Hoger onderwijsvanaf 50

ZOMER ACADEMIE 2015

FOTO COVER: Joop Ross

OP DE COVER:

David de WiedgebouwUniversiteit Utrecht

gehuisvest. Het gebouw bevat specialistische laboratoria, zoals de Microbiologische

ne airotarobal nedilcunoidaR ed ,airotarobal

Bijzonder is het lage energieverbruik, ondanks

onder andere door de aansluiting op de centrale heetwaterinstallatie van de Universiteit. Met de heetwaterinstallatie wordt koeling in een absorptiekoelmachine opgewekt. Daarnaast is

.meetsyssgnimrawrev ruutarepmetegal

Het gebouw is ontworpen door Architectuurstudio HH te Amsterdam en heeft een oppervlakte van 20.000 m2. Het David de Wiedgebouw werd eind 2011 opgeleverd.

David de Wied (1925-2004) was hoogleraar Farmacologie aan de Universiteit Utrecht.

HOVO Utrecht op Facebook

Direct naar de Website vanHOVO Utrecht

Overzicht lezingen en cursussen van de zomeracademie 2015 2

Docenten van de zomeracademie 2015 3

Aanbod zomeracademie 2015

Lezingen 5

Cursussen 13

Wie zijn wij 26

Het Bestuur 26

De Programmacommissies 26

HOVO Nederland 26

Links naar de partners van HOVO Utrecht 26

Algemene voorwaarden 27

Aanmelden en betalen 27

Over- of onderinschrijving 27

Annuleren 27

Cursusprijs 27

Uitval cursusbijeenkomst(en) 27

Cursuslocaties en cursustijden 28

Studiemateriaal 28

Cursuscontactpersonen 28

Evaluatie cursussen 28

Voorwaarden van de excursies 28

Hoe komt u naar de belangrijkste cursuslocaties? 29

Stichting Vrienden van HOVO 30

Het bureau (binnenflap achterzijde)

INHOUDSOPGAVE

HOVO Utrecht stelt deze cursusgids met grote zorg samen. Toch kunnen er na het verschijnen van de gids wijzigingen in het cursusaanbod voorkomen. Aan de informatie in deze gids kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. Raadpleeg naast deze gids ook regelmatig de website van HOVO Utrecht (www.hovoutrecht.nl).

N.B.De onderstreepte teksten zijn Hyperlinks naar de desbetref-fende paginanummers van deze gids.

2

LEZINGEN (29 juni t/m 2 juli 2015)

� CO2: Feiten en Fictie - Dhr. prof. dr. ir. K.P. de Jong 3C5 201 6

� Heeft de participatiesamenleving de toekomst? - Dhr. prof. dr. P. Schnabel 3C5 202 7

� De duistere kanten van mensen - Dhr. dr. T. Zwaan 3C5 203 8

� Bioprinten van levende weefsels - Dhr. dr. ir. J. Malda 2C5 204 9

� Wat ons bindt, verblindt ons - Mw. prof. dr. G. Lensvelt-Mulders 2C5 205 10

� Zin en onzin van vredesoperaties - Dhr. prof. dr. J.P. Pronk 2C5 206 11

� De fatale staat - Dhr. prof. dr. P. Frissen 3C5 207 12

CURSUSSEN (6 t/m 30 juli 2015)

� E CONOMI E E N R E CHT

Piketty en zijn criticasters 3E5 208 14

� GE SCHI E DE NIS

De kerken van laatmiddeleeuws Utrecht 1G5 209 15

� KUNST , KUNST GE SCHI E DE NIS E N MUZI EK

Boeken over kunst 2K5 210 16

Het requiem vanaf de middeleeuwen tot nu 2K5 211 17

Kunst in tijden van oorlog 2K5 212 18

Italiaanse Barok 1600-1750 3K5 213 19

� M E NS - E N MAATSCHAPPIJW E TE NSCHAPP E N

De wording van het moderne Midden-Oosten, van Atatürk tot IS 2M5 214 20

Europa in Afrika 3M5 215 21

� NATUURW E TE NSCHAPP E N E N GE NEE S KUND E

3N5 216 22

� W IJSB EGEE RT E

Varen op het zand en treinen in het veen 2W5 217 23

3W5 218 24

OVERZICHT LEZINGEN EN CURSUSSEN VAN DE ZOMERACADEMIE 2014

ECONOMIE EN RECHT

GESCHIEDENIS

KUNST, KUNSTGESCHIEDENIS EN MUZIEK

MENS - EN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN

NATUURWETENSCHAPEN EN GENEESKUNDE

WIJSBEGEERTE

3C5 201

3C5 202

3C5 203

3C5 204

3C5 205

3C5 207

3C5 206

N.B.De onderstreepte teksten zijn Hyperlinks naar de desbetref-fende rubriek op de Website van HOVO Utrecht.Volg de aanwijzingen op de Website om in te schrijven.

3

ADhr. drs. ing. M. Andela

(2M5 214, pag. 20)

BMw. dr. L.C.J.J. Bogaers

(1G5 209, pag. 15)

Dhr. drs. E. Brinckmann

(2W5 217, pag. 23)

FDhr. prof. P.H.A. Frissen

(3C5 207, pag. 12)

GDhr. dr. L. Groot

(3E5 208, pag. 14)

HDhr. prof. dr. J. Heise

(3N5 216, pag. 22)

JDhr. prof. dr. ir. K.P. de Jong

(3C5 201, pag. 6)

KDhr. drs. E. Kurpershoek

(3K5 213, pag. 19)

LDhr. dr. H. Leyten

(3M5 215, pag. 21)

Mw. prof. dr. G. Lensvelt-

Mulders (2C5 205, pag. 10)

MDhr. dr. ir. J. Malda

(2C5 204, pag. 9)

PDhr. prof. dr. J.P. Pronk

(2C5 206, pag. 11)

SDhr. prof. dr. P. Schnabel

(3C5 202, pag. 7)

VDhr. drs. C. Verhamme

(2K5 211, pag. 17)

Dhr. drs. J. Versteegh

(2K5 210, pag. 16)

WMw. dr. M.C. Wilde

(3W5 218, pag. 24)

Dhr. drs. T. de Wolf

(2W5 217, pag. 23)

ZDhr. dr. T. Zwaan

(3C5 203, pag. 8)

Mw. drs. D. ten Zweege

(2K5 212, pag. 18)

DOCENTEN VAN DE ZOMERACADEMIE 2015

lezingen

ZOMER 2015

6

CO2: Feiten en Fictie

3C5 201Lezing

spreker: Dhr. prof. dr. ir. K.P. de Jong, Anorganische Chemie en Katalyse en wetenschappelijk directeur van het Debye Institute voor Nano-materialen Wetenschap, Universiteit Utrecht.

tijd: Maandag 29 juni 2015 van 11.00 - 12.45 uur.plaats: Universiteitsbibliotheek, de Boothzaal, Heidelberglaan 3, Utrecht-

De Uithofkosten: € 22,-

De stijgende concentratie van CO in de atmosfeer van de aarde baart veel mensen zorgen vanwege de ver-anderingen van het klimaat. Het gebruik

productie van COper jaar. Omgerekend is dat een uitstoot

per persoon per jaar. Door het dominant

energiesector is er een vrijwel lineair verband tussen het energieverbruik ener-zijds en CO -emissie anderzijds. In deze lezing gaan we na wat de opties zijn om de uitstoot van CO te beperken.

