๑

คูมือวิทยากรโครงการอบรมคุณธรรม "คายพุทธบุตร"

สารบัญ ๑. หนาปก ๒. ปกใน ๓. แนะนําศูนย ๔. รูปหลวงพอ ๕. รูปพระอาจารยเผียน ๖. รูปประธานศูนยฯ ๗. รูปรองประธานท้ัง ๓ และเลขานุการ ๘. รายนามพระวิทยากร ๙. อุดมการณของพุทธบุตร ๑๐. คําอนุโมทนาของหลวงพอ ๑๑. คําปรารภของประธานศูนยฯ ๑๒. คํานํา ๑๓. สารบาญ ๑๔. ภาคเตรียมการ -โครงการ -การเตรียมการ -หนาท่ีของกรรมการฝายตางๆ -ตัวอยางคําส่ังตางๆ -ตารางอบรม ๑๕. ภาควิชาการ -การเขาถึงพระรัตนตรัย -ศีลหาคือมนุษยธรรม -มารยาทชาวพุทธ -วิธีทําบุญในพระพุทธศาสนา -ประเพณีวัฒนธรรมของชาวพุทธ -การมีระเบียบวินัย -ความรับผิดชอบ -การเปนบุตรท่ีด ี

๒ -การเปนศิษยท่ีด ี -การเปนเพ่ือนท่ีด ี -การเปนพลเมืองท่ีด ี -การเปนสาวกท่ีด ี -พูดปลุกใจหนาเสาธง -ศาสนพิธีท่ีควรรู ๑๖. ภาคกิจกรรม -ฝกซอมเตรียมพิธีเปดการอบรม -พิธีเปดการอบรม -คํากลาวบูชาพระรัตนตรัย -พิธีมอบตัวเปนศิษย -คํากลาวมอบตัวเปนศิษย -คําม่ันสัญญา -กติกา สัญญาใจ คําปฎิญาณ -รับประทานอาหาร -ปลุกความสํานึกกอนรับประทานอาหาร -ตัวอยางตารางเวียนฐาน -ภาพแบงฐาน -การทําวัตรสวดมนต -การเจริญภาวนา -พิธีสูความเปนพุทธบุตร -คํามอบตัวเปนพุทธบุตร -บทแผเมตตา -ภาพการบริหารกาย -การเดินจงกรม -กิจกรรมหนาเสาธง -การเขียนบทความ -กิจกรรมพุทธบุตรสรางสรรค -พิธีอธิษฐานจิตเพ่ือชีวิตใหม ๑๗. ภาคผนวก

๓ -พุทธศาสนสุภาษิตและคํากลอน -ตัวอยางบทความของเด็ก -ตัวอยางเสียงกระซิบส่ังจากคร ู -ตัวอยางแบบประเมินผล -ตัวอยางใบสํารวจศีล -เพลงประกอบกิจกรรม ๑๘. ปกหลัง ภาคเตรียมการ โครงการอบรมคุณธรรม "คายพุทธบุตร" ๑. ช่ือโครงการ โครงการอบรมคุณธรรม "คายพุทธบุตร" ๒. หลักการและเหตุผล สภาพสังคมไทยในปจจุบันเปนท่ียอมรับกันวา มีความเจริญกาวหนาในการพัฒนาประ เทศดวยเทคโนโลย ี กอใหเกิดความเปล่ียนแปลงหลายดาน ท้ังทางดานเศรษฐกิจ - สังคม และการเมือง ประชาชนสวนหนึ่งไดรับความสะดวกสบายทางวัตถุมากขึ้น ในขณะเดียวกัน ความเส่ือมทางจิตใจก็ทวีขึ้นจนเปนท่ีนาวิตก ดังจะเห็นไดจากปญหาตาง ๆ ท่ีเกิดขึ้น อยางสลับซับซอน เชน ผูคนไมเคารพตอศีลธรรม วัฒนธรรม ประเพณี ขาดระเบียบวินัย มีคา นิยมในทางฟุงเฟอฟุมเฟอย เห็นแกตัว จนกลาวไดวา "พัฒนาแตไมเจริญ" หรือพัฒนาแต วัตถุ ไมพัฒนาทางดานจิตใจ สภาพสังคมท่ัวไปจึงอยูในขั้นวกิฤต ศูนยสืบอายุพระพุทธศาสนา ไดรวมมือกับหนวยงาน องคการกุศล โรงเรียนเอกชน ตลอดจนผูเห็นคุณคาในการสรางโอกาสใหผูอ่ืนมีคุณธรรม พิจารณาเห็นวา "การสรางคนใหมี คุณธรรมนั่นแหละคือการสรางชาต"ิ เปนการฟนฟูจิตใจเยาวชนหรือผูเขารับการอบรมใหกลา แข็ง รูเทาทันตอส่ิงท่ีเกิดขึ้น โดยนําเอาหลักธรรมมาประยุกตใชในชีวิตประจําวัน ใหรูจัก ลด ละ เลิก ส่ิงช่ัวราย จนเกิดความปลอดภัยนําความสงบเย็นมาสูชีวิต โดยใชวิธี การอบรมตามแนวเขาคาย ดังนั้นโครงการอบรมคุณธรรม "คายพุทธบุตร" จึงเกิดขึ้น ๓. วัตถุประสงค ๓.๑ เพ่ือใหผูเขารับการอบรม มีความรูความเขาใจ ในหลักธรรมของศาสนาเทาท่ีจํา เปนตอการดําเนินชีวิต อยางถูกตองและเพียงพอ ๓.๒ เพ่ือใหผูเขารับการอบรม นําหลักธรรมนั้นมาปฏิบัติในชีวิตประจําวัน จนเกิด เปนคุณธรรมประจําชีวิต ไมตกเปนทาสของความช่ัวรายท้ังปวง มีชีวิตอยูอยางปลอดภัย และ สงบเย็น

๔ ๓.๓ เพ่ือใหผูเขารับการอบรม ดําเนินชีวิตเปนแบบอยางท่ีดีงามแกผูอ่ืน ท้ังในทาง ดานมีระเบียบวินัย ขยัน อดทน ซ่ือสัตย - สุจริต รับผิดชอบและกตัญูกตเวที เปนตน ๓.๔ เพ่ือใหผูเขารับการอบรม มีสวนรวมในการสืบอายุพระพุทธศาสนา และประเพณี วัฒนธรรมอันดีงามของชาต ิ ไวเปนมรดกอันลํ้าคาของสังคมไทยสืบไป. ๔. กลุมเปาหมาย ๔.๑ นักเรียนช้ันประถมปลาย ครั้งละไมเกิน ๓๕๐ คน ๔.๒ นักเรียนช้ันมัธยมตน ครั้งละไมเกิน ๓๐๐ คน ๔.๓ นักเรียนช้ันมัธยมปลาย ครั้งละไมเกิน ๒๕๐ คน ๔.๔ นักศึกษาระดับ ปวช. ปวส. และอุดมศึกษา ครั้งละไมเกิน ๒๐๐ คน ลักษณะคาย ๕.๑ ตองอยูพักแรม ๒ คืน ๓ วัน หรือ ๓ คืน ๔ วัน หรือ ๔ คืน ๕ วัน ๕.๒ สถานท่ีจัดฝกอบรม โรงเรียน สํานักงาน ศูนยฝกอบรม วัด ๕.๓ มีคณะกรรมการรับผิดชอบ พระภิกษ ุคณะครูอาจารย คณะกรรมการ ๕.๔ ไมจํากัดเพศ แตกําหนดอาย(ุเฉพาะแตละคาย) จัดท่ีพักเปนสัดสวน เชน หอพัก อาคารเรียน หรือนอนกลด เปนตน วิธีการฝกอบรม ๖.๑ เขาคายพักแรมเพ่ือศึกษาและปฏิบัติธรรมรวมกัน(อาจรักษาอุโบสถศีลก็ได) ๖.๒ การฝกอบรมมีหลายรูปแบบ เชน การบรรยาย อภิปราย สนทนา ตอบปญหา กิจกรรมกลุม ทําวัตรเชา - เย็น สมาธิภาวนา บริหารกาย - บริหารจิต ธรรมะจากส่ือ ฯลฯ ๗. งบประมาณ ๗.๑ งบประมาณจากสถานศึกษานั้น ๆ หรือหนวยงานนั้น ๆ ๗.๒ งบท่ีไดรับจากผูมีจิตศรัทธาท่ัวไป ๘. ผลท่ีคาดวาจะไดรับ ๘.๑ ทําใหเขาใจศาสนาท่ีตนนับถือมากยิ่งขึ้น ๘.๒ ทําใหรูจักตนเองมากยิ่งขึ้น ๘.๓ ทําใหรูจักตัดสินใจเลือกทางดําเนินชีวติอยางถูกตองดวยตนเอง ๘.๔ ทําใหมีความขยันหม่ันเพียร มีระเบียบวินัย และรับผิดชอบมากขึ้น ๘.๕ ทําใหออนนอมถมตน รูจักเกรงใจ และแสดงความเคารพตอผูใหญมากขึ้น ๘.๖ ทําใหมีความสามัคค ี และอยูรวมกันอยางมีความสุข ๘.๗ ทําใหสํานึกในบุญคุณของทานผูมีคุณและตอบแทนไดดีขึ้น

๕ ๘.๘ ทําใหเห็นคุณคาของความสงบทางจิตใจมากขึ้น ๘.๙ คณะครูอาจารย นักเรียน พระสงฆ และประชาชนท่ัวไป ไดมีโอกาสจัดกิจกรรมใน ทางสรางสรรค มีความสัมพันธอันดีระหวาง บาน วัด โรงเรียน สมกับคําวา "บวร" การเตรียมงาน ๑. เตรียมเขียนโครงการ ๒. เตรียมงบประมาณ ๓. เตรียมแตงตั้งคณะกรรมการฝายตาง ๆ เชน ๓.๑ คณะกรรมการอํานวยการ ๓.๒ คณะกรรมการดําเนินงาน มี ๑๔ ฝาย ดังนี้ -กรรมการฝายประสานงาน -กรรมการฝายท่ีปรึกษาประจํากลุม -กรรมการฝายวิชาการและธุระการ -กรรมการฝายประชาสัมพันธ -กรรมการฝายพิธีการ -กรรมการฝายเตรียมการและจัดหาอุปกรณ -กรรมการฝายเหรัญญิก -กรรมการฝายปฏิคม -กรรมการฝายสถานท่ีและบริการ -กรรมการฝายโภชนาการ -กรรมการฝายโสตทัศนูปกรณ -กรรมการฝายพยาบาล -กรรมการฝายรักษาความปลอดภัย -กรรมการฝายประเมินผล ๔. เตรียมเด็กท่ีจะเขารับการอบรม ๔.๑ แจงใหเด็กทราบ ๔.๒ ทําหนังสือแจงใหผูปกครองเด็กไดทราบ ๔.๓ แจงใหเด็กเตรียมอุปกรณและเครื่องใชท่ีจําเปน ๕. เตรียมจัดรายช่ือเด็กเปนกลุม ๆ ๘ กลุม จํานวนเทากัน และทําปายช่ือเด็ก กลุมละสี เชน- กลุมเมตตา......สีเหลือง กลุมกรุณา.......สีน้ําเงิน กลุมมุทิตา.......สีแดง

