Związki frazeologiczne

Autor Anita Rejch

Co to jest?• z niejednego pieca chleb jeść• być w siódmym niebie• pies ogrodnika• milczy jak grób• patrzy spode łba• czarna rozpacz• wyciągnąć nogi• wyciągać nogi

Definicja• Wymienione wyrażenia to związki frazeologiczne.

To takie połączenia wyrazów, które w całości znaczą co innego niż wtedy, gdy są osobno.

• Frazeologizmy różnią się od wyrazów tym, że ich wewnętrzne powiązanie oraz rodzaj, a często również kolejność składników, mają znaczący wpływ zarówno na gramatykę, jak i znaczenie.

• Bardzo często ich używamy, nawet nie zdając sobie z tego sprawy!

• Więcej frazeologizmów można znaleźć w słowniku frazeologicznym języka polskiego.

Pochodzenie: Biblia Wiele związków

frazeologicznych ma rodowód biblijny.

• owoc zakazany• strój Adamowy• wieża Babel• Sodoma i Gomora• ciemności egipskie• kozioł ofiarny• hiobowa wieść

• trąba jerychońska• syn marnotrawny• niewierny Tomasz• płacz i zgrzytanie

zębów• strzec jak źrenicy oka• zrównać z ziemią• rzucać perły przed

wieprze• być alfą i omegą

Pochodzenie: mitologia Bardzo wiele związków

frazeologicznych pochodzi z mitologii greckiej i rzymskiej.

• złoty wiek• paniczny strach• strzała Amora• w objęciach Morfeusza• puszka Pandory• stajnia Augiasza• Argusowe oko

• pięta achillesowa• nić Ariadny• syzyfowa praca• jabłko niezgody• koń trojański• Janusowe oblicze• zagadka Sfinksa• męki Tantala• szata Dejaniry• Ikarowy lot

Pochodzenie historyczne Wiele związków

frazeologicznych ma związek z wydarzeniami historycznymi.

• Pyrrusowe zwycięstwo – uzyskane nadmiernym kosztem

• przekroczyć Rubikon – powziąć nieodwołalną decyzję

• miecz Damoklesa – nieustanne zagrożenie

• bajońskie sumy – ogromne sumy

• pójść do Canossy – uznać z pokorą swój błąd

• wyrwać się jak filip z konopi – zrobić coś bez zastanowienie, w nieodpowiednim momencie

Pochodzenie literackie Wiele związków

frazeologicznych wywodzi się z literatury starożytnej

i nowożytnej.• pies ogrodnika –

egoista, który odmawia innym nawet tego, co jest mu niepotrzebne (motyw z bajki Ezopa)

• pieczone gołąbki nie przyjdą same do gąbki – nie uzyska się efektów bez pracy

• tajemnica Poliszynela - rzekoma tajemnica znana wszystkim od dawna

• goły jak święty turecki – bardzo biedny

Frazeologizmy zwierzęce Wiele związków

frazeologicznych zawiera w sobie nazwy zwierząt!

• dzielić skórę na niedźwiedziu

• pisać jak kura pazurem

• płakać jak bóbr• zdrowy jak ryba

• krokodyle łzy• owczy pęd• wilczy apetyt• dostać małpiego

rozumu• końskie zdrowie• żółwie tempo• żabie oczy• kocia muzyka

Frazeologizmy wojskowe Sporo frazeologizmów

wywodzi się z dziedziny wojskowości lub ma związek z wojną.

• wrócić z tarczą lub na tarczy – wrócić jak zwycięzca lub polec

• spalić na panewce – coś się nie udało, spełzło na niczym

• kruszyć kopię - walczyć o coś, o kogoś, występować w obronie

• rzucić rękawicę – sprowokować do walki

• puszczać płazem – pozostawiać coś bez kary

• wysadzić z siodła – pozbawić kogoś stanowiska

• iść po linii najmniejszego oporu - wybierać najłatwiejszy, choć nie najskuteczniejszy sposób działania