საქართველოს ეკონომიკის პრობლემები და განვითარების მიმართულებებიპროგრამის ჩარჩო

პრეზენტაციის სტრუქტურა

1 - განვითარების პლატფორმა

მდგრადი განვითარების საბაზისო სისტემა

განვითარების პოლიტეკონომიური საფუძვლები

ინსტიტუციონალური მოწყობის საფუძვლები

დარგთაშორისი კოორდინაციის სისტემა

მაკროეკონომიკურიპოლიტიკა

ინფრასტრუქტურულიპოლიტიკა

დარგობრივიპოლიტიკა

ეკონომიკური პოლიტიკა

რა პრინციპებზე ვაგებთ ეკონომიკურ პროგრამას?

}1.1.1 - მოქმედი ეკონომიკური პოლიტიკა*

1. ლის თეზისი

2. ნეოკლასიკური კონტრრევოლუცია

მოქმედი ეკონომიკურიპოლიტიკის წარმატება

(“რეფორმატორების” ლოგიკით)3. ნეოკოლონიალურიტიპის ეკონომიკა

1. საკუთრების უფლების იგნორირება, რეფორმების არათანმიმდევრულობა

შეუსაბამობები:

2. საგადასახადო ტვირთის და სახელმწიფოს მოხმარების პერმანენტულადმზარდი წილი მშპ-ში3. ნეოკოლონიალური ტიპის ეკონომიკის ემპირიული შეუსაბამობა სწრაფ და სტაბილურ ეკონომიკურ ზრდასთან

1.1.2 - მაკროეკონომიკური გარემო (მშპ-ს მიღმა)

უმუშევრობა (ILO %)

ინფლაცია (დეფლატორი)

დანაზოგები (GDS/GDP)

საგადამხდელო ბალანსი (CA/GDP)

0

5

10

15

20

25

30

35

3.4 2.8

7.7

12.3 12.710.3 11.1

12.6 11.512.6212640862

322

13.800088937200513.5770105846

276

13.280415203785716.4667848576

491

16.849081233055516.2938968584

503

22.081283031733221.9660980224

33618.4189872406

883

22.2526764682317

24.229649569661622.0706467107

686

24.2577016201935

26.277161805919126.0614531727

17523.9164356926574

28.853463304961828.8193260760

71527.1970479377824

3.77686919144803

4.6491795364014

3.89552605251878

2.74888845697137

3.856211682325644.07613294245

0174.23466686188

246

4.9555498459421

4.848835192281395.35128063290

965

7.05473619689631

7.811754945606847.86431138643

883 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20% 16.7%15.3%

15.7%

6.7% 5.3%

-3.8%-6.2%

2.0%

VE=66% (!)

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

-25%

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

-9.6%

-6.9%

-11.1%

-15.2%

-19.8%

-22.8%

-11.2% -11.4%

2005 2006 2007 2008 2009 2010

-4.00%

-2.00%

0.00%

2.00%

4.00%

6.00%

8.00%

10.00%

12.00%

7.90%8.50%

9.70% 9.70%

-2.00%

8.50%

“სიღარიბის ხაფანგი” !

3 - მოწყვლადი დასაქმება

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 20090%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

ARM AZE CRI EST GEO HRV IRL JOR

LKA LTU LVA MDA MKD NZL SGP SVN

საქართველო

ესტონეთი

მსოფლიო ბანკის მონაცემები (WDI)

1.1.4 - ზრდა Vs. განვითარება

გლობალური კონკურენტუნარიანობის ინდექსი 2007-2008 2008 - 2009 2009 - 2010 2010 - 2011 2011 - 2012

0.03 მშპ ერთ მოსახლეზე 90 89 98 101 მაკროეკონომიკური გარემო 93 118 117 130 137

3.01 ცენტრალური ბიუჯეტის ბალანსი, % მშპ* 76 119 126 127 87 3.02 ეროვნული დანაზოგი, % მშპ* 100 111 122 110 135 3.03 ინფლაცია * 108 111 82 47 115 3.04 საპროცენტო სპრედი, %* 87 116 108 128 129 3.05 სახელმწიფო ვალი, % მშპ* 38 36 29n/a 66 3.06 საკრედიტო რეიტინგი, 0–100 (best)* 104 97

ჩვენს მიერ მოძიებული 2010 წლის სოციოლოგიური კვლევა აჩვენებს, რომ ~62% გამოკითხულებისა თვლის, რომ

ბოლო 3 წლის მანძილზე საქართველოში ეკონომიკური სიტუაცია გაუმჯობესდა და მომდევნო 3 წელს კიდევ გაუმჯობესდება, ამასთან ~70% თვლის რომ არ არის და არც იქნება ამ წარმატების ბენეფიციარი.