๖ กลุมอุเบกขา.....สีชมพู กลุมฉันทะ.......สีฟา กลุมวิริยะ.......สีเขียว กลุมจิตตะ.......สีขาว กลุมวิมังสา......สีน้ําตาล ๖. เตรียมสถานท่ี ๖.๑ เตรียมหองประชุม -ทําความสะอาด -ตกแตงเวที -เขียนปาย ตามตัวอยางดังนี ้ โครงการอบรมคุณธรรม "คายพุทธบุตร" โรงเรียน.................... วันท่ี.....เดือน.....พ.ศ....... -จัดตั้งโตะหมูบูชาครบชุด (มีธงชาต,ิพระบรมฉายาลักษณ) -ติดตั้งเครื่องขยายเสียงพรอมเครื่องเทปคาสเซ็ทอยางดี -จัดตั้งชุดรับแขกและเกาอ้ี -ดูแลแสงไฟใหพอใชสําหรับกิจกรรมภาคกลางคืน ๖.๒ เตรียมท่ีวางอาหาร -เตรียมท่ีวางอาหาร ๔ ท่ี (ถาเด็กไมเกิน ๑๕๐ คน จัด ๒ ท่ีก็ได) -จัดท่ีวางอาหารใกลหองประชุม (ในกรณีท่ีเด็กรับประทานท่ีหองประชุม) -จัดท่ีวางคูเลอรน้ําดื่ม ๔ ท่ี ๖.๓ เตรียมท่ีลางจาน -จัดโตะตั้งเปนแถวยาว พอตั้งกะละมังได ๔ ใบ จํานวน ๔ แถว -จัดท่ีลางจานในสถานท่ีอันเหมาะสม (ถาท่ีลางมีอยูแลวก็ไมตองจัดใหม) ๖.๔ เตรียมท่ีเก็บจาน -ใชโตะตั้งเปนแถวเทาจํานวนนักเรียน -เขียนปายช่ือกลุมติดท่ีโตะ ๖.๕ เตรียมท่ีวางรองเทา -เลือกสถานท่ี ท่ีวางรองเทาท่ีเหมาะสม -เขียนปายช่ือกลุมติดไว ใหเด็กวางรองเทาเปนกลุมท่ีหองประชุม, โรงอาหาร,ท่ีหองนอน ๖.๖ เตรียมท่ีนอนชาย-หญิง

๗ ๖.๗ เตรียมท่ีอาบน้ําชาย-หญิง ๖.๘ เตรียมราวตากผาชาย-หญิง ๖.๙ เตรยีมสถานท่ีแบงฐานอบรม ๔ ฐาน -ทําความสะอาดสถานท่ี -ติดตั้งเครื่องขยายเสียงเล็ก -ตั้งน้ําดื่มสําหรับพระวิทยากร -ตั้งโตะเกาอ้ีสําหรับพระวิทยากรนั่ง ๗. เตรียมอุปกรณ ๗.๑ เตรียมเส่ือปูหองประชุม -ถาจํานวนเด็ก ๒๕๐ คน ใชเส่ือยาว ๒๔ ผืน -ถาจํานวนเด็ก ๓๐๐ คน ใชเส่ือยาว ๓๒ ผืน -ใชปูเวทีสําหรับนั่งสวดมนต ๓ ผืน ๗.๒ เตรียมเส่ือปูหองพักพระวิทยากร ๗.๓ เตรียมเส่ือปูหองพักครูท่ีปรึกษา,หองนอนเด็ก ๗.๔ เตรียมภาชนะใสน้ําลางจาน -กะละมังขนาดกลางหรือขนาดใหญ จํานวน ๑๖ ใบ ๗.๕ เตรียมภาชนะใสเศษอาหาร จํานวน ๔ ใบ ๗.๖ เตรียมน้ํายาลางจานและสกอตไบรท ๗.๗ เตรียมเหยือกน้ําจํานวน ๑ โหล ๗.๘ เตรียมคูเลอรขนาดใหญ ๔ ใบ ๗.๙ เตรียมแกวน้ําเทาจํานวนนักเรียน,คร,ูพระวิทยากร ๗.๑๐ เตรียมจานขนาด ๘ นิ้ว (หรือถานหลุมก็ได)ซอน,เทาจํานวน นักเรียน,ครู,พระ ๘. เตรียมอุปกรณเสริมกิจกรรม ๘.๑ พิธีมอบตัวเปนศิษย -เตรียมดอกไมเทาจํานวนแถวนั่งในหองประชุม ถานั่ง ๘ แถว ก็ใช ๘ ชอ ถานั่ง ๑๖ แถว ก็ใช ๑๖ ชอใหคนท่ีอยูหนาสุดของแตละแถวเปนผูมอบ ใหคร ู ๘.๒ พิธีสูความเปนพุทธบุตร -เตรียมเทียนขนาด ๖ นิ้ว เทาจํานวน พระ,คร,ู นักเรยีน, ๙. เตรียมบุคคลเสริมกิจกรรม ๙.๑ พิธีเปดการอบรม -เตรียมบุคคลเปนพิธีกรเชิญประธานจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย

๘ -เตรียมบุคคลจุดเทียนชนวนสงใหประธาน ๙.๒ พิธีมอบตัวเปนศิษย -เตรียมเด็กนํากลาวมอบตัวเปนศิษย จํานวน ๑ คน -เตรียมเด็กอานกลอน "คําม่ันสัญญา" จํานวน ๑-๒ คน ๙.๓ กิจกรรมพุทธบุตรสรางสรรค -เตรียมตัวแทนพอแสดงความรูสึก -เตรียมตัวแทนแมแสดงความรูสึก ๙.๔ พิธีอธิษฐานจิตเพ่ือชีวิตใหมและปดการอบรม -เตรียมประธานกลาวปราศรัยและปดการอบรม -เตรียมตัวแทนครูฝายโภชนาการแสดงความรูสึก ๑ คน -เตรียมตัวแทนครูกลาว "ศิษยท่ีครูปรารถนา ๑ คน -เตรียมตัวแทนครูอานกลอน "เสียงกระซิบส่ังจากคร"ู ๑ คน ๑๐. เตรียมเพลงประกอบกิจกรรม ๑๐.๑ พิธีเปดการอบรม -เตรียมเพลงพระรัตนตรัย ๑๐.๒ พิธีมอบตัวเปนศิษย -ดนตรีเดี่ยวไวโอลินเพลงชุดลมพัดชายเขา -เพลงพระคุณท่ีสาม -เพลงแมพิมพของชาติ ๑๐.๓ กติกาสัญญาใจ -เพลงทําดีไดด ี ๑๐.๔ พิธีสูความเปนพุทธบุตร -ดนตรีชุดลมพัดชายเขา -พระรัตนตรัย -เพลงอธิษฐาน -บทสวดสรรเสริญพุทธคุณ (องคใดพระสัมพุทธฯ) ๑๐.๕ กิจกรรมพุทธบุตรสรางสรรค -เพลงใครหนอ -เพลงออมอกแม -เพลงพระคุณแม -เพลงคาน้ํานม ๑๐.๖ พิธีอธิษฐานจิตเพ่ือชีวิตใหม

๙ -ดนตรีชุดลมพัดชายเขา -เพลงพระคุณท่ีสาม -เพลงแมพิมพของชาติ -เพลงลาคุณคร ู ๑๐.๗ พิธีปดการอบรม -เพลงพระรัตนตรัย หนาท่ีกรรมการฝายตาง ๆ ๑. กรรมการอํานวยการ มีหนาท่ี ใหคําปรึกษาแนะนํา แกปญหา อํานวยความสะดวก ควบคุมการอยูคายใหเปนไปดวยความเรียบรอยทุกประการ ๒. กรรมการดําเนินงาน ๒.๑ กรรมการฝายประสานงาน มีหนาท่ี ประสานงานกับพระวิทยากร ครู อาจารยท่ี ปรึกษาประจํากลุมกรรมการฝายตาง ๆ ๒.๒ กรรมการท่ีปรึกษาประจํากลุม มีหนาท่ีดังนี ้ -รับรายงานตัวนักเรียน แจกปายช่ือนักเรียน ใหนักเรียนนํากระเปา ไปเก็บในท่ีซ่ึงจัดไวเปนกลุม -ดําเนินการใหนักเรียนเลือกประธานกลุม อธิบายความหมายช่ือกลุม ดูแลใหนักเรียนติดปายช่ือใหเรียบรอย -ดูแลใหนักเรียนปฏิบัติตามระเบียบของการอยูคาย มีความสามัคคีตอกัน ตรงตอเวลา เขาหองประชุมอยางสงบ -ใหนักเรียนทําความรูจักกันใหมากท่ีสุด -สํารวจจํานวนนักเรียนในกลุม ทุกกิจกรรมและกอนนอนทุกกคืน -ชวยจัดเล้ียงอาหาร น้ําดื่ม น้ําปานะ ตามเวลาท่ีกําหนด -สํารวจกระเปานักเรียนเพ่ือดูความเรียบรอยมิใหมี อาวุธ ส่ิงเสพติด และรับฝากของมีคาของนักเรียน -ประสานงานกับพระวิทยากรในการอบรมนักเรียน -รวมกิจกรรมกับนักเรียนทุกกิจกรรม -เปนวิทยากรเสริม รับทราบปญหา และเปนท่ีปรึกษาของนักเรียน ๒.๓ กรรมการฝายวิชาการและธุระการ มีหนาท่ีจัดเตรียมเอกสารตาง ๆ ท่ีจําเปนตอ

๑๐ การอบรม จัดรายช่ือนักเรียนท่ีเขารับการอบรมใหเปนกลุมโดยคละกัน ๘ กลุม จัดทําปายช่ือนัก เรียน ปายช่ือครูแยกไวเปนกลุม ๆ ละสี เขียนปายช่ือกลุมทําเปนกลองสามเหล่ียมวางไวท่ี หนาแถวในหองประชุม เขียนปายช่ือกลุมท่ีวางรองเทา ท่ีหองนอน ท่ีลางจาน ท่ีตักอาหาร. ๒.๔ กรรมการฝายประชาสัมพันธ มีหนาท่ี ประชาสัมพันธโครงการ เชน จัดสงโครงการไป ใหส่ือมวลชนตาง ๆ จัดสงโครงการไปใหสมาคม ชมรม หางราน เพ่ือของความอุปถัมภ โครงการ เขียนปายประชาสัมพันธท้ังภายนอกและภายในสถานท่ีนั้น ๆ ๒.๕ กรรมการฝายพิธีการ มีหนาท่ีดังนี ้ -จัดดอกไมธูปเทียน จัดโตะหมูบูชา จัดเตรียมเวที -จัดเตรียมอุปกรณสําหรับพิธีตาง ๆ เชน พิธีเปดการอบรม พิธีปด พิธีมอบตัวเปนศิษย พิธีสูความเปนพุทธบุตร และพิธีอธิษฐานจิต เพ่ือชีวิตใหม เปนพิธีการตลอดงาน. -ดูแลอํานวยความสะดวกแกพระวิทยากรในทุก ๆ ดาน ๒.๖ กรรมการฝายเตรียมการและจัดหาอุปกรณ มีหนาท่ี จัดหาอุปกรณท่ีจําเปนตอการอยู คายมาเตรียมไวใหพรอม โดยประสานงานกับกรรมการฝายอ่ืน ๆ ๒.๗ กรรมการฝายเหรัญญิก มีหนาท่ี รับเงินท่ีผูมีจิตศรัทธาบริจาค ควบคุมการใชจายเงิน จัด ทําบัญชี รับ-จาย ใหเรียบรอย ๒.๘ กรรมการฝายปฏิคม มีหนาท่ี ตอนรับแขกผูมีเกียรต ิ ผูปกครองนักเรียน ทานประธาน หรือผูท่ีมาเกี่ยวของกับงานในโครงการ บริการน้ําดื่ม แนะนําใหรู จักสถานท่ี เปนตน ๒.๙ กรรมการฝายสถานท่ีและบริการ มีหนาท่ีดังนี ้ -จัดเตรียมหองประชุม จัดชุดรับแขก -สถานท่ีวางอาหาร ท่ีลางจาน ท่ีอาบน้ํา หองนอน ราวตากผา -สถานท่ีแบงฐานอบรม ๒.๑๐ กรรมการฝายโภชนาการ มีหนาท่ี จัดปรุงอาหาร น้ําดื่ม ใหเพียงพอกับจํานวนผูท่ีเขา รวมการอบรม ใหทันตามเวลาท่ีกําหนด ๒.๑๑ กรรมการฝายโสตทัศนูปกรณ มีหนาท่ี จัดแสง เสียง ใหเพียงพอทุกจุดท่ีจําเปน บันทึก เทป บันทึกภาพ ตลอดการฝกอบรม ๒.๑๒ กรรมการฝายพยาบาล มีหนาท่ี ดูแลชวยเหลือผูเขารวมการอบรมท่ีเจ็บไขไดปวย ตลอดเวลาจนเสร็จส้ินโครงการ ตัวอยาง

