ар бие нь үнсэн өнгөтэй, жигүүр бараан, сүүл цагаан, зарим сам хорхой иддэг далайн эргээр амьдардаг нэг төрлийн шувуу 611 МХЗБДЖТ: дэгдлий I.15.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ далайн цахлайн өөр нэр МХИТТ: дэгдлий ᠳᠡ ᠭ ᠳᠡ ᠯ ᠡ ᠶ (амьтан) Далайн цахлайн өөр нэр. 612 МХЗБДЖТ: мэдлэг I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ далайн цахлайн өөр нэр МХИТТ: мэдлэг II ᠳᠡ ᠭ ᠳᠡ ᠯ ᠡ ᠶ (амьтан) Нэгэн зүйл шувуу 613 Sibagu: Халууныхан 614 Sibagu: Улаан хошуут халуу ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠬᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ ulaaŋ khoshuut khaluu 'red-billed heat' 615 Sibagu: Гахууныхан gakhuunikhaŋ

43

43

435. Gavia (ᴛᴜʀ dalgıç ᴇɴɢ loon, diver ʀᴜs гагара) – гахуун khk «616

» , гахууна khk , ахууна khk

«617

» , гага шувуу mvf «618

» , шунгал шувуу mvf «612

» , шунгагч шувуу mvf «612

» , шунгат

шувуу mvf «612

»

436. Gavia stellata (ᴛᴜʀ kızıl gerdanlı dalgıç ᴇɴɢ red-throated loon ʀᴜs краснозобая гагара) –

улаангүеэ гахуун khk «kızıl kursak dalgıç ᴇɴɢ red crop loon ʀᴜs гагара-краснозоб»619

,

улаангүеэт гахуун khk «kızıl kursaklı dalgıç ᴇɴɢ red-cropped loon ʀᴜs гагара с красной зобом»

, улаангүеэт гахууна ~ улаан гүеэт гахууна khk «kızıl kursaklı dalgıç ᴇɴɢ red-cropped loon

ʀᴜs гагара с красной зобом» , улаан омруут ахууна khk «ᴛᴜʀ kızıl göğüslü dalgıç ᴇɴɢ red-

breasted loon ʀᴜs гагара с красной грудью»620

, улаан багалзуурт шунгал шувуу mvf «kızıl

boğazlı dalgıç ᴇɴɢ red-throated loon ʀᴜs гагара с красной глоткой»621

, улагар шунгат шувуу

mvf «622

» , шунгач алаг mvf «623

» , шунгал нугас mvf «ᴛᴜʀ dalağan ördek ᴇɴɢ pochard duck

ʀᴜs утка-нырок»624

437. Gavia arctica (ᴛᴜʀ karagerdanlı dalgıç ᴇɴɢ arctic loon ʀᴜs чернозобая гагара) – хилэнгүеэ

гахуун khk «ᴛᴜʀ kadife kursak dalgıç ᴇɴɢ velvet crop loon ʀᴜs гагара-бархатозоб»625

,

хилэнгүеэт гахуун khk «» , хилэнгүеэт гахууна ~ хилэн гүеэт гахууна khk «ᴛᴜʀ kadife

kursaklı dalgıç ᴇɴɢ velvet-cropped loon ʀᴜs гагара с бархатом зобом» , хилэн омруут ахууна

khk «ᴛᴜʀ kadife göğüslü dalgıç ᴇɴɢ velvet-breasted loon ʀᴜs гагара с бархатом грудью»626

,

хилэн шунгат шувуу mvf «627

» , хар омруут ахууна khk «ᴛᴜʀ kara göğüslü dalgıç ᴇɴɢ black-

breasted loon ʀᴜs гагара с чѐрной грудью»

438. Gavia adamsii (ᴛᴜʀ sarı gagalı dalgıç ᴇɴɢ yellow-billed loon ʀᴜs белоклювая гагара,

белоносая гагара) – цагаан хошуут ахууна khk «ᴛᴜʀ ak gagalı dalgıç ᴇɴɢ white-billed loon ʀᴜs

гагара с белым клювом»

439. Sphenisciformes (ᴛᴜʀ penguenler ᴇɴɢ penguins ʀᴜs пингвинообразные) – оцон шувуу

хэлбэртэн

440. Spheniscidae (ᴛᴜʀ penguengiller ᴇɴɢ penguins ʀᴜs пингвиновые) – оцоншувууныхан

441. üye (ᴛᴜʀ penguen ᴇɴɢ penguin ʀᴜs пингвин) – оцон шувуу khk

442. Aptenodytes (ᴛᴜʀ dev penguenler ᴇɴɢ great penguins ʀᴜs императорские пингвины,

большие пингвины, исполинские пингвины, пингвины-великаны) – томхон оцон шувууд

khk

443. Aptenodytes patagonicus (ᴛᴜʀ kral penguen ᴇɴɢ king penguin ʀᴜs королевский пингвин,

натагонский пингвин) – хаан оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ kral penguen ᴇɴɢ king penguin ʀᴜs

королевский пингвин»

616 Sibagu: The loons or divers have long been known in Mongolian as Ахууна akhuun. This is the name that is almost universally listed in monolingual and bilingual dictionaries. It is the translation of the Russian term Гагара 'diver, loon' in older Russian-Mongolian and Russian-Buryat dictionaries. However, in the 2007 authoritative list of Mongolian bird names, the name Ахууна akhuun has been transferred to the genus Lagopus i.e., ptarmigans and Willow Grouse. The reason given is that actual local usage applies Ахууна akhuun to the ptarmigans, not the divers. 617 Sibagu: The new name proposed for the divers is Гахуун gakhuuŋ, a term not carried in most dictionaries at all. Like Ахууна akhuun, however, which means 'bitter', Гахуун gakhuuŋ is a term for an 'astringent' or 'burnt' flavour. 618 Sibagu: Inner Mongolian dictionaries give Гага шувуу 'gaga bird' for the divers or for diving ducks, depending on the dictionary. More specialised sources give Шунгал шувуу shungal shuvuu, Шунгагч шувуу shungagch shuvuu, or Шунгат шувуу shungat shuvuu, all meaning

'diving bird' and likely modelled on Chinese 潜鸟 qiánniǎo 'diving bird'. 619 Sibagu: Улаангүеэ гахуун ulaaŋ-güee gakhuuŋ 'red-throat gakhuuŋ' 620 Sibagu: Улаан омруут ахууна ulaaŋ omruut akhuun 'red-breasted akhuun' 621 Sibagu: Улаан багалзуурт шунгал шувуу ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠣ ᠷᠲ ᠣ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ ulaaŋ bagalzuurt shuŋgal shuvuu 'red-throated diver bird' 622 Sibagu: Улагар ? шунгат шувуу ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠷ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ ulagar ? shuŋgat shuvuu 'reddish diver bird' 623 Sibagu: Шунгач алаг ᠱᠣ ᠩᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ shuŋgach alag 'diver motley' 624 Sibagu: Шунгал нугас ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠰᠣ shuŋgal nugas 'diver duck' 625 Sibagu: Хилэнгүеэ гахуун khileŋgüee gakhuuŋ 'velvet-throated gakhuuŋ' 626 Sibagu: Хилэн омруут ахууна khileŋ omruut akhuun 'velvet-breasted akhuun' 627 Sibagu: Хилэн шунгат шувуу ᠬᠢ ᠯ ᠢ ᠩ ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ khileŋ shuŋgat shuvuu 'velvet diving bird'

44

44

444. Aptenodytes forsteri (ᴛᴜʀ şah penguen ᴇɴɢ emperor penguin ʀᴜs императорский пингвин) –

император оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ imparator penguen ᴇɴɢ emperor penguin ʀᴜs императорский

пингвин»

445. Pygoscelis adeliae (ᴛᴜʀ Adélie pengueni ᴇɴɢ Adelie penguin ʀᴜs пингвин Адели,

аделийский пингвин, синий пингвин) – адэли оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ Adélie pengueni ᴇɴɢ

Adelie penguin ʀᴜs пингвин Адели»

446. Pygoscelis papua (ᴛᴜʀ gentoo pengueni ᴇɴɢ gentoo penguin ʀᴜs ослиный пингвин,

папуанский пингвин, пингвин Папуа, субантарктический пингвин) – генту оцон шувуу khk

«ᴛᴜʀ gentoo pengueni ᴇɴɢ gentoo penguin ʀᴜs пингвин генту»

447. Pygoscelis antarcticus (ᴛᴜʀ çene bağlı penguen ᴇɴɢ chinstrap penguin ʀᴜs антарктический

пингвин, южно-полярный пингвин) – антарктидын оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ Antarktika'nın

pengueni ᴇɴɢ penguin of Antarctica ʀᴜs пингвин Антарктиды»

448. Eudyptula (ᴛᴜʀ küçük penguenler ᴇɴɢ little penguins ʀᴜs малые пингвины) – жижиг оцон

шувууд khk «ᴛᴜʀ küçük penguenler ᴇɴɢ little penguins ʀᴜs малые пингвины»

449. Eudyptula minor (ᴛᴜʀ küçük penguen ᴇɴɢ little penguin ʀᴜs малый пингвин, голубой

пингвин) – цэнхэр оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ gök mavisi penguen ᴇɴɢ sky blue penguin ʀᴜs светло-

синий пингвин»

450. Spheniscus (ᴛᴜʀ gözlüklü penguenler ᴇɴɢ banded penguins ʀᴜs очковые пингвины) – судалт

оцон шувууд khk «ᴛᴜʀ çizgili penguenler ᴇɴɢ striped penguins ʀᴜs пингвины с полосами»

451. Spheniscus humboldti (ᴛᴜʀ Humbolt pengueni ᴇɴɢ Humboldt penguin ʀᴜs гумбольдтов

пингвин, пингвин Гумбольдта) – Гумбольдтын оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ Humbolt'un pengueni

ᴇɴɢ Humboldt's penguin ʀᴜs пингвин Гумбольдта»

452. Spheniscus mendiculus (ᴛᴜʀ Galapagos pengueni ᴇɴɢ Galapagos penguin ʀᴜs галапагосский

пингвин) – галапагос оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ Galapagos pengueni ᴇɴɢ Galapagos penguin ʀᴜs

галапагосский пингвин»

453. Spheniscus demersus (ᴛᴜʀ gözlüklü penguen ᴇɴɢ African penguin, jackass penguin ʀᴜs

очковый пингвин) – африк оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ Afrika pengueni ᴇɴɢ African penguin ʀᴜs

африканский пингвин»

454. Spheniscus magellanicus (ᴛᴜʀ Macellan pengueni ᴇɴɢ Magellanic penguin ʀᴜs магелланов

пингвин, магелланов очковый пингвин, магелланский пингвин) – магелланы оцон шувуу

khk «ᴛᴜʀ Macellan'ın pengueni ᴇɴɢ Magellan's penguin ʀᴜs магелланов пингвин»

455. Megadyptes antipodes (ᴛᴜʀ sarıgözlü penguen ᴇɴɢ yellow-eyed penguin ʀᴜs великолепный

пингвин, желтоглазый пингвин, антиподов пингвин) – шар нүдэт оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ sarı

gözlü penguen ᴇɴɢ yellow-eyed penguin ʀᴜs пингвин с жѐлтым глазом»

456. Eudyptes (ᴛᴜʀ tepeli penguenler ᴇɴɢ crested penguins ʀᴜs хохлатые пингвины, златовласые

пингвины) – залаат оцон шувууд khk «ᴛᴜʀ tepeli penguenler ᴇɴɢ crested penguins ʀᴜs

пингвины с хохлами»

457. Eudyptes chrysolophus (ᴛᴜʀ makaroni pengueni ᴇɴɢ macaroni penguin ʀᴜs златохохлый

пингвин, золотоволосый пингвин, златовласый пингвин) – макарони оцон шувуу khk «ᴛᴜʀ

makaroni pengueni ᴇɴɢ macaroni penguin ʀᴜs пингвин макарони»

458. Procellariiformes (ᴛᴜʀ fırtınakuşları ᴇɴɢ albatross and petrels ʀᴜs буревестникообразные,

трубконосые) – салхич шувуу хэлбэртэн

459. Diomedeidae (ᴛᴜʀ albatrosgiller ᴇɴɢ albatrosses ʀᴜs альбатросовые) – элчшувууныхан

«628

»

628 Sibagu: Элчшувууныхан elch-shuvuunikhaŋ

45

45

460. üye (ᴛᴜʀ albatros ᴇɴɢ albatross ʀᴜs альбатрос) – салхич шувуу I khk «ᴛᴜʀ yelci kuşu ᴇɴɢ

winder bird ʀᴜs птица-ветерник» , элч шувуу mvf «ᴛᴜʀ elçi kuşu ᴇɴɢ messenger bird ʀᴜs

птица-курьер»

461. Phoebastria (ᴛᴜʀ kısa kuyruklu albatroslar ᴇɴɢ North Pacific albatrosses) – номхон далайн

салхич шувуу khk «ᴛᴜʀ Pasifik'in albatrosu ᴇɴɢ albatross of Pacific ʀᴜs альбатрос тихого

океана»

462. Phoebastria albatrus (ᴛᴜʀ kısa kuyruklu albatros ᴇɴɢ short-tailed albatross ʀᴜs белоспинный

альбатрос) – богино сүүлт салхич шувуу khk «ᴛᴜʀ kısa kuyruklu albatros ᴇɴɢ short-tailed

albatross ʀᴜs альбатрос с коротким хвостом» , оодон элч шувуу mvf «ᴛᴜʀ kısa albatros ᴇɴɢ

short albatross ʀᴜs короткий альбатрос»629

463. Diomedea (ᴛᴜʀ büyük albatroslar ᴇɴɢ great albatrosses ʀᴜs настоящие альбатросы) – том

салхич шувуу khk «ᴛᴜʀ büyük albatros ᴇɴɢ great albatross ʀᴜs большой альбатрос»

464. Diomedea exulans (ᴛᴜʀ gezgin albatros ᴇɴɢ wandering albatross ʀᴜs странствующий

альбатрос) – хэрмэл салхич шувуу khk «ᴛᴜʀ gezgin albatros ᴇɴɢ wanderer albatross ʀᴜs

странствующий альбатрос» , цасан салхич шувуу khk «ᴛᴜʀ kar albatrosu ᴇɴɢ snow albatross

ʀᴜs снежный альбатрос» , цагаан далавчит салхич шувуу khk «ᴛᴜʀ ak kanatlı albatros ᴇɴɢ

white-winged albatross ʀᴜs альбатрос с белым крылом»

465. Phoebetria (ᴛᴜʀ isli albatroslar ᴇɴɢ sooty albatrosses ʀᴜs дымчатые альбатросы, тѐмные

альбатросы) – хөөн хар салхич шувуу khk «ᴛᴜʀ is karası albatros ᴇɴɢ soot black albatross ʀᴜs

чернодымчатый альбатрос»

466. Hydrobatidae (ᴛᴜʀ fırtınakuşugiller ᴇɴɢ storm petrels ʀᴜs качурковые) – далайн

хараацайнхан «630

»

467. üye (ᴛᴜʀ fırtınakırlangıcı ᴇɴɢ storm petrel ʀᴜs качурка) – далайн хараацай «ᴛᴜʀ okyanusun

kırlangıcı ᴇɴɢ swallow of ocean ʀᴜs ласточка океана»

468. Cymochorea monorhis or Oceanodroma monorhis or Hydrobates monorhis (ᴛᴜʀ buz

fırtınakırlangıcı ᴇɴɢ Swinhoe's storm petrel ʀᴜs малая качурка, малая вилохвостая качурка,

вилохвостая качурка) – бараавтар далайн хараацай mvf «ᴛᴜʀ karanlıkça fırtınakırlangıcı ᴇɴɢ

darkish storm petrel ʀᴜs темноватая качурка»631

469. Procellariidae (ᴛᴜʀ yelkovangiller ᴇɴɢ petrels, shearwaters ʀᴜs буревестниковые) –

салхичшувууныхан «632

»

470. üye (ᴛᴜʀ yelkovan, fırtınakuşu ᴇɴɢ petrel, shearwater ʀᴜs буревестник) – салхич шувуу II

mvf «ᴛᴜʀ yelci kuşu ᴇɴɢ winder bird ʀᴜs птица-ветерник»633

471. Calonectris leucomelas (ᴛᴜʀ ak yüzlü yelkovan ᴇɴɢ streaked shearwater ʀᴜs пестролицый

буревестник, пестроголовый буревестник, пегий буревестник, белолицый буревестник,

тихоокеанский пѐстрый буревестник) – халзан салхич шувуу mvf «ᴛᴜʀ kel yelkovan ᴇɴɢ bald

shearwater ʀᴜs лысый буревестник»634

, мэдээч шувуу mvf «ᴛᴜʀ haberci kuşu ᴇɴɢ messenger

bird ʀᴜs птица-вестник»635

472. Ciconiiformes (ᴛᴜʀ leyleksiler ᴇɴɢ storks ʀᴜs аистообразные) – өрөвлөг хэлбэртэн

473. Ciconiidae (ᴛᴜʀ leylekgiller ᴇɴɢ storks ʀᴜs аистовые) – өрөвтасынхан «636

» , өрөвлөгийн

овог

629 Sibagu: Оодон элч шувуу ᠣᠭ ᠣ ᠳᠣ ᠩ ᠡ ᠯ ᠶᠢ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ oodoŋ elch shuvuu 'shorttailed messenger bird' 630 Sibagu: Далайн Хараацайнхан dalaiŋ kharaazainkhaŋ 631 Sibagu: Бараавтар далайн хараацай ᠪᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠪᠲ ᠣ ᠷ ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠶᠠ ᠢ baraavtar dalaiŋ kharaatsai 'blackish sea-swallow' 632 Sibagu: Салхичшувууныхан salkhich-shuvuunikhaŋ 633 Sibagu: The Mongolian name for petrels and shearwaters in general is Салхич шувуу salkhich shuvuu. The petrels are also known as Далайн хараацай dalaiŋ kharaatsai 'sea swallow'. To distinguish the Hydrobatidae from the Procellariidae, this site adopts Далайн хараацай dalaiŋ kharaatsai 'sea swallow' for the Hydrobatidae and Салхич шувуу salkhich shuvuu for the Procellariidae. 634 Sibagu: Халзан салхич шувуу khalzan salikhch shuvuu 'bald wind bird' 635 Sibagu: Мэдээч шувуу medeech shuvuu 'reporting/ spying bird' 636 Sibagu: Өрөвтасынхан örövtasiŋkhaŋ

46

46

474. üye (ᴛᴜʀ leylek ᴇɴɢ stork ʀᴜs аист) – өрөвтас «ᴛᴜʀ öröv akbabası ᴇɴɢ öröv vulture ʀᴜs гриф-

өрөв»637

, өрөв «←» , өрви mvf «←» , хилэн шувуу khk «638

»

475. Leptoptilos crumenifer (ᴛᴜʀ murabıtkuşu ᴇɴɢ marabou stork ʀᴜs африканский марабу) –

марабугийн өрөвтас khk

476. Leptoptilos javanicus (ᴛᴜʀ küçük murabıtkuşu ᴇɴɢ lesser adjutant ʀᴜs зондский марабу,

яванский марабу, малый марабу, малый азиатский марабу) – усан тас khk «ᴛᴜʀ su akbabası

ᴇɴɢ water vulture ʀᴜs водяной гриф»639

477. Ciconia episcopus (ᴛᴜʀ ak boyunlu leylek ᴇɴɢ Asian woolly-necked stork, Asian woollyneck

ʀᴜs белошейный аист) – ноосон хүзүүт өрөвтас khk «ᴛᴜʀ yün boyunlu leylek ᴇɴɢ wool-necked

stork ʀᴜs аист с шерстяным шеей»

478. Ciconia stormi (ᴛᴜʀ Storm leyleği ᴇɴɢ Storm's stork ʀᴜs малайский аист) – Стормын

өрөвтас khk «ᴛᴜʀ Storm'un leyleği ᴇɴɢ Storm's stork ʀᴜs аист Сторма»

479. Ciconia nigra (ᴛᴜʀ kara leylek ᴇɴɢ black stork ʀᴜs чѐрный аист) – хар өрөвтас khk «ᴛᴜʀ

kara leylek ᴇɴɢ black stork ʀᴜs чѐрный аист»640

, хар өрви mvf «ᴛᴜʀ kara leylek ᴇɴɢ black stork

ʀᴜs чѐрный аист»641

480. Ciconia maguari (ᴛᴜʀ Güney Amerika leyleği ᴇɴɢ maguari stork ʀᴜs американский аист) –

магуарын өрөвтас khk «maguarinin leyleği ᴇɴɢ stork of maguari ʀᴜs аист магуари»

481. Ciconia ciconia (ᴛᴜʀ leylek, ak leylek ᴇɴɢ white stork ʀᴜs белый аист) – цагаан өрөвтас

khk «ᴛᴜʀ ak leylek ᴇɴɢ white stork ʀᴜs белый аист» , цагаан өрви mvf «» , өрви mvf «»

482. Ciconia boyciana (ᴛᴜʀ Uzak Doğu leyleği ᴇɴɢ oriental stork ʀᴜs дальневосточный аист) –

дорнын өрөвтас khk «ᴛᴜʀ doğunun leyleği ᴇɴɢ stork of east ʀᴜs аист востока»642

, хар хушуут

өрөвтас khk mvf «ᴛᴜʀ kara gagalı leylek ᴇɴɢ black-billed duck ʀᴜs аист с чѐрным клювом»643

,

цагаан өрөвтас khk «» , цагаан өрви mvf «ᴛᴜʀ ak leylek ᴇɴɢ white stork ʀᴜs белый аист»644

,

өрви mvf «ᴛᴜʀ leylek ᴇɴɢ stork ʀᴜs аист»645

483. Ephippiorhynchus asiaticus or Xenorhynchus asiaticus (ᴛᴜʀ Asya jabirusu ᴇɴɢ black-necked

stork ʀᴜs азиатский седлоклюв, азиатский ябиру) – хар хүзүүт өрөвтас khk «ᴛᴜʀ kara

boyunlu leylek ᴇɴɢ black-necked stork ʀᴜs аист с чѐрным шеей»

484. Anastomus oscitans (ᴛᴜʀ Asya açıkgagalı leyleği ᴇɴɢ Asian openbill ʀᴜs индийский аист-

разиня, азиатский аист-разиня) – азийн онгорхой хошуут өрөвтас khk «ᴛᴜʀ Asya'nın açık

gagalı leyleği ᴇɴɢ open-billed stork of Asia ʀᴜs аист с открытым клювом Азии»

485. Anastomus lamelligerus (ᴛᴜʀ Afrika açıkgagalı leyleği ᴇɴɢ African openbill ʀᴜs африканский

аист-разиня) – африкийн онгорхой хошуут өрөвтас khk «ᴛᴜʀ Afrika'nın açık gagalı leyleği

ᴇɴɢ open-billed stork of Africa ʀᴜs аист с открытым клювом Африки»

486. Mycteria americana (ᴛᴜʀ Amerika orman leyleği ᴇɴɢ wood stork ʀᴜs американский клювач)

– модны өрөвтас khk «ᴛᴜʀ ağacın leyleği ᴇɴɢ stork of tree ʀᴜs аист дерева» , модны билүүс

khk «ᴛᴜʀ ağacın ibisi ᴇɴɢ ibis of tree ʀᴜs ибис дерева»

487. Mycteria ibis (ᴛᴜʀ sarıgagalı leylek ᴇɴɢ yellow-billed stork ʀᴜs африканский клювач,

обыкновенный клювач) – шар хошуут өрөвтас khk «ᴛᴜʀ sarı gagalı leylek ᴇɴɢ yellow-billed

stork ʀᴜs аист с жѐлтым клювом»

637 Sibagu: The storks are known as Өрөвтас örövtas in Mongolian, with variant forms Өрөв öröv or Өрви ör'v. 638 Sibagu: Another name (from a Mongolian-English dictionary) is Хилэн шувуу khileŋ shuvuu. 639 Sibagu: Усан тас ᠣᠰᠣ ᠨ ᠲᠠ ᠰ usaŋ tas 'water vulture' 640 Sibagu: Хар өрөвтас ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠦᠷᠪᠢ ᠲ ᠡ ᠰᠦ khar örövtas 'black stork' 641 Sibagu: Хар өрви ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠣᠷᠪᠢ khar ör'v 'black stork' 642 Sibagu: Дорнын өрөвтас ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ  ᠹᠢ ᠨ ᠦᠷᠪᠢ ᠲ ᠡ ᠰᠦ dorniŋ örövtas 'eastern stork' 643 Sibagu: Хар хушуут өрөвтас ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠦᠷᠪᠢ ᠲ ᠡ ᠰᠦ khar khushuut örövtas 'black-billed stork' 644 Sibagu: Цагаан өрви ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠦᠷᠪᠢ tsagaan ör'v 'white stork' 645 Sibagu: Өрви ᠦᠷᠪᠢ ör'v 'stork'

47

47

488. Mycteria cinerea (ᴛᴜʀ Malay leyleği ᴇɴɢ milky stork ʀᴜs серый клювач, малайский аист-

клювач) – сүүн өнгөт өрөвтас khk «ᴛᴜʀ süt renkli leylek ᴇɴɢ milk-coloured stork ʀᴜs аист с

молоком цветом»

489. Mycteria leucocephala (ᴛᴜʀ boyalı leylek ᴇɴɢ painted stork ʀᴜs расписной клювач,

индийский клювач) – цоохор өрөвтас khk «ᴛᴜʀ benekli leylek ᴇɴɢ spotted stork ʀᴜs крапчатый

аист»

490. Suliformes (ᴛᴜʀ karabataksılar ᴇɴɢ gannets and cormorants ʀᴜs олушеобразные) – ?

491. Fregatidae (ᴛᴜʀ firkateynkuşugiller ᴇɴɢ frigatebirds ʀᴜs фрегатовые) – тоноочшувууныхан

«646

»

492. Fregata (ᴛᴜʀ fregat kuşu ᴇɴɢ frigatebird ʀᴜs фрегат) – тонооч шувуу «ᴛᴜʀ soyguncu kuşu

ᴇɴɢ looter bird ʀᴜs птица-грабитель фрегат»

493. Fregata minor (ᴛᴜʀ büyük fregat kuşu ᴇɴɢ great frigatebird ʀᴜs большой фрегат) – бяцхан

тонооч шувуу mvf «ᴛᴜʀ küçük fregat kuşu ᴇɴɢ little frigatebird ʀᴜs малый фрегат»647

494. Sulidae (ᴛᴜʀ sümsükgiller ᴇɴɢ gannets and boobies ʀᴜs олушевые) – сүлшувууныхан «648

»

495. üye (ᴛᴜʀ sümsük ᴇɴɢ gannet, booby ʀᴜs олуша) – сүл шувуу mvf

496. Sula leucogaster (ᴛᴜʀ kara sümsük ᴇɴɢ brown booby ʀᴜs бурая олуша, желтоногая олуша) –

хүрэвтэр сүл шувуу mvf «649

»

497. Phalacrocoracidae (ᴛᴜʀ karabatakgiller ᴇɴɢ cormorants and shags ʀᴜs баклановые) –

гогойныхон «650

»

498. üye (ᴛᴜʀ karabatak ᴇɴɢ cormorant and shag ʀᴜs баклан) – гогой khk , халуу mvf

499. Phalacrocorax pelagicus or Leucocarbo pelagicus (ᴛᴜʀ Bering karabatağı ᴇɴɢ pelagic

cormorant ʀᴜs берингов баклан, берингийский баклан, морской баклан) – далайн халуу mvf

«ᴛᴜʀ okyanusun karabatağı ᴇɴɢ cormorant of ocean ʀᴜs баклан океана»651

500. Phalacrocorax lucidus lucidus or Phalacrocorax carbo lucidus (ᴛᴜʀ ak göğüslü karabatak ᴇɴɢ

white-breasted cormorant ʀᴜs белогрудый баклан) – цагаан цээжит гогой khk «ᴛᴜʀ ak göğüslü

karabatak ᴇɴɢ black-chested cormorant ʀᴜs баклан с белой грудью»

501. Phalacrocorax carbo (ᴛᴜʀ karabatak ᴇɴɢ great cormorant ʀᴜs большой баклан) – тураг

гогой khk «652

» , хар халуу mvf «ᴛᴜʀ kara karabatak ᴇɴɢ black cormorant ʀᴜs чѐрный баклан»653

, хар галуу mvf «ᴛᴜʀ kara kaz ᴇɴɢ black goose ʀᴜs чѐрный гусь»654

502. Plataleiformes (ᴛᴜʀ kelaynaklar ᴇɴɢ ibises and spoonbills ʀᴜs ибисообразные) –

503. Threskiornithidae (ᴛᴜʀ kelaynakgiller ᴇɴɢ ibises and spoonbills ʀᴜs ибисовые) –

билүүсийнхэн «655

»

504. üye (ᴛᴜʀ ibis ᴇɴɢ ibis ʀᴜs ибис) – билүүс khk «656

» , өрвөлдэй khk «657

» , өрвилдэй khk mvf

«658

» , өрвөл khk «659

» , өрвил khk «660

»

505. Nipponia nippon (ᴛᴜʀ Japon ibisi ᴇɴɢ crested ibis ʀᴜs красноногий ибис) – улан өрвилдэй

mvf «ᴛᴜʀ kızıl ibis ᴇɴɢ red ibis ʀᴜs красный ибис»661

, япон өрвилдэй mvf «ᴛᴜʀ Japonya ibisi

646 Sibagu: Тоноочшувууныхан tonooch-shuvuunikhaŋ 647 Sibagu: Бяцхан тонооч шувуу ᠪᠢ ᠶᠢ ᠬ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠨ ᠣ ᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ 'little looter bird' 648 Sibagu: Сүлшувууныхан sül-shuvuunikhaŋ 649 Sibagu: Хүрэвтэр сүл шувуу ᠬᠦ ᠷᠡ ᠪᠲ ᠣ ᠷ ᠰᠦ ᠯ ᠡ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ khurevter sül shuvuu 'lightbrown sül bird' 650 Sibagu: Гогойныхон gogoinikhoŋ 651 Sibagu: Далайн халуу ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠯ ᠣ dalain khaluu 'sea cormorant' 652 Sibagu: Тураг гогой ᠲᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠭᠣ ᠭ ᠣ ᠢ turag gogoi 'giant cormorant' 653 Sibagu: Хар халуу ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠬᠠ ᠯ ᠣ khar khaluu 'black cormorant' 654 Sibagu: Хар галуу ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ khar galuu 'black goose' (Inner Mongolia) 655 Sibagu: Билүүсийнхэн bilüüsiŋkheŋ 656 МХЗБДЖТ: билүүс I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ өрөвтасын овгийн шувуу 657 МХЗБДЖТ: өрвөлдэй I.15.3 ●○○ (амь.) *ж.н+ хээрийн галуутай төстэй нэг зүйл шувуу 658 МХИТТ: өрвилдэй ᠥᠷᠪᠢ ᠯ ᠳᠡ ᠶ (амьтан) Бие том, хошуу нарийн, урт бөгөөд махир, хөл урт нэгэн зүйл шувуу 659 МХЗБДЖТ: өрвөл I.1.3 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэгэн зүйл өрөвтас МХИТТ: өрвөл ᠥᠷᠪᠢ ᠯ (амьтан) Африк тивд амьдардаг нэгэн зүйл өрөвтас 660 Sibagu: There are a couple of other related names which appear to refer to the ibises: Өрвил örvil and Өрвилдэй örvildei. 661 Sibagu: Улаан өрвилдэй ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠦᠷᠪᠢ ᠯ ᠳᠡ ᠢ ulaaŋ örvildei 'red ibis'

48

48

ᴇɴɢ Japan ibis ʀᴜs ибис-Япония»662

, цацагт билүүс khk «ᴛᴜʀ saçaklı ibis ᴇɴɢ crested ibis ʀᴜs

ибис с хохлом»

506. Platalea ajaja (ᴛᴜʀ pembe kaşıkçı ᴇɴɢ roseate spoonbill ʀᴜs розовая колпица, алая колпица)

– ягаан халбаган хошуут khk «ᴛᴜʀ pembe kaşıkçı ᴇɴɢ pink spoonbill ʀᴜs розовая колпица»

507. Platalea flavipes (ᴛᴜʀ sarıgagalı kaşıkçı ᴇɴɢ yellow-billed spoonbill ʀᴜs желтоклювая

колпица) – шар халбаган хошуут khk «ᴛᴜʀ sarı kaşıkçı ᴇɴɢ yellow spoonbill ʀᴜs жѐлтая

колпица»

508. Platalea alba (ᴛᴜʀ Afrika kaşıkçısı ᴇɴɢ African spoonbill ʀᴜs белая колпица, африканская

колпица, узкоклювая колпица) – африк халбаган хошуут khk «ᴛᴜʀ Afrika kaşıkçısı ᴇɴɢ

African spoonbill ʀᴜs африканская колпица»

509. Platalea leucorodia (ᴛᴜʀ kaşıkçı ᴇɴɢ Eurasian spoonbill ʀᴜs колпица, обыкновенная

колпица, колпик, лопатень, косарь) – евразийн халбаган хошуут khk «ᴛᴜʀ Avrasya'nın

kaşıkçısı ᴇɴɢ spoonbill of Eurasia ʀᴜs колпица Евразии» , халбаган хошуут khk «ᴛᴜʀ kaşık

gagalı ᴇɴɢ spoon-billed ʀᴜs с ложкой» , халбаган хушуут khk «ᴛᴜʀ kaşık gagalı ᴇɴɢ spoon-

billed ʀᴜs с ложкой»663

, халбагант khk «ᴛᴜʀ kaşıklı ᴇɴɢ spooned ʀᴜs с ложкой»664

, халбагат

khk «ᴛᴜʀ kaşıklı ᴇɴɢ spooned ʀᴜs с ложкой» , халбагат өрвилдэй mvf «ᴛᴜʀ kaşıklı ibis ᴇɴɢ

spooned ibis ʀᴜs ибис с ложкой»665

, цагаагчин халбагат khk «ᴛᴜʀ beyaz kaşıkçı ᴇɴɢ white

spoonbill ʀᴜs белая колпица»666

510. Platalea minor (ᴛᴜʀ küçük kaşıkçı ᴇɴɢ black-faced spoonbill ʀᴜs малая колпица, чернолицая

колпица) – хар нүүрт халбаган хошуут khk «ᴛᴜʀ kara yüzlü kaşıkçı ᴇɴɢ black-faced spoonbill

ʀᴜs колпица с чѐрном лицом»

511. Platalea regia (ᴛᴜʀ karagagalı kaşıkçı ᴇɴɢ royal spoonbill ʀᴜs королевская колпица) – хаан

халбаган хошуут khk «ᴛᴜʀ kral kaşıkçı ᴇɴɢ king spoonbill ʀᴜs королевская колпица»

512. Threskiornis melanocephalus (ᴛᴜʀ karabaş yılancıl ᴇɴɢ black-headed ibis ibis ʀᴜs

черноголовый ибис, черношейный ибис, индийский ибис, азиатский белый ибис) –

хүрэнтүрүүт билүүс khk «ᴛᴜʀ kahverengi başlı ibis ᴇɴɢ brown-headed ibis ʀᴜs ибис с

коричневой головой»667

, хүрэн түрүүт өрвилдэй mvf «668

» , цагаан өрвилдэй mvf «ᴛᴜʀ ak

ibis ᴇɴɢ white ibis ʀᴜs белый ибис»669

513. Pelecaniformes (ᴛᴜʀ pelikansılar ᴇɴɢ pelicans ʀᴜs пеликанообразные) – хотонтон (sibagu),

хотон хэлбэртэн

514. Pelecanidae (ᴛᴜʀ pelikangiller ᴇɴɢ pelicans ʀᴜs пеликановые) – хотонгийхон «670

»

515. üye (ᴛᴜʀ pelikan ᴇɴɢ pelican ʀᴜs пеликан) – хотон khk mvf

516. Pelecanus erythrorhynchos (ᴛᴜʀ Amerika ak pelikanı ᴇɴɢ American white pelican ʀᴜs

пеликан-носорог, американский белый пеликан) – америкийн цагаан хотон khk «ᴛᴜʀ

Amerika'nın ak pelikanı ᴇɴɢ white pelican of America ʀᴜs белый пеликан Америки»

517. Pelecanus occidentalis (ᴛᴜʀ kahverengi pelikan ᴇɴɢ brown pelican ʀᴜs бурый пеликан,

американский бурый пеликан) – бор хотон khk «ᴛᴜʀ kahverengimsi boz pelikan ᴇɴɢ brownish

grey pelican ʀᴜs серовато-коричневый пеликан»

518. Pelecanus thagus (ᴛᴜʀ Peru pelikanı ᴇɴɢ Peruvian pelican ʀᴜs перуанский пеликан) –

перугийн хотон khk «ᴛᴜʀ Peru'nun pelikanı ᴇɴɢ pelican of Peru ʀᴜs пеликан Перу»

662 Sibagu: Япон өрвилдэй ᠶᠠ ᠫᠣ ᠨ ᠦᠷᠪᠢ ᠯ ᠳᠡ ᠢ yapon örvildei Japanese ibis' 663 Sibagu: Халбаган хушуут ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ khalbagaŋ khushuut 'spoon billed' 664 Sibagu: Халбагант ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲ ᠣ khalbagant 'spooned' МХЗБДЖТ: халбагант I.3.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ дэглийтэй адил нэг зүйл шувуу МХИТТ: халбагант ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲ ᠤ (амьтан) Дэглийтэй адил, хошууны үзүүр нь өргөн нэгэн зүйл шувуу. 665 Sibagu: Халбагат өрвилдэй ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠲᠣ ᠦᠷᠪᠢ ᠯ ᠳᠡ ᠢ khalbagt örvildei 'spooned ibis' 666 Sibagu: Цагаагчин халбагат ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠭ ᠶᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ tsagaagchiŋ khalbagt 667 Sibagu: Хүрэнтүрүүт билүүс ᠬᠦ ᠷᠡ ᠩ ᠲᠦ ᠷᠦ ᠭᠦ ᠦ ᠲ ᠦ ᠪᠢ ᠯ ᠡ ᠭᠦ ᠰ khüren-türuut bilüüs 'darkbrown-headed ibis' 668 Sibagu: Хүрэн түрүүт өрвилдэй ᠬᠦ ᠷᠡ ᠩ ᠲᠦ ᠷᠦ ᠭᠦ ᠦ ᠲ ᠦ ᠦᠷᠪᠢ ᠯ ᠳᠡ ᠢ khüreŋ türüüt örvildei 'darkbrown-headed ibis' 669 Sibagu: Цагаан Өрвилдэй ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠦᠷᠪᠢ ᠯ ᠳᠡ ᠢ tsagaaŋ örvildei 'white ibis' 670 Sibagu: Хотонгийхон khotoŋgikhoŋ

49

49

519. Pelecanus onocrotalus (ᴛᴜʀ ak pelikan ᴇɴɢ great white pelican ʀᴜs розовый пеликан) –

цагаан хотон khk «ᴛᴜʀ ak pelikan ᴇɴɢ white pelican ʀᴜs белый пеликан» , тихү mvf «< Chinese

鹈鹕 tíhú»671

520. Pelecanus conspicillatus (ᴛᴜʀ Avustralya pelikanı ᴇɴɢ Australian pelican ʀᴜs австралийский

пеликан) – австрали хотон khk «ᴛᴜʀ Avustralya pelikanı ᴇɴɢ Australia pelican ʀᴜs пеликан-

Австралия»

521. Pelecanus rufescens (ᴛᴜʀ küçük pelikan ᴇɴɢ pink-backed pelican ʀᴜs розовоспинный

пеликан) – ягаан нуруут хотон khk «ᴛᴜʀ pembe sırtlı pelikan ᴇɴɢ pink-backed pelican ʀᴜs

пеликан с розовой спиной»

522. Pelecanus crispus (ᴛᴜʀ tepeli pelikan ᴇɴɢ Dalmatian pelican ʀᴜs кудрявый пеликан) –

борцгор хотон khk mvf «672

» , борцгор khk «673

» , хотон mvf «ᴛᴜʀ pelikan ᴇɴɢ pelican ʀᴜs

пеликан»674

, бужгар хотон khk «ᴛᴜʀ kıvırcık pelikan ᴇɴɢ curly pelican ʀᴜs кудрявый

пеликан»675

, цагаан хотон khk «ᴛᴜʀ ak pelikan ᴇɴɢ white pelican ʀᴜs белый пеликан»676

,

дотонт khk «677

» , шунгат khk «678

» , шунгуут khk «679

»

523. Pelecanus philippensis (ᴛᴜʀ benekli gagalı pelikan ᴇɴɢ spot-billed pelican ʀᴜs пестроклювый

пеликан, серый пеликан) – толбот хотон khk «ᴛᴜʀ lekeli pelikan ᴇɴɢ stained pelican ʀᴜs

пеликан в пятнах»

524. Ardeiformes (ᴛᴜʀ balıkçıllar ᴇɴɢ herons and egrets ʀᴜs цаплеобразные) – дэглийтэн «680

»

525. Ardeidae (ᴛᴜʀ balıkçılgiller ᴇɴɢ herons and egrets ʀᴜs цаплевые) – дэглийнхэн «681

»

526. üye (ᴛᴜʀ balıkçıl ᴇɴɢ heron ʀᴜs цапля) – дэглий khk mvf «682

»

526.1. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [ᴍᴏɴ дэглий шувуу] – совир khk «683

»

527. Botaurus & Ixobrychus spp. (ᴛᴜʀ balaban ᴇɴɢ bittern ʀᴜs выпь) – бухшувуу ~ бух шувуу

«ᴛᴜʀ boğa kuşu ᴇɴɢ bull bird ʀᴜs птица-бык» , бух «ᴛᴜʀ boğa ᴇɴɢ bull ʀᴜs бык»

527.1. ᴛᴜʀ balaban sesi ᴇɴɢ bittern's call ʀᴜs голос выпи – өөг khk «684

»

528. Botaurus (ᴛᴜʀ balaban ᴇɴɢ bittern ʀᴜs выпь) – бухшувуу ~ бух шувуу khk «ᴛᴜʀ boğa kuşu

ᴇɴɢ bull bird ʀᴜs птица-бык»

529. Botaurus stellaris (ᴛᴜʀ balaban, balabankuşu ᴇɴɢ great bittern, bittern ʀᴜs большая выпь,

выпь) – усны бухшувуу685

khk ~ усны бух шувуу686

mvf «ᴛᴜʀ suyun balabanı ᴇɴɢ bittern of

water ʀᴜs выпь воды» , усны бух khk «ᴛᴜʀ suyun balabanı ᴇɴɢ bittern of water ʀᴜs выпь

671 Sibagu: Тихү ᠲᠢ ᠬ ᠣ tikhü 'tihu' (from Chinese 鹈鹕 tíhú) 672 Sibagu: Борцгор хотон ᠪᠣ ᠷᠶᠢ ᠭᠢ ᠷ ᠬᠣ ᠲ ᠠ ᠨ bortsgor khotoŋ 'bortsgor pelican' 673 МХЗБДЖТ: борцгор I.5.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ хотон шувууны өөр нэр МХИТТ: борцгор ᠪᠣ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠷ : (амьтан) борцгор хотон (сэлүүр хөлтний баг, Европ, Ази, Африк тивд өндөглөн зусдаг дэлхийд ховорхон цагаан шувуу, усанд сэлэхдээ сайн боловч шумбахдаа

тааруухан, загасаар хооллоно). 674 Sibagu: Хотон ᠬᠣ ᠲ ᠠ ᠨ khotoŋ 'pelican' 675 Sibagu: Бужгар хотон ᠪᠣ ᠺᠢ ᠭ ᠠ ᠷ ᠬᠣ ᠲ ᠠ ᠨ bujgar khotoŋ 'curly pelican' 676 Sibagu: Цагаан хотон ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠲ ᠠ ᠨ tsagaaŋ khotoŋ 'white pelican' 677 МХЗБДЖТ: дотонт I.3.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл хотон шувуу МХИТТ: дотонт ᠳᠣ ᠲ ᠤ ᠨ ᠲ ᠤ (амьтан) Нэгэн зүйл хотон шувуу. 678 МХЗБДЖТ: шунгат I.3.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хотон шувуу МХИТТ: шунгат ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠲ ᠤ (амьтан) Нэгэн зүйл хотон шувуу. 679 МХЗБДЖТ: шунгуут I.3.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хотон шувуу МХИТТ: шунгуут ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠭ ᠤ ᠲ ᠤ (амьтан) Хотон шувуу. 680 МХИТТ: ДЭГЛИЙТЭН ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠶᠢ ᠲ ᠡ ᠨ (амьтан) Өрөвтас хэлбэртний овгийн усны шувуу. 681 Sibagu: Дэглийнхэн delgiiŋkheŋ 682 Sibagu: In an attempt to distinguish the genus Butorides, the list adopts the name Дэглэй deglei, which is merely a variant on the term Дэглий deglii. The egrets (including Egretta alba) are given the name Дэглээ deglee, an irregular spelling of Дэглэй deglei. The Cattle Egret has been given a further variant, Дэгэл degel, a backformation from Дэглий deglii. It remains to be seen whether these expedients will result in greater clarity or increased confusion. 683 МХЗБДЖТ: совир I.5.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ дэглий шувуу МХИТТ: совир ᠰᠣ ᠪᠢ ᠷ (амьтан) Дэглий шувуу. 684 МХЗБДЖТ: өөг ●○○ *а.д.ү+ бух шувууны дуугарах дуу 685 Sibagu: Усны бухшувуу ᠣᠰᠣ ᠨ ᠤ ᠪᠣ ᠬ ᠠ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ usni bukh-shuvuu 'water bull-bird' 686 Sibagu: Усны бух шувуу ᠣᠰᠣ ᠨ ᠤ ᠪᠣ ᠬ ᠠ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ usni bukh-shuvuu 'water bull-bird'

50

50

воды»687

, тураг бух шувуу khk «688

» , бух шувуу «ᴛᴜʀ boğa kuşu ᴇɴɢ bull bird ʀᴜs птица-

бык» , одой цойрон mvf «ᴛᴜʀ bodur balaban ᴇɴɢ dwarf bittern ʀᴜs карликовый выпь»689

530. Ixobrychus (ᴛᴜʀ küçük balaban ᴇɴɢ little bittern ʀᴜs волчок) – одойбух khk «ᴛᴜʀ bodur

balaban ᴇɴɢ dwarf bittern ʀᴜs карликовый выпь»

531. Ixobrychus eurhythmus (ᴛᴜʀ Mançurya balabanı ᴇɴɢ Schrenck's bittern ʀᴜs амурский волчок,

амурская выпь, каштановый волчок) – бөртөт одойбух khk «ᴛᴜʀ çilli küçük balaban ᴇɴɢ

freckled little bittern ʀᴜs волчок с веснушкой»690

, бөртөт одой дэглий khk «ᴛᴜʀ çilli bodur

balıkçıl ᴇɴɢ freckled dwarf heron ʀᴜs карликовая цапля с веснушкой»691

, бөртөт дэглий khk

mvf «ᴛᴜʀ çilli balıkçıl ᴇɴɢ freckled heron ʀᴜs цапля с веснушкой»692

, хөх хүрэн бух шувуу mvf

«ᴛᴜʀ gök kahverengi balaban ᴇɴɢ blue brown bittern ʀᴜs синекоричневый выпь»693

532. Ixobrychus cinnamomeus (ᴛᴜʀ tarçın balaban ᴇɴɢ cinnamon bittern ʀᴜs рыжий волчок,

коричневый волчок, охристый волчок, охристая выпь) – шарангуй хүрэн бух шувуу mvf

«ᴛᴜʀ sarımsı kahverengi balaban ᴇɴɢ yellowish brown bittern ʀᴜs желтоватый выпь»694

,

малайн дэглий mvf «ᴛᴜʀ Malayın balıkçılı ᴇɴɢ heron of Malay ʀᴜs цапля малайца»695

533. Ixobrychus minutus (ᴛᴜʀ küçük balaban ᴇɴɢ little bittern ʀᴜs волчок, малая выпь) – бичил

одойбух khk «ᴛᴜʀ küçük küçük-balaban ᴇɴɢ little little-bittern ʀᴜs маленький волчок»696

, одой

бух khk «ᴛᴜʀ bodur balaban ᴇɴɢ dwarf bittern ʀᴜs карликовый выпь»697

, одой дэглий khk «ᴛᴜʀ

bodur balıkçıl ᴇɴɢ dwarf heron ʀᴜs карликовая цапля» , бяцхан бух шувуу mvf «ᴛᴜʀ küçük

balaban ᴇɴɢ little bittern ʀᴜs маленькая выпь»698

534. Ixobrychus sinensis (ᴛᴜʀ Çin küçük balabanı ᴇɴɢ yellow bittern ʀᴜs китайский волчок,

китайская выпь, длинноносый волчок) – бух шувуу mvf «ᴛᴜʀ boğa kuşu ᴇɴɢ bull bird ʀᴜs

птица-бык»699

, цойрон цууцаль khk mvf «700

»

535. Nycticorax (ᴛᴜʀ gece balıkçılları ᴇɴɢ night herons ʀᴜs кваквы) – зашин khk «701

»

536. Nycticorax nycticorax (ᴛᴜʀ gece balıkçılı ᴇɴɢ black-crowned night-heron ʀᴜs кваква) –

ногоовор зашин khk «702

» , ногоовор дэглий khk , зашин khk «703

» , яшин дэглий khk «704

» ,

модон охор mvf «ᴛᴜʀ ağaç охор'u705

ᴇɴɢ tree охор ʀᴜs охор-дерево»706

, шөнийн дэглий khk

«ᴛᴜʀ gecenin balıkçılı ᴇɴɢ heron of night ʀᴜs цапля ночи»707

537. Egretta (ᴛᴜʀ ak balıkçıllar ᴇɴɢ egrets ʀᴜs белые цапли) – дэглээ khk «677

»

687 Sibagu: Усны бух ᠣᠰᠣ ᠨ ᠤ ᠪᠣ ᠬ ᠠ usni bukh 'water bull' 688 Sibagu: Тураг бух шувуу ᠲᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠪᠶᠬ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ turag bukh shuvuu 'giant bull-bird' 689 Sibagu: Одой цойрон ᠣᠳᠣ ᠢ ᠵᠣ ᠢ ᠢ ᠷᠣ ᠩ odoi tsoiron 'dwarf largebittern' 690 Sibagu: Бөртөт одойбух ᠪᠢ ᠷᠲ ᠣ ᠲ ᠣ ᠣᠳᠣ ᠢ ᠪᠣ ᠬ ᠠ börtöt odoi-bukh 'speckled dwarfbull' 691 МХИТТ: бөртөт одой дэглий *амьтан+ (толбот дэглий шувуу) 692 Sibagu: Бөртөт дэглий ᠪᠢ ᠷᠲ ᠣ ᠲ ᠣ ᠲᠡ ᠬᠡ ᠯ ᠡ ᠢ börtöt deglii 'speckled heron' 693 Sibagu: Хөх хүрэн бух шувуу ᠬᠦ ᠬᠡ ᠬᠦ ᠷᠡ ᠩ ᠪᠣ ᠬ ᠠ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ khökh khureŋ bukh shuvuu 'darkblue-brown bull-bird' 694 Sibagu: Малайн дэглий ᠮᠠ ᠯ ᠠ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ malaiŋ deglii 'Malay heron' 695 Sibagu: Шарангуй хүрэн бух шувуу ᠰᠢ ᠷᠠ ᠩᠭ ᠣ ᠢ ᠬᠦ ᠷᠡ ᠩ ᠪᠣ ᠬ ᠠ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ sharaŋgui khüreŋ bukh shuvuu 'yellowish brown bull-bird' 696 Sibagu: Бичил одойбух ᠪᠢ ᠶᠢ ᠯ ᠣᠳᠣ ᠢ ᠪᠣ ᠬ ᠠ bichil odoi-bukh 'tiny dwarfbull' 697 Sibagu: Одой бух ᠣᠳᠣ ᠢ ᠪᠣ ᠬ ᠠ odoi bukh 'dwarf bull' 698 Sibagu: Бяцхан бух шувуу ᠪᠢ ᠶᠢ ᠬ ᠠ ᠨ ᠪᠣ ᠬ ᠠ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ byatskhaŋ bykh shuvuu 'little bull-bird' 699 Sibagu: Бух шувуу ᠪᠣ ᠬ ᠠ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ bukh shuvuu 'bull-bird' 700 Sibagu: Цойрон цууцаль ᠵᠣ ᠢ ᠢ ᠷᠣ ᠩ ᠵᠣ ᠣ ᠶᠠ ᠯ ᠢ tsoiroŋ tsuutsal' 'baby-camel godwit' МХЗБДЖТ: цойрон I.16.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ цууцаль: бялзуухай МХИТТ: ЦОЙРОН II: ᠵᠣ ᠶᠢ ᠷᠠ ᠩ (амьтан) цойрон цууцаль (хүзүү гагагар, хошуу урт, ар шаравтархан, толгойдоо сэвхтэй, хөеөн

ийхөө доод талд урт чандартай нэгэн зүйл бялзуухай). 701 Sibagu: Зашин zashiŋ is used for the Night Heron 702 Sibagu: Ногоовор зашин ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠭ ᠠ ᠪᠥ ᠷ ᠹᠡ ᠰ ᠢ ᠨ nogoovor zashiŋ 'darkgreen zashin' 703 МХЗБДЖТ: зашин I.16.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл дэглий шувуу МХИТТ: ЗАШИН ᠹᠠ ᠰ ᠢ ᠨ (амьтан) Нэг зүйл дэглий шувууны нэр 704 МХЗБДЖТ: яшин I.20.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ дэглий, зашин МХИТТ: ЯШИН II: ᠶᠠ ᠰ ᠢ ᠨ яшин дэглий (дэглий шувууны нэгэн зүйл). 705 cf. Turkish okar (telli balıkçıl, başında ok biçiminde bir tel demeti bulunan balıkçıl) 706 Sibagu: Модон охор ᠮᠣ ᠳᠣ ᠨ ᠣᠬ ᠠ ᠷ modoŋ okhor 'tree okhor' 707 Sibagu: Ногоовор дэглий ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠭ ᠠ ᠪᠥ ᠷ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ nogoovor deglii 'darkgreen heron' (Conflicts with Inner Mongolian name for Butorides striata)

51

51

538. Egretta eulophotes (ᴛᴜʀ Çin balıkçılı ᴇɴɢ Chinese egret ʀᴜs желтоклювая цапля, китайская

белая цапля, желтоклювая белая цапля, желтоклювая чепура-нужда) – цэгээн дэглий mvf

«ᴛᴜʀ akça balıkçıl ᴇɴɢ whitish heron ʀᴜs беловатая цапля»708

539. Egretta garzetta (ᴛᴜʀ küçük ak balıkçıl ᴇɴɢ little egret ʀᴜs малая белая цапля) – хурган

дэглээ khk «ᴛᴜʀ kuzu ak balıkçılı ᴇɴɢ lamb white egret ʀᴜs белая цапля-ягнѐнок»709

, хурган

цагаан дэглий khk «ᴛᴜʀ kuzu ak balıkçılı ᴇɴɢ lamb white heron ʀᴜs белая цапля-ягнѐнок»710

,

одой цагаан дэглий mvf «ᴛᴜʀ bodur ak balıkçıl ᴇɴɢ dwarf white heron ʀᴜs карликовая белая

цапля»711

540. Butorides (ᴛᴜʀ yeşil sırtlı balıkçıllar ᴇɴɢ green-backed herons ʀᴜs зелѐные кваквы) – дэглэй

khk «677

»

541. Butorides striata (ᴛᴜʀ yeşil sırtlı balıkçıl ᴇɴɢ striated heron ʀᴜs жѐлтая цапля, зелѐная

кваква) – ногоон дэглэй khk «ᴛᴜʀ yeşil yeşil sırtlı balıkçıl ᴇɴɢ green green-backed heron ʀᴜs

зелѐная зелѐная кваква»712

, ногоовор дэглий mvf «713

»

542. Ardeola (ᴛᴜʀ alaca balıkçıllar ᴇɴɢ pond herons ʀᴜs прудовые цапли, жѐлтые цапли,

косматые цапли) – дэвлээ khk «714

»677

543. Ardeola ralloides (ᴛᴜʀ alaca balıkçıl ᴇɴɢ squacco heron ʀᴜs жѐлтая цапля) – шар дэглий

khk «ᴛᴜʀ sarı balıkçıl ᴇɴɢ yellow heron ʀᴜs жѐлтая цапля»

544. Ardeola grayii (ᴛᴜʀ Hint alaca balıkçılı ᴇɴɢ Indian pond heron ʀᴜs индийская прудовая

цапля, индийская жѐлтая цапля, восточная жѐлтая цапля) – энэтхэгийн шар дэглий khk

«ᴛᴜʀ Hindistan'ın sarı balıkçılı ᴇɴɢ yellow heron of India ʀᴜs жѐлтая цапля Индии»

545. Ardeola bacchus (ᴛᴜʀ Çin alaca balıkçılı ᴇɴɢ Chinese pond-heron ᴇɴɢ ʀᴜs белокрылая цапля)

– цагаан дэвлээ khk «ᴛᴜʀ ak alaca balıkçıl ᴇɴɢ white pond heron ʀᴜs белая прудовая цапля»715

, цагаан сахлаг дэглий khk «716

» , цагаан цойрон mvf «717

» , нуурын дэглий mvf «ᴛᴜʀ gölün

balıkçılı ᴇɴɢ heron of lake ʀᴜs цапля озера»718

, бор дэглий khk «ᴛᴜʀ boz balıkçıl ᴇɴɢ grey heron

ʀᴜs серая цапля»719

546. Bubulcus (ᴛᴜʀ sığır balıkçılları ᴇɴɢ cattle egrets ʀᴜs малые чепуры) – дэгэл khk «677

»

547. Bubulcus ibis (ᴛᴜʀ sığır balıkçılı ᴇɴɢ cattle egret ʀᴜs египетская цапля) – хотны дэгэл khk

«ᴛᴜʀ sığır ağılının sığır balıkçılı ᴇɴɢ cattle egret of livestock-pen ʀᴜs малая чепура загона»720

,

хотны дэглээ khk «ᴛᴜʀ sığır ağılının ak balıkçılı ᴇɴɢ egret of livestock-pen ʀᴜs белая цапля

загона» , үхэр дэглий mvf «ᴛᴜʀ öküz balıkçılı ᴇɴɢ ox heron ʀᴜs цапля-вол»721

548. Ardea (ᴛᴜʀ balıkçıllar ᴇɴɢ typical herons ʀᴜs серые цапли) – дэглий khk «677

»

549. Mesophoyx intermedia or Ardea intermedia or Egretta intermedia (ᴛᴜʀ ortanca balıkçıl ᴇɴɢ

intermediate egret ʀᴜs средняя белая цапля) – бэсрэг дэглээ khk «ᴛᴜʀ melez ak balıkçıl ᴇɴɢ

hybrid egret ʀᴜs гибридная белая цапля» , зусаг цагаан дэглий mvf «ᴛᴜʀ üç yaşındaki keçi ak

balıkçıl ᴇɴɢ three-year old goat white heron ʀᴜs белая цапля-трѐхлетняя коза»722

708 Sibagu: Цэгээн дэглий ᠵᠡ ᠭᠡ ᠨ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ tsegeeŋ deglii 'greyish heron' 709 Sibagu: Хурган дэглээ ᠬᠣ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ khurgaŋ deglee 'lamb heron (variant form)' 710 Sibagu: Хурган цагаан дэглий ᠬᠣ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ khurgaŋ tsagaaŋ deglii 'lamb white heron' 711 Sibagu: Одой цагаан дэглий ᠣᠳᠣ ᠢ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ odoi tsagaaŋ deglii 'dwarf white heron' 712 Sibagu: Ногоон дэглэй ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ nogooŋ deglei 'green heron (variant form)' 713 Sibagu: Ногоовор дэглий ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠪᠣ ᠷ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ nogoovor deglii 'darkgreen heron' (Conflicts with Mongolian name for Nycticorax nycticorax) 714 МХЗБДЖТ: дэвлээ I.12.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ хөх дэглийтэй адил болоод маш жижигхэн шувуу МХИТТ: дэвлээ ᠳᠡ ᠪᠡ ᠯ ᠡ (амьтан) Ус балчиг, дэвхээ газар орших хөх дэглийтэй адил маш жижигхэн нэгэн зүйл шувуу. 715 Sibagu: Цагаан дэвлээ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠡ ᠪᠡ ᠯ ᠡ tsagaaŋ devlee 'white heron (variant form)' 716 Sibagu: Цагаан сахлаг дэглий ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠰᠠ ᠬ ᠣ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ tsagaaŋ sakhlag deglii 'white heavily-feathered heron' 717 Sibagu: Цагаан цойрон ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠵᠣ ᠢ ᠢᠷᠣ ᠩ tsagaaŋ tsoiroŋ 'white largebittern' 718 Sibagu: Нуурын дэглий ᠨᠠ ᠭ ᠣ ᠷ ᠤᠨ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ nuuriŋ deglii 'lake heron' 719 Sibagu: Бор дэглий ᠪᠣ ᠷᠣ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ bor deglii 'brown heron' 720 Sibagu: Хотны дэгэл ᠬᠣ ᠲ ᠣ ᠨ ᠤ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ khotni degel 'livestock-pen heron (variant form)' 721 Sibagu: Үхэр дэглий ᠦᠬᠡ ᠷ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ ükher deglii 'ox heron' 722 Sibagu: Зусаг цагаан дэглий ᠹᠣ ᠰ ᠠ ᠭ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ zusag tsagaaŋ deglii 'two-year-old white heron'