A. უცხოური დახმარება ~2 500 მილიონი დოლარიB.საგარეო ვალის აღება ~7 300 მილიონი დოლარიC. ინდივიდუალური ტრანსფერები ~4 700 მილიონი დოლარი

1.1.5 - “დიდი სურათი”

1.1.6 - ლიბერტარიანული “გარღვევის” საფრთხეები

რატომ ვხედავთ საფრთხეს “წმინდა ლიბერტარიანიზმის” შემოთავაზებაში?

“წმინდა” ფორმით მსოფლიოში არ არსებობს

ემპირიულად დამტკიცებულია რომ “სინთეზურ” ფორმაშიც კი ვერ უძლებს ეკონომიკის ციკლურობის გამოწვვებს

ვერ სცემს პასუხს კითხვაზე - “რა მოხდება თუ არ გაამართლა”

ვერ უზრუნველყოფს რესურსების გამოფიტვისგრძლევადიანი სარგებლიანობის ვერც ემპირიულ და ვერც ეკონომეტრიკულ

დასაბუთებას

1.2.1 - განვითარების კლასიკური თეორიები (4+1)

წრფივი განვითარების

სტრუქტურული ცვლილებებისადრეული კონცეფცია

გლობალური დამოკიდებულებისრევოლუცია

ნეოკლასიკური, თავისუფალი ბაზრის კონტრრევოლუცია

სტრუქტურული ცვლილებებისთანამედროვე კონცეფცია

1.2.2 - ახალი სტრუქტურული ეკონომიკა (1)

, ახალი სტრუქტურული ეკონომიკური პოლიტიკა აღიარებს რომ იმპორტის , ჩანაცვლება ბუნებრივი ფენომენია ნებისმიერი განვითარებადი ქვეყნისთვის

რომელიც ცდილობის თავისი განვითარების პროცესში მიაღწიოს , , ინდუსტრიულ ზრდას იმ პირობით რომ ის შესაბამისობაში იქნება მის

საწარმოო სტრუქტურაში მომხდარი ცვლილებების შედეგად გამოწვეულ . , შედარებით უპირატესობაში ცვლილებასთან მაგრამ ეს პოლიტიკა უარყოფს

, ტრადიციულ იმპორტის ჩანაცვლების სტარტეგიულ მიმართულებებს რომლებიც ეფუძნება ფისკალური პოლიტიკის გამოყენებას ან სხვა - , შეუსაბამობებს დაბალ შემოსავლიან მუშახელით ან რესურსებით მდიდარ

, , - ქვეყნებში რათა განვითარდეს მაღალ ხარჯიანი მოწინავე კაპიტალ ტევადი , მოწინავე დარგები რომლებიც არ შეესაბამება ქვეყნის შედარებით

. , უპირატესობას მასში ასევე ყურადღება გამახვილებილია იმ მოსაზრებაზე რომ სამრეწველო მოდერნიზაციის პროცესი განვითარებად ქვეყნებში უნდა

, შეესაბამებოდეს ქვეყნის შედარებითი უპირატესობაში ცვლილებას რომელიც ასახავს ადამიანური და ფიზიკური კაპიტალის დაგროვებას და

– მისი წარმოების ფაქტორების სტრუქტურაში ცვლილებას ეს უზრუნველყოფს .ფირმების სიცოცხლისუნარიანობას ახალ წარმოების დარგებში

1.2.3- ახალი სტრუქტურული ეკონომიკა (2)

, ` ” ` ” მსგავსობის თვალსაზისით როგორც ახალი ასევე ძველი სტრუქტურული ეკონომიკური პოლიტიკა ორივე ეფუძნება განვითარებულ და განვითარებად

ქვეყნებს შორის სტრუქტურულ სხვაობებს და აღიარებს სახელმწიფოს აქტიურ როლს უფრო დაბალი ეკონომიკური დონიდან განვითარების უფრო

. , მაღალ დონეზე გადასვლის ხელშეწყობის საქმეში თუმცა მათი მიზნებისა და სახელმწიფო ჩარევის მეთოდების თვალსაზრისით ამ ორ მიდგომას შორის

. დიდი განსხვავებაა ძველი სტრუქტურული ეკონომიკური პოლიტიკა იცავს , განვითარების ისეთ პოლიტიკას რომელიც ეწინააღმდეგება ეკონომიკის

შედარებით უპირატესობას და ურჩევს განვითარებადი ქვეყნების მთავრობებს განავითარონ მოწინავე კაპიტალტევადი დარგები პირდაპირი

. ადმინისტრაციული ღონისძიებებისა და ფასების დამახინჯების საშუალებით , აღნიშნულისგან განსხვავებით ახალი სტრუქტურული ეკონომიკური

პოლიტიკა ყურადღებას ამახვილებს ბაზრის მთავარ როლზე რესურსების განაწილებაში და ურჩევს სახელმწიფოს ხელშემწყობი როლი ითამაშოს , მრეწველობის მოდერნიზაციის პროცესში სააკოორდინაციო საკითხების