๑๑ ท่ี อย ๐๓๓๐.๑๕/๑๗๕ โรงเรียนนครหลวง "อุดมรัชตวิทยา" อ.นครหลวง จ.พระนครศรีอยุธยา ๑๓๒๖๐ ๑๘ พฤษภาคม ๒๕๓๕ เรื่อง ขออนุญาตนํานักเรียนเขาคายอบรมคุณธรรม ""คายพุทธบุตร" เรียน ผูปกครอง (ด.ช. ด.ญ.) .......... ดวยหมวดวิชาสังคมศึกษา โรงเรียนนครหลวง "อุดมรัชตวิทยา" จะจัด อบรมคุณธรรมสําหรับนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปท่ี ๑ ประมาณ ๒๕๐ คน ณ โรงเรียนนครหลวง "อุดมรัชตวิทยา" ในวันท่ี ๕-๗ มิถุนายน ๒๕๓๕ รวม ๓ วัน ๒ คืน เพ่ือเปนการสงเสริม คุณธรรม จริยธรรม พัฒนาจิตใจแกนักเรียน และสามารถนําความรู ความเขาใจไปใชในชี วิตประจําวัน โดยอาราธนาพระวิทยากร จากวัดชลประทานรังสฤษฏ อําเภอปากเกร็ด จังหวัด นนทบุรี มาเปนพระวิทยากรใหการอบรมนักเรียนในครั้งนี ้ และมีครูรวมควบคุมนักเรียน ฉะนั้น หมวดวชิาสังคมศึกษา จึงขออนุญาตนํานักเรียนในปกครอง ของทานไปอยูคายอบรมคุณธรรมนักเรียนในครั้งนี ้ โดยขอคาอาหารจากนักเรียน จํานวน ๗ ม้ือ และคาน้ําปานะจํานวน ๔ ม้ือ เปนเงิน ๖๐ บาท จึงเรียนมาเพ่ือโปรดทราบ หวังวาคงไดรับความรวมมือจากทานดวยดี และขอความกรุณาคืนแบบตอบรับคืนโรงเรียนดวย จักขอบคุณยิ่ง ขอแสดงความนับถือ (นางหยด เจริญกูล) ผูอํานวยการโรงเรียนคนครหลวง"อุดมรัชตวิยา" วิชาการ โทร ๓๕๙๘๐๐ แบบตอบรับ ขาพเจา ผูปกครองของ นักเรียนช้ัน ม.๑ อนุญาต ไมอนุญาต ใหนักเรียนใน ความปกครองของขาพเจาไปรวมอบรมคุณธรรมครั้งนี ้ ลงช่ือ ผูปกครอง ( )

๑๒ อุปกรณเครื่องใชระหวางการอบรมคุณธรรม "คายพุทธบุตร" ระหวาง วันท่ี ๑๔-๑๖ สิงหาคม ๒๕๓๕ ณ โรงเรียนบางกรวย ๑. ผาหม ๒. ผาเช็ดตัว ๓. แปรงสีฟน ยาสีฟน ผงซักฟอก ๔. ชุดขาว ๒ ชุด (ผาถุงขาว ๒ ผืน สไบ ๑ ผืน เส้ือนักเรียนสีขาว ๒ ตัว ๕. ผาถุง ผาขาวมา สําหรับใชผลัดอาบน้ํา ๖. หมอน ๗. เส่ือพับผืนเล็ก ๑ ผืน ๘. แกวน้ํา ชอน ๙. ยารักษาโรค (โรคประจําตัว) ๑๐.ถุงพลาสติคสําหรับใสเส้ือผาเปยก ๑๑.สบู ขันน้ํา รองเทาแตะ ผาเช็ดเทา ๑๒.ไฟฉาย ๑๓.ผาอนามัย (เผ่ือฉุกเฉิน) ๑๔.เครื่องเขียน เชนปากกา ดินสอ เปนตน .................... หมายเหตุ หามนําทรัพย เงินทอง ของมีคา ติดตัวมาในระหวางการอบรม ตารางอบรมคุณธรรม"คายพุทธบุตร" ศูนยสืบอายุพระพุทธศาสนา วัดชลประทานรังสฤษฎ อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี ๑๑๑๒๐ วัน,เดือน,ป เวลา รายการ/กิจกรรม หมายเหตุ ๐๗.๓๐-๐๘.๓๐ ลงทะเบียน รายงานตัว ๐๘.๓๐-๐๙.๐๐ -จัดนักเรียนเขาแถวตามกลุมท่ีสนาม -นักเรียนพรอมท่ีหองประชุม -ฝกซอมเตรียมพิธีเปดการอบรม ๐๙.๐๐-๐๙.๓๐ พิธีเปดการอบรม

๑๓ -ประธานจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย -กลาวคําบูชาพระรัตนตรัย -กลาวรายงาน วันท่ีหนึ่ง ของการ ๐๙.๓๐-๑๐.๐๐ พิธีมอบตัวเปนศิษย/สมาทานศีล ๑๐.๐๐-๑๐.๑๕ พักเปล่ียนอิริยบถ ฝกอบรม ๑๐.๑๕-๑๑.๐๐ กติกาสัญญาใจและคําปฏิญาณ ๑๑.๐๐-๑๒.๐๐ รับประทานอาหาร ๑๒.๐๐-๑๒.๔๐ พักทํากิจสวนตัว ๑๒.๔๐-๑๓.๒๐ พรอมกันท่ีหองประชุม/ธรรมนันทนาการ ๑๓.๒๐-๑๖.๓๐ แบงฐานอบรมคุณธรรม ๔ ฐาน ดังนี.้- ๑.การเขาถึงพระรัตนตรัย ๒.วิธีทําบุญในพระพุทธศาสนา ๓.ความรับผิดชอบ ๔.การมีระเบียบวินัย ๑๖.๓๐-๑๗.๓๐ พบอาจารยท่ีปรึกษา/จัดท่ีพัก/อาบน้ําทํากิจสวนตัว ๑๗.๓๐-๑๘.๓๐ รับประทานอาหาร ๑๘.๓๐-๒๑.๓๐ ทําวัตร/จิตตภาวนา/พิธีสูความเปนพุทธบุตร/สไลดธรรมะ/ แผเมตตา/พบอาจารยท่ีปรึกษา/พัก ________________________________________________________________________ ๐๔.๓๐-๐๗.๐๐ ตื่นทํากิจสวนตัว/บริหารกายบริหารจิต/ทําวัตร/จิตตภาวนา /กิจกรรมหนาเสาธง ๐๗.๐๐-๐๗.๓๐ อาบน้ําทํากิจสวนตัว ๐๗.๓๐-๐๘.๔๕ รับประทานอาหาร/ทํากิจสวนตัว ๐๘.๔๕-๐๙.๕๐ พรอมกันท่ีหองประชุม/ธรรมบรรยายเรื่อง"การพัฒนาตนเอง" ๐๙.๕๐-๑๐.๕๐ สนทนากับกัลยาณมิตร วันท่ีสอง ๑๐.๕๐-๑๒.๐๐ รับประทานอาหาร ของการ ๑๒.๐๐-๑๒.๔๐ พักทํากิจสวนตัว ฝกอบรม ๑๒.๔๐-๑๓.๒๐ พรอมกันท่ีหองประชุม/ธรรมนันทนาการ ๑๓.๒๐-๑๕.๓๐ แบงฐานอบรมคุณธรรม ๓ ฐานดังนี้.- ๑.การเปนบุตรท่ีดีของพอแม

๑๔ ๒.การเปนศิษยท่ีดีของคร ู ๓.การเปนสาวกท่ีดีของพระศาสนา ๑๕.๓๐-๑๗.๐๐ อนามัยในโรงเรียน ๑๗.๐๐-๑๗.๓๐ อาบน้ําทํากิจสวนตัว ๑๗.๓๐-๑๘.๓๐ รับประทานอาหาร ๑๘.๓๐-๒๑.๓๐ ทําวัตร/จิตตภาวนา/สไลดธรรมะ/พบอาจารยท่ีปรึกษา/ แผเมตตา/พัก ______________________________________________________________________ ๐๔.๓๐-๐๗.๐๐ ตื่นทํากิจสวนตัว/บริหารกายบริหารจิต/ทําวัตร/จิตตภาวนา/ กิจกรรมหนาเสาธง ๐๗.๐๐-๐๗.๓๐ อาบน้ําทํากิจสวนตัว ๐๗.๓๐-๐๘.๓๐ รับประทานอาหาร ๐๘.๔๕-๐๙.๕๐ ธรรมบรรยายเรื่อง"พุทธบุตรกับการสืบอายุพระพุทธศาสนา" ๐๙.๕๐-๑๐.๕๐ เขียนบทความเรื่อง"ความประทับใจ..." ๑๐.๕๐-๑๒.๐๐ รับประทานอาหาร ๑๒.๐๐-๑๓.๐๐ เก็บของ/จัดท่ีพัก/แตงชุดนักเรียน ๑๓.๐๐-๑๕.๐๐ พิธีอธิษฐานจิตชีวิตใหม/ปดการอบรม ศาสนพิธีท่ีควรรู จุดประสงค ๑. เพ่ือใหรูความหมายของคําวา "ศาสนาพิธี" ๒. เพ่ือใหสามารถประกอบพิธีตาง ๆ ไดถูกตอง ๓. เพ่ือใหสามารถแนะนําผูอ่ืนใหประกอบพิธีตาง ๆ ไดอยางถูกตอง ๔. เพ่ือใหเห็นคุณคาและความสําคัญของศาสนพิธี ความหมาย "ศาสนพิธี" คือ แบบอยาง หรือแบบแผนตาง ๆ ท่ีดีงาม ท่ีใชประกอบกิจกรรมในทางพระ พุทธศาสน เรียกวา "ศาสนพิธี" ความสําคัญ ศาสนพิธี มีความสําคัญมาก เม่ือปฏิบัติใหถูกตองทุกขั้นตอนแลวจะทําใหพิธีกรรมตาง ๆท่ีประ กอบนั้นเปนระเบียบเรียบรอยสวยงาม เปนท่ีตั้งแหงความเล่ือมใสของผูท่ีพบเห็น ทําใหเกิดศรัท ธาในการประกอบคุณงามความดีและเปนการแสดงใหเห็นถึงความเจริญทางจิตใจของผูนับถือพระ พุทธศาสนา เปนเครื่องเชิดชูเกียรติและศักดิ์ศรีของชาวพุทธ ฉะนั้นจําเปนอยางยิ่งท่ีชาวพุทธ