52

52

550. Casmerodius albus or Ardea alba (ᴛᴜʀ büyük ak balıkçıl ᴇɴɢ great white heron ʀᴜs белая

цапля) – цасч дэглээ khk «ᴛᴜʀ karcı ak balıkçıl ᴇɴɢ snower egret ʀᴜs белая цапля-снежник»723

,

цасч дэглий khk «ᴛᴜʀ karcı balıkçıl ᴇɴɢ snower heron ʀᴜs цапля-снежник»724

, цасч тэглэй

khk «725

» , тураг цагаан дэглий mvf «726

»

551. Ardea cinerea (ᴛᴜʀ boz balıkçıl ᴇɴɢ grey heron ʀᴜs серая цапля) – хөх дэглий khk mvf «ᴛᴜʀ

gök balıkçıl ᴇɴɢ blue heron ʀᴜs синая цапля»727

552. Ardea purpurea (ᴛᴜʀ erguvani balıkçıl ᴇɴɢ purple heron ᴇɴɢ ʀᴜs рыжая цапля) – зээрд

дэглий khk «ᴛᴜʀ kızıl sarı balıkçıl ᴇɴɢ ginger heron ʀᴜs рыжая цапля»728

, хүрэн дэглий mvf

«ᴛᴜʀ kahverengi balaban ᴇɴɢ brown bittern ʀᴜs коричневый выпь»729

553. Falconiformes & Strigiformes (ᴛᴜʀ yırtıcı kuşlar ᴇɴɢ birds of prey ʀᴜs хищные птицы) –

махчин шувууд «ᴛᴜʀ yırtıcı kuşlar ᴇɴɢ predatory birds ʀᴜs хищные птицы»

554. Cathartiformes (ᴛᴜʀ ᴇɴɢ yenidünyaakbabaları New World vultures ʀᴜs американские

грифообразные) –

555. Cathartidae (ᴛᴜʀ yenidünyaakbabasıgiller ᴇɴɢ New World vultures ʀᴜs американские грифы)

– шинэ ертөнцийн тасынхан

556. üye (ᴛᴜʀ Yeni Dünya akbabası ᴇɴɢ New World vulture ʀᴜs американский гриф) – шинэ

ертөнцийн тас «ᴛᴜʀ Yeni Dünya'nın akbabası ᴇɴɢ vulture of the New World ʀᴜs гриф Нового

Светы»

557. Vultur & Gymnogyps (ᴛᴜʀ kondor ᴇɴɢ condor ʀᴜs кондор) – аварга тас khk «ᴛᴜʀ dev akbaba

ᴇɴɢ giant vulture ʀᴜs исполинский гриф»730

558. Vultur gryphus (ᴛᴜʀ And kondoru ᴇɴɢ Andean condor ʀᴜs андский кондор) – андын тас khk

«ᴛᴜʀ Andlar'ın akbabası ᴇɴɢ vulture of the Andes ʀᴜs гриф Анд»

559. Falconiformes & Accipitriformes (ᴛᴜʀ alıcı kuşlar, gündüz yırtıcı kuşları ᴇɴɢ birds of prey,

diurnal birds of prey ʀᴜs дневные хищные птицы) – махчин шувууд «ᴛᴜʀ yırtıcı kuşlar ᴇɴɢ

predatory birds ʀᴜs хищные птицы»

559.1. ᴛᴜʀ alıcı kuş, yırtıcı kuş ᴇɴɢ bird of prey ʀᴜs хищная птица – махчин шувуу

559.2. ᴛᴜʀ av kuşu ᴇɴɢ hunting bird ʀᴜs ловчая птица – анч шувуу

559.3. ᴛᴜʀ doğancılık ᴇɴɢ falconry ʀᴜs сокольничество; соколиная охота – шувуулахуй

559.4. ᴍᴏɴ буйлах үйлийн нэр, буйлсан юм; нохой, харцага, бүргэд зэргийг анд

сургасан байдал: буйлмал нохой, буйлмал харцага, буйлмал бүргэд – буйлмал khk «731

»

559.5. «ᴍᴏɴ нохой, харцага ан барих сургуультай болсон нь – буулимал khk «732

»

559.6. ᴛᴜʀ eğitmek (şahin, kartal vb.) ᴇɴɢ to train (a hawk, an eagle, a dog, a hound) ʀᴜs

тренироваться (ястреб, орел и т. д.) ᴍᴏɴ нохой, шувуу зэрэг амьтныг тэжээж, амьтан

бариулж сургах – буйлуулах khk «733

»

559.7. ᴍᴏɴ бүргэд, харцагаар ан гөрөө бариулж сургах – бууль- khk «734

»

723 Sibagu: Цасч дэглээ ᠵᠠ ᠰᠣ ᠶᠢ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ tsasch deglee 'snowy heron (variant form)' 724 Sibagu: Цасч дэглий ᠵᠠ ᠰᠣ ᠶᠢ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ tsasch deglii 'snowy heron' МХЗБДЖТ: цасч I.4.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ дэглий: цагаан өд, чандартай нэг зүйл дэглий шувуу МХИТТ: цасч ᠵᠠ ᠰᠤ ᠶᠢ : (амьтан) цасч дэглий (өд болоод чандар нь маш цагаан, дэглий шувуу). 725 Sibagu: Цасч тэглэй ᠵᠠ ᠰᠣ ᠶᠢ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ tsasch teglei 'snowy heron (variant form)' 726 Sibagu: Тураг цагаан дэглий ᠲᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ turag tsagaaŋ deglii 'giant white heron' 727 Sibagu: Хөх дэглий ᠬᠦ ᠬᠡ ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ khökh deglii 'darkblue heron' 728 Sibagu: Зээрд дэглий ᠹᠡ ᠬᠡ ᠷᠳᠡ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ zeerd deglii 'chestnutbrown heron' 729 Sibagu: Хүрэн дэглий ᠬᠦ ᠷᠡ ᠩ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ khüreŋ deglii 'brown heron' 730 МХИТТ: аварга тас - махчин шувуудын дотор биеэр хамгийн том, нэг метр гаруй урт биетэй, дэлгэсэн далавч нь гурван метр хүрдэг, гялалзсан хар өдтэй, амьтан барьж иддэггүй, сэг зэмээр хооллодог шувуу 731 МХЗБДЖТ: буйлмал ●○○ [тэ.н] ааг хүчтэй, ~ архи; нохой, харцага, бүргэд зэргийг анд сургасан байдал МХИТТ: буйлмал

ᠪᠤ ᠶᠢ ᠯ ᠠ ᠮ ᠠ ᠯ I Нохой, харцага, бүргэд зэргийг анд сургасан байдал: буйлмал нохой (амьтан бариулж сургасан нохой), буйлмал харцага

(жижиг амьтан бариулж сургасан харцага). 732 МХЗБДЖТ: буулимал ●○○ [тэ.н] нохой, харцага ан барих сургуультай болсон нь 733 МХИТТ: буйлуулах II ᠪᠤ ᠶᠢ ᠯ ᠠ ᠭ ᠤ ᠯ ᠬ ᠤ Нохой, шувуу зэрэг амьтныг тэжээж, амьтан бариулж сургах. 734 МХЗБДЖТ: бууль- II.13.1 ●○○ [үй.ү] бүргэд, харцагаар ан гөрөө бариулж сургах

53

53

560. Accipitriformes (ᴛᴜʀ kartalsılar ᴇɴɢ hawks ʀᴜs ястребообразные) – харцагатан ,

харцгайтан (sibagu), харцага хэлбэртэн

561. Pandionidae (ᴛᴜʀ balıkkartalıgiller ᴇɴɢ ospreys ʀᴜs скопиные) – явлагийнхан «735

»

562. Pandion (ᴛᴜʀ balık kartalı ᴇɴɢ osprey ʀᴜs скопа) – явлаг «736

»

563. Pandion haliaetus (ᴛᴜʀ balık kartalı ᴇɴɢ osprey ʀᴜs скопа) – загасч явлаг khk «ᴛᴜʀ balıkçı

balık kartalı ᴇɴɢ fisher osprey ʀᴜs скопа-рыбак»737

, явлаг сар khk «ᴛᴜʀ yapalak sardoğan ᴇɴɢ

yavlag buzzard ʀᴜs канюк-явлаг»738

, явлиг сар khk , явлаг элээ mvf «ᴛᴜʀ yapalak çaylak ᴇɴɢ

yavlag kite ʀᴜs коршун-явлаг»739

, явлаг галуу mvf «ᴛᴜʀ yapalak kaz ᴇɴɢ yavlag goose ʀᴜs

гусь-явлаг»740

, халуу мэргэн mvf «ᴛᴜʀ karabatak bilge ᴇɴɢ cormorant wise ʀᴜs мудрый-

баклан»741

, цагцхайт бүргэд khk «ᴛᴜʀ saksağanlı kartal ᴇɴɢ magpied eagle ʀᴜs орѐл с

сорокой»742

564. Accipitridae (ᴛᴜʀ atmacagiller ᴇɴɢ hawks, eagles ʀᴜs ястребиные) – харцагынхан ,

харцгайнхан «743

»

565. Neophron (ᴛᴜʀ küçük akbabalar ᴇɴɢ Egyptian vultures ʀᴜs стервятники) – ѐлон

566. Neophron percnopterus (ᴛᴜʀ küçük akbaba ᴇɴɢ Egyptian vulture ʀᴜs стервятник) – дэлт

ѐлон khk «ᴛᴜʀ yeleli küçük akbaba ᴇɴɢ maned Egyptian vulture ʀᴜs стервятник с гривой»744

,

дэлт бүргэд khk «ᴛᴜʀ yeleli kartal ᴇɴɢ maned eagle ʀᴜs орѐл с гривой»745

, загал бүргэд khk

«ᴛᴜʀ ak ala kartal ᴇɴɢ white-pied eagle ʀᴜs бело-пѐстрый орѐл»

567. Gypaetus (ᴛᴜʀ sakallı akbabalar ᴇɴɢ bearded vultures ʀᴜs бородачи, ягнятники) – ѐл

568. Gypaetus barbatus (ᴛᴜʀ sakallı akbaba ᴇɴɢ bearded vulture ʀᴜs бородач, ягнятник) – ооч ѐл

khk «ᴛᴜʀ tekesakal akbaba ᴇɴɢ chin-beard vulture ʀᴜs ягнятник-борода»746

, сахалт ѐл mvf «ᴛᴜʀ

sakallı akbaba ᴇɴɢ bearded vulture ʀᴜs гриф с бородой»747

, ѐл khk «748

»

569. Eutriorchis astur (ᴛᴜʀ Madagaskar yılan kartalı ᴇɴɢ Madagascan serpent-eagle ʀᴜs папанго,

мадагаскарский змееяд) – мадагаскар могойч бүргэд khk «ᴛᴜʀ Madagaskar yılancı kartalı ᴇɴɢ

Madagascar snaker eagle ʀᴜs мадагаскарский орѐл-змейник»

570. Pernis (ᴛᴜʀ arıcıllar ᴇɴɢ honey buzzards ʀᴜs осоеды) – гоорбис «749

» , гоорвис «750

» ,

хэрэмч mvf «ᴛᴜʀ sincapçı, sincap avcısı ᴇɴɢ squirrel hunter ʀᴜs охотник на белку»751

, зөгийч

сар khk «ᴛᴜʀ arıcı sardoğan ᴇɴɢ beekeeper buzzard ʀᴜs канюк-пасечник» , зөгийчин сар khk

«ᴛᴜʀ arıcı sardoğan ᴇɴɢ beekeeper buzzard ʀᴜs канюк-пасечник»

735 Sibagu: Явлагийнхан yavlagiŋkhaŋ 736 Sibagu: One group of names is based on the word Явлаг yavlag, which is also used for certain owls (Strigidae). These names include Явлаг сар yavlag sar 'yavlag buzzard', Явлаг галуу yavlag galuu 'yavlag goose', and Явлаг эрээ yavlag eree 'yavlag kite' (the latter two being found in Inner Mongolian sources). 737 Sibagu: Загасч явлаг ᠹᠢ ᠭ ᠠ ᠰᠣ ᠶᠢ ᠶᠠ ᠪᠠ ᠯ ᠠ ᠭ zagasch yavlag 'fishing osprey' 738 Sibagu: Явлаг сар ᠶᠠ ᠪᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠰᠠ ᠷ yavlag sar 'osprey buzzard' 739 Sibagu: Явлаг элээ ᠶᠠ ᠪᠯ ᠠ ᠠ ᠭ ᠡ ᠯ ᠢ ᠶ ᠠ yavlag elee 'osprey kite' 740 Sibagu: Явлаг галуу ᠶᠠ ᠪᠯ ᠠ ᠭ ᠭᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ yavlag galuu 'osprey goose' 741 Sibagu: Халуу мэргэн ᠬᠠ ᠯ ᠣ ᠮᠡ ᠷᠭᠡ ᠨ khaluu mergeŋ 'kingfisher marksman?' / Sibagu: Another name is Халуу мэргэн khaluu mergeŋ. Халуу khaluu is a name for several types of bird that plunge for their prey, and may also be found in reference to alcenid kingfishers and cormorants; Мэргэн has a number of meanings, including 'intelligent' and 'good marksman'. According to Mongolian dictionaries, the name Халуу мэргэн khaluu mergeŋ is also used for a type of gull. 742 МХЗБДЖТ: цагцхайт I.3.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ бүргэд: загасаар хооллох нэг зүйл бүргэд МХИТТ: цагцхайт ᠵᠠ ᠭ ᠶᠠ ᠬ ᠠ ᠶᠢ ᠲ ᠤ : (амьтан) цагцхайт бүргэд (өнгө хүрэн буурал, далавч нь урт бөгөөд өргөн, сүүл нь богино, хөгшрөхөөрөө сүүл нь цагаан болдог, усны орчим

амьдрах тул ихэнхдээ загас идэж амьдардаг нэг зүйл бүргэд). 743 Sibagu: Харцгайнхан khartsgaiŋkhaŋ 744 Sibagu: Дэлт ёлон ᠲᠡ ᠯ ᠲ ᠣ ᠶᠣ ᠯ ᠣ ᠩ delt yoloŋ 'maned lammergeier' (variant) 745 Sibagu: Дэлт бүргэд ᠲᠡ ᠯ ᠲ ᠣ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ delt bürged 'maned eagle' МХИТТ: дэлт бүргэд - сэг улайгаар хооллодог нэгэн зүйл бүргэд 746 Sibagu: Ооч ёл ᠣᠭ ᠣ ᠶᠢ ᠶᠣ ᠯ ᠣ ooch yol 'chin-beard lammergeier' 747 Sibagu: Сахалт ёл ᠰᠠ ᠬ ᠠ ᠯ ᠲ ᠣ ᠶᠣ ᠯ ᠣ sakhalt yol 'bearded lammergeier' 748 Sibagu: Ёл ᠶᠣ ᠯ ᠣ yol 'lammergeier' (conflicts with IM name for Aegypius monachus) 749 Sibagu: Гоорбис goorbis is anomalous in standard Khalkh Mongolian -- the 'b' sound in the middle makes it look like a foreign word. The term Гоорбис goorbis does exist in Classical Mongolian, but is Гоорвис goorvis in the modern language and refers to a kind of bustard. 750 МХЗБДЖТ: гоорвис I.5.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тоодог шувуу МХИТТ: ГООРВИС ᠭᠣ ᠣ ᠷᠪᠢ ᠰ (амьтан) Тоодог шувуу. 751 Sibagu: Хэрэмч kheremch is used in Inner Mongolia for the honey buzzards. МХЗБДЖТ: хэрэмч I.4.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ ойд орших нэг зүйл махчин шувуу МХИТТ: хэрэмч ᠬᠡ ᠷᠡ ᠮ ᠦ ᠶᠢ (амьтан) 1. Өнгө цагаавтар, ойд орших нэг зүйл махчин шувуу

54

54

Moğolca sözlüklerde "toy" (bustard = Otis tarda) olarak tanımlanan гоорвис sözünün daha

sonra 2007 listesinde masabaşında гоорвис ve гоорбис biçimlerinde "arıcıl" (honey buzzard =

Pernis apivorus) olması araştırmaya değer bir konudur.

571. Pernis ptilorhyncus (ᴛᴜʀ tepeli arıcıl ᴇɴɢ Oriental honey buzzard ʀᴜs хохлатый осоед,

восточный осоед) – согсоот гоорбис khk «ᴛᴜʀ kâküllü arıcıl ᴇɴɢ forelocked honey buzzard ʀᴜs

осоед с чѐлкой»752

, согсоот зөгийч сар khk «ᴛᴜʀ kâküllü arıcı sardoğan ᴇɴɢ forelocked

beekeeper buzzard ʀᴜs канюк-пасечник с чѐлкой»753

, согсоот зөгийчин сар khk «ᴛᴜʀ kâküllü

arıcı sardoğan ᴇɴɢ forelocked beekeeper buzzard ʀᴜs канюк-пасечник с чѐлкой»754

, сөгсөөт

(sic) зөгийчин сар , согсоот сар khk «ᴛᴜʀ kâküllü sardoğan ᴇɴɢ forelocked buzzard ʀᴜs канюк

с чѐлкой» , өвөгт хэрэмч mvf «ᴛᴜʀ ibikli arıcıl ᴇɴɢ crested honey buzzard ʀᴜs осоед с

хохлом»755

572. Pernis apivorus (ᴛᴜʀ arıcıl ᴇɴɢ honey buzzard ʀᴜs осоед) – балч гоорбис khk «756

» , балч

гоорвис khk «» , балч сар khk «» , гоорбис khk «757

»

573. Gypinae, Aegypiinae (ᴛᴜʀ akbabagiller ᴇɴɢ Old World vultures ʀᴜs грифовые) – тасынхан

574. Aegypiinae & Cathartidae spp. (ᴛᴜʀ akbaba ᴇɴɢ vulture ʀᴜs гриф) – тас

575. Aegypius (ᴛᴜʀ kara akbabalar ᴇɴɢ cinereous vultures ʀᴜs чѐрные грифы) – тас

576. Aegypius monachus (ᴛᴜʀ kara akbaba ᴇɴɢ cinereous vulture ʀᴜs чѐрный гриф) – нөмрөг тас

khk «ᴛᴜʀ atkı kara akbaba ᴇɴɢ cape cinereous vulture ʀᴜs чѐрный гриф-накидка»758

, нохой тас

khk «ᴛᴜʀ köpek akbabası ᴇɴɢ dog vulture ʀᴜs гриф-собака»759

, хар тас khk «ᴛᴜʀ kara akbaba

ᴇɴɢ black vulture ʀᴜs чѐрный гриф» , тас khk «760

» , ѐл mvf «761

» , хүсэн khk «762

» , хүсэн тас

khk «763

» , шагах шувуу mvf «764

»

577. Gyps (ᴛᴜʀ kızıl akbabalar ᴇɴɢ griffon vultures ʀᴜs грифы) – хажир

578. Gyps himalayensis (ᴛᴜʀ Himalaya akbabası ᴇɴɢ Himalayan griffon ʀᴜs кумай, гималайский

гриф, гималайский сип, снежный сип, снежный гриф) – хималайн хажир khk «ᴛᴜʀ

Himalaya'nın kızıl akbabası ᴇɴɢ griffon of Himalaya ʀᴜs сип Гималаев»765

, цасны хажир khk

«ᴛᴜʀ karın kızıl akbabası ᴇɴɢ griffon of snow ʀᴜs сип снега» , цасны хажир бүргэд mvf «ᴛᴜʀ

752 Sibagu: Согсоот гоорбис ᠰᠣ ᠭ ᠰᠣ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠭᠣ ᠣ ᠷᠪᠢ ᠰ sogsoot goorbis 'crested honeybuzzard' 753 Sibagu: Согсоот зөгийч сар ᠰᠣ ᠭ ᠰᠣ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠹᠦ ᠭᠡ ᠢ ᠢ ᠶᠢ ᠰᠠ ᠷ sogsoot zögiich sar 'crested bee-eating buzzard' 754 Sibagu: Согсоот зөгийчин сар ᠰᠣ ᠭ ᠰᠣ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠹᠦ ᠭᠡ ᠢ ᠢ ᠶᠢ ᠨ ᠰᠠ ᠷ sоgsооt zögiichiŋ sar 'crested bee-keeping buzzard' 755 Sibagu: Өвөгт Хэрэмч ᠦᠪᠦ ᠭᠲᠦ ᠬᠡ ᠷᠡ ᠮ ᠦ ᠶᠢ övögt kheremch 'horned honeybuzzard' 756 Sibagu: Балч гоорбис ᠪᠠ ᠯ ᠶᠢ ᠭᠣ ᠣ ᠷᠪᠢ ᠰ balch goorbis 'bee-eating honeybuzzard' 757 Sibagu: Гоорбис ᠭᠣ ᠣ ᠷᠪᠢ ᠰ goorbis 'honeybuzzard' 758 Sibagu: Нөмрөг тас ᠨᠦ ᠮ ᠣ ᠷᠭᠡ ᠲᠠ ᠰ nömrög tas 'caped vulture' 759 Sibagu: Нохой тас ᠨᠣ ᠬ ᠠ ᠢ ᠲᠠ ᠰ nokhoi tas 'dog vulture' 760 Sibagu: Тас ᠲᠠ ᠰ tas 'vulture' 761 Sibagu: Ёл ᠶᠣ ᠯ ᠣ yol 'vulture' 762 МХЗБДЖТ: хүсэн I.16.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ ёл шувуу 763 Sibagu: Хүсэн ? тас ᠬᠦ ᠰᠣ ᠨ ᠲᠠ ᠰᠲ ᠠ ᠰ khüsen ? tas 'khusen ? vulture' МХИТТ: хүсэн ᠬᠦ ᠰᠦ ᠨ : (амьтан) хүсэн тас (ёл шувуу) 764 Sibagu: Шагах ? шувуу ᠱᠠ ᠭ ᠠ ᠬ ᠣ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ shagakh ? shuvuu 'shagakh ? bird' 765 Sibagu: Хималайн хажир ᠾᠢ ᠮ ᠠ ᠯ ᠠ ᠶ ᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠺᠢ ᠷ or ᠬᠢ ᠮ ᠠ ᠯ ᠠ ᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠺᠢ ᠷ khimalaiŋ khajir 'Himalayan griffon'

55

55

karın kızıl akbaba kartalı ᴇɴɢ griffon eagle of snow ʀᴜs сип-орѐл снега»766

, цастны хажир

бүргэд khk «767

»

579. Gyps fulvus (ᴛᴜʀ kızıl akbaba ᴇɴɢ griffon vulture ʀᴜs белоголовый сип) – ухаа хажир khk

«ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı kızıl akbaba ᴇɴɢ bright reddish griffon ʀᴜs светло-каштановый сип»768

,

ухаа хажир бүргэд khk «ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı kızıl akbaba kartalı ᴇɴɢ bright reddish griffon

eagle ʀᴜs светло-каштановый сип-орѐл»769

, хажир khk «770

» , хачир khk «771

» , салбар khk

«772

»

580. Circaetinae (ᴛᴜʀ yılankartalıgiller ᴇɴɢ snake eagles, serpent eagles ʀᴜs змееяды) – могойч

бүргэдүүд «ᴛᴜʀ yılancı kartallar ᴇɴɢ snaker eagles ʀᴜs орлы-змейники»

581. Spilornis elgini (ᴛᴜʀ Andaman yılan kartalı ᴇɴɢ Andaman serpent-eagle ʀᴜs андаманский

змееяд, андаманский хохлатый змееяд) – андаманы могойч бүргэд khk «ᴛᴜʀ Andaman'ın

yılancı kartalı ᴇɴɢ snaker eagle of Andaman ʀᴜs орѐл-змейник андаманских»

582. Spilornis holospilus (ᴛᴜʀ Filipin yılan kartalı ᴇɴɢ Philippine serpent-eagle ʀᴜs филиппинский

змееяд, филиппинский хохлатый змееяд) – филиппин могойч бүргэд khk «ᴛᴜʀ Filipin

yılancı kartalı ᴇɴɢ Philippine snaker eagle ʀᴜs орѐл-змейник-филиппин»

583. Spilornis cheela (ᴛᴜʀ tepeli yılan kartalı ᴇɴɢ crested serpent-eagle ʀᴜs хохлатый змееяд) –

залаат могойч бүргэд khk «ᴛᴜʀ tepeli yılancı kartal ᴇɴɢ crested snaker eagle ʀᴜs орѐл-змейник

с хохлом» , могойч бүргэд mvf «ᴛᴜʀ yılancı kartal ᴇɴɢ snaker eagle ʀᴜs орѐл-змейник»773

584. Spilornis kinabaluensis (ᴛᴜʀ dağ yılan kartalı ᴇɴɢ mountain serpent-eagle ʀᴜs борнейский

змееяд, горный хохлатый змееяд) – уулын могойч бүргэд khk «ᴛᴜʀ dağın yılancı kartalı ᴇɴɢ

snaker eagle of mountain ʀᴜs орѐл-змейник горы»

585. Pithecophaga jefferyi (ᴛᴜʀ maymunyiyen kartal ᴇɴɢ Philippine eagle, great Philippine eagle

ʀᴜs филиппинский обезьяноед) – аварга филиппин бүргэд khk «ᴛᴜʀ dev Filipin kartalı ᴇɴɢ

giant Philippine eagle ʀᴜs исполинский орѐл-филиппин» , аврага филиппин бүргэд khk

(Wikipedia) , филиппин бүргэд khk «ᴛᴜʀ Filipin kartalı ᴇɴɢ Philippine eagle ʀᴜs орѐл-

филиппин» , сармагчин идэшт бүргэд khk «ᴛᴜʀ maymun yemekli kartal ᴇɴɢ monkey-fooded

eagle ʀᴜs орѐл с едой обезьяной»

586. Circaetus (ᴛᴜʀ yılan kartalları ᴇɴɢ snake eagles ʀᴜs змееяды) – загалай khk «774

»

587. Circaetus cinerascens (ᴛᴜʀ Batı çizgili yılan kartalı ᴇɴɢ western banded snake-eagle, banded

snake-eagle ʀᴜs серогрудый змееяд, полосатый змееяд) – судалт загалай khk «ᴛᴜʀ çizgili

yılan kartalı ᴇɴɢ striped snake-eagle ʀᴜs змееяд с полосами»

588. Circaetus cinereus (ᴛᴜʀ kahverengi yılan kartalı ᴇɴɢ brown snake-eagle ʀᴜs бурый змееяд) –

бор могойч бүргэд khk «ᴛᴜʀ kahverengimsi boz yılancı kartal ᴇɴɢ brownish grey snaker eagle

ʀᴜs серовато-коричневый орѐл-змейник»

589. Circaetus gallicus (ᴛᴜʀ yılan kartalı ᴇɴɢ short-toed snake-eagle ʀᴜs змееяд) – могойч

загалай khk «ᴛᴜʀ yılancı yılan kartalı ᴇɴɢ snaker snake-eagle ʀᴜs змееяд-змейник»775

, могойч

лусч khk «» , лусч сар khk mvf «ᴛᴜʀ lusçu sardoğan ᴇɴɢ luser buzzard ʀᴜs канюк-лусник»776

766 Sibagu: Цасны хажир бүргэд ᠵᠠ ᠰᠣ ᠨ ᠦ   ᠬᠠ ᠺᠢ ᠷ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ tsasni khajir bürged 'snow griffon eagle' 767 Sibagu: Цастны хажир бүргэд ᠵᠠ ᠰᠣ ᠲ ᠣ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠺᠢ ᠷ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ tsastni khajir bürged 'snow griffon eagle' 768 Sibagu: Ухаа хажир ᠬᠣ ᠧ ᠠ ᠬᠠ ᠺᠢ ᠷ ukhaa khajir 'reddish griffon' or possibly 'highland griffon' 769 Sibagu: Ухаа хажир бүргэд ᠬᠣ ᠧ ᠠ ᠬᠠ ᠺᠢ ᠷ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ ukhaa khajir bürged 'reddish griffon eagle' or possibly 'highland griffon eagle' 770 МХЗБДЖТ: хажир I.21.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ харцгайн төрлийн махчин шувуу МХИТТ: хажир ᠬᠠ ᠺᠢ ᠷ I (амьтан) Харцгайн төрлийн махчин шувуу; хачир 771 МХЗБДЖТ: хачир I.21.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ тас шувуу МХИТТ: хажир ᠬᠠ ᠺᠢ ᠷ I (амьтан) Харцгайн төрлийн махчин шувуу; хачир МХИТТ: ХАЧИР III ᠬᠠ ᠶᠢ ᠷ (амьтан) Тас шувуу 772 МХЗБДЖТ: салбар I.5.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэгэн зүйлийн махчин шувуу; шувууны савар МХИТТ: салбар III ᠰᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠷ (амьтан) Нэгэн зүйлийн махчин шувуу; хачир, тас. 773 Sibagu: Могойч бүргэд ᠮᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠶᠢ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ mogoich burged 'snake-eating eagle' 774 Sibagu: Загалай zaglai is used for a kind of black, short-tailed eagle. In Mongolia it officially refers to the Snake Eagle, in Inner Mongolia to the sea eagles.

775 Sibagu: Могойч загалай ᠮᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠶᠢ ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠠ ᠢ mogoich zagalai 'snake-eating zagalai'

776 Sibagu: Лусч сар ᠯᠣ ᠣ ᠰᠶᠢ ᠰᠠ ᠷ lusch sar 'dragon-eating buzzard'

56

56

590. Harpyopsis novaeguineae (ᴛᴜʀ Yeni Gine kartalı ᴇɴɢ Papuan eagle ʀᴜs новогвинейская

гарпия) – шинэ гвинейн бүргэд khk «ᴛᴜʀ Yeni Gine'nin kartalı ᴇɴɢ eagle of New Guinea ʀᴜs

орѐл Новой Гвинеи»

591. Morphnus guianensis (ᴛᴜʀ tepeli kartal ᴇɴɢ crested eagle ʀᴜs гвианская гарпия, гайянский

хохлатый орѐл, длиннохвостая гарпия) – залаат бүргэд khk «ᴛᴜʀ tepeli kartal ᴇɴɢ crested

eagle ʀᴜs орѐл с хохлом»

592. Nisaetus philippensis or Spizaetus philippensis (ᴛᴜʀ Filipin atmacakartalı ᴇɴɢ North Philippine

hawk-eagle, Philippine hawk-eagle ʀᴜs филиппинский хохлатый орѐл) – филиппин бүргэд

khk «ᴛᴜʀ Filipin kartalı ᴇɴɢ Philippine eagle ʀᴜs орѐл-филиппин»

593. Nisaetus nipalensis or Spizaetus nipalensis (ᴛᴜʀ dağ atmacakartalı ᴇɴɢ mountain hawk-eagle

ʀᴜs хохлатый орѐл, горный хохлатый орѐл, восточный хохлатый орѐл) – уулын

согсоотбүргэд777

~ уулын согсоот бүргэд khk «ᴛᴜʀ dağın kâküllü kartalı ᴇɴɢ forelocked eagle

of mountain ʀᴜs орѐл с чѐлкой горы» , уулын согсооч khk «ᴛᴜʀ dağın kâkülcüsü ᴇɴɢ forelocker

of mountain ʀᴜs чѐлочник горы» , хөхөлт бүргэд mvf «ᴛᴜʀ kâküllü kartal ᴇɴɢ forelocked eagle

ʀᴜs орѐл с чубом»778

594. Nisaetus bartelsi or Spizaetus bartelsi (ᴛᴜʀ Cava atmacakartalı ᴇɴɢ Javan hawk-eagle ʀᴜs

яванский хохлатый орѐл) – жава согсоот бүргэд khk «ᴛᴜʀ Cava kâküllü kartalı ᴇɴɢ Javan

forelocked eagle ʀᴜs яванский орѐл с чѐлкой»

595. Spizaetus (ᴛᴜʀ tepeli atmacakartalları ᴇɴɢ crested hawk-eagles ʀᴜs хохлатые орлы) – согсоот

бүргэд khk «ᴛᴜʀ kâküllü kartal ᴇɴɢ forelocked eagle ʀᴜs орѐл с чѐлкой»

596. Spizaetus tyrannus (ᴛᴜʀ kara atmacakartalı ᴇɴɢ black hawk-eagle ʀᴜs чѐрный хохлатый

орѐл) – хар согсоот бүргэд khk «ᴛᴜʀ kara kâküllü kartal ᴇɴɢ black forelocked eagle ʀᴜs чѐрный

орѐл с чѐлкой»

597. Lophotriorchis kienerii or Hieraaetus kienerii (ᴛᴜʀ kızıl karınlı kartal ᴇɴɢ rufous-bellied eagle

ʀᴜs рыжебрюхий орѐл, индийский ястребиный орѐл) – шаргал хэвлийт бүргэд khk «ᴛᴜʀ

sarımsı karınlı kartal ᴇɴɢ yellowish-bellied eagle ʀᴜs орѐл с желтоватом брюхом»

598. Lophaetus occipitalis (ᴛᴜʀ Afrika sorguçlu kartalı ᴇɴɢ long-crested eagle ʀᴜs длиннохохлый

орѐл, гребенчатый орѐл) – урт залаат бүргэд khk «ᴛᴜʀ uzun tepeli kartal ᴇɴɢ long-crested eagle

ʀᴜs орѐл с длинным хохлом»

599. Ictinaetus malayensis (ᴛᴜʀ Hindistan siyah kartalı ᴇɴɢ black eagle ʀᴜs орѐл-яйцеед) – хар

бүргэд khk «ᴛᴜʀ kara kartal ᴇɴɢ black eagle ʀᴜs чѐрный орѐл»

600. Aquila etc. spp. (ᴛᴜʀ kartal ᴇɴɢ eagle ʀᴜs орѐл) – бүргэд «779

»

601. Clanga pomarina or Aquila pomarina or Lophaetus pomarinus (ᴛᴜʀ küçük orman kartalı ᴇɴɢ

lesser spotted eagle ʀᴜs малый подорлик) – цоохор бүргэд khk «ᴛᴜʀ benekli kartal ᴇɴɢ spotted

eagle ʀᴜs крапчатый орѐл»

602. Clanga clanga or Aquila clanga (ᴛᴜʀ büyük orman kartalı ᴇɴɢ greater spotted eagle ʀᴜs

большой подорлик) – бор бүргэд khk mvf «ᴛᴜʀ kahverengimsi boz kartal ᴇɴɢ brownish grey

eagle ʀᴜs серовато-коричневый орѐл»780

, тас mvf «781

»

603. Clanga hastata or Aquila hastata (ᴛᴜʀ Hint orman kartalı ᴇɴɢ Indian spotted eagle ʀᴜs

индийский подорлик) – энэтхэг цоохор бүргэд khk «ᴛᴜʀ Hint benekli kartalı ᴇɴɢ Indian

spotted eagle ʀᴜs индийский крапчатый орѐл»

604. Hieraaetus (ᴛᴜʀ atmaca kartalları ᴇɴɢ hawk eagles ʀᴜs орлы-карлики) – бүргэдэй khk «ᴛᴜʀ

kartalcık ᴇɴɢ eaglet ʀᴜs орлик»782

777 Sibagu: Уулын согсоотбүргэд ᠠ ᠭ ᠣ ᠯ ᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠰᠣ ᠭ ᠰᠣ ᠭ ᠠ ᠲ ᠠ ᠢ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ uuliŋ sogsoot-bürged 'mountain crested-eagle' 778 Sibagu: Хөхөлт бүргэд ᠬᠦ ᠬᠦ ᠯ ᠲ ᠦ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ khökhölt bürged 'suckling eagle' 779 Sibagu: Бүргэд bürged 'eagle' is used for large raptors such as eagles, griffons, and vultures. Бүргэд bürged appears to be a borrowed term, possibly from the Turkic languages (cf Kazakh Бүркіт bürqit). 780 Sibagu: Бор бүргэд ᠪᠣ ᠷᠣ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ bor bürged 'dun eagle' 781 Sibagu: Тас ᠲᠠ ᠰ tas 'vulture'

57

57

605. Hieraaetus weiskei or Aquila weiskei (ᴛᴜʀ Yeni Gine küçük kartalı ᴇɴɢ pygmy eagle, New

Guinea hawk-eagle ʀᴜs новогвинейский орѐл-карлик) – шинэ гвинейн бүргэдэй khk «ᴛᴜʀ

Yeni Gine'nin kartalcığı ᴇɴɢ eaglet of New Guinea ʀᴜs орлик Новой Гвинеи»

606. Hieraaetus pennatus or Aquila pennatus (ᴛᴜʀ küçük kartal ᴇɴɢ booted eagle ʀᴜs орѐл-карлик)

– бахим бүргэдэй khk «ᴛᴜʀ tıknaz kartal ᴇɴɢ short and thick eagle ʀᴜs короткий орлик»783

,

бахим бүргэд khk «ᴛᴜʀ tıknaz kartalcık ᴇɴɢ short and thick eaglet ʀᴜs короткий орѐл»

607. Hieraaetus morphnoides or Aquila morphnoides (ᴛᴜʀ Avustralya kartalı, Avustralya küçük

kartalı ᴇɴɢ little eagle ʀᴜs австралийский орѐл-карлик, австралийский ястребиный орѐл) –

бяцхан бүргэд khk «ᴛᴜʀ küçük kartal ᴇɴɢ little eagle ʀᴜs маленький орѐл»

608. Aquila (ᴛᴜʀ kartallar ᴇɴɢ eagles ʀᴜs орлы) – бүргэд «770

»

609. Aquila nipalensis (ᴛᴜʀ bozkır kartalı ᴇɴɢ steppe eagle ʀᴜs степной орѐл) – тарважы бүргэд

khk «784

» , тарважи бүргэд khk «» , тарваж khk «785

» , тарвалж khk «786

» , тураг тас mvf «787

»

, тас бүргэд mvf «ᴛᴜʀ akbaba kartalı ᴇɴɢ vulture eagle ʀᴜs орѐл-гриф»788

, хээрийн бүргэд khk

«ᴛᴜʀ kırın kartalı ᴇɴɢ eagle of wilderness ʀᴜs орѐл поля»

610. Aquila adalberti (ᴛᴜʀ İspanyol şah kartalı ᴇɴɢ Spanish imperial eagle, Adalbert's eagle ʀᴜs

испанский могильник) – испани хан бүргэд khk «ᴛᴜʀ İspanya'nın kral kartalı ᴇɴɢ king eagle of

Spain ʀᴜs орѐл-король Испании» , иберийн хан бүргэд khk «ᴛᴜʀ İberya'nın kral kartalı ᴇɴɢ

king eagle of Iberia ʀᴜs орѐл-король Иберии» , адалбэртийн бүргэд khk «ᴛᴜʀ Adalbert'in

kartalı ᴇɴɢ eagle of Adalbert ʀᴜs орѐл Адальберта»

611. Aquila heliaca (ᴛᴜʀ şah kartal ᴇɴɢ imperial eagle ʀᴜs орѐл-могильник) – хан бүргэд khk

«ᴛᴜʀ kral kartal ᴇɴɢ king eagle ʀᴜs орѐл-король»789

, дорнын хан бүргэд khk «ᴛᴜʀ doğunun kral

kartalı ᴇɴɢ king eagle of east ʀᴜs орѐл-король востока» , хэсэг mvf «790

» , хэсэг бүргэд mvf

«791

»

612. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [нэг зүйл шонхор шувуу] – хэсэх khk «792

»

613. Aquila chrysaetos (ᴛᴜʀ kaya kartalı ᴇɴɢ golden eagle ʀᴜs беркут, орѐл-беркут, горный

беркут, горный орѐл, холзан, халзан) – цармын бүргэд khk «ᴛᴜʀ dağlığın kartalı ᴇɴɢ eagle of

dale ʀᴜs орѐл долины»793

, хүрэн бүргэд mvf «ᴛᴜʀ kahverengi kartal ᴇɴɢ brown eagle ʀᴜs

коричневый орѐл»794

, халзан бүргэд khk «ᴛᴜʀ kel kartal ᴇɴɢ bald eagle ʀᴜs лысый орѐл»795

613.1. ᴛᴜʀ erkek kartal ᴇɴɢ male eagle ʀᴜs самец беркута: беркут – эрэгчин

613.1.1. ... – шаргал khk «ᴛᴜʀ sarımsı, sarıca ᴇɴɢ yellowish ʀᴜs желтоватый» <

Kazakça çvr. сарша

613.2. ᴛᴜʀ dişi kartal ᴇɴɢ female eagle ʀᴜs самка беркута: беркутица – эмэгчин

613.2.1. ᴛᴜʀ ana kartal ᴇɴɢ mother eagle ʀᴜs мать беркута – эх бүргэд khk «ᴛᴜʀ ana

kartal ᴇɴɢ mother eagle ʀᴜs мать беркута»

782 Sibagu: The list uses the alternative Бүргэдэй bürgedei for Бүргэд bürged, but this is possibly a newly coined form since Mongolian dictionaries do not carry Бүргэдэй bürgedei. 783 Sibagu: Бахим бүргэдэй ᠪᠠ ᠬᠢ ᠮ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳᠡ ᠢ (?) bakhim bürgedei 'stubby eagle' 784 Sibagu: Тарважы бүргэд ᠲᠠ ᠷᠪᠠ ᠺᠢ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ tarvaji bürged 'buzzard eagle' 785 МХЗБДЖТ: тарваж I.4.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл бүргэд МХИТТ: тарваж ᠲᠠ ᠷᠪᠠ ᠺᠢ (амьтан) Элээтэй төстэй бөгөөд сүүл нь ацгүй нэг зүйл бүргэд. 786 МХЗБДЖТ: тарвалж I.4.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл махчин шувуу МХИТТ: тарвалж ᠲᠠ ᠷᠪᠠ ᠯ ᠺᠢ (амьтан) Бүргэдээс томгүй, ар нуруу нь хар, эрээн цоохор далавчтай нэгэн зүйл шувуу. 787 Sibagu: Тураг тасᠲᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠲᠠ ᠰ turag tas 'giant vulture' 788 Sibagu: Тас бүргэд ᠲᠠ ᠰ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ tas burged 'vulture eagle' 789 Sibagu: Хан бүргэд ᠬᠠ ᠨ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ khaŋ bürged 'king eagle' 790 Sibagu: Хэсэг ᠬᠡ ᠰᠭᠡ kheseg 'imperialeagle' 791 Sibagu: Хэсэг бүргэд ᠬᠡ ᠰᠭᠡ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ kheseg bürged 'imperialeagle eagle' 792 МХЗБДЖТ: хэсэх I.3.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шонхор шувуу МХИТТ: хэсэх ᠬᠡ ᠰᠬᠡ (амьтан) Нэг зүйл шонхор шувуу. 793 Sibagu: Цармин бүргэд ᠵᠠ ᠷᠠ ᠮ ᠦᠨ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ tsarmiŋ bürged 'tundra eagle' 794 Sibagu: Хүрэн бүргэд ᠬᠦ ᠷᠡ ᠩ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ khüreŋ bürged 'brown eagle' 795 МХИТТ: хүрэн бүргэд (амьтан) халзан бүргэд

58

58

613.2.2. ᴛᴜʀ kuluçkaya yatan kartal [Kazakça: ұябасар «yuva basar»] ᴇɴɢ laying eagle,

brooding eagle ʀᴜs беркут-наседка – өндөг дарагч khk «ᴛᴜʀ yumurta basıcı» , үүр

сахигч khk «ᴛᴜʀ yuva koruyucu»

613.3. ᴛᴜʀ kartal yavrusu [Kazakça: балапан] ᴇɴɢ young eagle ʀᴜs птенец беркута:

беркутѐнок sɢ беркутята ᴘʟ – цагцгай khk «796

» , бүргэдийн дэгдээхэй khk

613.4. ᴛᴜʀ iki yaşında kartal [Kazakça: тірнек] ᴇɴɢ two year old eagle ʀᴜs двухгодовалый

беркут – хоѐр настай бүргэд

613.5. ᴛᴜʀ üç yaşında kartal [Kazakça: тастүлек] ᴇɴɢ three year old eagle ʀᴜs

трѐхгодовалый беркут – чулуун өд khk «ᴛᴜʀ taş tüy ᴇɴɢ stone feather ʀᴜs каменное перо»

< Kazakça çvr. тастүлек , гурван настай бүргэд

613.6. ᴛᴜʀ dört yaşında kartal [Kazakça: ана] ᴇɴɢ four year old eagle ʀᴜs

четырѐхгодовалый беркут – эх khk «ᴛᴜʀ ana ᴇɴɢ mother ʀᴜs мать» < Kazakça çvr. ана ,

эмэгчин (4 настай бүргэд)

613.7. ᴛᴜʀ beş yaşında kartal [Kazakça: қана] ᴇɴɢ five year old eagle ʀᴜs пятигодовалый

беркут – таван настай бүргэд khk

613.8. ᴛᴜʀ altı yaşında kartal [Kazakça: құмтүлек] ᴇɴɢ six year old eagle ʀᴜs

шестигодовалый беркут – элсэн өд (6 настай бүргэд) khk «ᴛᴜʀ kum tüy ᴇɴɢ sand feather

ʀᴜs песочное перо» < Kazakça çvr. құмтүлек

613.9. ᴛᴜʀ yedi yaşında kartal [Kazakça: қутүлек] ᴇɴɢ seven year old eagle ʀᴜs

семигодовалый беркут – гандуу өд (7 настай бүргэд) khk «ᴛᴜʀ kuru tüy ᴇɴɢ dry feather

ʀᴜs сухое перо» < Kazakça çvr. қутүлек

613.10. ᴛᴜʀ sekiz yaşında kartal [Kazakça: мұзтүлек] ᴇɴɢ eight year old eagle ʀᴜs

восьмигодовалый беркут – мөсөн өд (8 настай бүргэд) khk «ᴛᴜʀ buz tüy ᴇɴɢ ice feather

ʀᴜs ледяное перо» < Kazakça çvr. мұзтүлек

613.11. ᴛᴜʀ dokuz yaşında kartal [Kazakça: барқын] ᴇɴɢ nine year old eagle ʀᴜs

девятигодовалый беркут – бараан (9 настай бүргэд) khk «ᴛᴜʀ koyu renk ᴇɴɢ dark ʀᴜs

тѐмный, тѐмного цвета» < Kazakça çvr. барқын

613.12. ᴛᴜʀ on yaşında kartal [Kazakça: баршын] ᴇɴɢ ten year old eagle ʀᴜs

десятигодовалый беркут – өвгөжөөр (10 настай бүргэд) khk «ᴛᴜʀ yaşlı, yaşlı adam ᴇɴɢ

old, oldish, old man ʀᴜs старый, старик» < Kazakça çvr. баршын

613.13. ᴛᴜʀ onbir yaşında kartal [Kazakça: тұлымыр] ᴇɴɢ eleven year old eagle ʀᴜs

одиннадцатигодовалый беркут – мухар (11 настай бүргэд) khk «ᴛᴜʀ künt, körelmiş,

uçsuz, boynuzsuz, kuyruksuz, bir uzvu eksik ᴇɴɢ pointless, hornless, tailless, blunt ʀᴜs

тупой, слепой» < Kazakça çvr. тұлымыр

613.14. ᴛᴜʀ oniki yaşında kartal [Kazakça: шөгел, ақыр түлек, ақырғы түлек] ᴇɴɢ twelwe

year old eagle ʀᴜs двенадцатигодовалый беркут – хөгшин (12 настай бүргэд) khk «ᴛᴜʀ

yaşlı ᴇɴɢ aged, old, senile ʀᴜs старый» < Kazakça çvr. шөгел

613.15. ᴛᴜʀ onüç yaşında kartal [Kazakça: сана] ᴇɴɢ thirteen year old eagle ʀᴜs

тринадцатигодовалый беркут – тоол (үлдэснийг өөрсдөө тоолцгоо гэсэн утгатай гэнэ,

13 настай бүргэд) khk < тоо «ᴛᴜʀ sayı ᴇɴɢ number ʀᴜs число» < Kazakça çvr. сана

613.16. ᴛᴜʀ avcı kartal ᴇɴɢ hunting eagle ʀᴜs ловчий беркут – анч бүргэд khk «ᴛᴜʀ avcı

kartal ᴇɴɢ hunting eagle ʀᴜs ловчий беркут»797

613.17. ᴛᴜʀ kartalcı (kartalları eğiterek onlanan avcı) ᴇɴɢ hunter who raise and train golden

eagles to hunt with them ʀᴜs беркутчи (охотник с беркутом) – бүргэдчин

613.18. ᴍᴏɴ сойгдсон анчин бүргэд – хагссан бүргэд

613.19. ᴍᴏɴ бүргэдийн халин дэвэх байдал – бүргэдийн дэвэлт

796 МХЗБДЖТ: цагцгай I.15.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ бүргэдийн дэгдээхэй МХИТТ: цагцгай ᠵᠠ ᠭ ᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠶ (амьтан) Бүргэдийн дэгдээхий. 797 МХИТТ: анч бүргэд - ан амьтан барихад зориулж тусгайлан сургасан махчин шувуу

59

59

613.20. ᴍᴏɴ явган суухтай адил боловч өвдгөөр нугалсан хоѐр хөлний хооронд зайгүй

нийлүүлж суудгаараа ялгаатай – бүргэдийн суудал

614. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – хоруут бүргэд khk «ᴛᴜʀ aksulu kartal ᴇɴɢ walleyed eagle ʀᴜs орѐл с

бельмом»798

615. Aquila verreauxii (ᴛᴜʀ ak sırtlı kartal ᴇɴɢ Verreaux's eagle ʀᴜs кафрский орѐл, кафрский

чѐрный орѐл) – африк хар бүргэд khk «ᴛᴜʀ Afrika kara kartalı ᴇɴɢ African black eagle ʀᴜs

африканский чѐрный орѐл» , хар бүргэд khk «ᴛᴜʀ kara kartal ᴇɴɢ black eagle ʀᴜs чѐрный

орѐл»

616. Aquila fasciata or Hieraaetus fasciatus (ᴛᴜʀ tavşancıl ᴇɴɢ Bonelli's eagle ʀᴜs ястребиный

орѐл) – харсун бүргэдэй khk «799

» , харсун бүргэд khk «800

»

616.1. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [усан тасаас биеэр бага, өнгө харавтар нэгэн зүйл тас шувуу] – харсан

тас khk «801

»

617. Aquila spilogaster or Hieraaetus spilogaster (ᴛᴜʀ Afrika atmaca-kartalı ᴇɴɢ African hawk-

eagle ʀᴜs африканский орѐл, африканский ястребиный орѐл) – африк бүргэд khk «ᴛᴜʀ Afrika

kartalı ᴇɴɢ African eagle ʀᴜs африканский орѐл»

618. Accipiter (ᴛᴜʀ atmacalar ᴇɴɢ hawks ʀᴜs ястребы, ястреба) – харцага ~ харцгай khk mvf

«802

»

618.1. ᴛᴜʀ (atmaca, çakır gibi yırtıcı kuşlar) ötmek, ses çıkarmak ᴇɴɢ to make a sound (hawk)

ʀᴜs издавать звук (ястреб) – хиаглах «803

» , гиаглах «804

»

618.2. ᴍᴏɴ харцгай, хяргуйг уриадан ирүүлэх тэмдэгт юм – уриа khk «805

»

619. Tachyspiza gularis or Accipiter gularis (ᴛᴜʀ Japon atmaca ᴇɴɢ Japanese sparrowhawk ʀᴜs

малый перепелятник) – шунгаач харцaга khk «ᴛᴜʀ dalıcı atmaca ᴇɴɢ diver hawk ʀᴜs ястреб-

нырок»806

, шунгаач харцгай khk «ᴛᴜʀ dalıcı atmaca ᴇɴɢ diver hawk ʀᴜs ястреб-нырок»807

,

японы тарс mvf «ᴛᴜʀ Japonya'nın besrası ᴇɴɢ besra of Japan ʀᴜs индийский перепелятник

Японии»808

620. Tachyspiza virgata or Accipiter virgatus (ᴛᴜʀ besra ᴇɴɢ besra ʀᴜs индийский перепелятник)

– тарс mvf «809

»

621. Tachyspiza badia or Accipiter badius (ᴛᴜʀ şikra ᴇɴɢ shikra ʀᴜs тювик) – үүрсээ харцага khk

«ᴛᴜʀ kişneyen atmaca ᴇɴɢ neighing hawk ʀᴜs ястреб-заржал»810

, үүрсээ харцгай khk «ᴛᴜʀ

kişneyen atmaca ᴇɴɢ neighing hawk ʀᴜs ястреб-заржал»811

, 812

622. Accipiter nisus (ᴛᴜʀ atmaca ᴇɴɢ sparrowhawk ʀᴜs перепелятник, ястреб-перепелятник) –

морин харцaга khk «ᴛᴜʀ at atmacası ᴇɴɢ horse hawk ʀᴜs ястреб-лошадь»813

, морин харцгай

798 МХЗБДЖТ: хоруут I.3.1 ●○○ (амь.) [ж.н] ~ бүргэд: нэг зүйл махчин шувуу МХИТТ: ХОРУУТ III: ᠬᠣ ᠷᠤ ᠤ ᠲ ᠤ хоруут бүргэд (нэгэн

зүйл махчин шувуу) 799 Sibagu: Харсун бүргэдэй ᠬᠠ ᠷᠰᠣ ᠨ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳᠡ ᠢ (?) kharsuŋ bürgedei 'hawk eagle' 800 Sibagu: Харсун бүргэд ᠬᠠ ᠷᠰᠣ ᠨ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ kharsuŋ bürged 'hawk eagle' 801 МХЗБДЖТ: харсан ᠬᠠ ᠷᠰᠤ ᠨ : харсан тас (усан тасаас биеэр бага, өнгө харавтар нэгэн зүйл тас шувуу). 802 Sibagu: Харцага khartsag or Харцгай khartsgai 'hawk' is used for smaller raptors (hawks). 803 МХЗБДЖТ: хиагла- II.10.1 ●○○ [үй.ү] харцгай хяргуйн дуугарах МХИТТ: хиаглах II ᠬᠢ ᠶᠠ ᠭ ᠯ ᠠ ᠬ ᠤ Харцгай, хяргуй зэрэг шувуу хиаг

хиаг гэж дуугарах. 804 МХЗБДЖТ: гиагла- II.10.1 ●○○ [үй.ү] харцгай, хяргуй зэрэг шувууны дуугарах МХИТТ: гиаглах ᠭᠢ ᠶᠠ ᠭ ᠯ ᠠ ᠬ ᠤ Харцгай, хяргуй зэрэг

шувууны дуугарах. 805 МХЗБДЖТ: уриа I.12.1 ●○○ [ж.н] харцгай, хяргуйг уриадан ирүүлэх тэмдэгт юм МХИТТ: уриа ᠤᠷᠢ ᠶ ᠠ 1. Урих тэмдэг, дохио; 2.

Нийтэд зарлан уриалж, тунхаглах бичиг, уриалга; 3. Хур буухын өмнөх чийгтэй агаар бүхий найрт салхи. 806 Sibagu: Шунгаач харцага ᠱᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ shuŋgaach kartsag 'diving hawk' 807 Sibagu: Шунгаач харцгай ᠱᠣ ᠩᠭ ᠶᠭ ᠠ ᠲ ᠢ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠢ shuŋgaach kartsgai 'diving hawk' 808 Sibagu: Японы тарс ᠶᠠ ᠫᠣ ᠨ ᠦ ᠲᠠ ᠷᠠ ᠰᠣ yaponi tars 'Japanese tars' 809 Sibagu: Тарс ᠲᠠ ᠷᠠ ᠰᠣ tars 'tars' / Mongolian dictionaries give the meaning of Тарс tars as the female of the Great Spotted Woodpecker and

related species (Эмэгчин овууна буюу алаг тогшуурга шувуу). 810 Sibagu: Үүрсээ харцага ᠦᠦ ᠷᠰᠡ ᠭᠡ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ or ᠡ ᠭᠦ ᠷᠰ ᠡ ᠭᠡ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ üürsee khartsag 'üürsee hawk' 811 Sibagu: Үүрсээ харцгай ᠦᠦ ᠷᠰᠡ ᠭᠡ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠢ or ᠡ ᠭᠦ ᠷᠰ ᠡ ᠭᠡ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠢ üürsee khartsgai 'üürsee hawk' 812 Sibagu: There are a couple of raptor names and descriptors that are not listed at all in dictionaries, notably Үүрсээ üürsee and Саржуу sarjuu. Үүрсээ üürsee is not listed in dictionaries. The meaning probably relates to the word үүр üür meaning 'nest'. There is a verb үүрсэх

üürsekh meaning 'to whinny, neigh', but there does not seem to be any apparent connection. 813 Sibagu: Морин харцага ᠮᠣ ᠷᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ moriŋ khartsag 'horse hawk'

60

60

khk «ᴛᴜʀ at atmacası ᴇɴɢ horse hawk ʀᴜs ястреб-лошадь»814

, хяргуй khk mvf «815

» < Kazakça

қырғи

622.1. ᴛᴜʀ erkek atmaca, cura ᴇɴɢ male sparrowhawk, musket ʀᴜs самец ястреба,

перепелятника: ястреб – морин хяргуй mvf «ᴛᴜʀ at atmacası ᴇɴɢ horse sparrowhawk ʀᴜs

перепелятник-лошадь» , хяргууцай khk «816

»

622.2. ᴛᴜʀ dişi atmaca ᴇɴɢ female sparrowhawk ʀᴜs самка ястреба, перепелятника:

ястребица, ястребиха – тарс khk «817

» , хонин хяргуй mvf «ᴛᴜʀ koyun atmacası ᴇɴɢ sheep

sparrowhawk ʀᴜs перепелятник-овца»818

622.3. ᴛᴜʀ atmaca yavrusu ᴇɴɢ young sparrowhawk ʀᴜs птенец ястреба, перепелятник:

ястребѐнок sɢ ястребята ᴘʟ –

623. Astur gentilis or Accipiter gentilis (ᴛᴜʀ çakır ᴇɴɢ goshawk ʀᴜs тетеревятник, ястреб-

тетеревятник) – үлэг харцага khk «büyük atmaca ᴇɴɢ big hawk ʀᴜs большой ястреб»819

, үлэг

харцгай khk «büyük atmaca ᴇɴɢ big hawk ʀᴜs большой ястреб»820

, харцгай mvf «821

» ,

харцага mvf «822

»

623.1. ᴛᴜʀ erkek çakır ᴇɴɢ male goshawk, tercelet ʀᴜs самец ястреба, тетеревятника:

ястреб – бор харцага khk «???»

623.2. ᴛᴜʀ dişi çakır ᴇɴɢ female goshawk ʀᴜs самка ястреба, тетеревятника: ястребица,

ястребиха – борогч харцага khk «823

» , борогчин харцага khk «824

»

623.3. ᴛᴜʀ çakır yavrusu ᴇɴɢ young goshawk ʀᴜs птенец ястреба: ястребѐнок sɢ ястребята

ᴘʟ – ?

624. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – харалд khk «нуруун бие нь саарал өнгөтэй, элгэн бие нь цагаан чандар

бүхий харцгайн төрлийн нэгэн зүйл махчин шувуу, анд сургаж ашиглана 825

» , харалт khk

«хяргуйн өөр нэр 826

»

625. Circus (ᴛᴜʀ akça deliceler ᴇɴɢ harriers ʀᴜs луни) – хулд khk «827

» , хулт khk «828

» , элэгт

khk «829

» , хяргууцай mvf «830

» , сахиа khk «???»