Daarbij bespreken we onder andere de volgende aspecten:� CO afvangen en opslaan onder de grond,� CO laten reageren met mineralen,� CO ,�� Duurzame energie: zonnecellen, H -economie,� Minder energie gebruiken.Ik laat zien dat sommige opties zinvol zijn en dat andere als onzinnig kunnen worden beschouwd. Het vraagt een enorme inspanning van chemici om te komen tot werkelijk duurzame oplossingen. Vragen van en discussies met het publiek zijn een belangrijk onderdeel van deze bijeenkomst.

Productie van plastics zonder netto emissie van CO2 (Science, 2012).

7

3C5 202Lezing

De verzorgingsstaat is na de oorlog in twintig jaar tijd opgebouwd en wordt inmiddels alweer meer dan veertig jaar verbouwd, en naar de mening van velen uiteindelijk ook ‘afgebouwd’. Het kabinet Rutte II heeft in de wetgeving op de sociale zekerheid en de zorg een groot aantal belangrijke veranderingen aan-gebracht. Geleidelijk aan wordt duidelijk wat deze voor de uitkerings gerechtigden en verzekerden gaan betekenen. Gemeenten hebben in het kader van de decentralisatie van rijkstaken veel nieuwe verantwoordelijkheden gekregen, met name op het gebied van de thuiszorg en de jeugdzorg. Voor de uitvoering zijn de gemeenten afhankelijk van afspraken met elkaar en gezamenlijke contracten met aanbieders van zorg.

verzorgingsstaat’ naar een ‘participatiesamenleving’ aangekondigd. Wat houdt dat in en, betekent het nu ook dat er niet langer meer van een verzorgingsstaat gesproken kan worden? Is het reëel te veronderstellen dat mensen de zorg voor elkaar gaan overnemen? Besteedt het rijk nu ook echt veel minder geld aan de taken van de klassieke verzorgingsstaat?

Heeft de participatiesamenleving de toekomst?

spreker: Dhr. prof. dr. P. Schnabel, universiteitshoogleraar Universiteit Utrecht, oud-directeur Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

tijd: Maandag 29 juni 2015 van 14.00 - 15.45 uur. plaats: Universiteitsbibliotheek, de Boothzaal, Heidelberglaan 3, Utrecht-

De Uithof. kosten: € 22,-

8

Uit de serie ‘Desastros de la Guerra’ van Goya. (www.franciscodegoya.net)

De media confronteren ons dagelijks met berichten over verschrikkingen die mensen elkaar aandoen. Onder condities van oorlog, (staats)terreur, burgeroorlog en genocide tonen zich duistere kanten van mensen. Opvattingen over die duistere kanten hangen deels af van het gehanteerde mensbeeld. Binnen de Europese beschaving heeft het christelijke mensbeeld eeuwenlang de over-hand gehad. Vanaf de achttiende eeuw is het mensbeeld van de Verlichting dominanter geworden. De ‘duisternis’ waarin velen ver-

keerden zou ‘verlicht’ kunnen worden door maatschappelijke hervormingen, bewuste opvoeding en meer onderwijs. Beide mensbeelden werken ook nu in moreel en politiek opzicht nog door. In later eeuwen is onder invloed van disciplines zoals de biologie, sociale wetenschap en geschiedenis een verwetenschap pelijking van het mensbeeld opgetreden. Met behulp van enkele inzichten van Freud worden drie duistere kanten nader belicht: het beperkte vermogen tot empathie, de neiging geloof te hechten aan ongefundeerde wanen, en de dispositie tot het gebruik van geweld. Een realistisch mens- en maatschappijbeeld houdt daar rekening mee. Maar ontdaan van naïef optimisme is er alle reden het nog amper begonnen project van de Verlichting met grimmige opgewekt heid voort te zetten.

De duistere kanten van mensen

3C5 203Lezing

spreker: Dhr. dr. T. Zwaan was universitair hoofddocent Antropologie en Genocidestudies aan de Universiteit van Amsterdam en het NIOD. Hij publiceerde onder meer Civilisering en decivilisering: Studies over staatsvorming en geweld, nationalisme en vervolging (2001), Genocide en de crisis van Joegoslavië:1985-2005 (2005), Menselijke catastrofes: Genocide in vergelijkend perspectief

tijd: Dinsdag 30 juni 2015 van 11.00 - 12.45 uur.plaats: Universiteitsbibliotheek, Boothzaal, Heidelberglaan 3, Utrecht-De Uithof.kosten: € 22,-

9

Bioprinten van levende weefsel

Met een 3D-printer kunnen complexe structuren worden gemaakt op basis van een digitale bouwtekening. Zo’n bouwtekening wordt verkregen uit beeldgegevens van de patiënt, waardoor

mogelijk zijn. Zo worden er modellen van (beschadigde) organen en weefsels geprint om voor de operatie de beste chirurgische aanpak te evalueren. Daarnaast worden er in de kliniek al

op beperkte schaal individueel geprinte metalen implantaten of kunststof hulpmiddelen toegepast. Onderzoekers binnen de regeneratieve geneeskunde gaan nu een stap verder door een combinatie van cellen, groeifactoren en biomaterialen te printen. Dit proces wordt bioprinten genoemd. Hiermee kan de complexe organisatie van een natuurlijk weefsel – nodig om een beschadigd weefsel of orgaan te herstellen of te regenereren – verder worden nagebootst. Voordat ‘weefsel uit de printer’ klinisch kan worden toegepast moet de techniek verder worden geoptimaliseerd en is er meer kennis nodig over de ontwikkeling van geprinte levende constructen tot functioneel weefsel. Deze lezing geeft een overzicht van de huidige toepassingen in de medische praktijk en blikt naar de toekomst.

2C5 204Lezing

spreker: Dhr. dr. ir. J. Malda, Associate Professor Joint Regeneration, hoofd Onderzoek afdeling Orthopedie (UMC Utrecht) en mede-oprichter van de Utrecht Biofabrication Facility.

tijd: Woensdag 1 juli 2015 van 11.00 - 12.45 uur.plaats: Universiteitsbibliotheek, de Boothzaal, Heidelberglaan 3, Utrecht-

De Uithofkosten: € 22,-

De Utrecht Biofabrication Facility stelt bioprinters beschikbaar aan onderzoekers om stukjes levend weefsel te printen.

10

Morele waarden geven richting aan ons bestaan. In deze lezing wordt u meegenomen in de wereld van morele vorming. In het westen leunen we sterk op twee morele waarden: die van rechtvaardigheid en die van zorg. Wij staan voor rechtvaardigheid, als in ‘eerlijk delen’. Wij staan voor zorg, als in ‘ je zult de ander geen leed berokkenen’. In het model dat

gepresen teerd wordt zijn nog drie andere belangrijke waarden verdisconteerd: loyaliteit, autoriteit en heiligheid. Daarmee wordt het model veel rijker en geeft het nieuwe inzichten en oplossingsrichtingen voor mensen, om in meer-stemmige samenlevingen harmonieus naast elkaar te kunnen leven.Waarden verbinden ons met elkaar, mensen hebben het nodig zich onderdeel van een groep te voelen, deel uit te maken van iets dat groter is dan henzelf. Gedeelde waarden zijn daarbij richtinggevend. Maar waarden kunnen ons ook verblinden. Zij versterken het wij/zij denken en maken dat mensen zich moreel hoogstaander gaan voelen dan anderen. In deze lezing verkennen we mogelijk-heden om hiermee om te gaan in de pluriforme samenleving waarin wij leven.