๑๕ ทุกคนจะตองศึกษาเรียนรู พิธีโดยสรุป ศาสนพิธีมีมากมาย ซ่ึงลวนแตนาศึกษาเรียนรูท้ังส้ิน แตเม่ือกลาวโดยสรุปมีอยู ๔ หมวดดังนี ้ ๑. หมวดกุศลพิธี วาดวยพิธีบําเพ็ญกุศล ๒. หมวดบุญพิธี วาดวยพิธีบําเพ็ญบุญ ๓. หมวดทานพิธี วาดวยพิธีถวายทาน ๔. หมวดปกิณณกะ วาดวยพิธีเบ็ดเตล็ด บุญพิธีท่ีจําเปน พิธีทําบุญในพระพุทธศาสนา แบงออกได ๒ ประเภทดังนี ้ ๑. ทําบุญงานมงคล คือ ปรารภเหตุดีแลวทําบุญ เชน ขึ้นบานใหม แตงงาน ประสบความสํา เร็จตาง ๆ เปนตน ๒. ทําบุญงานอวมงคล คือ ปรารภเหตุสูญเสีย เชน ทําบุญอุทิศใหผูตาย เปนตน ผูเกี่ยวของ การทําบุญท้ังสองประเภทนี้ จะมีผูมาเกี่ยวของอยู ๓ ฝายดวยกันคือ ๑. ฝายเจาภาพ คือเจาของงานบําเพ็ญบุญ ๒. ฝายแขก คือผูมีเกียรติท่ีมารวมทําบุญ ๓. ฝายพระสงฆ คือพระสงฆท่ีเจาภาพนิมมตมาเปนปฏิคาหา หนาท่ีของเจาภาพ -จัดเตรียมสถานท่ีประกอบพิธี -นิมนตพระสงฆตามจํานวนท่ีตองการ -ตั้งโตะหมูบูชา พรอมอุปกรณครบชุด -ปูอาสนะและเตรียมเครื่องตอนรับพระ -เม่ือพระสงฆมาถึงคอยลางและเช็ดเทา -เม่ือพระสงฆนั่งเรียบรอยแลว ถวายเครื่องรับรอง -จุดเทียน ธูป บูชาพระรัตนตรัย แลวกราบ ๓ ครั้ง -กลาวคําบูชาพระรัตนตรัย -อาราธนาศีล รับศีล อาราธนาพระปริตร -นั่งฟงพระสงฆ (สวด) เจริญพระพุทธมนตจนจบ -ถวายภัตตาหารและเครื่องไทยธรรม -พระสงฆอนุโมทนา เจาภาพกรวดน้ํา รับพร -เสร็จพิธีสงพระสงฆกลับ หนาท่ีของแขก

๑๖ -มาถึงงานใหตรงเวลาท่ีเจาภาพกําหนดไว -มาถึงแลวเขาไปทักทายเจาภาพกอน -เลือกนั่งในสถานท่ีเหมาะสมกับตน -มีความสํารวมตนดวยด ีไมสงเสียงดังรบกวนสมาธิผูอ่ืน -รวมบริจาคทาน และรวมพิธีกรรมทุกขั้นตอนจนเสร็จ -แตงกายสุภาพเรียบรอย สมควรแกงานนั้น ๆ -ไมสุราหรือของมึนเมาเขามาดื่มในงานทําบุญ -ไมเลนการพนัน หรือรบกวนเจาภาพเพ่ือเปดบอนการพนัน คําอาราธนาศีล ๕ มะยัง ภันเต, ติสะระเณนะ สะหะ, ปญจะสีลาน,ิ ยาจามะ, ทุกติยัมป มะยัง ภันเต, ติสะระเณนะ สะหะ, ปญจะสีลาน,ิ ยาจามะ ตะติยัมป มะยัง ภันเต, ติสะระเณนะ สะหะ, ปญจะสีลานิ, ยาจามะ คําสมาทานศีล ๕ ๑. ปาณาติปาตา, เวระมะณี สิกขาปะทัง, สะมาทิยามิ, ๒. อะทินนาทานา, เวระมะณี สิกขาปะทัง, สะมาทิยามิ, ๓. กาเมสุ มิจฉาจารา, เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ, ๔. มุสาวาทา, เวระมะณี สิกขาปะทัง, สะมาทิยามิ, ๕. สุรา เมระยะ มัชชะ ปะมาทัฏฐานา, เวระมะณี สิขาปะทัง, สะมาทิยามิ, พิธีประเคนของพระ การถวายปจจัยตางๆ แกพระสงฆ ตองถวายดวยความเคารพ เพราะพระสงฆตั้งอยูในฐานะ ปูชนียบุคคล เรานําส่ิงของไปถวายทานเพ่ือบูชาในคุณธรรมของทาน จึงตองนอมกาย นอมใจ เขา ไปถวายทาน การกระทําดังนี้ เรียกวา "ประเคน" องคประเคนมี ๕ ดังนี้ ๑. ส่ิงของท่ีประเคนตองไมใหญโตและหนักเกินไป ๒. ผูประเคนตองอยูในหัตถบาส (คือชวงแขนหนึ่ง) ๓. ผูประเคนนอมส่ิงของนั้นเขามาใหดวยอาการเคารพนอบนอม ๔. การนอมส่ิงของเขามานั้น จะสงดวยมือก็ได หรือส่ิงท่ีเนื่องดวยกายก็ได ๕. พระภิกษุผูรับประเคนจะรับดวยมือก็ได ถาผูประเคนเปนชาย ถาผูประเคนเปนหญิงพระตองใชผารับ พิธีกรวดน้ํา รับพร การกรวดน้ําเปนพิธีกรรมอยางงหนึ่งท่ีชาวพุทธนิยมกระทํา เพ่ืออุทิศสวนกุศลใหแกผูลวงลับ ซ่ึงเปนส่ิงท่ีชาวพุทธไทยนับถือกันมาก น้ําท่ีใสบริสุทธ์ิ เปรียบเหมือนน้ําใจใสบริสุทธ์ิ ท่ีตั้งใจอุทิศ

๑๗ สวนบุญกุศลแกผูท่ีลวงลับไปแลว เปนการแสดงกตัญูกตเวทีตอทานเหลานั้น คํากรวดน้ําโดยยอ อิทัง โน ญาตินัง โหตุ สุขิตา โหนาต ุญาตโย ขอใหทานของขาพเจาจงสําเร็จแกญาต ิ ขอใหญาติของขาพเจาจงมีความสุขเถิด. มารยาทชาวพุทธ จุดประสงค ๑. เพ่ือใหรูความหมายของคําวา "มารยาท" ๒. เพ่ือใหเขาใจความสําคัญของมารยาท ๓. เพ่ือใหรูและเขาใจขอบขายของ "มารยาทชาวพุทธ" ๔. เพ่ือใหรูถึงอานิสงสของการมีมารยาทท่ีด ี ๕. เพ่ือฝกปฏิบัติมารยาทชาวพุทธใหสามารถนําไปใชไดอยางถูกตอง ๖. เพ่ือใหสามารถนําไปช้ีนําผูอ่ืนใหปฏิบัติตามมารยาทชาวพุทธไดในโอกาสอันควร มารยาทชาวพุทธ ๒.๑ ความหมาย คําวา "มารยาท" หรือ "มรรยาท" หมายถึงความประพฤติท่ีแสดงออก มาทางกายทางวาจา ซ่ึงบัณฑิตท้ังหลายยอมรับวา เรียบรอย อยูในระเบียบแบบแผนหรือขอบ เขตท่ีดีงาม เปนการสอใหเห็นถึงอัธยาศัยท่ีดีอีกดวย ชาวพุทธ คือ ผูนับถือพระพุทธศาสนาท่ัวไป ๒.๒ ความสําคัญ การมีมายาทท่ีดีตอกันของคนในสังคม นับเปนส่ิงสําคัญมากประการหนึ่ง ทําใหคนเราอยูรวมกันอยางสงบสุขแสดงใหเห็นถึงความเปนผูมีวัฒนธรรมและคุณธรรม ท้ังยังเปน การประกาศศักดิ์ศรีของความเปนมนุษยอยูในตัววา "มนุษยเปนผูมีใจสูง มีการประพฤติท่ีประ เสริฐกวาสัตวเดรัจฉาน" มารยาทยังเปนเครื่องวัดคุณธรรมของคนอีกดวย ดังคําโคลงท่ีวา.- สายบัวบอกลึกตื้น ชลธาร มารยาทสอสันดาน ชาติเช้ือ โฉดฉลาดเพราะคําขาน พึงทราบ กอหญาเห่ียวแหงเรื้อ บอกราย แสลงดิน. ๒.๓ มารยาทชาวพุทธท่ีควรศึกษาและปฏิบัต ิ ก. มารยาทในการไปวัด -การแตงกายไปวัด -การนําเด็กไปวัด

๑๘ -การปฏิบัติตนในวัด ข. มารยาทในการยืน -การยืนตอหนาพระสงฆ -การยืนตอหนาผูใหญ -การยืนตามลําพัง ค. มารยาทในการนั่ง -การนั่งสนทนากับพระสงฆ -การนั่งตอหนาผูใหญ -การนั่งตามลําพัง -การนั่งฟงพระธรรมเทศนา -การเปล่ียนทานั่ง ง. มารยาทในการไหว-การกราบ -การไหว-การกราบพระรัตนตรัย -การไหว-การกราบมารดาบิดา -การไหว-การกราบครูอาจารย -การไหว-การกราบผูใหญ -การไหวบุคคลเสมอกัน -การไหว-การกราบศพ จ. การแสดงความเคารพตอสถานท่ี -อุโบสถ -ศาลาการเปรียญ -ตนโพธ์ิและตนไมท่ีเกี่ยวกับพุทธประวัต ิ -หอไตรหรือหอสมุดของวัด -กุฏิของพระสงฆ หรือ ท่ีนั่ง-ท่ีนอนของพระสงฆ ช. การแสดงความเคารพตอพระสงฆ -ลุกขึ้นยืนรับพระสงฆ -การตามสงพระสงฆ -การหลีกทางใหพระสงฆ ๒.๔ อานิสงสของความมีมารยาทด ี -ตนเองมีความภูมิใจในตนเอง -ผูรูใครครวญแลวสรรเสริญ -ช่ือเสียงเกียรติคุณยอมฟุงไป

๑๙ -คนดีตองการคบหาสมาคมดวย -ไมเปนท่ีรังเกียจของสังคม -เปนแบบอยางท่ีดีของอนุชน -เปนท่ีเคารพของผูนอย เปนท่ีรักของผูใหญ เปนท่ีเกรงใจของเพ่ือน -เปนเครื่องเชิดชูเกียรติของชาติและศาสนาของตน -จิตใจสงบสุขไมวิตกกังวลเพราะเสียมารยาท -เปนพ้ืนฐานใหบรรลุคุณธรรมช้ันสูง *ดูรายละเอียดใน สมทรง ปุญญฤทธ์ิ มารยาทชาวพุทธ กรุงเทพ ฯ โรงพิมพสหมิตร ๒๕๓๑ การเขาถึงพระรัตนตรัย จุดประสงค ๑. เพ่ือใหเขาใจคําวา " พระรัตนตรัย " ๒. เพ่ือใหรูซ้ึงถึงคุณของพระรัตนตรัย ๓. เพ่ือใหรูจักวิธีทําความเคารพพระรัตนตรัย ๔. เพ่ือใหรูจักขอปฏิบัติตนใหเขาถึงพระรัตนตรัย ๕. เพ่ือใหรูจักประโยชนท่ีพึงไดรับจากการเขาถึงพระรัตนตรัย พระรัตนตรัย ๑. ความหมาย คําวาพระรัตนตรัย แปลวา "แกวอันประเสริฐสามดวง" ในท่ี นี้หมายเอา "พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ " ซ่ึงเปนส่ิงท่ีทําใหเกิดความช่ืนชมยินดีแกชีวิต เปน ส่ิงท่ีพ่ึงท่ีระลึกถึงอันสูงสุดของชีวิต เปนส่ิงท่ียึดเหนี่ยวชีวิตไมใหตกต่ํา เปนเกราะปองกันชีวิตให เดินไปบนเสนทางท่ีถูกตอง ดีงาม และพนจากทุกขท้ังปวง ๒. พระรัตนตรัยท่ีควรรูจัก ๒.๑ ทานผูสอนใหประชุมชน ประพฤติชอบดวย กาย วาจา ใจ ตามพระ ธรรมวินัยเรียกวา " พระพุทธเจา " ๒.๒ พระธรรมวินัยท่ีเปนคําส่ังสอนของทานเรียกวา "พระธรรม" ๒.๓ หมูชนท่ีฟงคําส่ังสอนของทานแลว ปฏิบัติตามพระธรรมวินัยเรียกวา "พระสงฆ"