626. Circus macrourus (ᴛᴜʀ bozkır delicesi ᴇɴɢ pallid harrier ʀᴜs степной лунь) – хээрийн хулд

khk «ᴛᴜʀ kırın delicesi ᴇɴɢ harrier of wilderness ʀᴜs лунь поля»831

, хээрийн сахиа khk «ᴛᴜʀ

kırın delicesi ᴇɴɢ harrier of wilderness ʀᴜs лунь поля» , хээрийн цагаан элэгт khk «ᴛᴜʀ kırın ak

delicesi ᴇɴɢ white harrier of wilderness ʀᴜs белый лунь поля»832

814 Sibagu: Морин харцгай ᠮᠣ ᠷᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠢ moriŋ khartsgai 'horse hawk' 815 Sibagu: Хяргуй ᠬᠢ ᠷᠭ ᠣ ᠢ khyargui 'sparrowhawk' МХЗБДЖТ: хяргуй I.15.1 ●○○ (амь.) [ж.н] жижиг шувуудыг барьж идэх нэг зүйл

шувуу, хяргууцай МХИТТ: хяргуй ᠬᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠶ (амьтан) Жижиг шувуудыг барьж идэх нэг зүйл шувуу. 816 МХИТТ: хяргууцай ᠬᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠶᠠ ᠶ (амьтан) Махчин шувуу, морин хяргуй. 817 МХЗБДЖТ: тарс I.9.1 ●○○ (амь.) [ж.н] эмэгчин хяргуй МХИТТ: тарс ᠲᠠ ᠷᠠ ᠰᠤ (амьтан) Эмэгчин овууна буюу алаг тогшуурга

шувуу. 818 Sibagu: The male is Морин хяргүй moriŋ khyargüi 'horse khyargui'; the female is Хонин хяргүй khoniŋ khyargüi 'sheep khyargui'. 819 Sibagu: Үлэг харцага ᠦᠯᠭᠡ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ üleg khartsag 'foolish hawk' 820 Sibagu: Үлэг харцгай ᠦᠯᠭᠡ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠢ üleg khartsgai 'foolish hawk' 821 Sibagu: Харцгай ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠢ khartsgai 'hawk' МХЗБДЖТ: харцгай I.15.1 ●●○ (амь.) [ж.н] харцага, махчин шувуу 822 Sibagu: Харцага ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ khartsag 'hawk' (variant form) 823 МХЗБДЖТ: борогч ●○○ [тэ.н] эм малын бор зүсэм, ~ гүү МХИТТ: борогч ᠪᠣ ᠷᠤ ᠭ ᠶᠢ Бор зүсмийн эм мал: борогч гүү (бор зүсмийн

гүү), борогч харцага (эмэгчин харцага) 824 МХЗБДЖТ: борогчин I.20.2 ●○○ (амь.) [ж.н] бор зүсмийн эм мал 825 МХЗБДЖТ: харалд I.3.1 ●○○ (амь.) [ж.н] нэгэн зүйл махчин шувуу МХИТТ: харалд ᠬᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠳᠤ ᠭ ᠠ (амьтан) Нуруун бие нь саарал

өнгөтэй, элгэн бие нь цагаан чандар бүхий харцгайн төрлийн нэгэн зүйл махчин шувуу, анд сургаж ашиглана. 826 МХЗБДЖТ: харалт I.3.1 ●○○ (амь.) [ж.н] хяргуйн өөр нэр МХИТТ: харалт ᠬᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠲ ᠠ (амьтан) Хяргуйн өөр нэр. 827 Sibagu: Хулд khuld or Хулт khult (also Хулт шувуу khult shuvuu 'khult bird') is translated rather loosely in some Mongolian-English

dictionaries as "buzzard". It is found in old texts such as the Secret History of the Mongols (section 111), where it refers to a bird of prey. In modern Mongolian lists it refers to the harriers. МХИТТ: хулд ᠬᠤ ᠯ ᠤ ᠳᠤ Нэгэн зүйл загас: хулт. 828 МХИТТ: хулт ᠬᠤ ᠯ ᠤ ᠲ ᠤ : (амьтан) хулт бялзуухай (толгойдоо дугараглан ургасан цагаан чандартай, нэг зүйл шувуу), хулт загас

(биеэр том нэг зүйл загас). 829 Sibagu: In the older list of ornithological names, another term, Элэгт elegt is used for the harriers, but the word is somewhat of a mystery as it is missing from all Mongolian dictionaries in this sense. The usual meaning given is 'loved, dear'. 830 Sibagu: Хяргуй [sic: Хяргүй] ... A related name is Хяргууцай khyarguutsai, which is the name of the harriers in Inner Mongolian usage. 831 Sibagu: Хээрийн хулд ᠬᠡ ᠬᠡ ᠷ ᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠣ ᠯ ᠲ ᠣ kheeriŋ khuld 'wild harrier' 832 Sibagu: Хээрийн цагаан элэгт ᠬᠡ ᠬᠡ ᠷ ᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠡ ᠯ ᠢ ᠭᠡ ᠲ ᠣ (?) kheeriŋ tsagaaŋ elegt 'wild white elegt'

61

61

627. Circus maurus (ᴛᴜʀ kara delice ᴇɴɢ black harrier ʀᴜs чѐрный лунь) – хар хулд khk «ᴛᴜʀ kara

delice ᴇɴɢ black harrier ʀᴜs чѐрный лунь»

628. Circus cyaneus (ᴛᴜʀ gökçe delice ᴇɴɢ hen harrier, northern harrier ʀᴜs полевой лунь) –

саарал хулд khk «ᴛᴜʀ gri delice ᴇɴɢ grey harrier ʀᴜs серый лунь»833

, цагаан элэгт khk «ᴛᴜʀ ak

delice ᴇɴɢ white harrier ʀᴜs белый лунь»834

, цагаан сахиа khk «ᴛᴜʀ ak delice ᴇɴɢ white harrier

ʀᴜs белый лунь» , хяргууцай mvf «835

»

629. Circus buffoni (ᴛᴜʀ uzun kanatlı delice ᴇɴɢ long-winged harrier ʀᴜs длиннокрылый лунь) –

урт далавчит хулд khk «ᴛᴜʀ uzun kanatlı delice ᴇɴɢ long-winged harrier ʀᴜs лунь с длинным

крылом»

630. Circus pygargus (ᴛᴜʀ çayır delicesi ᴇɴɢ Montagu's harrierʀᴜs луговой лунь) – нугын хулд

khk «ᴛᴜʀ çayırın delicesi ᴇɴɢ harrier of meadow ʀᴜs лунь луга» , нугын сахиа khk «ᴛᴜʀ çayırın

delicesi ᴇɴɢ harrier of meadow ʀᴜs лунь луга»836

, нугын цагаан элэгт khk «ᴛᴜʀ çayırın ak

delicesi ᴇɴɢ white harrier of meadow ʀᴜs белый лунь луга»837

631. Circus melanoleucos (ᴛᴜʀ ala delice ᴇɴɢ pied harrier ʀᴜs пегий лунь) – алаг хулд khk «ᴛᴜʀ

ala delice ᴇɴɢ pied harrier ʀᴜs пегий лунь»838

, алаг хяргууцай mvf «ᴛᴜʀ ala delice ᴇɴɢ pied

harrier ʀᴜs пегий лунь»839

, саарал цагаан элэгт khk «ᴛᴜʀ gri ak delice ᴇɴɢ grey white harrier

ʀᴜs серый белый лунь»840

, наарал сахиа khk «???»

632. Circus aeruginosus (ᴛᴜʀ saz delicesi ᴇɴɢ marsh harrier ʀᴜs болотный лунь) – намгийн хулд

khk «ᴛᴜʀ bataklığın delicesi ᴇɴɢ harrier of swamp ʀᴜs лунь болота»841

, намгийн цагаан элэгт

khk «ᴛᴜʀ bataklığın ak delicesi ᴇɴɢ white harrier of swamp ʀᴜs белый лунь болота»842

,

намгийн сахиа khk «ᴛᴜʀ bataklığın delicesi ᴇɴɢ harrier of swamp ʀᴜs лунь болота» , намгийн

хяргууцай mvf «ᴛᴜʀ bataklığın delicesi ᴇɴɢ harrier of swamp ʀᴜs лунь болота»843

633. Circus ranivorus (ᴛᴜʀ Afrika bataklık delicesi ᴇɴɢ African marsh-harrier ʀᴜs африканский

лунь, африканский болотный лунь) – африк хулд khk «ᴛᴜʀ Afrika delicesi ᴇɴɢ African harrier

ʀᴜs африканский лунь»

634. Circus maillardi [sensu lato : incl. macrosceles] (ᴛᴜʀ Madagaskar delicesi ᴇɴɢ Malagasy

marsh harrier, Madagascar marsh harrier ʀᴜs мадагаскарский лунь) – мадагаскар хулд khk

«ᴛᴜʀ Madagaskar delicesi ᴇɴɢ Madagascar harrier ʀᴜs мадагаскарский лунь»

635. Circus spilonotus (ᴛᴜʀ mangrov delicesi ᴇɴɢ eastern marsh-harrier ʀᴜs восточный лунь,

восточный болотный лунь) – дорнын хулд khk «ᴛᴜʀ doğunun delicesi ᴇɴɢ harrier of east ʀᴜs

лунь востока»844

, дорнын намгийн сахиа khk «ᴛᴜʀ doğunun bataklığın delicesi ᴇɴɢ harrier of

swamp of east ʀᴜs лунь болота востока» , цагаан элэгт хяргууцай mvf «845

»

636. Milvus (ᴛᴜʀ çaylaklar ᴇɴɢ kites ʀᴜs коршуны) – элээ khk mvf «»

637. Milvus milvus (ᴛᴜʀ kızıl çaylak ᴇɴɢ red kite ʀᴜs красный коршун) – улаан элээ «ᴛᴜʀ kızıl

çaylak ᴇɴɢ red kite ʀᴜs красный коршун»

638. Milvus migrans (ᴛᴜʀ kara çaylak ᴇɴɢ black kite ʀᴜs чѐрный коршун) – сохор элээ khk mvf

«846

» , хар элээ khk «ᴛᴜʀ kara çaylak ᴇɴɢ black kite ʀᴜs чѐрный коршун» , элээ mvf «847

»

833 Sibagu: Саарал хулд ᠰᠠ ᠭ ᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠬᠣ ᠯ ᠲ ᠣ saaral khuld 'grey harrier' 834 Sibagu: Цагаан элэгт ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠡ ᠯ ᠢ ᠭᠡ ᠲ ᠣ (?) tsagaaŋ elegt 'white elegt' 835 Sibagu: Хяргууцай ᠬᠢ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠶᠠ ᠢ khyarguutsai 'harrier' 836 Sibagu: Нугын хулд ᠨᠣ ᠭ ᠣ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠣ ᠯ ᠲ ᠣ nugiŋ khuld 'meadow harrier' 837 Sibagu: Нугын цагаан элэгт ᠨᠣ ᠭ ᠣ  ᠶᠢ ᠨ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠡ ᠯ ᠢ ᠭᠡ ᠲ ᠣ (?) nugiŋ tsagaaŋ elegt 'meadow white elegt' 838 Sibagu: Алаг хулд ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠬᠣ ᠯ ᠲ ᠣ alag khuld 'motley harrier' 839 Sibagu: Алаг хяргууцай ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠬᠢ ᠷᠠ ᠭ ᠣ ᠶᠠ ᠢ alag khyarguutsai 'motley harrier' 840 Sibagu: Саарал цагаан элэгт ᠰᠠ ᠭ ᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠡ ᠯ ᠢ ᠭᠡ ᠲ ᠣ (?) saaral tsagaaŋ elegt 'grey white elegt' 841 Sibagu: Намгийн хулд ᠨᠠ ᠮ ᠣ ᠭ ᠦᠨ ᠬᠣ ᠯ ᠲ ᠣ namgiŋ khuld 'marsh harrier' 842 Sibagu: Намгийн цагаан элэгт ᠨᠠ ᠮ ᠥ ᠭ ᠦᠨ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠡ ᠯ ᠢ ᠭᠡ ᠲ ᠣ (?) namgiŋ tsagaaŋ elegt 'marsh white elegt' 843 Sibagu: Намгийн хяргууцай ᠨᠠ ᠮ ᠥ ᠭ ᠦᠨ ᠬᠢ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠶᠠ ᠢ namgiŋ khyarguutsai 'marsh harrier' 844 Sibagu: Дорнын хулд ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠬᠣ ᠯ ᠲ ᠣ dorniŋ khuld 'eastern harrier' 845 Sibagu: Цагаан элэгт хяргууцай ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠡ ᠯ ᠢ ᠭᠡ ᠲ ᠣ ᠬᠢ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠶᠠ ᠢ tsagaaŋ elegt khyarguutsai 'white elegt harrier' 846 Sibagu: Сохор элээ ᠰᠣ ᠬ ᠣ ᠷ ᠡ ᠯ ᠢ ᠻ ᠠ sokhor elee 'blind kite' 847 Sibagu: Элээ ᠡ ᠯ ᠢ ᠶ ᠠ elee 'kite'

62

62

639. Milvus migrans migrans (ᴛᴜʀ Avrupa kara çaylağı ᴇɴɢ European black kite ʀᴜs

обыкновенный чѐрный коршун, европейский чѐрный коршун) – европ хар элээ khk «ᴛᴜʀ

Avrupa çaylağı ᴇɴɢ European kite ʀᴜs европейский коршун»

640. Milvus migrans govinda (ᴛᴜʀ Hint kara çaylağı ᴇɴɢ small Indian kite ʀᴜs малый индийский

коршун) – париа элээ khk «ᴛᴜʀ parya çaylağı ᴇɴɢ pariah kite ʀᴜs коршун-пария»

641. Milvus migrans affinis (ᴛᴜʀ Güney kara çaylağı ᴇɴɢ Torresian black kite ʀᴜs сулавесский

коршун) – салаа сүүлт элээ khk «»

642. Milvus migrans lineatus (ᴛᴜʀ karakulak çaylak ᴇɴɢ black-eared kite, large Indian kite ʀᴜs

черноухий коршун, большой чѐрный коршун) – хар чихт элээ khk «ᴛᴜʀ kara kulaklı çaylak

ᴇɴɢ black-eared kite ʀᴜs коршун с чѐрным ухом»

643. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [хар толгойтой том элээ] – ганга khk «848

»

644. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [элээ мэт агаад бяцхан шувуу] – тидэн khk «849

»

645. Haliaeetus (ᴛᴜʀ deniz kartalı ᴇɴɢ sea eagle ʀᴜs орлан) – нөмрөгбүргэд khk «ᴛᴜʀ atkı kartal

ᴇɴɢ cape eagle ʀᴜs орѐл-накидка» , далайн бүргэд khk «ᴛᴜʀ denizin kartalı ᴇɴɢ eagle of sea ʀᴜs

орѐл моря»

646. Haliaeetus leucoryphus (ᴛᴜʀ Moğol kartalı ᴇɴɢ Pallas's fish-eagle ʀᴜs орлан-долгохвост) –

усны нөмрөгбүргэд850

~ усны нөмрөг бүргэд851

khk «ᴛᴜʀ suyun deniz kartalı ᴇɴɢ sea eagle of

water ʀᴜs орлан воды» , алаг загалай mvf «ᴛᴜʀ ala deniz kartalı ᴇɴɢ pied sea eagle ʀᴜs пѐстрый

орлан»852

646.1. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [харцгайтай адилхан, өнгө хар бараан, толгойдоо цагаан махан

өвөгтэй нэгэн зүйл шувуу] – шимэлзэн khk «853

»

647. Haliaeetus pelagicus (ᴛᴜʀ ak omuzlu balık kartalı ᴇɴɢ Steller's sea-eagle ʀᴜs белоплечий

орлан) – стэллэрийн нөмрөг бүргэд khk «ᴛᴜʀ Steller'in deniz kartalı ᴇɴɢ Steller's sea eagle ʀᴜs

орлан Стеллера»

648. Haliaeetus albicilla (ᴛᴜʀ akkuyruklu denizkartalı ᴇɴɢ white-tailed eagle ʀᴜs орлан-

белохвост) – цагаансүүл нөмрөгбүргэд khk «ᴛᴜʀ ak kuyruk deniz kartalı ᴇɴɢ white-tail sea

eagle ʀᴜs орлан-белохвост»854

, цагаансүүлт нөмрөгбүргэд khk «ᴛᴜʀ ak kuyruklu deniz kartalı

ᴇɴɢ white-tailed sea eagle ʀᴜs орлан с белым хвостом» , цагаан сүүлт усны бүргэд khk «ᴛᴜʀ

ak kuyruklu suyun kartalı ᴇɴɢ white-tailed eagle of water ʀᴜs орѐл воды с белым хвостом» ,

усны цагаан сүүлт бүргэд khk «ᴛᴜʀ suyun ak kuyruklu kartalı ᴇɴɢ white-tailed eagle of water

ʀᴜs орѐл воды с белым хвостом»855

, загалай khk mvf «856

»

649. Haliaeetus leucocephalus (ᴛᴜʀ akbaşlı denizkartalı ᴇɴɢ bald eagle ʀᴜs белоголовый орлан) –

цагаан толгойт усны нөмрөг khk «ᴛᴜʀ ak başlı deniz kartalı ᴇɴɢ white-headed sea eagle ʀᴜs

орлан с белой головой» , халзан бүргэд khk «ᴛᴜʀ kel kartal ᴇɴɢ bald eagle ʀᴜs лысый орѐл» <

İng. bald eagle

650. Haliaeetus leucogaster or Icthyophaga leucogaster (ᴛᴜʀ ak karınlı balık kartalı ᴇɴɢ white-

bellied sea-eagle, white-bellied fish-eagle ʀᴜs белобрюхий орлан) – цагаан хэвлийт нөмрөг

бүргэд khk «ᴛᴜʀ ak karınlı deniz kartalı ᴇɴɢ white-bellied sea eagle ʀᴜs орлан с белым брюхом»

848 МХЗБДЖТ: ганга I.18.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хар толгойтой том элээ МХИТТ: ганга ᠭᠠ ᠩᠭ ᠠ (амьтан) Хар толгойтой том элээ. 849 МХЗБДЖТ: тидэн I.2.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ элээ мэт агаад бяцхан шувуу 850 Sibagu: Усны нөмрөгбүргэд ᠣᠰᠣ ᠨ ᠤ ᠨᠦ ᠮ ᠣ ᠷᠬᠡ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ usni nömrög-bürged 'water caped-eagle' 851 Sibagu: Усны нөмрөг бүргэд ᠣᠰᠣ ᠨ ᠤ ᠨᠦ ᠮ ᠣ ᠷᠬᠡ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ usni nömrög bürged 'water caped eagle' 852 Sibagu: Алаг загалай ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠠ ᠢ alag zaglai 'mottled zagalai' 853 МХЗБДЖТ: шимэлзэн I.16.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ харцгайтай адил нэг зүйл шувуу МХИТТ: шимэлзэн ᠰᠢ ᠮ ᠢ ᠯ ᠺᠡ ᠨ (амьтан) Харцгайтай адилхан, өнгө хар бараан, толгойдоо цагаан махан өвөгтэй нэгэн зүйл шувуу. 854 Sibagu: Цагаансүүл нөмрөгбүргэд ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠰᠠ ᠭᠦ ᠯ ᠨᠦ ᠮ ᠣ ᠷᠬᠡ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ tsagaaŋ-süül nömrög-bürged 'white-tail caped-eagle' 855 Sibagu: Усны цагаан сүүлт бүргэд ᠣᠰᠣ ᠨ ᠤ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠰᠠ ᠭᠦ ᠯ ᠲ ᠦ ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ usni tsagaaŋ süült bürged 'water white-tailed eagle' 856 Sibagu: Загалай ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠠ ᠢ zaglai 'zagalai' МХЗБДЖТ: загалай I.15.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ бүргэдтэй төстэй махчин шувуу МХИТТ: загалай ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠠ ᠶ (амьтан) Янз байдал бүргэдтэй адил, өнгө бараан, цайруу ухаа зоотой, өдөнд нь өчүүхэн төдий бараан шивээтэй, урт зузаан х

ошуутай, сүүл охор цагаан, нүүдлийн махчин шувуу.

63

63

, цагаан цээжит нөмрөг бүргэд khk «ᴛᴜʀ ak göğüslü deniz kartalı ᴇɴɢ white-chested sea eagle

ʀᴜs орлан с белой грудью»

651. Haliaeetus sanfordi or Icthyophaga sanfordi (ᴛᴜʀ Solomon denizkartalı ᴇɴɢ Sanford's sea-

eagle, Sanford's fish-eagle ʀᴜs соломонский орлан, соломоновский орлан) – санфордын

нөмрөг бүргэд khk «ᴛᴜʀ Sanford'un deniz kartalı ᴇɴɢ Sanford's sea eagle ʀᴜs орлан Санфорда»

652. Haliaeetus vocifer or Icthyophaga vocifer (ᴛᴜʀ ötücü kartal ᴇɴɢ African fish-eagle ʀᴜs орлан-

крикун) – африк нөмрөг бүргэд khk «ᴛᴜʀ Afrika deniz kartalı ᴇɴɢ African sea eagle ʀᴜs

африканский орлан»

653. Haliaeetus vociferoides or Icthyophaga vociferoides (ᴛᴜʀ Madagaskar balık kartalı ᴇɴɢ

Madagascar fish-eagle ʀᴜs адагаскарский орлан, мадагаскарский орлан-крикун) –

мадагаскар нөмрөг бүргэд khk «ᴛᴜʀ Madagaskar deniz kartalı ᴇɴɢ Madagascar sea eagle ʀᴜs

мадагаскарский орлан»

654. Ichthyophaga humilis (ᴛᴜʀ küçük balık kartalı ᴇɴɢ lesser fish-eagle ʀᴜs малый рыболов,

малый рыбный орѐл) – загасч бүргэд khk «ᴛᴜʀ balıkçı kartal ᴇɴɢ fisher eagle ʀᴜs орѐл-рыбак»

655. Ichthyophaga ichthyaetus (ᴛᴜʀ kurşunikafalı balıkkartalı ᴇɴɢ grey-headed fish-eagle ʀᴜs

сероголовый рыболов, большой рыбный орѐл) – саарал толгойт загасч бүргэд khk «ᴛᴜʀ gri

başlı balıkçı kartal ᴇɴɢ grey-headed fisher eagle ʀᴜs орѐл-рыбак с серой головой»

656. Buteoninae (ᴛᴜʀ sardoğangiller ᴇɴɢ buteos ʀᴜs канюки) –

657. Butastur indicus (ᴛᴜʀ griyüzlü sardoğan ᴇɴɢ grey-faced buzzard ʀᴜs ястребиный сарыч,

ястребиный канюк, восточный ястребиный сарыч) – саржуу харцгай khk «857

» , хургач

харцгай mvf «kuzucu atmaca ᴇɴɢ lamber hawk ʀᴜs ястреб-пасущий ягнят»858

, тарважлаг

харцгай mvf «ᴛᴜʀ sardoğanımsı atmaca ᴇɴɢ buzzard-like hawk ʀᴜs канюковатый ястреб»859

658. Buteo (ᴛᴜʀ sar, sardoğan ᴇɴɢ buzzards, buteonine hawks ʀᴜs канюки, сарычи) – сар khk mvf

«860

»

659. Buteo jamaicensis (ᴛᴜʀ kızılkuyruk sardoğan ᴇɴɢ red-tailed hawk ʀᴜs краснохвостый канюк,

краснохвостый сарыч) – улаан сүүлт сар khk «ᴛᴜʀ kızıl kuyruklu sardoğan ᴇɴɢ red-tailed

buzzard ʀᴜs канюк с красным хвостом»

660. Buteo lagopus (ᴛᴜʀ paçalı sardoğan ᴇɴɢ rough-legged buzzard ʀᴜs зимняк, мохноногий

канюк, мохноногий сарыч) – тарлан сар khk mvf «ᴛᴜʀ ala sardoğan ᴇɴɢ motley buzzard ʀᴜs

крапчатый канюк»861

661. Buteo hemilasius (ᴛᴜʀ yayla sardoğanı ᴇɴɢ upland buzzard ʀᴜs мохноногий курганник,

центральноазиатский мохноногий канюк, центральноазиатский курганник,

центральноазиатский канюк) – шилийн сар khk «ᴛᴜʀ sırtın sardoğanı ᴇɴɢ buzzard of summit

ʀᴜs канюк гребня»862

, сар mvf «863

»

662. Buteo buteo (ᴛᴜʀ sardoğan ᴇɴɢ common buzzard ʀᴜs канюк, сарыч) – ойн сар khk «ᴛᴜʀ

ormanın sardoğanı ᴇɴɢ buzzard of forest ʀᴜs канюк леса»864

, сар khk «865

» , тарваж mvf «866

»

663. Buteo rufinus (ᴛᴜʀ kızıl sardoğan ᴇɴɢ long-legged buzzard ʀᴜs курганник) – талын сар khk

mvf «ᴛᴜʀ düzlüğün sardoğanı ᴇɴɢ buzzard of plain ʀᴜs канюк поля»867

857 Sibagu: Саржуу харцгай ?? ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠢ sarjuu khartsgai 'sarjuu hawk' 858 Sibagu: Хургач харцгай ᠬᠣ ᠷᠭ ᠠ ᠷ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠢ khurgach khartsgai 'shepherd hawk' 859 Sibagu: Тарважлаг харцгай ᠲᠠ ᠷᠪᠠ ᠺᠢ ᠯ ᠢ ᠭ ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠢ tarvajlag khartsgai 'buzzard-like hawk' 860 Sibagu: Сар sar 'buzzard' is used for buzzards and certain other medium-sized raptors, including the Osprey (Pandionidae). 861 Sibagu: Тарлан сар ᠲᠠ ᠷᠯ ᠠ ᠨ ᠰᠠ ᠷ tarlaŋ sar 'varicoloured buzzard' 862 Sibagu: Шилийн сар ᠰᠢ ᠯ ᠡ  ᠶᠢ ᠨ ᠰᠠ ᠷ shiliŋ sar 'hill buzzard' 863 Sibagu: Сар ᠰᠠ ᠷ sar 'buzzard' (Conflicts with Buteo buteo) 864 Sibagu: Ойн сар ᠣᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠰᠠ ᠷ oiŋ sar 'forest buzzard' 865 Sibagu: Сар ᠰᠠ ᠷ sar 'buzzard' (Conflicts with Buteo hemilasius) 866 Sibagu: Тарваж ᠲᠠ ᠷᠪᠠ ᠺᠢ tarvaj 'buzzard' 867 Sibagu: Талын сар ᠲᠠ ᠯ ᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠰᠠ ᠷ taliŋ sar 'plains buzzard'

64

64

664. Strigiformes (ᴛᴜʀ baykuşlar ᴇɴɢ owls ʀᴜs совообразные) – уультан (sibagu) , шар

шувуутан

665. Strigidae (ᴛᴜʀ baykuşgiller ᴇɴɢ owls ʀᴜs совиные) – уулийнхан «868

»

666. üye (ᴛᴜʀ baykuş ᴇɴɢ owl ʀᴜs сова) – ууль khk mvf «869

» , шар шувуу khk mvf «ᴛᴜʀ sarı kuş

ᴇɴɢ yellow bird ʀᴜs жѐлтая птица»870

667. Ninox japonica (ᴛᴜʀ çöpbacak baykuş ᴇɴɢ northern boobook ʀᴜs иглоногая сова) –

уулинцар khk mvf «871

»

668. Aegolius (ᴛᴜʀ paçalı baykuşlar ᴇɴɢ saw-whet owls ʀᴜs мохноногие сычи) – ариан khk «872

»

669. Aegolius funereus (ᴛᴜʀ paçalı baykuş ᴇɴɢ boreal owl ʀᴜs мохноногий сыч) – савагт ариан

khk «ᴛᴜʀ saçaklı paçalı baykuş ᴇɴɢ yak-belly-haired boreal owl»873

, савагт ууль khk mvf «ᴛᴜʀ

saçaklı baykuş ᴇɴɢ yak-belly-haired owl»874

, ариан khk «875

» , арьяан khk «876

» , арьяан ууль

khk «877

» , тэнгмалмын шар шувуухай khk «ᴛᴜʀ Tengmalm'ın baykuşçuğu ᴇɴɢ Tengmalm's

owlet ʀᴜs совка Тенгмалма»878

670. Athene (ᴛᴜʀ kukumavlar ᴇɴɢ little owls ʀᴜs сычи) – бүгээхэй khk mvf «879

»

671. Athene noctua (ᴛᴜʀ kukumav ᴇɴɢ little owl ʀᴜs домовый сыч, домовой сыч) – хотны

бүгээхэй khk mvf «ᴛᴜʀ sığır ağılının kukumavı ᴇɴɢ little owl of livestock-pen ʀᴜs сыч загона»880

, бүгээхэй khk mvf «881

» , өвөр зурааст ууль mvf «ᴛᴜʀ önü çizgili baykuş ᴇɴɢ [its] front side

striped owl»882

, жив шувуу khk «ᴛᴜʀ kurnaz kuş ᴇɴɢ cunning bird ʀᴜs хитрая птица»883

, үхээр

шувуу khk «ᴛᴜʀ ceset kuşu ᴇɴɢ cadaver bird ʀᴜs птица-труп»884

, үхээрийн шувуу khk «ᴛᴜʀ

cesedin kuşu ᴇɴɢ bird of cadaver ʀᴜs птица трупа»822

672. Surnia (ᴛᴜʀ atmaca baykuşlar ᴇɴɢ northern hawk-owls ʀᴜs ястребиные совы) – бэгбаатар

khk «ᴛᴜʀ bey bahadır»885

673. Surnia ulula (ᴛᴜʀ atmaca baykuş ᴇɴɢ northern hawk-owl ʀᴜs ястребиная сова) – харсуун

бэгбаатар khk «886

» , харсуун ууль khk «887

» , харсун ууль mvf «888

»

868 Sibagu: Уулийнхан uuliŋkhaŋ 869 Sibagu: Owls with ears are known as Ууль uul' (also Ууль шувуу uul' shuvuu 'owl bird'), in Russian Buryat written Уули uuli. МХЗБДЖТ: ууль I.23.1 ●●○ (амь.) *ж.н+ махчин шувуу 870 Sibagu: The general word for 'owl' is Шар шувуу shar shuvuu meaning 'yellow bird', possibly based on the yellow colour of owls' eyes. This typically referred to the Eagle Owl in the earlier taxonomy. 871 Sibagu: Уулинцар ᠣᠣ ᠯ ᠢ ᠨ ᠶᠢ ᠷ or ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ ᠨ ᠶᠢ ᠷ uulintsar 'hawkowl' МХЗБДЖТ: уулинцар I.21.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ уулийн язгуурын шувуу МХИТТ: уулинцар ᠤᠭ ᠤ ᠯ ᠢ ᠨ ᠶᠢ ᠷ (амьтан) Уулийн язгуурын нэгэн зүйл. Толгой том, хүзүү охор, нүд шар, хөл охор бөгөөд хүчирхэг. 872 Sibagu: The term Ариан ariaŋ appears to have originally meant owl in general, similar to Ууль uul'. 873 Sibagu: Савагт ариан ᠰᠠ ᠪᠠ ᠭ ᠲ ᠣ ᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ savagt ariaŋ 'yak-belly-haired ariaŋ' 874 Sibagu: Савагт ууль ᠰᠠ ᠪᠠ ᠭ ᠲ ᠣ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ savagt uul' 'yak-belly-haired owl' 875 МХЗБДЖТ: ариан I.2.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ууль шувууны нэг зүйл МХИТТ: ариан ᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ (амьтан) Ууль шувууны нэг зүйл. 876 МХЗБДЖТ: арьяан I.2.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйлийн ууль шувуу 877 МХИТТ: арьяан ᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ (амьтан) арьяан ууль (ууль шувууны нэг зүйл). 878 Sibagu: *http://sibagu.com/notes/translatingnames.html+ ... The Mongolian name in the poster is Тэнгмалмын шар шувуухай (Tengmalmiŋ shar shuvuukhai), literally 'Tengmalm's yellow birdlet'. Тэнгмалмын tengmalmiŋ is transparently 'Tengmalm's'. Шар шувуухай shar shuvuukhai is based on the most commonly used name for the owls in everyday Mongolian, шар шувуу shar shuvuu or 'yellow bird'. What is interesting is the way the translator has swapped шувуухай shuvuukhai 'birdlet' for шувуу shuvuu 'bird' in the name. It shows that the translator is aware that the Boreal Owl is a very small owl. Шар шувуухай shar shuvuukhai 'yellow birdlet' can be understood as meaning 'owlet'. 879 Sibagu: Бүгээхэй bügeekhei is a name for very small species in general. 880 Sibagu: Хотны бүгээхэй ᠬᠣ ᠲ ᠣ ᠨ ᠤ ᠪᠦ ᠭᠡ ᠭᠡ ᠬᠡ ᠢ khotni bügeekhei 'livestock-pen? owlet' 881 МХЗБДЖТ: бүгээхэй I.15.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ шар шувууны багийн шувуу МХИТТ: бүгээхэй ᠪᠥ ᠭᠡ ᠭᠡ ᠬᠡ ᠶ : (амьтан) хотны бүгээхэй (Европ, Африк, Азид тархсан оройн бүрэнхийгээр анд гарч, шавж мэрэгчин амьтнаар хооллодог жижиг биетэй шувуу). 882 Sibagu: Өвөр зурааст ууль ᠦᠪᠦ ᠷ ᠹᠢ ᠷᠣ ᠭ ᠠ ᠰᠣ ᠲ ᠣ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ övör zuraast uul' 'breast-striped owl' 883 Sibagu: Жив шувуу jiv shuvuu 'cunning bird' or possibly 'flying squirrel bird' refers to Small and Pygmy Owls (бүгээхэй bügeekhei) and Wood Owls (бэгбаатар begbaatar). МХИТТ: жив шувуу (амьтан) бүгээхэй, бэг баатар 884 Sibagu: A less auspicious name for owls is Үхээр шувуу ükheer shuvuu 'cadaver bird' or Үхээрийн шувуу ükheeriŋ shuvuu 'cadaver bird' owing to a traditional association with death. 885 Sibagu: The word Бэгбаатар begbaatar is а commonly used name applied to certain types of owl, ranging from the Short-eared Owl to the Wood Owls to the Hawk Owls, but in particular the barred owls of the Strix genus. The meaning and etymology of бэг beg are unclear, although it is conceivably related to the Old Turkic term beg meaning 'tribal leader'. Баатар baatar means 'hero' and is a common component of men's names in Mongolia. A related Buryat term is Бэгсэргэ begserge. (Although no etymology has been advanced for this name, сэргэ serge is conceivably related to сэрэг meaning 'soldier'.) МХЗБДЖТ: бэгбаатар ●○○ (амь.) *ж.н+ ууль шувуу 886 Sibagu: Харсуун бэгбаатар ᠬᠠ ᠷᠠ ᠰᠣ ᠨ ᠪᠡ ᠭ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠷ kharsuuŋ begbaatar 'hawk beg-baatar' (baatar 'hero' = man's name)

65

65

674. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [ууль шувууны өөр нэр] – бэгсрэг khk «889

»

675. Glaucidium (ᴛᴜʀ serçe baykuşları ᴇɴɢ pygmy-owls ʀᴜs сычики, воробьиные сычи, сычи-

воробьи, карликовые сычи) – сүлиг khk «890

»

676. Glaucidium passerinum (ᴛᴜʀ serçe baykuşu ᴇɴɢ Eurasian pygmy owl ʀᴜs воробьиный

сычик) – буслаг сүлиг khk «891

» , буслаг сүлэг (sic) , буслаг бүгээхэй khk «892

» , дорнодын

бүгээхэй khk mvf «ᴛᴜʀ doğunun kukumavı ᴇɴɢ little owl of east ʀᴜs сыч востока»893

, эрээн

толгойт гуйванга mvf «ᴛᴜʀ benekli başlı kulaklı baykuş ᴇɴɢ mottled-headed eared owl ʀᴜs

ушастая сова с пѐстрой головой»894

677. Otus (ᴛᴜʀ cüce baykuşlar ᴇɴɢ scops-owls ʀᴜs совки) – орволго khk mvf «895

»

678. Otus bakkamoena (ᴛᴜʀ kara gözlü ishakkuşu ᴇɴɢ Indian scops-owl ʀᴜs ошейниковая совка) –

заамт орволго mvf «ᴛᴜʀ yakalı cüce baykuş ᴇɴɢ collared scops-owl ʀᴜs сплюшка с

воротником»896

679. Otus scops (ᴛᴜʀ cüce baykuş ᴇɴɢ scops-owl ʀᴜs сплюшка, совка) – ердийн орволго khk

«ᴛᴜʀ olağan cüce baykuş ᴇɴɢ usual scops-owl ʀᴜs обычная сплюшка»897

, улаавар орволго mvf

«ᴛᴜʀ kızılca sarı cüce baykuş ᴇɴɢ reddish yellow scops-owl ʀᴜs красноватая сплюшка»898

,

орволго khk «899

»

680. Otus sunia (ᴛᴜʀ doğu cüce baykuşu ᴇɴɢ oriental scops-owl ʀᴜs восточная сплюшка,

восточная совка, восточноазиатская совка) – ойн орволго khk «ᴛᴜʀ ormanın cüce baykuşu ᴇɴɢ

scops-owl of forest ʀᴜs сплюшка леса»900

, улаавар орволго mvf «ᴛᴜʀ kızılca sarı cüce baykuş

ᴇɴɢ reddish yellow scops-owl ʀᴜs красноватая сплюшка»901

681. Asio (ᴛᴜʀ kulaklı baykuşlar ᴇɴɢ eared owls ʀᴜs ушастые совы) – гуйванга khk mvf «902

» ,

явлаг mvf «903

»

682. Asio flammeus (ᴛᴜʀ bataklık baykuşu ᴇɴɢ short-eared owl ʀᴜs болотная сова) – хулгар

гуйванга khk «ᴛᴜʀ kısakulaklı kulaklı baykuş ᴇɴɢ short-eared eared owl ʀᴜs корноухая ушастая

сова»904

, хув явлаг mvf «ᴛᴜʀ kısa kulaklı ᴇɴɢ short-eared ʀᴜs корноухий»905

, гуйванга khk

«906

» , гуйбанга mvf «907

» , гуйванг khk «900

» , гуйвангуу khk «908

» , гуйвангуу ууль khk «909

»

, гуйвангуй ууль khk

887 Sibagu: Харсуун ууль ᠬᠠ ᠷᠠ ᠰᠣ ᠨ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ kharsuuŋ uul' 'hawk owl' 888 Sibagu: Харсун ууль ᠬᠠ ᠷᠠ ᠰᠣ ᠨ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ kharsuŋ uul' 'hawk owl' 889 МХЗБДЖТ: бэгсрэг I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ ууль шувууны өөр нэр МХИТТ: бэгсрэг ᠪᠡ ᠭ ᠰᠡ ᠷᠢ ᠭ (амьтан) Ууль шувууны өөр нэр. 890 Sibagu: Сүлиг sülig is used for pygmy owls. МХЗБДЖТ: сүлиг I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ ууль шувууны өөр нэр МХИТТ: сүлиг ᠰᠦ ᠯ ᠢ ᠭ (амьтан) Ууль шувууны өөр нэр. 891 Sibagu: Буслаг сүлиг ᠪᠣ ᠰᠯ ᠢ ᠭ ᠰᠦᠯᠢᠭ buslag sülig 'buslag sülig' МХЗБДЖТ: буслаг I.6.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ харцгайтай адил цагаан өнгийн нэг зүйл шувуу МХИТТ: буслаг ᠪᠤ ᠰᠯ ᠢ ᠭ (амьтан) Харцгайтай адил, цагаан өнгөтэй нэгэн зүйл шувуу; явлаг 892 Sibagu: Буслаг бүгээхэй ᠪᠣ ᠰᠯ ᠢ ᠭ ᠪᠦ ᠭᠡ ᠭᠡ ᠬᠡ ᠢ buslag bügeekhei 'buslag owlet' 893 Sibagu: Дорнодын бүгээхэй ᠲᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ ᠳᠣ  ᠶᠢ ᠨ ᠪᠦ ᠭᠡ ᠭᠡ ᠬᠡ ᠢ dornodiŋ bügeekhei 'eastern owlet' 894 Sibagu: Эрээн толгойт гуйванга ᠡ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠢ ᠢ ᠲ ᠣ ᠭᠣ ᠢ ᠢ ᠪᠠ ᠩᠭ ᠣ ereeŋ tolgoit guivanga 'flowery-headed guivanga' 895 Sibagu: The Scops Owls are known as Орволго orovlog. 896 Sibagu: Заамт орволго ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠳᠣ ᠣᠷᠭ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣ zaamt orovlog 'collared scopsowl' 897 Sibagu: Ердийн орволго ᠶᠡ ᠷᠣ ᠳᠠ  ᠶᠢ ᠨ ᠣᠷᠪᠣ ᠯ ᠭ ᠠ   yordiŋ orovlog 'common scopsowl' 898 Sibagu: Улаавар орволго ᠣᠯ ᠠ ᠪᠢ ᠷ ᠣᠷᠪᠠ ᠯ ᠭ ᠣ ulaavar orovlog 'rufous scopsowl' (shared with Otus sunia) 899 Sibagu: Орволго ᠣᠷᠪᠣ ᠯ ᠭ ᠠ   orovlog 'scopsowl' 900 Sibagu: Ойн орволго ᠣᠢ  ᠶᠢ ᠨ ᠣᠷᠪᠣ ᠯ ᠭ ᠠ   oiŋ orovlog 'forest scopsowl' 901 Sibagu: Улаавар орволго ᠣᠯ ᠠ ᠪᠢ ᠷ ᠣᠷᠪᠠ ᠯ ᠭ ᠣ ulaavar orovlog 'rufous scopsowl' (shared with Otus scops) 902 Sibagu: Гуйванга guivaŋg or Гуйванг guivaŋg (also Гуйвангуу guivaŋguu) is used for large and small eared owls (by one source described as small owls living in marshy areas). 903 Sibagu: Явлиг yavlig or Явлаг yavlag (also Явлаг шувуу yavlag shuvuu 'yavlag bird') is another term for a smaller kind of owl, sometimes found in the combination Явлаг ууль yavlag uul' ('yavlag owl') and Яваг шар шувуу yavag shar shuvuu 'yavag yellow bird'. Mostaert's Dictionnaire Ordos says that this owl has a very 'heavy walk'. Besides owls, the name Явлаг yavlag is also applied to some diurnal raptors, notably the Osprey, being found in names like Явлаг галуу yavlag galuu ('yavlag goose'), Явлаг сар yavlag sar ('yavlag buzzard'), and Явлаг элээ yavlag elee (literally 'yavlag kite'), all of which refer to the Osprey. 904 Sibagu: Хулгар гуйванга ᠬᠣ ᠯ ᠣ ᠭ ᠠ ᠷ ᠭᠣ ᠢ ᠢ ᠪᠢ ᠩᠭ ᠣ khulgar guivaŋg 'short-eared guivang' 905 Sibagu: Хув явлаг ᠬᠣ ᠪᠣ ᠶᠠ ᠪᠠ ᠯ ᠠ ᠭ khuv yavlag 'earless yavlag' 906 МХЗБДЖТ: гуйванга I.18.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ шар шувуутай төстэй, бие бяцхан шувуу МХИТТ: гуйванга ᠭᠤ ᠶᠢ ᠪᠠ ᠩᠭ ᠤ (амьтан) Намагтай тал газар амьдардаг, жижиг мэрэгч амьтнаар хооллодог, шар шувуутай адилхан бөгөөд биеэр жижиг шувуу. 907 Sibagu: Гуйбанга ᠭᠣ ᠢ ᠢ ᠪᠠ ᠩᠭ ᠣ guivanga 'guivanga' 908 Sibagu: Гуйвангуу ᠭᠣ ᠢ ᠢ ᠪᠢ ᠩᠭ ᠣ guivaŋguu'guivanguu'

66

66

683. Asio otus (ᴛᴜʀ orman baykuşu ᴇɴɢ long-eared owl ʀᴜs ушастая сова) – соотон гуйванга khk

«ᴛᴜʀ dikkulak kulaklı baykuş ᴇɴɢ pointy-eared eared owl»910

, цордон явлаг mvf «ᴛᴜʀ trompet

kulaklı baykuş ᴇɴɢ trumpet eared owl ʀᴜs ушастая сова-труба»911

, явлаг khk «912

» , явлиг khk

«913

» , явлиг ууль khk «914

» , явлаг ууль khk «915

» , яваг шар шувуу khk «916

» , хулгайч khk

«917

» , боллог khk «918

» , холслог khk «919

»

684. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [нэг зүйл шар шувуу] – хохлог khk «920

»

685. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [нэг зүйл шар шувуу] – няруулаг khk «921

»

686. Strix (ᴛᴜʀ alaca baykuşlar ᴇɴɢ earless owls, wood owls ʀᴜs неясыти) – ууль khk , бэгбаатар

mvf «ᴛᴜʀ bey bahadır»

687. Strix nebulosa (ᴛᴜʀ Lapon baykuşu ᴇɴɢ great grey owl ʀᴜs бородатая неясыть) – угалзан

ууль khk «ᴛᴜʀ sarmal baykuş ᴇɴɢ spiral owl ʀᴜs спиральная сова»922

, угалзан бэгбаатар khk

«ᴛᴜʀ sarmal alaca baykuş ᴇɴɢ spiral earless owl ʀᴜs спиральная неясыть»923

, угалжин

бэгбаатар mvf «ᴛᴜʀ sarmal alaca baykuş ᴇɴɢ spiral earless owl ʀᴜs спиральная неясыть»924

688. Strix uralensis (ᴛᴜʀ Ural baykuşu ᴇɴɢ Ural owl ʀᴜs длиннохвостая неясыть) – хув ууль khk

«ᴛᴜʀ kısa kulaklı baykuş ᴇɴɢ short-eared owl ʀᴜs корноухая сова»925

, хув бэгбаатар khk mvf

«ᴛᴜʀ kısa kulaklı alaca baykuş ᴇɴɢ short-eared earless owl ʀᴜs корноухая неясыть»926

689. Strix aluco (ᴛᴜʀ alaca baykuş ᴇɴɢ tawny owl ʀᴜs серая неясыть) – хөхөвтөр ууль mvf «ᴛᴜʀ

gökçe baykuş ᴇɴɢ bluish owl ʀᴜs синеватая сова»927

690. Nyctea (kar baykuşları ᴇɴɢ snowy owls ʀᴜs белые совы) – уульж khk

691. Bubo scandiacus, Nyctea scandiaca (ᴛᴜʀ kar baykuşu ᴇɴɢ snowy owl ʀᴜs белая сова) –

цагаан уульж khk «ᴛᴜʀ ak kar baykuşu ᴇɴɢ white snowy owl ʀᴜs белая белосова»928

,

цэвдгийн ууль khk mvf «ᴛᴜʀ donmuş toprağın baykuşu ᴇɴɢ owl of permafrost ʀᴜs сова

мерзлоты»929

692. Bubo (ᴛᴜʀ puhular ᴇɴɢ horned owls, eagle-owls and fish-owls ʀᴜs филины) – шаршувуу khk

«ᴛᴜʀ sarı kuş ᴇɴɢ yellow bird ʀᴜs жѐлтая птица»

693. Bubo bubo (ᴛᴜʀ puhu ᴇɴɢ eagle-owl ʀᴜs филин) – эгэл шаршувуу930

~ эгэл шар шувуу

khk «» , шар шувуу mvf «ᴛᴜʀ sarı kuş ᴇɴɢ yellow bird ʀᴜs жѐлтая птица»931

909 Sibagu: Гуйвангуу ууль ᠭᠣ ᠢ ᠢ ᠪᠢ ᠩᠭ ᠣ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ guivaŋguu uul' 'guivanguu owl' 910 Sibagu: Соотон гуйванга ᠰᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠩ ᠭᠣ ᠢ ᠢ ᠪᠢ ᠩᠭ ᠣ sootoŋ guivaŋg 'sharp-eared guivang' 911 Sibagu: Цордон явлаг ᠵᠣ ᠷᠳᠣ ᠩ ᠶᠠ ᠪᠯ ᠠ ᠭ tsordoŋ yavlag 'smalltrumpet yavlag' 912 МХЗБДЖТ: явлаг I.6.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл ууль шувуу МХИТТ: явлаг ᠶᠠ ᠪᠠ ᠯ ᠠ ᠭ (амьтан) Байдал шар шувуутай адил боловч бие жижиг, нэг зүйл ууль шувуу: явлаг галуу *амьтан+ (явлагийн адил болоод нүд хонхор нэг зүйл халуу мэргэн), явлаг сар *амьтан+ (нэг

зүйл шувуу, загасч явлаг), явлаг элээ *амьтан+ (ар бие нь бор, толгой, хүзүү, элгэн бие нь цагаан, элээтэй төстэй нэг зүйл махчин шувуу). 913 Sibagu: Явлиг ᠶᠠ ᠪᠠ ᠯ ᠠ ᠭ yavlig 'yavlig' 914 Sibagu: Явлиг ууль ᠶᠠ ᠪᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ yavlig uul' 'yavlig owl' 915 Sibagu: Явлаг ууль ᠶᠠ ᠪᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ yavlag uul' 'yavlag owl' 916 МХЗБДЖТ: яваг I.22.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ шар шувуу МХИТТ: яваг II: ᠢᠪᠠ ᠭ (амьтан) яваг шар шувуу (Шар шувуутай адил болоод бүргэдээс том, ойд оршдог нэгэн зүйл шар шувуу; холслог). 917 МХИТТ: хулгайч I ᠬᠤ ᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠶᠢ (амьтан) Яваг шар шувуу. 918 МХЗБДЖТ: боллог I.6.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ яваг шар шувуу МХИТТ: боллог ᠪᠣ ᠯ ᠤ ᠯ ᠠ ᠭ (амьтан) Яваг шар шувуу. 919 Sibagu: Холслог kholslog is another name applied to eared owls. МХЗБДЖТ: холслог I.6.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэгэн зүйл шар шувуу МХИТТ: холслог ᠬᠣ ᠯ ᠤ ᠰ ᠯ ᠢ ᠭ (амьтан) Нэгэн зүйл шар шувуу: яваг шар шувуу. 920 МХЗБДЖТ: хохлог I.6.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шар шувуу МХИТТ: хохлог (амьтан) Өрвөлөгт шувуу. 921 МХЗБДЖТ: няруулаг I.22.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ууль шувууны төрлийн нэг зүйл шувуу 922 Sibagu: Угалзан ууль ᠣᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠨ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ ugalzaŋ uul' 'spiral-pattern owl' 923 Sibagu: Угалзан бэгбаатар ᠣᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠨ ᠪᠡ ᠭ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠷ ugalzaŋ begbaatar 'spiral-pattern beg-baatar' (baatar 'hero' = man's name) 924 Sibagu: Угалжин бэгбаатар ᠣᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ ᠪᠡ ᠭᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠷ ugaljiŋ begbaatar 'spiral-pattern ? beg-baatar' (baatar 'hero' = man's name) 925 Sibagu: Хув ууль ᠬᠣ ᠪᠣ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ huv uul' 'earless owl' 926 Sibagu: Хув бэгбаатар ᠬᠣ ᠪᠣ ᠪᠡ ᠭ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠲ ᠣ ᠷ huv begbaatar 'earless beg-baatar' (baatar 'hero' = man's name) 927 Sibagu: Хөхөвтөр ууль ᠬᠦ ᠬᠡ ᠪᠲ ᠦ ᠷ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ khökhövtör uul' 'bluish owl' 928 Sibagu: Цагаан уульж ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠣᠭᠣᠯ ᠢ ᠺᠢ (?) tsagaaŋ uul'j 'white owl (variant form)' 929 Sibagu: Цэвдгийн ууль ᠵᠡ ᠪᠲ ᠡ ᠭ ᠦᠨ ᠣᠭ ᠣ ᠯ ᠢ   tsevdgiŋ uul' 'tundra owl' 930 Sibagu: Эгэл шаршувуу ᠡ ᠬᠡ ᠯ ᠰᠢ ᠷ ᠠ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ egel shar-shuvuu 'common yellow-bird' 931 Sibagu: Шар шувуу ᠰᠢ ᠷ ᠠ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ shar shuvuu 'yellow bird'

67

67

694. Ketupa blakistoni or Bubo blakistoni (ᴛᴜʀ balık baykuşu ᴇɴɢ Blakiston's fish-owl ʀᴜs рыбный

филин, рыбная сова, рыбоядная сова) – Блэкистоны загасч ууль khk «ᴛᴜʀ Blakiston'un

balıkçı baykuşu ᴇɴɢ Blakiston's fisher owl ʀᴜs сова-рыбак Блэкистона»

695. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [нэг зүйл шувуу] – уулинхай khk «932

»

696. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [нэг зүйл шар шувуу] – манхлас khk «933

»

697. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [нэг зүйл шар шувуу] – бүд khk «934

» , бүдний шувуу khk «932

»

698. Trogoniformes (ᴛᴜʀ kemirgengagalılar ᴇɴɢ trogons ʀᴜs трогонообразные) – тоншуулаг

хөхөөтөн (sibagu)

699. Trogonidae (ᴛᴜʀ kemirgengagalıgiller ᴇɴɢ trogons ʀᴜs трогоновые) – тоншуулаг

хөхөөнийхөн «935

»

700. üye (ᴛᴜʀ trogon ᴇɴɢ trogon ʀᴜs трогон) – тоншуулаг хөхөө mvf «ᴛᴜʀ ağaçkakansı guguk

ᴇɴɢ woodpecker-like cuckoo ʀᴜs дятловатая кукушка»

701. Harpactes erythrocephalus (ᴛᴜʀ kızılbaş trogon ᴇɴɢ red-headed trogon ʀᴜs красноголовый

трогон, красноголовый азиатский трогон) – улаан тоншуулаг хөхөө mvf «ᴛᴜʀ kızıl trogon

ᴇɴɢ red trogon ʀᴜs красный трогон»936

702. Bucerotiformes (ᴛᴜʀ boynuzcunlar ᴇɴɢ hornbills and hoopoes ʀᴜs птицы-носороги) –

хирсшувуутан (sibagu)

703. Upupidae (ᴛᴜʀ ibibikgiller ᴇɴɢ hoopoes ʀᴜs удодовые) – өвөөлжийнхөн «937

»

704. Upupa (ᴛᴜʀ ibibikler ᴇɴɢ hoopoes ʀᴜs удоды) – өвөөлж khk «938

»

705. Upupa epops (ᴛᴜʀ ibibik ᴇɴɢ hoopoe ʀᴜs удод) – бөвөөлжин өвөөлж khk «939

» ,

бөвөөлжин mvf «940

» , өвөөлж khk mvf «941

» , бөвөөлж khk «942

» , бөвөөлжгөнө khk «943

» ,

өвөөлжгөнө khk «944

» , бовор бялзуухай khk «945

» , бүвэр бялзуухай khk «946

» , бурган

бялзуухай khk «947

» , нэхэл бялзуухай khk «948

» , данан бялзуухай khk «949

» , ит khk «950

» ,

ит хэрээ khk «951

»

932 МХЗБДЖТ: уулинхай I.15.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шувуу 933 МХЗБДЖТ: манхлас I.5.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ууль болон хараацайтай төстэй, цагаан өнгөтэй шувуу МХИТТ: манхлас ᠮᠠ ᠩᠬ ᠠ ᠯ ᠠ ᠰ (амьтан) Ууль болон хараацайтай төстэй, цагаан өнгөтэй шувуу. 934 МХЗБДЖТ: бүд I.9.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ ууль, ~ийн шувуу МХИТТ: бүд II: (амьтан) бүдийн шувуу (ууль). 935 Sibagu: Тоншуулаг хөхөөнийхөн toŋshuulag khökhöönikhöŋ 936 Sibagu: Улаан тоншуулаг хөхөө ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯᠯ ᠢ ᠭ ᠬᠦ ᠬᠦ ᠬᠡ ulaan toŋshuulag khökhöö 'red woodpecker-like cuckoo' 937 Sibagu: Өвөөлжийнхөн övööljiŋkheŋ 938 Sibagu: The Hoopoe is known in Mongolian by a number of variant names, including two almost parallel sets: Өвөөлж övöölj and Өвөөлжгөнө övööljgön. Бөвөөлж bövöölj, Бөвөөлжин bövööljiŋ, and Бөвөөлжгөнө bövööljgön. The Buryat version of the second name is Бүбөөлжэн bübööljen. 939 Sibagu: Бөвөөлжин өвөөлж ᠪᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ ᠨ ᠦᠪᠣ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ bövööljiŋ övöölj 'hoopoe hoopoe' / The 2007 Ornithological names combine two of the commonest names into the double-barrelled Бөвөөлжин өвөөлж bövööljiŋ övöölj. 940 Sibagu: Бөвөөлжин ᠪᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ ᠨ bövööljiŋ 'hoopoe' 941 Sibagu: Өвөөлж ᠦᠪᠣ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ övöölj 'hoopoe' МХЗБДЖТ: өвөөлж I.4.3 ●○○ (амь.) *ж.н+ толгойдоо өвөгтэй, нэг зүйл алаг шувуу, өвөөлжгөнө МХИТТ: өвөөлж ᠥᠪᠦ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ (амьтан) Өд хүрэвтэр, хошуу нарийн урт, бага зэрэг махир, толгойдоо өвөгтэй, сүүлний өөхөн булчирхайгаасаа өмхий үнэртэй шингэн ялгаруулдаг нэг зүйл шувуу; мод чулууны хонгил, хэрэм ханын завсарт үүрлэн амьдарна. 942 Sibagu: Бөвөөлж ᠪᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ bövöölj 'hoopoe' МХЗБДЖТ: бөвөөлж I.4.3 ●○○ (амь.) *ж.н+ өвөөлж шувуу МХИТТ: бөвөөлж ᠪᠥ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ (амьтан) Толгойдоо өвөгтэй, хошуу урт, өнгө алаг, бөө бөө гэж дуугардаг шувуу; өвөөлж 943 Sibagu: Бөвөөлжгөнө ᠪᠦ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠨ ᠡ bövööljgön 'hoopoe' МХЗБДЖТ: бөвөөлжгөнө I.18.3 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шувуу МХИТТ: бөвөөлжгөнө ᠪᠥ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠨ ᠡ (амьтан) Эрээн өнгө, цайвар хэвэл бүхий, жигүүр, сүүл хар болоод цагаан судалтай, монхор, урт хар хошуутай, толгой дээрээ өвөгтэй нэгэн зүйл шувуу. 944 Sibagu: Өвөөлжгөнө ᠦᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠨ ᠡ övööljgön 'hoopoe' МХИТТ: өвөөлжгөнө ᠥᠪᠦ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠨ ᠡ (амьтан) Өвөөлж шувуу. 945 МХЗБДЖТ: бовор I.21.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ бялзуухай, өвөөлж 946 МХЗБДЖТ: бүвэр I.21.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ бялзуухай: бөвөөлжин шувуу МХИТТ: бүвэр ᠪᠦ ᠪᠦ ᠷ : (амьтан) бүвэр бялзуухай (бөвөөлжин шувуу), бүвэр загас *амьтан+ (нэг зүйл загас). 947 МХЗБДЖТ: бурган I.16.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ бялзуухай: бөвөөлж МХИТТ: бурган ᠪᠤ ᠷᠭ ᠤ ᠨ (амьтан) бурган бялзуухай (бөвөөлж). 948 МХЗБДЖТ: нэхэл I.17.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ ~ бялзуухай: бөвөөлжний өөр нэр 949 Sibagu: There is also the name Данан бялзуухай danaŋ byalzuukhai, meaning 'danaŋ finch' (where бялзуухай byalzuukhai is a general name for small birds). The Hoopoe also appears to have been known by the name Ит it, which is more commonly used for the jays. МХИТТ: данан ᠳᠠ ᠨ ᠠ ᠨ : (амьтан) данан бялзуухай (өвөөлж шувууны өөр нэр). 950 МХЗБДЖТ: ит I.3.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шувуу, өвөөлж, ~ хэрээ 951 МХИТТ: ит ᠢᠲᠡ : (амьтан) ит хэрээ (а. Хуй шаазгайтай адил, арай бяцхан, сүүл охор, өнгө алаг нэг зүйл шувуу; б. Өвөөлж).

