Embed Size (px)
Citation preview
33PRZEGLĄD 16-29.12.2013
Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej
ZroZumieć jęZyk bankowców
Zdarza się, że podpisujemy umo-wę, nie zapoznając się gruntownie z jej treścią lub czytając ją tylko po-wierzchownie. Konsekwencje by-wają bolesne. Aby tak się nie stało, wystarczy zastosować się do poniż-szych zasad.
Bez pośpiechu. Szybkie przekart-kowanie dokumentu nie gwarantuje zapoznania się ze wszystkimi zapisa-nymi w nim warunkami, dlatego na przeczytanie treści umowy powinni-śmy zarezerwować więcej czasu. Pra-cownik banku zobowiązany jest wy-tłumaczyć nam wszelkie niejasności.
Ze zrozumieniem. Wzór umowy mamy prawo otrzymać, jeszcze zanim przystąpimy do jej podpisywania. Insty-tucja, z którą mamy zawrzeć umowę, nie powinna nam odmówić zabrania dokumentu do domu, abyśmy mogli spokojnie zapoznać się z jego treścią. Inne dokumenty, takie jak Ogólne wa-runki kredytowania oraz regulaminy produktów kredytowych banki publiku-ją zwykle na swoich stronach interne-towych. Z nimi też należy się zapoznać, ponieważ stanowią integralną część umowy kredytu.
Z ołówkiem w dłoni. Wszelkie niezro-zumiałe i niejasne zagadnienia, na które natkniemy się w trakcie czytania umowy, należy podkreślić, warto też zanotować
ewentualne pytania i uwagi. Łatwiej będzie później przeanalizować umowę z doradcą, z którym powinniśmy skon-sultować wszelkie wątpliwości.
Koszty. Czytając umowę, bardzo często pomijamy informacje dotyczące ewentualnych kosztów, takich jak mar-ża czy prowizja. Niekiedy informacje o dodatkowych kosztach są napisane drobnym drukiem. Należy się upewnić, że poinformowano nas o wszystkich opłatach, jakie poniesiemy na skutek podpisania umowy.
Załączniki. Czytając umowę, sprawdźmy, czy zawiera ona załączniki. Jeśli tak, pamiętajmy, że załączniki są integralną częścią umowy i obowiązują
nas w takim samym stopniu jak umo-wa. Należy więc wnikliwie zapoznać się z ich treścią.
Kary finansowe. Zwróćmy uwa-gę, jakie kary możemy ponieść w przypadku odstąpienia od umowy albo niespełnienia jej warunków.
Rezygnacja z umowy. W umo-wie zawarte są nie tylko nasze obowiązki, ale i prawa. Szczególną uwagę należy zwrócić na akapit in-formujący nas o zasadach, na jakich można od umowy odstąpić. Zazwy-czaj podany jest czas, w którym po-winniśmy poinformować o zamia-rze wycofania się z umowy, oraz
warunki, które musimy spełnić.Jeśli okaże się, że umowa, którą
podpisaliśmy, jest dla nas krzywdząca, powinniśmy zwrócić się o pomoc do Rzecznika Praw Konsumenta lub or-ganizacji konsumenckich (Federacja Konsumentów, Stowarzyszenie Kon-sumentów Polskich). Lista właściwych instytucji wraz z danymi kontaktowy-mi dostępna jest na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: www.uokik.gov.pl.
Jeśli stroną umowy jest bank, o po-moc możemy się zwrócić także do Ar-bitra Bankowego lub przekazać sprawę do rozstrzygnięcia przez Sąd Polubowny przy Komisji Nadzoru Finansowego. n
Zanim podpisZesZMniej niż połowa Polaków czyta całą umowę przed podpisaniem
Są za długieSą nieczytelne (za mała czcionka)
Nie rozumiem języka, jakim zostały napisaneInaczej traktuję umowy od banku, ubezpieczenia
czy telefonii komórkowejNie wszystkie umowy są dla mnie tak samo ważne
Nie mam czasuNie czuję takiej potrzeby
inny powód
84%
39%33%
25%
23%22%
12%
3%
Zawsze
Czasami
Rzadko
Nigdy
43%
36%
17%
4%
Jak często czytamy umowę przed
JeJ podpisaniem?
dlaczego nie zawsze czytamy umowy?