Wat ons bindt, verblindt onsMorele waarden in een pluriforme samenleving

2C5 205Lezing

spreker: Mw. prof. dr. G. Lensvelt-Mulders is de rector van de Universiteit voor Humanistiek. Zij stelt vragen bij de betekenis van modern Humanisme, als seculiere levensbeschouwing in een pluriforme samenleving.

tijd: Woensdag 1 juli 2015 van 14.00 - 15.45 uur.plaats: Universiteitsbibliotheek, de Boothzaal, Heidelberglaan 3, Utrecht-

De Uithofkosten: € 22,-

11

2006 Explaining the Darfur Peace Agreement on various occasions in the field. (fotograaf: Paula Souverijn-Eisenberg)

Zin en onzin van vredesoperaties

Met name sedert het einde van de Koude Oorlog is het aantal internationale vredes-

toegenomen.VN-operaties die gedurende de eerste helft van de jaren negentig plaatsvonden

kunnen worden toegeschreven aan het feit dat met dergelijke operaties nog niet veel ervaring was opgedaan. Dat argu-ment gaat nu niet meer op. Toch wordt er over de mogelijkheden van inter nationale vredes operaties zeer verschillend gedacht.

Zijn er onvoldoende lessen geleerd? Zijn de huidige con-

voorwaarden waaronder succes kan worden geboekt niet ver-vuld? Hebben dergelijke operaties eigenlijk wel zin, of moet de internationale gemeenschap andere wegen inslaan om

2C5 206Lezing

spreker: Dhr. prof. dr. J.P. Pronk studeerde economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Vanaf begin jaren ‘70 is hij gedurende een periode van ruim dertig jaar actief geweest in de Nederlandse politiek: vele jaren als lid van de tweede kamer en viermaal als minister, waarvan driemaal als minister van ontwikkelingssamen-werking en eenmaal als minister van milieu, ruimtelijke ordening en huisvesting. Tevens heeft hij gedurende vele jaren belangrijke internationale functies bekleed, zoals die van speciale vertegenwoordiger van de Verenigde Naties in Soedan gedurende de periode juni 2004 t/m december 2006. Vanaf eind jaren zeventig tot in 2011 is hij een aantal jaren professor geweest aan het Instituut van Sociale Wetenschappen in Den Haag, verbonden aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is emeritus hoogleraar aan het International Institute of Social Studies en geeft daar nog college, alsmede aan de Universiteiten van Nijmegen en Amsterdam en de University for Peace in

tijd: Donderdag 2 juli 2015 van 11.00 - 12.45 uur.plaats: Universiteitsbibliotheek, de Boothzaal, Heidelberglaan 3, Utrecht-De Uithofkosten: € 22,-

12

Waarom kunnen we maar niet aanvaarden dat de wereld onvolmaakt is? Waarom weigeren we collectief ons te ver-zoenen met tragiek? Pech, leed en risico vinden politici, burgers en media onverdraaglijk. Bovendien lijkt de over-heid opgezweept door een populistisch vertoog waarin grote problemen worden geagendeerd en vooral symbolische op lossingen worden gepropageerd. In het bestaande systeem wordt daarop met maakbaarheid en technocratie gereageerd.Daartegenover beluisteren we nu alom dat de overheid wil

nieuw, door het staatshoofd gemunt begrip: ‘de participatie-samenleving’. Wat zou een dergelijke terugtreding kunnen betekenen? Verschillende opties zijn denkbaar. De overheid zelf lijkt vooral te hopen op een ontwikkeling waarbij burgers en maatschappelijke organisaties zich gaan gedragen als uit-voerders van beleid. Bovendien is er veel argwaan. Vandaar dat er wel vijftien monitors worden voorbereid om de drie decentralisaties in het sociale domein te volgen. Meest waar-schijnlijke uitkomst is dat de terugtredende overheid voorals-nog vooral groter wordt. Is er een uitweg? Alleen als we politiek bereid zijn tragiek te aanvaarden. Als niets doen altijd een optie is. En als we door-drongen zijn van het besef dat de terugtocht de moeilijkste van alle operaties is. Dat vraagt om een overheid die van hoge kwaliteit is.

De fatale staatWaarom de terugtredende overheid steeds groter wordt

3C5 207Lezing

spreker: Dhr. prof. dr. P.H.A. Frissen is decaan en bestuursvoorzitter van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur in ’s-Gravenhage, hoogleraar Bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg en lid van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving.

tijd: Donderdag 2 juli 2015 van 14.00 - 15.45 uur.plaats: Universiteitsbibliotheek, Boothzaal, Heidelberglaan 3, Utrecht-

studiemateriaal: Aanbevolen: Paul Frissen (2013), De fatale staat: Over de politiek noodzakelijke verzoening met tragiek. Amsterdam: Van Gennep, derde druk september 2013.

kosten: € 22,-

cursussen

ZOMER 2015

14

3E5 208Universiteit Utrecht

docent: Dhr. dr. L. Groot, Universitair Hoofddocent Economics of the Public Sector, dhr. D. van der Linde MSc, PhD, Economics of the Public Sector; beiden Utrecht University School of Economics, Universiteit Utrecht.

cursusdata: 10, 15 juli 2015 (2).tijd: Vrijdag en woensdag 15.15 - 17.00 uur.plaats: UU - van Unnikgebouw, collegezaal Groen, Heidelberglaan 2, 3584 CS Utrecht-

studiemateriaal: Zeer aanbevolen: Piketty, Th. (2014), Kapitaal in de 21ste eeuw. Amsterdam:

cursusprijs: € 53,-

an issue to be left to economists, sociologists, historians, and philosophers. It is of interest to everyone, and that is a good thing.” Het boek

heeft het maatschappelijke en wetenschap-pelijke debat rond ongelijkheid van inkomen en vermogen een nieuwe impuls gegeven. Het Financieel Dagblad spreekt van een ‘rockster-econoom’, NRC kopt dat de Nobelprijs Piketty eigenlijk niet meer kan ontgaan. Sommigen spreken over het belangrijkste boek in de

economie dat in de afgelopen jaren is verschenen. Anderen bekritiseren echter zijn empirische analyse en theoretische onderbouwing. Centraal in het werk staat de formule r>g: als het netto rendement op kapitaal hoger is dan de economische groei, dan stijgt de vermogensongelijkheid. Aan de hand van historische bronnen – met name voor Engeland, Frankrijk en de Verenigde Staten – laat Piketty zien dat de periode van afnemende inkomens- en vermogensongelijkheid in de twintigste eeuw eerder uitzondering dan regel

In de eerste bijeenkomst bespreken wij de inhoud van het boek, tijdens de tweede bijeenkomst gaan we in op de kritieken op het werk.

Piketty en zijn criticasters

15

1G5 209Hogeschool Utrecht

docent: Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Nu (zie levendverledennu.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samen-hang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archief onderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie.

doelstelling: U leert de Utrechtse kerken (beter) kennen in hun middeleeuwse context.cursusdata: 14, 17, 21, 24 juli 2015 (4).tijd: Dinsdag en vrijdag 11.00 - 12.45 uur. NB: er is geen pauze.plaats: Utrechtse binnenstad.studiemateriaal: Aan te bevelen: Llewellyn Bogaers (2008), Aards, betrokken en zelfbewust.