68

68

705.1. ᴛᴜʀ (ibibik) ötmek ᴍᴏɴ өвөөлж шувууны бөө бөө гэж дуугарах – бөвөөлөх khk

«952

»

706. Bucerotidae (ᴛᴜʀ boynuzcungiller ᴇɴɢ hornbills ʀᴜs птицы-носороги) – хирсшувууныхан

«953

»

707. üye (ᴛᴜʀ boynuzcun ᴇɴɢ hornbill ʀᴜs птица-носорог) – хирс шувуу «ᴛᴜʀ gergedan kuşu ᴇɴɢ

rhinoceros bird ʀᴜs птица-носорог»

708. Anthracoceros albirostris (ᴛᴜʀ Doğu ala boynuzcunu ᴇɴɢ oriental pied hornbill ʀᴜs

белоклювая птица-носорог) – алаг хирс шувуу mvf «ᴛᴜʀ ala gergedan kuşu ᴇɴɢ pied

rhinoceros bird ʀᴜs пѐстрая птица-носорог»954

709. Coraciiformes (ᴛᴜʀ gökkuzgunumsular ᴇɴɢ rollers ʀᴜs ракшеобразные) – зүсэгтэн (sibagu),

сүсэгтэн, сүсэгт шувуутан

710. Meropidae (ᴛᴜʀ arıkuşugiller ᴇɴɢ bee-eaters ʀᴜs щурковые) – балчийнхан «955

»

711. üye (ᴛᴜʀ arıkuşu ᴇɴɢ bee-eater ʀᴜs щурка) – балч «ᴛᴜʀ balcı ᴇɴɢ beekeeper ʀᴜs пасечник»956

712. Merops leschenaulti (ᴛᴜʀ kızıl başlı arıkuşu ᴇɴɢ chestnut-headed bee-eater ʀᴜs буроголовая

щурка) – хүрэн түрүүт зөгийч шувуухай mvf «ᴛᴜʀ kahverengi başlı arıkuşu ᴇɴɢ brown-headed

bee-eater ʀᴜs щурка с коричневой головой»957

713. Merops apiaster (ᴛᴜʀ arıkuşu ᴇɴɢ European bee-eater ʀᴜs золотистая щурка) – шарга балч

khk «ᴛᴜʀ soluk sarı arıkuşu ᴇɴɢ fallow bee-eater ʀᴜs половая щурка»958

, шаргал балч шувуу

khk «ᴛᴜʀ sarımsı arıkuşu ᴇɴɢ yellowish bee-eater ʀᴜs желтоватая щурка»959

, зөгийч шувуухай

mvf «ᴛᴜʀ arıcı kuşçuk ᴇɴɢ beekeeper birdlet ʀᴜs птичка-пасечник»960

714. Merops persicus (ᴛᴜʀ yeşil arıkuşu ᴇɴɢ blue-cheeked bee-eater ʀᴜs зелѐная щурка) – цэнхэр

шанаат балч khk «ᴛᴜʀ gök mavisi çene kemikli arıkuşu ᴇɴɢ sky blue-cheekboned bee-eater ʀᴜs

щурка с светло-синей скулой»

715. Coraciidae (ᴛᴜʀ gökkuzgungiller ᴇɴɢ rollers ʀᴜs сизоворонковые) – зүсгийнхэн «961

»

716. Eurystomus orientalis (ᴛᴜʀ Doğu gökkuzgunu ᴇɴɢ dollarbird ʀᴜs широкорот, азиатский

широкорот, обыкновенный широкорот, широкорот) – дорнын эрдэнийншувуу khk «ᴛᴜʀ

doğunun mücevherin kuşu ᴇɴɢ bird of jewel of east ʀᴜs птица драгоценности востока»962

,

эрдэнийн шувуу khk «ᴛᴜʀ mücevherin kuşu ᴇɴɢ bird of jewel ʀᴜs птица драгоценности»963

,

сүсэгт шувуу mvf «ᴛᴜʀ inançlı kuş ᴇɴɢ faithed bird ʀᴜs птица с верой»964

, сүсэгт khk «ᴛᴜʀ

inançlı ᴇɴɢ faithed ʀᴜs с верой»965

, зүсэг khk «966

» (Ü.Ç: folk etymology967

: зүсэг < сүсэгт)

952 МХЗБДЖТ: бөвөөл- II.4.3 ●○○ *үй.ү+ өвөөлж шувууны дуугарах МХИТТ: бөвөөлөх ᠪᠥ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠬᠦ Өвөөлж шувууны бөө бөө гэж дуугарах: өвөөлж бөвөөлөх (өвөөлж дуугарах). 953 Sibagu: Хирсшувууныхан khirs-shuvuunikhaŋ 954 Sibagu: Алаг хирс шувуу ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠬᠡ ᠷᠢ ᠰ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ alag khirs-shuvuu 'motley rhinoceros-bird' 955 Sibagu: Балчийнхан balchiŋkhaŋ 956 Sibagu: The bee-eaters are known as Балч шувуу balch shuvuu 'honey-eating bird' or Балч balch 'honey-eater' in Mongolian. The Inner Mongolian ornithological name is Зөгийч шувуухай zögiich shuvuukhai, which means 'bee-eating birdlet'. 957 Sibagu: Хүрэн түрүүт зөгийч шувуухай ᠬᠦ ᠷᠡ ᠩ ᠲᠦ ᠷᠦ ᠭᠦ ᠦ ᠲ ᠦ ᠹᠦ ᠭᠡ ᠢ ᠢ ᠶᠢ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠥ ᠬ ᠠ ᠢ khüreŋ türüüt zögiich shuvuukhai 'brown-headed bee(-hunting) birdlet' 958 Sibagu: Шарга балч ᠰᠢ ᠷᠭ ᠠ ᠪᠠ ᠯ ᠶᠢ sharag balch 'pale-yellow honey-eater' 959 Sibagu: Шаргал балч шувуу ᠰᠢ ᠷᠭ ᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠯ ᠶᠢ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ shargal balch shuvuu 'yellowish honey-eating bird' 960 Sibagu: Зөгийч шувуухай ᠹᠦ ᠭᠡ ᠢ ᠢ ᠶᠢ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠣ ᠬ ᠠ ᠢ zögiich shuvuukhai 'bee(-hunting) birdlet' 961 Sibagu: Зүсгийнхэн züsgiiŋkheŋ 962 Sibagu: Дорнын эрдэнийншувуу ᠳᠣ ᠷᠣ ᠨ ᠠ  ᠹᠢ ᠨ ᠰᠦ ᠰᠦ ᠭ ᠲ ᠦ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ dorniŋ erdeniŋ-shuvuu 'eastern precious bird' 963 Sibagu: Эрдэнийн шувуу ᠡ ᠷᠳᠡ ᠨ ᠢ  ᠹᠢ ᠨ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ erdeniŋ shuvuu 'precious bird' 964 Sibagu: Сүсэгт шувуу ᠰᠦ ᠰᠦ ᠭ ᠲ ᠦ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ süsegt shuvuu 'pious bird' 965 Sibagu: The only member of this family found in Mongolia is the Dollarbird, which is known in Mongolian as the Эрдэнийн шувуу erdeniŋ shuvuu 'precious bird' or 'jewel bird', or as the Сүсэгт шувуу süsegt shuvuu 'pious bird' (also Сүсэгт süsegt 'pious'). The Dollarbird has only recently appeared in Mongolian ornithological lists and is given in the run-together form Эрдэнийншувуу erdeniŋ-shuvuu. Inner Mongolian sources use Сүсэгт шувуу süsegt shuvuu 'pious bird' for the Dollarbird. While this name is not used in ornithological lists in Mongolia, a large Mongolian dictionary is clearly referring to the Dollarbird when it defines Сүсэгт süsegt as 'a kind of bird with black head and neck and darkbluish plumage'. МХЗБДЖТ: сүсэгт I.3.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ толгой хүзүү хар, өрөвлөг хөхөвтөр нэг зүйл шувуу МХИТТ:

сүсэгт ᠰᠦ ᠰᠦ ᠭ ᠲ ᠦ (амьтан) Толгой хүзүү хар, өрвөлөг хөхөвтөр нэг зүйл шувуу. 966 Sibagu: The family name is given as Зүсэг züseg, unknown to dictionaries and possibly related to Сүсэгт süsegt. 967 зүсэгч ,ᠹᠦ ᠰᠦ ᠭ ᠶᠢ - «ᴍᴏɴ зүсэх үйлийг гүйцэтгэгч» < зүсэх ,ᠹᠦ ᠰᠦ ᠬᠦ - «ᴛᴜʀ kesmek, dilimlemek, biçmek, kısaltmak»

69

69

717. Coracias (ᴛᴜʀ gökkuzgunlar ᴇɴɢ rollers ʀᴜs сизоворонки) – мөргөлч mvf «ᴛᴜʀ ibadetle

uğraşan ᴇɴɢ worshipper ʀᴜs почитатель»

718. Coracias garrulus (ᴛᴜʀ gökkuzgun ᴇɴɢ roller ʀᴜs сизоворонка) – хөх энгэрт мөргөлч mvf

«968

»

719. Alcedinidae (ᴛᴜʀ yalıçapkınıgiller ᴇɴɢ kingfishers ʀᴜs зимородковые) – шогширынхон

«969

»

720. üye (ᴛᴜʀ yalıçapkını ᴇɴɢ kingfisher ʀᴜs зимородок) – хөхөц khk mvf «970

» , хөхөц

бялзуухай khk «971

» , халуу khk «972

» , шогшир khk , шогшор khk

721. Alcedo (ᴛᴜʀ gökçe yalıçapkınları ᴇɴɢ alcedo kingfisher ʀᴜs голубые зимородки) – шогшир

khk «973

» , шогшор khk

722. Alcedo atthis (ᴛᴜʀ yalıçapkını ᴇɴɢ kingfisher ʀᴜs зимородок, обыкновенный зимородок,

голубой зимородок) – номин шогшир khk «ᴛᴜʀ gök mavisi gökçe yalıçapkını ᴇɴɢ azure alcedo

kingfisher ʀᴜs лазурный голубой зимородок»974

, нохой шогшир khk «ᴛᴜʀ köpek gökçe

yalıçapkını ᴇɴɢ dog alcedo kingfisher ʀᴜs голубой зимородок-собака» , нохой шогшор khk

«ᴛᴜʀ köpek gökçe yalıçapkını ᴇɴɢ dog alcedo kingfisher ʀᴜs голубой зимородок-собака»975

,

хөхөц mvf «976

»

723. Halcyon (ᴛᴜʀ karaca yalıçapkınları ᴇɴɢ halcyon kingfisher ʀᴜs красноносые зимородки,

ошейниковые зимородки, зимородки-альционы) – халуу khk «977

»

724. Halcyon pileata (ᴛᴜʀ karabaş yalıçapkını ᴇɴɢ black-capped kingfisher ʀᴜs ошейниковый

зимородок, ошейниковый красноносый зимородок, ошейниковая альциона) – хармагнай

халуу khk «ᴛᴜʀ karaalın karaca yalıçapkını ᴇɴɢ blackforehead halcyon kingfisher ʀᴜs зимородок-

альцион-чернолоб»978

, хөх хөхөц mvf «ᴛᴜʀ gök yalıçapkını ᴇɴɢ blue kingfisher ʀᴜs синий

зимородок»979

, хөхөц шувуу mvf «980

»

725. Piciformes (ᴛᴜʀ ağaçkakanımsılar ᴇɴɢ woodpeckers ʀᴜs дятлообразные) – тоншуултан

(sibagu)

726. Megalaimidae (ᴛᴜʀ asyasakalcınıgiller ᴇɴɢ Asian barbets ʀᴜs бородастиковые, азиатские

дятлы) – сахалт цондууллагынхан «981

»

727. üyesi (ᴛᴜʀ sakalcın ᴇɴɢ barbet ʀᴜs бородастик) – цондуулаг khk «ᴛᴜʀ ağaçkakansı ᴇɴɢ

woodpecker-like ʀᴜs дятловатый»

728. Psilopogon asiaticus or Megalaima asiatica (ᴛᴜʀ gökgerdan sakalcın ᴇɴɢ blue-throated barbet

ʀᴜs голубощѐкий бородастик, голуболицый бородастик) – хоолой хөх цондуулаг mvf

«ногтруу mvf «ᴛᴜʀ boğazı gök sakalcın ᴇɴɢ [its] throat blue barbet ʀᴜs бородастик-

синегорло»982

729. Ramphastidae (ᴛᴜʀ tukangiller ᴇɴɢ toucans ʀᴜs тукановые) –

730. üyesi (ᴛᴜʀ tukan ᴇɴɢ toucan ʀᴜs тукан) – арвас хошуут khk

968 Sibagu: Хөх энгэрт мөргөлч ᠬᠦ ᠬᠡ ᠡ ᠩᠭᠡ ᠷᠲ ᠦ ᠮᠦ ᠷᠭᠦ ᠯ ᠶᠢ khökh eŋgert mörgölch 'darkblue-collared worshipper' 969 Sibagu: Шогширынхон shogshiriŋkhoŋ 970 МХЗБДЖТ: хөхөц I.19.3 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэгэн зүйл шувуу 971 МХИТТ: хөхөц ᠬᠥ ᠬᠡ ᠶᠦ I: хөхөц бялзуухай (бие ногоон, толгой харавтар хөх, хошуу урт, сүүл охор нэгэн зүйл шувуу). 972 МХЗБДЖТ: халуу I.12.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нохой шогшор: загас барьдаг бяцхан шувуу 973 Sibagu: Шогшор shogshor or Шогшир shogshir is possibly onomatopoeic, and may be related to the verb шогших shogshikh meaning 'make a gulping sound', but it is not found in most dictionaries. One dictionary gives Нохойн шогшир nokhoiŋ shogshir 'dog shogshir' as a name for the nightjars and Нохой шогшор nokhoi shogshor 'dog shogshor' as a name for the nuthatch. 974 Sibagu: Номин шогшир ᠨᠣ ᠮ ᠢ ᠠ ᠱᠣ ᠭ ᠰᠢ ᠷ nomiŋ shogshir 'lapis lazuli shogshir' 975 Sibagu: Нохой шогшор ᠨᠣ ᠬ ᠠ ᠢ ᠱᠣ ᠭ ᠰᠢ ᠷ nokhoi shogshor 'dog shogshor' 976 Sibagu: Хөхөц ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ khöxöts 'indigo (pigment)' 977 Sibagu: Халуу khaluu is more generally associated with the osprey (Халуу мэргэн khaluu mergeŋ) and with cormorants in Inner Mongolian ornithological usage. 978 Sibagu: Хармагнай халуу ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠮᠠ ᠩᠨ ᠠ ᠢ ᠬᠠ ᠯ ᠣ khar-magnai khaluu 'black-foreheaded kingfisher' 979 Sibagu: Хөх Хөхөц ᠬᠦ ᠬᠡ ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ khökh khöxöts 'darkblue indigo' 980 Sibagu: Хөхөц шувуу ᠬᠦ ᠭᠡ ᠶᠦ ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠣ khöxöts shuvuu 'indigo bird' 981 Sibagu: Сахалт Цондууллагынхан sakhalt tsonduullagiŋkhaŋ 982 Sibagu: Хоолой хөх цондуулаг ᠬᠣ ᠭ ᠣ ᠯ ᠠ ᠢ ᠬᠦ ᠬᠡ ᠵᠣ ᠨ ᠳᠣ ᠣ ᠯᠯ ᠢ ᠭ khooloi khökh tsonduullag 'darkblue-throat woodpecker-type'

70

70

731. Andigena laminirostris (ᴛᴜʀ yassı gagalı tukan ᴇɴɢ plate-billed mountain-toucan ʀᴜs

плоскоклювый перцеяд, плоскоклювая андигена) – уулын арвас хошуут khk «ᴛᴜʀ dağın

tukanı ᴇɴɢ toucan of mountain ʀᴜs тукан горы»

732. Selenidera maculirostris (ᴛᴜʀ benek gagalı tukanet ᴇɴɢ spot-billed toucanet ʀᴜs

пятнистоклювый туканчик) – цоохор арвас хошуут khk «ᴛᴜʀ benekli tukan ᴇɴɢ spotted toucan

ʀᴜs крапчатый тукан»

733. Picidae (ᴛᴜʀ ağaçkakangiller ᴇɴɢ woodpeckers ʀᴜs дятловые) – тоншуулынхан «983

»

734. üyesi (ᴛᴜʀ ağaçkakan ᴇɴɢ woodpecker ʀᴜs дятел) – тоншуул khk mvf «984

» , тогшуурга khk

«985

»

735. Jynx (ᴛᴜʀ boyunçevirenler ᴇɴɢ wrynecks ʀᴜs вертишейки) – гоѐтуул khk «986

»

736. Jynx torquilla (ᴛᴜʀ boyunçeviren ᴇɴɢ wryneck ʀᴜs вертишейка) – холтсон гоѐтуул khk

«ᴛᴜʀ ağaç kabuğu boyunçevireni ᴇɴɢ bark wryneck ʀᴜs вертишейка-кора»987

, гоѐтуул khk <

гоёо «ᴛᴜʀ boyun tutulması ᴇɴɢ crick in neck (pain in neck) ʀᴜs растяжение мышц»988

, гоѐхой

khk < гоёо «ᴛᴜʀ boyun tutulması ᴇɴɢ crick in neck (pain in neck) ʀᴜs растяжение мышц»989

,

шургуулжич овууна mvf «ᴛᴜʀ karıncacı alaca ağaçkakan ᴇɴɢ ant-eater pied woodpecker ʀᴜs

пестродятел-муравьед»990

, шургуулжич цондуул mvf «ᴛᴜʀ karıncacı kara ağaçkakan ᴇɴɢ ant-

eater black woodpecker ʀᴜs желна-муравьед»991

737. Sasia & Picumnus (ᴛᴜʀ cüce ağaçkakanlar ᴇɴɢ piculets ʀᴜs дятелки) – одой тоншуул khk

«ᴛᴜʀ bodur ağaçkakan ᴇɴɢ dwarf woodpecker ʀᴜs карликовый дятел» , ердийн одой тоншуул

khk «ᴛᴜʀ olağan bodur ağaçkakan ᴇɴɢ usual dwarf woodpecker ʀᴜs обычный карликовый

дятел»

738. Picumnus aurifrons (ᴛᴜʀ altınalınlı cüce ağaçkakan ᴇɴɢ bar-breasted piculet ʀᴜs золотолобый

дятелок) – жижиг тоншуул khk «küçük ağaçkakan ᴇɴɢ little woodpecker ʀᴜs маленький

дятел»

739. Campephilus principalis (ᴛᴜʀ fildişi gagalı ağaçkakan ᴇɴɢ ivory-billed woodpecker ʀᴜs

белоклювый дятел, белоклювый королевский дятел) – цагаан хошуут тоншуул khk «ᴛᴜʀ ak

gagalı ağaçkakan ᴇɴɢ white-billed woodpecker ʀᴜs дятел с белым клювом»

740. Campephilus imperialis (ᴛᴜʀ şah ağaçkakan ᴇɴɢ imperial woodpecker ʀᴜs императорский

дятел, американский королевский дятел) – хан тоншуул khk «ᴛᴜʀ kral ağaçkakan ᴇɴɢ king

woodpecker ʀᴜs дятел-король»

741. Picus (ᴛᴜʀ yeşil ağaçkakanlar ᴇɴɢ green woodpeckers ʀᴜs зелѐные дятлы) – тоншуул khk

742. Picus canus (ᴛᴜʀ boz ağaçkakan ᴇɴɢ grey-faced woodpecker ʀᴜs седой дятел) – буурал

тоншуул khk «ᴛᴜʀ kır ağaçkakan ᴇɴɢ grey woodpecker ʀᴜs серый дятел»992

, ногоовор

тоншуул mvf «993

» , духт ногоовор тоншуул mvf «994

» , увадна khk «995

»

983 Sibagu: Тоншуулынхан toŋshuuliŋkhaŋ 984 Sibagu: The woodpeckers in Mongolian are known as Тоншуул toŋshuul or Тогшуурга togshuurag, related to the verbs тонших toŋshikh 'to peck, to tap' and тогших togshikh 'to knock, to tap'. МХЗБДЖТ: тоншуул I.1.1 ●●○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шувуу МХИТТ: тоншуул ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠤ ᠯ (амьтан) Тогшуурга шувуу. 985 МХЗБДЖТ: тогшуурга I.18.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ тоншуул шувуу МХИТТ: тогшуурга ᠲᠣ ᠭ ᠰᠢ ᠭ ᠤ ᠷᠭ ᠠ II (амьтан) Хумс матигар бөгөөд хурц, хошуу цүүц мэт, хос хосоор ой модонд явах ба хорхой шавж эрэхдээ хошуугаараа мод тогшдог жижигхэн шувуу; тоншуул. 986 Sibagu: The wryneck is known as the Гоётуул goituul, related to the noun гоёо goio meaning 'crick'. 987 Sibagu: Холтсон гоётуул ᠬᠣ ᠯ ᠲ ᠣ ᠰᠣ ᠨ ᠭᠣ ᠶᠣ ᠲ ᠥ ᠭ ᠣ ᠯ ᠠ kholtson goituul 'tree-bark wryneck' 988 Sibagu: Гоётуул ᠭᠣ ᠶᠣ ᠲ ᠥ ᠭ ᠣ ᠯ ᠠ goituul 'wryneck' 989 МХЗБДЖТ: гоёхой I.15.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тоншуул МХИТТ: гоёхой ᠭᠣ ᠶᠤ ᠬ ᠠ ᠢ (амьтан) Нэг зүйл тоншуул. 990 Sibagu: Шургуулжич овууна ᠰᠢ ᠷᠭ ᠣ ᠯ ᠺᠢ ᠶᠢ ᠣᠪᠣ ᠣ ᠨ ᠠ shurguuljich ovuun 'ant-eating ovuun' 991 Sibagu: Шургуулжич цондуул ᠰᠢ ᠷᠭ ᠣ ᠯ ᠺᠢ ᠶᠢ ᠵᠣ ᠨ ᠳᠣ ᠣ ᠯ shurguuljich tsonduul 'ant-eating pecker' 992 Sibagu: Буурал тоншуул ᠪᠣ ᠭ ᠣ ᠷᠣ ᠯ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ buural toŋshuul 'greyish pecker' 993 Sibagu: Ногоовор тоншуул ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠪᠢ ᠷ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ nogoovor toŋshuul 'darkgreen pecker' 994 Sibagu: Духт ногоовор тоншуул ᠳᠣ ᠬ ᠣ ᠲ ᠣ ᠨᠣ ᠭ ᠣ ᠪᠢ ᠷ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ dukht nogoovor toŋshuul 'naped darkgreen pecker' 995 Sibagu: The name увадна uvadna is also found, possibly referring to the Grey-headed Woodpecker.

71

71

743. Picus viridis (ᴛᴜʀ yeşil ağaçkakan ᴇɴɢ green woodpecker ʀᴜs зелѐный дятел) – ногоон

тоншуул khk «ᴛᴜʀ yeşil ağaçkakan ᴇɴɢ green woodpecker ʀᴜs зелѐный дятел»996

, залуу

тоншуул khk «ᴛᴜʀ genç ağaçkakan ᴇɴɢ young woodpecker ʀᴜs молодой дятел»

744. Colaptes auratus (ᴛᴜʀ altın ağaçkakan ᴇɴɢ yellow-shafted flicker ʀᴜs шилоклювый дятел,

золотой шилоклювый дятел, золотистый шилоклювый дятел, золотой дятел, кукушковый

шилоклювый дятел) – алтлаг өнгөтэй тоншуул khk «ᴛᴜʀ altın renkli ağaçkakan ᴇɴɢ golden-

coloured woodpecker ʀᴜs дятел с золотистым цветом»

745. Hylatomus pileatus or Dryocopus pileatus (ᴛᴜʀ büyük ağaçkakan ᴇɴɢ pileated woodpecker ʀᴜs

хохлатая желна, хохлатый дятел) – залаат тоншуул khk «ᴛᴜʀ tepeli ağaçkakan ᴇɴɢ crested

woodpecker ʀᴜs дятел с хохлом»

746. Dryocopus (ᴛᴜʀ kara ağaçkakanlar ᴇɴɢ black woodpeckers ʀᴜs желны) – тогшуурга khk

747. Dryocopus martius (ᴛᴜʀ kara ağaçkakan ᴇɴɢ black woodpecker ʀᴜs желна) – хар тогшуурга

khk «ᴛᴜʀ kara kara ağaçkakan ᴇɴɢ black black woodpecker ʀᴜs чѐрная желна»997

, хар тоншуул

khk mvf «ᴛᴜʀ kara ağaçkakan ᴇɴɢ black woodpecker ʀᴜs чѐрный дятел»998

, тогшуурга khk «» ,

тоншуурга khk «» , цондуул khk «999

» , шонтуул khk «1000

» , тонтуул khk «1001

» , улаан сарт

тоншуурга mvf «ᴛᴜʀ kızıl sakarlı ağaçkakan ᴇɴɢ red-blazed woodpecker»1002

748. Picoides (ᴛᴜʀ üç parmaklı ağaçkakanlar ᴇɴɢ three-toed woodpeckers ʀᴜs трѐхпалые дятлы,

трѐхпалые пѐстрые дятлы) – овууна khk mvf «1003

»

749. Picoides tridactylus (ᴛᴜʀ üç parmaklı ağaçkakan ᴇɴɢ three-toed woodpecker ʀᴜs трѐхпалый

дятел) – гурванхумст овууна khk «ᴛᴜʀ üç tırnaklı üç parmaklı ağaçkakan ᴇɴɢ three-nailed

three-toed woodpecker»1004

, гурван хумст тоншуул khk «ᴛᴜʀ üç tırnaklı ağaçkakan ᴇɴɢ three-

nailed woodpecker»1005

, гурван хуруут тоншуул mvf «ᴛᴜʀ üç parmaklı ağaçkakan ᴇɴɢ three-

fingered woodpecker»1006

, гурван хуруут овууна mvf «ᴛᴜʀ üç parmaklı alaca ağaçkakan ᴇɴɢ

three-toed pied woodpecker»1007

750. Yungipicus canicapillus or Dendrocopos canicapillus or Picoides canicapillus (ᴛᴜʀ bozbaş

ağaçkakan ᴇɴɢ grey-capped woodpecker ʀᴜs большой острокрылый дятел, острокрылый дятел,

малый сероголовый дятел) – одот алаг тоншуул mvf «ᴛᴜʀ yıldızlı ala ağaçkakan ᴇɴɢ starred

pied woodpecker ʀᴜs пѐстрый дятел с звездой»1008

, толбот тоншуул mvf «ᴛᴜʀ lekeli

ağaçkakan ᴇɴɢ stained woodpecker ʀᴜs дятел в пятнах»1009

751. Yungipicus kizuki or Dendrocopos kizuki or Picoides kizuki (ᴛᴜʀ Japon cüce ağaçkakanı ᴇɴɢ

Japanese pygmy woodpecker, pygmy woodpecker ʀᴜs малый острокрылый дятел, карликовый

дятел) – өчүүхэн одот алаг тоншуул mvf «ᴛᴜʀ küçücük yıldızlı ala ağaçkakan ᴇɴɢ small starred

pied woodpecker ʀᴜs маленький пѐстрый дятел с звездой»1010

996 МХИТТ: ногоон тоншуул *амьтан+ (ногоон өнгийн тогшуурга шувуу) 997 Sibagu: Хар тогшуурга ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠲᠣ ᠭ ᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷᠭ ᠠ khar togshuurag 'black tapper' 998 Sibagu: Хар тоншуул ᠬᠠ ᠷ ᠠ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ khar toŋshuul 'black pecker' МХИТТ: хар тоншуул *амьтан+ (хар өнгийн буюу хар өдтэй тогшуурга шувуу) 999 МХЗБДЖТ: цондуул I.1.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ хар тогшуурга шувуу МХИТТ: цондуул ᠵᠣ ᠨ ᠳᠤ ᠤ ᠯ (амьтан) Мод тогшин, хорхой түүж иддэг хар тогшуурга шувуу. 1000 МХЗБДЖТ: шонтуул I.1.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тоншуул шувуу МХИТТ: шонтуул ᠱᠣ ᠨ ᠲ ᠤ ᠤ ᠯ (амьтан) Нэг зүйл тоншуул шувуу. 1001 Sibagu: Alternative names are Тонтуул tontuul and Цондүүл tsonduul (the latter appears to be common in Inner Mongolia). 1002 Sibagu: Улаан сарт тоншуурга ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠰᠠ ᠷᠠ ᠲ ᠣ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷᠭ ᠠ ulaaŋ sart toŋshuurag 'red-mooned rattler' 1003 Sibagu: The term Овууна ovuun is used for certain types of woodpecker centring on Dendrocopos and Picoides. МХЗБДЖТ: овууна I.18.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ алаг тоншуул МХИТТ: овууна ᠴᠣᠨ ᠳᠤ ᠤ ᠯ (амьтан) Мод тогшин, хорхой түүж иддэг хар тогшуурга шувуу. 1004 Sibagu: Гурванхумст овууна ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠨ ᠬᠢ ᠮ ᠣ ᠰᠣ ᠲ ᠣ ᠣᠪᠣ ᠣ ᠨ ᠠ gurvaŋ-khumst ovuun 'three-toed ovuun' 1005 Sibagu: Гурван хумст тоншуул ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠨ ᠬᠢ ᠮ ᠣ ᠰᠣ ᠲ ᠣ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ gurvaŋ khumst toŋshuul 'three-toed pecker' 1006 Sibagu: Гурван хуруут тоншуул ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ gurvaŋ khuruut toŋshuul 'three-toed pecker' 1007 Sibagu: Гурван хуруут овууна ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠣᠪᠣ ᠣ ᠨ ᠠ gurvaŋ khuruut ovuun 'three-fingered ovuun' 1008 Sibagu: Одот алаг тоншуул ᠣᠳᠣ ᠲ ᠣ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ odot alag toŋshuul 'starred motley pecker' МХИТТ: одот алаг тоншуул *амьтан+ (тоншуулын язгуурын шувуу). 1009 Sibagu: Толбот тоншуул ᠲᠣ ᠯ ᠪᠣ ᠲ ᠣ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ tolbot toŋshuul 'spotted pecker' 1010 Sibagu: Өчүүхэн одот алаг тоншуул ᠦᠶᠦ ᠬᠡ ᠨ ᠣᠳᠣ ᠲ ᠣ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ öchüükhen odot alag toŋshuul 'little starred motley pecker'

72

72

752. Dendrocopos (ᴛᴜʀ alaca ağaçkakanlar ᴇɴɢ pied woodpeckers ʀᴜs пѐстрые дятлы) – тоншуур

khk «1011» , овууна khk mvf «»

753. Dendrocopos hyperythrus (ᴛᴜʀ kızılca karınlı ağaçkakan ᴇɴɢ rufous-bellied woodpecker ʀᴜs

рыжебрюхий дятел, рыжегрудый дятел, красношейный дятел) – борхэвлийт тоншуур khk

«ᴛᴜʀ boz karınlı ağaçkakan ᴇɴɢ grey-bellied woodpecker ʀᴜs дятел с сером брюхом»1012

, зээрд

хэвэлт тоншуул mvf «ᴛᴜʀ kızıl sarı karınlı ağaçkakan ᴇɴɢ ginger-bellied woodpecker ʀᴜs дятел

с рыжим брюхом»1013

754. Dendrocopos leucotos (ᴛᴜʀ ak sırtlı ağaçkakan ᴇɴɢ white-backed woodpecker ʀᴜs

белоспинный дятел) – хондлойцагаан тоншуур khk «ᴛᴜʀ kıçı beyaz alaca ağaçkakan ᴇɴɢ [its]

rump white pied woodpecker ʀᴜs пѐстрый дятел-зад-белый»1014

, хондлой цагаан тоншуул

khk «ᴛᴜʀ kıçı beyaz alaca ağaçkakan ᴇɴɢ [its] rump white pied woodpecker ʀᴜs пѐстрый дятел-

зад-белый»1015

, цагаан арт алаг тоншуул mvf «ᴛᴜʀ ak arkalı ala ağaçkakan ᴇɴɢ white-backed

pied woodpecker ʀᴜs пѐстрый дятел с белой спиной»1016

, ар цагаан тоншуул mvf «ᴛᴜʀ arkası

beyaz ağaçkakan ᴇɴɢ [its] back white woodpecker ʀᴜs»1017

755. Dendrocopos major (ᴛᴜʀ büyük alaca ağaçkakan ᴇɴɢ great spotted woodpecker ʀᴜs большой

пѐстрый дятел) – алаг тоншуур khk «ᴛᴜʀ ala ağaçkakan ᴇɴɢ pied woodpecker ʀᴜs пѐстрый

дятел»1018

, алаг тоншуул mvf «ᴛᴜʀ ala ağaçkakan ᴇɴɢ pied woodpecker ʀᴜs пѐстрый дятел»1019

, их алаг тоншуул khk mvf «ᴛᴜʀ büyük ala ağaçkakan ᴇɴɢ great pied woodpecker ʀᴜs большой

пѐстрый дятел»1020

, овууна цондуул mvf «1021

»

756. Dryobates minor or Dendrocopos minor or Picoides minor (ᴛᴜʀ küçük alaca ağaçkakan ᴇɴɢ

lesser spotted woodpecker ʀᴜs малый пѐстрый дятел) – цоохор тоншуур khk «ᴛᴜʀ benekli

ağaçkakan ᴇɴɢ spotted woodpecker ʀᴜs крапчатый дятел»1022

, бага алаг тонщуул khk mvf

«ᴛᴜʀ genç ala ağaçkakan ᴇɴɢ young pied woodpecker ʀᴜs молодой пѐстрый дятел»1023

, өчүүхэн

алаг тоншуул mvf «ᴛᴜʀ küçücük ala ağaçkakan ᴇɴɢ small pied woodpecker ʀᴜs маленький

пѐстрый дятел»1024

757. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [нэг зүйл тоншуул] – шууман khk «1025

» , шууман тоншуул khk «1026

»

758. Falconiformes (ᴛᴜʀ doğanlar ᴇɴɢ falcon-like birds ʀᴜs соколообразные) – шонхортон

(sibagu), шонхор хэлбэртэн

759. Falconidae (ᴛᴜʀ doğangiller ᴇɴɢ falcons and caracaras ʀᴜs соколиные) – шонхорынхон

«1027

»

760. Falco (ᴛᴜʀ doğanlar ᴇɴɢ falcons ʀᴜs соколы, сокола) – шонхор khk mvf «1028

»

1011 Sibagu: The new species names make use of existing names, except for Тоншуур toŋshuur, which is not listed in dictionaries as meaning 'woodpecker'. The meaning given is 'battering ram'. 1012 Sibagu: Борхэвлийт тоншуул ᠪᠣ ᠷᠣ ᠬᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ bor khevliit tonshuul 'dun-bellied pecker' 1013 Sibagu: Зээрд хэвэлт тоншуул ᠭᠣ ᠷᠪᠠ ᠨ ᠬᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ zeert khevelt toŋshuul 'chestnut-coloured pecker' 1014 Sibagu: Хондлойцагаан тоншуур ᠬᠣ ᠨ ᠳᠣ ᠯ ᠠ ᠢ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷ khondloi-tsagaaŋ toŋshuur 'white-rump pecker (variant form)' 1015 Sibagu: Хондлой цагаан тоншуул ᠬᠣ ᠨ ᠳᠣ ᠯ ᠠ ᠢ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ khondloi tsagaaŋ toŋshuul 'white-rump pecker' 1016 Sibagu: Цагаан арт алаг тоншуул ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠠ ᠷᠣ ᠲ ᠣ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ tsagaaŋ art alag toŋshuul 'white-backed motley pecker' 1017 Sibagu: Ар цагаан тоншуул ᠠ ᠷᠣ ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ ar tsagaaŋ toŋshuul 'white-back pecker' 1018 Sibagu: Алаг тоншуур ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷ alag toŋshuur 'motley pecker (variant form)' 1019 Sibagu: Алаг тоншуул ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ alag toŋshuul 'motley pecker' 1020 Sibagu: Их алаг тоншуул ᠶᠡ ᠬᠡ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ ikh alag toŋshuul 'large motley pecker' 1021 Sibagu: Овууна цондуул ᠣᠪᠣ ᠣ ᠨ ᠠ ᠵᠣ ᠨ ᠳᠣ ᠣ ᠯ ovuun tsonduul 'ovuun woodpecker' 1022 Sibagu: Цоохор тоншуур ᠵᠣ ᠬ ᠣ ᠷ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷ tsookhor toŋshuur 'spotted pecker (variant form)' 1023 Sibagu: Бага алаг тоншуул ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ bag alag toŋshuul 'small motley pecker' 1024 Sibagu: Өчүүхэн алаг тоншуул ᠦᠶᠦ ᠬᠡ ᠨ ᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠯ öchüükheŋ alag toŋshuul 'little motley pecker' 1025 МХЗБДЖТ: шууман I.16.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тоншуул 1026 МХИТТ: шууман ᠱᠢ ᠭ ᠤ ᠮ ᠠ ᠨ : (амьтан) шууман тоншуул (нэг зүйл тоншуул). 1027 Sibagu: Шонхорынхон shoŋkhoriŋkhoŋ 1028 Sibagu: Мongolian has two general names for the falcons. The official names use Шонхор shoŋkhor. At an earlier stage in the language Шонхор shoŋkhor seems to have been applied to accipitrids and falconids in general, but in modern Mongolian it is used for the falcons. The name Шонхор shoŋkhor is quite similar to the Kazakh name of the Gyrfalcon, Сұңқар suñqar. In Inner Mongolia, Шонхор shoŋkhor is ornithologically used for the Common Kestrel МХЗБДЖТ: шонхор I.21.2 ●●○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл махчин шувуу МХИТТ: шонхор ᠱᠣ ᠩᠬ ᠤ ᠷ (амьтан) Өдрийн махчин шувууны язгуурт багтдаг, дэлхий дээр тархмал шувуу, бүгд найман төрөлд хуваагдана.

73

73

761. Falco naumanni (ᴛᴜʀ küçük kerkenez ᴇɴɢ lesser kestrel ʀᴜs степная пустельга) – зээрд

шонхор khk mvf «kızıl sarı doğan ᴇɴɢ ginger falcon ʀᴜs рыжий сокол»1029

, шар хумст шонхор

mvf «ᴛᴜʀ sarı tırnaklı doğan ᴇɴɢ yellow-nailed falcon ʀᴜs сокол с жѐлтым ногтем»1030

762. Falco rupicolus or Falco tinnunculus rupicolus (ᴛᴜʀ kaya kerkenezi ᴇɴɢ rock kestrel ʀᴜs

скальная пустельга) – хадны шонхор khk «ᴛᴜʀ kayanın doğanı ᴇɴɢ falcon of rock ʀᴜs сокол

скалы»

763. Falco tinnunculus (ᴛᴜʀ kerkenez ᴇɴɢ common kestrel ʀᴜs пустельга) – начин шонхор khk

«1031

» , начин khk «1032

» , шонхор mvf «1033

»

764. Falco vespertinus (ᴛᴜʀ ala doğan, kırmızı ayaklı kerkenez ᴇɴɢ red-footed falcon ʀᴜs кобчик)

– турамтай шонхор khk «1034

» , турмтай шонхор khk «» , улаавар хөлт хүйхнэг mvf

«kızılca bacaklı delice ᴇɴɢ reddish-legged hobby ʀᴜs чеглок с красноватой ногой»1035

, улаан

хөлт хүйхнэг mvf «ᴛᴜʀ kızıl bacaklı delice ᴇɴɢ red-legged hobby ʀᴜs чеглок с красной

ногой»1036

765. Falco amurensis (ᴛᴜʀ Amur aladoğanı ᴇɴɢ Amur falcon ʀᴜs амурский кобчик) – амарын

шонхор khk «ᴛᴜʀ Amur'un doğanı ᴇɴɢ falcon of Amur ʀᴜs сокол Амура»1037

, амарын

турамтай шонхор khk «ᴛᴜʀ Amur'un ala doğanı ᴇɴɢ red-footed falcon of Amur ʀᴜs кобчик

Амура»1038

, улаан хөлт хүйхнэг mvf «ᴛᴜʀ kızıl bacaklı delice ᴇɴɢ red-legged hobby ʀᴜs чеглок

с красной ногой»1039

, улаан хөлт начин mvf «ᴛᴜʀ kızıl bacaklı doğan ᴇɴɢ red-legged peregrine

falcon ʀᴜs сапсан с красной ногой»1040

766. Falco columbarius (ᴛᴜʀ boz doğan ᴇɴɢ merlin, pigeon hawk ʀᴜs дербник) – хайргууна

шонхор khk mvf «1041

» , хайргана шонхор khk «1042

» , хайргана «1043

» , турамтай начин mvf

«1044

» , харнүдэн mvf «ᴛᴜʀ kara göz ᴇɴɢ black eye ʀᴜs чѐрный глаз»1045

767. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [нэг зүйл шувуу] – турамтай khk «1046

» , торомтой khk «1047

» , туринтай khk

«1048

»

768. Falco subbuteo (ᴛᴜʀ delice ᴇɴɢ hobby ʀᴜs чеглок) – шууман шонхор khk «1049

» , хүйхнэг

mvf «1050

» , хараацайч начин mvf «ᴛᴜʀ kırlangıççı doğan ᴇɴɢ swallower peregrine falcon» <

Chinese calque 燕隼 (燕隼) yàn-sǔn «swallow falcon»1051

1029 Sibagu: Зээрд шонхор ᠹᠡ ᠬᠡ ᠷᠳ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ zeerd shoŋkhor 'chestnut-coloured falcon1' 1030 Sibagu: Шар хумст шонхор ᠰᠢ ᠷ ᠠ ᠬᠢ ᠮ ᠣ ᠰᠣ ᠲ ᠣ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ shar khumst shoŋkhor 'yellow-nailed falcon1' 1031 Sibagu: Шонхор ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ shoŋkhor 'falcon1' 1032 МХЗБДЖТ: начин I.20.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэгэн зүйл махчин шувуу, ~ шонхор МХИТТ: начин ᠨᠠ ᠶᠢ ᠨ (амьтан) Биеэр хараацайтай төстэй, хошуу охор, биеийн ар хөхөвтөр бор, өвөр нь цайвар, хөл улбар шар, хумс хар нэгэн зүйл махчин шувуу: начин шонхор (нэг

зүйл шонхор шувуу). 1033 Sibagu: Начин шонхор ᠨᠠ ᠶᠢ ᠨ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ nachiŋ shoŋkhor 'falcon2 falcon1' 1034 Sibagu: Турамтай шонхор ᠲᠣ ᠷᠠ ᠮ ᠠ ᠲ ᠠ ᠢ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ turamtai shoŋkhor 'turamtai falcon1' 1035 Sibagu: Улаавар хөлт хүйхнэг ᠣᠯ ᠠ ᠪᠢ ᠷ ᠬᠦ ᠯ ᠲᠦ ᠭᠦ ᠢ ᠬᠦ ᠨ ᠡ ᠭ ulaavar khölt khüikhneg 'reddish-legged hobby' (Shared with Falco amurensis) 1036 Sibagu: Улаан хөлт хүйхнэг ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠯ ᠲᠦ ᠭᠦ ᠢ ᠬᠦ ᠨ ᠡ ᠭ ulaaŋ khölt khüikhneg 'red-legged hobby' (Shared with Falco amurensis) 1037 Sibagu: Амарын шонхор ᠠ ᠮ ᠣ ᠷ ᠦᠨ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ amariŋ shoŋkhor 'Amur falcon1' 1038 Sibagu: Амарын турамтай шонхорᠠ ᠮ ᠣ ᠷ ᠦᠨ ᠲᠣ ᠷᠠ ᠮ ᠠ ᠲ ᠠ ᠢ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ amariŋ turamtai shoŋkhor 'Amur turamtai falcon1' 1039 Sibagu: Улаан хөлт хүйхнэг ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠯᠲᠦ ᠭᠦ ᠢ ᠬᠦ ᠨ ᠡ ᠭ ulaaŋ khölt khüikhneg 'red-legged hobby' 1040 Sibagu: Улаан хөлт начин ᠣᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠬᠦ ᠯ ᠲᠦ ᠨᠠ ᠶᠢ ᠨ ulaaŋ khölt nachiŋ 'red-legged falcon2 (Inner Mongolia) (Shared with Falco vespertinus) 1041 Sibagu: Хайргууна шонхор ᠬᠠ ᠢ ᠢ ᠷᠠ ᠭ ᠣ ᠨ ᠠ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ khairguun shoŋkhor 'khairguun falcon1' 1042 Sibagu: Хайргана шонхор khairgan shoŋkhor ᠬᠠ ᠢ ᠢ ᠷᠭ ᠠ ᠨ ᠠ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ 'khairgan falcon1' (possibly 'seagull falcon') 1043 Sibagu: Хайргууна шонхор khairguun shoŋkhor. The word хайргууна khairguun is not found in dictionaries. However, both Хайргана шонхор khairgan shoŋkhor and хайргана khairgan are, with хайргана khairgan, given by at least one source as an alternative name for the seagull. 1044 Sibagu: Турамтай начин ᠲᠣ ᠷᠣ ᠮ ᠲ ᠠ ᠢ ᠨᠠ ᠶᠢ ᠨ turamtai nachiŋ 'turamtai falcon2' 1045 Sibagu: Харнүдэн ᠬᠠ ᠷᠠ ᠨ ᠢ ᠳᠦ ᠨ khar-nüdeŋ 'black eye' 1046 Sibagu: The name Турамтай turamtai, also found in the form Торомтой toromtoi, appears to have referred to a kind of hawk in Mongolian. The word is related to the Kazakh name for the Merlin, Тұрымтай turımtay, which was probably a borrowing from Mongolian into the Turkic languages. It is officially used for the Red-footed Falcon and Amur Falcon in Mongolia and for the Amur Falcon and the Merlin in Inner Mongolia. МХИТТ: турамтай ᠲᠤ ᠷᠢ ᠮ ᠲ ᠠ ᠢ (амьтан) Торомтой. 1047 МХИТТ: торомтой ᠲᠣ ᠷᠤ ᠮ ᠲ ᠠ ᠶ (амьтан) Нэг зүйл харцгай; турамтай. 1048 МХЗБДЖТ: туринтай I.15.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ бага биетэй нэг зүйл харцгай 1049 Sibagu: Шууман шонхор ᠱᠣ ᠣ ᠮ ᠠ ᠨ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ shuumaŋ shoŋkhor 'shuuman falcon1' . The term Шууман шонхор shuumaŋ shoŋkhor 'shuuman falcon' refers to the Hobby. The word Шууман shuumaŋ is found only in this name.

74

74

769. Falco peregrinus (ᴛᴜʀ doğan, laçın, şahin ᴇɴɢ peregrine falcon ʀᴜs сапсан) – эгэл шонхор

khk «ᴛᴜʀ bayağı doğan ᴇɴɢ common falcon ʀᴜs обыкновенный сокол»1052

, начин mvf «1053

» ,

нугасч начин mvf «ᴛᴜʀ ördekçi doğan ᴇɴɢ ducker peregrine falcon»1054

770. Falco peregrinus babylonicus or Falco pelegrinoides babylonicus (ᴛᴜʀ kızılbaş doğan ᴇɴɢ

red-capped falcon ʀᴜs шахин, рыжеголовый сокол, рыжеголовый сапсан, пустынный

рыжеголовый сокол, пустынный сокол, среднеазиатский сапсан) – шилийн шонхор khk

«ᴛᴜʀ sırtın doğanı ᴇɴɢ falcon of summit ʀᴜs сокол гребня»1055

771. Falco rusticolus (ᴛᴜʀ sungur ᴇɴɢ gyrfalcon ʀᴜs кречет) – цагаан шонхор khk mvf «ᴛᴜʀ ak

doğan ᴇɴɢ white falcon ʀᴜs белый сокол»1056

, жадан шонхор khk «ᴛᴜʀ mızrak doğan ᴇɴɢ spear

falcon ʀᴜs сокол-копьѐ»1057

, тойхон шонхор khk «1058

» , хайчин «1059

» < Chinese 海青 (海青)

hǎi-qīng

772. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [ᴍᴏɴ шонхрын төрлийн цагаан шувуу] – тойхон khk «1060

» , тойхон шонхор

khk «1061

» ♦ cf. Kazakh тұйғын «белый ястреб-тетеревятник» (Turkish duygun, tuygun)

773. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs [(цагаавтар шонхор шувуу] – цахир шонхор khk «1062

»

774. Falco cherrug (ᴛᴜʀ ütelgi, ulu doğan ᴇɴɢ saker falcon ʀᴜs балобан) – идлэг шонхор khk mvf

«1063

» , шонхор начин mvf «1064

»

774.1. Falco cherrug milvipes (ᴛᴜʀ Orta Asya ütelgisi ᴇɴɢ mountain saker ʀᴜs

центральноазиатский балобан) – идлэг шонхор

774.2. Falco cherrug altaicus or Falco altaicus (ᴛᴜʀ Altay ütelgisi ᴇɴɢ Altai falcon ʀᴜs

алтайский сокол, алтайский кречет, алтайский балобан) – алтайн шонхор «ᴛᴜʀ Altay'ın

doğanı ᴇɴɢ falcon of Altai ʀᴜs сокол Алтая»

774.3. Falco cherrug hendersoni (ᴛᴜʀ Tibet ütelgisi ᴇɴɢ Tibet saker ʀᴜs тибетский балобан)

– төвдийн идлэг шонхор «ᴛᴜʀ Tibet'in ütelgisi ᴇɴɢ saker of Tibet ʀᴜs балобан Тибета»

775. Psittaciformes (ᴛᴜʀ papağanımsılar ᴇɴɢ parrots ʀᴜs попугаеобразные) – тотьтон (sibagu)

776. üyesi «ᴛᴜʀ papağan ᴇɴɢ parrot ʀᴜs попугай» – тоть khk mvf «»

1050 Sibagu: Хүйхнэг ᠭᠦ ᠢ ᠭᠦ ᠨ ᠡ ᠭ khüikhneg 'hobby'. The Inner Mongolian ornithological naming uses Хүйхнэг khüikhneg for the Hobby and several other species. This is an old name found in the Imperial Pentaglot Manchu Mirror (37) of 1805. МХЗБДЖТ: хүйхнэг I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шувуу МХИТТ: хүйхнэг (амьтан) Шонхортон багийн нэг зүйл шувуу. 1051 Sibagu: Хараацайч начин ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠶᠢ ᠨᠠ ᠶᠢ ᠨ kharaatsaich nachiŋ 'swallow falcon2' (Inner Mongolia). The Hobby was previously called the Хараацайч начин kharaatsaich nachiŋ 'swallow-eating falcon' or possibly just 'swallow falcon' in Inner Mongolian sources, and is obviously

related to the Chinese name (燕隼 yànsǔn 'swallow falcon'). 1052 Sibagu: Эгэл шонхор ᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ egel shoŋkhor 'common falcon1' 1053 Sibagu: Начин ᠨᠠ ᠶᠢ ᠨ nachiŋ 'falcon2' . The second name for the falcons is Начин nachiŋ. This also appears to have originally referred to some kind of raptor, but not necessarily a falcon. The two names are found together in Начин шонхор nachiŋ shoŋkhor, literally 'falcon falcon', which is now officially used for the Common Kestrel, and in the Inner Mongolian name for the Saker Falcon, which is Шонхор начин shoŋkhor nachiŋ 'falcon falcon'. In Inner Mongolian ornithological usage, Начин nachiŋ is used for the Peregrine Falcon. 1054 Sibagu: Нугасч начин ᠨᠤ ᠭ ᠤ ᠰᠤ ᠶᠢ ᠨᠠ ᠶᠢ ᠨ nugasch nachiŋ 'duck (or duck-eating) falcon2' (Inner Mongolia) 1055 Sibagu: Шилийн шонхор ᠰᠢ ᠯ ᠦᠨ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ shiliŋ shoŋkhor 'hill falcon1' 1056 Sibagu: Цагаан шонхор ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ tsagaaŋ shoŋkhor 'white falcon1' МХИТТ: цагаан шонхор *амьтан+ (өнгө цагаан шонхор шувуу) 1057 Sibagu: Жадан шонхор ᠹᠢ ᠳᠡ ᠨ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ jadaŋ shoŋkhor 'lance falcon1' . The old ornithological name for the Gyr Falcon is Жадан шонхор jadaŋ shoŋkhor 'lance falcon', which has a discernible (although hard to fathom) meaning. What is interesting is the parallel with the

Chinese name 矛隼 máo-sǔn, which also means 'lance falcon'. The similarity suggests a loan translation (calque). 1058 Sibagu: Тойхон шонхор ᠲᠣ ᠢ ᠬ ᠣ ᠨ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ toikhon shoŋkhor 'toikhon falcon1' 1059 Sibagu: Mongolian also has the word Хайчин khaichiŋ for the falcons, from Chinese 海青 hǎiqīng. МХЗБДЖТ: хайчин I.16.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ шонхор шувууны өөр нэр 1060 МХЗБДЖТ: тойхон I.20.2 ●○○ (амь.) *ж.н+ шонхрын төрлийн цагаан шувуу 1061 МХИТТ: тойхон : тойхон шонхор (шонхрын төрлийн цагаан шувуу, бялзуухай, шувуу барьж идэхдээ сурмаг). 1062 МХИТТ: цахир шонхор *амьтан+ (цагаавтар шонхор шувуу) 1063 Sibagu: Идлэг шонхор ᠢᠳᠡ ᠯᠭᠡ ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ idleg shoŋkhor 'hawk falcon1' (idleg refers to a kind of hawk, identity unclear). Sibagu: The name Идлэг шонхор idleg shoŋkhor is used for the Saker Falcon. There are a number of variants on this name: Итлэг itleg, Идлэг начин idleg nachiŋ, and Идлэг шувуу idleg shuvuu idleg bird'. The name Идлэг idleg, in Classical form idelgü, referred to a kind of raptor, identity unclear. The resemblance to the Kazakh name for the Saker Falcon, Ителгі ïtelgi, is obvious. МХЗБДЖТ: идлэг I.5.4 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл шонхор шувуу МХИТТ: идлэг III: ᠢᠳᠡ ᠯ ᠭᠦ (амьтан) идлэг шонхор (начны овгийн нэгэн зүйл шувуу: гэрийн тэжээвэр болгож, туулай зэргийг агнахад хэрэглэнэ) 1064 Sibagu: Шонхор начин ᠱᠣ ᠩᠬ ᠣ ᠷ ᠨᠠ ᠶᠢ ᠨ shoŋkhor nachiŋ 'falcon1 falcon2'

75

75

777. Cacatuidae (ᴛᴜʀ kakadugiller ᴇɴɢ cockatoos ʀᴜs какаду) – залаат тотийнхон «ᴛᴜʀ tepeli

papağangiller ᴇɴɢ crested parrots ʀᴜs попугаи с хохлами»1065

778. Psittacidae (ᴛᴜʀ papağangiller ᴇɴɢ parrots ʀᴜs попугаи) – тотийнхон «1066

»

779. Ara (ᴛᴜʀ ara ᴇɴɢ macaw ʀᴜs ара) – ар khk «1067

»

780. Psittacula alexandri (ᴛᴜʀ sakallı papağan ᴇɴɢ red-breasted parakeet ʀᴜs розовогрудый

кольчатый попугай) – тоть mvf «1068

»

781. Platycercini (ᴛᴜʀ geniş kuyruklu papağanlar ᴇɴɢ broad-tailed parrots ʀᴜs райский

попугайчик) – өргөн сүүлт тотиныхон khk «ᴛᴜʀ geniş kuyruklu papağanlar ᴇɴɢ broad-tailed

parrots ʀᴜs попугаи с широкими хвостами»

782. Psephotellus pulcherrimus or Psephotus pulcherrimus (ᴛᴜʀ cennet papağanı ᴇɴɢ paradise

parrot ʀᴜs райский попугайчик) – диваажингийн тоть khk «ᴛᴜʀ cennetin papağanı ᴇɴɢ parrot

of paradise ʀᴜs попугай рая»

783. ʜᴀʏᴍᴀᴛʟᴏs – шар тоть khk «ᴛᴜʀ sarı papağan ᴇɴɢ yellow parrot ʀᴜs жѐлтый попугай»1069

784. Passeriformes (ᴛᴜʀ ötücükuşlar ᴇɴɢ passerines ʀᴜs воробьинообразные)

→ 2. ciltte (hazırlanıyor)

1065 Sibagu: Залаат тотийнхон zalaat totiŋkhoŋ 1066 Sibagu: Тотийнхон totiŋkhoŋ 1067 МХЗБДЖТ: ар I.1.1 ●○○ (амь.) *ж.н+ нэг зүйл тоть шувуу 1068 Sibagu: Тоть ᠲᠣ ᠲ ᠢ tot' 'parrot' 1069 МХИТТ: шар тоть *амьтан+ (толгой, эрүү, жигүүр нь ногоон, хүзүү ам нь шар хамгийн жижиг биетэй тоть).

76

76

Moğolların ulus yazısı olan Uygur harfleriyle solda ᠮᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ ᠬᠡ ᠯ ᠡ [монгол хэл = Moğol dili = Mongolian

language], sağda Moğolistan'ın ulus kuşu Falco sacer pençesi altında ᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ [толь = sözlük = dictionary]

yazıyor. Üst solda iki küçük kuş nokta yerine geçerken, dalaşan kartallar yanlnızca süsleme amaçlıdır.

Harfiyen Çeviriler için Moğolca Çözümleme Sözlüğü

A Mongolian Analytic Dictionary for Literal Translation

Bu sözlük tamlamasız yalın Moğolca kuş adları ile tamlamalı kuş adlarında geçen epitetlerden (türleri

oluşturan sıfat ve isimlerin) oluşmaktadır. Epitetlerle kökteş olan ya da olabilecek biçimler de

eklenmiştir. Tanımlarda Vikisözlük (mn.wiktionary.org Монгол хэлний викитоль) ile Moğolca

sözlüklerden (МХЗБДЖТ = Монгол хэлний зөв бичих дүрмийн журамласан толь pdf ve

online versiyonu; МХИТТ = Монгол хэлний их тайлбар толь online versiyonu) yararlanılmıştır.

Tanımları, Türkçe (ᴛᴜʀ Turkish), İngilizce (ᴇɴɢ English), Rusça (ʀᴜs Russian) ve Moğolca (ᴍᴏɴ

Mongolian) olarak ok tırnak [«»] içinde veriyorum. Moğolistan'ın resmi yazısı Kiril olsa da

Moğolların geçmişten gelen ulus yazısı (үндэсний бичиг) olan Uygur harfli biçimler de {} ayraç

içinde verilmiştir.