.მოგვარების გზით ფირმებისთვის დახმარების გაწევის მიზნით

1.2.4 - ინტენსიური განვითარების ტაქტიკა

1960-2010 წლების “ეკონომიკური სასწაულის” სტატისტიკა (2000 წლ. აშშ. დოლარი):

100-150%: 29 ქვეყანა150+%: 8

ქვეყანა1996-2003&2004-2005:

GEO

ინტენსივობის ფაქტორები:

1. საჯარო ფინანსების ოპტიმიზაცია 2. უთანაბრობის დონის შემცირება

3. აქტივების გონივრული მართვა4. ჯანსაღი ბიზნეს გარემოს შექმნა

5. სოციალური კაპიტალის ჩართვა5. ფასეულობათა ცვლა*

1.2.5 - ეკონომიკური ზრდა - სოლოუს მოდელი

წარმოების ზოგადი აგრეგატული ფუნქციაწარმოების ფუნქციისკობ-დუგლასის ვარიანტი

საშუალო წარმადობასამუშაო ძალის ერთეულზე

დაგროვება, როგორცწარმოების წილი

კაპიტალის ცვლილებაამორტიზაციის ჩათვლით

სამუშაო ძალისწლიური ცვლილება

1.2.6 - მდგრადი განვითარების სისტემასა

ზოგა

დოებ

ა ეკონომიკა

კულტურა (?) გა

რემო

მდგრადობა

გარემო

საზოგადოება

ეკონომიკა

მდგრადი განვითარების იდეალური და პრაგმატული მოდელი

1.2.7 - რეფორმების კოორიდნაციის ჩარჩო

ფუნქციათა საერთო

ინსტიტუციონალურ

სივრცეში ოპერირება

აქტივების და რესურსების მართვის ცენტრალიზებული

სისტემა

რისკების მართვის ცენტრალური კოორიდნაცია

ინოვაციური პროცესის ცენტრალუ

რი კოორდინაც

ია

კოორდინაციისცენტრი

1.2.8 - ინსტიტუციონალური რეფორმა

რეფორმების პროცესის ერთ-ერთი ყველაზე რთული საკითხი, “სადიან დავიწყოთ”, ჩვენს შემთხვევაში წყდება

მარტივად:ამოცანა No. 1 - ინცტიტუციონალური ცვლილებების პირველი ფაზა

რეფორმების კოორდინაციის ფუნქცია (+ ქვეამოცანები)

სრულფასოვანი და სანდო სტატისტიკის ფუნქცია

საჯარო მმართველობის ეფექტიანობისა და ეფექტურობის შეფასების ფუნქცია

საჯარო მონაცემთა სტრუქტურირებული ინტეგრაციის ფუნქცია

ბიზნეს სივრცეში პროფესიონალური სამართლის უზრუნველყოფის ფუნქცია

1

2

3

4

5

1.2.7 - რეალიზაციის სტრატეგია - რისკების მართვა

პრევენცია

სწრაფირეაგირება

რეზერვები

ეგზოგენურიფაქტორები

ენდოგენურიფაქტორები

იდენტიფიკაციისპრობლემები

შედეგების შეფასება და ხარვეზების

გამოვლენა

ქმედება დამისი მონიტორინგი

ამოცანების დასამოქმედო გეგმის

განსაზღვრა

ინდიკატორების დაპრობლემების

იდენტიფიკაცია

მიზნებისგანსაზღვრა

1.2.8 - აქტივების მართვა

1.2.9 - აქტივების მართვა

მატერიალური არამატერიალური

მიწა

ქონება ბუნებრივირესურსები*

ფარდობითი უპირატესობა

სოციალური კაპიტალი

ადამიანურიკაპიტალი

“მექანიზმების დიზანის”კონცეფციაზე ორიენტაცია

დინამიური ეფექტიანობისკონცეფციაზე ორიენტაცია

1.2.10 - განვითარების ფასეულობათა ცვლა

კონსუმერიზმი

კვაზიგუნდურობა

დაგროვება და ინვესტიცია

სერვისული ეკონომიკა

საბაზისო ერთეული - ინდივიდი

იმპორტზე ორიენტაცია

ინსტიტუციონალური მეხსიერება*

ცოდნის ეკონომიკა

საბაზისო ერთეული - ოჯახი

ადგილობრივი პროდუქციის “სხარტი” მოხმარება©

1.3.1 - განვითარების ინდიკატორები - მშპ-ს მიღმა

Adjusted Net Savings

Environmentally Sustainable National Income

Genuine Progress Indicator

Index of Sustainable Economic Welfare

Sustainable National Income

Canadian Index of Wellbeing

Capability Index

Corruption Perceptions Index

European Core Benchmarks

Sustainable Society Index

National Accounts of Well-Being

Human Development Index

Millennium Development Goals Index

The Happy Planet Index

ძირითადი დასკვნები:

მშპ+ მშპ-ს ალტერნატივა საზოგადოებრივი კეთილდღეობასპეციფიკა:

Beyond GDP - მსოფლიოს წამყვანი ორგანიზაციების პროექტი

1. განვითარების შეფასების იდეალური და უნივერსალური სისტემა არ არსებობს; 2. განვითარების შეფასების ნაციონალური სისტემა აუცილებელია - თანამედროვე პრაქტიკაში გამოყენებული ინდიკატორების სიმრავლე ამისთვის საკმარისია.(მსოფლიო თითოეული ქვეყნისთვის აწარმოებს 1000-მდე (რ. ~300) ინდიკატორს).

1.3.2 - ინდიკატორის ფორმირების სტრუქტურა

1.3.3 – OECD Better Life Index

საზოგადოებრივი კეთილდღეობის შეფასება.ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების

ორგანიზაციის ხედვა.

1.3.4 - გლობალური კონკურენტუნარიანობის დოქტრინა

1. თეორიული საკითხები1.A - კონკურენტუნარიანობის ასპექტები1.B - პ. კრუგმანი VS ე. რეინერტი & Co.

2. პრაქტიკული საკითხები1.A - გლობალური კონკურენტუნატიანობა

როგორც იმპორტის ჩანაცვლების პირობა + TRADEABLES

შექმნა1.B - სახელმწიფოსა და კერძო ინიციატივის

როლების გონივრული დიფერენციაცია1.C - წარმატების ფაქტორები და

წარუმატებლობისრისკები (+ ემპირიული გამოცდილების

ანალიზი)

1.3.5 - გლობალური კონკურენტუნარიანობის სისტემა

იმის მიუხედავად, რომ განვითარების განმსაზღვრელი ფაქტორების ერთიანი, უნივერსალური ნაკრები არ არსებობს და ყველა ქვეყნის

პროგრესი უნიკალურია, შესაძლებელია განვითარების მდგრადობის აგრეგატული სისტემების იდენტიფიკაცია და გამოყენება:

1. ინსტიტუციონალურიმოწყობის ხარისხი (60)

2. ინფრასტრუქტურისგანვითარების დონე (68)

3. მაკროეკონომიკურისტაბილურობა (137)

4. ჯანდაცვა და პირვ. განათლება (67)

8. ფინანსური ბაზრის განვიტარება (99)

7. შრომის ბაზრის ეფექტიანობა (32)

6. სასაქონლო ბაზრის ეფექტიანობა (72)

5. უმაღლესი და შემდგ. განათლება (88)

9. ტექნოლოგიური “მზაობა” (100)

10. ბაზრის ზომა (106)

11. ბიზნესის“სისხარტე” (106)

12. ინოვაციურობისხარისხი (118)

გლობალური კონკურენტუნარიანობის 12 ფაქტორი(მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის მიხედვით)

1.4.1 - შედეგიანობის შეფასების სისტემები

სტატისტიკური აღქმადობის

უმუშევრობასამსახურით

კმაყოფილება

ინფლაციასამართლიანობით

კმაყოფილება

დანაზოგებიგარემოთი

კმაყოფილება

შემოსავლებისუთანაბრობა

ჯანდაცვითკმაყოფილება

სახელმწიფოსზომა

განათლებითკმაყოფილება

საოპერაციოტვირთი

მმართველობითკმაყოფილება

დამუშავებული მიწებისშემცირება + etc.

ცხოვრებითკმაყოფილება/ ბედნიერება

1.4.2 -მიმართულების დოკუმენტის მინიმალური სტრუქტურა

ფისკალური პოლიტიკის საკვანძო ამოცანები

სამართლიანობის უზრუნველყოფა - ფისკალური პოლიტიკა სამართლიანი უნდა იყოს არსებული და მომავალი თაობებისათვის

მთავრობის ხარჯების დაფინანსების ოპტიმალური მოდელის შემუშავება - ხარჯების დაფინანსება საგადასახადო ტვირთის მნიშვნელოვანი ზრდისა და ვალის მნიშვნელოვანი დამძიმების გარეშე

მონეტარული პოლიტიკის მიზნების ხელშეწყობა - ინფლაციის სტაბილური დონის შენარჩუნება

ბენეფიციარების პრინციპი - ისინი, ვინც სარგებლობენ სახელმწიფოს მიერ შეთავაზებული სერვისებით, შეძლებისდაგვარად უნდა აფინასებდნენ შესაბამის ხარჯებს

ანტიციკლური პოლიტიკის გატარების ქმედითი მექანიზმის უზრუნველყოფა - ეკონომიკის ციკლურობით გამოწვეული რყევების ნეგატიური გავლენის შესუსტება