De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht,1300-1600, deel 1. Te bestellen bij: info@levendverledennu.nl

cursusprijs: € 106,-. NB: eigen bijdrage van € 5,- als dank voor toegang tot de kerken.

Steeds weer vragen cursisten van Llewellyn Bogaers om deze serie rondleidingen door en rond de belangrijkste Utrechtse kerken. We bezoeken drie kerken en wijden één rond-leiding aan Utrecht ten tijde van de kerkenbouw. De Domkerk is een prachtig voorbeeld van hoog gotiek, de Pieterskerk is een staaltje van romaanse bouwkunst en de Jacobikerk is een juweeltje van een gotische parochiekerk.Elke rondleiding begint met een rondje om de kerk, omdat alleen al aan de buitenkant veel karakteristieke kwaliteiten zijn af te lezen. Ook is

er aandacht voor de omgeving. In de Domkerk gaan we nader in op het gebruik van de kerk, die in de middeleeuwen tien-tallen altaren en graven telde. In de Pieterskerk zijn redelijk wat monumenten van de memoriecultuur bewaard gebleven. In de Jacobikerk is op tal van manieren de betrokkenheid van parochianen aantoonbaar: hier was een bloeiende armenpot. De wandeling door het oude stadshart legt de verbinding tussen het bestuurlijke centrum aan het Domplein en het alledaagse leven in Utrecht waar de economie bruiste.De rondleidingen geven een goede indruk van de religieuze beleving, de economische gedrevenheid en het bestuurlijk pragmatisme in laatmiddeleeuws Utrecht.

De kerken van laatmiddeleeuws UtrechtRondleidingen door Utrechts kerkenpracht

De docent op de Oude Gracht in Utrecht.

Deze cursus is een herhaling van de

serie rondleidingen De schoonheid

van middeleeuws Utrecht uit 2011-

2014. De rondleidingen sluiten aan

bij de Leergang De middeleeuwen

als spiegel van het heden, maar

kunnen ook los gevolgd worden. Het

maximum aantal deelnemers is 20.

16

docent: Dhr. drs. J. Versteegh is kunsthistoricus en beeldend kunstenaar.

Vormgeving aan de Hogeschool van Utrecht en als docent Kunst-geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Tegenwoordig werkt hij als kunsthandelaar binnen Pygmalion Beeldende Kunst te Maarssen en als publicist (o.a. Collect/Kunst & Antiek Journaal). Hij heeft diverse kunstboeken geschreven, veelal over Nederlandse kunst uit de periode 1880-1940.

cursusdata: 8, 15, 22, 29 juli 2015 (4).tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur.plaats: De Hogeschool Utrecht-Amersfoort, zaal 236, De Nieuwe Poort 21,

3812 PA Amersfoortstudiemateriaal: Aanbevolen: de vier genoemde boeken, eventueel te koop bij de docent. cursusprijs: € 106,-

2K5 210Hogeschool Utrecht-Amersfoort

In vier bijeenkomsten besteedt kunsthistoricus Jaap Versteegh aandacht aan het ontstaan van een aantal van

zijn getiteld:� . Dit boek behandelt de artistieke ontwikkeling van Debora Duyvis,

begin van de twintigste eeuw.� De edelsmid Ad van Roosmalen &

In dit hoorcollege wordt aan de hand van het genoemde boek een beeld geschetst van de katholieke kunst in Nederland ten tijde van het interbellum. � Fatale kunst - Leven en werk van de beeldhouwster Sara de Swart

de gelijknamige tentoonstelling in de Kunsthal werd gepubliceerd – wordt een

� Uit liefde voor de beeldhouwkunst. In de les wordt vanuit deze essaybundel de ontwikkeling van de Nederlandse moderne beeldhouwkunst in de twintigste eeuw behandeld.Gekeken wordt naar de vraagstelling en de doelstelling van de boeken,

redactionele aspecten.

Boeken over kunstAchtergrondverhalen bij de totstandkoming van kunstboeken

Sara de Swart

17

2K5 211Hogeschool Utrecht-Amersfoort

docent: Dhr. drs. C. Verhamme gaf in de voorbije jaren bij HOVO Utrecht cursussen over voornamelijk opera en kerkmuziek, in het bijzonder de vocale muziek van Bach.

cursusdata: 6, 10, 13, 17, 20, 24 juli 2015 (6).tijd: Maandag en vrijdag 13.00 - 15.30 uur.plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, zaal 236, De Nieuwe Poort 21,

3812 PA Amersfoort.studiemateriaal: Voor deze cursus wordt een speciale reader samengesteld.cursusprijs: € 159,-

Weinig Latijnse liturgische teksten zijn zo vaak op muziek gezet als het Requiem, de mis voor de overledenen. Vanaf de late middeleeuwen tot nu moeten dat er meer dan zestienhonderd zijn geweest. Elke compositie van de Missa pro defunctis draagt de kenmerken van de tijd waarin

laat u voorbeelden horen uit elk van de perioden waarin de muziekgeschiedenis doorgaans wordt onderverdeeld.

Aan dat overzicht gaan enkele vragen vooraf die eerst beantwoord moeten worden: hoe luiden de diverse teksten van deze requiemmis, wat is de oor-sprong ervan – vooral die van het bekende Dies irae –, hoe kunnen we de teksten interpreteren en voor welke gelegenheden zijn die requiems door de eeuwen heen gemaakt.Deze cursus wil niet voorbijgaan aan een bespreking van de beroemdste requiems, zoals die van Berlioz, Verdi, Fauré, Dvořák en aan het wellicht beroemdste requiem aller tijden, dat van Mozart. Na vanzelfsprekend enkele gregoriaanse versies kunt u nog luisteren en in sommige gevallen ook kijken naar fragmenten uit het werk van bekende en minder bekende componisten. In chronologische volgorde zijn dat onder meer: Ockeghem, De la Rue, Morales, De Victoria, Lassus, Charpentier, Biber, Gilles, Gossec, Cherubini,

Voor deelname aan de cursus is geen muzikale scholing vereist.