аварга {ᠠ ᠪᠤ ᠷᠭ ᠤ абургу} «ᴛᴜʀ dev, kocaman, büyük ᴇɴɢ giant,

great, ʀᴜs исполин, исполинский, большой ᴍᴏɴ бие том, хүч

чадал ихтэй хүн, амьтан, юм»

австрали sɢ австралийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Avustralya; Avustralya'nın

ᴇɴɢ Australia; of Australia, Australian ʀᴜs Австралия;

Австралии, австралийский»

агт sɢ агтны ɢᴇɴ {ᠠ ᠭ ᠲᠠ агта} «ᴛᴜʀ enenmiş at ᴇɴɢ gelding

(castrated male horse) ʀᴜs мерин, холощѐный

(кастрированный) жеребец ᴍᴏɴ агталсан морь, луус, илжиг,

гахай зэрэг амьтан»

агталсан «ᴛᴜʀ enenmiş ᴇɴɢ castrated ʀᴜs кастрированный,

холощѐный ᴍᴏɴ эр малын төмсгийг авах; эм гахайн умайн

хотсыг авах»

агуурс sɢ агуурсны ɢᴇɴ {ᠠ ᠭ ᠤ ᠷᠠ ᠰᠤ } «ᴛᴜʀ telli turna ᴇɴɢ

demoiselle crane ʀᴜs журавль-красавка ᴍᴏɴ өвөгт тогоруу»

адуу sɢ адууны ɢᴇɴ {ᠠ ᠳᠤ ᠭ ᠤ адугу} «ᴛᴜʀ yılkı, at sürüsü; at ᴇɴɢ

herd (of horses); horse ʀᴜs табун; табуна, табунный; лошадь

ᴍᴏɴ таван хошуу малын нэг, бод мал»

адууч {ᠠ ᠳᠤ ᠭ ᠤ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ yılkıcı ᴇɴɢ herder ʀᴜs табунщик ᴍᴏɴ

адуу маллахдаа сайн, адуунд гарамгай»

адуучин sɢ адуучны ɢᴇɴ «ᴍᴏɴ адуу малладаг хүн»

ажир {ᠠ ᠺᠢ ᠷ} «ᴛᴜʀ batağan ᴇɴɢ grebe ʀᴜs поганка ᴍᴏɴ маш

бяцхан биетэй нэг зүйл нугас»

азарга sɢ азарган ɢᴇɴ {ᠠ ᠺᠠ ᠷᠭ ᠠ ажиргаха} «ᴛᴜʀ aygır ᴇɴɢ

stallion ʀᴜs жеребец; жеребца ᴍᴏɴ гурван наснаас дээш

агтлаагүй адуу»

Ази sɢ азийн ɢᴇɴ {ᠠ ᠽᠢ ᠶ ᠠ азий-а} «ᴛᴜʀ Asya; Asya'nın ᴇɴɢ

Asia; of Asia, Asian ʀᴜs Азия; Азии, азиатский»

ал {ᠠ ᠯ , ᠡᠠ᠊ᠯ ᠊ᠨ ал} «ᴛᴜʀ al, parlak kırmızı ᴇɴɢ (in compounds) red

ʀᴜs алый, красный ᴍᴏɴ гал улаан өнгө»

алаг {ᠡᠠ᠊ᠯᠠ᠊ᠬ алаг} «ᴛᴜʀ ala, alaca ᴇɴɢ pied, variegated ʀᴜs

пегий, пѐстрый ᴍᴏɴ хоѐроос дээш өнгө холилдсон байдал»

алт ~ алтан sɢ алтны ɢᴇɴ {ᠠ ᠯ ᠲ ᠠ ᠨ altan} «ᴛᴜʀ altın ᴇɴɢ gold;

golden ʀᴜs золото; золотой, золотистый ᴍᴏɴ улбар шар

өнгөтэй, төмөрлөг эрдэнийн зүйл»

алтай sɢ алтайн ɢᴇɴ {ᠡᠠ᠊ᠯᠳᠠ᠊ᠢ алтаи} «ᴛᴜʀ Altay ᴇɴɢ Altai ʀᴜs

Алтай; Алтая, алтайский»

алтлаг {ᠠ ᠯ ᠲ ᠠ ᠯ ᠢ ᠭ алталиг} «ᴛᴜʀ altın katılmış; altınsı, altın gibii

altın rebginde ᴇɴɢ with gold, gold participated; colored like gold

ʀᴜs с золотом, золото участвовало; окрашен как золото ᴍᴏɴ

алттай, алт оролцсон; алт шиг өнгөтэй, алт мэт»

Альп sɢ альпийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Alpler; Alp'in ᴇɴɢ the Alps; of the

Alps ʀᴜs Альпы; Альп, альпийский»

Аляска sɢ аляскын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Alaska; Alaska'nın ᴇɴɢ Alaska;

of Alaska ʀᴜs Аляска; Аляски, аляскинский»

Амар sɢ амарын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Amur ᴇɴɢ Amur ʀᴜs Амур; Амура,

амурский»

Америк sɢ америкийн ɢᴇɴ {ᠠ ᠮ ᠧ ᠷᠢ ᠺᠠ amēriga} «ᴛᴜʀ Amerika;

Amerika'nın ᴇɴɢ America; of America, American ʀᴜs Америка;

Америки, американский»

амлай {ᠠ ᠮ ᠤ ᠯ ᠠ ᠶ} → амуулай

амуулай {ᠠ ᠮ ᠤ ᠯ ᠠ ᠶ} «ᴛᴜʀ gülen denizkırlangıcı ᴇɴɢ gull-billed

tern ʀᴜs чайконосая крачка ᴍᴏɴ мөрөн голын цахлай, амлай»

ан sɢ ангийн ɢᴇɴ {ᠠ ᠩ анг} «ᴛᴜʀ 1. av 2. vahşi hayvan ᴇɴɢ 1.

hunt 2. animal, beast ʀᴜs 1. охота 2. зверь ᴍᴏɴ хүнсний

хувийн хэрэгцээнд зориулан алж ашиглах зэрлэг амьтан»

ангаахай sɢ ангаахайн ɢᴇɴ {ᠡᠠᠠᢉᡍᠠᠠᠠᠠ᠊ᠢ анггахай} «ᴛᴜʀ kuş

yavrusu, yavru kuş ᴇɴɢ young bird ʀᴜs птенец ᴍᴏɴ шувууны

өндөгнөөс сая гарсан зулзага»

ангир sɢ ангирын ɢᴇɴ {ᠡᠠᠩᢉᠢ ᠊ᠷ анггир} «ᴛᴜʀ angut ᴇɴɢ

shelduck ʀᴜs пеганка ᴍᴏɴ цаг цагаар сэлгэн нүүж, зусдаг

нүүдлийн шувуу»

ангирлаг {ᠡᠠᠩᢉᠢ ᠊ᠷ᠊ᠯ ᠊ᠢ ᠊᠊ᠬ} «ᴛᴜʀ angutumsu ᴇɴɢ shelduck-like ʀᴜs

пеганковатый ᴍᴏɴ ангиртай төстэй нугас»

Андаман sɢ андаманы ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Andaman adaları;

Andaman'ın ᴇɴɢ Andaman Islands; of Andaman Islands ʀᴜs

Андаманские острова; Андаманских островов, андаманский

ᴍᴏɴ Андаманы арлууд»

Анды sɢ андын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Andlar; Andlar'ın ᴇɴɢ Andes; of the

Andes, Andean ʀᴜs Анды; Анд, андский ᴍᴏɴ Андын нуруу »

Антарктид sɢ антарктидын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Antarktika;

Antarktika'nın ᴇɴɢ Antarctica; of Antarctica, Antarctic ʀᴜs

Антарктида; Антарктиды, антарктический»

анх(ан) sɢ анхны ɢᴇɴ {ᠡᠠᠠᢉ᠊ᠬ ᠠ angq-a} «ᴛᴜʀ ilk; kök ᴇɴɢ

beginning, origin; first, primal, original ʀᴜs первый ᴍᴏɴ тугтам,

хамгийн түрүүн, тэргүүн, эхний»

анхидал sɢ анхидлын ɢᴇɴ {ᠡᠠᠩᢉᠢᠳ᠋ᠠᠯ} «ᴛᴜʀ al kuşaklı ördek ᴇɴɢ

shelduck ʀᴜs пеганка ᴍᴏɴ нугасны төрөл шувуу»

анхир → ангир

анч {ᠠ ᠩᠶᠢ ангчи} «ᴛᴜʀ avcı ᴇɴɢ 1. huntsman, skilled hunter 2.

hunting (adj.) ʀᴜs охотничий, охотник ᴍᴏɴ авч, гөрөөч, ан

гөрөө хийхэд нэн чадамгай»

анчин sɢ анчны ɢᴇɴ {ᠠ ᠩᠶᠢ ᠨ ангчин} «ᴛᴜʀ avcı ᴇɴɢ hunter ʀᴜs

охотник ᴍᴏɴ ан гөрөө хийдэг хүн; ан хийж ажтөрдөг хүн»

ар {ᠡᠠ᠊ᠷᠣ ару} I «ᴛᴜʀ kuzey ᴇɴɢ rear, north, northern ʀᴜs север;

северный ᴍᴏɴ юмны хойд этгээд; умар тийш харсан тал»

ар {ᠠ ᠷᠤ ар} II «ᴛᴜʀ arka ᴇɴɢ back, rear ʀᴜs спина ᴍᴏɴ юмны

өвөр этгээдийн эсрэг тал, нүүрийн нөгөө тал»

ар II «ᴛᴜʀ ara ᴇɴɢ macaw ʀᴜs ара ᴍᴏɴ нэг зүйл тоть шувуу»

арал sɢ арлын ɢᴇɴ арлууд ᴘʟ {ᠡᠠ᠊ᠷᠠᠯ арал} «ᴛᴜʀ ada ᴇɴɢ

island ʀᴜs остров ᴍᴏɴ нуур далай, гол мөрөн доторх бүх

талаараа усаар хүрээлэгдсэн хуурай газар»

арвай sɢ арвайн ɢᴇɴ {ᠡᠠ᠊ᠷᠪᠡ ᠊ᠢ арбай} «ᴛᴜʀ arpa ᴇɴɢ barley ʀᴜs

ячмень ᴍᴏɴ сүрэл түрүүт амуу тариа»

78

78

арвас sɢ арвасын ɢᴇɴ {ᠠ ᠷᠸᠠ ᠰ} «ᴍᴏɴ бач, бааш, муу овсгоо,

самбаа»

ариан sɢ арианы ɢᴇɴ {ᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ} «ᴛᴜʀ paçalı baykuş ᴇɴɢ boreal

owl ʀᴜs мохноногий сыч ᴍᴏɴ арьяан, ууль шувууны нэг

зүйл»

арис → арьсуу

арсуун «ᴍᴏɴ ~ бөднө»

арт {ᠠ ᠷᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ arkalı ᴇɴɢ backed, reared ʀᴜs с спиной ᴍᴏɴ ар

бүхий»

арьсуу sɢ арьсууны ɢᴇɴ {ᠠ ᠷᠢ ᠰᠤ } «ᴛᴜʀ telli turna ᴇɴɢ

demoiselle crane ʀᴜs журавль-красавка ᴍᴏɴ өвөгт тогоруу»

арьяан sɢ арьяаны ɢᴇɴ {ᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ} «ᴛᴜʀ paçalı baykuş ᴇɴɢ boreal

owl ʀᴜs мохноногий сыч ᴍᴏɴ ариан, ууль шувууны нэг зүйл»

Африк sɢ африкийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Afrika; Afrika'nın ᴇɴɢ Africa;

of Africa, African ʀᴜs Африка; Африки, африканский»

ахууна sɢ ахуунын ɢᴇɴ {ᠠ ᠬ ᠣ ᠣ ᠨ ᠠ ахуун-a} 1) «ᴛᴜʀ kartavuğu

ᴇɴɢ ptarmigan ʀᴜs куропатка [белокуропатка] ᴍᴏɴ нэг зүйл

шувуу» 2) «ᴛᴜʀ dalgıç ᴇɴɢ loon, diver ʀᴜs гагара ᴍᴏɴ гахуун,

гахууна»

ба {ᠪᠡᠡ᠋ ба} «ᴍᴏɴ өгүүлбэрийн зэрэгцсэн гишүүд болон

гишүүн өгүүлбэрийг холбох, зааглах үүрэгтэй холбох үг»

баас sɢ баасны ɢᴇɴ {ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠰᠤ багасу} «ᴛᴜʀ bok ᴇɴɢ excrement,

manure, feces, shit, dung ʀᴜs кал, помѐт ᴍᴏɴ хүн, амьтны

өтгөн ялгадас»

бага {ᠪᠠ ᠭ ᠠ баг-а} «ᴛᴜʀ küçük ᴇɴɢ little, small ʀᴜs малый,

маленький, небольшой ᴍᴏɴ ихийн эсрэг утга; хэмжээгээр их

биш, том бус, жижиг»

багалзуур sɢ багалзуурын ɢᴇɴ {ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠤ ᠷ багалжур} «ᴛᴜʀ

boğaz, yutak ᴇɴɢ throat, pharynx, gizzard ʀᴜs глотка ᴍᴏɴ амны

хөндий, улаан хоолой хоѐрын нийлэх суваг»

багалзуурт «ᴛᴜʀ boğazlı, yutaklı ᴇɴɢ throated ʀᴜs с глоткой

ᴍᴏɴ багалзуур бүхий»

Байгал нуур sɢ байгалийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Baykal; Baykal'ın ᴇɴɢ

Baikal; of Baikal ʀᴜs Байкал; Байкала, байкальский»

байгаль sɢ байгалийн ɢᴇɴ {ᠪᠠ ᠶᠢ ᠭ ᠠ ᠯ ᠢ байигали} «ᴛᴜʀ doğa,

tabiat ᴇɴɢ nature ʀᴜs природа ᴍᴏɴ тухайн газар орны агаар, ан

амьтан, ашигт малтмал, ургамал, ус, хөрс зэргийг багтаасан

цогц ойлголт, байгаа бүх сав, шим ертөнц»

бал sɢ балын ɢᴇɴ {ᠪᠠ ᠯ бал} «ᴛᴜʀ bal ᴇɴɢ honey ʀᴜs мед ᴍᴏɴ

цэцгийн шүүсээр зөгийн боловсруулах чихэр амттай өтгөн

зүйл»

балч sɢ балчийн ɢᴇɴ {ᠪᠠ ᠯ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ arıkuşu ᴇɴɢ bee-eater ʀᴜs

щурка ᴍᴏɴ зөгийч шувуухай» < балч ? [cf. Kalmyk балч «ᴛᴜʀ

arıcı, balcı ᴇɴɢ beekeeper ʀᴜs пасечник ᴍᴏɴ зөгий үржүүлэгч»

балчийнхан «ᴛᴜʀ arıkuşugiller ᴇɴɢ bee-eaters ʀᴜs щурковые»

бараавтар {ᠪᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠪᠲ ᠤ ᠷ} «ᴛᴜʀ karanlıkça ᴇɴɢ darkish ʀᴜs

темноватый ᴍᴏɴ бараан байрын, бага зэрэг бараан»

бараан {ᠪᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠨ бараган} «ᴛᴜʀ koyu renk ᴇɴɢ dark ʀᴜs

тѐмный, тѐмного цвета ᴍᴏɴ 9 настай бүргэд» < «ᴛᴜʀ koyu

renk ᴇɴɢ dark ʀᴜs тѐмный, тѐмного цвета ᴍᴏɴ цагааны эсрэг

утга; бүгээн, цагаан өнгө байхгүй»

барлиг sɢ барлигийн ɢᴇɴ {ᠪᠠ ᠷᠯ ᠢ ᠭ} «ᴍᴏɴ хошуу цагаавтар

хавтгалж шувуу»

бархираа {ᠪᠠ ᠷᠬᠢ ᠷᠠ ᠭ ᠠ бархираг-а} «ᴛᴜʀ bağırgan, yaygaracı

ᴇɴɢ screaming, screamer ʀᴜs крикун, плакса ᴍᴏɴ хашхирах,

орилох дуртай»

бахим {ᠪᠠ ᠬᠢ ᠮ бахим} «ᴛᴜʀ tıknaz, kısa ve kalın, sağlam ᴇɴɢ

short and thick, stout ʀᴜs короткий и толстый, удобный ᴍᴏɴ

богино болоод бүдүүн; бөх чийрэг»

биваан sɢ бивааны ɢᴇɴ {ᠪᠢ ᠸᠠ ᠩ} «ᴛᴜʀ Macar ördeği ᴇɴɢ red-

crested pochard ʀᴜs красноносый нырок ᴍᴏɴ нэг зүйл нугас»

бидэр {ᠪᠢ ᠳᠡ ᠷ бидэр} «ᴛᴜʀ benek, leke, çizgi, şerit ᴇɴɢ spot,

stripe ʀᴜs крапинка, пятно; полоса (уживотныхнателе) ᴍᴏɴ

амьтны биеийн арьс үсэнд тогтсон өөр өнгийн бяцхан толбо,

зурвас»

билүүс sɢ билүүсийн ɢᴇɴ {ᠪᠢ ᠯ ᠦ ᠭᠦ ᠰ} «ᴛᴜʀ ibis ᴇɴɢ ibis ʀᴜs

ибис ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» билүүсийнхэн «ᴛᴜʀ kelaynakgiller

ᴇɴɢ ibises and spoonbills ʀᴜs ибисовые»

бингит sɢ бингитийн ɢᴇɴ {ᠪᠢ ᠩᠭᠢ ᠲᠦ } «ᴛᴜʀ altın sülün ᴇɴɢ

golden pheasant ʀᴜs золотой фазан ᴍᴏɴ хэмэрлэг гургуул»

Бирм sɢ бирмийн ɢᴇɴ {ᠰ᠊ᠢ ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ сири} «ᴛᴜʀ Birmanya, Myanmar

ᴇɴɢ Burma, Myanmar ʀᴜs Бирма, Мьянма; Бирмы,

бирманский ᴍᴏɴ Мьянмар»

бичил {ᠪᠢ ᠶ᠊ᠢ ᠊ᠯ бичил} «ᴛᴜʀ küçük ᴇɴɢ little ʀᴜs малый,

маленький, небольшой ᴍᴏɴ бага, жижиг, бяцхан»

бичилхэн {ᠪᠢ ᠶᠢ ᠯ ᠬᠡ ᠨ} «ᴛᴜʀ küçücük, ufacık, minicik ᴇɴɢ small

ʀᴜs маленький ᴍᴏɴ бичлийн нэмэгдүүлсэн ба хорогдуулсан

утга, жижигхэн, өчүүхэн»

бовор sɢ боврын ɢᴇɴ : бовор бялзуухай «ᴛᴜʀ ibibik ᴇɴɢ

hoopoe ʀᴜs удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин өвөөлж»

богино {ᠪᠣ ᠭ ᠤ ᠨ ᠢ богуни} «ᴛᴜʀ kısa ᴇɴɢ short ʀᴜs короткий ᴍᴏɴ

охор, урт биш»

бозлог sɢ бозлогийн ɢᴇɴ {ᠪᠣ ᠺᠤ ᠯ ᠤ ᠭ} I : бозлог зурам «ᴍᴏɴ өнгө

шар нэг зүйл мэрэгч амьтан» II : бозлог гургуул «ᴍᴏɴ нэг

зүйл шувуу»

боллог sɢ боллогийн ɢᴇɴ {ᠪᠣ ᠯ ᠤ ᠯ ᠠ ᠭ} «ᴛᴜʀ orman baykuşu ᴇɴɢ

long-eared owl ʀᴜs ушастая сова ᴍᴏɴ яваг шар шувуу»

бор {ᠪᠣ ᠷᠤ бору} «ᴛᴜʀ boz, kahverengimsi boz; kahverengi ᴇɴɢ

dun (brownish grey); brown; dark; grey ʀᴜs серовато-

коричневый; коричневый; серый ᴍᴏɴ хөх улаан хоѐр

хольцолдсон хүрэнтэй ойролцоо өнгө»

бордуу {ᠪᠣ ᠷᠤ ᠳᠠ ᠭ ᠤ } «ᴛᴜʀ kahverengimsi ᴇɴɢ brownish ʀᴜs

коричневатый ᴍᴏɴ боровтор маягийн»

боржин {ᠪᠤ ᠊ᠷ᠊ᠺ᠊ᠢ ᠊᠊ᠨ боржин} I «ᴛᴜʀ granit ᴇɴɢ granit ʀᴜs гранит

ᴍᴏɴ боржин чулуу: олон зүйл чулуулгаас бүтсэн чулуу»

79

79

боржин {ᠪᠤ ᠊ᠷ᠊ᠺ᠊ᠢ ᠊᠊ᠨ боржин} II «ᴛᴜʀ dişi ördek ᴇɴɢ female duck

ʀᴜs самка-утка ᴍᴏɴ боржин нугас: ногоон алаг нугастай адил

нэг зүйл гэрийн тэжээмэл шувуу; тэрмэн нугас»

борогч {ᠪᠣ ᠷᠤ ᠭ ᠶᠢ боругчи} «ᴛᴜʀ kahverengimsi boz (hayvan)

ᴇɴɢ brownish grey (animal) ʀᴜs коричневато-серый

(животное) ᴍᴏɴ эм малын бор зүсэм»

борогчин sɢ борогчны ɢᴇɴ {ᠪᠣ ᠷᠤ ᠭ ᠶᠢ ᠨ боругчин} «ᴛᴜʀ

kahverengimsi boz (hayvan) ᴇɴɢ brownish grey (animal) ʀᴜs

коричневато-серый (животное) ᴍᴏɴ бор зүсмийн эм мал»

борцгор sɢ борцгорын ɢᴇɴ {ᠪᠣ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠷ} «ᴛᴜʀ pelikan ᴇɴɢ

pelican ʀᴜs пеликан ᴍᴏɴ хотон шувууны өөр нэр»

бохио sɢ бохионы ɢᴇɴ {ᠪᠤ ᢉᠢ ᠊ᠢ ᠠ } «ᴛᴜʀ tarakdiş ᴇɴɢ

merganser ʀᴜs крохаль ᴍᴏɴ боржин нугаснаас томхон нэгэн

зүйл шувуу»

бөвөөлж sɢ бөвөөлжийн ɢᴇɴ {ᠪᠥ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ } «ᴛᴜʀ ibibik ᴇɴɢ

hoopoe ʀᴜs удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин өвөөлж»

бөвөөлжин «ᴛᴜʀ ibibik ᴇɴɢ hoopoe ʀᴜs удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин

өвөөлж»

бөвөөлжгөнө sɢ бөвөөлжгөнийн ɢᴇɴ {ᠪᠥ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠨ ᠡ } «ᴛᴜʀ

ibibik ᴇɴɢ hoopoe ʀᴜs удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин өвөөлж»

бөвөөлөх {ᠪᠥ ᠪᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠬᠦ } «ᴛᴜʀ (ibibik) ötmek ᴍᴏɴ өвөөлж

шувууны бөө бөө гэж дуугарах»

бөднө sɢ бөднийн ɢᴇɴ {ᠪᠤ᠊ᠢ᠊ᠳᠣ᠊᠊ᠨᠠ бөдүн-э} «ᴛᴜʀ bıldırcın ᴇɴɢ

quail ʀᴜs перепел ᴍᴏɴ ятууны төрлийн хээрийн шувуу»

бөрт {ᠪᠥ ᠷᠲᠦ } «ᴛᴜʀ çil ᴇɴɢ freckle ʀᴜs веснушка ᴍᴏɴ цагаан,

цайвар өнгө зүсэнд оролцсон хар бор толбо»

бөртөт {ᠪᠥ ᠷᠲ ᠦ ᠲ ᠦ } «ᴛᴜʀ çilli ᴇɴɢ freckled ʀᴜs с веснушкой ᴍᴏɴ

толботой цоохор, эрээн»

бужгар {ᠪᠤ ᠺᠢ ᠭᠢ ᠷ бужигир} «ᴛᴜʀ kıvırcık, dalgalı ᴇɴɢ curly ʀᴜs

кудрявый ᴍᴏɴ атиран мушгирсан, гархилсан, буржгар»

буйл sɢ буйлан ᴏʙʟ буйлны ɢᴇɴ {ᠪᠤ ᠊ᠢ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠯ ᠊ᠨ буйила} «ᴛᴜʀ deve

burunsalığı, mehar, deveyi çekmek için burnuna takılan tahta

burunluk ᴇɴɢ camel's nose peg (a peg put through a camel's nose

or upper lip to which a rope is attached) ʀᴜs деревянная

палочка, вдеваемая в ноздри верблюда, кляп в ноздрях

верблюда [палочка, продеваемая через ноздри верблюда

деревянный костылѐк (продевавшийся в нос овой хрящ быка

или верблюда и служивший для прикр епления поводка)]

ᴍᴏɴ тэмээний хамарт хийж бурантаг уях хорин сантиметр

хэрийн урт шор мод»

буйлмал {ᠪᠤ ᠶᠢ ᠯ ᠠ ᠮ ᠠ ᠯ} «ᴍᴏɴ буйлах үйлийн нэр, буйлсан юм;

нохой, харцага, бүргэд зэргийг анд сургасан байдал:

буйлмал нохой, буйлмал харцага, буйлмал бүргэд»

буйлт {ᠪᠤ ᠊ᠢ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠯᠠᠳ᠋ᠣ} «ᴛᴜʀ burunsalıklı ᴇɴɢ nose pegged» > буйлт

sɢ буйлтын ɢᴇɴ {ᠪᠤ ᠊ᠢ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠯᠠᠳ᠋ᠣ} «ᴛᴜʀ dorum, iki yaşında deve

yavrusu ᴇɴɢ two-year-old camel colt ʀᴜs двухлетний верблюд

ᴍᴏɴ хоѐр настай тэмээ»

буйлуулах {ᠪᠤ ᠶᠢ ᠯ ᠠ ᠭ ᠤ ᠯ ᠬ ᠤ } «ᴛᴜʀ eğitmek (şahin, kartal vb.) ᴇɴɢ to

train (a hawk, an eagle, a dog, a hound) ʀᴜs тренироваться

(ястреб, орел и т. д.) ᴍᴏɴ нохой, шувуу зэрэг амьтныг

тэжээж, амьтан бариулж сургах»

бурган sɢ бургангийн ɢᴇɴ {ᠪᠤ ᠷᠭ ᠤ ᠨ} : бурган бялзуухай «ᴛᴜʀ

ibibik ᴇɴɢ hoopoe ʀᴜs удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин өвөөлж»

буслаг sɢ буслагийн ɢᴇɴ {ᠪᠤ ᠰᠯ ᠢ ᠭ} «ᴍᴏɴ харцгайтай адил,

цагаан өнгийн нэг зүйл шувуу»

бут sɢ бутны ɢᴇɴ {ᠪᠤ ᠲᠠ } «ᴛᴜʀ çalı, böğürtlen ᴍᴏɴ ургамлын уг

орчмоосоо салаалсан модорхог, өвсөрхөг иш, мөчир; мод»

буулга sɢ буулганы ɢᴇɴ {ᠪᠤ ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠯ ᠊ᠭ ᠠ , ᠪᠡ ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠯ ᠊ᠭ ᠠ

бугулаг-а} «ᴛᴜʀ boyunduruk ᴇɴɢ yoke ʀᴜs ярмо ᴍᴏɴ

хөллөгөөний малын хүзүүнд уях бөгтөр мод»

буулгат {ᠪᠡ ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠯ ᡍᠠᠳ᠋ᠣ} «ᴛᴜʀ boyunduruklu ᴇɴɢ yoked ʀᴜs с

ярмом ᴍᴏɴ буулга бүхий»

буулимал «ᴍᴏɴ нохой, харцага ан барих сургуультай болсон

нь»

бууль- «ᴍᴏɴ бүргэд, харцагаар ан гөрөө бариулж сургах»

буурал {ᠪᠤ ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠷᠣ ᠊ᠯ бугурул} «ᴛᴜʀ kır, boz ᴇɴɢ grey, gray ʀᴜs

серый, седой»

бух(ан) sɢ бухын ɢᴇɴ {ᠪᠤ ᠬ ᠠ бух-а} «ᴛᴜʀ balaban ᴇɴɢ bittern

ʀᴜs выпь ᴍᴏɴ бух шувуу» < бух(ан) sɢ бухын ɢᴇɴ {ᠪᠤ ᠬ ᠠ

бух-а} «ᴛᴜʀ boğa (burulmamış erkek sığır) ᴇɴɢ bull (uncastrated

male bovine) ʀᴜs бык, бык-производитель ᴍᴏɴ агтлаагүй эр

үхэр»

бүвэр sɢ бүврийн ɢᴇɴ {ᠪᠦ ᠪᠦ ᠷ} : бүвэр бялзуухай «ᴛᴜʀ ibibik

ᴇɴɢ hoopoe ʀᴜs удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин өвөөлж»

бүгэх {ᠪᠦ ᠭᠭᠦ ᠬᠦ } «ᴛᴜʀ 1. saklanmak, gizlenmek; 2. titremek ᴇɴɢ

1. to hide out, to be hidden, to stay aside; 2. ʀᴜs 1. прятаться,

скрываться; 2. дрожать; трястись ᴍᴏɴ 1. нуугдах, далдлах,

хоргодох, гэтэх; 2. чичрэх, дагжих»

бүгээхэй sɢ бүгээхэйн ɢᴇɴ {ᠪᠥ ᠭᠡ ᠭᠡ ᠬᠡ ᠶ} «ᴛᴜʀ kukumav ᴇɴɢ little

owl ʀᴜs сыч ᴍᴏɴ шар шувууны багийн шувуу»

бүд sɢ бүдний ɢᴇɴ {ᠪᠦ ᠳᠡ} «ᴍᴏɴ нэг зүйл ууль шувуу»

бүднэ {ᠪᠦ ᠳᠦ ᠨ ᠡ } → бөднө

бүдүү {ᠪᠦ ᠳᠦ ᠦ } «ᴍᴏɴ нэг зүйл галуу»

бүргэд sɢ бүргэдийн ɢᴇɴ бүргэдүүд ᴘʟ {ᠪᠦ ᠷᠭᠦ ᠳ бүргүд} «ᴛᴜʀ

kartal ᴇɴɢ eagle ʀᴜs орѐл ᴍᴏɴ нэг зүйл махчин шувуу»

бүргэдчин sɢ бүргэдчиний ɢᴇɴ бүргэдчид ᴘʟ «ᴛᴜʀ kartalcı

(kartalları eğiterek onlanan avcı) ᴇɴɢ hunter who raise and train

golden eagles to hunt with them ʀᴜs беркутчи (охотник с

беркутом) ᴍᴏɴ бүргэдийг анд сургах хүн»

бүргэдэй sɢ бүргэдэйн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ atmaca kartalı ᴇɴɢ hawk eagle

ʀᴜs орѐл-карлик ᴍᴏɴ нэг зүйл бүргэд» < «ᴛᴜʀ kartalcık ᴇɴɢ

eaglet ʀᴜs орлик ᴍᴏɴ бахим бүргэд»

бүрд sɢ бүрдний ɢᴇɴ {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ бүридү} «ᴛᴜʀ vaha ᴇɴɢ oasis ʀᴜs

оазис; оазиса ᴍᴏɴ элсэн цөл говь дахь ус, ургамал, тойром

газар, баян»

бэгбаатар 1) «ᴛᴜʀ atmaca baykuş ᴇɴɢ hawk-owl ʀᴜs

ястребиная сова ᴍᴏɴ харсуун бэгбаатар» 2) «ᴛᴜʀ alaca baykuş

ᴇɴɢ earless owl ʀᴜs неясыть ᴍᴏɴ угалзан бэгбаатар»

80

80

бэгсрэг sɢ бэгсрэгийн ɢᴇɴ {ᠪᠡ ᠭ ᠰᠡ ᠷᠢ ᠭ} «ᴍᴏɴ ууль шувууны өөр

нэр»

бэсрэг {ᠪᠡ ᠰᠠ᠊ᠷᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ бэсэрэг} «ᴛᴜʀ melez, kırma, karışık ᴇɴɢ hybrid

ʀᴜs гибрид; гибридный ᴍᴏɴ эрлийз, саармаг, хоѐрын

хооронд»

бэтэг sɢ бэтгийн ɢᴇɴ {ᠪᠡᠳ᠋ᠠᠭᠡᠡ᠋ бэтэгэ} «ᴛᴜʀ kursak ᴇɴɢ crop,

craw (of a bird) ʀᴜs зоб (у птицы) ᴍᴏɴ шувууны хоолойн дор

байх идэш хадгалах, шингээх эрхтэн»

бяд {ᠪᠢ ᠣ ᠊᠊ᠨ бийад} «ᴍᴏɴ нэг зүйл нугас: хошуу шуумгай, бие

бяцхан загасаар хооллодог шувуу, мах нь нялуун учир

хүнсэнд хэрэглэдэггүй»

бяцхан {ᠪᠢ ᠶ᠊ᠢ ᠊ᠠᠠᠠ᠊ᠨ бичихан} «ᴛᴜʀ küçük, ufak, ufacık ᴇɴɢ

little, small, tiny ʀᴜs маленький, малый»

гаага {ᠭᠠ ᡍᠠ᠊ᠬ} «ᴍᴏɴ галуу зэрэг шувууны дуун»

гаагаа {ᠭᠠ ᡍᠠ᠊ᠭ ᠠ } «ᴛᴜʀ kara gözlü pufla ᴇɴɢ Steller's eider

ʀᴜs сибирская гага ᴍᴏɴ далайн нугасны язгуурын шувууны

ерөнхий нэр»

гавлан (< Russian каплун) «ᴛᴜʀ ımlık, enenmiş horoz ᴇɴɢ

capon ʀᴜs каплун (кастрированный петух) ᴍᴏɴ агталсан эр

тахиа»

гавьшир sɢ гавьшрын ɢᴇɴ «ᴍᴏɴ нэг зүйл гургуул»

Газрын Дундад тэнгис «ᴛᴜʀ Akdeniz ᴇɴɢ Mediterranean Sea

ʀᴜs Средиземное море»

галуу sɢ галууны ɢᴇɴ {ᠭᠠ ᠊ᠯᠠᡍᠣ галагу} «ᴛᴜʀ kaz ᴇɴɢ goose ʀᴜs

гусь» галуутан «ᴛᴜʀ kazımsılar ᴇɴɢ duck-like birds,

anseriforms ʀᴜs гусеобразные»

ганга sɢ гангын ɢᴇɴ {ᠭᠠ ᠩᠭ ᠠ гангг-а} «ᴍᴏɴ хар толгойтой

том элээ»

гангар {ᠭᠠ ᠠᢉᡍᠠ᠊ᠷ ганггар} «ᴍᴏɴ I. хамгийн нарийн ур

хийцтэй сайн чанарын шаазан; 2) хүндэт. аяга; II. гангар

гунгар хорш. (а.дотночлон хүүрнэх, ярилцах нь; б.нүүдлийн

шувууны дуугарах нь); III. гангар хун амьт. (монгол оронд

ирж зусдаг нэгэн зүйл хун)»

гандуу {ᠭᠠ ᠩᠳᠠ ᠭ ᠤ гандагу} «ᴛᴜʀ kurak, kuru ᴇɴɢ dry, arid ʀᴜs

засушливый, аридный, сухой, безводный ᴍᴏɴ бага зэргийн

гантай, хур бороо багатай»

гахуун «ᴛᴜʀ dalgıç ᴇɴɢ loon, diver ʀᴜs гагара ᴍᴏɴ ахууна»

гахуунтан «ᴛᴜʀ dalgıçkuşları ᴇɴɢ divers, loons ʀᴜs

гагарообразные» гахууныхан «ᴛᴜʀ dalgıçkuşları ᴇɴɢ divers,

loons ʀᴜs гагаровые» гахууна → гахуун

гиаглах {ᠭᠢ ᠶᠠ ᠭ ᠯ ᠠ ᠬ ᠤ } «ᴛᴜʀ (atmaca, çakır gibi yırtıcı kuşlar)

ötmek, ses çıkarmak ᴇɴɢ to make a sound (hawk) ʀᴜs издавать

звук (ястреб) ᴍᴏɴ хиаглах, харцгай, хяргуй зэрэг шувуу хиаг

хиаг гэж дуугарах»

гималайн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Himalaya; Himalaya'nın ᴇɴɢ Himalayan

ʀᴜs Гималаи; Гималаев, гималайский»

говь sɢ говийн ɢᴇɴ {ᠭᠣ᠊ᠪᠢ гоби} «ᴛᴜʀ çöl; Gobi Çölü ᴇɴɢ desert;

Gobi Desert ʀᴜs пустыня; пустыни; пустынный; пустыня

Гоби ᴍᴏɴ ургамал тачир, чийрэг, ус ховор, элс хайрган

хөрстэй хээр тал газар»

гогой sɢ гогойн ɢᴇɴ {ᠭᠣ ᠭ ᠤ ᠢ } «ᴛᴜʀ karabatak ᴇɴɢ cormorant and

shag ʀᴜs баклан ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» гогойныхон «ᴛᴜʀ

karabatakgiller ᴇɴɢ cormorants and shags ʀᴜs баклановые»

гогоог {ᠭᠣ ᠭ ᠤ ᠭ} «ᴛᴜʀ tavuk, sülün sesi ᴍᴏɴ тахиа, гургуул зэрэг

шувууны дуу»

годон ~ годон сүүл ~ годой сүүл {ᠭᠤ ᠳᠤ ᠩ годунг} «ᴛᴜʀ

koyunun dar kuyruk ucu ᴇɴɢ narrow tip of a tail (of sheep) ʀᴜs

бараний курдюк с узким концом ᴍᴏɴ хонины сүүлний

нарийн үзүүр, годгой»

гоѐо sɢ гоѐоны ɢᴇɴ {ᠭᠣ ᠶᠤ ᠭ ᠠ гойyy} «ᴛᴜʀ boyun tutulması

ᴇɴɢ crick (a painful muscular cramp or spasm of some part of the

body, as of the neck or back, making it difficult to move the part

affected) ʀᴜs растяжение мышц (существительное - боль в

шее или спине) ᴍᴏɴ нуруу, хүзүү хөших өвчин»

гоѐтуул «ᴛᴜʀ boyunçeviren ᴇɴɢ wryneck ʀᴜs вертишейка ᴍᴏɴ

гоѐхой, нэг зүйл тоншуул шувуу»

гоѐхой sɢ гоѐхойн ɢᴇɴ {ᠭᠣ ᠶᠤ ᠬ ᠠ ᠢ } «ᴛᴜʀ boyunçeviren ᴇɴɢ

wryneck ʀᴜs вертишейка ᴍᴏɴ гоѐтуул»

гол sɢ голын ɢᴇɴ {ᠭᠣ ᠊ᠣ ᠊ᠯ гоул} «ᴛᴜʀ ırmak (göl değil) ᴇɴɢ river,

river-bed ʀᴜs река; реки, речной ᴍᴏɴ газрын доорх болон

хөрсний уснаас эх авч өөрийн голдрил саваар байнга урсах

байгалийн урсгал ус»

гоогоо {ᠭᠣ ᠊ᠣ ᠠ } «ᴍᴏɴ гоѐ сайхан, их гоѐ гэхийг бага

хүүхдийн ярианд ингэж хэлнэ»

гоож {ᠭᠣ ᠣ ᠺᠢ } «ᴍᴏɴ ~ тахиа: тахианы нэг зүйл»

гоорбис sɢ гоорбисын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ arıcıl ᴇɴɢ honey buzzard ʀᴜs

осоед ᴍᴏɴ гоорвис, нэг зүйл махчин шувуу»

гоорвис sɢ гоорвисын ɢᴇɴ {ᠭᠣ ᠣ ᠷᠪᠢ ᠰ} I «ᴛᴜʀ arıcıl ᴇɴɢ honey

buzzard ʀᴜs осоед ᴍᴏɴ гоорбис, нэг зүйл махчин шувуу» < II

«ᴛᴜʀ bir tür toy ᴇɴɢ a kind of bustard ʀᴜs вид дрофы ᴍᴏɴ нэг

зүйл тоодог шувуу»

гоюу sɢ гоюуны ɢᴇɴ {ᠭᠣ ᠶᠤ ᠤ гойуу} «ᴛᴜʀ koya [Osmanlıca:

ه وي ,Kazakça: қоя ; Kırgızca: коѐ] ᴇɴɢ pellet, bird pellet ; ق

casting (in falconry) ʀᴜs погадка ᴍᴏɴ махчин шувууны

амнаасаа гаргаж хаясан сэг зэм»

Гренланд sɢ гренландын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Grönland; Grönland'ın ᴇɴɢ

Greenland; of Greenland ʀᴜs Гренландия; Гренландии,

гренландский»

гуйбанга → гуйванга

гуйванг → гуйванга

гуйванга sɢ гуйвангын ɢᴇɴ {ᠭᠤ ᠶᠢ ᠪᠠ ᠩᠭ ᠤ } «ᴛᴜʀ kulaklı baykuş

ᴇɴɢ eared owl ʀᴜs ушастая сова ᴍᴏɴ шар шувуутай төстэй,

бие бяцхан шувуу»

гуйвангуй → гуйванга

гуйвангуу → гуйванга

гунгар {ᠭᠣ ᠊ᠠᢉᡍᠠ᠊ᠷ} «ᴍᴏɴ I. нэг зүйл галуу шувуу; II. гунгар

гангар / гангар гунгар хорш. (а.дотночлон хүүрнэх, ярилцах

нь»

81

81

гурав sɢ {ᠭᠤ ᠷᠪᠠ } гурван ᴏʙʟ {ᠭᠤ ᠷᠪᠠ ᠨ} «ᴛᴜʀ üç ᴇɴɢ three ʀᴜs три

ᴍᴏɴ хоѐр дээр нэгийг нэмсэн тооны нэр»

гурвалж {ᠭᠤ ᠷᠪᠠ ᠯ ᠺᠢ } «ᴛᴜʀ saz ᴇɴɢ spikerush, spikesedge

(Eleocharis) ʀᴜs ситняг ᴍᴏɴ улалжтан (өлөнтөн) овгийн

намаг, хужирлаг нугад ургадаг, утаслаг нарийн гурвалжин

иштэй, хөндлөн нимгэн судал бүхий ургамал»

гургуул sɢ гургуулын ɢᴇɴ {ᠭᠣ ᠊᠊ᠷᡍ ᠣ ᠊ᠣ ᠊ᠯ гургуул} «ᴛᴜʀ sülün ᴇɴɢ

pheasant ʀᴜs фазан ᴍᴏɴ газар ухаж үүр барьдаг, тахиатай

төстэй шувуу» гургуулынхан «ᴛᴜʀ sülüngiller ᴇɴɢ pheasant-

like birds ʀᴜs фазановые» гургуулдай → гургуул

гуужих {ᠭᠤ ᠤ ᠺᠢ ᠬ ᠤ гуужи} «ᴛᴜʀ tülemek, tüy dökmek; kıl

dökmek ᴇɴɢ to moult ʀᴜs линять (о птицах), слинять (о

птицах) ᴍᴏɴ амьтны хуучин үс ноос, өд өрвөлөг, хальс зэрэг

нь зулгаран унах»

гүеэ sɢ гүеэний ɢᴇɴ {ᠭᠦ ᠶᠦ ᠭᠡ } «ᴛᴜʀ kursak (hayvanlarda yemek

borusu üzerinde bulunan balon şeklindeki yiyecek deposu) ᴇɴɢ

crop (a pouch-like part of the alimentary tract of some birds (and

some other animals), used to store food before digestion, or for

regurgitation; a craw) ʀᴜs зоб ᴍᴏɴ шувуу, амьтанд байх идэш

түр агуулах уутлаг эрхтэн, хөеө»

гүеэт «ᴛᴜʀ kursaklı ᴇɴɢ cropped ʀᴜs с зобом ᴍᴏɴ гүеэ бүхий»

гүлин {ᠬᠥ ᠊᠊ᠯ ᠊ᠢ ᠊᠊ᠨ} «ᴍᴏɴ нэгэн зүйлийн нугас»

гэзэг {ᠭᠡ᠊ᠺ᠊ᠢ᠊ᠭᠡᠡ᠋ гэжигэ} «ᴛᴜʀ örük ᴇɴɢ plait, tress, braid, pigtail,

queue (a braided plait of hair) ʀᴜs коса (вид укладки волос,

при которой волосы собираются в несколько прядей и затем

переплетаются) ᴍᴏɴ хүний толгойд ургуулсан урт үс»

гэзэгт {ᠭᠡ᠊ᠺ᠊ᠢ᠊ᠭᠡᠳᠣ} «ᴛᴜʀ örüklü ᴇɴɢ pigtailed ʀᴜs с косой ᴍᴏɴ гэзэг

бүхий»

Гэймбел sɢ гэймбелийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Gambel'in ᴇɴɢ Gambel's ʀᴜs

Гамбела, Гэмбела»

гэр sɢ гэрийн ɢᴇɴ {ᠭᠡ ᠷ гэр} «ᴛᴜʀ ev; yurt ᴇɴɢ house; yurt ʀᴜs

дом, юрта; дома»

гэршүүлсэн «ᴛᴜʀ evcil ᴇɴɢ domestic ʀᴜs домашний»

гэсрүү {ᠭᠡ ᠰᠠ᠊ᠷᠣ } «ᴍᴏɴ нэг зүйл нугас»

Дагуур sɢ дагуурын ɢᴇɴ {ᠳᠠ ᠭ ᠤ ᠷ дагур} «ᴛᴜʀ Dağurya;

Dağurya'nın ᴇɴɢ Dauria; of Dauria, Daurian, Dahurian ʀᴜs

Даурия; Даурии, даурский, дагурский, дахурский»

далавч sɢ далавчийн ɢᴇɴ {ᠲᠠ᠊ᠯᠠᠪᠶ᠊ᠢ далабчи} «ᴛᴜʀ kanat ᴇɴɢ

wing ʀᴜs крыло ᴍᴏɴ жигүүртэн амьтны нисэх даль, жигүүр»

далавчгүй {ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠪᠶᠢ ᠦᠭᠡ ᠶ} «ᴛᴜʀ kanatsız ᴇɴɢ wingless ʀᴜs

бескрылый ᴍᴏɴ далавч байхгүй»

далавчит {ᠲᠠ᠊ᠯᠠᠪᠶ᠊ᠢ᠊ᠳᠣ} «ᴛᴜʀ kanatlı ᴇɴɢ winged ʀᴜs с крылом, -

окрылый ᴍᴏɴ далавч бүхий» цагаан далавчит «ᴛᴜʀ ak

kanatlı ᴇɴɢ white-winged ʀᴜs с белым крылом ᴍᴏɴ цагаан

далавч бүхий»

далай sɢ далайн ɢᴇɴ {ᠳᠠ ᠯ ᠠ ᠢ далаи} «ᴛᴜʀ okyanus, büyük

deniz ᴇɴɢ ocean ʀᴜs океан; океана ᴍᴏɴ тив, хуурай газруудыг

хүрээлж дэлхийн бөмбөрцгийн гадаргыг хучиж оршдог усан

давхарга»

дан {ᠳᠠ ᠩ данг} «ᴛᴜʀ tek ᴇɴɢ simple, single ʀᴜs одиночный,

одинарный, не имеющий пары ᴍᴏɴ ганц, өрөөсөн, давхар

бус»

данан {ᠳᠠ ᠨ ᠠ ᠨ} : данан бялзуухай «ᴛᴜʀ ibibik ᴇɴɢ hoopoe ʀᴜs

удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин өвөөлж»

данс sɢ данстай ᴄᴏᴍ {ᠲᠠᠠᢉᠰ᠊ᠨ дангса} «ᴛᴜʀ hesap, kayıt ᴍᴏɴ

аливаа зүйлийн тоо бүртгэл, нэр ус, хэрэг явдлыг баримт

болгон жагсаан тэмдэглэж бичих зүйл»

дарагч {ᠳᠠ ᠷᠤ ᠭ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ basıcı ᴍᴏɴ дарах үйлийг гүйцэтгэгч»

дарам {ᠳᠠ ᠷᠠ ᠮ ᠠ дарум-а} «ᴛᴜʀ genişlik, en ᴇɴɢ width, breadth

ʀᴜs ширина ᴍᴏɴ хүн, амьтны нуруу дагуу газар»

диваажин sɢ диваажингийн ɢᴇɴ {ᠳ᠋ᠢᠸᠠᠺᠠᠨ дебажин < Tibetan

བདེ་བ་ཅན bde ba can} «ᴛᴜʀ cennet ᴇɴɢ paradise ʀᴜs рай; рая,

райский ᴍᴏɴ бурхны орон, жаргалант орон, сайн үйлийн

үрээр төрөх амгалангийн орон»

доголон {ᠲᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ догуланг} «ᴛᴜʀ topal, aksak ᴇɴɢ lame ʀᴜs

хромой ᴍᴏɴ жигд бус гишгэн хазганаж явдаг»

дорно sɢ дорнын ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊᠊ᠨᠠ дорун-а} «ᴛᴜʀ doğu ᴇɴɢ east;

eastern ʀᴜs восток; востока, восточный ᴍᴏɴ зүүн зүг»

дорнод sɢ дорнодын ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠨ᠋ᠠᠳᠣ дорунату} «ᴛᴜʀ doğu ᴇɴɢ

east; eastern ʀᴜs восток; востока, восточный ᴍᴏɴ дорно зүг,

дорно зүгт байгаа»

дорнот sɢ дорнотын ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠨ᠋ᠠᠳᠣ дорунату} «ᴛᴜʀ doğu ᴇɴɢ

east; eastern ʀᴜs восток; востока, восточный ᴍᴏɴ дорно зүг,

дорно зүгт байгаа»

дотонт sɢ дотонтын ɢᴇɴ {ᠳᠣ ᠲ ᠤ ᠨ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ pelikan ᴇɴɢ pelican

ʀᴜs пеликан ᴍᴏɴ нэг зүйл хотон шувуу»

дөр sɢ дөрний ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊᠊ᠢ᠊᠊ᠷ дөрү} «ᴛᴜʀ burunsalık ᴇɴɢ nose ring

(a ring affixed to the snout of cattle, to make them follow

immediately when a chain is attached to the ring) ʀᴜs ноздревое

кольцо (для быка) ᴍᴏɴ малын хамрыг цоолон шургуулсан

мод»

дөрт {ᠲᠣ᠊᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠳᠣ} «ᴛᴜʀ burunsalıklı ᴇɴɢ nose ringed ᴍᴏɴ дөртэй,

дөр бүхий»

дронт «ᴛᴜʀ dodo ᴇɴɢ dodo ʀᴜs дронт ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

дуу sɢ дуун ᴏʙʟ дууны ɢᴇɴ {ᠳᠠ ᠭ ᠤ дагу} «ᴛᴜʀ ses; şarkı ᴇɴɢ

sound, voice; song ʀᴜs звук, звон, голос; песня ᴍᴏɴ сонсох

эрхтэнд өртөх авиа чимээ»

дуугарах {ᠳᠤ ᠤ ᠭ ᠠ ᠷᠬ ᠤ } «ᴛᴜʀ ötmek, ses çıkarmak ᴇɴɢ to make a

sound ʀᴜs издавать звук ᴍᴏɴ дуу чимээ гарах»

дуут {ᠲᠠᡍᠣ᠊ᠳᠣ} «ᴛᴜʀ sesli ᴇɴɢ voiced ʀᴜs голос, с голосом,

голосистый ᴍᴏɴ дуу бүхий»

дух sɢ духны ɢᴇɴ {ᠳᠤ ᠬ ᠤ духу} «ᴛᴜʀ alın ᴇɴɢ forehead ʀᴜs лоб

ᴍᴏɴ нүднээс дээших магнайн тус газар»

духт «ᴛᴜʀ alınlı ᴇɴɢ foreheaded ʀᴜs с лбом ᴍᴏɴ дух бүхий»

дүлий {ᠳᠦ ᠯ ᠡ ᠶ} «ᴛᴜʀ sağır ᴇɴɢ deaf ʀᴜs глухой ᴍᴏɴ чих

сонсголгүй буюу сонсгол муутай»

82

82

дэвлээ {ᠳᠡ ᠪᠡ ᠯ ᠡ} «ᴛᴜʀ alaca balıkçıl ᴇɴɢ pond heron ʀᴜs

прудовая цапля ᴍᴏɴ цагаан сахлаг дэглий»

дэвүүр sɢ дэвүүрийн ɢᴇɴ {ᠳᠡ ᠪᠢ ᠭᠦ ᠷ дэбигүр} «ᴛᴜʀ yelpaze ᴇɴɢ

fan ʀᴜs веер ᴍᴏɴ сэрүүцүүлэхээр сэвэх хэрэгсэл»

дэвүүрт «ᴛᴜʀ yelpazeli ᴇɴɢ fanned ʀᴜs с веером ᴍᴏɴ дэвүүр

бүхий »

дэгдлий {ᠳᠡ ᠭ ᠳᠡ ᠯ ᠡ ᠶ} «ᴍᴏɴ далайн цахлайн өөр нэр»

дэгдэнэ {ᠳᠡ ᠭ ᠳᠦ ᠨ ᠡ } «ᴛᴜʀ bıldırcın yavrusu, yavru bıldırcın ᴇɴɢ

young quail ʀᴜs птенец перепела ᴍᴏɴ бөднө шувууны

дэгдээхэй»

дэгдээхэй sɢ дэгдээхэйн ɢᴇɴ {ᠳᠡ ᠭ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠬᠡ ᠶ} «ᴛᴜʀ henüz

uçamayan genç kuş ᴇɴɢ fledgling (a young bird which has just

developed its flight feathers [notably wings]) ʀᴜs оперившийся

птенец ᴍᴏɴ хараахан нисэж чадахгүй шувууны зулзага»

дэглий sɢ дэглийн ɢᴇɴ {ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠶ дэгэлэи} «ᴛᴜʀ balıkçıl ᴇɴɢ

heron ʀᴜs цапля ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» дэглийнхэн «ᴛᴜʀ

balıkçılgiller ᴇɴɢ herons and egrets ʀᴜs цаплевые» дэглийтэн

{ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠶᠢ ᠲ ᠡ ᠨ} «ᴛᴜʀ balıkçıllar ᴇɴɢ herons and egrets ʀᴜs

цаплеобразные ᴍᴏɴ өрөвтас хэлбэртний овгийн усны

шувуу»

дэглэй «ᴛᴜʀ yeşil sırtlı balıkçıl ᴇɴɢ green-backed heron ʀᴜs

зелѐная кваква ᴍᴏɴ ногоовор дэглий»

дэглээ {ᠲᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠡ ᠢ } «ᴛᴜʀ ak balıkçıl ᴇɴɢ egret ʀᴜs белая цапля

ᴍᴏɴ хурган цагаан дэглий»

дэгэл {ᠳᠡ ᠭᠡ ᠯ} «ᴛᴜʀ sığır balıkçılı ᴇɴɢ cattle egret ʀᴜs малая

чепура ᴍᴏɴ үхэр дэглий»

дэл sɢ дэлийн ɢᴇɴ {ᠳᠡ ᠯ дэл} «ᴛᴜʀ yele ᴇɴɢ mane (of a horse)

ʀᴜs грива; гривы ᴍᴏɴ адуу, луус, илжиг зэргийн амьтны

хүзүү сэрвээний дээгүүр тууш ургасан урт хялгас»

дэлт {ᠳᠡ ᠯ ᠲ ᠦ дэлтү} «ᴛᴜʀ yeleli ᴇɴɢ maned ʀᴜs с гривой ᴍᴏɴ

дэл бүхий»

дэрж {ᠲᠠ᠊ᠷ᠊ᠺ᠊ᠢ } «Sibirya kadife ördeği ᴇɴɢ Siberian white-winged

scoter, Siberian scoter ʀᴜs азиатский горбоносый турпан ᴍᴏɴ

ангирын өөр нэр, дөрт нугас»

Еврази sɢ евразийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Avrasya; Avrasya'nın ᴇɴɢ

Eurasia; of Eurasia, Eurasian ʀᴜs Евразия; Евразии,

евразийский»

Европ sɢ европын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Avrupa; Avrupa'nın ᴇɴɢ Europe;

of Europe, European ʀᴜs Европа; Европы, европейский»

ерд sɢ ердийн ɢᴇɴ {ᠶᠡ ᠷᠦ ᠳᠡ} «ᴛᴜʀ olağan ᴇɴɢ usual ʀᴜs

обычный»

ѐгос {ᠶᠣ ᠭ ᠤ ᠰ} «ᴍᴏɴ нэг зүйл тогос шувуу»

ѐж {ᠶᠣ ᠊᠊ᠺᠣ , ᠶᠣ ᠊᠊ᠺ᠊ᠢ йожи} «ᴍᴏɴ Хятад нутагт амьдардаг

гургуулын язгуурын нэгэн зүйл шувуу; өмнөч шувуу; нуруу

ба хэвлээрээ хар цагаан холилдсон цоохор өнгөтэй, хүрэн

өрөвлөгтэй, шар хөлтэй»

ѐл sɢ ѐлын ɢᴇɴ {ᠶᠣ ᠯ ᠤ йолу} 1) «ᴛᴜʀ sakallı akbaba ᴇɴɢ bearded

vulture ʀᴜs бородач, ягнятник ᴍᴏɴ ооч ѐл, сахалт ѐл (нэг зүйл

махчин шувуу)» 2) «ᴛᴜʀ akbaba ᴇɴɢ vulture ʀᴜs гриф ᴍᴏɴ тас

(нэг зүйл махчин шувуу)» ѐлон «ᴛᴜʀ küçük akbaba ᴇɴɢ

Egyptian vulture ʀᴜs стервятник ᴍᴏɴ нэг зүйл махчин шувуу»

ѐсхон ?