ფისკალური პოლიტიკისპრინციპები

ეკონომიკის სწრაფი ზრდის შემთხვევაში მოთხოვნა სავარაუდოდ გადააჭარბებს მიწოდებას, რაც თავისმხრივ გამოიწვევს ფასების ზრდას. ასევე პირიქით - ინფლაციის დაბალ დონეზე შენარჩუნების ღონისძიებები ზღუდავს ეკონომიკურ ზრდას

ეკონომიკური ზრდა იწვევს მოსახლეობის მიერ თანხების ხარჯვის ზრდას და შესაბამისად მოსახლეობა უფრო მეტად ყიდულობს საქონელს უცხოეთიდან, რაც თავისმხრივ აუარესებს ექსპორტ/იმპორტის თანაფარდობას

მთავრობის მცდელობები დაძლიოს უმუშევრობა საპროცენტო განაკვეთების შემცირებისა და ხარჯების ზრდის მეშვეობით ხელს უწყობს ფასების ზრდას. მეორესმხრივ ინფლაციის კონტროლი ხელს უწყობს უმუშევრობის ზრდას

სტაბილური ეკონომიკური ზრდა ინფლაციის დაბალი დონის შენარჩუნების პირობებში

სტაბილური ეკონომიკური ზრდა საგადამხდელო ბალანსის გაუარესების გარეშე

უმუშევრობის დაბალი დონე ინფლაციის დაბალი დონის შენარჩუნების პირობებში

ფისკალური პოლიტიკის წინააღმდეგობები

ფისკალური პოლიტიკისსამი სეგმენტი

სახელმწიფო ხარჯებისახელმწიფო ხარჯები

საგადასახადო პოლიტიკასაგადასახადო პოლიტიკა

სახელმწიფო ვალისახელმწიფო ვალი

რეზერვების მოძიება - როგორც ხარჯების, ასევე შემოსულობების ოპტიმიზაციის მიზნით

შედეგზე ორიენტირებული ხარჯვის პოლიტიკა - მხარჯველი სუბიექტებისეფექტიანობისა და ეფექტურობის პარამეტრების განსაზღვრა და შემდგომი სრულყოფამასტიმულირებელი დაბეგვრის მოდელის შემუშავება - “ყველაფრის ფასად” ბიუჯეტის შევსებიდან სტანდარტებზე ორიენტირებულ დაბეგვრაზე გადასვლის მოდელირება და სამოქმედო გეგმა

ვალის მართვის სტრატეგია - ვალის მართვის აქტივების მართვის საერთო მოდელთან შესაბამისობაში მოქვანა და აქცენტი C/B პრინციპებზე.

ანტიციკლური ტაქტიკის მოდელირება - ფისკალური სტიმულირების ზომიერი, განვითარების პლატფორმასთან შესაბამისი მოდელის შექმნა.

ძირითადი სამუშაომიმართულებები

რეზერვის მოძიებარეზერვის მოძიება

საკითხის პრობლემატურობა

საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის გადასახდელები მოიცავს ხარჯებს, რომელთა ეფექტიანობის ხარისხი ძალიან დაბალია და შეუსაბამოა ქვეყანაში არსებულ მძიმე სოციალურ ფონთან.

მსგავსი ხარჯების დაფინანსება, როგორც წესი ბიუჯეტში არსებული ფონდებიდან ხორციელდება, რომელთა ხარჯვაც ხელისუფლებას სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობის მოთხოვნების დაცვის გარეშე შეუძლია

ბიუჯეტით გათვალისწინებული გადასახდელებში არ ხდება „აუცილებელი“ კატეგორიის განსაზღვრა, რაც კრიზისის წარმოქმნის შემთხვევაში შეუძლებებს ქმნის ხარჯების შემცირებას და ხელისუფლება საგარეო ვალის ზრდაზეა დამოკიდებული

საქართველოს ხელისუფლების მიერ 2009-2010 წლებში გამოცხადებული „ქამრების შემოჭერის“ პოლიტიკა რეალურად არაფექტური გამოდგა, რადგან გაბერილი ადმინისტრაციული ხარჯები არ შემცირდა

რეზერვის მოძიებარეზერვის მოძიება

სამიზნე ინდიკატორები

ბიუჯეტში არსებული ადმინისტრაციული ხარჯების წილის შემცირება ბიუჯეტის ჯამურ გადასახდელებთან

ბიუჯეტში არსებული პროგრამების რანჟირების მექანიზმის არსებობა

პირველი და მეორე რიგის ამოცანები

1

2

• ბოლო 3 წლის ბიუჯეტის შესწავლა და იმ ხარჯების დადგენა, რომლებიც არაადეკვატურია დღეს არსებული მდგომარეობის

• ბიუჯეტის შემოსავლითი ნაწილის ზრდის შესაძლებლობის დადგენა საგადასახადო წნეხის ზრდის გარეშე

• ბიუჯეტის გადასახდელების (პროგრამების) დაყოფა და მათ შორის ისეთი პროგრაების გამოყოფა, რომელთა დაფინანსება დამოკიდებული იქნება ბიუჯეტის დეფიციტის მაჩვენებელზე

• რეზერვის მართვის ქმედითი სისტემის დანერგვა და ამუშავება

4.1. გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება4.1. გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება

საკითხის პრობლემატურობა

დღეს მოქმედ ბიუჯეტებში არსებული პროგრამები წმინდა ფორმალური ხასიათისაა და მათი შეფასება წინასწარგანსაზღვრული ინდიკატორებით არ ხდება.