Źródło: GFK Polonia dla portalu Zafinansowani.pl
34 16-29.12.2013 PRZEGLĄD
BANKOWE TERMINYKoszty kredytu. Podstawowym kosztem
kredytu są odsetki. Bank podaje oprocento-wanie w skali roku. Nominalnie nie może być ono wyższe niż czterokrotność stopy lom-bardowej ustalanej przez NBP, która obecnie wynosi 4% rocznie. Wysokość dodatkowych kosztów zależna jest od oferty banku. Opłata
przygotowawcza pobierana jest za rozpatrzenie wniosku kredytowego. W wypadku odmowy udzielenia kredytu bank musi nam ją zwró-
cić. Także w przypadku skorzy-stania z przysługują-
cego nam prawa do odstąpienia
od umowy w ciągu 14 dni opłata przygotowaw-cza powinna zostać nam
zwrócona. Prowizja za przy-znanie pobierana jest po jego
wypłaceniu i może być od razu potrącona z wypłaconej kwoty kredytu albo zostać doliczona do pierwszej raty albo rozłożona na więcej rat. Osobną kategorię kosztów stanowią ubezpieczenia. Najczęściej towarzystwo ubezpieczeniowe w zamian za otrzymaną składkę zobowiązuje się spłacić pozostały dług w razie śmierci, trwałego kalectwa lub niezdolności do pracy kredytobiorcy. Ubezpieczenie może mieć szerszy charakter, np. obejmować ryzyko utraty pracy czy czasowej niezdolności do zarobkowania. Kredytodawcy często oferują niższe oprocentowanie i/lub obniżenie prowizji klientom, którzy zdecydują się na wykupienie ubezpieczenia. Nie zawsze jednak taka operacja będzie opłacalna. Koszt składki może być wyższy niż korzyści związane z obniżonym oprocentowaniem kredytu.
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) wyraża całkowity koszt kredytu (sumę wszystkich kosztów) procentowo w stosunku rocznym. Porównując oferty, należy zwracać uwagę na RRSO, a nie na nominalne oprocentowanie kredytu, ponieważ nie uwzględnia ono dodatkowych kosztów.
Spread walutowy. Przy wysokim spreadzie walutowym kwota kredytu pozostająca do spłaty przeliczona na złote jest znacznie wyższa niż kwota kredytu otrzymana. Wynika to z za-stosowania przez bank niższego kursu walutowego do przeli-czania na złote wartości kredytu udzielonego i wyższego kursu przy przeliczaniu wartości kredytu pozostającego do spłaty.
Zabezpieczenie kredytu. W przypadku kredytu konsu-menckiego wiele banków i SKOK-ów wymaga minimalnego zestawu zabezpieczeń – z reguły tylko oświadczenia kredyto-biorcy o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Część instytucji oczekuje wykupienia ubezpieczenia spłaty kredytu, uzależniając warunki kredytowania od wniesienia składki. Niektórzy kredy-todawcy żądają poręczyciela (żyranta), współkredytobiorcy lub zabezpieczenia w postaci weksla in blanco lub blokady środków na rachunku lokaty terminowej. Stosowane są także: zastaw re-jestrowy oraz hipoteka i cesja praw z polisy ubezpieczeniowej. Hipoteką mogą być zabezpieczane nie tylko kredyty mieszka-
niowe, ale również kredyty konsumpcyjne. Hipoteka to wpis wierzytelności do księgi wieczystej danej nieruchomości, który daje bankowi prawo dochodzenia roszczeń z tej nieruchomości w przypadku braku terminowej spłaty kredytu.