жава «ᴛᴜʀ Cava ᴇɴɢ Javan ʀᴜs яванский»

жагар sɢ жагарын ɢᴇɴ {ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠷ жагар} «ᴛᴜʀ Hindistan; Hint ᴇɴɢ

India; Indian ʀᴜs Индия; Индии, индиец ᴍᴏɴ энэтхэг; цагаан

хятад»

жад sɢ жадан ᴏʙʟ жадны ɢᴇɴ {ᠹᠢ ᠳᠠ жида} «ᴛᴜʀ mızrak, kargı,

cirit, zıpkın, süngü, kasatura, çıta ᴇɴɢ spear, lance ʀᴜs копьѐ,

пика, штык ᴍᴏɴ хурц үзүүр, урт иштэй чичих, бүлэх, хатгах

зэвсэг»

жанч {ᠸᠠᠠᢉᠶ᠊ᠢ жангчи} «ᴍᴏɴ баринтаг, боолт»

жив sɢ живийн ɢᴇɴ {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ xxx} «ᴛᴜʀ kurnaz, muzip ᴇɴɢ

cunning ʀᴜs хитрый ᴍᴏɴ арга заль, ов мэх»

жигүүр sɢ жигүүрийн ɢᴇɴ {ᠹᠢ ᠭᠦ ᠷ жигүр} «ᴛᴜʀ kanat ᴇɴɢ wing

ʀᴜs крыло ᴍᴏɴ шувууны далавч»

жигүүргүй {ᠹᠢ ᠭᠦ ᠷ ᠦᠭᠡ ᠶ} «ᴛᴜʀ kanatsız ᴇɴɢ wingless ʀᴜs

бескрылый ᴍᴏɴ жигүүр байхгүй»

жигүүрт {ᠹᠢ ᠭᠦ ᠷᠲ ᠦ } «ᴛᴜʀ kanatlı ᴇɴɢ winged ʀᴜs с крылом, -

окрылый ᴍᴏɴ жигүүр бүхий, далавч бүхий»

жижиг {ᠹᠢ ᠺᠢ ᠭ жижиг} «ᴛᴜʀ küçük, ufak ᴇɴɢ little, small ʀᴜs

маленький, мелкий, малый ᴍᴏɴ хэвийнээс бага»

жинхэнэ {ᠹ᠊ᠢ ᠊ᠩᢉᠢ ᠨᠢ жингхини} «ᴛᴜʀ gerçek ᴇɴɢ real ʀᴜs

настоящий, подлинный, действительный»

жороо sɢ жорооны ɢᴇɴ {ᠹ᠊ᠢ ᠊᠊ᠷᠣ ᠊᠊ᠭ ᠠ жируг-а} «ᴛᴜʀ yorga

ᴇɴɢ ambler (a slow-moving, comfortable horse or mule) ʀᴜs

иноходец (конь, бегущий иноходью) ᴍᴏɴ морины явдал:

адуу, илжиг, луус зэргийн нэгэн зүйл явдлын нэр, нэгэн

алхамдаа зүүн этгээдийн хоѐр хөл, нөгөө алхамдаа баруун

этгээдийн хоѐр хөлийг тус тус зэрэг гишгэж сайвраас хурдан

явах»

жүнс sɢ жүнсийн ɢᴇɴ {ᠹᠦ ᠩᠰᠦ } «ᴍᴏɴ тогоруу шувууны өөр

нэр»

Жэймс sɢ жэймсийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ James; James'in ᴇɴɢ James;

James's, of James [Harry Berkeley James (1846–1892) British

businessman in Chile and ornithologist] ʀᴜs Джеймс;

Джеймса»

заам sɢ заамны ɢᴇɴ {ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠮ ᠠ жагам-а} «ᴛᴜʀ yaka ᴇɴɢ collar,

lapel ʀᴜs воротник; передняя часть ворота халата, часть

одежды, покрывающая шею ᴍᴏɴ дээл, хувцасны энгэр

харааны уулзар, хоолойн товч торгох газраас дооших хэсэг

газар»

заамт {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ xxx} «ᴛᴜʀ yakalı ᴇɴɢ collared ʀᴜs с воротником

ᴍᴏɴ заам бүхий»

загал {ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠯ жагал} «ᴛᴜʀ ak ala, renkli hayvan, beyaz ve farklı

renkli olan ᴇɴɢ white-pied, a kind of white colour with brown on

the face ʀᴜs бело-пѐстрый, масть или цвет который является

белый с примесью разных, т.е. можно сказать

приблизительно беловатый ᴍᴏɴ цагаан өнгө, зүсэнд хүрэн

бор өнгө, сор уусан хольцолдсон нь»

83

83

загалай sɢ загалайн ɢᴇɴ {ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠠ ᠶ} 1) «ᴛᴜʀ yılan kartalı ᴇɴɢ

snake-eagle ʀᴜs змееяд ᴍᴏɴ могойч бүргэд» 2) «ᴛᴜʀ deniz

kartalı ᴇɴɢ sea eagle ʀᴜs орлан ᴍᴏɴ нөмрөгбүргэд»

загар {ᠹᠠ ᠭ ᠠ ᠷ ᠠ } «ᴍᴏɴ ятууны төрлийн шувуу»

загас sɢ загасны ɢᴇɴ {ᠹ᠊ᠢ ᠊ᡍᠠᠰᠣ жигасу} «ᴛᴜʀ balık ᴇɴɢ fish ʀᴜs

рыба; рыбы, рыбный ᴍᴏɴ заламгайгаар амьсгалдаг, усанд

оршдог амьтны ерөнхий нэр»

загасчин ~ загасч {ᠹᠢ ᠭ ᠠ ᠰᠤ ᠶᠢ ᠨ ~ ᠹᠢ ᠭ ᠠ ᠰᠤ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ balıkçı ᴇɴɢ

fisher ʀᴜs рыбак ᴍᴏɴ загас барьж аж төрөгч, загас агнадаг

хүн»

залаа {ᠸᠠ᠊ᠯᠠ᠊ᠭ ᠠ жалаг-а} «ᴛᴜʀ ibik, tepelik ᴇɴɢ crest ʀᴜs

хохол ᴍᴏɴ малгайн цацаг; өвс ургамлын түрүүнд ургах

сахал»

залаат {ᠲᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠣ тогоруу} «ᴛᴜʀ ibikli, tepelikli, tepeli ᴇɴɢ crested

ʀᴜs хохлатый; с хохлом ᴍᴏɴ залаа бүхий»

залуу {ᠹᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠤ жалагу} «ᴛᴜʀ genç ᴇɴɢ young, younger ʀᴜs

молодой, юный ᴍᴏɴ хүн, амьтан, мод, ургамал зэрэг амьд

юмны нас хөгшрөөгүй бага идэр байгаа нь»

замба sɢ замбын ɢᴇɴ {ᠹᠠ ᠮ ᠪᠠ } «ᴛᴜʀ Moğol agaması ᴇɴɢ

Mongolia rock agama (Paralaudakia stoliczkana) ʀᴜs агама

Столички ᴍᴏɴ нэг зүйл гүрвэл»

зангит sɢ зангитын ɢᴇɴ {ᠹᠠ ᠩᠭᠢ ᠲ ᠤ } «ᴍᴏɴ гургуулын нэг зүйл,

хяргуул»

зараг sɢ заргийн ɢᴇɴ {ᠬ ᠻᠠ᠊ᠷᠠ᠊ᠬ} «ᴛᴜʀ çulluk ᴇɴɢ woodcock ʀᴜs

вальдшнеп ᴍᴏɴ нэг зүйл цууцаль шувуу»

захлай sɢ захлайн ɢᴇɴ {ᠹᠠ ᠬ ᠠ ᠯ ᠠ ᠶ} 1) «ᴛᴜʀ kara ayaklı martı ᴇɴɢ

kittiwake ʀᴜs моевка ᴍᴏɴ цахлай шувууны өөр нэр» 2) «ᴛᴜʀ

martı ᴇɴɢ gull ʀᴜs чайка ᴍᴏɴ цахлай» захлайнхан «ᴛᴜʀ

korsanmartıgiller ᴇɴɢ skuas ʀᴜs поморниковые»

зашин sɢ зашингийн ɢᴇɴ {ᠹᠠ ᠰ ᠢ ᠨ} «ᴛᴜʀ gece balıkçılı ᴇɴɢ

night-heron ʀᴜs кваква ᴍᴏɴ нэг зүйл дэглий шувуу»

зосол sɢ зослын ɢᴇɴ {ᠹᠣ ᠊ᠰᠣ᠊ᠯ} «ᴍᴏɴ нэг зүйл ураацай»

зөгий sɢ зөгийн ɢᴇɴ {ᠹᠥ ᠭᠡ ᠢ жөгэи} «ᴛᴜʀ arı, bal arısı ᴇɴɢ bee

ʀᴜs пчела ᴍᴏɴ цэцгийн тоосоор хооллодог, бал цуглуулдаг

амьтан»

зөгийч → зөгийчин

зөгийчин sɢ зөгийчний ɢᴇɴ {ᠹᠥ ᠭᠡ ᠶᠢ ᠶᠢ ᠨ} «ᴛᴜʀ arıcı ᴇɴɢ

beekeeper ʀᴜs пасечник ᴍᴏɴ зөгий үржүүлэгч»

зураас sɢ зураасны ɢᴇɴ {ᠹᠢ ᠷᠤ ᠭ ᠠ ᠰᠤ жиругасу} «ᴛᴜʀ çizgi ᴇɴɢ

stripe, streak ʀᴜs полоса ᴍᴏɴ будаг, үзүүртэй юмаар шүргэж

гаргасан ором, мөр, тодорхой ор мөр бүхий шугам»

зурааст {ᠹᠢ ᠷᠤ ᠭᠠ ᠰᠤ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ çizgili ᴇɴɢ striped ʀᴜs с полосами

ᴍᴏɴ зураас бүхий»

зусаг sɢ зусгийн ɢᴇɴ {ᠹᠤ ᠰ ᠠ ᠭ жусаг} «ᴛᴜʀ üç yaşındaki keçi ᴇɴɢ

three-year old goat ʀᴜs трѐхлетняя коза ᴍᴏɴ гурван настай

ямаа»

зуун sɢ зууны ɢᴇɴ {ᠹᠠ ᠭ ᠤ ᠨ жагун} «ᴛᴜʀ yüzyıl, asır; yüz ᴇɴɢ

century; hundred ʀᴜs века; сто ᴍᴏɴ цаг хугацааны зуун

жилийн үечлэл; нэгэн зуун жил»

зуунхурга «ᴛᴜʀ bozbaş kızkuşu ᴇɴɢ grey-headed lapwing ʀᴜs

серый чибис»

зүсэг sɢ зүсгийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Doğu gökkuzgunu ᴇɴɢ dollarbird ʀᴜs

широкорот ᴍᴏɴ сүсэгт, нэг зүйл шувуу» зүсэгтэн «ᴛᴜʀ

gökkuzgunumsular ᴇɴɢ rollers ʀᴜs ракшеобразные»

зүсгийнхэн «ᴛᴜʀ gökkuzgungiller ᴇɴɢ rollers ʀᴜs

сизоворонковые»

зэв sɢ зэвийн ɢᴇɴ {ᠸᠠᠪᠡᠡ᠋ жэбэ} I «ᴛᴜʀ temren, ok ucu ᴇɴɢ

arrowhead ʀᴜs наконечник стрелы ᴍᴏɴ харвуулын сумны

үзүүрийн хурц ирт мэс»

зэв sɢ зэвийн ɢᴇɴ {ᠸᠠᠪ жибэ} II «ᴛᴜʀ demir pası ᴇɴɢ rust

(corrosion of metal) ʀᴜs ржа, ржавчина ᴍᴏɴ төмөрлөгийн

зүйлд гарсан улбар хүрэн хаг»

зэрлэг {ᠹᠠ᠊ᠷ᠊ᠯ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ жэрлиг} «ᴛᴜʀ yabani ᴇɴɢ wild (not domesticated)

ʀᴜs дикий, необъезженный, необученный»

зэрлэгшир sɢ зэрлэгшрийн ɢᴇɴ {ᠹᠠ ᠷᠯ ᠢ ᠺᠱ ᠡ ᠷ} «ᴛᴜʀ benekgaga

ördek ᴇɴɢ spot-billed duck ʀᴜs пестроносая кряква ᴍᴏɴ нэг

зүйл нугас»

зээрд {ᠸᠠᠭᠡ᠊ᠷᠳ᠊ᠨ жэгэрдэ} «ᴛᴜʀ kızıl sarı ᴇɴɢ red, sorrel, ginger ʀᴜs

рыжий ᴍᴏɴ адууны нэг зүйл зүс: өнгө улаан хүрэн, холоос

харахад бараан мэт харагдана»

иберийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ İberya; İberya'nın ᴇɴɢ Iberia; of Iberia,

Iberian ʀᴜs Иберия; Иберии, иберийский»

идлэг sɢ идлэгийн ɢᴇɴ {ᠢᠳᠡ ᠯ ᠭᠦ идэлгэ} «ᴛᴜʀ ütelgi, ulu doğan

ᴇɴɢ saker falcon ʀᴜs балобан ᴍᴏɴ нэг зүйл шонхор шувуу»

идэх {ᠢᠳᠡ ᠬᠦ идэкү} «ᴛᴜʀ yemek, bir şeyler yemek ᴇɴɢ to eat

ʀᴜs есть, кушать ᴍᴏɴ хүн, амьтан юмыг зажлан, хоол тэжээл

болгон хэрэглэх»

идэш {ᠢᠳᠡ ᠰᠢ идэси} «ᴛᴜʀ yemek, yiyecek, yem, erzak ᴇɴɢ food,

meal, provisions, prey ʀᴜs еда, питание, еда, пища, кушанье,

корм, провизия ᴍᴏɴ хүн, амьтны хоол болгон идэх юм»

идэшт {ᠢᠳᠡ ᠰᠢ ᠲ ᠦ } «ᴛᴜʀ yemekli ᴇɴɢ fooded ʀᴜs с едой ᴍᴏɴ

идэш бүхий»

император «ᴛᴜʀ imparator ᴇɴɢ emperor ʀᴜs император»

иржуухай {ᠢᠷᠺᠤ ᠤ ᠬ ᠠ ᠶ} «ᴍᴏɴ бөднө шувууны өөр нэр»

Испани «ᴛᴜʀ İspanya; İspanya'nın ᴇɴɢ Spain; of Spain, Spanish

ʀᴜs Испания; Испании, испанский»

ит sɢ итийн ɢᴇɴ {ᠢᠲᠡ} «ᴛᴜʀ ibibik ᴇɴɢ hoopoe ʀᴜs удод ᴍᴏɴ

бөвөөлжин өвөөлж»

итэлгэн → идлэг

Кавказ sɢ кавказын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Kafkas; Kafkas'ın ᴇɴɢ Caucasia;

of Caucasia, Caucasian ʀᴜs Кавказ; Кавказа, кавказский»

Канад sɢ канадын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Kanada; Kanada'nın ᴇɴɢ Canada;

of Canada ʀᴜs Канада; Канады, канадский»

84

84

Кариб sɢ карибын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Karayipler; Karayipler'in ᴇɴɢ

Caribbean (Sea); of Caribbean (Sea), Caribbean ʀᴜs Карибы;

Карибы, карибский»

Каспи sɢ каспийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Hazar; Hazar'ın ᴇɴɢ Caspian ʀᴜs

Каспий; Каспия, каспийский»

-лаг / -лэг / -лог / -лөг {ᠯᠢ ᠭ лиг} «ᴛᴜʀ -li/lı/lu/lü ᴇɴɢ suffix:

uses nouns to form adjectives and nouns denoting abundance of

the base term»

лагс {ᠯᠠᠠᠠᠰ᠊ᠨ лагса} «ᴍᴏɴ хүнд нүсэр»

лам sɢ ламын ɢᴇɴ {ᠯᠠ᠊ᠮ ᠊ᠨ лама} «ᴛᴜʀ lama ᴇɴɢ lama ʀᴜs лама

ᴍᴏɴ шашны эрдэм ном, номлол, бясалгалаар гүн гүнзгий

хувраг, ламын шашны санваар сахисан хүн»

лан «ᴍᴏɴ тахианы төрлийн нэг зүйл шувуу»

луу sɢ лууны ɢᴇɴ {ᠯᠤ ᠤ луу} «ᴛᴜʀ ejder, ejderha ᴇɴɢ dragon ʀᴜs

дракон ᴍᴏɴ дорно зүгийн ард түмний домог яриа, үлгэрт

гардаг гайхамшигт хүч чадалт амьтан, бие урт, хайрстай,

эвэртэй, дөрвөн хөлтэй, алхах, нисэх, умбан шумбах ба үүл

гаргаж бороо оруулах идтэй гэлцдэг»

лус sɢ лусын ɢᴇɴ {ᠯᠤ ᠤ ᠰ луус} «ᴛᴜʀ lus (budizmde su ruhu,

gulyabani, cin) ᴇɴɢ lus (spirit of water) ʀᴜs лус (дух воды) ᴍᴏɴ

1) газар дэлхий, уул усны эзэд, лусыг монголд морьтой

хүний дүрээр зурж тахих явдал урьд үлэмжхэн байсан; 2)

бурхны шашны ѐсны газар усанд оршигч хүн бусын амьтан»

лусч {ᠯᠤ ᠤ ᠰᠶᠢ } «ᴛᴜʀ lusçu ᴇɴɢ luser ʀᴜs лусник»

магнай {ᠮᠠ ᠩᠨ ᠠ ᠶ мангнаи} «ᴛᴜʀ alın ᴇɴɢ forehead ʀᴜs лоб ᴍᴏɴ

манлай»

магнайт {ᠮᠠ ᠩᠨ ᠠ ᠶᠢ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ alınlı ᴇɴɢ fronted, foreheaded ʀᴜs с

лбом ᴍᴏɴ магнай бүхий» цагаан магнайт «ᴛᴜʀ ak alınlı ᴇɴɢ

white-foreheaded ʀᴜs с белым лбом»

Мадагаскар sɢ мадагаскарын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Madagaskar ᴇɴɢ

Madagascar ʀᴜs Мадагаскар; Мадагаскара, мадагаскарский»

малайн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Malay, Malaya; Malaya'nın ᴇɴɢ Malay,

Malaya; of Malay, of Malaya ʀᴜs малаец; малайца,

малайский»

манач {ᠮᠠ ᠨ ᠠ ᠶᠢ } «ᴍᴏɴ тахианы өөр нэр»

мандир sɢ мандирын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ mandalina? ᴇɴɢ mandarin

orange? ʀᴜs мандарин (Citrus reticulata)? ᴍᴏɴ нэг зүйл мод»

Манжуур sɢ манжуурын ɢᴇɴ {ᠶᠠ ᠫᠣ ᠨ yapon} «ᴛᴜʀ Mançurya;

Mançurya'nın ᴇɴɢ Manchuria; of Manchuria ʀᴜs Маньчжурия;

Маньчжурии, маньчжурский»

манхин sɢ манхины ɢᴇɴ {ᠮᠠᠩᢉᠢ ᠊ᠨ} «ᴍᴏɴ нэг зүйл цагаан

галуу»

манхлас sɢ манхласын ɢᴇɴ {ᠮᠠ ᠩᠬ ᠠ ᠯ ᠠ ᠰ} «ᴍᴏɴ ууль болон

хараацайтай төстэй, цагаан өнгөтэй шувуу»

матигар khk матгар mvf {ᠮᠠ ᠲ ᠢ ᠭ ᠠ ᠷ матигар} «ᴛᴜʀ kıvrık

(yukarı); iç bükey ᴇɴɢ incurved (turned or curving inward,

towards the center); concave ʀᴜs кривой; вогнутый ᴍᴏɴ матаж

мурийлгасан нь»

махчин {ᠮᠢ ᠬ ᠠ ᠶᠢ ᠨ михачин} «yırtıcı ᴇɴɢ rapacious, carnivorous,

predatory ʀᴜs хищный ᴍᴏɴ махан идэшт араатан амьтан»

Мексик sɢ мексикийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Meksika; Meksika'nın ᴇɴɢ

Mexico; of Mexico ʀᴜs Мексика; Мексики»

могой sɢ могойн ɢᴇɴ {ᠮᠣ ᠭ ᠠ ᠶ могаи} «ᴛᴜʀ yılan ᴇɴɢ snake ʀᴜs

змея ᴍᴏɴ мөлхөгчдийн анги, могойн дэд баг, бие нарийн урт,

хөлгүй, хайрстай, олон төрөл, зүйлтэй мөлхөгч амьтан, урт

хорхой, ихэнх могойн шүдэнд хор бий»

могойч {ᠮᠣ ᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ yılancı ᴇɴɢ snaker ʀᴜs змейник»

мод sɢ модны ɢᴇɴ {ᠮᠣ᠊ᠳᠣ моду} «ᴛᴜʀ ağaç ᴇɴɢ tree ʀᴜs дерево;

дерева, древесный»

Монгол sɢ монголын ɢᴇɴ {ᠮᠣ ᠩᠭ ᠣ ᠯ монггол} «ᴛᴜʀ Moğolistan;

Moğolistan'ın ᴇɴɢ Mongolia; of Mongolia, Mongolian ʀᴜs

Монголия; Монголии, монгольский»

монхдой «ᴛᴜʀ deniz ördeği ᴇɴɢ scoter ʀᴜs турпан»

морь sɢ морины ɢᴇɴ {ᠮᠣ ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ мори} «ᴛᴜʀ at ᴇɴɢ horse ʀᴜs конь,

лошадь; коня, лошади ᴍᴏɴ засаж агталсан адуу»

мөнгө {ᠮᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊ᠩᠬᠥ мөнггү} «ᴛᴜʀ gümüş ᴇɴɢ silver ʀᴜs серебро;

серебристый»

мөнгөлөг {ᠮᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊ᠩᠬᠥ᠊ᠯ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ мөнггүлиг} «ᴛᴜʀ gümüşi, gümüş rengi

ᴇɴɢ silvery ʀᴜs серебристый, цветом и блеском

напоминающий серебро ᴍᴏɴ мөнгө шиг өнгөтэй, гялалзсан»

мөөгт {ᠲᠣ ᠷᠤ ᠨ} «ᴍᴏɴ хулсны ятуу»

мөргөл sɢ мөргөлийн ɢᴇɴ {ᠮᠥ ᠷᠭᠦ ᠯ мөргүл} «ᴛᴜʀ ibadet, dua

ᴇɴɢ worship, prayer ʀᴜs молитва ᴍᴏɴ мөргөх үйлийн нэр,

сүсэгтэн олны буян хишиг, энэрэл ивээл хүсэж, бурхан лам

хуврагт сүсэглэн даатгасан бишрэл, залбирал»

мөргөлч {ᠮᠥ ᠷᠭᠦ ᠯ ᠶᠢ ᠨ мөргүлчи} «ᴛᴜʀ gökkuzgun ᴇɴɢ roller ʀᴜs

сизоворонка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» < «ᴛᴜʀ ibadetle uğraşan,

duacı, hacı, niyazcı ᴇɴɢ 1. pilgrim, devotee 2. worshipper, prayer

ʀᴜs почитатель, паломник ᴍᴏɴ мөргөл хийхээр болон мөргөл

хийж яваа хүн, мөргөлчин, сүсэгтэн»

мөрөн sɢ мөрний ɢᴇɴ {ᠮᠥ ᠷᠡ ᠨ мөрэн} «ᴛᴜʀ nehir, ırmak ᴇɴɢ

river, big river ʀᴜs река ᴍᴏɴ голоос том, далай тэнгист

цутгадаг урсгал их ус»

мөс sɢ мөсөн ᴏʙʟ мөсний ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠶᠢ ᠯ ᠭ ᠠ ᠨ ᠠ } «ᴛᴜʀ buz ᴇɴɢ ice

(frozen water) ʀᴜs лѐд, льдина; ледяной ᴍᴏɴ хөлдсөн ус»

мухар {ᠮᠤ ᠬ ᠤ ᠷ мухур} «ᴛᴜʀ künt, körelmiş, uçsuz, boynuzsuz,

kuyruksuz, bir uzvu eksik ᴇɴɢ pointless, hornless, tailless, blunt

ʀᴜs тупой, слепой ᴍᴏɴ аливаа юмны үзүүр, ир зэргийн мохоо

байдал»

мэдлэг {ᠮᠡ ᠳᠡ ᠯ ᠭᠡ } «ᴍᴏɴ далайн цахлайн өөр нэр»

мэдээ {ᠮᠡ ᠳᠡ ᠭᠡ мэдэгэ} «ᴛᴜʀ haber, bilgi, duyum ᴇɴɢ news,

message, information, consciousness, sensation ʀᴜs xxx ᴍᴏɴ

сонсгон мэдэгдэх үг сураг»

мэдээч {ᠮᠡ ᠳᠡ ᠭᠡ ᠶᠢ мэдэгэчи} «ᴛᴜʀ haberci, haber veren, haber

getiren, bilgilendiren, müjdeci ᴇɴɢ reporter, messenger, herald,

intelligencer, informant, person in charge of information ʀᴜs

вестник, осведомитель ᴍᴏɴ мэдээ өгөх үүрэг бүхий хүн»

85

85

мэлзэн {ᠮᠠ᠊ᠯ ᠊ᠻᠠ᠊ᠨ мэлжэн} «ᴍᴏɴ мухар бөгөөд халзан; үхэр

тэмээний хоншоор магнай цагаан алаг зүс»

мэргэн {ᠮᠡ ᠷᠭᠡ ᠨ мэргэн} «ᴛᴜʀ 1) akıllı, bilge, bilgiç; 2) doğru ᴇɴɢ

1) wise, reasonable; 2) accurate ʀᴜs 1) мудрый, разумный; 2)

меткий ᴍᴏɴ хэрэг явдлыг оновчтой шийдвэрлэж чаддаг

цэцэн цэлмэг, ухаантай байдал»

мяраан {ᠮᠢ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠨ мирийан} «ᴛᴜʀ rengarenk, ala renkli, çok

renkli (tek renk olmayan) ᴇɴɢ varicoloured, multi-coloured,

flamboyant ʀᴜs разноцветный ᴍᴏɴ эрээн мяраан: нэг өнгийн

бус зүйл, алаг»

мяралжуур {ᠮᠢ ᠷᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠭ ᠤ ᠷ} «ᴍᴏɴ нэг зүйл тахиа»

нал sɢ налын ɢᴇɴ II {ᠨᠠ ᠯ} «ᴛᴜʀ flaman ᴇɴɢ flamingo ʀᴜs

фламинго ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу, ягаан нал» < нал sɢ налын

ɢᴇɴ I {ᠨᠠ ᠯ} «ᴛᴜʀ yakut, lâl ᴇɴɢ ruby ʀᴜs рубин ᴍᴏɴ тунгалаг

улаан өнгөтэй эрдэнийн чулуу; бадмаараг, нал эрдэнэ»

налтан «ᴛᴜʀ flamanlar, flamingolar ᴇɴɢ flamingos ʀᴜs

фламингообразные» налынхан «ᴛᴜʀ flamangiller ᴇɴɢ

flamingos ʀᴜs фламинговые»

намаг sɢ намгийн ɢᴇɴ {ᠨᠠ ᠮ ᠤ ᠭ намуг} «ᴛᴜʀ bataklık ᴇɴɢ swamp

ʀᴜs болото; болота, болотный ᴍᴏɴ зүл эг шавартай нойтон,

чийгтэй бамбалзуур газар, ургамлын өвөрмөц бүрхэвчтэй,

ихэнхдээ хүлэр агуулсан, хэт чийгшилтэй хуурай газрын

хэсэг»

нар(ан) sɢ нарны ɢᴇɴ {ᠨᠠ ᠷᠠ наран} «ᴛᴜʀ güneş ᴇɴɢ sun ʀᴜs

солнце ᴍᴏɴ дэлхий ба бусад гарагуудын тойрон эргэх

огторгуйн гэрэлт од»

наран {ᠨᠠ ᠷᠠ ᠨ} «ᴛᴜʀ Japonya ᴇɴɢ Japan ʀᴜs Япония»

нарийн {ᠨᠠ ᠊ᠷ᠊ᠢ ᠊᠊ᠨ нарин} «ᴛᴜʀ ince, narin; dar ᴇɴɢ thin, fine,

slender; narrow ʀᴜs тонкий; узкий ᴍᴏɴ бүдүүн гэдгийн эсрэг

утга, юмны өргөн, бүдүүний хэмжээ бага»

нарс(ан) sɢ нарсны ɢᴇɴ {ᠨᠠ ᠊ᠷᠠᠰᠣ нарасу} «ᴛᴜʀ çam ᴇɴɢ pine

ʀᴜs сосна ᴍᴏɴ мөнх ногоон шилмүүст модны нэг (Pinus)»

нас sɢ насны ɢᴇɴ {ᠨᠠ ᠰᠤ насу} «ᴛᴜʀ yaş ᴇɴɢ age ʀᴜs возраст

ᴍᴏɴ хүн, адгуус, ургамлын хөгжил, өсөлтийн үе шат, тоо

хэмжээ, төрснөөс хойших жилээр тоологдох амьдарсан

хугацаа»

начин sɢ начны ɢᴇɴ {ᠨᠠ ᠶᠢ ᠨ начин} 1 khk «ᴛᴜʀ kerkenez ᴇɴɢ

common kestrel ʀᴜs пустельга ᴍᴏɴ начин шонхор» 2 mvf «ᴛᴜʀ

doğan, laçın, şahin ᴇɴɢ peregrine falcon ʀᴜs сапсан ᴍᴏɴ эгэл

шонхор»

нигуут «ᴍᴏɴ хулсны ятуу»

ногоовор {ᠨᠣ ᠊ᡍ ᠣ ᠊ᠪᠢ ᠊ᠷ , ᠨᠣ ᠊ᡍ ᠣ ᠊ᠪᠤ ᠊ᠷ} «ᴍᴏɴ 1) хар туяатай ногоон

өнгө; 2) ногоон бор»

ногоовтор ?

ногоон {ᠨᠣ ᠊ᡍ ᠣ ᠊ᡍ ᠠ ᠊ᠨ ногуган} «ᴛᴜʀ yeşil ᴇɴɢ green ʀᴜs зелѐный»

ногоохон ?

ногтмол {ᠨᠣ ᠊ᠠᠠᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠮᠠᠯ} «ᴍᴏɴ хөгширч соѐо нь ороосон бодон»

ногтруу sɢ ногтрууны ɢᴇɴ {ᠨᠣ ᠊ᠠᠠᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠷᠣ ногтуру} «ᴛᴜʀ bağırtlak

ᴇɴɢ sandgrouse ʀᴜs рябок; саджа, копытка ᴍᴏɴ элгэн тус

газраа хар толботой, шаравтар эрээн шувуу» ногтрууныхан

«ᴛᴜʀ bağırtlakgiller ᴇɴɢ sandgrouses ʀᴜs рябковые»

ногтруутан «ᴛᴜʀ bağırtlaklar ᴇɴɢ sandgrouses ʀᴜs

рябкообразные»

номин sɢ номины ɢᴇɴ {ᠨᠣ ᠮ ᠢ ᠨ номин} «ᴛᴜʀ lapis lazuli; gök

mavisi ᴇɴɢ lapis lazuli; azure ʀᴜs лазурит; лазурный ᴍᴏɴ хар

хөх, гүн цэнхэр, ногоовтор хөх зэрэг өнгөтэй нэгэн зүйл

эрдэс, есөн эрдэнийн нэг, гоѐл чимэглэлд хэрэглэдэг»

Номхон далай sɢ номхон далайн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Pasifik; Pasifik'in

ᴇɴɢ Pacific; of Pacific ʀᴜs Тихий океан; тихого океана,

тихоокеанский»

ноололдой {ᠨᠣ ᠯ ᠤ ᠯ ᠳᠠ ᠶ} «ᴛᴜʀ dövüşkenkuş ᴇɴɢ ruff ʀᴜs турухтан

ᴍᴏɴ агнуурын шувуу»

ноос(он) sɢ ноосны ɢᴇɴ {ᠨᠣ ᠣ ᠰᠤ ноосу} «ᴛᴜʀ yün, kıl ᴇɴɢ wool

ʀᴜs шерсть; шерстяной ᴍᴏɴ хонь, тэмээ зэрэг мал, амьтны

биеийг бүрхсэн үс унгас»

нохой sɢ нохойн ɢᴇɴ {ᠨᠣ ᠊ᠠᠠᠠ᠊ᠢ нохаи} «ᴛᴜʀ köpek ᴇɴɢ dog ʀᴜs

собака, пѐс; собаки, собачий, псиный ᴍᴏɴ саарал чонын

удам, тэжээж гэршүүлсэн амьтан, ан ав хийх, мал харуулах,

эд хөрөнгөө мануулах зэрэгт ашиглана»

ноцоо ?

нөмрөг sɢ нөмрөгийн ɢᴇɴ {ᠨᠥ ᠮ ᠦ ᠷᠭᠡ нөмүргэ} «ᴛᴜʀ atkı,

pelerin, cüppe, kepenek, aba ᴇɴɢ cape, cloak, tippet, throw-over,

wrapper ʀᴜs накидка (все, что накидывается на плечи для

защиты от дождя, холода) ᴍᴏɴ хувцасны гадуур нөмрөх

өмсгөл»

нуга sɢ нугын ɢᴇɴ {ᠨᠤ ᠭ ᠤ нугу} «ᴛᴜʀ çayır ᴇɴɢ meadow ʀᴜs

луг; луга, луговой ᴍᴏɴ голын хөвөө дагуу болон уул нуруу,

даваа гүвээ зэрэг газрын хөндий дэх чийг ихтэй өвс, ногоо

сайн ургадаг булан тохой газар»

нугас sɢ нугасны ɢᴇɴ нугаснууд ᴘʟ {ᠨᠤ ᠭ ᠤ ᠰᠤ нугусу} «ᴛᴜʀ

ördek ᴇɴɢ duck ʀᴜs утка; утки ᴍᴏɴ усны шувуу» нугасныхан

«ᴛᴜʀ ördekgiller ᴇɴɢ duck-like birds ʀᴜs утиные»

нугасч {ᠨᠤ ᠭ ᠤ ᠰᠤ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ ördekçi ᴇɴɢ ducker»

нураг sɢ нургийн ɢᴇɴ {ᠨᠣ ᠊᠊ᠷᠠ᠊ᠬ} «ᴛᴜʀ taşlık, yamaçtaki taş

kırıntıları ᴍᴏɴ уулын эгц хажуу бэлд тогтсон хайрга чулуу,

асга»

нургих {ᠨᠤ ᠷᠭᠢ ᠬ ᠤ } «ᴍᴏɴ 1) намуухан, жигд дуугарах; 2) бороо

зөөлөн орох; 3) адуу малын нэг хэмээр хөнгөн зөөлөн явах;

4) шилж. цай зөөлөн буцлах»

нуруу sɢ нурууны ɢᴇɴ {ᠨᠢ ᠷᠤ ᠭ ᠤ ниругу} «ᴛᴜʀ sırt ᴇɴɢ back ʀᴜs

спина ᴍᴏɴ хүн болон сээртэн амьтны ар биеийн гол тулгуур

бөгөөд дотор нь нугас орших мөгөөрсөөр залгагдсан хэлхээ

яс; хүний биеийн өндөр намын хэмжээ»

нуруут «ᴛᴜʀ sırtlı ᴇɴɢ backed ʀᴜs с спиной ᴍᴏɴ нуруу бүхий»

нуур sɢ нуурын ɢᴇɴ нуурууд ᴘʟ {ᠨᠠ ᠭ ᠤ ᠷ нагур} «ᴛᴜʀ göl ᴇɴɢ

lake ʀᴜs озеро; озера, озѐрный ᴍᴏɴ хуурай газраар

хүрээлэгдсэн их хэмжээний тогтмол ус»

нүд(эн) sɢ нүдний ɢᴇɴ {ᠨᠢ ᠳᠦ нидү} «ᴛᴜʀ göz ᴇɴɢ eye (organ of

sight) ʀᴜs глаз; глаза, глазной ᴍᴏɴ харах эрхтэн, мэлмий»

86

86

нүдэт «ᴛᴜʀ gözlü ᴇɴɢ eyed ʀᴜs с глазом ᴍᴏɴ нүд бүхий»

нүүдэл sɢ нүүдлийн ɢᴇɴ {ᠨᠠᠬᠥᠳ᠋ᠠᠯ нэгүдэл} «ᴛᴜʀ göç, yer

değişikliği ᴇɴɢ migration (moving a place to live to another),

move, moving, movement; nomadic, itinerant, migratory, mobile

ʀᴜs миграция; миграции ᴍᴏɴ нутаг сонгож, нэг газраас

нөгөөд шилжин явах, байр бууцаа солих нь»

нүүр sɢ нүүрний ɢᴇɴ {ᠨᠢ ᠭ ᠤ ᠷ нигур} «ᴛᴜʀ yüz, surat ᴇɴɢ face

ʀᴜs лицо (передняя часть головы) ᴍᴏɴ хүн, амьтны толгойн

өмнө тал, магнайгаас доод эрүүний зах хүртэлх хэсэг»

нүүрт «ᴛᴜʀ yüzlü, suratlı ᴇɴɢ faced ʀᴜs с лицом ᴍᴏɴ нүүр

бүхий»

нэхэл sɢ нэхлийн ɢᴇɴ {ᠨᠡ ᠬᠡ ᠯ} : нэхэл бялзуухай «ᴛᴜʀ ibibik

ᴇɴɢ hoopoe ʀᴜs удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин өвөөлж»

няруулаг sɢ няруулгийн ɢᴇɴ «ᴍᴏɴ ууль шувууны төрлийн

нэг зүйл шувуу»

овууна sɢ овуунын ɢᴇɴ {ᠵᠣ ᠨ ᠳᠤ ᠤ ᠯ} 1 «ᴛᴜʀ üç parmaklı

ağaçkakan ᴇɴɢ three-toed woodpecker ʀᴜs трѐхпалый дятел

ᴍᴏɴ гурван хумст тоншуул» 2 «ᴛᴜʀ alaca ağaçkakan ᴇɴɢ pied

woodpecker ʀᴜs пѐстрый дятел ᴍᴏɴ алаг тоншуул»

од sɢ одон ᴏʙʟ одны ɢᴇɴ {ᠣᠳᠤ оду} «ᴛᴜʀ yıldız ᴇɴɢ star ʀᴜs

звезда ᴍᴏɴ огторгуйн алсад гэрэлтэн харагдах тэнгэрийн

эрхэс»

одой {ᠡᠣ᠊ᠳᠣ᠊᠊ᠢ одyи} «ᴛᴜʀ bodur, cüce ᴇɴɢ dwarf ʀᴜs карликовый

ᴍᴏɴ хэвийн хэмжээнээс богино, жижиг, давжаа»

одот {ᠣᠳᠤ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ yıldızlı ᴇɴɢ starred ʀᴜs с звездой ᴍᴏɴ од

бүхий»

одойбух «ᴛᴜʀ küçük balaban ᴇɴɢ little bittern ʀᴜs волчок ᴍᴏɴ

нэг зүйл шувуу»

ой sɢ ойн ɢᴇɴ {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠢ ои} «ᴛᴜʀ orman ᴇɴɢ forest, woods ʀᴜs лес;

леса, лесной ᴍᴏɴ мод бүрхэн ургасан газар»

олхит sɢ олхитын ɢᴇɴ {ᠣᠯ ᠬᠢ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ altın sülün ᴇɴɢ golden

pheasant ʀᴜs золотой фазан ᴍᴏɴ хэмэрлэг гургуул»

омруу sɢ омрууны ɢᴇɴ {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠮ ᠣ ᠊᠊ᠷᠣ ᠊ᠣ омуруу} «ᴛᴜʀ köprücük

kemiği, göğüs kemiği; gerdan (sığırların göğsünde sarkan deri);

hayvanların göğsündeki beyazlık ᴇɴɢ collarbone, clavicle;

dewlap (the pendulous skin under the neck of an ox, or a similar

feature on any other animal) ʀᴜs ключица, грудная кость,

грудина, грудь (лошади, мула, птицы), отвислая кожа на

груди (у рогатой скотины), белая шерсть на груди у зверей

ᴍᴏɴ малын өвчүү орчмын газар; хүний өнгөлүүрийн хоѐр

хажуугийн яс»

омруут «ᴛᴜʀ köprücüklü; göğüslü ᴇɴɢ collarboned, breasted ʀᴜs

с ключицей, с грудью ᴍᴏɴ омруу бүхий»

онгорхой {ᠣᠩᠭ ᠤ ᠷᠬ ᠠ ᠢ } «ᴛᴜʀ açık, aralıklı ᴇɴɢ open ʀᴜs

открытый, распахнутый ᴍᴏɴ ам амсар бүхий юм-ны

нээлттэй, задгай»

оодон {ᠡᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠳᠣ᠊ᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ огудунг} «ᴛᴜʀ kısa ᴇɴɢ short ʀᴜs короткий

ᴍᴏɴ оготор, богино байдал»

ооч sɢ оочийн ɢᴇɴ {ᠣᠭ ᠤ ᠶᠢ огучи} «ᴛᴜʀ keçi sakalı ᴇɴɢ beard

grown in the depression under the lower lip ʀᴜs ᴍᴏɴ ооч сахал,

хүний доод уруулын доор ургасан сахал»

орволго «ᴛᴜʀ cüce baykuş ᴇɴɢ scops-owl ʀᴜs сплюшка ᴍᴏɴ

нэг зүйл шар шувуу»

орог {ᠣᠷᠤ ᠭ оруг} «ᴛᴜʀ gri ᴇɴɢ slightly grey, grey ʀᴜs

сероватый, серый ᴍᴏɴ сааралдуу өнгө, зүс»

отго sɢ отгын ɢᴇɴ {ᠡᠣ᠊ᠳᠣ᠊᠊ᠭᠠ , ᠡ ᠣ ᠊ᠣ ᠊ᠠ᠊ᠬ ᠠ отуг-а} «ᴍᴏɴ хэргэм

зэрэгтний ѐслог малгайд хадах тогосны өд; хонины сүүлний

нарийн үзүүр, уураг сүүл»

отгот «ᴍᴏɴ отго бүхий»

охор {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ охур} «ᴛᴜʀ kısa, çekmiş, kısalmış ᴇɴɢ brusk, short,

curt ʀᴜs короткий, невысокий ᴍᴏɴ богино, оодон, урт биш»

оцон {ᠣᠶᠤ ᠩ очунг} «ᴍᴏɴ оцгор болсон нь, бөгс доор буюу

хойд хөл богино» оцоншувууныхан «ᴛᴜʀ penguengiller ᴇɴɢ

penguins ʀᴜs пингвиновые»

өвгөжөөр {ᠡ ᠪᠦ ᠭᠡ ᠺᠢ ᠶᠡ ᠷ эбүгэжийэр} «ᴛᴜʀ yaşlı, yaşlı adam ᴇɴɢ

old, oldish, old man ʀᴜs старый, старик ᴍᴏɴ өвгөн байрын,

овортой харагдах байдал»

өвөг {ᠡᠪᠤᠭᠡᠡ᠋ эбүгэ} «ᴛᴜʀ ibik, tepelik ᴇɴɢ crest (of a bird) ʀᴜs

хохол ᴍᴏɴ шувууны толгой дахь урт өд»

өвөгт {ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠪᠤᢉᠳᠣ} «ᴛᴜʀ ibikli, tepelikli, tepeli ᴇɴɢ crested ʀᴜs

хохлатый; с хохлом ᴍᴏɴ өвөг бүхий»

өвөр sɢ өврийн ɢᴇɴ {ᠥᠪᠦ ᠷ өбүр} «ᴛᴜʀ 1) dağın ön tarafı,

güneşe bakan kısmı, güney yamacı; 2) ön taraf, bağır, kucak, iç,

cep ᴇɴɢ 1) southern slope, south side, inner side; 2) breast, lap,

inside, inner, front side, bosom ʀᴜs 1) южный склон, южная

сторона, внутренняя сторона; 2) пазуха, колени ᴍᴏɴ 1) ар

гэдгийн эсрэг утга, юмны өмнөх, энгэр тал, урд этгээд; 2)

суугаа хүний өвдөг, хэвэл орчмын газар»

өвөөлж sɢ өвөөлжийн ɢᴇɴ {ᠥᠪᠦ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ } «ᴛᴜʀ ibibik ᴇɴɢ hoopoe

ʀᴜs удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин өвөөлж» өвөөлжийнхөн «ᴛᴜʀ

ibibikgiller ᴇɴɢ hoopoes ʀᴜs удодовые»

өвөөлжгөнө {ᠥᠪᠦ ᠭᠡ ᠯ ᠺᠢ ᠭᠡ ᠨ ᠡ } «ᴛᴜʀ ibibik ᴇɴɢ hoopoe ʀᴜs

удод ᴍᴏɴ бөвөөлжин өвөөлж»

өвчүү {ᠡ ᠪᠶ᠊ᠢ ᠊ᠬᠥ ᠣ эбчигүү} «ᴛᴜʀ göğüs kemiği ᴇɴɢ breastbone,

sternum ʀᴜs грудина, грудная кость ᴍᴏɴ хүн, амьтны

цээжний өвөр этгээдэд байх хавирганы бөгсний мөгөөрсөөр

залгалдсан уртавтар хавтгай яс»

өвчүүт khk өвчүүд mvf {ᠶᠠ ᠫᠣ ᠨ} «ᴛᴜʀ göğüs kemikli ᴇɴɢ

breastboned ʀᴜs с грудиной»

өд sɢ өдний ɢᴇɴ {ᠥᠳᠦ өдү} «ᴛᴜʀ tüy ᴇɴɢ feather ʀᴜs перо ᴍᴏɴ

шувууны биед ургасан хоѐр талаараа үсэрхэг сэртэнтэй

хөндий эвэр гуурс»

өмнөд sɢ өмнөдийн ɢᴇɴ {ᠡ᠊ᠮᠣ᠊ᠨᠠᠳᠣ эмүнэдү} «ᴛᴜʀ güney ᴇɴɢ

southern ʀᴜs южный ᴍᴏɴ урд зүг, урд тал»

өмнөч {ᠡ ᠊ᠮ ᠣ ᠊ᠨ᠋ᠠ ᠶ᠊ᠢ } «ᴍᴏɴ ар өвөр нь хар цагаан холилдсон,

толгойн орой нь хүрэвтэр, хөл нь гүн шар өнгөтэй, ой

шугуйд амьдарч, ургамлын үр, хорхой шавжаар хооллодог

нэгэн зүйл шувуу»

87

87

өмөрч «ᴍᴏɴ нэг зүйл тогос шувуу»

өнгө sɢ өнгөний ɢᴇɴ {ᠥᠩᠭᠡ өнггэ} «ᴛᴜʀ renk ᴇɴɢ color ʀᴜs

цвет ᴍᴏɴ аливаа бодос юмсаас цац-рах, ойх гэрлийн

долгионы нүднээ хүртэх сэрэл»

өнгөгүй {ᠥᠩᠭᠡ } «ᴛᴜʀ renksiz ᴇɴɢ colourless ʀᴜs бесцветный

ᴍᴏɴ өнгө байхгүй»

өнгөт {ᠥᠩᠭᠡ ᠲᠦ } «ᴛᴜʀ renkli ᴇɴɢ colourful, coloured ʀᴜs с

цветом, цветной ᴍᴏɴ өнгө бүхий»

өндөг sɢ өндөгний ɢᴇɴ {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊ᠠᠳᠠᠭᠡᠡ᠋ өндэгэ} «ᴛᴜʀ yumurta ᴇɴɢ

egg ʀᴜs яйцо ᴍᴏɴ шувуу, шавж, мөлхөгчдийн үр төл»

өндөр {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊ᠠᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠷ өндүр} «ᴛᴜʀ s. yüksek, uzun, büyük ᴇɴɢ high,

tall ʀᴜs высокий ᴍᴏɴ үлэмж их»

өнчин {ᠥᠨ ᠦ ᠶᠢ ᠨ өнүчин} «ᴛᴜʀ öksüz (ebeveyni, anası ya da

babası olmayan); yalnız, tek; ekti (annesi olmayan ya da

annesinin emzirmediği elde beslenen hayvan yavrusu) ᴇɴɢ

orphan; single, lonesome; hand-feeding orphaned young animal

ʀᴜs сирота; осиротелый ᴍᴏɴ эцэг эхгүй болон эцэг эхийн аль

нэг нь нас барсан; мал, амьтны хөхүүл үедээ эхээсээ салсан

нь»

өөг {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ } «ᴛᴜʀ balaban sesi ᴇɴɢ bittern's call ʀᴜs голос выпи

ᴍᴏɴ бух шувууны дуугарах дуу»

өөдөс(өн) sɢ өөдөсний ɢᴇɴ {ᠥᠭᠡ ᠳᠡ ᠰᠦ } «ᴍᴏɴ юмнаас илүү

гарсан тайрдас, хэлтэрхий, хугархай»

өрви {ᠥᠷᠪᠢ } → өрөвтас

өрвөл {ᠥᠷᠪᠢ ᠯ} → өрвилдэй

өрвил → өрвилдэй

өрвилдэй sɢ өрвилдэйн ɢᴇɴ {ᠥᠷᠪᠢ ᠯ ᠳᠡ ᠶ} «ᴛᴜʀ ibis ᴇɴɢ ibis ʀᴜs

ибис ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

өрвөлдэй sɢ өрвөлдэйн ɢᴇɴ {ᠦᠷᠪᠢ ᠯ ᠲ ᠠ ᠢ } → өрвилдэй

өргөн {ᠥᠷᠭᠡ ᠨ өргэн} «ᴛᴜʀ geniş, engin ᴇɴɢ wide, broad ʀᴜs

широкий ᴍᴏɴ нарийн гэдгийн эсрэг утга, юмны хөндлөн тал

руугаа хэмжээгээр илүү болоод уужим байдал»

өрнө sɢ өрнийн ɢᴇɴ {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠷᠣ ᠊᠊ᠨ ᠠ өрүн-э} «ᴛᴜʀ batı ᴇɴɢ west;

western ʀᴜs запад; запада, западный»

өрөв {ᠥᠷᠦ ᠪ} → өрөвтас өрөвлөг «ᴛᴜʀ leyleksi ᴇɴɢ stork-like

ʀᴜs аистоватый»

өрөвтас {ᠥᠷᠪᠢ ᠲ ᠠ ᠰ} «ᴛᴜʀ leylek ᴇɴɢ stork ʀᴜs аист ᴍᴏɴ нэг зүйл

шувуу» өрөвтасынхан «ᴛᴜʀ leylekgiller ᴇɴɢ storks ʀᴜs

аистовые»

өчүүхэн {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊ᠶᠣ ᠊ᠭᠡ ᠊ᠨ өчүхэн} «ᴛᴜʀ küçücük, ufacık, minicik ᴇɴɢ

small ʀᴜs маленький ᴍᴏɴ юмны хэмжээ маш бага, жижигхэн,

бичилхэн»

Перу sɢ перугийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Peru; Peru'nun ᴇɴɢ Peru; of Peru,

Peruvian ʀᴜs Перу; Перу, перуанский»

пэлс «ᴛᴜʀ turna ᴇɴɢ crane ʀᴜs журавль ᴍᴏɴ тогоруу»

реликт «ᴛᴜʀ kalıntı ᴇɴɢ relict ʀᴜs реликтовый»

саарал {ᠰᠠ᠊ᠷᠠᠯ сарал} «ᴛᴜʀ gri, boz ᴇɴɢ grey, gray ʀᴜs серый,

седой ᴍᴏɴ үл мэдэг үнсэн цэнхэр, хар туяатай зэвхий цагаан

өнгө»

саваг sɢ савгийн ɢᴇɴ {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ сабаг} «ᴛᴜʀ yak sığırının

karnındaki saçak gibi uzun tüyler ᴇɴɢ long shaggy hair that

grows on the belly of a yak ʀᴜs длинные мохнатые волосы яка

ᴍᴏɴ сарлагийн омруу, хэвлий дагуу ургасан урт хялгас үс»

савагт {ᠰᠠ ᠪᠠ ᠭ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ saçaklı ᴇɴɢ yak-belly-haired ᴍᴏɴ саваг

ихтэй, сэгсгэр: савагт сарлаг (саваг үс ихтэй сарлаг), савагт

баавгай (үс ихтэй сэгсгэр баавгай)»

савар {ᠰᠠᠪᠡ ᠊ᠷ сабар} «ᴛᴜʀ pençe ᴇɴɢ claw (a foot or paw

equipped with a sharp nail) ʀᴜs коготь, лапа; грабли ᴍᴏɴ

араатан, жигүүртний хурц хумстай хөл»

салаа sɢ салааны ɢᴇɴ {ᠰᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠠ салаг-а} «ᴛᴜʀ 1. dal, kol,

şube. 2. paralel, ayrım ᴇɴɢ twig or limb of a tree, prongs of a

fork ʀᴜs ветвь, разветвление; отрасль ᴍᴏɴ нэг эхээс

салбарласан ацтай зүйл»

салалж {ᠰᠠ ᠯ ᠠ ᠯ ᠺᠢ } «ᴛᴜʀ balçık çulluğu ᴇɴɢ jack snipe ʀᴜs

гаршнеп ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

салбар sɢ салбарын ɢᴇɴ {ᠰᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠷ салбури} «ᴛᴜʀ kızıl akbaba

ᴇɴɢ griffon vulture ʀᴜs белоголовый сип ᴍᴏɴ ухаа хажир»

салхи {ᠰᠠ ᠯ ᠬᠢ салхи} «ᴛᴜʀ yel, rüzgâr ᴇɴɢ wind ʀᴜs ветер ᴍᴏɴ

агаарын даралтын өөрчлөлтөөс болж, дэлхийн бөмбөрцгийн

гадаргууг дагаж үүссэн хийн урсгал»

салхич {ᠰᠠ ᠯ ᠬᠢ ᠶᠢ салхичи} «ᴍᴏɴ салхи сөрж нисэ хдээ сайн»

салхичшувууныхан «ᴛᴜʀ yelkovangiller ᴇɴɢ petrels,

shearwaters ʀᴜs буревестниковые»

сар sɢ сарын ɢᴇɴ {ᠰᠠ᠊ᠷᠠ᠊ᠨ сар} I «ᴛᴜʀ ay (gökteki ve

takvimdeki) ᴇɴɢ moon; month ʀᴜs луна; месяц ᴍᴏɴ тэнгэрийн

эрхэс: дэлхийн дагуул; хугацааны нэгж: жилийг арван хоѐр

хуваасны нэгтэй тэнцэнэ» II «ᴛᴜʀ akıtma, sakar ᴇɴɢ blaze

(white or lighter-coloured markings on a horse's or an animal's

face) ʀᴜs со звездочкой на лбу (о животном) ᴍᴏɴ мал,

адгуусны магнай дээрх хэсэгхэн цагаан үс, дугуйдуу толбо»

III «ᴛᴜʀ sardoğan ᴇɴɢ buzzard ʀᴜs канюк, сарыч ᴍᴏɴ нэг зүйл

махчин шувуу» саржуу ?

сараалж {ᠰᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠺᠢ саралжи} ~ сараалжин {ᠰᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ саралжин}

I «ᴛᴜʀ suçulluğu ᴇɴɢ snipe ʀᴜs бекас ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу:

хараалж»

сараалж {ᠰᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠺᠢ саралжи} ~ сараалжин {ᠰᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ саралжин}

II «ᴛᴜʀ kafes çubuğu, parmaklık ᴇɴɢ iron or wooden bars,

grating (of cage, prison etc.) ʀᴜs решѐтка ᴍᴏɴ торон хаалт»

сармагчин sɢ сармагчны ɢᴇɴ {ᠰᠠ ᠷᠮ ᠠ ᠭ ᠶᠢ ᠨ сармагчин} «ᴛᴜʀ

maymun ᴇɴɢ monkey ʀᴜs обезьяна ᴍᴏɴ биеийнхээ бүтцээр

хүнд хамгийн дөт, сүүн тэжээлт нэгэн зүйл үслэг адгуус»

сарт {ᠰᠠ᠊ᠷᠠᠳ᠋ᠣ} I «ᴛᴜʀ aylı, aysı, ay biçiminde ᴇɴɢ mooned,

moon-shaped ʀᴜs с луной; в форме луны ᴍᴏɴ сар бүхий; сар

шиг, саран хэлбэртэй» II «ᴛᴜʀ sakarlı, akıtmalı ᴇɴɢ blazed ᴍᴏɴ

сартай мал адгуус»

сахал { ᠰᠠ ᠬ ᠠ ᠯ сахал} «ᴛᴜʀ sakal ᴇɴɢ beard ʀᴜs борода ᴍᴏɴ

хүний уруул, эрүү, түүшинд ургасан үс»

88

88

сахалт {ᠰᠠ ᠬ ᠠ ᠯ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ sakallı ᴇɴɢ bearded ʀᴜs с бородой,

бородатый, усатый ᴍᴏɴ сахалтай, сахал бүхий»

сахигч {ᠰᠠ ᠬᠢ ᠭ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ koruyucu, bekçi ᴍᴏɴ ямар нэгэн зүйл

болон хэн нэгний нөмөр нөөлөг, түшгийг бараадан амь

зуугч; даүрэм тогтоол, сахилга журмыг дагагч»

сахлаг {ᠰᠠ ᠬ ᠤ ᠯ ᠢ ᠭ сахулиг} «ᴛᴜʀ uzun saçlı, uzun tüylü, sakallı

ᴇɴɢ bushy, fibrous, thick ʀᴜs густой ᴍᴏɴ мал, амьтны үс өтгөн,

урт ургасан байдал; өвс ургамлын нягт ургасан байдал»

Сейшел sɢ сейшелийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Seyşeller; Seyşeller'in ᴇɴɢ

Seychelles; of Seychelles ʀᴜs Сейшелы; Сейшел,

сейшельский»

Скандинави sɢ скандинавын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ İskandinavya;

İskandinavya'nın ᴇɴɢ Scandinavia; of Scandinavia ʀᴜs

Скандинавия; Скандинавии, скандинавский»

совир sɢ совирын ɢᴇɴ {ᠰᠣ ᠪᠢ ᠷ} «ᴛᴜʀ balıkçıl ᴇɴɢ heron ʀᴜs

цапля ᴍᴏɴ дэглий шувуу»

согсоо sɢ согсооны ɢᴇɴ {ᠰᠣ ᠭ ᠰᠤ ᠭ ᠠ } «ᴛᴜʀ kâkül, perçem (at

yelesinin kulaklar arasında öne dökülen kısmı) ᴇɴɢ forelock (the

front part of a horse's mane that falls forward between its ears)

ʀᴜs чѐлка (прядь гривы между ушей на лбу лошади) ᴍᴏɴ

адууны хоѐр чихний хооронд үлдээсэн дэл, хөхөл»

согсоот {ᠰᠣ ᠭ ᠰᠤ ᠭ ᠠ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ kâküllü ᴇɴɢ forelocked ʀᴜs с чѐлкой

ᴍᴏɴ согсоо бүхий»

согсооч «ᴛᴜʀ kâkülcü ᴇɴɢ forelocker ʀᴜs чѐлочник»

согсор {ᠰᠣ ᠊ᠠᠠᠰᠣ᠊᠊ᠷ} «ᴍᴏɴ модны холтос дээр ургадаг ургамал;

модны согсор: өнгө хөх, урт хавтгай навчтай, улаан үртэй,

аливаа модонд тогтож ургадаг нэг зүйл ургамал, чанаж

үхэрт идүүлэхэд сайн»

сойр {ᠰᠣ ᠶᠢ ᠷ сойир} «ᴛᴜʀ orman horozu ᴇɴɢ capercaillie ʀᴜs

глухарь ᴍᴏɴ тахиа мэт, томхон биетэй нэг зүйл шувуу»

сон sɢ соны ɢᴇɴ {ᠰᠣ ᠨ} «ᴛᴜʀ erkek sülün ᴇɴɢ male pheasant ʀᴜs

самец фазана ᴍᴏɴ эр гургуул»

соотон {ᠰᠣ ᠭ ᠤ ᠲ ᠤ ᠩ согутунг} «ᴛᴜʀ dikkulak ᴇɴɢ pointy-eared,

having pointed ears ᴍᴏɴ сортгор, мал, амьтны босоо чих»

сохор {ᠰᠣ ᠬ ᠤ ᠷ сохур} «ᴛᴜʀ kör, görmeyen; karanlık, göz gözü

görmeyen ᴇɴɢ blind ʀᴜs слепой, незрячий ᴍᴏɴ нүдний хараа

гэмтэж, юм үзэхгүй болсон байдал, хараагүй; харанхуй, гүн:

сохор өнгө (харанхуй, гүн өнгө)»

суга sɢ суганы ɢᴇɴ {ᠰᠤ ᠭ ᠤ сугу} «ᴛᴜʀ koltuk altı ᴇɴɢ armpit,

underarm ʀᴜs подмышка ᴍᴏɴ хүний мөрний үеийн доод

этгээдийн хонхорхой»

сугат {ᠰᠤ ᠭ ᠤ сугу} «ᴛᴜʀ koltuk altlı ᴇɴɢ armpitted ʀᴜs с

подмышкой ᴍᴏɴ cyra бүхий»

судал sɢ судлын ɢᴇɴ {ᠰᠤ ᠳᠠ ᠯ судал} «ᴛᴜʀ 1. damar, kan damarı;

maden yatağı; ağacın halkaları; 2. çizgi, şerit, uzun ve dar parça

ᴇɴɢ 1. vein, nerve; 2. stripe ʀᴜs полоса ᴍᴏɴ 1. судас; ширгэсэн

голын голдрил; судлын ус (газар доорх ан цав болон

хөндийжлийн сувгууд дахь ус); 2. зурвас, судал хээ»

судалт {ᠰᠤ ᠳᠠ ᠯ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ çizgili, şeritli ᴇɴɢ with stripes, striped,

brindled ʀᴜs с полосой ᴍᴏɴ судал бүхий»

сүвээ sɢ сүвээний ɢᴇɴ {ᠰᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠪᠡᠭᠡᠡ᠋ сүбэгэ} «ᴛᴜʀ böğür, yan ᴇɴɢ

flank, side, latus, lumbar ʀᴜs бок; бока ᴍᴏɴ хүн, амьтны

цээжний хоѐр хажуугийн доод хэсэг»

сүвээцагаан «ᴛᴜʀ yağmurcun ᴇɴɢ plover ʀᴜs ржанка нэг зүйл

шувуу»

сүл {ᠰᠦ ᠯ ᠦ } I «ᴍᴏɴ сөл (намрын улиралд ногооноороо байгаа

ургамал, ногоо, ногооны шим)»

сүл {ᠰᠦ ᠯ} II «ᴍᴏɴ иш улаалзганын иштэй адил, навч мөнх

ногоон харганын навчнаас бяцхан, балчиг газарт ургах нэгэн

зүйл ургамал»

сүлиг sɢ сүлигийн ɢᴇɴ {ᠰᠦ ᠯ ᠢ ᠭ} «ᴛᴜʀ serçe baykuşu ᴇɴɢ pygmy

owl ʀᴜs сычик ᴍᴏɴ ууль шувууны өөр нэр»

сүлшувууныхан «ᴛᴜʀ sümsükgiller ᴇɴɢ gannets and boobies

ʀᴜs олушевые»

сүрэг sɢ сүргийн ɢᴇɴ {ᠰᠣ᠊᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ сүрүг} «ᴛᴜʀ sürü ᴇɴɢ herd, flock,

pack (of cattle, birds, wolves...) ʀᴜs стадо, стая ᴍᴏɴ амьтны

аймаг, олуулаа, хэсэг бүлгээрээ бөөгнөрсөн нь»

сүсэг sɢ сүсгийн ɢᴇɴ {ᠰᠦ ᠰᠦ ᠭ сүсүг} «ᴛᴜʀ inanç, dindarlık ᴇɴɢ

faith, religiosity ʀᴜs вера, религиозность ᴍᴏɴ шашны ѐсны

бишрэл»

сүсэгт sɢ сүсэгтийн ɢᴇɴ {ᠰᠦ ᠰᠦ ᠭ ᠲ ᠦ } «ᴛᴜʀ Doğu gökkuzgunu

ᴇɴɢ dollarbird ʀᴜs широкорот ᴍᴏɴ толгой хүзүү хар, өрөвлөг

хөхөвтөр нэг зүйл шувуу» < «ᴛᴜʀ inançlı ᴇɴɢ faithed ʀᴜs с

верой ᴍᴏɴ сүсэг бүхий»

сүү(н) sɢ сүүний ɢᴇɴ {ᠰᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠨ сүн} «ᴛᴜʀ süt ᴇɴɢ milk ʀᴜs

молоко ᴍᴏɴ сүүн тэжээлт амьтны дэлэнгээс гарах уураглаг

шингэн»

сүүл {ᠰᠠ ᠬᠥ ᠯ сэгүл} «ᴛᴜʀ kuyruk ᴇɴɢ tail ʀᴜs хвост»

сүүлт {ᠰᠠᠬᠥ᠊ᠯᠳᠣ сэгүлтү} «ᴛᴜʀ kuyruklu ᴇɴɢ tailed ʀᴜs с хвостом, -

охвостый ᴍᴏɴ сүүл бүхий» урт сүүлт «ᴛᴜʀ uzun kuyruklu ᴇɴɢ

long-tailed ʀᴜs с длинным хвостом» хар сүүлт «ᴛᴜʀ kara

kuyruklu ᴇɴɢ black-tailed ʀᴜs с чѐрной хвостом»

сүүт {ᠰᠦ ᠲᠦ } «ᴛᴜʀ sütlü ᴇɴɢ milked; milky ʀᴜs молоко; с

молоком, молочный ᴍᴏɴ сүү бүхий»

сэвгэр sɢ сэвгэрийн ɢᴇɴ {ᠰᠠᠪᠡ ᠭᠡ ᠊ᠷ сэбэгэр} «ᴛᴜʀ küçük

çocukların atkuyruğu saçı ᴇɴɢ small children's ponytail ʀᴜs

маленький детский конский хвост, хвостик ᴍᴏɴ бага

хүүхдийн үс гэзэг»

сэлээ {ᠰᠡ ᠯ ᠡ ᠭᠡ сэлэгэ} «ᴛᴜʀ değişebilir, çift taraflı ᴇɴɢ change,

alternation ʀᴜs переменный ᴍᴏɴ солио сэлгээ, халаа»

сэлээхэй «ᴛᴜʀ denizdüdükçünü ᴇɴɢ phalarope ʀᴜs плавунчик

ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

сэрээ sɢ сэрээний ɢᴇɴ {ᠰᠠ᠊ᠷᠠᠭᠡᠡ᠋ сэрэгэ} «ᴛᴜʀ çatal ᴇɴɢ fork ʀᴜs

вилка ᴍᴏɴ хоол зэрэг юмыг өлгөж авахад зориулсан шүд

бүхий төмөрлөг болон модоор хийсэн хэрэглэл»

сямби → сянби

сянби ?