სრულფასოვანი საბიუჯეტო პროგრამების არარსებობა მთავრობას საშუალებას აძლევს დიდი ოდენობით დაუსაბუთებელი და მოსახლეობისათვის ხშირად აბსოლიტურად მიუღებელი ხარჯები გაწიოს.

მოსახლეობისათვის გასაგები ბიუჯეტის გამოქვეყნება მთავრობას არ სურს და არ აწყობს. აღნიშნული დასტურდება საერთაშორისო შეფასებებში. Open Budget Index-ის მიხედვით საქართველო ქულებით ჩამორჩება ისეთ ქვეყნებს, როგორებიცაა მაგალითად, რუსეთი და უკრაინა

ქვეყნის მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი მოწყვეტილია საბიუჯეტო პროცესებს და ” ” იძულებულია ბრმად ენდოს და დაეთანხმოს ხელისუფლების მიერ . შეთავაზებულ ნებისმიერ ბიუჯეტს

4.1. გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება4.1. გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება

სამიზნე ინდიკატორები

ბიუჯეტში არსებული პროგრამები უნდა შეიცავდეს ძირითად მაკროეკონომიკურ პარამეტრებზე გავლენის შეფასებას

• ქვეყნდება, თუ არა ბიუჯეტის გამარტივებული ვარიანტი• შეიცავს, თუ არა ძირითადი საბიუჯეტო დოკუმენტები სპეციალურ განმარტებებს

არაპროფესიონალებისათვის • აქვს, თუ არა შესაძლებლობა მოსახლეობას მიიღოს დეტალური ინფორმაცია საბიუჯეტო

პროცესის ყველა სტადიაზე

4.1. გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება4.1. გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება

მისაღწევი მიზნები

მოქალაქეს უნდა შეეძლოს ბიუჯეტის პროგრამის დადებითი და უარყოფითი მხარეების დანახვა.

პირველი და მეორე რიგის ამოცანები

• ბიუჯეტის დოკუმენტის ფორმატის შეცვლა და სრულფასოვან პროგრამულ ბიუჯეტებზე გადასვლა,

• ბიუჯეტის მარტივი, მოსახლეობისათვის გასაგები ფორმატით გამოცემა

• ე.წ. “Performance Budget”-ზე ეტაპობრივად გადასვლა ეფექტიანობის მაღალი დონის მიღწევის უზრუნველსაყოფად.

• ბიუჯეტის შუალედური (საბიუჯეტო წლის შუაში) ანგარიშის პუბლიკაცია პოპულარულ ენაზე

1

2

4.2 ანტიციკლური პოლიტიკა4.2 ანტიციკლური პოლიტიკა

საკითხის პრობლემატურობა

მიუხედავად საერთაშორისო მხარდაჭერისა (მაგ. მსოფლიო ბანკის მიერ გამოყოფილი დამხარება კონკრეტულად ანტიციკლური პოლიტიკის გატარების უზრუნველსაყოფად 2010 წელს) საქართველოს მთავრობამ საკმაოდ არაეფექტური შედეგები აჩვენა.

საქართველოში არსებული ფისკალური პოლიტიკა მხოლოდ პრობლემის წარმოჩინების შემდეგ მათ ზედაპირულ გადაჭრას და უხეში ჩარევით

. განეიტრალების წარმოადგენს

მთავრობის მიერ გატარებული პოლიტიკა არც ეკონომიკურ პროცესებში მინიმალურ ჩარევას ემყარება და არც კარგად გააზრებულ ეკონომიკის

. რეგულირებას

მისაღწევი მიზნები

ანტიციკლური ინსტრუმენტების გამოყენების მხრივ შემუშავებული ხედვა და .ეკონომიკაში ჩარევის კონკრეტული მასშტაბები

4.3. კარგი მმართველობა და პრიორიტეტების დადგენა4.3. კარგი მმართველობა და პრიორიტეტების დადგენა

საკითხის პრობლემატურობა

მთავრობის მიერ დასახული მიზნების მიღწევა ფასდება მხოლოდ ბიუჯეტის დაზუსტებული მონაცემების შესრულებით, რაც რეალურად მხოლოდ რიცხვების შედარებას მოიცავს