Het Requiem vanaf de middeleeuwen tot nu

Requiem

18

docent: Mw. drs. D. ten Zweege studeerde Nederlandse taal- en letter-kunde aan de Universiteit van Utrecht. Behalve met literatuur houdt zij zich ook al jaren bezig met (cultuur)geschiedenis, de Eerste Wereldoorlog en de cultuurhistorische aspecten van de dood. Over deze onderwerpen geeft ze lezingen, cursussen en workshops. Daarnaast heeft ze enkele publicaties over literatuur op haar naam staan. www.dannietenzweege.nl

cursusdata: 7, 9, 14, 16 juli 2015 (4).tijd: Dinsdag en donderdag 11.00 - 13.00 uur.plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, zaal 236, De Nieuwe Poort 21,

3812 PA Amersfoort.studiemateriaal: Aanvullende digitale informatie en hand-outs tegen kleine vergoeding.cursusprijs: € 106,-

2K5 212Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Nu honderd jaar geleden was de Eerste Wereldoorlog in volle gang. Er is al veel geschreven en verteld over deze oor-log. Vaak gaat het dan vooral over de militaire, politieke en sociale aspecten van voor, tijdens en na dit dieptepunt in de geschiedenis. Maar hoe zagen de verschillende kunst-uitingen eruit vóór de oorlog en wat veran-derde er nadien? Welke stromingen waren er, wat verdween en wat bleef? Hoe hebben kunstenaars de oorlog

ervaren, wat waren de opvattingen van schrijvers, beeldend kunstenaars en componisten? Hoe gaven ze vorm aan wat ze meegemaakt hadden of van nabij gezien en gehoord hadden? De kunstschilder Franz Marc had duidelijke

zoals Siegfried Sassoon en Ivor Gurney, werd het latere werk volledig bepaald door wat ze meegemaakt hadden. Voor andere kunstenaars was er geen later. Veel jonge kunstenaars hebben de oorlog niet overleefd.In een viertal colleges komen deze kwesties aan bod. Na een algemene inleiding over deze oorlog worden de literatuur, muziek, beeldende kunst en architectuur nader bekeken aan de hand van onder andere romans, gedichten, schilderijen, beeldhouwwerken en muziek. Ook de architectuur van de oorlogs begraafplaatsen en oorlogsmonumenten krijgt aandacht.

Kunst in tijden van oorlogLiteratuur, muziek, beeldende kunst en architectuur rondom de Eerste Wereldoorlog

Engelse soldaten op weg naar het slagveld van de Somme.

19

3K5 213Universiteit Utrecht

Leergang ‘Italiaanse kunst- en architectuurgeschiedenis’

docent: Dhr. drs. E. Kurpershoek is kunsthistoricus, docent, publicist en cultureel reisleider, gespecialiseerd in Italiaanse kunst en architectuur.

cursusdata: 7, 9, 14, 16 juli 2015 (4).tijd: Dinsdag en donderdag 11.00 - 12.45 uur.plaats: UU - van Unnikgebouw, zaal 311, Heidelberglaan 2,

3584 CS Utrecht-De Uithof.studiemateriaal: Aanbevolen: R. Wittkower (1999), Art and Architecture in Italy 1600-1750,

cursusprijs: € 106,-

De Italiaanse Barok is de laatste periode dat Italië het

in Rome, als uitdrukking van de triomferende rooms-katholieke kerk. De pausen waren vastbesloten om van Rome de mooiste stad van de christelijke wereld te maken, en het valt moeilijk te ontkennen dat ze daarin zijn geslaagd. Onder leiding van Bernini werd voor het eerst stedenbouw aan een alomvattende visie onderworpen, met straten, plei-

Rome kende een zeer stimulerend artistiek klimaat met een breed panorama aan kunstopvattingen. Caravaggio vernieuwde de schilderkunst door zijn onopgesmukte realisme, waaraan scherpe licht-donkercontrasten een dramatische kracht verleenden. Tegelijkertijd schilderde Annibale Carracci in Palazzo Farnese een frescocyclus in een geheel andere stijl, uitgaande van heldere lijnvoering en

gekenmerkt door overrompelende dynamiek, zoals de fan-tastische beelden van Bernini en de extravagante kerken ontworpen door Borromini. Wat in Rome was begonnen werd in de achttiende eeuw elders in Italië tot zijn laatste consequenties doorgevoerd. Op Sicilië en in steden als Lecce, Napels en Turijn verrezen gebouwen waaruit zoveel durf en visie sprak dat ze ook nu nog een overrompelende indruk maken.

Italiaanse Barok 1600-1750Architectuur – beeldhouwkunst – schilderkunst

Gianlorenzo Bernini, Apollo en Daphne, 1622-1625, Galleria Borghese, Rome.

Dit is de derde cursus van de

Leergang Italiaanse kunst- en

architectuurgeschiedenis en is ook

goed los te volgen.

20

docent: Dhr. drs. ing. M. Andela studeerde Nieuwste Geschiedenis en Midden-Oosten studies aan de Radboud Universiteit. Sindsdien is hij actief in de televisiejournalistiek, zowel voor de publieke omroep als voor particuliere opdrachtgevers. Hij heeft een grote voorliefde voor het Midden-Oosten en probeert toch tenminste één keer per jaar een bezoek te brengen aan de regio.

cursusdata: 15 en 22 juli 2015 (4).tijd: Woensdag 10.30 - 12.30 en 13.30 - 15.30 uur.plaats: UU - Bestuursgebouw, van Lier & Egginkzaal, Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht-

De Uithof studiemateriaal: Bij aanvang ontvangt u tegen kostprijs een reader. De PowerPoint-presentatie krijgt

u digitaal toegestuurd.cursusprijs: € 106,-

2M5 214Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De wording van het moderne Midden-Oosten, van Atatürk tot IS

East is East and West is West, and never the twain shall meet (Rudyard Kipling)

Geen gebied ter wereld weet de interesse van het Westen zo te pakken als het Midden-Oosten. En zoals Rudyard Kipling het in de negen-tiende eeuw verwoordde: het blijft voor ons een ondoorgrondelijke regio. Sinds de terugtrekking van Engeland en Frankrijk uit de Arabische landen na de tweede wereldoorlog lijken de wegen van de westerse wereld en die van de oosterse zich van elkaar te scheiden. Toch laten we elkaar niet los.De naoorlogse politiek van het Westen heeft een grote impact op de machtsgrepen, de

oorlogen en de huidige grenzen van het Midden-Oosten. In deze collegereeks verkennen we de verwevenheid en bekijken we hoe ontwikke lingen in het Midden-Oosten beïnvloed zijn door het Westen. Wat is de impact van de naoorlogse westerse politiek en van de gespannen oost-west verhoudingen op de ontwikkelingen in het Midden-Oosten?We behandelen de politieke verhoudingen ten tijde van de Koude Oorlog en de politieke en religieuze ontwikkelingen in Egypte, Syrië, Palestina, Jordanië, Libanon, Irak en Israël. We onderzoeken hoe in deze periode de fundamenten zijn gelegd voor het Midden-Oosten dat we nu kennen.

Nasser

Deze cursus is een

geactualiseerde

en uitgebreide

versie van die uit

21

3M5 215Universiteit Utrecht

docent: Dhr. dr. H. Leyten was tot zijn pensioen Afrikaconservator van het Tropenmuseum in Amsterdam. Daarvoor was hij jarenlang werk-zaam als missionaris in Ghana en studeerde culturele antropologie in Oxford. Hij promoveerde onlangs op Afrikaanse voorwerpen met kracht en de wijze waarop missionarissen, antropologen en conservatoren daarmee omgegaan zijn.

cursusdata: 21, 23, 28, 30 juli 2015 (4).tijd: Dinsdag en donderdag 14.00 - 15.45 uur.plaats: UU - Bestuursgebouw, zaal 033G, Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht-De Uithof.studiemateriaal: Tijdens het eerste college wordt een syllabus tegen kostprijs aangeboden.cursusprijs: € 106,-

De kolonisering en kerstening van Afrika – begonnen in de negentiende eeuw – hebben een onuitwisbare indruk achter-gelaten op het continent. Europa heeft er zijn eigen regeringsvormen opgelegd en zijn eigen rechtspraak, leger en politie geïntroduceerd. Missie en zending probeerden Afrika op het ‘heidendom’ te veroveren. Onderwijs en gezondheidszorg moesten het werelddeel uit zijn ‘primitieve situatie’ bevrijden. Hoe heeft Afrika op deze nieuwe wereldorde gereageerd?