89

89

тав sɢ {ᠲᠠ ᠪᠤ } таван ᴏʙʟ {ᠲᠠ ᠪᠤ ᠨ} «ᴛᴜʀ beş üç ᴇɴɢ five ʀᴜs пять

ᴍᴏɴ дөрөв дээр нэгийг нэмсний нийлбэр тоо»

тагтаа sɢ тагтааны ɢᴇɴ тагтаанууд ᴘʟ {ᠲᠠᠠᠠᠳᠠ᠊ᠭ ᠠ

тагтаг-а} «ᴛᴜʀ güvercin ᴇɴɢ pigeon ʀᴜs голубь ᴍᴏɴ нэг зүйл

шувуу» тагтааныхан «ᴛᴜʀ güvercingiller ᴇɴɢ pigeons and

doves ʀᴜs голубиные» тагтаатан «ᴛᴜʀ güvercinimsiler ᴇɴɢ

pigeons and doves ʀᴜs голубеобразные»

-тай «ᴛᴜʀ birliktelik durum eki: -la/le ᴇɴɢ comitative case

marker equating to with or together with in English, denoting

accompaniment ʀᴜs совместный падеж: с, со» -тан / -тэн / -

тон / -төн {-ᠲᠠ ᠨ} «ᴇɴɢ a plural form of -тай»

тайга sɢ тайгын {ᠲᠠ᠊ᠢ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠭ ᠠ тайиг-а} ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ tayga ᴇɴɢ

taiga ʀᴜs тайга; тайги, таѐжный»

тал sɢ талын ɢᴇɴ {ᠲᠠ ᠯ ᠠ тал-а} «ᴛᴜʀ düzlük, kırlık, kır, tarla

ᴇɴɢ plain, plane, field, steppe, ʀᴜs поле, равнина; поля,

полевой; равнины ᴍᴏɴ уул даваа, хотгор гүдгэр зэрэг

өндрийн хэлбэлзэл бага, уудам тэгш газар»

талхит sɢ талхитын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ altın sülün ᴇɴɢ golden pheasant

ʀᴜs золотой фазан ᴍᴏɴ цацагт гургуул»

тарач {ᠲᠠ ᠷᠠ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ akgöğüslü sutavuğu ᴇɴɢ white-breasted

waterhen ʀᴜs белогрудый погоныш ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу,

түнжүүхэй»

тарваж sɢ тарважийн ɢᴇɴ {ᠲᠠ ᠷᠪᠠ ᠺᠢ } 1 «ᴛᴜʀ bozkır kartalı ᴇɴɢ

steppe eagle ʀᴜs степной орѐл ᴍᴏɴ тарважы бүргэд» 2 «ᴛᴜʀ

sardoğan ᴇɴɢ buzzard ʀᴜs канюк, сарыч ᴍᴏɴ сар» тарважлаг

«ᴛᴜʀ sardoğanımsı ᴇɴɢ buzzard-like ʀᴜs канюковатый»

тарвалж sɢ тарвалжийн ɢᴇɴ {ᠲᠠ ᠷᠪᠠ ᠯ ᠺᠢ } «ᴛᴜʀ bozkır kartalı

ᴇɴɢ steppe eagle ʀᴜs степной орѐл ᴍᴏɴ тарважы бүргэд»

тариа sɢ тарианы ɢᴇɴ {ᠲᠠ᠊ᠷ᠊ᠢ ᠊᠊ᠢ ᠠ тарий-а} «ᴛᴜʀ tahıl ᴇɴɢ

grain, cereal ʀᴜs зерно ᴍᴏɴ тарьж ургуулах амуу будааны

ерөнхий нийтлэг нэр»

тарлан {ᠲᠠ᠊ᠷ᠊ᠯᠠ᠊ᠨ тарлан} «ᴛᴜʀ ala, lekeli, noktalı, benekli ᴇɴɢ

motley, speckled, flecked ʀᴜs крапчатый ᴍᴏɴ алаг цоохор»

тарс sɢ тарсны ɢᴇɴ {ᠲᠠ ᠷᠠ ᠰᠤ } 1) «ᴛᴜʀ dişi atmaca ᴇɴɢ female

sparrowhawk ʀᴜs самка перепелятника ᴍᴏɴ эмэгчин хяргуй»

2) «ᴛᴜʀ besra ᴇɴɢ besra ʀᴜs индийский перепелятник ᴍᴏɴ нэг

зүйл махчин шувуу»

тас sɢ тасын ɢᴇɴ {ᠲᠠ ᠰ тас} 1) «ᴛᴜʀ akbaba ᴇɴɢ vulture ʀᴜs

гриф ᴍᴏɴ нэг зүйл махчин шувуу» 2) «ᴛᴜʀ kara akbaba ᴇɴɢ

cinereous vulture ʀᴜs чѐрный гриф ᴍᴏɴ нөмрөг тас»

тасынхан «ᴛᴜʀ akbabagiller ᴇɴɢ vultures ʀᴜs грифовые»

тахиа sɢ тахиан ɢᴇɴ {ᠲᠠ ᠬᠢ ᠶ ᠠ тахий-а} «ᴛᴜʀ tavuk ᴇɴɢ

chicken ʀᴜs курица» тахиатан «ᴛᴜʀ tavuğumsular ᴇɴɢ

gallinaceous birds ʀᴜs курообразные»

тидэн sɢ тидэний ɢᴇɴ «ᴍᴏɴ элээ мэт агаад бяцхан шувуу»

тихү {ᠲᠢ ᠬ ᠣ } (< Chinese 鹈鹕 tíhú) «ᴛᴜʀ ak pelikan ᴇɴɢ great

white pelican ʀᴜs розовый пеликан ᴍᴏɴ цагаан хотон»

тогируу sɢ тогирууны ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ telli turna ᴇɴɢ demoiselle

crane ʀᴜs журавль-красавка ᴍᴏɴ тогорууны өөр нэр, өвөгт

тогоруу»

тогоруу sɢ тогорууны ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠣ тогоруу} «ᴛᴜʀ turna ᴇɴɢ

crane ʀᴜs журавль; журавля, журавлиный ᴍᴏɴ нэг зүйл

шувуу» тогорууныхан «ᴛᴜʀ turnagiller ᴇɴɢ cranes ʀᴜs

журавлиные» тогоруутан «ᴛᴜʀ turnamsılar ᴇɴɢ rails and

cranes ʀᴜs журавлеобразные»

тогос sɢ тогосын ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊ᡍᠣᠰ тогус} «ᴛᴜʀ tavus ᴇɴɢ peafowl ʀᴜs

павлин ᴍᴏɴ гоѐмсог өдтэй нэг зүйл шувуу»

тогших {ᠲᠣ ᠭ ᠰᠢ ᠬ ᠤ тогси} «ᴛᴜʀ vurmak, çarpmak; tokuşturmak;

kapıyı çalmak ᴇɴɢ to knock, to beat, to drum, to snap ʀᴜs

стучать ᴍᴏɴ зөөлөн цохих; зэрлэг амьтан юмны чимээ, үнэр

авч сэрж зайлах; ойр ойрхон нүүж бэлчээр сэлгэх»

тогшоо sɢ тогшооны ɢᴇɴ {ᠲᠣ ᠭ ᠰᠢ ᠶ ᠠ } «ᴛᴜʀ kuş yakalamak

için kullanılan ağ ᴍᴏɴ ацтай модонд тор уяж шувуу барих

хэрэгсэл»

тогшуур sɢ тогшуурын ɢᴇɴ {ᠲᠣ ᠭ ᠰᠢ ᠭ ᠤ ᠷ} «ᴛᴜʀ tahta tokaç, sopa;

küçük çekiç ᴍᴏɴ манааны хүмүүсийн тогшиж бие биедээ

мэдээ чимээ өгдөг хэрэгсэл; малгайт хадаас хадах бяцхан

алх»

тогшуурга sɢ тогшуургын ɢᴇɴ {ᠲᠣ ᠭ ᠰᠢ ᠭ ᠤ ᠷᠭ ᠠ } 1 «ᴛᴜʀ kara

ağaçkakan ᴇɴɢ black woodpecker ʀᴜs желна ᴍᴏɴ хар тоншуул»

2 «ᴛᴜʀ ağaçkakan ᴇɴɢ woodpecker ʀᴜs дятел ᴍᴏɴ тоншуул

шувуу» < «ᴍᴏɴ тогшуур, хэсүүл, доншуул»

тойхон sɢ тойхны ɢᴇɴ {ᠲᠣ ᠶᠢ ᠬ ᠤ ᠨ} « ᴛᴜʀ sungur ᴇɴɢ gyrfalcon

ʀᴜs кречет ᴍᴏɴ шонхрын төрлийн цагаан шувуу» cf. Kazakh

тұйғын «белый ястреб-тетеревятник» (Turkish duygun,

tuygun)

толбо sɢ толбоны ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊᠊ᠯᠪᠤ толбу} «ᴛᴜʀ leke ᴇɴɢ stain, spot

ʀᴜs пятно ᴍᴏɴ юманд тогтсон бөрт»

толбот «ᴛᴜʀ lekeli ᴇɴɢ stained, spotted ʀᴜs в пятнах ᴍᴏɴ толбо

бүхий»

толгой sɢ толгойн ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍᠠ᠊ᠢ толугаи} «ᴛᴜʀ baş ᴇɴɢ head

ʀᴜs голова ᴍᴏɴ хүн, амьтны эрүү гавал хоѐроос бүтэх хүзүүн

дээр тогтох эрхтэн, хүзүү»

толгойт «ᴛᴜʀ başlı ᴇɴɢ headed ʀᴜs с головой, -оголовый ᴍᴏɴ

толгой бүхий» цагаан толгойт «ᴛᴜʀ ak başlı ᴇɴɢ white-

headed ʀᴜs с белой головой»

толь {ᠲᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ толи} «ᴛᴜʀ ayna ᴇɴɢ mirror, looking glass ʀᴜs

зеркало»

тольт «ᴛᴜʀ aynalı ᴇɴɢ mirrored ʀᴜs с зеркалом ᴍᴏɴ толь

бүхий»

том {ᠲᠣ ᠮ ᠤ тому} «ᴛᴜʀ büyük, iri ᴇɴɢ big, great ʀᴜs большой,

крупный, крупнейший ᴍᴏɴ юмны овор дүр ба хэмжээгээр их

байдал; насанд хүрсэн; ууган»

томхон «ᴛᴜʀ geniş, büyük ᴇɴɢ larger, somewhat bigger»

тонгор sɢ тонгорын ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊ᠠᢉᡍᠠ᠊ᠷ} «ᴛᴜʀ yağmurkuşu ᴇɴɢ

plover ʀᴜs зуѐк ᴍᴏɴ усны хөвөөгөөр амьдрах нэг зүйл

шувуу» тонгорлог «ᴛᴜʀ yağmurkuşumsu ᴇɴɢ plover-like ʀᴜs

зуѐковатый» тонгоргургуулдайнхан «ᴛᴜʀ jakanagiller ᴇɴɢ

jacanas ʀᴜs якановые»

тонооч {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ тонугачи} «ᴛᴜʀ soyguncu ᴇɴɢ looter, plunderer,

marauder, robber, highbinder ʀᴜs мародѐр, грабитель ᴍᴏɴ

90

90

тоногч, тонуулч» тоноочшувууныхан «ᴛᴜʀ

firkateynkuşugiller ᴇɴɢ frigatebirds ʀᴜs фрегатовые»

тонтуул sɢ тонтуулын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ kara ağaçkakan ᴇɴɢ black

woodpecker ʀᴜs желна ᴍᴏɴ хар тогшуурга, шонтуул,

цондуул, тогшуурга»

тонших {ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠬ ᠤ тонгси} «ᴛᴜʀ gagalamak ᴇɴɢ to peck ʀᴜs

дробно стучать; клевать ᴍᴏɴ нэг юмыг нөгөөгөөр зөөлөн

цохих; шувуу хошуугаараа юмыг нэг нэгээр нь түүж идэх»

тоншуул sɢ тоншуулын ɢᴇɴ тоншуулууд ᴘʟ {ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠤ ᠯ тонгсигул} «ᴛᴜʀ ağaçkakan ᴇɴɢ woodpecker ʀᴜs дятел ᴍᴏɴ нэг

зүйл шувуу» тоншуултан «ᴛᴜʀ ağaçkakanımsılar ᴇɴɢ

woodpeckers ʀᴜs дятлообразные» тоншуулынхан «ᴛᴜʀ

ağaçkakangiller ᴇɴɢ woodpeckers ʀᴜs дятловые» тоншуулаг

«ᴛᴜʀ ağaçkakansı ᴇɴɢ woodpecker-like ʀᴜs дятловатый»

тоншуур sɢ тоншуурын ɢᴇɴ {ᠲᠣ ᠩᠰᠢ ᠭ ᠣ ᠷ} «ᴛᴜʀ alaca ağaçkakan

ᴇɴɢ pied woodpecker ʀᴜs пѐстрый дятел ᴍᴏɴ алаг тоншуул» <

«ᴍᴏɴ тонших хэрэгсэл»

тоо sɢ тоон ᴏʙʟ {ᠲᠣ ᠭ ᠠ тог-а} «ᴛᴜʀ sayı ᴇɴɢ number ʀᴜs

число ᴍᴏɴ юмны хэмжээ, ширхэг»

тоодгой «ᴍᴏɴ нэг зүйл тоодог шувуу»

тоодог sɢ тоодгийн ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊ᠳᠣ᠊᠊ᠬ тогудаг} «ᴛᴜʀ toy ᴇɴɢ bustard

ʀᴜs дроф ᴍᴏɴ тал газар сүрэглэн оршдог нэг зүйл шувуу»

тоодгийнхон → тоодогийнхон тоодогийнхон «ᴛᴜʀ toygiller

ᴇɴɢ bustards ʀᴜs дрофиные» тоодогтон «ᴛᴜʀ toylar ᴇɴɢ

bustards ʀᴜs дрофообразные»

тоодон {ᠲᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠳᠣ᠊ᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ тогудунг} «ᴛᴜʀ kısa ᴇɴɢ short ʀᴜs короткий

ᴍᴏɴ тоодгор, тогдгор, богино, оодон, охор»

тоол «onüç yaşında kartal ᴇɴɢ thirteen year old eagle ʀᴜs

тринадцатигодовалый беркут ᴍᴏɴ үлдэснийг өөрсдөө

тоолцгоо гэсэн утгатай гэнэ, 13 настай бүргэд»

тоолох {ᠲᠣ ᠭ ᠠ ᠯ ᠠ ᠬ ᠤ тогала} «ᴛᴜʀ saymak ᴇɴɢ to count ʀᴜs

считать ᴍᴏɴ тоог дэс дараагаар хэлэх»

тором {ᠲᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊᠊ᠮ торум} I «ᴛᴜʀ dorum, iki yaşında deve yavrusu

ᴇɴɢ two-year-old camel colt ʀᴜs двухлетний верблюд ᴍᴏɴ хоѐр

настай тэмээ»

тором {ᠲᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊᠊ᠮ торум} II «ᴍᴏɴ торох тээглэх газар, торомж;

харвуул сумны онины этгээдийн туусны үзүүр хэсэгт

сүлжин наасан ѐнхор утас»

торомт «ᴍᴏɴ тором II бүхий»

торомтой → турамтай

торон {ᠲᠣ ᠷᠤ ᠨ} «ᴍᴏɴ тогос шувуу»

тоть sɢ тотины ɢᴇɴ {ᠲᠣ ᠲ ᠢ тоти} «ᴛᴜʀ papağan, dudu ᴇɴɢ parrot

ʀᴜs попугай ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» тотьтон «ᴛᴜʀ

papağanımsılar ᴇɴɢ parrots ʀᴜs попугаеобразные» тотийнхон

«ᴛᴜʀ papağangiller ᴇɴɢ parrots ʀᴜs попугаи»

төв sɢ төвийн ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠪ төб} «ᴛᴜʀ merkez; merkezî ᴇɴɢ centre,

center; central ʀᴜs центр; центральный»

Төв Ази sɢ төв азийн ɢᴇɴ {ᠠ ᠽᠢ ᠶ ᠠ азий-а} «ᴛᴜʀ Orta Asya;

Orta Asya'nın ᴇɴɢ Central Asia; of Central Asia ʀᴜs Средняя

Азия; Средней Азии, среднеазиатский»

төвд sɢ төвдийн {төбэд} ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Tibet ᴇɴɢ Tibet ʀᴜs Тибет;

Тибета, тибетский»

тундр sɢ тундрын {ᠲᠣ᠊ᠨ᠋ᠳ᠋᠊ᠷ түндр} ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ tundra ᴇɴɢ tundra

ʀᴜs тундра; тундры, тундровый»

тундруу «ᴛᴜʀ turna ᴇɴɢ crane ʀᴜs журавль ᴍᴏɴ тогоруу»

тураг {ᠲᠤ ᠷᠤ ᠭ туруг} «ᴛᴜʀ 1. is, kurum; 2. ölçü, ölçek, büyüklük

ᴇɴɢ carcass meat ᴍᴏɴ амьтны бие том байдал; ургамлын

өндөр, бүдүүн, том нь; ясгүй, эх биеийн хар мах»

турамтай { ᠲᠤ ᠷᠢ ᠮ ᠲ ᠠ ᠢ } 1 khk «ᴛᴜʀ ala doğan ᴇɴɢ red-footed

falcon ʀᴜs кобчик ᴍᴏɴ турамтай шонхор , улаавар хөлт

хүйхнэг» 2 mvf «ᴛᴜʀ boz doğan ᴇɴɢ merlin, pigeon hawk ʀᴜs

дербник ᴍᴏɴ хайргууна шонхор»

туринтай sɢ туринтайн ɢᴇɴ → турамтай

тутгалжин sɢ тутгалжны ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊ᠣ᠊ᠠᠠᠠᠠ᠊ᠯ ᠊ᠺ᠊ᠢ ᠊᠊ᠨ} «ᴛᴜʀ

kervançulluğu ᴇɴɢ curlew ʀᴜs кроншнеп ᴍᴏɴ хөгчүү

хэлбэртний багийн нүүдлийн шувуу»

түнжгэр {ᠲᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠠ᠊ᠺ᠊ᠢ ᠊ᠭᠡ ᠊ᠷ түнжигэр} II «ᴛᴜʀ sutavuğu ᴇɴɢ crake

ʀᴜs погоныш ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» I «ᴛᴜʀ kel, saçsız; kılçıksız

(başak) ᴇɴɢ awnless, beardless (grain) ʀᴜs плешивый, лысый;

безостый (злак) ᴍᴏɴ хүн, амьтны толгой мухар, халзан,

үсгүй; өвс ургамлаар тачир нүцгэн толгой»

түнжин sɢ түнжингийн ɢᴇɴ {ᠲᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠠ᠊ᠺ᠊ᠢ ᠊ᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋} «ᴛᴜʀ

bıldırcınkılavuzu ᴇɴɢ corn crake ʀᴜs коростель, дергач ᴍᴏɴ II

нэг зүйл шувуу I эв эе; эвэргүй мухар, үсгүй халзан»

түнжүү «ᴛᴜʀ sakarmeke ᴇɴɢ coot ʀᴜs лысуха ᴍᴏɴ нэг зүйл

шувуу»

түнжүүр sɢ түнжүүрийн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ sukılavuzu ᴇɴɢ rail ʀᴜs

пастушок ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

түнжүүхэй «ᴛᴜʀ çalı sutavuğu ᴇɴɢ bush-hen ʀᴜs малый

пастушок, карео ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

түрүү {ᠲᠦ ᠷᠦ ᠭᠦ ᠦ түрүгүү} «ᴛᴜʀ başak; baş ᴇɴɢ ear (fruiting

body of a grain plant); head ʀᴜs колос; голова ᴍᴏɴ тарианы

мөхлөгтсөн үзүүр; толгой, тэргүүн, орой»

түрүүт {ᠲᠦ ᠷᠦ ᠭᠦ ᠲ ᠦ } «ᴛᴜʀ başaklı; başlı ᴇɴɢ eared; headed ʀᴜs с

колосом; с жѐлтой головой ᴍᴏɴ түрүү бий, түрүү бүхий»

тэглэй → дэглэй

тэмээ sɢ тэмээн ɢᴇɴ {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ тэмэгэ} «ᴛᴜʀ deve ᴇɴɢ camel ʀᴜs

верблюд; верблюда, верблюжий»

тэнгис sɢ тэнгисийн ɢᴇɴ {ᠲᠠᠩᢉᠢ ᠰ тэнггис} «ᴛᴜʀ deniz ᴇɴɢ sea

ʀᴜs море; моря, морской ᴍᴏɴ гадаад далайгаас эх газраас

юмуу усан доорх өндөрлөгөөр тусгаарлагдсан ус, цаг уурын

горимоор ялгагддаг их ус»

тэнүүл sɢ тэнүүлийн ɢᴇɴ {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ тэнүгүл} «ᴛᴜʀ avare,

başıboş, serseri, dolanan ᴇɴɢ vagrant, vagabond, itinerant, rover,

wanderer ʀᴜs бродяга, бродячий ᴍᴏɴ тэнэж явдаг хүн

амьтан»

91

91

увадна «ᴛᴜʀ boz ağaçkakan ᴇɴɢ grey-faced woodpecker ʀᴜs

седой дятел ᴍᴏɴ буурал тоншуул» (cf. овууна)

угалжин → угалзан

угалз sɢ угалзан ᴏʙʟ угалзны ɢᴇɴ {ᠤᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠠ угалжа} «ᴛᴜʀ

sarmal süs, desen, motif ᴇɴɢ spiral type of pattern, pattern,

design, decoration ʀᴜs спиральный, узор, завиток ᴍᴏɴ гоѐмсог

чимэг болгон хэрэглэх, эргэлдсэн дугуй хэлбэртэй хээ»

улаавар {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠯᠠᡍᠠᠪᠤ ᠊ᠷ} «ᴛᴜʀ kızılca sarı ᴇɴɢ reddish yellow ʀᴜs

красноватый ᴍᴏɴ улаанд шар буюу хар хольцсон өнгө»

улаан {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠯᠠᡍᠠ᠊ᠨ улаган} «ᴛᴜʀ kırmızı, kızıl ᴇɴɢ red ʀᴜs

красный, алый, румяный»

улар {ᠤᠯ ᠠ ᠷᠤ } «ᴛᴜʀ Altay urkekliği ᴇɴɢ Altai snowcock ʀᴜs

алтайский улар, алтайская горная индейка ᴍᴏɴ хур

гургуултай төслөг, үнсэн өнгөт нэг зүйл шувуу, хойлог»

улир {ᠤᠯ ᠢ ᠷ} → улар

умайс sɢ умайсны ɢᴇɴ {ᠤᠮ ᠠ ᠢ ᠢ ᠰᠤ } «ᴍᴏɴ тогорууны өөр нэр»

умард sɢ умардын ɢᴇɴ {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠮᠠ᠊ᠷᠠᠳ᠋ᠣ умараду} «ᴛᴜʀ kuzey ᴇɴɢ

northern ʀᴜs северный ᴍᴏɴ хойд зүгт байгаа»

ундар «ᴍᴏɴ булгийн усны тасралтгүй үргэлжлэн гарах;

юмны үргэлжлэн өрнөх, бадрах»

уран {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠷᠠ᠊ᠨ уран} «ᴛᴜʀ yetenek, güzel tasarım, sanat ᴇɴɢ

artistic, talent, skill, fine design ʀᴜs талант, художественный,

прекрасный дизайн ᴍᴏɴ авьяас билигтэй; нарийн гоѐмсог

хийц»

ураацайнхан → ураацхайнхан ураацайтан «ᴛᴜʀ sağanlar

ᴇɴɢ swifts ʀᴜs стрижеобразные» ураацхайнхан «ᴛᴜʀ

sağangiller ᴇɴɢ swifts ʀᴜs стрижиные»

уриа {ᠤᠷᠢ ᠶ ᠠ урий-а} «ᴍᴏɴ харцгай, хяргуйг уриадан

ирүүлэх тэмдэгт юм»

урианхай sɢ урианхайн ɢᴇɴ {ᠡ ᠣ ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ ᠊ᠶᠡᠠᠭᠡ ᠠᠠ᠊ᠢ урийангхаи}

«ᴛᴜʀ Uryanhay (Moğolistan'ın batısında yaşayan bir Moğol

kabilesi) ᴇɴɢ Uriankhai (a group of forest peoples of the North,

who include the Turkic-speaking Tuvans and Yakuts, while

sometimes it's also only applied to the Mongolian-speaking Altai

Uriankhai) ʀᴜs урянхайцы, урянханы; урянхайца (одно из

древнейших племен, входивших в дарлекинскую группу

монголов) ᴍᴏɴ Баруун монголын нэгэн ястан»

урт {ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠳᠣ урту} «ᴛᴜʀ uzun ᴇɴɢ long ʀᴜs длинный»

ус sɢ усны ɢᴇɴ {ᠡ ᠣ ᠊ᠰᠣ усу} «ᴛᴜʀ su ᴇɴɢ water ʀᴜs вода; воды,

водяной ᴍᴏɴ булаг шанд, гол горхи, нуур цөөрөм, далай

тэнгисийг үүсгэж байгаа устөрөгч, хүчилтөрөгч хоѐрын

химийн цэвэр нэгдэл болох тунгалаг, өнгөгүй, байгалийн

нэгэн зүйл шингэн»

уул sɢ уулын ɢᴇɴ {ᠠ ᠭ ᠤ ᠯ ᠠ агула} «ᴛᴜʀ dağ ᴇɴɢ mountain ʀᴜs

гора; горы, горный ᴍᴏɴ эргэн тойрны орчноос онцгойрон

ялгарч, оргил, нуруу хэлбэрээр хоѐр зуун метрээс дээш

өргөгдсөн газрын гадарга»

уулинхай sɢ уулинхайн ɢᴇɴ {ᠤᠤ ᠯ ᠢ ᠩᠬ ᠠ ᠢ } «ᴍᴏɴ нэг зүйл

шувуу»

уулинцар sɢ уулинцрын ɢᴇɴ {ᠤᠭ ᠤ ᠯ ᠢ ᠨ ᠶᠢ ᠷ} «ᴛᴜʀ çöpbacak

baykuş ᴇɴɢ northern boobook ʀᴜs иглоногая сова ᴍᴏɴ уулийн

язгуурын шувуу»

ууллаг «ᴛᴜʀ Hint kazı ᴇɴɢ bar-headed goose ʀᴜs горный гусь

ᴍᴏɴ хээрийн галуу»

ууль sɢ уулийн ɢᴇɴ {ᠤᠭ ᠤ ᠯ ᠢ угули} 1) «ᴛᴜʀ baykuş ᴇɴɢ owl ʀᴜs

сова ᴍᴏɴ нэг зүйл махчин шувуу» 2) «ᴛᴜʀ alaca baykuş ᴇɴɢ

tawny owl ʀᴜs неясыть ᴍᴏɴ бэгбаатар» уультан «ᴛᴜʀ

baykuşlar ᴇɴɢ owls ʀᴜs совообразные» уулийнхан «ᴛᴜʀ

baykuşgiller ᴇɴɢ owls ʀᴜs совиные» уульж «ᴛᴜʀ kar baykuşu

ᴇɴɢ snowy owl ʀᴜs белая сова ᴍᴏɴ нэг зүйл шар шувуу»

уурс sɢ уурсын ɢᴇɴ {ᠠ ᠭ ᠤ ᠷᠠ ᠰᠤ } «ᴛᴜʀ telli turna ᴇɴɢ demoiselle

crane ʀᴜs журавль-красавка ᴍᴏɴ өвөгт тогоруу»

ухаа { ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ ухаг-а } «ᴛᴜʀ parlak kırmızımsı ᴇɴɢ bright reddish

ʀᴜs светло-каштановый, рыжеватый, рыжий, каурый ᴍᴏɴ

цайвардуу гэрэлтэй улаан өнгө»

үзэсгэлэн {ᠦᠺᠡ ᠰᠬᠦ ᠯ ᠡ ᠩ үжэсхүлэнг] «ᴛᴜʀ sergi, gösteri ᴇɴɢ

noun: exhibition, show; adjective: nice, beautiful, good-looking

ʀᴜs показ ᴍᴏɴ гоо, сайхан»

үзэсгэлэнт {ᠦᠺᠡ ᠰᠬᠦ ᠯ ᠡ ᠩᠲ ᠦ } «ᴛᴜʀ gösterişli ᴇɴɢ showy ʀᴜs

показной ᴍᴏɴ үзэсгэлэн бүхий, гоо сайхан»

үлэг {ᠦᠯ ᠦ ᠭ үлүг} «ᴛᴜʀ büyük, ulu ᴇɴɢ big ʀᴜs большой ᴍᴏɴ

маш том»

үүл(эн) sɢ үүлний ɢᴇɴ {ᠡ ᠭᠦ ᠯ ᠡ ᠨ} «ᴛᴜʀ bulut ᴇɴɢ cloud ʀᴜs

облако ᴍᴏɴ газрын гадаргуу, усны мандлаас хөөрөн дэгдэж,

агаар мандалд хуралдан, янз бүрийн хэлбэртэй, цагаан, бөөн

бараан өнгөтэй харагдах усны уур»

үүр sɢ үүрний ɢᴇɴ {ᠡ ᠭᠦ ᠷ үр} «ᴛᴜʀ yuva ᴇɴɢ nest ʀᴜs гнездо

ᴍᴏɴ амьтны орогнох оромж»

үүрсэх {ᠦᠦ ᠷᠰᠡ ᠬᠦ үүрсэ} «ᴛᴜʀ kişnemek ᴇɴɢ to neigh, to

whinny ʀᴜs ржать ᴍᴏɴ адууны янцгаах мэт хүхтнэн

дуугарах» үүрсээ ?

үхэр sɢ үхрийн ɢᴇɴ {ᠦᠬᠡ ᠷ үхэр} «ᴛᴜʀ sığır; öküz ᴇɴɢ cattle,

cow, ox (domestic bovine, bovine used as a beast of burden) ʀᴜs

корова, вол ᴍᴏɴ таван хошуу малын нэг, бод мал»

үхээр sɢ үхээрийн ɢᴇɴ {ᠦᠬᠦ ᠭᠡ ᠷ үхүгэр} «ᴛᴜʀ ceset, ölü vücut

ᴇɴɢ cadaver, corpse, dead body ʀᴜs труп; трупа ᴍᴏɴ хүүр;

үхээнц дорой»

Филиппин sɢ филиппиний ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Filipinler ᴇɴɢ

Philippines ʀᴜs Филиппины; Филиппин, филиппинский»

фламинго «ᴛᴜʀ flaman ᴇɴɢ flamingo ʀᴜs фламинго ᴍᴏɴ нэг

зүйл шувуу, ягаан нал»

хаан sɢ хааны ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠭ ᠠ ᠨ хаган} «ᴛᴜʀ kral; han; kağan ᴇɴɢ

khan; king; emperor ʀᴜs хан, король ᴍᴏɴ үе улиран

залгамжилж улс, аймгийн эрхийг ганцаараа эзэрхэгч; эзэн»

хавирга sɢ хавирган ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠪᠢ ᠊ᠷ᠊ᠭ ᠠ хабирг-а} «ᴛᴜʀ

kaburga; yan ᴇɴɢ rib; side, flank ʀᴜs ребро»

хавтгаалжин {ᠬᠠ ᠪᠲ ᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ} «ᴛᴜʀ yağmurcun ᴇɴɢ plover ʀᴜs

ржанка нэг сүвээцагаан»

92

92

хавтгал sɢ хавтгалын ɢᴇɴ {ᠬᠠᠪᠳ᠋ᠠᡍᠠᠯ} «ᴍᴏɴ эмээлийн хавтас,

эмээлийн бүүргийг бэхэлсэн хоѐр хажуугийн хавтгай хэсэг»

хавтгалж {ᠬᠠᠪᠳ᠋ᠠᡍᠠ᠊ᠯ ᠊ᠺ᠊ᠢ хабтагалжи} «ᴛᴜʀ kızkuşu ᴇɴɢ lapwing

ʀᴜs чибис ᴍᴏɴ нэг зүйл нүүдлийн шувуу»

хад(ан) sɢ хадны ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠣ ᠊᠊ᠨ хада} «ᴛᴜʀ kaya ᴇɴɢ boulder,

rock, crag ʀᴜs скала, утѐс; скалы, каменный ᴍᴏɴ уул нуруунд

байх асар том ургаа чулуу»

хадуур {ᠬᠠ ᠳᠤ ᠭ ᠤ ᠷ хадугур} «ᴛᴜʀ orak ᴇɴɢ sickle ʀᴜs серп ᴍᴏɴ

байгалийн болон таримал ургамлыг хадах хэрэгсэл»

хаж sɢ хажны ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠺ᠊ᠢ хажи} «ᴛᴜʀ süslü metal kenarlığı ᴇɴɢ

decorative border or edging on a metal object, surround for an

inlay ʀᴜs узоры декоративных краев кромок из металла ᴍᴏɴ

төмөрлөгөөр хийсэн эдлэлийн ирмэг захыг чимэглэсэн хээ,

угалз»

хажилгат ?

хажир sɢ хажрын ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠺᠢ ᠷ} «ᴛᴜʀ kızıl akbaba ᴇɴɢ griffon

ʀᴜs сип ᴍᴏɴ тас шувуу, хачир»

хайлган → хайлгана

хайлгана sɢ хайлганын ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠶᠢ ᠯ ᠭ ᠠ ᠨ ᠠ } «ᴛᴜʀ martı ᴇɴɢ

gull ʀᴜs чайка ᴍᴏɴ цахлай шувууны өөр нэр»

хайрга sɢ хайрганы ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠶᠢ ᠷᠭ ᠤ хайиргу} «ᴛᴜʀ çakıl taşı ᴇɴɢ

pebble, shingle ʀᴜs галька ᴍᴏɴ ширүүн билүү; маш үйрмэг

чулуу»

хайргана sɢ хайрганын ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠶᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠨ ᠠ } → хайлгана &

хайргууна

хайргач «ᴛᴜʀ taşçeviren ᴇɴɢ turnstone ʀᴜs камнешарка ᴍᴏɴ

нэг зүйл шувуу»

хайргууна sɢ хайргуунын ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠢ ᠢ ᠷᠠ ᠭ ᠣ ᠨ ᠠ } «ᴛᴜʀ boz

doğan ᴇɴɢ merlin, pigeon hawk ʀᴜs дербник ᴍᴏɴ хайргууна

шонхор, хайргана шонхор»

хайчин «ᴛᴜʀ sungur ᴇɴɢ gyrfalcon ʀᴜs кречет ᴍᴏɴ цагаан

шонхор» < Chinese 海青 (海青) hǎi-qīng

халбага(н) sɢ халбаганы ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ халбаг-а} «ᴛᴜʀ

kaşık ᴇɴɢ spoon ʀᴜs ложка ᴍᴏɴ шингэн болон үйрмэг, нунтаг

зүйлийг хутгах хэрэгсэл»

халбагант {ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ kaşıkçı ᴇɴɢ spoonbill ʀᴜs

колпица ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» < халбагант {ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ

kaşıklı ᴇɴɢ spooned ʀᴜs с ложкой»

халбагат {ᠬᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ ᠠ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ kaşıklı ᴇɴɢ spooned ʀᴜs с ложкой

ᴍᴏɴ халбаган хэлбэртэй»

халзан {ᠬᠠ ᠯ ᠊ᠻᠠ᠊ᠨ халжан} «ᴛᴜʀ kel; akıtma, sakar ᴇɴɢ bald; blaze

(white or lighter-coloured markings on a horse's or an animal's

face) ʀᴜs 1) лысый, плешивый (о человеке); 2) со звездочкой

на лбу (о животном)»

халиу sɢ халиуны ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠯ ᠊ᠢ ᠊ᡍ ᠣ халигу} «ᴛᴜʀ susamuru ᴇɴɢ

otter ʀᴜs выдра ᴍᴏɴ усны хөвөөгөөр амьдрах нэг зүйл хөхтөн

амьтан»

халиун {ᠬᠠ ᠯ ᠢ ᠭ ᠤ ᠨ} → халиу

халтар {ᠬᠠᠯᠳ᠋ᠠ᠊ᠷ халтар} «ᴍᴏɴ мал, амьтны зүсэм хээр, хар

хээр; адууны ам, хамар, суга, цавьд цайвар, шарангуй өнгө

хольцолдсон нь»

халуу sɢ халууны ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠤ халагу} I «ᴛᴜʀ karabatak ᴇɴɢ

cormorant and shag ʀᴜs баклан ᴍᴏɴ гогой» II «ᴛᴜʀ tropikkuşu

ᴇɴɢ tropicbird ʀᴜs фаэтон ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» III «ᴛᴜʀ

yalıçapkını ᴇɴɢ kingfisher ʀᴜs зимородок ᴍᴏɴ шогшир,

шогшор, нэгэн зүйл шувуу» < халуу {ᠬᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠤ халагу} «ᴍᴏɴ

халууны илч» халууныхан «ᴛᴜʀ tropikkuşugiller ᴇɴɢ

tropicbirds ʀᴜs фаэтоновые»

халуун {ᠬᠠ ᠯ ᠠ ᠭ ᠤ ᠨ халагун} «ᴛᴜʀ sıcak ᴇɴɢ hot ʀᴜs жаркий

знойный; горячий ᴍᴏɴ дулааны хэмжээ өндөр»

-хан / -хэн «ᴛᴜʀ küçültme eki: -cik / -cuk / -cük / -çik / -çık / -

çuk / -çük ᴇɴɢ diminutive suffix: -et, -y ʀᴜs уменьшительно-

ласкательный суффикс: -енький ᴍᴏɴ юмны хэмжээ маш

бага, жижигхэн»

ханамал {ᠬᠠ ᠨ᠋ᠣ᠊᠊ᠮᠠᠯ} «ᴛᴜʀ doygun ᴇɴɢ saturated ʀᴜs

насыщенный ᴍᴏɴ нэгэнтээ ханасан байдал»

ханчир sɢ ханчрын ɢᴇɴ {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ ханчир} 1 [Mongolia] «ᴛᴜʀ

saztavuğu ᴇɴɢ moorhen ʀᴜs камышница ᴍᴏɴ нэг зүйл

нүүдлийн шувуу» 2 [Inner Mongolia] «ᴛᴜʀ sukılavuzu ᴇɴɢ rail

ʀᴜs пастушок ᴍᴏɴ нэг зүйл нүүдлийн шувуу»

хар {ᠬᠠ ᠷ ᠠ хар-а} «ᴛᴜʀ siyah, kara ᴇɴɢ black ʀᴜs чѐрный ᴍᴏɴ

цагааны эсрэг, хөө, нүүрс зэргийн өнгө»

хараа III {ᠬᠠ ᠷᠠ᠊ᠭ ᠠ хараг-а} «ᴛᴜʀ kulaklı sülün ᴇɴɢ eared-

pheasant ʀᴜs ушастый фазан ᴍᴏɴ нүдний харах чадал чинээ»

< хараа II {ᠬᠠ ᠷᠠ᠊ᠭ ᠠ хараг-а} «ᴛᴜʀ tuğun ucundaki üçgen

biçimli demir ᴇɴɢ triangular shaped iron tip of flag ʀᴜs

железный треугольный кончик флага ᴍᴏɴ тугийн орой дахь

хошуулжин төмөр» < хараа I {ᠬᠠ ᠷᠠ᠊ᠭ ᠠ хараг-а} «ᴛᴜʀ

görüş gücü ᴇɴɢ sight, vision ʀᴜs зрение ᴍᴏɴ нүдний харах

чадал чинээ»

хараал {ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ харийал} «ᴛᴜʀ kötü söz, küfür ᴇɴɢ curse, cuss,

imprecation, malediction ʀᴜs проклятие ᴍᴏɴ хүн, амьтныг

доромжлон дайрах муу үг; зүхэл»

хараалай sɢ хараалайн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ denizkırlangıcı ᴇɴɢ tern ʀᴜs

крачка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хараалзай sɢ хараалзайн ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭᠠ ᠯ ᠺᠠ ᠢ } «ᴛᴜʀ bataklık

denizkırlangıcı ᴇɴɢ marsh tern ʀᴜs болотная крачка ᴍᴏɴ

хараалай шувууны өөр нэр»

хараалж sɢ хараалжийн ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠠᡍᠠ᠊ᠯ ᠊ᠺ᠊ᠢ } «ᴛᴜʀ suçulluğu ᴇɴɢ

snipe ʀᴜs бекас ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хараалжин ?

хараалжир {ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠷ} «ᴛᴜʀ boyalıçulluk ᴇɴɢ painted-snipe

ʀᴜs цветной бекас ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» хараалжирынхан

«ᴛᴜʀ boyalıçullukgiller ᴇɴɢ painted-snipes ʀᴜs цветные

бекасы»

хараацай sɢ хараацайн ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠶᠠ ᠶ харийачаи} «ᴛᴜʀ

kırlangıç ᴇɴɢ swallow ʀᴜs ласточка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хараацайлаг «ᴛᴜʀ kırlangıcımsı ᴇɴɢ swallow-like ʀᴜs

ласточковатый»

93

93

хараацайч sɢ хараацайчийн ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠢ ᠶᠠ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ kırlangıççı

ᴇɴɢ swallower»

харалд sɢ харалдын ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠳᠤ ᠭ ᠠ } «ᴍᴏɴ нуруун бие нь

саарал өнгөтэй, элгэн бие нь цагаан чандар бүхий харцгайн

төрлийн нэгэн зүйл махчин шувуу, анд сургаж ашиглана»

харалдай sɢ харалдайн ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠳᠠ ᠢ } «ᴍᴏɴ нэг зүйл

бялзуухай»

харалжин sɢ харалжны ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ} «ᴍᴏɴ хар тахиа»

харалт sɢ харалтын ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠠ ᠯ ᠲ ᠠ } «ᴍᴏɴ хяргуйн өөр нэр»

харгууна {ᠬᠠ ᠷᠠ ᠭ ᠣ ᠨ ᠠ } «ᴛᴜʀ sakarmeke ᴇɴɢ coot ʀᴜs лысуха

ᴍᴏɴ халзан түнжүү»

харлаг {ᠬᠠ ᠷᠠ᠊ᠯᠠ᠊ᠬ , ᠬᠠ ᠷᠠ᠊ᠯ ᠊ᠢ ᠊᠊ᠬ харалаг} «ᴛᴜʀ kara ala ᴇɴɢ black

pied ʀᴜs чѐрно-пѐстый ᴍᴏɴ хар алаг»

харлиг ?

харнүдэн {ᠬᠠ ᠷᠠ ᠨ ᠢ ᠳᠦ ᠨ} «ᴛᴜʀ boz doğan ᴇɴɢ merlin, pigeon hawk

ʀᴜs дербник ᴍᴏɴ хайргууна шонхор, хайргана шонхор»

харс sɢ харсны ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠠᠰᠣ} «ᴛᴜʀ yosun kazı ᴇɴɢ brant goose

ʀᴜs чѐрная казарка ᴍᴏɴ хар галуу»

харсан {ᠬᠠ ᠷᠰᠤ ᠨ} : харсан тас «ᴍᴏɴ усан тасаас биеэр бага,

өнгө харавтар нэгэн зүйл тас шувуу»

харсун → ? харсан

харсуун ?

хархираа sɢ хархирааны ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠬᠢ ᠷ ᠠ } 1) «ᴛᴜʀ allı turna

ᴇɴɢ common crane ʀᴜs серый журавль» 2) «ᴛᴜʀ telli turna ᴇɴɢ

demoiselle crane ʀᴜs журавль-красавка ᴍᴏɴ өвөгт тогоруу»

хархирах {ᠬᠠ ᠷᠬᠢ ᠷᠠ ᠬ ᠤ } «ᴍᴏɴ харчигнан дуугарах»

хархиргалаг ?

харцага sɢ харцагын ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ харчаг-а} 1) «ᴛᴜʀ

atmaca ᴇɴɢ hawk ʀᴜs ястреб ᴍᴏɴ харцгай» 2) «ᴛᴜʀ çakır ᴇɴɢ

goshawk ʀᴜs тетеревятник ᴍᴏɴ үлэг харцага» харцагатан

«ᴛᴜʀ kartalsılar ᴇɴɢ hawks ʀᴜs ястребообразные»

харцагынхан «ᴛᴜʀ atmacagiller ᴇɴɢ hawks, eagles ʀᴜs

ястребиные)»

харцгай sɢ харцгайн ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠷᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠶ} 1) «ᴛᴜʀ atmaca ᴇɴɢ hawk

ʀᴜs ястреб ᴍᴏɴ харцага» 2) «ᴛᴜʀ çakır ᴇɴɢ goshawk ʀᴜs

тетеревятник ᴍᴏɴ үлэг харцага» 3) «ᴛᴜʀ griyüzlü sardoğan ᴇɴɢ

grey-faced buzzard ʀᴜs ястребиный сарыч, ястребиный канюк

ᴍᴏɴ саржуу харцгай» харцгайтан → харцагатан

харцгайнхан → харцагынхан

хахилаг sɢ хахилгийн ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᢉᠢ ᠊ᠯ ᠊ᠢ ᠊᠊ᠬ хахилиг} «ᴛᴜʀ keklik

ᴇɴɢ Alectoris partridge ʀᴜs кеклик ᴍᴏɴ ятууны төрлийн

шувуу»

хачир sɢ хачрын ɢᴇɴ {ᠬᠠ ᠶᠢ ᠷ хачир} «ᴛᴜʀ kızıl akbaba ᴇɴɢ

griffon ʀᴜs сип ᴍᴏɴ тас шувуу, хажир»

хиаглах {ᠬᠢ ᠶᠠ ᠭ ᠯ ᠠ ᠬ ᠤ хийагла} «ᴛᴜʀ (atmaca, çakır gibi yırtıcı

kuşlar) ötmek, ses çıkarmak ᴇɴɢ to make a sound (hawk) ʀᴜs

издавать звук (ястреб) ᴍᴏɴ гиаглах, харцгай, хяргуй зэрэг

шувуу хиаг хиаг гэж дуугарах»

хиаз sɢ хиазын ɢᴇɴ {ᢉᠢ ᠊ᠺ᠊ᠨ} «ᴍᴏɴ зах хөвөө ирмэг, дээлийн

гоѐмсог хөвөө хажлага» хиазтан «ᴛᴜʀ yağmurkuşları ᴇɴɢ

shorebirds ʀᴜs ржанкообразные» хиазынхан «ᴛᴜʀ

yağmurcungiller ᴇɴɢ plovers and lapwings ʀᴜs ржанковые»

хиазат sɢ хиазтын ɢᴇɴ {ᢉᠢ ᠊ᠻᠠᠳ᠋ᠣ} I «ᴛᴜʀ yağmurkuşu ᴇɴɢ plover

ʀᴜs зуѐк ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» < хиазат {ᢉᠢ ᠊ᠻᠠᠳ᠋ᠣ} II «ᴍᴏɴ хиаз

бүхий»

хийян ?

хилэн sɢ хилэнгийн ɢᴇɴ {ᠬᠢ ᠯ ᠢ ᠩ хилинг} «ᴛᴜʀ kadife ᴇɴɢ

velvet ʀᴜs бархат; бархата, бархатный ᴍᴏɴ хөвөн мяндас

зэргээр нэхсэн бараа»

Хималай sɢ хималайн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Himalaya, Himalayalar;

Himalaya'nın ᴇɴɢ Himalayas; of Himalaya ʀᴜs Гималаи;

Гималаев, гималайский ᴍᴏɴ Гималай»

хирс sɢ хирсийн ɢᴇɴ {ᠬᠡ ᠷᠢ ᠰ хэрис} «ᴛᴜʀ gergedan ᴇɴɢ

rhinoceros ʀᴜs носорог ᴍᴏɴ нэг зүйл сүүн тэжээлт амьтан»

хирс шувуу «ᴛᴜʀ gergedan kuşu ᴇɴɢ rhinoceros bird ʀᴜs

птица-носорог ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» хирсшувууныхан «ᴛᴜʀ

boynuzcungiller ᴇɴɢ hornbills ʀᴜs птицы-носороги»

хирсшувуутан «ᴛᴜʀ boynuzcunlar ᴇɴɢ hornbills and hoopoes

ʀᴜs птицы-носороги»

ховор {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ хобур} «ᴛᴜʀ ender, az bulunur ᴇɴɢ rare, few and

far between ʀᴜs редкий, скудный; редко ᴍᴏɴ олдох тохиолдох

нь цөөн»

хоѐр {ᠬᠣ ᠶᠠ ᠷ} «ᴛᴜʀ iki ᴇɴɢ two ʀᴜs два ᴍᴏɴ нэг дээр нэгийг

нэмсэн тоо»

хойд {ᠬᠣ᠊᠊ᠢ᠊᠊ᠢ᠊ᠳᠣ хойид} «ᴛᴜʀ kuzey ᴇɴɢ northern, north,

hyperborean, nordic ʀᴜs север; северный»

хойлог sɢ хойлгийн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠯ ᠣ ᠊᠊ᠬ хойилуг} «ᴛᴜʀ urkeklik

ᴇɴɢ snowcock ʀᴜs улар, горная индейка»

холжуухай {ᠬᠣ ᠯ ᠺᠤ ᠤ ᠬ ᠠ ᠢ } «ᴍᴏɴ үхэр бөднө»

холслог sɢ холслогийн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠯ ᠤ ᠰᠯ ᠢ ᠭ} «ᴛᴜʀ orman baykuşu

ᴇɴɢ long-eared owl ʀᴜs ушастая сова ᴍᴏɴ яваг шар шувуу»

холтос sɢ холтсон ᴏʙʟ холтосны ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠯ ᠲ ᠤ ᠰᠤ холтусу} «ᴛᴜʀ

ağaç kabuğu ᴇɴɢ bark (of a tree) ʀᴜs кора ᴍᴏɴ модны гадуур

бүрхсэн зузаан давхарга, хальс, зодог, дурс»

хом {ᠬᠣ ᠮ хом} «ᴛᴜʀ havut, deveye takılan eyer ᴇɴɢ camel's

saddle ʀᴜs верблюжье седло, вьючное седло верблюда ᴍᴏɴ

тэмээнд ачаа ачихад нуруу зоог нь хамгаалж бамбайлан

нөмөргөх эсгий»

хомноо {ᠬᠣ ᠮ ᠨ ᠠ ᠭ ᠠ } «ᴛᴜʀ havut, deveye takılan eyer ᴛᴜʀ havut,

deveye takılan eyer ᴇɴɢ camel's saddle ʀᴜs верблюжье седло

ᴍᴏɴ хом»

хомноот {ᠬᠣ ᠮ ᠨ ᠠ ᠭ ᠠ ᠲ ᠤ xxx} 1) «ᴛᴜʀ çulluk ᴇɴɢ woodcock ʀᴜs

вальдшнеп ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» < 2) «ᴛᴜʀ havutlu ᴇɴɢ camel's

saddled ʀᴜs с седлом верблюдом ᴍᴏɴ хомноо бүхий»

хомноотынхон «ᴛᴜʀ çullukgiller ᴇɴɢ sandpipers, snipes,

phalaropes ʀᴜs бекасовые»

94

94

хомнох {ᠬᠣ ᠮ ᠨ ᠠ ᠬ ᠤ хомна} «ᴛᴜʀ deveye eyer takmak ᴍᴏɴ тэмээнд

хомыг нөмөргөн шатаар бэхлэн тогтоох»

хонгор {ᠬᠣ ᠊ᠠᢉᡍ ᠣ ᠊᠊ᠷ хонггур} «ᴍᴏɴ адууны цайвар хул зүс»

хонд(он) {ᠬᠣ ᠨ ᠳᠠ } «ᴍᴏɴ ухаа улаан»

хондлой sɢ хондлойн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊ᠠᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠠ᠊ᠢ хондулаи} «ᴛᴜʀ kıç, but

ᴇɴɢ rump, croup ʀᴜs зад, задница ᴍᴏɴ хүн, амьтны нурууны

шувтрах хэсэг»

хонь sɢ хонин ᴏʙʟ хонины ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠨ ᠢ хони} «ᴛᴜʀ koyun ᴇɴɢ

sheep ʀᴜs овца; овцы ᴍᴏɴ таван хошуу малын нэг»

хоолой sɢ хоолойн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠭ ᠤ ᠯ ᠠ ᠶ хогулаи} «ᴛᴜʀ boğaz ᴇɴɢ

throat ʀᴜs горло ᴍᴏɴ хүзүүний өвөр хэсэг, юм залгих мөр,

амьсгалын мөрийн зарим хэсэг»

хоруу sɢ хорууны ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠷᠤ ᠤ } «ᴛᴜʀ aksu, perde, katarakt ᴇɴɢ

walleye; white spot; cataract ʀᴜs бельмо, глаз с бельмом;

белое пятно; катаракта ᴍᴏɴ нүдэнд унасан цагаа»

хоруут {ᠬᠣ ᠷᠤ ᠤ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ aksulu ᴇɴɢ walleyed ʀᴜs с бельмом ᴍᴏɴ

хоруу бүхий»

хот sɢ хотын ɢᴇɴ I {ᠬᠣ᠊ᠳ᠊ᠨ хота} «ᴛᴜʀ şehir ᴇɴɢ town, city ʀᴜs

город; города, городской ᴍᴏɴ засаг захиргааны нэгж»

хот sɢ хотны ɢᴇɴ II {ᠬᠣ ᠲᠠ хота} «ᴛᴜʀ sığır ağılı ᴇɴɢ livestock-

pen ʀᴜs загон; загона ᴍᴏɴ мал, гөрөөсний хэвтэшлэх газар»

хотгуужин ?

хотон sɢ хотонгийн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠲ ᠠ ᠨ хотан} «ᴛᴜʀ pelikan ᴇɴɢ

pelican ʀᴜs пеликан ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» хотонгийхон «ᴛᴜʀ

pelikangiller ᴇɴɢ pelicans ʀᴜs пеликановые» хотонтон «ᴛᴜʀ

pelikansılar ᴇɴɢ pelicans ʀᴜs пеликанообразные»

хохлог sɢ хохлогийн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠬ ᠤ ᠯ ᠠ ᠭ} «ᴍᴏɴ нэг зүйл шар

шувуу»

хошуу sɢ хошууны ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠤ хосигу} «ᴛᴜʀ gaga ᴇɴɢ beak,

bill ʀᴜs клюв ᴍᴏɴ ам хамрын үзүүр»

хошуувчит «ᴛᴜʀ tepeli denizpapağanı ᴇɴɢ tufted puffin ʀᴜs

топорок ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хошуурах {ᠬᠣ ᠊ᠰ᠊ᠢ ᠊ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠷᠠᠠᠠᠣ хосигура} «ᴛᴜʀ curcuna çıkartmak

ᴍᴏɴ хүн, мал амьтны аль нэг тийш түрүү татсанаа дагалдан

цувах»

хошуурхаг ?

хошуут { ᠬᠣ ᠰᠢ ᠭ ᠤ ᠲ ᠤ хосигуту} «ᴛᴜʀ gagalı ᴇɴɢ billed ʀᴜs с

клювом; -оклювый» улаан хошуут «ᴛᴜʀ kızıl gagalı ᴇɴɢ red-

billed ʀᴜs с клювом красным»

хөг {ᠬᠥ ᠭ хөг} «ᴛᴜʀ uyum, ahenk, harmoni ᴇɴɢ tune, music;

tuning ʀᴜs гармония, настройка ᴍᴏɴ хөгжмийн аялгуу

зохирон нийлэлдэх нь»

хөгт {ᠬᠥ ᠭᠲᠦ } «ᴛᴜʀ bataklıkkırlangıcı ᴇɴɢ pratincole ʀᴜs

тиркушка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» < хөгт {ᠬᠥ ᠭᠲᠦ } «ᴛᴜʀ uyumlu

ᴇɴɢ xxx tuned ᴍᴏɴ с гармонией ᴍᴏɴ хөг бүхий» хөгтийнхөн

«ᴛᴜʀ bataklıkkırlangıcıgiller ᴇɴɢ pratincoles and coursers ʀᴜs

тиркушковые»

хөгч {ᠬᠥ ᠭᠡ ᠶᠦ } «ᴇɴɢ musician, player»

хөгчүү «ᴛᴜʀ düdükçün ᴇɴɢ shank ʀᴜs улит ᴍᴏɴ нэг зүйл

шувуу» хөгчүүтэн «ᴛᴜʀ yağmurkuşları ᴇɴɢ shorebirds ʀᴜs

ржанкообразные»

хөгчүүлэг «ᴛᴜʀ sarı düdükçün ᴇɴɢ Terek sandpiper ʀᴜs

мородунка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хөгчүүхэй 1) «ᴛᴜʀ gri sırtlı düdükçün ᴇɴɢ tattler ʀᴜs

пепельный улит ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» 2) «ᴛᴜʀ balçık çulluğu

ᴇɴɢ jack snipe ʀᴜs гаршнеп ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хөгшин {ᠬᠥ ᠭᠰᠢ ᠨ} «ᴛᴜʀ yaşlı ᴇɴɢ aged, old, senile ʀᴜs старый

ᴍᴏɴ хүн, амьтан, ургамлын он удаж насжин муудсаныг нь»

хөдөг sɢ хөдгийн ɢᴇɴ {ᠬᠥ᠊ᠳ᠋ᠠᠭᠡᠡ᠋} «ᴛᴜʀ kumru ᴇɴɢ dove ʀᴜs

горлица ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хөл sɢ хөлийн ɢᴇɴ {ᠬᠥ ᠊ᠯ хөл} «ᴛᴜʀ ayak, bacak ᴇɴɢ foot, leg

ʀᴜs нога ᴍᴏɴ хүн, амьтны газар гишгэж явах хөдөлгөөний

эрхтэн»

хөлт {ᠬᠥ ᠯ ᠲᠦ } «ᴛᴜʀ bacaklı, ayaklı ᴇɴɢ footed, legged ʀᴜs с

ногой ᴍᴏɴ хөл бүхий»

хөмрөг sɢ хөмрөгийн ɢᴇɴ {ᠬᠥ ᠊᠊ᠮ ᠣ ᠊᠊ᠷᠭᠡᠡ᠋ хөмүргэ} «ᴛᴜʀ kirazkuşu

ᴇɴɢ bunting ʀᴜs овсянка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хөмсөг {ᠬᠥ ᠊᠊ᠮ ᠣ ᠊ᠰᠭᠡᠡ᠋ хөмүсгэ} «ᴛᴜʀ kaş ᴇɴɢ eyebrow ʀᴜs бровь

ᴍᴏɴ нүдний ухархайн дээд ирмэгээр хөндлөн ургасан үс»

хөмсөгт «ᴛᴜʀ kaşlı ᴇɴɢ eyebrowed ʀᴜs с бровью, -обровый»

цагаан хөмсөгт «ᴛᴜʀ ak kaşlı ᴇɴɢ white-eyebrowed ʀᴜs с

белой бровью ᴍᴏɴ хөмсөг бүхий»

хөө {ᠬᠥ᠋} «ᴛᴜʀ is ᴇɴɢ soot ʀᴜs копоть ᴍᴏɴ юманд тогтсон утаа,

тортог: хөө хар (хав хар, пад хар)»

хөтүү {ᠬᠦ ᠲᠣ ᠭᠦ ᠣ } «ᴛᴜʀ fındık tavuğu ᴇɴɢ hazel grouse ʀᴜs

рябчик»

хөх {ᠬᠥ ᠬᠡ хөхэ} I «ᴛᴜʀ gök, mavi ᴇɴɢ blue ʀᴜs синий, голубой;

сизый, серый, сивый (о масти) ᴍᴏɴ номин чулууны адил

өнгө»

хөх sɢ хөхний ɢᴇɴ {ᠬᠥ ᠊ᠬᠥ хөхү} II «ᴛᴜʀ göğüs ᴇɴɢ breast ʀᴜs

грудь ᴍᴏɴ хүн, амьтны сүүний булчирхай, ~ дэлэн»

хөхвөр {ᠬᠥ ᠊ᠭᠡ ᠪᠡ ᠊ᠷ , ᠬᠥ ᠊ᠭᠡ ᠪᠤ ᠊ᠷ хөхэбүр} «ᴛᴜʀ gökçe ᴇɴɢ bluish ʀᴜs

синеватый ᴍᴏɴ хөх сортой цагаан өнгө»

хөхөвтөр {ᠬᠥ ᠬᠡ ᠪᠲ ᠦ ᠷ} «ᴛᴜʀ gökçe, mavimsi ᴇɴɢ bluish ʀᴜs

синеватый ᴍᴏɴ бага зэрэг хөх, хөх өнгө нь багавтар»

хөхөл {ᠬᠥ ᠬᠦ ᠯ хөхил} «ᴛᴜʀ kâkül, perçem ᴇɴɢ forelock, fringe

(of hair) ʀᴜs чуб, хохолок, чѐлка ᴍᴏɴ хүүхэд багачуудын

нялхын үсийг авахдаа үлдээсэн хэсэг үс; адууг дэллэхдээ

толгой дээр нь үлдээсэн урт туг үс»

хөхөлт {ᠬᠥ ᠬᠦ ᠯ ᠲᠡ хөхүлтэ} «ᴛᴜʀ kâküllü ᴇɴɢ forelocked ʀᴜs с

чубом ᴍᴏɴ хөхөл бүхий»

хөхөмдөг {ᠬᠥ᠊ᠭᠡ᠊ᠮᠳᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ хөхэмдүг} «ᴛᴜʀ mavimsi, gökçe ᴇɴɢ bluish

ʀᴜs синеватый ᴍᴏɴ гүехэн хөх, хөхөвтөр өнгө; хөхөвтөр

өнгөтэй»

95

95

хөхөө sɢ хөхөөний ɢᴇɴ {ᠬᠥ ᠬᠦ ᠭᠡ хөхүгэ} «ᴛᴜʀ guguk ᴇɴɢ

cuckoo ʀᴜs кукушка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» хөхөө донгодох

«ᴛᴜʀ guguk ötmek ᴍᴏɴ хөхөө шувууны дуугарах»

хөхөөнийхөн «ᴛᴜʀ gugukgiller ᴇɴɢ cuckoos ʀᴜs кукушковые»

хөхөөтөн «ᴛᴜʀ guguksular ᴇɴɢ cuckoos ʀᴜs

кукушкообразные»

хөхөөлөг {ᠬᠥ ᠬᠢ ᠭᠡ ᠯ ᠭᠡ } «ᴛᴜʀ guguklu, guguksu ᴇɴɢ cuckoo-like

ʀᴜs кукушковатый ᴍᴏɴ сэтгэл санааг хөгжөөх явдал»

хөхөц sɢ хөхцийн ɢᴇɴ {ᠬᠥ ᠬᠡ ᠶᠦ } «ᴛᴜʀ yalıçapkını ᴇɴɢ

kingfisher ʀᴜs зимородок ᴍᴏɴ шогшир, шогшор, нэгэн зүйл

шувуу»

хув {ᠬᠤ ᠪᠤ хуб} «ᴛᴜʀ kulaksız ya da küçük kulaklı ᴇɴɢ earless,

short-eared, cropped ʀᴜs без уха, корноухий, с короткими

ушами ᴍᴏɴ хулгар, чихгүй буюу жижигхэн чихтэй»

хувин sɢ хувингийн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊ᠪᠢ ᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ хубинг} I «ᴛᴜʀ kova ᴇɴɢ

bucket ʀᴜs ведро ᴍᴏɴ ам задгай өндөр сав»

хувин sɢ хувингийн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊ᠪᠢ ᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ хубинг} II «ᴍᴏɴ нэг зүйл

нугас, шанхар нугас»

худ худ «ᴛᴜʀ kuğu sesi ᴍᴏɴ хунгийн дуу»

хулгайч {ᠬᠤ ᠯ ᠠ ᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠶᠢ хулагайичи} «ᴛᴜʀ orman baykuşu ᴇɴɢ

long-eared owl ʀᴜs ушастая сова ᴍᴏɴ соотон гуйванга» < «ᴛᴜʀ

hırsız, haydut ᴇɴɢ theft, robber, burglar, bandit ʀᴜs вор,

грабитель ᴍᴏɴ хулгай хийгч»

хулгар {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ хулугар} «ᴛᴜʀ kısa kulaklı, kesik kulaklı ᴇɴɢ

short-eared, crope-ared, earless ʀᴜs корноухий, с обрезанными

ушами ᴍᴏɴ чихний хэвийнээс бага байдал»

хулд {ᠬᠤ ᠯ ᠤ ᠳᠤ } «ᴛᴜʀ delice ᴇɴɢ harrier ʀᴜs лунь ᴍᴏɴ нэг зүйл

махчин шувуу»

хулс sɢ хулсны ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊᠊ᠯ ᠣ ᠊ᠰᠣ хулусу} «ᴛᴜʀ kamış, bambu ᴇɴɢ

rush, reed, bamboo ʀᴜs бамбук; бамбука, бамбуковый ᴍᴏɴ

усны хөвөөгөөр ургадаг, сүрэл нь хөндий, гялгар, хавтга

шөвөг хэлбэрт навчтай, цэцэг нь бор, доод талдаа олон

ширхэг шиг үстэй, сүрлээр нь чийрс гөрөх буюу цаас хийдэг

олон наст өвс»

хулт {ᠬᠤ ᠯ ᠤ ᠲ ᠤ } → хулд

хумс sɢ хумсан ᴏʙʟ хумсны ɢᴇɴ {ᠬᠢ ᠮ ᠤ ᠰᠤ химусу} «ᴛᴜʀ tırnak

ᴇɴɢ nail ʀᴜs ноготь; коготь ᴍᴏɴ хүн, амьтны хөл гарын

хурууны үзүүр дэх эвэрлэг хатуу хавтгай зүйл»

хумст «ᴛᴜʀ tırnaklı ᴇɴɢ nailed ʀᴜs с ногтем ᴍᴏɴ хумс бүхий»

хумхи sɢ хумхийн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊᠊ᠮᠠᢉᠢ хумахи} «ᴍᴏɴ нүдэнд үл

өртөх бичил биетэн»

хумхин ???