დოკუმენტი, რომელიც ქვეყნის მაკროეკონომიკურ პარამეტრებს და პრიორიტეტებს განსაზღვრავს რეალურად არ არის ქმედითი დოკუმენტი და მისი შესრულების განხილვა და შეფასება არ ხდება.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2009 2010 2011

სოციალუ რი დაცვა

სხვა

განათლება

ჯ ანმრთელობის დაცვა

ეკონომიკუ რი საქმიანობა

საზ ოგადოებრივი წესრიგი დაუ საფრთხოება

თავდაცვა

საერთო დანიშნუ ლებისსახელმწიფო მომსახუ რება

4.4. ფისკალური დეცენტრალიზაცია4.4. ფისკალური დეცენტრალიზაცია

საკითხის პრობლემატურობა

საქართველოში საჯარო ფინანსების უდიდესი ნაწილი სახელმწიფო ბიუჯეტშია თავმოყრილი და ბოლო წლებში საჯარო ფინანსების გადანაწილებაში მნიშვნელოვანი ცვლილება არ მომხდარა.

მსოფლიო ბანკის კრიტერიუმების მიხედვით განსაკუთრებით ცუდი მდგომარეობა ფიქსირდება შემოსულობების (გრანტების გარდა) ინდიკატორში. აღნიშნული პარამეტრი 5-7 პროცენტში მერყეობს

ვერტიკალური დისბალანსის ინდიკატორის მაჩვენებელი 64-73 პროცენტის ფარგლებში მერყეობს. თვითმმართველი ერთეულების ბიუჯეტებიდან დახარჯული თანხის უმეტესი ნაწილი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გრანტის (ტრანსფერების) სახით არის გაცემული.

მისაღწევი მიზნები

ფისკალური დეცენტრალიზაციის რეფორმამ უნდა უზრუნველყოს რესურსების .ოპტიმალური გადანაწილება ხელისუფლების დონეებს შორის

4.5. პროგნოზირებადობა4.5. პროგნოზირებადობა

საკითხის პრობლემატურობა

.• თანხების განაწილება საბიუჯეტო წლის განმავლობაში საკმაოდ მნიშვნელოვნად იცვლება.

• აღნიშნულმა მიდგომამ 2011 წელს გამოიწვია საქართველოს საბიუჯეტო სისტემაში შემავალ ბიუჯეტებში 500-მდე ცვლილება.

მისაღწევი მიზნები

სხვადასხვა დონის ბიუჯეტებში თანხების მაქსიმალურად დეტალიზაცია და განწერა, პოლიტიკის დახვეწა და ცვლილებების რაოდენობისა და ხარისხის შემცირება

პირველი და მეორე რიგის ამოცანები

• ბიუჯეტების დაგეგმვის პროცესის დახვეწა და დამტკიცებული ბიუჯეტების ხარისხის ამაღლება

• ბიუჯეტში შეტანილი ცვლილებების რაოდენობის ეტაპობრივი შემცირება

1

2 • სრულყოფილი სამწლიანი საბიუჯეტო პროგნოზების მომზადება• მაკროეკონომიკური პოლიტიკის უზრუნველყოფა მაღალი სიზუსტის პროგნოზებით

4.6. საგადასახადო ადმინისტრირება4.6. საგადასახადო ადმინისტრირება

საკითხის პრობლემატურობა

კანონით განსაზღვრული საპროცენტო განაკვეთის რეალური მაჩვენებელი გაცილებით მაღალია ვიდრე საგადასახადო კოდექსში არის მითითებული, რადგან ძვირდება საოპერაციო ხარჯები (განსაკუთრებით მცირე და საშუალო ბიზნესისათვის).

ბოლო წლებში ბიუჯეტის შევსების ერთ-ერთ წყაროდ საგადასახადო კონტროლის არაადეკვატურად გამკაცრებით და ვირტუოზული მექანიზმების გამოყენებით ბიზნეს სუბიექტების დაჯარიმება იქცა

საქართველოში ცალკეული გადასახადები არის ან ხელოვნურად გაერთიანებული, ან საერთოდ მოსაკრებლებში გადატანილი რათა საერთაშორისო რეიტინგებში მაღალი მაჩვენებელი ვაჩვენოთ. აღნიშნული ართულებს გადასახადების გადახდას

საქართველოს ხელისუფლების მიერ ყველაზე მეტად გაპიარებულ ”doing Business”–ის ინდექსშიც კი საქართველო საგადასახადო დაბეგვრის მხრივ 42-ე ადგილზეა, ეს მაშინ როდესაც საერთო მაჩვენებლით საქართველოს მე-16 ადგილი უკავია.

4.6. საგადასახადო ადმინისტრირება4.6. საგადასახადო ადმინისტრირება

სამიზნე ინდიკატორები

გადასახახადის გადამხდელზე დაკისრებული სანქციებიდან მიღებული თანხის მოცულობის ხვედრითი წილის შემცირება მთლიან საგადასახადო შემოსავლებში.