Deze cursus wil een beeld geven van de aantasting van Afrika’s eigen culturele en religieuze waarden en van de wijze waarop het zich heeft aan-gepast. In het eerste college plaatsen we het christendom van missie en zending tegenover wat de Europeanen het ‘heidendom’ noemden. In het tweede college gaan we in op de aantasting van de Afrikaanse opvattingen over seksualiteit en huwelijk door de Europees-christelijke invloeden. In het derde college besteden we aandacht aan restanten van Afrikaanse opvattingen over rechtspraak en ‘mediation’ met als casestudy de Dan van Ivoorkust. In het laatste college schetsen we de opvattingen over het ‘hiervoormaals’ (met als voorbeeld de Baule van Ivoorkust) tegenover het Europees-christelijke concept van een Schepping.

Europa in AfrikaHoe Afrika zich aanpaste aan een nieuwe wereldorde

Afrikaanse en Europese cultuur.

22

docent: Dhr. prof. dr. J. Heise, hoge-energie astrofysicus, werkzaam bij SRON Ruimte Onderzoek Nederland en emeritus hoogleraar Universiteit Utrecht.

voorkennis: Wis- en natuurkunde op VWO-eindexamenniveau.cursusdata: 10, 17, 24 juli 2015 (3).tijd: Vrijdag 13.15 - 15.00 uur.plaats: UU - Bestuursgebouw, van Lier & Egginkzaal, Heidelberglaan 8,

3584 CS Utrecht-De Uithof.studiemateriaal: Tijdens de cursus worden literatuursuggesties gegeven.cursusprijs: € 79,50

3N5 216Universiteit Utrecht

Het begrijpen van de zwaartekracht is nog steeds een van grootste uitdagingen in de fundamentele natuurkunde. Newton beschrijft gravitatie als een kracht die voor-werpen naar elkaar toe doet bewegen en stelt bewegingswetten op. Dat is een grote sprong voorwaarts. Men kan dan bijvoor-beeld de banen van planeten rond de zon begrijpen. Einstein beschrijft gravitatie als een meetkundige kromming van de ruimte, waarin voorwerpen volgens de ‘meest rechte weg’ bewegen en daardoor ook naar elkaar

toe worden gedreven. Sindsdien is de natuurkunde echter een andere weg ingeslagen: de kwantumnatuurkunde. Materie bestaat uit elementaire deeltjes die een kracht ondergaan door de uit-wisseling van een ander type deeltje: het krachtdeeltje. Hiermee zijn drie fundamentele interacties goed te begrijpen: de elektro magnetische, de sterke en de zwakke kernkrachten. Kan de vierde fundamentele interactie, de zwaartekracht, ook zo begrepen worden en in feite bestaan uit de uit wisseling van krachtdeeltjes, ‘gravitonen’? In dat geval zou er een

Stephen Hawking en anderen deden een stapje in die richting, maar het probleem is nog onopgelost. Een geheel andere aanpak komt van een Nederlander, Erik Verlinde. Ik laat zien wat daarbij al wel en wat nog niet wordt begrepen.

Een Zwart Gat – waar de zwaartekracht zo groot is dat er niets uit kan ontsnappen – is het ideale object om theorieën over de zwaartekracht te testen. Dit is een artistieke weergave van een roterend zwart gat.

23

2W5 217Hogeschool Utrecht-Amersfoort

docent: Dhr. drs. E. Brinckmann studeerde Rechten en Filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij werkte in landschaps projecten voor Wageningen Universiteit/Plant Research International en publiceert over filosofie en landschap. Thans is hij directeur van landgoed Het Lankheet in Haaksbergen (Overijssel). Dhr. drs. T. de Wolf studeerde Economische en Sociale Geschiedenis in Utrecht en was conservator van het Fonografisch Museum bij Beeld en Geluid. Thans heeft hij een eigen bedrijf: Audio Archeologie, gericht op conserveren en documenteren van geluidsdragers en onderzoek naar de geschiedenis van de geluids techniek. Hij is auteur van verschillende publicaties over de geschiedenis van infrastructuur en de historie van de geluidsregistratie.

cursusdata: 21 en 23 juli 2015 (4).tijd: Dinsdag 10.30 - 12.30 uur en 13.30 - 15.30 uur.

Donderdag: het reisschema wordt in overleg vastgesteld.plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, zaal 238, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort.cursusprijs: € 132,50. Reis- en entreekosten zijn niet inbegrepen.

In de tweede helft van de negentiende eeuw vindt in Nederland -

beheer naar moderne organisatiestructuren. Het aanvankelijk ‘lege land’ – met eindeloze heidegronden, uitgestrekte venen en slechts onverharde wegen – kende vooral provisorische water-wegen waaraan de meeste woonkernen lagen. In deze zomercursus komt de opmerkelijke overgang van lokale scheepvaart naar het lokale spoor aan de orde, met name in Oost-Nederland. Boot en trein symboliseren een uniek breekpunt in de geschiedenis van de snelheid. De open

-vangen door een netwerk van sporen. Ieder spoor trekt een eigenzinnig verhaal tot in de haarvaten van het nu ontsloten land. Eric Brinckmann neemt u mee langs de historische waterwegen van de zand-gronden en vertelt de geschiedenis van het malen, vloeien en varen. Tim de Wolf

-

Amersfoort en een hele dag in Haaksbergen: in de stoomtrein naar Boekelo en in de Buurser pot (een klein zeventiende-eeuws vrachtscheepje) naar Buurse.

Varen op het zand en treinen in het veenOver het breekpunt in de geschiedenis van de snelheid

Klein potvrachtschip op Buurser beek.

Goede conditie

nodig.

24

docent: Mw. dr. M.C. Wilde is filosoof en beeldend kunstenaar. Zij studeerde aan de kunstacademie in Enschede en promoveerde in Filosofie en kunst aan de Universiteit van Amsterdam. Website: www.tinewilde.com

voorkennis: Het helpt wanneer het gedachtegoed van Hannah Arendt enigs-zins bekend is.

cursusdata: 7, 9, 14,16, 21, 23 juli 2015 (6).tijd: Dinsdag en donderdag 13.15 - 15.00 uur; 23 juli:13.15 - 16.00 uur.plaats: UU - Bestuursgebouw, zaal 033G, Heidelberglaan 8, 3584 CS Utrecht-De Uithof. studiemateriaal: Een reader met teksten wordt vooraf per e-mail toegestuurd.

Zeer gewenst: Jessica Stern (2010), Ontkenning. Amsterdam: Nieuw Amsterdamcursusprijs: € 159,-

3W5 218Universiteit Utrecht

Voor Hannah Arendt ligt het verwerven van zelfkennis

van onze beweegredenen en keuzen zijn onbewust en blijven voor het grootste deel verborgen. Vaak hebben wij geen grip op situaties, systemen en omstandigheden. Bovendien ver-tonen we de neiging om bij complexe keuzen – of wanneer er druk van buitenaf wordt uitgeoefend – belangrijke zaken te ontkennen of weg te stoppen. Dit heet in de psychologie ‘cognitieve dissonantie’.Jessica Stern laat in haar boek Ontkenning zien hoe een dergelijke cognitieve dissonantie leidend is gebleken voor haarzelf, maar ook voor de terroristen die zij tijdens haar loopbaan als terrorismedeskundige heeft ondervraagd. Ook terroristen blijken vooral te handelen uit persoonlijke

motieven van schuld en vernedering en niet zozeer vanuit ideologische of politieke overtuigingen.

vrijheid verbonden met gevoelens van schuld en schaamte?