хун sɢ хунгийн ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊᠊ᠨ хун} «ᴛᴜʀ kuğu ᴇɴɢ swan ʀᴜs лебедь

ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хундруу «ᴛᴜʀ turna ᴇɴɢ crane ʀᴜs журавль ᴍᴏɴ тогоруу»

хур sɢ хурын ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊᠊ᠷ хур} I «ᴛᴜʀ kayın tavuğu ᴇɴɢ black

grouse ʀᴜs тетерев ᴍᴏɴ хар гургуул, нэг зүйл шувуу»

хур sɢ хурын ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊᠊ᠷ ᠠ хур-а} II «ᴛᴜʀ yağış; yağmur ᴇɴɢ

precipitation (water falling from the atmosphere in any form:

rain, hail, snow or sleet); rain ʀᴜs осадки; дождь; дождя ᴍᴏɴ

агаарын тунадас, бороо»

хурга sɢ хурган ᴏʙʟ хурганы ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊᠊ᠷᠠ᠊ᠭ ᠠ хураг-а}

«ᴛᴜʀ kuzu ᴇɴɢ lamb ʀᴜs ягнѐнок ᴍᴏɴ хонь, аргаль зэрэг

амьтын төл»

хургач «ᴛᴜʀ kuzucu, kuzu çobanı ᴇɴɢ lamber, lamb shepherd

ʀᴜs тот, кто ухаживает за ягнятами»

хургачин sɢ хургачны ɢᴇɴ {ᠬᠤ ᠷᠠ ᠭ ᠠ ᠶᠢ ᠨ} «ᴛᴜʀ kuzucu, kuzu

çobanı ᴇɴɢ lamber, lamb shepherd ʀᴜs пасущий ягнят ᴍᴏɴ

хурга хариулагч»

хуруу sɢ хурууны ɢᴇɴ {ᠬᠣ ᠊᠊ᠷᠣ ᠊ᡍ ᠣ хуругу} «ᴛᴜʀ parmak ᴇɴɢ

finger ʀᴜs палец»

хуруут {ᠬᠣ ᠷᠣ ᠭ ᠣ ᠲ ᠣ } «ᴛᴜʀ parmaklı ᴇɴɢ fingered ʀᴜs с пальцем /

пальцами ᴍᴏɴ хуруу бүхий»

хутга sɢ хутганы ɢᴇɴ {ᠬᠢ ᠲ ᠤ ᠭ ᠠ хитуг-а} «ᴛᴜʀ bıçak ᴇɴɢ

knife ʀᴜs нож; ножа ᴍᴏɴ нэг талдаа иртэй, ардаа бариултай

огтлох, зүсэх багаж зэвсэг»

хутгалах {ᠬᠤ ᠳᠬ ᠤ ᠯ ᠠ ᠬ ᠤ худхула} «ᴛᴜʀ bıçaklamak ᴇɴɢ to stab

with a knife ʀᴜs ударить, ранить ножом ᴍᴏɴ хутгаар чичих,

шархдуулах, алах»

хутгалжин {ᠬᠢ ᠲ ᠣ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ ᠨ} «ᴛᴜʀ kılıçgaga ᴇɴɢ avocet ʀᴜs

шилоклювка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

хушуу → хошуу

хушуут → хошуут

хүзүү sɢ хүзүүний ɢᴇɴ {ᠬᠥ ᠊᠊ᠺᠣ ᠊ᠬᠥ ᠣ хүжүгү} «ᴛᴜʀ boyun ᴇɴɢ

neck ʀᴜs шея; шейный, -ошеий»

хүзүүвч sɢ хүзүүвчийн ɢᴇɴ {ᠬᠥ ᠊᠊ᠺᠣ ᠊ᠬᠥ ᠪᠶ᠊ᠢ хүжүгүбчи} «ᴛᴜʀ

hamut, tasma, boyunluk ᴇɴɢ collar (horse, dog) ʀᴜs хомут,

ошейник ᴍᴏɴ тэрэг чарга хөллөх морь малын хүзүүнд углаж,

арал оосор торгох хэрэглэл»

хүзүүвчит «ᴛᴜʀ tasmalı ᴇɴɢ collared ʀᴜs с ошейником ᴍᴏɴ

хүзүүвч бүхий»

хүзүүт «ᴛᴜʀ boyunlu ᴇɴɢ necked ʀᴜs с шеей, шейный, -

ошеий» улаан хүзүүт «ᴛᴜʀ kızıl boyunlu ᴇɴɢ red-necked ʀᴜs

красношеий, с красной шеей» хар хүзүүт «ᴛᴜʀ kara boyunlu

ᴇɴɢ black-necked ʀᴜs черношеий, с чѐрной шеей» цагаан

хүзүүт «ᴛᴜʀ ak boyunlu ᴇɴɢ white-necked ʀᴜs белошеий, с

белой шеей»

хүйхнэг sɢ хүйхнэгийн ɢᴇɴ {ᠬᠦ ᠢ ᠬᠡ ᠨ ᠡ ᠭ} «ᴛᴜʀ delice ᴇɴɢ hobby

ʀᴜs чеглок ᴍᴏɴ шууман шонхор»

хүнхэл {ᠬᠥ ᠊ᠩᠬᠥ ᠯ} II «ᴛᴜʀ gökçe güvercin ᴇɴɢ stock dove ʀᴜs

клинтух ᴍᴏɴ тагтааны өөр нэр» < хүнхэл {ᠬᠥ ᠊ᠩᠬᠥ ᠯ} I «ᴍᴏɴ

энхэл донхол»

хүндгэр {ᠬᠦ ᠩᠳᠦ ᠭᠦ ᠷ} «ᴍᴏɴ нэг зүйл тогос шувуу, хүнтгэр»

хүнтгэр {ᠬᠦ ᠨ ᠲ ᠦ ᠭᠦ ᠷ} → хүндгэр

96

96

хүрэвтэр {ᠬᠦ ᠷᠡ ᠪᠲ ᠦ ᠷ} «ᴛᴜʀ kahverengimsi ᴇɴɢ brownish ʀᴜs

коричневатый ᴍᴏɴ бага зэрэг хүрэн, хүрэн өнгө нь багавтар»

хүрэн {ᠬᠥ ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ ᠊᠊ᠨ , ᠬᠥ ᠊᠊ᠷᠠᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ хүрэнг} «ᴛᴜʀ kahverengi ᴇɴɢ brown

ʀᴜs коричневый ᴍᴏɴ улаан хар хольцож нэлээд бараавтар

болсон өнгө, зүсэм»

хүсэн sɢ хүсэнгийн ɢᴇɴ {ᠬᠦ ᠰᠦ ᠨ} «ᴛᴜʀ kara akbaba ᴇɴɢ

cinereous vulture ʀᴜs чѐрный гриф ᴍᴏɴ ѐл шувуу»

хүүрзгэнэ sɢ хүүрзгэнийн ɢᴇɴ {ᠭᠡ ᠬᠥ ᠊ᠷ᠊ᠻᠠᠭᠡ ᠊ᠨ ᠠ } «ᴛᴜʀ kumru

ᴇɴɢ dove ʀᴜs горлица ᴍᴏɴ тагтааны өөр нэр»

хүүрцгэнэ → хүүрзгэнэ

хүтгээ → хөдөг

хүтүү {ᠬᠢ ᠲ ᠦ ᠭᠦ } → хөтүү

хүхээ {ᠬᠦ ᠬᠡ ᠭᠡ } → хөхөө

хэвлий sɢ хэвлийн ɢᴇɴ {ᠬᠡ ᠪᠡ ᠯ ᠢ хэбэли} «ᴛᴜʀ karın ᴇɴɢ belly

ʀᴜs брюхо ᴍᴏɴ хэвэл, гэдэс»

хэвлийт «ᴛᴜʀ karınlı ᴇɴɢ bellied ʀᴜs с брюхом ᴍᴏɴ хэвлий

бүхий»

хэвэл {ᠬᠡ ᠪᠡ ᠯ ᠢ хэбэли} «ᴛᴜʀ karın ᴇɴɢ belly ʀᴜs брюхо ᴍᴏɴ

амьтны аюулхайгаас дооших хэсэг: хэвлий»

хэвэлт «ᴛᴜʀ karınlı ᴇɴɢ bellied ʀᴜs с брюхом ᴍᴏɴ хэвэл

бүхий»

хэмэрлэг {ᠬᠡ ᠮ ᠡ ᠷᠯ ᠢ ᠭ} «ᴍᴏɴ хөр хорхойн ширхэг буюу хиймэл

мяндсыг хольж нэхсэн хээтэй торгон нэхмэл, хоргой»

хэн {ᠭᠡ ᠊ᠨ , ᠭᠡ ᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ хэн} «ᴛᴜʀ kim ᴇɴɢ who ʀᴜs кто ᴍᴏɴ гагцхүү

хүний нэрийг асуух төлөөний үг»

хэндүүнэ {ᠬᠡ ᠨ ᠳᠦ ᠨ ᠡ } «ᴍᴏɴ усан бөднө»

хэрлэг {ᠭᠡ ᠊ᠷᠠ᠊ᠯᠭᠡᠡ᠋ , ᠭᠡ ᠊ᠷᠠ᠊ᠯ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ хэрэлгэ} «ᴛᴜʀ yosun kazı ᴇɴɢ brant

goose ʀᴜs чѐрная казарка ᴍᴏɴ хар галуу»

хэрмэл {ᠬᠡ ᠷᠡ ᠮ ᠡ ᠯ хэрэмэл} «ᴛᴜʀ gezici, gezgin, dolanan ᴇɴɢ

vagrant, vagabond, itinerant, wanderer ʀᴜs бродяга,

странствующий ᴍᴏɴ тэнэмэл, дэмий хэсч явдаг»

хэрэм sɢ хэрмийн ɢᴇɴ {ᠬᠡ ᠷᠡ ᠮ ᠦ хэрэмү} «ᴛᴜʀ sincap ᴇɴɢ

squirrel ʀᴜs белка ᴍᴏɴ ойн мэрэгч амьтан»

хэрэмч sɢ хэрэмчийн ɢᴇɴ {ᠬᠡ ᠷᠡ ᠮ ᠦ ᠶᠢ } I «ᴛᴜʀ arıcıl ᴇɴɢ honey

buzzard ʀᴜs осоед ᴍᴏɴ гоорбис, нэг зүйл махчин шувуу» < II

«ᴛᴜʀ sincapçı, sincap avcısı ᴇɴɢ squirrel hunter ʀᴜs охотник на

белку ᴍᴏɴ хэрэм агнадаг хүн»

хэсэг sɢ хэсгийн ɢᴇɴ {ᠬᠡ ᠰᠡ ᠭ хэсэг} I «ᴛᴜʀ kısım, bölüm, dilim,

grup, parça , hisse, pay ᴇɴɢ part ʀᴜs часть, кусок ᴍᴏɴ бүхэл

юмнаас тусгаарлан салгаж авсан хувь»

хэсэг {ᠬᠡ ᠰᠭᠡ } I «ᴛᴜʀ şah kartal ᴇɴɢ imperial eagle ʀᴜs орѐл-

могильник ᴍᴏɴ хан бүргэд»

хэсэх sɢ хэсэхийн ɢᴇɴ {ᠬᠡ ᠰᠬᠡ хэсү} «ᴍᴏɴ нэг зүйл шонхор

шувуу»

хэхэглэх {ᠬᠡ ᠬᠡ ᠭ ᠯ ᠡ ᠬᠦ } «ᴛᴜʀ guguk ötmek ᴍᴏɴ хөхөө шувууны

дуугарах»

хээр sɢ хээрийн ɢᴇɴ {ᠬᠡ ᠭᠡ ᠷ ᠡ хэгэр-э} «ᴛᴜʀ ıssız kır, yazı ᴇɴɢ

wilderness, wasteland; steppe, field ʀᴜs поле; поля ᴍᴏɴ алс

хөдөө газар»

хяргуй sɢ хяргуйн ɢᴇɴ {ᠬᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠶ} «ᴛᴜʀ atmaca ᴇɴɢ sparrowhawk

ʀᴜs перепелятник ᴍᴏɴ морин харцaга» хяргууцай sɢ

хяргууцайн ɢᴇɴ {ᠬᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠶᠠ ᠶ} 1) «ᴛᴜʀ erkek atmaca, cura ᴇɴɢ

male sparrowhawk, musket ʀᴜs самец ястреба-перепелятника

ᴍᴏɴ морин хяргуй» 2) «ᴛᴜʀ delice ᴇɴɢ harrier ʀᴜs лунь ᴍᴏɴ

хулд, элэгт, сахиа»

хяргуул sɢ хяргуулын ɢᴇɴ {ᠬᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠤ ᠯ хиргуул} «ᴛᴜʀ sülün ᴇɴɢ

pheasant ʀᴜs фазан ᴍᴏɴ гургуулын төрлийн зарим шувууны

нэрийдэл»

хяруул sɢ хяруулын ɢᴇɴ {ᠬᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠤ ᠯ хиргуул} → хяргуул

Хятад sɢ хятадын ɢᴇɴ {ᠬᠢ ᠲ ᠠ ᠳ} «ᴛᴜʀ Çin; Çin'in ᴇɴɢ China; Of

China, Chinese ʀᴜs Китай; Китая, китайский»

цагаагчин sɢ цагаагчны ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ dişi hayvanın beyaz rengi

ᴇɴɢ white (female animal) ʀᴜs белая (о масти самок

животных) ᴍᴏɴ цагаагч зүсмийн эм амьтан»

цагаалж {ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠯ ᠺᠢ } «ᴛᴜʀ bataklıkkırlangıcı ᴇɴɢ pratincole ʀᴜs

тиркушка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу: хөгт»

цагаан {ᠵᠠ ᠭ ᠠ ᠨ чаган} «ᴛᴜʀ ak, beyaz ᴇɴɢ white ʀᴜs белый»

цагцгай sɢ цагцгайн ɢᴇɴ {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ } «ᴛᴜʀ kartal yavrusu ᴇɴɢ

young golden eagle ʀᴜs беркутѐнок, птенец беркута ᴍᴏɴ

бүргэдийн дэгдээхэй»

цагцхай sɢ цагцхайн ɢᴇɴ {ᠵᠠ ᠭ ᠶᠠ ᠬ ᠠ ᠶ чагчахаи} «ᴛᴜʀ saksağan

ᴇɴɢ magpie ʀᴜs сорока ᴍᴏɴ шагшин дуугарах нэгэн зүйл

шаазгай»

цагцхайт {ᠵᠠ ᠭ ᠶᠠ ᠬ ᠠ ᠶᠢ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ saksağanlı ᴇɴɢ magpied ʀᴜs с

сорокой ᴍᴏɴ цагцхай бүхий»

цамхаг sɢ цамхгийн ɢᴇɴ {ᠴᠠ᠊ᠮᠠᠠᠠ᠊ᠬ чамхаг} «ᴛᴜʀ kule ᴇɴɢ

tower ʀᴜs башня; башни ᴍᴏɴ барилга байшингийн дээрх

бөмбөгөр орой»

царам sɢ цармын ɢᴇɴ {ᠵᠠ ᠷᠠ ᠮ чарам} «ᴛᴜʀ yüksek arazi, dağlık

arazi ᴇɴɢ dale, low-lying areas of a mountain region, gully

between slopes ʀᴜs долина, горное плато, высокогорная

тундра, рытвина на склоне горы ᴍᴏɴ уулын хяр, хөндий,

хоолой, хөвч мэтийн өндөр газарт жавар, сэрүүн хялбар

тусах газар»

царгуул sɢ царгуулын ɢᴇɴ {ᠵᠠ ᠷᠭ ᠤ ᠤ ᠯ} «ᴛᴜʀ gümüş sülün ᴇɴɢ

silver pheasant ʀᴜs серебряный фазан ᴍᴏɴ цагаан гургуул

шувуу»

цас sɢ цасны ɢᴇɴ {ᠵᠠ ᠰᠤ часу} «ᴛᴜʀ kar ᴇɴɢ snow ʀᴜs снег;

снега, снежный ᴍᴏɴ тэг хэмээс доош байх агаарын

температурт үүлнээс буух тунадас»

цаст {ᠵᠠ ᠰᠤ ᠲ ᠤ часуту} «ᴛᴜʀ karlı ᴇɴɢ snowy, snowed ʀᴜs с

снегом, снежный ᴍᴏɴ цас бүхий »

цасч sɢ цасчийн ɢᴇɴ {ᠵᠠ ᠰᠤ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ karcı ᴇɴɢ snower ʀᴜs

снежник»

97

97

цахир {ᠴᠠᢉᠢ ᠊ᠷ чахир} «ᴍᴏɴ нүдэнд унасан цагаан толбо»

цахиур sɢ цахиурын ɢᴇɴ I {ᠴᠠᢉᠢ ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠷ чахигур} «ᴛᴜʀ süt dişi

ᴇɴɢ milk tooth, baby tooth ʀᴜs молочный зуб, зубок, зубик

ᴍᴏɴ хүүхдийн шүд»

цахиур sɢ цахиурын ɢᴇɴ II {ᠴᠠᢉᠢ ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠷ чахигур} «ᴛᴜʀ çakmak,

çakmak taşı ᴇɴɢ flint, flint stone ʀᴜs кремень ᴍᴏɴ цахиур

чулуу, хэт цахиур, цахир чулуу»

цахлай sɢ цахлайн ɢᴇɴ {ᠵᠠ ᠬ ᠤ ᠯ ᠠ ᠶ} «ᴛᴜʀ martı ᴇɴɢ gull ʀᴜs

чайка ᴍᴏɴ далай, гол мөрний эрэг дагаж амьдардаг загасч

шувуу» цахлайнхан «ᴛᴜʀ martıgiller ᴇɴɢ gulls ʀᴜs чайковые»

цацаг {ᠵᠠᠶᠣ᠊ᠠᠠᠳᠣ чачуг} «ᴛᴜʀ saçak; ibik, tepelik ᴇɴɢ fringe; crest

ʀᴜs бахрома; хохол у птиц ᴍᴏɴ шувууны толгой дээрх махан

өрвөлөг»

цацагт {ᠵᠠᠶᠣ᠊ᠠᠠᠳᠣ чачугту} «ᴛᴜʀ saçaklı; ibikli, tepelikli, tepeli ᴇɴɢ

crested ʀᴜs хохлатый; с хохлом ᴍᴏɴ цацаг бүхий»

цойрон sɢ цойронгийн ɢᴇɴ {ᠵᠣ ᠶᠢ ᠷᠤ ᠩ} «ᴛᴜʀ balaban ᴇɴɢ bittern

ʀᴜs выпь ᴍᴏɴ цойрон цууцаль, бух шувуу» < цойрон sɢ

цойронгийн ɢᴇɴ {ᠵᠣ ᠶᠢ ᠷᠤ ᠩ} «ᴛᴜʀ yenidoğan potuk, yeni doğmuş

deve yavrusu ᴇɴɢ newborn camel foal ʀᴜs только что

родившийся верблюжонок ᴍᴏɴ сая төрсөн ботго»

цондуул sɢ цондуулын ɢᴇɴ {ᠵᠣ ᠨ ᠳᠤ ᠤ ᠯ} «kara ağaçkakan ᴇɴɢ

black woodpecker ʀᴜs желна ᴍᴏɴ хар тогшуурга шувуу»

цондуулаг {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ xxx} «ᴛᴜʀ sakalcın ᴇɴɢ barbet ʀᴜs

бородастик ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» < «ᴛᴜʀ ağaçkakansı ᴇɴɢ

woodpecker-like ʀᴜs дятловатый ᴍᴏɴ тоншуулаг»

цоохор {ᠵᠣ ᠊ᠠᠠᠣ᠊᠊ᠷ чохур} «ᴛᴜʀ benekli, alacalı, alaca bulaca,

renkli ᴇɴɢ spotted ʀᴜs крапчатый, пегий, пятнистый, рябой

ᴍᴏɴ алаг эрээн, олон хольцонгуй өнгөтэй»

цордон sɢ цордонгийн ɢᴇɴ {ᠵᠣ ᠷᠳᠤ ᠩ} «ᴛᴜʀ lamaların çaldığı ince

ve küçük bir trompet ᴇɴɢ a fine and small trumpet used by the

lamas, church-trumpet, trumpet used in religious services ʀᴜs

прекрасная и небольшая труба, используемая ламами ᴍᴏɴ

лам нарын хэрэглэдэг нарийн бүрээ»

цорхируу mvf →

цуваа sɢ цувааны ɢᴇɴ {ᠵᠣ ᠊ᠪᠤ ᠊ᠭ ᠠ чубуг-а} «ᴛᴜʀ katar,

kervan, sıralı sürü ᴍᴏɴ 1. цувж яваа хүн, амьтан, хөсөг тэрэг:

галуун цуваа (а. цувж яваа галуу; б. хүний хагас суултаар

галуун цуваа мэт явах нь), жингийн цуваа (цувж яваа жин),

цэргийн цуваа (бие биеийн шилийг харан жагсаж яваа

цэргүүд); 2. юмыг дэс дараатай цувруулж бичсэн цэс,

нэрсийн жагсаалт: нэрсийн цуваа (нэрсийг цувруулж бичсэн

жагсаалт); 3. адуу малын жим зам: цуваа зам (малын жим

зам), уваа цуваа [хоршоо] (а. Хэсэг хэсгээр цувж тогтсон

байдал; б. хүн, амьтны цувж явсан нь); 4. галт тэрэгний нэг

бүрэлдэхүүн»

цурав {ᠵᠤ ᠷᠪᠠ } «ᴛᴜʀ kaz, ördek, sülün palazı ᴇɴɢ young of duck,

goose, or pheasant ʀᴜs птенец гуся, утки, фазана ᴍᴏɴ нугас,

галуу, гургуул зэргийн том болсон зулзага»

цууцал «ᴛᴜʀ kıyı çulluğu ᴇɴɢ godwit ʀᴜs веретенник ᴍᴏɴ нэг

зүйл шувуу»

цууцаль sɢ цууцалийн ɢᴇɴ {ᠵᠤ ᠤ ᠶᠠ ᠯ ᠢ чуучаали} «ᴛᴜʀ kıyı

çulluğu ᴇɴɢ godwit ʀᴜs веретенник ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» →

цууцал

цууцил «ᴛᴜʀ suçulluğu ᴇɴɢ dowitcher ʀᴜs бекасовидный

веретенник, бекасоверетенник ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

цүрх {ᠵᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠷᠣ ᠊ᠬᠥ } «ᴍᴏɴ нэг зүйл нугас»

цэвдэг sɢ цэвдгийн ɢᴇɴ {ᠵᠠᠪᠳᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ чэбдэг} «ᴛᴜʀ donmuş toprak

ᴇɴɢ frozen ground, frozen earth; frozen state, congelation;

permafrost ʀᴜs мерзлота; мерзлоты, мѐрзлый, оледенелый»

цэгээн {ᠵᠡ ᠭᠡ ᠨ чэгэн} «ᴛᴜʀ akça, beyazımsı, açık renk ᴇɴɢ

whitish, white, light, pale ʀᴜs светлый, беловатый, белый ᴍᴏɴ

гүехэн цагаан, хурц тод бус цагаан»

цэл {ᠵᠡ ᠯ чэл} «ᴛᴜʀ çok, pek çok, daha fazla ᴇɴɢ many, more ʀᴜs

много»

цэлдэн {ᠵᠡ ᠯ ᠳᠡ ᠩ чэлдэнг} «ᴛᴜʀ tüm koyu, kopkoyu ᴇɴɢ mostly

dark-colored, deep (of color) ʀᴜs тѐмный-претѐмный, тѐмный-

тѐмный, совершенно тѐмный, очень тѐмный ᴍᴏɴ голдуу

бараан өнгийг тодотгох үг: цэлдэн бор (бүхэлдээ маш бор),

цэлдэн хар (нийтдээ маш хар), цэлдэн хөх (бүхэлдээ нэн

хөх)»

цэн sɢ цэнгийн ɢᴇɴ {ᠵᠢ ᠨ чэн} «I ланг арав хуваасны нэг;

арван ли: нэг цэн алт (арван ли алт), таван цэн алт (хагас лан

алт); II том жинлүүр; цэнлүүр; III цэн тогоруу (дагуурын

тогорууг ийнхүү нэрлэнэ); IV цэн хас (маш гилгэр нэг зүйл

хас)»

цэнхэр {ᠴᠠᠩᠭᠡ ᠊ᠷ чэнгхэр} «ᴛᴜʀ gök mavisi ᴇɴɢ azure, sky blue

ʀᴜs светло-синий, лазурь ᴍᴏɴ гүехэн хөх, тунгалаг

тэнгэрийн өнгө»

цээж {ᠵᠡ ᠭᠡ ᠺᠢ чэгэжи} «ᴛᴜʀ göğüs, gövde ᴇɴɢ chest (body part)

ʀᴜs грудь ᴍᴏɴ хүн, амьтны бэлхүүс, хүзүү хоѐрын хоорондох

хэсэг»

цээжит {ᠵᠡ ᠭᠡ ᠺᠢ ᠲ ᠦ } «ᴛᴜʀ göğüslü ᴇɴɢ chested xxx ʀᴜs с грудью

ᴍᴏɴ цээж бүхий»

чидун sɢ чидуны ɢᴇɴ {ᠵ᠊ᠢ᠊ᠳᠣ᠊᠊ᠨ чидүн} «ᴛᴜʀ zeytin ᴇɴɢ olive ʀᴜs

олива ᴍᴏɴ чидун жимс: нэг зүйл анхилам мод, түүний жимс»

чих sɢ чихний ɢᴇɴ {ᠵᠢ ᠬᠢ чихи} «ᴛᴜʀ kulak ᴇɴɢ ear ʀᴜs ухо

ᴍᴏɴ хүн амьтны сонсох эрхтэн»

чихлэг sɢ чихлэгийн ɢᴇɴ {ᠵᠢ ᠬᠢ ᠯ ᠢ ᠭ} «ᴍᴏɴ гургуулын өөр нэр»

чихт {ᠵᠢ ᠬᠢ ᠲ ᠦ } «ᴛᴜʀ kulaklı ᴇɴɢ eared ʀᴜs с ухом ᴍᴏɴ чих

бүхий»

Чили sɢ чилийн ɢᴇɴ {ᠵᠢ ᠯ ᠢ чили} «ᴛᴜʀ Şili; Şili'nin ᴇɴɢ Chile;

pf Chile, Chilean ʀᴜs Чили; Чили, чилийский»

чөрх {ᠵᠣ᠊᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠭᠡᠡ᠋ чөрхэ} I «ᴛᴜʀ palyaço ördeği ᴇɴɢ harlequin duck

ʀᴜs каменушка»

чөрх {ᠵᠣ᠊᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠭᠡᠡ᠋ чөрхэ} II «ᴍᴏɴ үхэр, тэмээ зэргийг хөтлөх

цулбуурт ногт»

чулуу sɢ чулуун ᴏʙʟ чулууны ɢᴇɴ {ᠵᠢ ᠯ ᠠ ᠭ ᠤ чилагу} «ᴛᴜʀ taş,

kaya ᴇɴɢ rock, stone ʀᴜs камень; камня, каменный ᴍᴏɴ

байгалийн үлэмж их нягтарсан, Олон улсын Хөрс судлалын

98

98

нийгэмлэгийн ангиллаар 2 мм-ээс дээш голчтой хатуу эрдэс

чулуулаг»

чүй {ᠵᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠢ } «ᴍᴏɴ нэг зүйл хар толгойт галуу»

шаазгай sɢ шаазгайн ɢᴇɴ {ᠱᠠᡍᠠ᠊ᠻᠠᡍᠠ᠊ᠢ шагажагаи} «ᴛᴜʀ

saksağan ᴇɴɢ magpie ʀᴜs сорока ᴍᴏɴ сүүл урттай нэг зүйл

алаг шувуу»

шаазгайлаг {ᠱᠠᠭᠠᠺᠠᠭᠠᠶᠢᠯᠢᠭ} «ᴛᴜʀ saksağanlı, saksağansı ᴇɴɢ magpie-

like ʀᴜs сороковатый»

шагах ?

шалбаа sɢ шалбааны ɢᴇɴ {ᠱᠠ ᠯ ᠪ} «ᴛᴜʀ bataklık ᴇɴɢ marsh ʀᴜs

болото; болота, болотный ᴍᴏɴ бага сага тунасан ус;

шалбааг»

шалбааг sɢ шалбаагны ɢᴇɴ {ᠱᠠ ᠯ ᠪᠠ ᠭ} «ᴛᴜʀ gölcük, yağmur

suyu dolmuş çukur, su birikintisi ᴇɴɢ oasis ʀᴜs луг ᴍᴏɴ шалбаа;

шавар шавхай»

шалчиг «ᴛᴜʀ sürmeli kumkuşu ᴇɴɢ broad-billed sandpiper ʀᴜs

грязовик ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

шанаа {ᠰᠢ ᠨ ᠠ сина} «ᴛᴜʀ çene kemiği ᴇɴɢ cheekbone, cheek

region ʀᴜs скула ᴍᴏɴ хүн, амьтны чихний доод үзүүрийн

орчин газар»

шанаат «ᴛᴜʀ çene kemikli ᴇɴɢ cheekboned ʀᴜs с скулой ᴍᴏɴ

шанаа бүхий»

шанх(ан) {ᠱᠠ ᠩᠬ ᠤ } «ᴍᴏɴ 1) хүний хоѐр шанаа руу унжсан үс:

шанх үс (шанааны ус); 2) эмэгтэй хүний магнай руу унжсан

үс, мөн үсийг нь хагалбарлан янзалж зассан байдал: шанх

наах (хагалбар үс наах), шанх тавих (магнайн үсээ

хагалбарлан засах); 3) адууны дэлний ар үзүүрийн хяргалгүй

үлдээсэн урт унжсан тур хялгас: шанхан дэл (хяргаж

засаагүй, урт хэвээрээ байгаа дэл)»

шанхар sɢ шанхрын ɢᴇɴ {ᠱᠠᠠᠭᠡ ᠠᠣ᠊᠊ᠷ} «ᴍᴏɴ улаан хошуутай,

хээрийн галууны дотроос хамгийн том нь»

шанхат ?

шар {ᠰ᠊ᠢ ᠊᠊ᠷ ᠠ сир-а} «ᴛᴜʀ sarı ᴇɴɢ yellow ʀᴜs жѐлтый ᴍᴏɴ алт

мэт өнгө»

шарандангийнхан «ᴛᴜʀ kocagözgiller ᴇɴɢ thick-knees ʀᴜs

авдотковые»

шарангуй {ᠰᠢ ᠷᠠ ᠩᠭ ᠤ ᠢ сиранггуи} «ᴛᴜʀ sarımsı ᴇɴɢ yellowish

ʀᴜs желтоватый ᴍᴏɴ юмны шаравтар маягийн өнгө»

шарандан {ᠰᠢ ᠷᠠ ᠩᠳᠠ ᠩ} «ᴛᴜʀ kalınbacak, kocagöz ᴇɴɢ thick-knee,

stone curlew ʀᴜs авдотка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

шарга {ᠰ᠊ᠢ ᠊᠊ᠷ᠊ᠭ ᠠ сирг-а} «ᴛᴜʀ soluk sarı ᴇɴɢ fallow, pale

yellow, yellowish ʀᴜs половый, бледно-жѐлтый ᴍᴏɴ цагаан

шар, цайвар шаравтар зүсэм»

шаргал {ᠰ᠊ᠢ ᠊᠊ᠷᡍ ᠠᠯ сирагал} «ᴛᴜʀ sarımsı, sarıca ᴇɴɢ yellowish

ʀᴜs желтоватый ᴍᴏɴ цайвар улаавтар шар хольцсон өнгө»

шармаг ?

шарцан «ᴍᴏɴ шар хөмсөгт бөднө шувуу»

шивэр sɢ шиврийн ɢᴇɴ I {ᠰ᠊ᠢ ᠊ᠪᠡ ᠊ᠷ , ᠰ᠊ᠢ ᠊ᠪᠡ ᠊ᠷ᠊ᠢ , ᠰ᠊ᠢ ᠊ᠪᠤ ᠊ᠷ} «ᴛᴜʀ fındık

ᴇɴɢ hazel ʀᴜs лещина, орешник, лесной орех (Corylus)»

Шивэр II (archaic for сибирь) {ᠱᠢ ᠪᠧ ᠷ šibēr} «ᴛᴜʀ Sibirya ᴇɴɢ

Siberia ʀᴜs Сибирь»

шивнүүр sɢ шивнүүрийн ɢᴇɴ {ᠰᠢ ᠪᠡ ᠨ ᠦ ᠷ сибэнүр} «ᴛᴜʀ parmak

kemiği ᴇɴɢ phalanx (bone of the finger or toe) ʀᴜs фаланга ᴍᴏɴ

мал гөрөөсний шийрийн доод дахь яс»

шивнүүрт «ᴛᴜʀ parmak kemikli ᴇɴɢ with phalanx ʀᴜs с

фалангой ᴍᴏɴ шивнүүр бүхий»

шивүүр sɢ шивүүрийн ɢᴇɴ {ᠰᠢ ᠪᠡ ᠭᠦ ᠷ сибэгүр} «ᴛᴜʀ delici,

iğne ᴇɴɢ perforator, awl, needle ʀᴜs перфоратор, шило, игла

ᴍᴏɴ хэд хэдэн зүүг шигтгэсэн багажаар биеийн арьсны

эмчилбэл зохих хэсэгт тогшин шивж, цус, шингэнийг

шүүрүүлэн гаргах арга»

шивүүрт «ᴛᴜʀ iğneli ᴇɴɢ needled ʀᴜs с иглой ᴍᴏɴ шивүүр

бүхий»

шил sɢ шилэн ᴏʙʟ шилийн ɢᴇɴ {ᠰᠢ ᠯ ᠢ сили} «ᴛᴜʀ sırt, doruk,

zirve, tepe, ᴇɴɢ summit of a hill or mountain ridge, crest of a

mountain ridge ʀᴜs гребень горного хребта, гребень горы,

верхняя часть горного массива; гребня ᴍᴏɴ уулын өндөрлөг

хянга, уул толгодын арын нам газар»

шилрээч {ᠰᠢ ᠯ ᠢ ᠷᠡ ᠭᠡ ᠵᠢ } «ᴛᴜʀ dalıcımartı, alk ᴇɴɢ auk ʀᴜs чистик

ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» < шилрээч {ᠰᠢ ᠯ ᠢ ᠷᠡ ᠭᠡ ᠶᠢ } «ᴍᴏɴ шилэрдэг

зантай»

шимэлзэн sɢ шимэлзэнгийн ɢᴇɴ {ᠰᠢ ᠮ ᠢ ᠯ ᠺᠡ ᠨ xxx} «ᴛᴜʀ Moğol

kartalı ᴇɴɢ Pallas's fish-eagle ʀᴜs орлан-долгохвост ᴍᴏɴ

харцгайтай адилхан, өнгө хар бараан, толгойдоо цагаан

махан өвөгтэй нэгэн зүйл шувуу»

Шинэ Гвиней sɢ шинэ гвинейн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ Yeni Gine; Yeni

Gine'nin ᴇɴɢ New Guinea; of New Guinea ʀᴜs Новая Гвинея;

Новой Гвинеи»

шинэ ертөнц sɢ шинэ ертөнцийн ɢᴇɴ {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ xxx} «ᴛᴜʀ Yeni

Dünya; Yeni Dünya'nın ᴇɴɢ New World; of the New World ʀᴜs

Новый Свет; Нового Светы ᴍᴏɴ Америк»

шир sɢ шрийн ɢᴇɴ {ᠰ᠊ᠢ ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ сири} «ᴛᴜʀ deri ᴇɴɢ leather, hide,

skin, rawhide ʀᴜs кожа, шкура ᴍᴏɴ үхэр, адуу, тэмээ, тураг

гөрөөс зэргийн арьс»

шовгор {ᠱᠣ ᠊ᠪᠤ ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠷ шобугур} «ᴍᴏɴ өндөр, босоо хэлбэртэй

зүйл»

шовтгор ?

шовшуур {ᠱᠣ ᠪᠱᠤ ᠭ ᠤ ᠷ шобсигур} «ᴛᴜʀ guguk ᴇɴɢ cuckoo ʀᴜs

кукушка ᴍᴏɴ хөхөө шувуу; шов шов дуутай»

шогшир «ᴛᴜʀ yalıçapkını ᴇɴɢ kingfisher ʀᴜs зимородок ᴍᴏɴ

нэг зүйл шувуу» шогширынхон «ᴛᴜʀ yalıçapkınıgiller ᴇɴɢ

kingfishers ʀᴜs зимородковые»

шогшор «ᴛᴜʀ yalıçapkını ᴇɴɢ kingfisher ʀᴜs зимородок ᴍᴏɴ

нэг зүйл шувуу»

шогшуур {ᠱᠣ ᠊ᠠ ᠠ ᠊ᠱᠣ ᠊ᠣ ᠊᠊ᠷ} → шовшуур

99

99

шодон {ᠱᠣ᠊ᠳᠣ᠊ᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ шодунг} «ᴛᴜʀ kısa ve ince (kuyruk) ᴇɴɢ short

and thin (tail) ʀᴜs короткий и тонкий (хвост) ᴍᴏɴ богино

болоод нарийн, годгор»

шонтуул sɢ шонтуулын ɢᴇɴ {ᠱᠣ ᠨ ᠲ ᠤ ᠤ ᠯ} «ᴛᴜʀ kara ağaçkakan

ᴇɴɢ black woodpecker ʀᴜs желна ᴍᴏɴ хар тогшуурга»

шонхор sɢ шонхрын ɢᴇɴ {ᠱᠣ ᠩᠬ ᠤ ᠷ шонгхур} I «ᴛᴜʀ doğan ᴇɴɢ

falcon ʀᴜs сокол ᴍᴏɴ нэг зүйл махчин шувуу» II mvf «ᴛᴜʀ

kerkenez ᴇɴɢ kestrel ʀᴜs пустельга ᴍᴏɴ начин шонхор»

шонхорынхон «ᴛᴜʀ doğanlar ᴇɴɢ falcon-like birds ʀᴜs

соколообразные» шонхортон «ᴛᴜʀ doğangiller ᴇɴɢ falcons

and caracaras ʀᴜs соколиные»

шоргоолж sɢ шоргоолжны ɢᴇɴ {ᠰᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠯ ᠺᠢ сиргулжи} «ᴛᴜʀ

karınca ᴇɴɢ ant ʀᴜs муравей ᴍᴏɴ биеийн дунд хэсгээр нарийн,

зуувгар, газарт нүх хийж бүлээр амьдардаг шавж, төрөл зүйл

олон»

шоргоолжич sɢ шоргоолжчийн ɢᴇɴ {ᠰᠢ ᠷᠭ ᠤ ᠯ ᠺᠢ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ

karıncayiyen ᴇɴɢ ant-eater ʀᴜs муравьед ᴍᴏɴ шоргоолжоор

хооллодог хөхтөн амьтан»

Шотланд sɢ шотландын ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ İskoçya; İskoçya'nın ᴇɴɢ

Scotland; of Scotland ʀᴜs Шотландия; Шотландии,

шотландский»

шөвөг sɢ шөвгийн ɢᴇɴ {ᠰᠢ ᠪᠦ ᠭᠡ } «ᴛᴜʀ çuvaldız; biz ᴇɴɢ

packing needle; awl ʀᴜs мешочная игла; шило ᴍᴏɴ цоолох,

нүхлэх хэрэгсэл»

шөвгөр {ᠱᠥ ᠪᠦ ᠭᠡ ᠷ} «ᴍᴏɴ шөвх үзүүртэй»

шөнө sɢ шөнийн ɢᴇɴ {ᠰᠥ ᠨ ᠢ сөни} «ᴛᴜʀ gece ᴇɴɢ night ʀᴜs

ночь; ночи, ночной ᴍᴏɴ нэг хоногийн үдшээс өглөө хүртэлх

цаг хугацаа»

шувуу sɢ шувууны ɢᴇɴ шувууд ᴘʟ {ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠤ сибагу} «ᴛᴜʀ kuş

ᴇɴɢ bird ʀᴜs птица ᴍᴏɴ өд өрвөлөг жигүүртэй, ихэнхдээ

нисэн хальдаг, өндөглөж үрждэг амьтан»

шувуулах {ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠤ ᠯ ᠠ ᠬ ᠤ } «ᴛᴜʀ kuşlamak, alıcı kuşlarla avlanmak

ᴇɴɢ to hawk (to hunt with a bird of prey) ʀᴜs охотиться

(ловить) с ястребом или соколом ᴍᴏɴ (хуучирсан) харцага,

бүргэд зэрэг хүчтэй шувуудыг тэжээн буйлуулж ан амьтдыг

бариулах, шувуугаар ан хийх»

шувуулахуй sɢ шувуулахуйн ɢᴇɴ «ᴛᴜʀ doğancılık ᴇɴɢ

falconry ʀᴜs сокольничество; соколиная охота»

шувуухай sɢ шувуухайн ɢᴇɴ {ᠰᠢ ᠪᠠ ᠭ ᠤ ᠬ ᠠ ᠶ сибагухаи} «ᴛᴜʀ

kuşçuk, küçük kuş ᴇɴɢ birdie, birdlet, little bird ʀᴜs птичка ᴍᴏɴ

бялзуухайн адил нэг зүйл шувуу; жижиг шувуудын өхөөр

нэр»

шугуй sɢ шугуйн ɢᴇɴ {ᠲᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ сигуи} «ᴛᴜʀ orman, koru,

koruluk ᴇɴɢ forest; grove ʀᴜs лес; леса ᴍᴏɴ голын зах дагуу,

татмын хөндийд шигүү ургасан ой мод»

шумбуур sɢ шумбуурын ɢᴇɴ {ᠱᠣ ᠊ᠠᢉᠪᠡ ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠷ} «ᴛᴜʀ dalağan ᴇɴɢ

pochard ʀᴜs нырок ᴍᴏɴ нэг зүйл нугас»

шунгаахай «ᴛᴜʀ dalıcı ᴇɴɢ diver ʀᴜs нырок»

шунгаач {ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠭ ᠠ ᠶᠢ } «ᴛᴜʀ dalağan ᴇɴɢ pochard ʀᴜs нырок» <

«ᴛᴜʀ dalıcı ᴇɴɢ diver ʀᴜs нырок»

шунгал {ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠯ} «ᴍᴏɴ шунгах үйлийн нэр»

шунгалай {ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠯ ᠠ ᠢ } → шунгуулай

шунгат sɢ шунгатын ɢᴇɴ {ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ pelikan ᴇɴɢ pelican

ʀᴜs пеликан xxx ᴍᴏɴ хотон шувуу»

шунгах {ᠱᠣ ᠊ᠠᢉᡍ ᠣ ᠊ᠠᠠᠣ шунггу} «ᴛᴜʀ dalmak, suya dalmak ᴇɴɢ to

dive ʀᴜs нырять ᴍᴏɴ ус зэрэгт шумбах, шурган орох»

шунгуулай {ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠯ ᠠ ᠢ } «ᴛᴜʀ Hazar denizkırlangıcı ᴇɴɢ Caspian

tern ʀᴜs чеграва ᴍᴏɴ морин хараалай»

шунгуур sɢ шунгуурын ɢᴇɴ {ᠱᠣ ᠊ᠠᢉᡍ ᠣ ᠊ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠷ} II «ᴛᴜʀ batağan ᴇɴɢ

grebe ʀᴜs поганка ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» < шунгуур sɢ

шунгуурын ɢᴇɴ {ᠱᠣ ᠊ᠠᢉᡍ ᠣ ᠊ᡍ ᠣ ᠊᠊ᠷ} I «ᴍᴏɴ шунгах хэрэгсэл»

шунгууртан «ᴛᴜʀ batağanlar ᴇɴɢ grebes ʀᴜs

поганкообразные» шунгуурынхан «ᴛᴜʀ batağangiller ᴇɴɢ

grebes ʀᴜs поганковые»

шунгуут sɢ шунгуутын ɢᴇɴ {ᠱᠤ ᠩᠭ ᠤ ᠭ ᠤ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ pelikan ᴇɴɢ

pelican ʀᴜs пеликан xxx ᴍᴏɴ хотон шувуу»

шургуулж mvf → шоргоолж khk

шургуулжич mvf → шоргоолжич khk

шууман sɢ шуумангийн ɢᴇɴ {ᠱᠢ ᠭ ᠤ ᠮ ᠠ ᠨ} 1 «ᴛᴜʀ bir tür

ağaçkakan ᴇɴɢ a kind of woodpecker ʀᴜs один из видов дятла

ᴍᴏɴ нэг зүйл махчин шувуу» 2 «ᴛᴜʀ bir tür ağaçkakan ᴇɴɢ a

kind of woodpecker ʀᴜs один из видов дятла ᴍᴏɴ нэг зүйл

тоншуул»

шүрэг {ᠱᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠷᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋} «ᴛᴜʀ çamurcun ᴇɴɢ common teal ʀᴜs чирок-

свистунок»

шүрхий {ᠱᠣ ᠊᠊ᠢ ᠊᠊ᠷᠭᠡ ᠊ᠢ } «ᴛᴜʀ çamurcun ᴇɴɢ common teal ʀᴜs

чирок-свистунок ᴍᴏɴ голын нугас, шүрэг нугас»

шүүдэр sɢ шүүдрийн ɢᴇɴ {ᠰ᠊ᠢ᠊ᠬᠥᠳ᠋ᠠ᠊ᠷ᠊ᠢ сигүдэри} «ᴛᴜʀ çiy ᴇɴɢ

dew ʀᴜs роса; росы ᴍᴏɴ газрын хөрсөнд ойр байгаа усны

уур, шөнийн сэрүүнд газар дээр бууж, өвс ургамлын толгойд

бөнжигнөн тогтсон, жижигхэн усан дуслууд»

шүүдэс sɢ шүүдэсний ɢᴇɴ {ᠰᠢ ᠦ ᠳᠡ ᠰᠦ }«ᴍᴏɴ нэг зүйл тогоруу,

шүүдрийн тогоруу»

эгэл {ᠡ ᠭᠡ ᠯ эгэл} «ᴛᴜʀ bayağı, adi, yaygın ᴇɴɢ common ʀᴜs

обыкновенный»

эдэн I {ᠡᠳ᠋ᠠᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ , ᠡᠳᠣ᠊᠊ᠨ} ~ эдэн загас «ᴍᴏɴ нэг зүйл загас»

эдэн II {ᠡᠳ᠋ᠠᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ , ᠡᠳᠣ᠊᠊ᠨ} ~ эдэн тагтаа «ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу»

элс sɢ элсэн ᴏʙʟ элсний ɢᴇɴ {ᠡ ᠊ᠯᠠᠰᠣ элэсү} «ᴛᴜʀ kum ᴇɴɢ sand

ʀᴜs песок; песка; песочный, песчаный ᴍᴏɴ янз бүрийн гарал

үүсэл, найрлагатай хурдас чулуулгийн эвдрэл, өгөршлөөс

үүссэн жижиг мөхлөгтэй чулуу, Олон улсын Хөрс судлалын

Нийгэмлэгийн ангиллаар хоѐр миллиметр хүртэлх голчтой

жижиг хэсэг»

элсэг {ᠡ ᠯ ᠰ ᠡ ᠭ} «ᴛᴜʀ kumkuşu ᴇɴɢ sandpiper ʀᴜs песочник ᴍᴏɴ

нэг зүйл шувуу»

элсэч ?

100

100

элч sɢ элчийн ɢᴇɴ {ᠡ ᠯ ᠶᠢ элчи} «ᴛᴜʀ elçi, ulak ᴇɴɢ courier,

messenger; herald ʀᴜs гонец; курьер ᴍᴏɴ байгууллагаас албан

ѐсоор томилогдсон эрх бүхий хүн» элчшувууныхан «ᴛᴜʀ

albatrosgiller ᴇɴɢ albatrosses ʀᴜs альбатросовые»

элэг sɢ элэгний ɢᴇɴ {ᠡ ᠯ ᠢ ᠭᠡ элигэ} «ᴍᴏɴ нумны элэг: нуманд

наасан эвэр, нумны дүгрэглэн матирах тал» элэгт {ᠡ ᠯ ᠢ ᠭᠡ ᠲ ᠣ }

«ᴛᴜʀ delice ᴇɴɢ harrier ʀᴜs лунь ᴍᴏɴ хулд» < элэгт sɢ

{ᠡ ᠯ ᠢ ᠭᠡ ᠲ ᠦ } «ᴍᴏɴ элэг бүхий»

элээ sɢ элээний ɢᴇɴ {ᠡ ᠯ ᠢ ᠶ ᠡ элий-э} «ᴛᴜʀ çaylak ᴇɴɢ kite ʀᴜs

коршун ᴍᴏɴ нэг зүйл махчин шувуу»

эм sɢ эмийн ɢᴇɴ {ᠡ ᠮ ᠡ эм-э} «ᴛᴜʀ kadın; dişi ᴇɴɢ woman;

female ʀᴜs женщина; жена; самка ᴍᴏɴ эр гэдгийн эсрэг утга;

эр биш бэлгэ бүхий хүн, амьтан»

эмдүүнэ sɢ эмдүүнийн ɢᴇɴ {ᠡ ᠮ ᠳᠦ ᠨ ᠡ } «ᴛᴜʀ dişi bıldırcın ᴇɴɢ

female quail ʀᴜs перепѐлка, самка перепела ᴍᴏɴ эмэгчин

бөднө»

эмэгчин sɢ эмэгчний ɢᴇɴ {ᠡ ᠮ ᠡ ᠭ ᠶᠢ ᠨ эмэгчин} «ᴛᴜʀ dişi

(hayvan) ᴇɴɢ female ʀᴜs самка (животных) ᴍᴏɴ амьтны эм

бэлгэ бүхий нь, эм амьтан»

эмээл sɢ эмээлийн ɢᴇɴ {ᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ ᠯ эмэгэл} «ᴛᴜʀ eyer ᴇɴɢ saddle

ʀᴜs седло ᴍᴏɴ морь малд тохдог бүүрэг, хавтас, гөлөм дөрөө

зэргээс бүтсэн хэрэгсэл»

эмээлт {ᠡ ᠮ ᠡ ᠭᠡ ᠯ ᠲ ᠦ } «ᴛᴜʀ eyerli ᴇɴɢ saddled ʀᴜs с седлом ᴍᴏɴ

эмээл бүхий»

энгийн {ᠡᠠ᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ ᠤᠨ᠋ энг-үн} «ᴛᴜʀ yaygın; bayağı, adi ᴇɴɢ common

ʀᴜs обыкновенный ᴍᴏɴ эгэл жирийн, онцгүй юмгүй,

ердийн»

энгэр sɢ энгэрийн ɢᴇɴ {ᠡ ᠩᠭᠡ ᠊ᠷ энггэр} «ᴛᴜʀ (elbisenin, dağın)

ön üst cephesi, kısmı ᴇɴɢ breast or upper flap of a deel; slope ʀᴜs

лацканы, борта ᴍᴏɴ дээл хувцасны бүснээс дээших өвөр тал;

уул хярын өвөр тал»

энгэрт «ᴍᴏɴ энгэр бүхий»

энхэт {ᠡ ᠩᠭᠡᠳᠣ} «ᴍᴏɴ Ази, Европ, Сибир, Монголд тархмал

үүрээ модонд засдаг нэг зүйл шувуу»

энэтхэг {ᠡ ᠨ ᠡ ᠳᠬᠡ ᠭ энэдхэг} «ᴛᴜʀ Hindistan; Hint ᴇɴɢ India;

Indian ʀᴜs Индия; Индии, индиец»

эр sɢ эрийн ɢᴇɴ {ᠡ ᠷ ᠡ эр-э} «ᴛᴜʀ erkek, adam; erkek ᴇɴɢ

male, man; male ʀᴜs мужчина; муж; самец ᴍᴏɴ эм хүйсийн

эсрэг утга, эр бэлгэ бүхий хүн, амьтан»

эргүү {ᠡ ᠷᠭᠢ ᠭᠦ ᠦ эргигүү} I «ᴍᴏɴ ухаан муутай, мунхаг,

тэнэг» эргүү {ᠡ ᠷᠭᠢ ᠭᠦ ᠦ эргигүү} II «ᴍᴏɴ хонь, үхэр зэрэг

малд тусах нэг зүйл өвчин»

эргүүбор «ᴛᴜʀ çobanaldatan, keçisağan ᴇɴɢ nightjar ʀᴜs

козодой ᴍᴏɴ нэг зүйл шувуу» эргүүбортон «ᴛᴜʀ

çobanaldatanımsılar ᴇɴɢ nightjars ʀᴜs козодоеобразные»

эргүүборынхон «çobanaldatangiller ᴇɴɢ nightjars ʀᴜs

козодоевые»

эрдэнэ sɢ эрдэнийн ɢᴇɴ {ᠡ ᠷᠳᠡ ᠨ ᠢ эрдэни} «ᴛᴜʀ mücevher,

hazine, define ᴇɴɢ jewel, gem, precious thing, treasure ʀᴜs

драгоценность, сокровище ᴍᴏɴ маш ховор, их үнэ бүхий

юмс, эрдэнэс»

эртгэр {ᠡ ᠷᠲ ᠡ ᠭᠡ ᠷ} «ᴛᴜʀ kıvrık (yukarı) ᴇɴɢ sticking up, turned up,

raised up ʀᴜs торчащий, изогнутый, загнутый ᴍᴏɴ юмны дүр

дүрс дээш матигар байдал»

эрүүхэй sɢ эрүүхэйн ɢᴇɴ {ᠡ ᠷᠡ ᠦ ᠬᠡ ᠶ} {ᠹᠠ ᠩᠭᠢ ᠲ ᠤ } «ᴛᴜʀ altın sülün

ᴇɴɢ golden pheasant ʀᴜs золотой фазан ᴍᴏɴ цацагт гургуул,

хэмэрлэг гургуул»

эрэгчин sɢ эрэгчний ɢᴇɴ {ᠡ ᠷᠡ ᠭ ᠶᠢ ᠨ эрэгчин} «ᴛᴜʀ erkek

(hayvan) ᴇɴɢ male ʀᴜs самец (животных) ᴍᴏɴ амьтны эр бэлгэ

бүхий нь, эр амьтан»

эрээн {ᠡ ᠊ᠷ᠊ᠢ ᠊ᠶᠡ ᠊ᠨ эрийэн} «ᴛᴜʀ benekli, alaca ᴇɴɢ mottled ʀᴜs

пѐстрый»

эх sɢ эхийн ɢᴇɴ {ᠡ ᠬᠡ эхэ} «ᴛᴜʀ ana, anne ᴇɴɢ mother ʀᴜs мать

ᴍᴏɴ өөрийн биеийг тээж төрүүлсэн эмэгтэй болон эмэг эх»

ээтэн {ᠡᠭᠡᠳ᠋ᠠ᠊ᠨ эгэтэн} I «ᴛᴜʀ kılıçgaga ᴇɴɢ pied avocet ʀᴜs

шилоклювка ᴍᴏɴ уртавтар нарийхан ээтгэр хошуутай, олон

зүйл ус намгийн шувуу» < ээтэн {ᠡᠭᠡᠳ᠋ᠠ᠊ᠨ эгэтэн} II «ᴛᴜʀ yukarı

kıvrık, bükük, eğik ᴇɴɢ bent-upwards ʀᴜs с загнутым вверх

носком ᴍᴏɴ зарим амьтны хошуу, хамар гэдрэг эртийж

эргэсэн байдал; гутал зэрэг юмны хошуу, өөдөө эргэсэн

байдал» ээтэнгийнхэн «ᴛᴜʀ kılıçgagagiller ᴇɴɢ avocets and

stilts ʀᴜs шилоклювковые»

яваг sɢ явгийн ɢᴇɴ {ᠢᠪᠠ ᠭ ибаг} → явлаг

явган {ᠶᠡ ᠪᠡ ᡍᠠ᠊ᠨ йабаган} «ᴛᴜʀ yaya olarak, yayan (atsız

arabasız) ᴇɴɢ on foot ʀᴜs пеший, идущий пешком ᴍᴏɴ унаа,

уналга байхгүй» явган явах «ᴛᴜʀ yürümek ᴇɴɢ to walk (to

move on the feet), to go on foot, to hike ʀᴜs ходить, ступать,

идти пешком ᴍᴏɴ хөлөөрөө явах»

явлаг sɢ явлагийн ɢᴇɴ {ᠶᠠ ᠪᠠ ᠯ ᠠ ᠭ йабалаг} [< Turkic: yapalak

«owl»] I «ᴛᴜʀ balık kartalı ᴇɴɢ osprey ʀᴜs скопа ᴍᴏɴ явлаг сар»

II «ᴛᴜʀ orman baykuşu ᴇɴɢ long-eared owl ʀᴜs ушастая сова

ᴍᴏɴ явлиг ууль» явлагийнхан «ᴛᴜʀ balıkkartalıgiller ᴇɴɢ

ospreys ʀᴜs скопиные»

явлиг → явлаг

ягаан {ᠶᠡ ᡍ ᠠ᠊ᠨ йаган} «ᴛᴜʀ pembe ᴇɴɢ pink ʀᴜs розовый ᴍᴏɴ

цайвар улаан өнгө»

ягаандай «ᴛᴜʀ pembe martı ᴇɴɢ Ross's gull ʀᴜs розовая чайка

ᴍᴏɴ ягаан цахлай»

ягаандах {ᠶᠠ ᠭ ᠠ ᠨ ᠳᠠ ᠬ ᠤ } «ᴍᴏɴ ягаан болох»

ямаа(н) sɢ ямааны ɢᴇɴ {ᠢᠮ ᠠ ᠭ ᠠ имаг-а} «ᴛᴜʀ keçi ᴇɴɢ goat

ʀᴜs коза»

Япон sɢ японы ɢᴇɴ {ᠶᠠ ᠫᠣ ᠨ yapon} «ᴛᴜʀ Japonya; Japonya'nın

ᴇɴɢ Japan; of Japan ʀᴜs Япония; Японии, японский»

яруулж sɢ яруулжийн ɢᴇɴ {ᠢᠷᠠ ᠭ ᠤ ᠯ ᠺᠢ } «ᴍᴏɴ хөхөөний

ангаахайг тэжээдэг нэг зүйл бялзуухай»

ятуу sɢ ятууны ɢᴇɴ {ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠣ ятуу} «ᴛᴜʀ keklik ᴇɴɢ Perdrix

partridge ʀᴜs куропатка [серокуропатка] ᴍᴏɴ гургуултай

адилавтар бөгөөд сүүл охор нэг зүйл шувуу»

ятуулаг «ᴍᴏɴ ятуутай төстэй, гоѐмсог нэг зүйл шувуу»

ятуулиг {ᠢᠲ ᠠ ᠭ ᠤ ᠯ ᠢ ᠭ} → ятуулаг

101

101

яшин sɢ яшны ɢᴇɴ {ᠶᠠ ᠰ ᠢ ᠨ} → зашин

Kaynakça

1. Gombobaatar & Boldbaatar & Tseveenmyadag & Bayarkhuu & Usukhjargal 2014 ►

Mongolian Bird Rarities in 2013-2014. Mongolian Bird Taxonomy and Rarities Committee.

Compiled by Sundev Gombobaatar, Shagdarsuren Boldbaatar, Natsagdorj Tseveenmyadag,

Sandagdorj Bayarkhuu, and Dorj Usukhjargal. 2014. Ornis Mongolica 3(432):15-25. → mos.mn

2. Звонов & Букреев & Болдбаатар 2016 ► Б.М. Звонов, С.А. Букреев, Ш. Болдбаатар.

Птицы Монголии. Часть I. Неворобьиные (Non-Passeriformes). – М.: Сельскохозяйственные

технологии, 2016. – 396 с. → herba.msu.ru

3. Sibagu ► Sibagu [The ornithological linguist] ◊ Bird Names in East and Southeast Asian

Languages → sibagu.com

102

102

5.8.2019

Keçiören, Анкара, Турк

© Ümüt Çınar / Үмүт Чынар

103

103

Tekeböceğinin boynuzunun kalıntısına bakarak mandaya ulaşan dilciler çoğunluktadır.