Raty. Mogą być równe lub malejące. Raty, zarówno jedne, jak i drugie, składają się z części kapitałowej i odsetkowej. Część kapitałowa to część pożyczonych pieniędzy, którą zwracamy bankowi, część odsetkowa to ponoszony przez nas koszt kre-dytu lub pożyczki. W przypadku rat malejących część kapitało-wa jest stała, a część odsetkową nalicza się od pozostałego za-dłużenia. Ponieważ zadłużenie jest co miesiąc mniejsze, maleje część odsetkowa raty, a co za tym idzie – wysokość całej raty. W przypadku rat równych bank ustalając harmonogram spłaty, wyliczy raty tak, aby co miesiąc ich wysokość była taka sama. Oznacza to, że w początkowym okresie kredytowania część odsetkowa raty jest najwyższa i z czasem maleje. Koszt kredy-tu spłacanego w ratach malejących jest niższy niż spłacanego w ratach równych. Raty malejące są jednak znacznie wyższe na początku okresu kredytowania, wymagają zatem od klienta wyższej zdolności kredytowej.
Monit – upomnienie z instytucji finansowej (telefoniczne, SMS-owe lub listowne) w przypadku opóźnienia w spłacie raty kredytu. Za monit kredytodawcy pobierają dodatkowe opłaty.
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) – stawka oprocen-towania kredytów na rynku międzybankowym w Polsce. Jest to stopa procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek innym bankom. Inaczej mówiąc, jest to cena pieniądza na rynku pol-skim, określająca średni koszt pieniądza w danym dniu na dany okres.
LIBOR (London Interbank Offered Rate) – stopa procentowa depozytów oferowanych na rynku międzybankowym w Londy-nie, która jest ustalana codziennie.
Zdolność kredytowa. Jest to wysokość zadłużenia, jaką – zdaniem banku – jesteśmy w stanie obsłużyć. Zgodnie z zapi-sami Rekomendacji T Komisji Nadzoru Finansowego, rozsądnie jest, gdy miesięczne obciążenie z tytułu spłaty zadłużenia nie przekracza połowy dochodów netto. Na zdolność kredytową, oprócz dochodów, mogą wpływać m.in. miejsce zamieszkania, wiek, stan cywilny i liczba dzieci, sytuacja finansowa ewentual-nych współkredytobiorców, obciążenia z tytułu innych kredy-tów i pożyczek, historia obsługi dotychczasowego zadłużenia, a także waluta, w której jest udzielany kredyt.
Biuro Informacji Kredytowej (BIK) przetwarza i udo-stępnia uprawnionym podmiotom informacje o klientach ban-ków i SKOK-ów. Informacje te obejmują m.in. dane osobowe klientów oraz szczegóły na temat udzielonych im kredytów.
BIK przechowuje przez pięć lat informacje o nierzetelnych dłużnikach, a o spłacających prawidłowo, tylko wtedy jeśli wyrażą na to zgodę.BIK nie ma wpływu na decyzje kredytowe banków i SKOK-ów. Na zapytanie banku lub SKOK-u o konkret-nego klienta BIK przekazuje raport kredytowy prezentujący jego historię kredytową. Informacja, jaką zawiera raport kredytowy, jest neutralna, czyli nie zawiera w sobie żadnych zmian, opisów ani oceny ze strony BIK. Na podstawie tych danych bank lub SKOK ocenia wiarygodność klienta i podejmuje ostateczną de-cyzję o przyznaniu kredytu. n
35 16-29.12.2013 PRZEGLĄD
Czy można powiedzieć, że światowy kryzys finansowy wpłynął na eduka-cję klientów instytucji finansowych?
– Z obserwacji rynku finansowego oraz sondaży instytutów badania opinii społecznej wyłania się obraz wciąż dość niskiej świadomości ekonomicznej spo-łeczeństwa. Posłużę się tu wnioskami z wyników badania przeprowadzone-go na zlecenie NBP instytutu Millward Brown SMG/KRC. Zapytano w nim np., ile powinna wynosić miesięczna rata kapitałowo-odsetkowa z tytułu kredytu w wysokości 10 tys. zł zaciągniętego na rok. Obecnie w bankach odsetki od takich kredytów wynoszą maksymalnie 16% rocznie (ustawowo czterokrotność stopy lombardowej NBP), do tego na-leży dodać prowizję, marżę i ratę kapi-tałową (kwota kredytu podzielona przez liczbę miesięcy), co oznacza miesięczną płatność na poziomie ok. 1 tys. zł. Tym-czasem ankietowani jako akceptowalną ratę kapitałowo-odsetkową wskazywali kwotę 1838 zł, co oznacza, że ich zda-niem przez rok należałoby oddać aż dwa razy więcej, niż się pożyczyło.Co robi NBP na rzecz edukacji banko-wej Polaków?