๒๐ ๓. คุณของพระรัตนาตรัย ๓.๑ พระพุทธเจารูดีรูชอบดวยพระองคเองกอนแลว สอนผูอ่ืนใหรูตามดวย. ๓.๒ พระธรรมยอมรักษาผูปฏิบัติไมใหตกไปสูท่ีช่ัว. ๓.๓ พระสงฆปฏิบัติชอบ ตามคําส่ังสอนของพระพุทธเจา แลวสอนผูอ่ืนให กระทําตามดวย. ๔. การแสดงความเคารพตอพระรัตนตรัย ๔.๑ การทําความเคารพในพระพุทธเจา -มีศรัทธาปสาทะในพระพุทธเจาอยางม่ันคงไมเปล่ียนแปลง -แสดงตนเปนพุทธามามกะรับเอาพระพุทธเจามาเปนของตน -ตั้งใจปฏิบัติตามาคําส่ังสอนใหเต็มความสามารถ -ศึกษาพระพุทธจริยาใหเขาใจ แลวดําเนินชีวิตาของตนตามรอยบาทพระ ศาสดา -ไมนําเรื่องพระพุทธเจามาเลนเปนตลกเพ่ือความสนุกสนาน -เขาไปในปูชนียสถาน แสดงความเคารพ ยําเกรง ๔.๒ การทําความเคารพพระธรรม -ตั้งใจศึกษาเรียนรูพระธรรมจนเขาใจถูกตองตามความเปนจริง -ตั้งใจนําเอาพระธรรมท่ีศึกษาดีแลวนั้นมาปฏิบัติจริง ท่ีกาย วาจา ใจ ของตนจนสุดความสามารถ -ชวยประกาศเผยแผพระธรรม ใหแพรหลายดวยวิธีตาง ๆเชน พิมพหนังสือแจก สนทนนา ใหการ อบรมส่ังสอน สนับสนุนกิจกรรมท่ีเกี่ยวกับการศึกษาและปฏิบัติธรรม -เม่ือมีผูกลาวธรรม ตั้งใจฟงดวยความเคารพเอ้ือเฝอ ไมเบ่ือ ไมอ่ิมในถอยคําท่ีเปนสุภาษิต -แมจะประสบปญหาชีวิตอยางแสนสาหัสเจียนตายเพียงใดก็ตาม จะไมท้ิง"พระธรรม"เปนอันขาด ๔.๓ การทําความเคารพพระสงฆ -ระลึกถึงคุณความดีของพระสงฆตามบทสวด "สังฆคุณ" -แสดงความเคารพ ไหว กราบ นอบนอม ยําเกรง -ทําอะไรๆประกอบดวยเมตตา -พูดจาอะไรๆประกอบดวยเมตตา -คิดอะไรๆประกอบดวยเมตตา -ไมปดประตูบานยินดีตอนรับเสมอ -ใหอามิสทานคือถวายปจจัย๔ -เอ้ือเฟอเช่ือฟงคําตักเตือนส่ังสอน ๕. การเขาถึงพระรัตนตรัย ๕.๑ การเขาถึงทางศีล

๒๑ -พูดจาถูกตอง เวนวจีทุจรติท้ังปวง -การทํางานถูกตอง เวนการทุจริตท้ังปวง -ประกองอาชีพถูกตอง เวนมิจฉาอาชีวท้ังปวง ๕.๒ การเขาถึงทางสมาธิ -มีความเพียรถูกตองตามปธาน๔ -มีความระลึกถูกตองตามสติปฏฐาน๔ -มีจิตตั้งม่ันถูกตองตามรูปฌาน๔ ๕.๓ การเขาถึงทางปญญา -มีความเห็นถูกตอง เห็นตามอริยสัจจ ๔ -มีความดําริถูกตอง ดําริตามกุศลวิตก ๓ ๖.อานิสงสของการเขาถึงพระรัตนตรัย ๖.๑ ผลระดับตน -ทําใหมีชีวิตอยางสงบสุขไมมีเวรภัย -ทําใหฐานะทางครอบครัวมีความม่ันคง -ไดช่ือวาเปนคนด ีใครๆก็อยากคบหาสมาคม -เปนคนมีคา มีเกียรติ ไมตกเปนทาสอบายมุข ๖.๒ ผลระดับกลาง -บาปหรือความช่ัวไมเผาลนจิตใจ -ปดประตูอบายภูมิได -ยอมเกิดในภพภูมิท่ีด ีมีโอกาสพัฒนาตนเองใหสูงขึ้น ๖.๓ ผลระดับสูง -ทําใหจิตใจ สะอาด สวาง สงบ -ดับกิเลสและกองทุกขท้ังปวงได -เขาถึงพระนิพพาน จิตสงบเย็นไมมีเครื่องเสียบแทง -ตัดเสียซ่ึงวัฏฏะทุกขท้ังปวง. การมีระเบียบวินัย จุดประสงค ๑.เพ่ือใหรูความหมายของคําวา "ระเบียบวินัย" ๒. เพ่ือใหเขาใจถึงความสําคัญของการมีระเบียบวินัย

๒๒ ๓. เพ่ือใหรูขอบขายของระเบียบวินัยท่ีพึงปฏิบัติในการอยูคาย "พุทธบุตร" ๔. เพ่ือใหรูถึงอานิสงสของการมีระเบียบวินัย ๕. เพ่ือใหสมารถนําไปใชในการดําเนินชีวิตประจําวันไดอยางเหมาะสม การมีระเบียบวินัย ๑. ความหมาย คําวา "ระเบียบวินัย" หมายความวา "ความสํารวมกาย วาจา เรียบรอย ซ่ึงเปนเหตุนําไปสูความเปนผูวิเศษ" ๒. ความสําคัญ การมีระเบียบวินัยทําใหหมูคณะมีระเบียบเรียบรอยอยูรวมกันไดอยาง สงบสุข ทําใหความประพฤติของผูท่ีอยูรวมกันเปนไปในทางเดียวกัน ไมรังเกียจกันดวยชาต ิ สกุล เรียบรอยสวยงามเหมือนดอกไมหลากสีท่ีนายชางเก็บมารอยเปนพวกมาลัย และเปนการ แสดงใหเห็นถึงความเจริญม่ันคงกลมเกลียวกาวหนาของชนในชาต ิ ๓. ระเบียบวินัยท่ีพึงปฏิบัติในการอยูคาย "พุทธบุตร" -ไป-กลับ หองประชุมเดินเปนแถว -วางรองเทาเรียบรอยท้ังท่ีหองประชุมและท่ีพัก -วางของในหองนอนอยางมีระเบียบเรียบรอย -ไมพูดคุยสงเสียงดังในหองประชุม -ออกไปรับอาหารเปนแถวตามลําดับ -วางแกวน้ําเปนแถวตรงกันหมดดูสวยงามเวลารับประทานอาหาร -ออกไปลางจานเปนแถวอยางมีระเบียบตามลําดับ -อาบน้ําอยางมีระเบียบ ไมสงเสียงดัง ไมสาดน้ําใสกัน -ใชหองน้ําหองสวมอยางเรียบรอยและรักษาความสะอาด -นอนอยางมีระเบียบ นอนและตื่นตรงเวลา -ไมคุยและสงเสียงรบกวนผูอ่ืนในเวลานอน -แตงกายสุภาพเรียบรอย -ปฏิบัติตามกฏระเบียบและความนิยมของท่ีนั้น ๆ ๔. อานิสงสของการมีระเบียบวินัย -ไดรับความแชมช่ืนมีปติปราโมทย และภูมิใจในตนเอง -ไมถูกตําหนิโทษ หรือถูกลงทัณฑกรรม -เปนผูองอาจกลาหาญในการปรากฏตัวในท่ีชุมนุมชน -จิตใจสงบสุขไมวิตกกังวลถึงความผิดท่ีตัวกระทํา -เปนพ้ืนฐานใหบรรลุคุณธรรมช้ันสูง ความรับผิดชอบ จุดประสงค

๒๓ ๑. เพ่ือใหรูความหมายของคําวา "รับผิดชอบ" ๒. เพ่ือใหรูและตระหนักในรับผิดชอบตอตนเอง ๓. เพ่ือใหรูและตระหนักในรับผิดชอบตอวงศตระกูล ๔. เพ่ือใหรูและตระหนักในรับผิดชอบตอสถาบันการศึกษา ๕. เพ่ือใหรูและตระหนักในรับผิดชอบตอสถาบันสูงสุด ความรับผิดชอบ ๑. ความหมาย คําวา "รับผิดชอบ" หมายถึง ความสํานึกในการทําหนาท่ีของตน โดยไมตองมี ใครคอยบังคับหรือควบคุม ๒. ความรับผิดชอบตอตนเอง ๒.๑ ตั้งใจศึกษาหาความรู ๒.๒ ฝกฝนตนใหมีความสามารถในการทํางาน ๒.๓ ประพฤติตนเปนคนดีมีคุณธรรม ๒.๔ รักษาสุขภาพของตนใหแข็งแรงสมบูรณ ๓. ความรับผิดชอบตอวงศสกุล ๓.๑ คํานึงถึงความรูสึกของพอแม ๓.๒ ชวยเหลือการงานแบงเบาภาระกิจทางบาน ๓.๓ คํานึงถึงรายรับ รายจายของครอบครัว ๓.๔ รักษาเกียรติของวงศสกลุ ๔.ความรับผิดชอบตอสถาบันการศึกษา ๔.๑ ปฏิบัติตามระเบียบของโรงเรียน ๔.๒ ทําตัวเปนตัวอยางท่ีดีแกผูอ่ืน ๔.๓ สรางช่ือเสียงเกียรติคุณใหกับโรงเรียน ๔.๔ รักโรงเรียนเหมือนบานเกิดของตน ๔.๕ รวมกิจกรรมตาง ๆ ของโรงเรียนดวยความเต็มใจ ๔.๖ เคารพครูอาจารยเหมือนพอแมของตน ๕. ความรับผิดชอบตอสถาบันสูงสุด ๕.๑ ความรับผิดชอบตอสถาบันชาต ิ ๕.๑.๑ ศรัทธาการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยเปนประมุข ๕.๑.๒ เคารพกฏหมายบานเมือง ๕.๑.๓ รูจักใชสิทธิและเสรีภาพอยางถูกตอง ๕.๑.๔ เสียภาษีอากรบํารุงรัฐ ๕.๑.๕ ซ่ือสัตยสุจริต