საგადასახადო კოდექსის ძირითად მუხლებში სხვა ნორმატიულ აქტებზე და გარდამავალ დებულებებზე მითითებების რაოდენობის შემცირება.

პირველი და მეორე რიგის ამოცანები

1

2

• საგადასახადო დაბეგვრასთან დაკავშირებული რეგულაციების საგადასახადო კოდექსში სრულყოფილად თავმოყრა და შესბამისად დაბეგვრის გამარტივება

• საკანონმდებლო დონეზე არსებული წინააღმდეგობების შემცირება

• რეალურად მოქმედი გადასახადების საგადასახადო კოდექსში თავმოყრა (მაგალითად სათამაშო ბიზნესის ”მოსაკრებელი”)

• საგადასახადო ადმინისტრირების რეფორმის განხორციელება, რაც გადასახადის გადამხდელის მიერ გადასახადის გაანგაროშების დროს შეცდომის დაშვების რისკს შეამცირებს

• საგადასახადო დავების განხილვის ქმედითი მექანიზმების შემუშავება

4.7. ბიუჯეტის უნივერსალობის პრინციპი4.7. ბიუჯეტის უნივერსალობის პრინციპი

საკითხის პრობლემატურობა

ბიუჯეტირების უნივერსალობის პრინციპი ძალიან კომფორტულია ხელისუფლებისთვის. მას არ უწევს საბიუჯეტო ფონდების ფორმირება და მათ განკარგვაზე ზრუნვა.

შესაძლებელია ბიუჯეტის უნივერსალობის პრინციპის შენარჩუნება, თუმცა აუცილებელია შემოსავლების კონკრეტულ სახეობებსა და ხარჯებს შორის ურთიერკავშირის დადგენა და დაცვა.

გაუგებარია, თუ რა პრინციპით ხდება სათამაშო ბიზნესის დაბეგვრა და რაში იხარჯება ეს თანხები. ასევე არ არის დადგენილი რას ხმარდება ჯარიმებით მიღებული შემოსავალი.

პირველი და მეორე რიგის ამოცანები

• საბიუჯეტო მონაცემების ანალიზი და შემოსავლების კონკრეტულ სახეობებსა და ხარჯვით ნაწილს შორის ურთიერთკავშირის დაფიქსირება

• ბიუჯეტის შედგენის დროს შემოსავლებსა და ხარჯების მუხლებს შორის დადგენილი ურთიერთკავშირის დაცვა

• ბიუჯეტში ფონდების შექმნის და მართვის ქმედითი მექანიზმის შემუშავება

1

2

4.9. ვალის სიმძიმე4.9. ვალის სიმძიმე

საკითხის პრობლემატურობა

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს სამთავრობო ვალის მოცულობას მსოფლიო ბანკის მიერ განსაზღვრული კრიტიკული ზღვრისათვის არ მიუღწევია, მისი ზრდის ტემპი მაღალი და საგანგაშოა.

ვალის ზრდის მაღალი ტემპი ერთისმხრივ თაობათა შორის სამართლიანობის პრინციპის დარღვევას იწვევს, მეორესმხრივ კი შემაფერხებელი ფაქტორია ინვესტიციებისთვის.

( ) ვალის ზრდა და გადავადება არსებული ეკონომიკური ზრდის პირობებში , -უსამართლოა მომავალი თაობების წინაშე რაც ფისკალური პოლიტიკის ერთ

.ერთი მთავარი პრინციპის დარღვევაა

2006-2010 2,7 წლებში მთავრობის საგარეო ვალი დაახლოებით მილიარდი . 2011 500 ლარით გაიზარდა წელს მოგვიწია მილიონი დოლარის მოცულობის

( ) . ვალის ევრობონდები გადავადება აღნიშნული ვალდებულება არ წარმოადგენს .შეღავათიან სესხს

4.9. ვალის სიმძიმე4.9. ვალის სიმძიმე

სამიზნე ინდიკატორები

• სამთავრობო ვალის (საგარეო; საშინაო) მთლიან შიდა პროდუქტთან თანაფარდობა

• საგარეო ვალის ზრდის ტემპის შეფარდება მშპ-ს ზრდის ტემპთან

• სამთავრობო ვალის მოცულობის და გადასახადების განაკვეთების (მათ შორის ბაზის ცვლილება) მაჩვენებელის ურთიერთდამოკიდებულება

სამთავრობო ვალის ცვლილება (მილიონი ლარი)

697,4

1276

-15,3

962,2

-125,5

-200

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2006 2007 2008 2009 2010

საქართველოს ეკონომიკის პრობლემები და განვითარების მიმართულებებიპროგრამის ჩარჩო

კითხვები?