– NBP prowadzi wiele przedsięwzięć edukacyjnych skierowanych do różnych grup społecznych i zawodowych. Ich ce-lem jest m.in. poprawa znajomości cech produktów finansowych oferowanych zarówno przez podmioty bankowe, jak i niebankowe instytucje finansowe, zrozumienie pojęć ekonomicznych, które na pierwszy rzut oka wydają się skomplikowane, a w rzeczywistości wystarczy odrobina chęci i uwagi, by je sobie przyswoić. Zależy nam na tym, żeby rosła świadomość konsumentów w relacjach z instytucjami finansowymi i żeby to, co klienci dostają do podpisa-nia, zostało po pierwsze przeczytane, po drugie zrozumiane, a po trzecie przemy-ślane. Uważamy, że niezależnie od tego, jak mocno byłyby uregulowane relacje klient – instytucja finansowa, każda de-cyzja finansowa musi być podjęta świa-domie, a towarzyszyć jej powinny zdro-
wy rozsądek i myślenie. Chcielibyśmy ukształtować w społeczeństwie nawyk czytania ze zrozumieniem dokumen-tów finansowych oraz dopytywania się o wszystko, czego w tych dokumentach nie rozumiemy. Warto pamiętać, że nikt nie może nas zmusić do natychmiasto-wego podpisania umowy. Rozsądniej jest wziąć dokumenty do domu, spo-kojnie je przeczytać, przemyśleć, prze-dyskutować zapisy z kimś zaufanym i dopiero wtedy podjąć decyzję. Pierwszym kontaktem jest doradca bankowy…
– Wyjaśnienia pracownika banku czy innej instytucji finansowej powinny być na tyle pomocne, żebyśmy uświadomili sobie wszystkie cechy danego pro-duktu finansowego i warunki umowy. W przypadku kredytu są to m.in. opro-
centowanie, opłaty i prowizje, całkowita kwota kredytu do spłaty, harmonogram spłat i zabezpieczenie. Wszystkie para-metry produktu są zawarte w umowie, warto więc poświęcić trochę czasu, żeby ją przeczytać, łącznie z tym, co jest zapisane drobnym drukiem. A jeżeli nie rozumiemy, powinniśmy pytać. Na takim haśle oparta jest kampania infor-macyjno-edukacyjna, która została za-inicjowana w zeszłym roku: „Sprawdź, zanim podpiszesz”. Przypomnę cztery zasady, których warto przestrzegać przed podpisaniem umowy pożyczki czy kredytu: 1) Sprawdź wiarygodność firmy; 2) Policz całkowity koszt pożycz-ki; 3) Dokładnie przeczytaj umowę; 4) Nie podpisuj, jeśli nie rozumiesz. Jeśli mówimy o lokatach i inwestycjach, to przede wszystkim zwracajmy uwagę na ryzyko. Obietnica wysokich zysków z inwestycji zawsze wiąże się z wyż-szym ryzykiem utraty części, a nawet całości zainwestowanego kapitału. Na drugim miejscu zwracajmy uwagę na poziom oprocentowania, częstotliwość kapitalizacji odsetek oraz konsekwencje zerwania umowy.Klienci narzekają na niesatysfakcjonu-jący zysk z lokaty…
– Zawsze jest coś za coś. Musimy sobie odpowiedzieć na pytanie, co ce-nimy wyżej: zysk czy bezpieczeństwo. Obecnie bezpieczeństwo wygrywa z zy-skiem, ponieważ mimo spadających od ponad roku stóp procentowych obser-wujemy systematyczny wzrost najbez-pieczniejszych form lokowania kapitału, tzn. obligacji skarbowych i depozytów bankowych. Świadczy to o ostrożnym podejściu gospodarstw domowych do oszczędzania – lepiej mniej zyskać, ale zyskać, niż stracić. Nie dotyczy to oczy-wiście wszystkich, bo jest grupa osób preferujących wyższe ryzyko i decydu-jących się na inwestycje, które mogą przynieść wyższy zysk, ale mogą też do-prowadzić do utraty części bądź całości kapitału.I tu również mamy regulację, którą jest unijna dyrektywa MIFiD, czyli