๒๔ ๕.๑.๖ ขยันหม่ันเพียร ประกอบอาชีพสุจริต ๕.๑.๗ ไมตกเปนทาสยาเสพติดและอบายมุขมุกชนิด ๕.๑.๘ รักษาประเพณีและวัฒนธรรมของชาต ิ ๕.๑.๙ รักษาทรัพยากรธรรมชาติของชาต ิ ๕.๑.๑๐เสียสละไมเห็นแกตัว ๕.๒ ความรับผิดชอบตอสถาบันศาสนา ๕.๒.๑ มีศรัทธาม่ันคงในพระรัตนตรัย ๕.๒.๒ เอาใจใสศึกษาพระธรรมวินัยใหเขาใจถูกตอง ๕.๒.๓ ฝกฝนอบรมตนเองใหเครงครัดในศีล สมาธิ ปญญา ๕.๒.๔ รูจักบําเพ็ญบุญ คือ บริจาคทาน รักษาศีล เจริญภาวนา ๕.๒.๕ ประพฤติสุจริตดวยกาย วาจา ใจ ไมตกเปนทาสอบายมุข ๕.๒.๖ ชวยเผยแผคําส่ังสอนของศาสนาแกผูอ่ืน ๕.๒.๗ ชวยปกปองสถาบันศาสนาไมใหใครทําลาย ๕.๒.๘ ชวยบํารุงและพัฒนาศาสนาสถาน ๕.๓ ความรับผิดชอบตอสถาบันมหากษัตริย ๕.๓.๑ ถวายความจงรักภักดีดวยความจริงใจ ๕.๓.๒ ไมกลาววาจาลวงละเมิด ๕.๓.๓ ประพฤติตนเปนพลเมืองดี ๕.๓.๔ รับสนองพระบรมราชโองการ ๕.๓.๕ ปกปองสถาบันไมใหใครลวงละเมิด ๕.๓.๖ ปฏิบัติตามพระบรมราโชวาทโดยเครงครัด ประพฤติวัฒนธรรมของชาวพุทธ จุดประสงค ๑.เพ่ือใหรูความหมายของคําวา"ประเพณี" และ "วัฒนธรรม" ๒.เพ่ือใหรูและช่ืนชอบประเพณีวัฒนธรรมชาวพุทธ ๓.เพ่ือใหรูถึงผลดีของประเพณีวัฒนธรรมของชาวพุทธ ๔.เพ่ือใหนําเอาประเพณีวัฒนธรรมของชาวพุทธ ไปปฏิบัติเปนกิจนิสัยในชีวิตประ จําวันได ความหมาย ๑.คําวา"ประเพณี" หมายถึง ขอกําหนด กิจกรรม แบบอยางท่ีประพฤติปฏิบัติสีบตอ กันมา แบงเปน ๓ คือ จารีตประเพณี ขนบประเพณี ธรรมเนียมประเพณ ี

๒๕ ๒.คําวา "วัฒนธรรม" หมายถึง ลักษณะท่ีแสดงออกช้ีใหเห็นถึงความเจริญกาวหนา พฤติกรรมท่ีแสดงออกเปนไปเพ่ือความเจริญ ความสงบสุขของสังคม ประเพณีวัฒนธรรมของชาวพุทธ ๑. ไหวพระสวดมนต นั่งสมาธิ แผเมตตา กอนนอนทุกคืน ๒. ทําบุญตักบาตรทุกเชา ๓. เขาวัดทําบุญ บริจาคทาน รักษาศีล ฟงธรรม เจริญภาวนาทุกวันพระ ๔. แสดงความเคารพ เอ้ือเฟอ ยําเกรงตอพระสงฆ ๕. รูจักทําบุญท่ีบานตามโอกาสตางๆ ๖. เขารวมกิจกรรมในวันสําคัญทางศาสนา ๗. แสดงความเคารพตอปูชนียสถาน ๘. รวมพัฒนาและบํารุงศาสนาสถาน ๙. มีความกตัญูตอผูมีพระคุณ ๑๐.รูจักบําเพ็ญบุญทักษิณานุประทาน ๑๑.บวชสืบอายุพระพุทธศาสนา ผลดีของประเพณีวัฒนธรรม ๑. ตนเองมีความสุขท่ีไดทําความดีเชนนั้น ๒. บัณฑิตสรรเสริญผูมีวัฒนธรรม ๓. ช่ือเสียงเกียรติคุณฟุงขจรไป ๔. แสดงถึงความกาวหนาของชาต ิ ๕. กอใหเกิดความสามัคคีของคนในชาต ิ ๖. แสดงออกถึงเอกลักษณชองชาติเปนพิเศษ ๗. เปนการเชิดชูเกียรติของชาต ิ ๘. เปนเครื่องขัดเกลาอุปนิสัยใหออนโยน ๙. เปนฐานรองรับคุณธรรมท่ีสูงยิ่งๆขึ้นไป วิธีทําบุญในพระพุทธศาสนา จุดประสงค ๑. เพ่ือใหรูความหมายของคําวา "บุญ" ๒. เพ่ือใหรูและเขาใจวิธีทําบุญในพระพุทธศาสนาท้ัง ๑๐ วิธี ๓. เพ่ือใหนําไปปฏิบัติในการดําเนินชีวิตประจําวันไดอยางเหมาะสม

๒๖ ๔. เพ่ือใหสามารถช้ีชวนผูอ่ืนใหทําบุญไดถูกตองตามวิธีการของพระพุทธศาสนา วิธีทําบุญในพระพุทธศาสนา ๑.ความหมาย คําวา "บุญ" หมายถึง -คุณชาติท่ีชําระจิตใหสะอาดบริสุทธ์ิ -การทําความดีดวย กาย วาจา ใจ -ความสุขกาย สบายใจ ๒.วิธีทําบุญ ในพระพุทธศาสนามีวิธีการทําบุญอยู ๑๐ วิธี คือ.- ๒.๑ ทานมัย บุญสําเร็จดวยการบริจาคทาน ๒.๒ สีลมัย บุญสําเร็จดวยการรักษาศีล ๒.๓ ภาวนามัย บุญสําเร็จดวยการเจริญภาวนา ๒.๔ อปจายนมัย บุญสําเร็จดวยการประพฤติออนนอมถอมตน ๒.๕ เวยยาวัจจมัย บุญสําเร็จดวยการชวยขวนขวายในกิจท่ีชอบ ๒.๖ ปตติทานมัย บุญสําเร็จดวยการใหสวนบุญแกผูอ่ืน ๒.๗ ปตตานุโมทนามัย บุญสําเร็จดวยการอนุโมทนาสวนบุญ ๒.๘ ธัมมัสสวนามัย บุญสําเร็จดวยการฟงธรรม ๒.๙ ธัมมเทสนามัย บุญสําเร็จดวยการแสดงธรรม ๒.๑๐ ทิฏุชุกัมม บุญสําเร็จดวยการทําความเห็นใหตรง ๓.อานิสงสของการทําบุญ ๓.๑ ตนเองมีความปล้ืมปติยินด ีอ่ิมใจ สุขใจ ๓.๒ บัณฑิตใครครวญแลวสรรเสริญ ๓.๓ เกียรติคุณฟุงขจรไป ๓.๔ มีความสุขสงบเย็นในชีวิต ๓.๕ ไมหลงทํากาลกิริยา ๓.๖ เบ้ืองหนาแตตายเพราะกายแตก ยอมเขาถึงสุคติ การเปนบุตรท่ีดีของพอแม จุดประสงค ๑.เพ่ือใหรูความหมายของคําวา "พอแม" และ "บุตรท่ีด"ี ๒.เพ่ือใหรูขอบขาย "หนาท่ีของพอแมท่ีมีตอลูก" ๓.เพ่ือใหรูและเขาใจถึง "คุณธรรม" และ "ความประเสริฐ" ของพอแม ๔.เพ่ือใหรูและเขาใจถึง "ประเภทของบุตร" ๕.เพ่ือใหรู "หนาท่ีของบุตรท่ีดีอันพึงมีตอพอแม" แลวนําไปปฏิบัติในชีวิตจริงได

๒๗ ๖.เพ่ือใหรูถึงอานิสงสท่ีเกิดจากการเปนบุตรท่ีด ี การเปนบุตรท่ีดีของพอแม ๑.ความหมายของคําวา "พอแม" ๑.๑ คําวา พอ หมายความวา ผูคุมครองปองกันอันตรายแกบุตร ๑.๒ คําวา แม หมายความวา ผูยังบุตรใหเจริญยิ่ง ๆ ขึ้นไป ๒.หนาท่ีของพอแมท่ีมีตอลูก ๒.๑ สอนใหลูกเวนจากความช่ัว ๒.๒ แนะนําลูกใหทําความด ี ๒.๓ สงเสริมลูกใหไดรับการศึกษาเลาเรียนศิลปวิทยา ๒.๔ เลือกคูครองท่ีเหมาะสมใหลูก ๒.๕ แบงทรัพยใหในสมัยอันสมควร ๓.คุณธรรมของพอแม ๓.๑ เมตตา ปรารถนาใหลูกมีความเจริญยิ่ง ๆ ขึ้นไป ๓.๒ กรุณา มีความเอ็นดูชวยเหลือลูกใหพนทุกข ๓.๓ มุทิตา ช่ืนชมยินดีเม่ือลูกประสบความสําเร็จในชีวิต ๓.๔ อุเบกขา เฝาดูความเปนอยูและความเปนไปของลูกอยูเสมอ ๔.ความประเสริฐของพอแม ๔.๑ เปนครูคนแรกของลูก ๔.๒ เปนพระพรหมของลูก ๔.๓ เปนพระอรหันตของลูก ๔.๔ เปนผูมีอุปการะมากและแสดงโลกนี้แกบุตร ๕.บุตรมีอยู ๓ ประเภท ๕.๑ อวชาตบุตร คือบุตรท่ีมีคุณธรรมต่ํากวาพอแม ๕.๒ อนุชาตบุตร คือบุตรท่ีมีคุณธรรมเสมอกับพอแม ๕.๓ อภิชาตบุตร คือบุตรท่ีมีคุณธรรมสูงกวาพอแม ๖.ความหมายของบุตรท่ีด ี ๖.๑ บุตรท่ีด ีคือ บุตรท่ีสามารถทําใหพอแมอ่ิมใจ สบายใจ สุขใจ ๗.ขอวัตรปฏิบัติของบุตรท่ีด ี ๗.๑ ยกยองสรรเสริญคุณงามความดีของพอแม ๗.๒ บํารุงพอแมดวยปจจัย ๔ ๗.๓ สรางเกียรติและช่ือเสียงใหวงศสกุล ๗.๔ สืบทอดเจตนารมณของพอแม

๒๘ ๗.๕ ประพฤติตนเปนคนดี ทําตัวใหกาวหนาอยูเสมอ ๗.๖ สงเสริมใหพอแมมีคุณธรรมยิ่ง ๆ ขึ้นไป ๗.๗ เม่ือทานลวงลับไปแลวหม่ันทําบุญอุทิศให ๘.ผลดีอันเกิดจากการเปนบุตรท่ีด ี ๘.๑ ทําใหพอแมสบายใจ สุขใจ ๘.๒ ไดรับการยกยองสรรเสริญจากบัณฑิต ๘.๓ เปนท่ีรักของคนท่ัวไป ๘.๔ ใคร ๆ อยากคบหาสมาคม ๘.๕ เปนผูมีความเจริญสุขในชีวิต การเปนศิษยท่ีดีของครูอาจารย จุดประสงค ๑. เพ่ือใหรูความหมายของคําวา "ครู" และ "ศิษยท่ีด"ี ๒. เพ่ือใหรูขอบขาย "หนาท่ีของครูท่ีมีตอศิษย" ๓. เพ่ือใหรู "หนาท่ีของศิษยท่ีดีท่ีพึงปฏิบัติตอคร"ู ๔. เพ่ือใหรู "ผลเสียท่ีไมสามารถเปนศิษยท่ีดีได" ๕. เพ่ือใหรู "ผลดีอันเกิดจากการเปนศิษยท่ีด"ี การเปนศิษยท่ีดีของครูอาจารย ๑.ความหมายของคําวา "คร"ู ๑.๑ ครู คือ ผูส่ังสอนศิษย ๑.๒ ครู คือ ผูนําศิษยไปสูความเจริญ ๑.๓ ครู คือ ผูท่ีศิษยควรทําความเคารพ ๑.๔ ครู คือ ผูนําทางวิญญาณ ๑.๕ ครู คือ ผูยกระดับวิญญาณใหสูงขึ้น ๑.๖ คร ูคือ ผูเปดประต ู ๑.๗ ครู คือ ผูนําสัตวออกจากวัฎฎะสงสาร ๒.หนาท่ีของครูท่ีมีตอศิษย ๒.๑ แนะนําส่ังสอนด ี ๒.๒ ใหเรียนด ี ๒.๓ บอกศิลปวิทยาใหโดยส้ินเชิงไมปดบังอําพราง ๒.๔ ยกยองใหปรากฏในหมูเพ่ือนฝูง ๒.๕ ทําความปองกันในทิศท้ังหลาย ๓.ความหมายของศิษยท่ีด ี