In deze zomeracademie nemen wij het boek Ontkenning van Stern als leidraad, om uiteindelijk te ontdekken hoe de noties van schuld en schaamte op wonderlijke wijze een positieve bijdrage leveren aan onze zelfkennis en daarmee aan een vrije wereld. In het laatste, langere college verzorgen de deel nemers een kleine eindpresentatie.

bevrijding

praktische informatie

SEIZOEN 2015-2016

26

HOVO Utrecht is een onderwijsinstelling die voor mensen vanaf 50 jaar cursussen op universitair en hbo-niveau aanbiedt in Utrecht en Amersfoort. Wilt u een nieuw vakgebied

schappelijke kennis opfrissen, of de nieuwste ontwikkelingen in uw eigen vakgebied leren kennen of bijhouden? Dan zijn onze cursussen interessant voor u. Wij stemmen ons cursusaanbod en de onderwijsstijl af op de interesses, de kennis en de ervaring van ouderen, op vele wetenschappelijke en maatschappelijke gebieden en de humanistiek.De exploitatie van HOVO is mede mogelijk doordat de samenwerkende universiteiten en hoge scholen faciliteiten beschikbaar stellen. Wij kunnen de cursusprijzen daardoor laag houden. Het is onze missie om een ontmoetingsplaats te zijn voor mensen vanaf 50 jaar, die willen deelnemen aan maatschappelijke debatten en die op zoek zijn naar verdieping en ver-breding van hun kennis onder leiding van ervaren docenten. Er is geen voorkennis nodig,

HET BESTUUR Dhr. prof. dr. O.A.L.C. Atzema (Oedzge) namens de UU (voorzitter), Mw. prof. dr. H.A. Alma (Hans) namens de UvH (lid), Dhr. R. Versteegh (René) namens de HU (penningmeester), Dhr. drs. H.G.J. Peeters (Harry) namens de Stichting Vrienden (lid). Het ambtelijk secretariaat van het bestuur wordt gevoerd door de directeur.

DE PROGRAMMACOMMISSIESDe coördinatoren van HOVO Utrecht worden bijgestaan door Programmacommissies.

� het aanreiken van namen van docenten die een cursus voor HOVO Utrecht willen geven� het bij de totstandkoming van het cursusaanbod beoordelen of aan de eisen van pluriformiteit en kwaliteit van het cursusaanbod is voldaan � het gevraagd en ongevraagd advies geven met betrekking tot de kwaliteit van het cursusaanbod, mede op basis van de evaluaties

HOVO NEDERLAND HOVO Nederland is de landelijke vereniging van HOVO-instellingen. HOVO Nederland heeft tot doel deze instellingen te ondersteunen bij het bevorderen van hoger onderwijs voor ouderen in Nederland. HOVO Nederland is lid van de Association Internationale des Universités du Troisième Age (AIUTA). Zie voor de website van HOVO Nederland: www.hovonederland.nl

LINKS NAAR DE PARTNERS VAN HOVO UTRECHTwww.uu.nl; www.hu.nl; www.uvh.nl; www.uvt.nl; www.amersfoort.hu.nl

www.vriendenhovoutrecht.nl

WIE ZIJN WIJ?

27

AANMELDEN EN BETALEN Online: via ‘Ons aanbod’ op onze website www.hovoutrecht.nl. Bij de des -

voegen aan mijn aanmeldingsformulier’, waarna u de instructies opvolgt. U geeft een machtiging tot een-malige automatische incasso en u ontvangt direct per e-mail de bevestiging van uw aanmelding. Ongeveer 1 week voor aan-vang wordt het cursus geld van uw rekening afgeschreven. Desgewenst kunt u op het digitale aanmeldingsformulier aangeven dat u zelf het cursusgeld overmaakt, u bent dan pas ingeschreven zodra het cursusgeld binnen is bij HOVO. U kunt het cursusgeld over-maken naar NL33INGB 0000 105544 t.n.v. HOVO Utrecht, onder vermelding van het cursusnummer. Ter bevestiging van uw inschrijving ontvangt u binnen enkele dagen uw bewijs van deel-neming per e-mail, met daarop uw naam en de cursus waarvoor u bent aangemeld. Met dit bewijs en een geldig legitimatiebewijs kunt u tot een jaar na inschrijving gratis toe-gang krijgen tot de Universiteits bibliotheken te Utrecht. Een week voor aanvang van de cursus ontvangt u per e-mail de wel-komstbrief, waarin ook de locatie en route-beschrijving zijn vermeld.

OVER- OF ONDERINSCHRIJVINGInschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de betalingen. Mocht er geen plaats meer zijn in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u daarover bericht. Wanneer een cursus vol is geven wij dit aan op de website. Als een cursus vanwege onvoldoende belangstelling niet kan doorgaan, krijgt u hiervan uiterlijk twee

weken voor aanvang van de cursus bericht. Uw afgegeven incasso wordt ingetrokken of het eventueel reeds betaalde cursusgeld wordt teruggeboekt. Voor nadere inlichtingen kunt u een e-mail sturen (hovo@uu.nl), of bellen met het Bureau van HOVO Utrecht (030 - 2533197), op maandag tot en met

ANNULERENU kunt uw aanmelding tot twee weken voor aanvang van de cursus zonder opgave van redenen annuleren, door retourzending van uw bewijs van deelneming of door een e-mail te sturen naar hovo@uu.nl. Tot twee weken voor aanvang van de cursus wordt bij annulering € 15,- administratiekosten in rekening gebracht. Daarna wordt de helft van het cursusgeld doorberekend. Na start van de cursus is het volledige cursusgeld verschuldigd. Voor HOVO-reizen gelden andere annulerings termijnen: zie hiervoor het aanmeldings formulier

reizen.

CURSUSPRIJSDe cursusprijs is gebaseerd op de duur van de bijeenkomsten en het aantal daarvan

UITVAL CURSUSBIJEENKOMST(EN)Wanneer een cursusbijeenkomst door onvoorziene omstandigheden niet door kan gaan, maken wij dit per e-mail bekend. We raden u daarom aan om op de ochtenden van uw cursusdagen uw e-mail te raadplegen.

later tijdstip ingehaald, veelal in de week na beëindiging van de cursus.

ALGEMENE VOORWAARDEN

28

CURSUSLOCATIES EN CURSUSTIJDENDe meeste cursussen geven wij overdag in de onderwijsgebouwen van de universiteiten en hogescholen. De vraag van het reguliere onderwijs naar zalen is overdag echter óók groot. De in HOVO Utrecht samenwerkende instellingen stellen de collegezalen daarom pas ter beschikking nadat het reguliere onderwijs is ingeroosterd. Omdat de cursus-gidsen al eerder worden gedrukt kunnen de uiteindelijke locaties en tijdstippen afwijken van die in de gidsen. Zodra de locatie bekend is, wordt dit op de website bij de cursus vermeld. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus ontvangt u een welkomstbrief van of namens de docent, met daarin ook de exacte cursuslocatie. Achter in de gids vindt u een uitleg hoe u de belangrijkste locaties kunt bereiken.