Fot. KrZysZtoF żucZKowsKi, Fotolia (2)
nie wyłącZać myśleniaNBP zależy na tym, żeby rosła świadomość konsumentów w relacjach
z instytucjami finansowymi
Robert Jagiełło– doradca w Departamencie Systemu Finansowego Narodowego Banku Polskiego
36 16-29.12.2013 PRZEGLĄD
Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej
Więcej informacji o finansach i bankowości na portalu www.nbp.pl
JeżelibędąPaństwomielijakieśpytaniazwiązaneztematykąwkładki,prosimyprzesłaćjee-mailempodadresemprzeglad@przeglad-tygodnik.pl.Postaramysięuzyskaćnanieodpowiedźekspertów.
Wkładkę przygotowała Elżbieta Soroczyńska.Współpraca: K. Kęciek, K. Pilawski, W. Raczkowski, B. Tumiłowicz
7 stycznia 2014 r. kolejna wkładka:NIE DAJ SIĘ ZŁOWIĆ
Dyrektywa w sprawie rynków instru-mentów finansowych.
– Głównym celem tej dyrektywy jest wzmocnienie ochrony klientów, zwłasz-cza detalicznych, przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych na rynku finan-sowym. Osoby indywidualne zazwyczaj dysponują niższą wiedzą i mają mniej-sze doświadczenie inwestycyjne w po-równaniu z klientami profesjonalnymi. Dlatego podmioty oferujące produkty inwestycyjne mają obowiązek spraw-dzić, czy dany instrument finansowy jest adekwatny i odpowiedni dla danego inwestora. Adekwatność oznacza co naj-mniej rozumienie produktu przez klienta i uświadomienie ryzyka towarzyszące-go inwestycji. Ocena odpowiedniości z kolei uwzględnia sytuację finansową i cele inwestycyjne inwestora. Dzięki ta-kiemu podejściu klient może obiektyw-nie zweryfikować swoją indywidualną percepcję ryzyka i skłonność do jego podejmowania, a instytucja finansowa ma możliwość poinformowania klien-ta, że niektóre produkty nie pasują do jego profilu inwestycyjnego. Chodzi więc o to, żeby działalność osób indy-
widualnych na rynku finansowym była bezpieczniejsza i żeby świadomie podej-mowały one decyzje inwestycyjne.Jednak na rynku pojawia się coraz więcej firm nienadzorowanych...
– …oferujących pożyczki na cele kon-sumpcyjne. Podmioty oferujące produk-ty lokacyjne muszą posiadać licencję i być objęte nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), w innym przypad-ku działałyby nielegalnie. Najważniejsze jest to, że podmioty oferujące pożyczki muszą działać zgodnie z ustawą o kre-dycie konsumenckim. Narzuca ona wiele rygorystycznych obowiązków po stronie pożyczkodawcy, wprowadzonych po to, żeby chronić pożyczkobiorcę. Jeszcze większą ochronę otrzymujemy w przy-padku korzystania z usług podmiotów nadzorowanych przez KNF. Muszą one działać zgodnie z wymogami ustaw, a dodatkowo wypełniać dosyć restryk-cyjne regulacje organu nadzorczego – re-komendacje, które zawężają możliwość podejmowania przez nie nadmiernego ryzyka. W konsekwencji ma to zapewnić klientowi jeszcze większe bezpieczeń-stwo w relacjach z tymi podmiotami.