๒๙ ๓.๑ ศิษยท่ีด ีคือ ศิษยท่ีครูสามารถนําไปสูเปาหมายได ๔.ศิษยท่ีดีพึงปฏิบัติตอครูดังนี ้ ๔.๑ ลุกขึ้นยืนตอนรับ ๔.๒ เขาไปยืนคอยรับใช ๔.๓ เช่ือฟงคําส่ังสอน ๔.๔ อุปฏฐากรับใชใกลชิด ๔.๕ ตั้งใจเรียนศิลปวิทยาโดยเคารพ ๕.โทษท่ีไมสามารถเปนศิษยท่ีดีได ๕.๑ ทําใหเปนคนโงเขลาเบาปญญา ๕.๒ ทําใหครูอาจารยเดือดรอนใจ ๕.๓ ถูกติเตียนจากบัณฑิต ๕.๔ เปนท่ีเกลียดชังของคนท่ัวไป ๕.๕ ใคร ๆ ไมอยากจะคบเปนเพ่ือนดวย ๕.๖ ไมเปนผูเจริญสุขในชีวิต ๖.ผลดีอันเกิดจากการเปนศิษยท่ีด ี ๖.๑ ทําใหเปนคนมีปญญาด ี ๖.๒ ทําใหครูอาจารยสุขใจ สบายใจ ๖.๓ ไดรับยกยองสรรเสริญจากบัณฑิต ๖.๔ เปนท่ีรักของคนท่ัวไป ๖.๕ ใคร ๆ ก็อยากคบหาสมาคมดวย ๖.๖ เปนผูมีความเจริญสุขในชีวิต การเปนเพ่ือนท่ีดีของเพ่ือน จุดประสงค ๑.เพ่ือใหรูความหมายของคําวา "เพ่ือน" กับคําวา "มิตร" และ "เพ่ือนท่ีด"ี ๒.เพ่ือใหรูถึงคุณสมบัติของเพ่ือนท่ีด ี แลวนําไปปฏิบัติในชีวิตจริงได ๓.เพ่ือใหรูถึง "ผลเสียท่ีเกิดจากการไมเปนเพ่ือนท่ีด"ี ๔.เพ่ือใหรู "ผลดีอันเกิดจากการเปนเพ่ือนท่ีด"ี การเปนเพ่ือนท่ีดีของเพ่ือน ๑.ความหมายของเพ่ือน ๑.๑ เพ่ือน คือ ผูรวมธุระ ผูชอบพอรักใครกัน ผูอยูในสภาพหรือลักษณะเดียวกัน เชน เปนเพ่ือนมนุษยดวยกัน

๓๐ ๑.๒ มิตร คือ เพ่ือนรักใครคุนเคยกัน ๒.ความหมายของเพ่ือนท่ีด ี เพ่ือนท่ีดี คือ เพ่ือนท่ีสามารถอยูรวมกันไดอยางสงบสุข ๓.คุณสมบัติของเพ่ือนท่ีด ี ๓.๑ แบงปนลาภท่ีตนหามาไดแกเพ่ือน ๓.๒ เจรจากับเพ่ือนดวยถอยคําท่ีไพเราะออนหวาน ๓.๓ ปองกันเพ่ือนผูประมาทแลว ๓.๔ ปองกันทรัพยของเพ่ือนผูประมาทแลว ๓.๕ เม่ือเพ่ือนมีภัยเปนท่ีพ่ึงพํานักได ๓.๖ เพ่ือนมีธุระชวยออกทรัพยใหเกินกวาท่ีออกปาก ๓.๗ ชวยปกปดความลับของเพ่ือนไมใหแพรงพราย ๓.๘ ไมละท้ิงเพ่ือนในยามวิบัต ิ ๓.๙ ประพฤติตนเสมอตนเสมอปลาย ๓.๑๐รักเพ่ือนดวยความบริสุทธ์ิใจ ๔.โทษของการไมเปนเพ่ือนท่ีด ี ๔.๑ เปนท่ีเกลียดชังของเพ่ือน ๔.๒ เปนคนโดดเดี่ยววาเหว ๔.๓ ไมมีใครชวยเหลือเม่ือมีทุกขมีปญหา ๔.๔ จะถูกประทุษราย ๔.๕ ประสบความสําเร็จหรือเจริญกาวหนาไดยาก ๕.ผลดีอันเกิดจากการเปนเพ่ือนท่ีด ี ๕.๑ เปนท่ีรักใครนับถือของเพ่ือน ๕.๒ มีความสุขอบอุนใจ เพราะใคร ๆ ก็อยากเปนเพ่ือนดวย ๕.๓ มีผูชวยเหลือเม่ือมีทุกขมีปญหา ๕.๔ มีความปลอดภัยในชีวิตไมมากไปดวยเวร ๕.๕ มีความสําเร็จและเจริญกาวหนาไดรวดเร็ว การเปนพลเมืองท่ีดีของประเทศชาติ จุดประสงค ๑.เพ่ือใหรูความหมายของคําวา "พลเมือง"

๓๑ ๒.เพ่ือใหรูและเกิดความตระหนักในหนาท่ีของพลเมืองท่ีด ีแลวนําไปปฏิบัติในชีวิตจริงได ๓.เพ่ือใหรูโทษของการไมเปนพลเมืองท่ีด ี ๔.เพ่ือใหรูและช่ืนชอบผลดีอันเกิดจากการเปนพลเมืองทีด ี การเปนพลเมืองท่ีดีของประเทศชาต ิ ๑.ความหมายของคําวา "พลเมือง" ๑.๑ พลเมือง หมายความวา ประชาชนซ่ึงเปนกําลังอันสําคัญของประเทศชาต ิ ๑.๒ พลเมืองดี หมายความวา ประชาชนท่ีมีคุณสมบัติสามารถดํารงชาติไวได ๒.หนาท่ีของพลเมืองท่ีด ี ๒.๑ มีความรักชาต ิเคารพศาสนา เทิดทูนพระมหากษัตริย ๒.๒ ศรัทธาการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยเปนประมุข ๒.๓ เคารพกฏหมายบานเมือง ๒.๔ เสียภาษีบํารุงรัฐ ๒.๕ ซ่ือสัตยสุจริตตอหนาท่ีการงาน ๒.๖ ขยันหม่ันเพียรประกอบอาชีพสุจริต ๒.๗ ไมตกเปนทาสยาเสพติดและอบายมุขทุกชนิด ๒.๘ พัฒนาตนเองใหสมบูรณและกาวหนาอยูเสมอ ๒.๙ ชวยสราง ปองกัน รักษา สาธารณสมบัติของชาติ ๒.๑๐เสียสละไมเห็นแกตัว เม่ือชาติมีภัยก็สามารถเสียสละชีวิตเพ่ือปกปองชาติได ๓.โทษของการไมเปนพลเมืองท่ีด ี ๓.๑ ถูกเพงโทษ ๓.๒ ถูกประณามวาเปนคนเห็นแกตัว ทําลายชาต ิ ๓.๓ เปนท่ีเกลียดชังของคนท่ัวไป ๓.๔ จะไมมีแผนดินอยู ๓.๕ ไมมีท่ีพ่ึงทางใจ ๓.๖ ไมเปนศูนยรวมใจของชนในชาต ิ ๓.๗ ถวงความเจริญในการพัฒนาประเทศชาต ิ ๔.ผลดีอันเกิดจากการเปนพลเมืองท่ีด ี ๔.๑ มีความเปนอยูปลอดภัย ๔.๒ เปนท่ีนิยมรักใครของคนท่ัวไป ๔.๓ เปนท่ีตองการของสังคม ของชาต ิเพราะเปนคนมีประโยชน ๔.๔ ชวยสงเสริมการพัฒนาประเทศใหกาวหนาไปไดรวดเร็ว ๔.๕ คนในชาติอยูรวมกันดวยความรมเย็นเปนสุข

๓๒ ๔.๖ สามารถดํารงชาติไวได การเปนสาวกท่ีด ี จุดประสงค ๑.เพ่ือใหบอกความหมายและลักษณะการเปนสาวกท่ีดีได ๒.เพ่ือใหบอกผลดีท่ีเกิดจากการเปนสาวกท่ีดีได ๓.เพ่ือใหบอกวิธีการปฏิบัติตนในการเปนสาวกท่ีดีได ๔.เพ่ือใหบอกโทษของการไมสามารถเปนสาวกท่ีดีได การเปนสาวกท่ีด ี ๑.ความหมาย สาวกท่ีดี หมายถึง ผูท่ีสามารถเดินตามทางของพระศาสดา ๒.วิธีปฏิบัติเพ่ือเปนสาวกท่ีด ี ๒.๑ ตั้งใจศึกษาพระธรรมวินัยใหเขาใจถูกตอง และเพียงพอแกสถานะของตน ๒.๒ มีศรัทธาม่ันคงในพระรัตนตรัย ๒.๓ มีศีลบริสุทธ์ิ และไมตกเปนทาสอบายมุข ๒.๔ ไมเช่ือมงคลตื่นขาว คือ เช่ือกรรมไมเช่ือมงคล ๒.๕ ไมแสวงหาเขตบุญนอกพระพุทธศาสนา ๒.๖ ทําบุญแตในพระพุทธศาสนา ๓.ผลดีอันเกิดจากการเปนสาวกท่ีด ี ๓.๑ มีชีวิตท่ีสงบเย็นอยูดวยความถูกตอง ๓.๒ เปนคนมีความม่ันคง เพราะมีท่ีพ่ึงทางใจอันถูกตอง ๓.๓ สามารถแกปญหาของชีวิตท่ีเกิดขึ้นดวยปญญาอันถูกตอง ๓.๔ ผูท่ีเกี่ยวของมีความสุขสงบเย็นไปดวย ๓.๕ เปนผูสามารถไดรับประโยชนสูงสุดท่ีมนุษยควรไดรับ ๓.๖ เปนตัวอยางอันดีแกผูท่ีพบเห็น ใหเกิดความปรารถนาจะทําตาม ๓.๗ เปนการสืบอายุพระพุทธศาสนาใหสถาพร ๓.๘ เปนการสงเสริมความเจริญ และความม่ันคงของชาต ิ ๔.โทษของการไมเปนสาวกท่ีด ี ๔.๑ มีชีวิตความเปนอยูดวยความทุกขเรารอนใจ ๔.๒ เปนคนเปลาประโยชน เพราะขาดท่ีพ่ึงทางใจอันถูกตอง ๔.๓ ไมสามารถแกปญหาของชีวิตท่ีเกิดขึ้นได ๔.๔ ทําใหตนเองขาดประโยชนท่ีพึงไดรับ