STUDIEMATERIAALWanneer docenten een reader gebruiken, is de prijs daarvan in het algemeen niet bij de cursusprijs inbegrepen. U kunt de reader tijdens het eerste college kopen. Sommige docenten maken gebruik van één of meerdere boeken, die u in de regel zelf moet aan-

-materiaal vindt u bij de cursusbeschrijvingen in de gedrukte gids, op onze website, of later in de eerder genoemde welkomstbrief.

CURSUSCONTACTPERSONENBij veel HOVO-cursussen vervullen Vrienden van HOVO Utrecht of andere cursisten belangeloos de functie van con-tactpersoon. Deze ‘cursuscontactpersonen’ zijn cursisten, die enerzijds docenten en coördinatoren van een aantal taken ontlasten en anderzijds spreekbuis voor de cursisten zijn. Taken van de cursuscontactpersoon kunnen zijn: het bieden van hulp bij het verspreiden van readers, het laten circuleren

van een deelnemerslijst voor uw paraaf, en het informeren van cursisten die niet bij een bijeenkomst aanwezig kunnen zijn over eventuele wijzigingen in het programma.

EVALUATIE CURSUSSENWij hechten zeer aan de bewaking van de kwaliteit van onze cursussen. Wij vragen u daarom mee te werken aan de evaluatie, die na de laatste cursusbijeenkomst wordt toegestuurd per e-mail. In het formulier is er ook ruimte voor het maken van bijzondere/individuele opmerkingen. De uitkomsten van de evaluatie worden door de coördinatoren met de cursuscontactpersonen en docenten

het bestuur van HOVO Utrecht ontvangen

evaluaties. Zo kunnen wij tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.

VOORWAARDEN VAN DE EXCURSIESHOVO Utrecht besteedt de uiterste zorg aan haar programma’s. Toch kan het voorkomen dat er kort voor – of zelfs tijdens – de excursies programmawijzigingen zijn. Wij vragen om uw begrip hiervoor.Ook vraagt HOVO Utrecht de deelnemers aan excursies vooraf aan ons te melden wanneer er eventuele beperkingen in mobiliteit zijn (traplopen/afstanden).Door deel te nemen aan de genoemde activiteiten verklaart de deelnemer om noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk te stellen voor wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.

29

PER OPENBAAR VERVOER VANAF CENTRAAL STATION UTRECHT NAAR:� De locaties van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht in De Uithof:

stadsbus 12 en 28, bestemming UMC/de Uithof.

PER OPENBAAR VERVOER VANAF STATION AMERSFOORT NAAR HOGESCHOOL UTRECHT-AMERSFOORT, DE NIEUWE POORT 21, 3812 PA AMERSFOORT: � Via de voorzijde van het station: stadsbus 2, 3, 4 of regiobussen 74 en 103,

halte Groningerstraat/Eemplein.� Via de achterzijde van het station: rechtsaf (ca. 10 minuten lopen).

AUTO PARKEREN� Op de parkeerterreinen op De Uithof geldt betaald parkeren. In de maand juli is er over het

algemeen ruim plaats.� Parkeren bij Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21 kan alleen op een

terrein met betaald parkeren (bij het gebouw van de hogeschool rechts de Eemlaan in).

HOE KOMT U NAAR DE BELANGRIJKSTE CURSUSLOCATIES? (Raadpleeg ook www.9292.nl voor eventuele wijzigingen m.b.t. buslijnen)

Deze cursusgids is een uitgave van HOVO Utrecht. Eindredactie: Michaëla Coenraads, Yvonne van der Valk (HOVO Utrecht).Vormgeving: Ineke Huibregtse (Studio iH, Amsterdam).Redactie: Tineke van Voorst (Amsterdam).Drukwerk: ZuidamUithof Drukkerijen (Utrecht).© HOVO Utrecht 2015. Alle rechten voorbehouden.

COLOFON

De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten onder andere door: • vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht • deelname aan programmacommissies • assistentie bij de opening van het cursusjaar en de Zomeracademie.

Activiteiten: • in het voorjaar: een (dag)excursie voor Vrienden en introducé(e)s: per touringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Duitsland of België • in het najaar: de Vrien-denmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een cultureel of historisch onderwerp, gevolgd door een gezellig samenzijn.

Voor actuele informatie zie: www.vriendenhovoutrecht.nl. U kunt donateur worden voor € 10,- (of meer) voor het jaar 2015 of € 15 (of meer) m.i.v. het kalenderjaar 2016. Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert.Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs 2014: bij voorkeur via de web-site www.vriendenhovoutrecht.nl of door inzending van het onderstaande formulier.

U kunt desgewenst ook een overschrijving doen naar rekening NL77 RABO 0136 1112 03 ten name van Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij altijd doel, jaar en naam!

AANMELDING / BETALING DONATIE 2015Ondergetekende machtigt hierbij de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht om éénmalig een

bijdrage van -) voor voor het kalenderjaar 2015 af te schrijven van:

IBAN: 0LN

Dhr. Mw. Voorletters: Naam:

Adres:

Postcode: Plaats:

Telefoon: E-mail:

Datum: Handtekening:

Opsturen aan: Vrienden van HOVO Utrecht, t.a.v. dhr. H. Wevers, penningmeester, Frans Halsstraat 49A, 3583 BM Utrecht. vriendenhovoutrecht@gmail.com

STICHTING VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT

AANTEKENINGEN

AANTEKENINGEN

MEDEWERKERS BUREAU:

HET BUREAU VAN HOVO UTRECHT

E-mail: hovo@uu.nl. ,thcertU tietisrevinU wuobegsruutseB :serdakeozeB

Heidelberglaan 8, kamer 237, 3584 CS Utrecht.

Bij calamiteiten: 06-42565314.

Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij

Mw. C. (Corine) de MaarCoördinator Hogeschool Utrecht-Amersfoort en medewerker bureau;030-2533197 (dinsdag en donderdag);e-mail: corine.demaar@hu.nl

Mw. dr. H.W.G. (Rieke) LeendersCoördinator Universiteit Utrecht;030-2532975 (maandag en donderdag);e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl

Mw. Y.C.M. (Yvonne) van der ValkCoördinator bureau; 030-2533197 (maandag t/m donderdag)e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl

ALGEMENE LEIDINGMw. M.D. (Michaëla) Coenraads MSc MBA030-2534606 (woensdag en donderdag); e-mail: m.coenraads@uu.nl

De landelijke

belangen van

alle HOVO-

instellingen worden

behartigd door HOVO

een initiatief van de Universiteit

Utrecht, Hogeschool Utrecht,

Hogeschool Utrecht-Amersfoort,

Universiteit van Tilburg-Faculteit

Katholieke Theologie (locatie

Utrecht) en de Universiteit voor

Humanistiek Utrecht. HOVO

Utrecht maakt gebruik van de

expertise van (oud-)hoogleraren/

docenten en de faciliteiten van

de genoemde instellingen.

FACU LTE IT KATH O LIE KE T H E O LOG IE

HOVO UtrechtPostbus 80125, 3508 TC UtrechtT 030 253 3197E hovo@uu.nlW www.hovoutrecht.nl