A klienci banków mają dodatkowo gwarancję Bankowego Funduszu Gwarancyjnego…
– Tak, jest to dodatkowy atut wzmac-niający bezpieczeństwo depozytów zgromadzonych w bankach, a od 29 listopada br. również w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (SKOK-ach). W czasie ostatniego świa-towego kryzysu finansowego wysokość i termin wypłat środków gwarantowa-nych w Polsce zostały ulepszone na rzecz klientów banków. Przed listopa-dem 2008 r. gwarantowana była rów-nowartość 22,5 tys. euro, z czego tylko do 1 tys. euro w 100%, powyżej w 90%. Potem ten limit został zwiększony do równowartości 50 tys. euro, a w grudniu 2010 r. do 100 tys. euro – gwarantowa-ny w 100%. Dodatkowo skróceniu uległ termin wypłaty środków gwarantowa-nych do 20 dni roboczych i zmieniony został warunek spełnienia gwarancji, którym obecnie jest dzień zawieszenia działalności banku przez KNF – wcze-śniej był to dzień upadłości banku ogła-szany przez sąd.Na szczęście ostatnich wypłat BFG dokonał w 2001 r.
– Ostania upadłość banku komer-cyjnego nastąpiła w 2000 r., rok później upadł jeden bank spółdzielczy. Czyli przez 12 lat nie było konieczności wy-płat gwarancji, co świadczy o bardzo dobrej kondycji sektora bankowego i skuteczności działań podejmowanych przez instytucje sieci bezpieczeństwa finansowego, tzn. przez NBP, rząd, KNF i BFG, na rzecz stabilności syste-mu finansowego. Mimo dotkliwego w skutkach światowego kryzysu finan-sowego, który doprowadził bądź do upadłości, bądź do nacjonalizacji wielu dużych banków przez rządy wielu kra-jów, w Polsce żaden bank nie upadł. Co więcej, nie było konieczności sięga-nia po pieniądze podatników dla rato-wania banków. Przeprowadzane przez NBP analizy warunków skrajnych, tzw. stress-testy, potwierdzają wysoką i po-prawiającą się odporność banków na pogorszenie się koniunktury gospo-darczej. n
1. Zdolność kredytowa to:a) łączna kwota kredytów
udzielonych przez jeden bank;
b) zdolność zrozumienia przez klienta zapisów umowy kredytu;
c) wysokość zadłużenia, jakie klient jest w stanie spłacić.
2. Biuro Informacji Kredytowej (BIK):a) decyduje o udzieleniu klien-
towi kredytu;b) gromadzi informacje
przekazywane przez banki i SKOK-i o kredytach klientów i terminowości ich spłacania;
c) udziela klientom informacji
o ofercie kredytowej.3. MIFiD to:
a) sposób oceny zdolności kredytowej klienta;
b) stopa procentowa kredytów na rynku międzybankowym;
c) dyrektywa Komisji Euro-pejskiej w sprawie rynków instrumentów finansowych.
Wśród osób, które udzielą prawidłowych odpowiedzi, rozlosujemy nagrody książkowe. Odpowiedzi prosimy nadsyłać do redakcji do 23 grudnia, z dopiskiem: Kwiz bankowy.
ZAChĘCAMy DO WZIĘCIA uDZIAŁu
W SONDZIE INtErNEtOWEJwww.przeglad-tygodnik.pl
CZY WIESZ NA BANK?
Odpowiedzi do kwizu z numeru 491. b) Oprocentowanie kredytu może wynieść
maksymalnie czterokrotność stopy lombar-dowej NBP.
2. a) Skargi na działalność firm pożyczkowych
można zgłaszać do Urzędu Ochrony Konku-rencji i Konsumentów.
3. b) Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania to wskaźnik, który uwzględnia wszystkie koszty kredytu, jakie poniesie klient.
Nagrody za poprawne rozwiązanie kwizu otrzymują: Michał Bajko, Agnieszka Baranowska, Daniel Marciniak. Za udział w sondzie internetowej nagrody wylosowali: Agnieszka Kałużna, Magda Matuszewska, Adam Starzyk.