๓๓ ๔.๕ ทําใหผูท่ีเกี่ยวของมีความทุกขเรารอนใจไปดวย ๔.๖ เปนการทําลายศาสนาโดยไมรูตัว หรือรูเทาไมถึงการณ ๔.๗ บ่ันทอนความเจริญและความม่ันคงของชาต ิ ปลุกสํานึกหนาเสาธง จุดประสงค ๑.เพ่ือปลุกความสํานึกใหรักชาต ิเคารพศาสนา เทิดทูนพระมหากษัตริย ๒.เพ่ือใหเขาใจความหมายของสีธงชาติ ๓.เพ่ือความสามัคคีของหมูคณะ ๔.เพ่ือฝกใหมีระเบียบวินัย ๕.เพ่ือปลุกสํานึกใหทุกคนพัฒนาตนเองใหเปนพลเมืองท่ีด ี ความสําคัญของกิจกรรมหนาเสาธง กิจกรรมหนาเสาธงเปนกิจกรรมท่ีบรรพบุรุษไดจัดขึ้น เพ่ือปลุกความสํานึกของคนในชาต ิ ใหรักชาต ิ และภูมิใจในเกียรติและศักดิ์ศรีของตน และใหระลึกถึงสถาบันอันสูงสุด อันเปนท่ียึด เหนี่ยวจิตใจของคนในชาต ิคือ สถาบันชาติ สถาบันศาสนา สถาบันพระมหากษัตริย ซ่ึงสถาบันท้ัง ๓ นั้นไดถูกยอมาอยูในผืนธงชาต ิในฐานะเปนสัญญลักษณของชาติไทย โดยใชสี ๓ สี เปนเครื่อง หมาย . ๑.สีแดง หมายถึงสถาบันชาติ ไดรวมเอาความหมายของส่ิงท่ีมีคายิ่งของชาติมาไวดวยกัน โดยยอ ๔ ประการ คือ.- ๑.๑ ทรัพยากรของชาต ิ ไดแกผืนแผนดินท่ีมีรูปเปนขวานทอง,- ทรัพยากรท้ัง หมดท่ีอยูในแผนดินนี ้ ท่ีเราเคยพูดกันวา "ในน้ํามีปลา ในนามีขาว ใน อาวมีปโตเล่ียม" ฯลฯ ๑.๒ ประเพณีวัฒนธรรมของชาติท้ังหมด เชน.- ก. วัฒนธรรมทางคติธรรม ข. วัฒนธรรมทางเนติธรรม ค. วัฒนธรรมทางวัตถุธรรม ง. วัฒนธรรมทางสหธรรม ๑.๓ บุคคลในชาติ ไดแกคนไทยทุกคน ท้ังท่ีเปนเช้ือชาติไทยและสัญชาติไทย ท่ี ดําเนินชีวิตอยูภายใต กฏหมาย ประเพณี วัฒนธรรมอันเดียวกัน. ๑.๔ อํานาจอธิปไตยของชาต ิคือ.- ก.อํานาจนิติบัญญัต ิ ข.อํานาจบริหาร

๓๔ ค.อํานาจตุลาการ ๒.สีขาว หมายถึงสถาบันศาสนา อันเปนคําส่ังสอนท่ีใหชนในชาติยึดถือปฏิบัติตามเพ่ือความ เปนอยูเย็นเปนสุขรวมกัน สีขาวในผืนธงชาติไทยนั้น บรรพบุรุษมุงเนนใหเปน "พระพุทธศาสนา" เพียงศาสนาเดียววา " เปนศาสนาประจําชาต"ิ พึงเห็นจากบทพระราชนิพนธ ของพระบาทสม เด็จพระมุงกุฏเกลาเจาอยูหัว พระองคผูทรงคิดรูปแบบธงไตรรงค และทรงใหความหมายแหงสี ท้ัง ๓ ในผืนธงไววา.- ขอพร่ํารําพันบรรยาย ความคิดเครื่องหมาย แหงสีท้ังสามงามถนัด ขาวคือบริสุทธ์ิศรีสวัสดิ์ หมายพระไตรรัตน และธรรมะคุมจิตไทย แดงคือโลหิตเราไซร ซ่ึงยอมสละได เพ่ือรักษาชาติศาสนา น้ําเงินคือสีโสภา อันจอมประชา ธ โปรดเปนของสวนองค จัดริ้วเขาเปนไตรรงค จึงเปนสีธง ท่ีรักแหงเราชาวไทย ทหารอวตารนําไป ยงยุทธวิชัย วิชิตก็ชูเกียรติสยามฯ อนึ่งจารึกในศาลพระเจาตากสินมหาราช วัดอรุณราชวราราม ก็มีขอความบอกไวอ ยางชัดเจนวา บรรพบุรุษของเราทรงมุงหวังใหประชาชนคนไทยมีพระพุทธศาสนา เปนศาสนาประ จําชาติในจารึกนั้นมีความวา.- อันตัวพอช่ือวาพระยาตาก ทนทุกขยากกูชาติพระศาสนา ถวายแผนดินใหเปนพุทธบูชา แดพระศาสนาสมณะพระพุทธโคดม ใหยืนยงคงถวนหาพันป สมณพราหมณชีปฏิบัติใหพอสม เจริญสมถะวิปสสนาพอช่ืนชม ถวายบังคมรอยบาทพระศาสดา คิดถึงพอพออยูคูกับเจา ชาติของเราคงอยูคูพระศาสนา พุทธศาสนาอยูยงคูองคกษัตรา พระศาสดาฝากไวใหคูกัน ฯ ๓.สีน้ําเงิน หมายถึงสถาบันมหากษัตริย อันเปนจุดรวมแหงดวงใจของคนไทย ในฐานะผูนํา สูงสุดของชนเผาไทยและชาติไทย หรือท่ีเราชาวไทยนิยมเรียกวา "พระประมุขของชาต ิ" คําวา "มหากษัตริย" แปลได ๓ ความหมาย ดังนี.้- ก.ยอดนักรบ ฉะนั้นพระมหากษัตริยไทยจึงทรงดํารงตําแหนง"จอมทัพไทย"

๓๕ ข.ผูเปนใหญแหงนา พระองคทรงมีพระราชอํานาจเต็มบริบูรณในผืนแผนดินนี ้เราจึง เรียกพระองควา "พระเจาแผนดิน" ค.ผูเปนท่ีตั้งแหงความยินดีของปวงชน ความหมายนี้มาจากคําวา "ราชา" ซ่ึงแปลวา อยางเต็มความหมายวา"ผูประกอบกรณียกิจอันเปนท่ีรักท่ีช่ืนชมยินดีของปวงชน" พลเมืองท่ีดีพึงปฏิบัติตอสถาบันท้ัง ๓ ดังตอไปนี.้- รักราชจงจิตนอม ภักด ีทานนา รักชาติกอปรกรณ ี แนวไว รักศาสนกอปรบุญตร ี สุจริต ท่ัวเทอญ รักศักดิ์จงจิตให โลกซองสรรเสริญฯ (ร.๖) -----------๐๐๐----------- ศีลหาคือมนุษยธรรม วัตถุประสงค ๑.เพ่ือใหเขาใจความหมายของคําวา "ศีล" ๒.เพ่ือใหสามารถกลาวศีลหาไดท้ังภาษาบาลีและภาษาไทย ๓.เพ่ือใหเขาใจองคประกอบของศีลหา ๔.เพ่ือใหรูจักอานิสงสของศีลหา ๕.เพ่ือใหสามารถนําศีลหามาปฏิบัติในชีวิตประจําวันได ๑.ความหมายของคําวา "ศีล " ๑.๑ คําวา "ศีล" แปลวา ปกติ อธิบายวา "การสํารวมกาย วาจา เรียบรอย ไมกระทํากายทุจริต ไมพูดถอยคําทุจริต ประกอบอาชีพสุจริต กอใหเกิด ความสุข สงบเย็น ท้ังสวนตนและสวนรวม" ๒.ศีลหาขอท่ีหนึ่ง ๒.๑ คําสมาทาน วาดังนี้.- ปาณาติปาตา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ ขาพเจาขอสมาทานสิกขาบท เจตนางดเวนจากการฆาสัตว ๒.๒ องคประกอบของศีลขอท่ีหนึ่ง มี ๕ คือ.- ก. สัตวนั้นมีชีวิตอยู ข. รูอยูวาสัตวนั้นมีชีวิต ค. มีจิตคิดจะฆา ง. พยายามฆา จ. สัตวนั้นถึงแกความตาย

๓๖ ๒.๓ อานิสงสของศีลขอท่ีหนึ่ง มี ๗ ประการ คือ.- ก. มีรางกายสมสวน ไมพิการ ข. เปนคนแกลวกลา ประเปรียว วองไว มีกําลังมาก ค. ผิวพรรณเปลงปล่ังสดใส ไมเศราหมอง ง. เปนคนออนโยน มีวาจาไพเราะ เปนเสนหแกคนท้ังหลาย จ. ชีวิตไมมีศัตร ูไมถูกฆาตาย ช. เปนผูมีอาพาธนอย ฉ. เปนผูมีอายุยืน ๓.ศีลหาขอท่ีสอง ๓.๑ คําสมาทาน วาดังนี้.- อะทินนาทานา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ ขาพเจาขอสมาทานสิกขาบท เจตนางดเวนจากการถือเอาส่ิงของท่ีเจา ของมิไดให ๓.๒ องคประกอบของศีลหาขอท่ีสอง มี ๕ หา คือ.- ก. ของนั้นมีเจาของหวงแหน ข. รูอยูวาเปนของมีเจาของหวงแหน ค. มีจิตคิดจะลักของนั้น ง. พยายามลักของนั้น จ. ลักของนั้นสําเร็จ ๓.๓ อานิสงสของศีลขอท่ีสอง มี ๗ ประการ คือ.- ก. ยอมมีทรัพยสมบัติมาก ข. แสวงหาทรัพยโดยชอบธรรมไดโดยงาย ค. โภคทรัพยท่ีไดแลวยอมยั่งยืนถาวร ง. สมบัติไมฉิบหายเพราะโจรภัย อัคคีภัย อุทกภัย เปนตน จ. ยอมไดอริยทรัพย ช. ยอมไมไดยินและไมรูจักคําวา "ไมมี " ฉ. อยูท่ีไหนยอมเปนสุข เพราะไมมีใครเบียดเบียน ๔.ศีลขอท่ีสาม ๔.๑ คําสมาทาน วาดังนี้.- กาเมสุ มิจฉาจารา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ ขาพเจาขอสมาทานสิกขาบท เจตนางดเวนจากการประพฤติผิดในกาม ๔.๒ องคประกอบของศีลขอท่ีสาม มี ๔ คือ.-

๓๗ ก. หญิงหรือชายท่ีเปนบุคคลตองหาม(๒๐จําพวก) ข. มีความตั้งใจจะเสพ ค. กระทําความพยายามในการเสพ ง. พอใจกระทํามรรคใหถึงกัน ๔.๓ อานิสงสของศีลขอสาม มี ๗ ประการ คือ.- ก. ไมมีศัตรูเบียดเบียน ข. เปนท่ีรักของคนท้ังหลาย ค. มีทรัพยสมบัติบริบูรณ ง. ไมตองเกิดเปนหญิงหรือกระเทย จ. เปนผูมีสงา มีอํานาจมาก ช. เปนผูมีอินทรีย ๕ บริบูรณ ฉ. เปนผูมีความสุข ไมตองทํางานหนัก ๕.ศีลขอท่ีส่ี ๕.๑ คําสมาทาน วาดังนี้.- มุสาวาทา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ ขาพเจาขอสมาทานสิกขาบท เจตนางดเวนจากการพูดปด ๕.๒ องคประกอบของศีลขอท่ีส่ี มี ๔ ประการ คือ.- ก. เรื่องไมเปนความจริง ข. มีความตั้งใจจะพูดใหผิด ค. มีความพยายามท่ีจะพูดใหผิด ง. คนอ่ืนรูเนือ้ความท่ีพูดนั้น ๕.๓ อานิสงสของศีลขอท่ีส่ี มี ๗ ประการ คือ.- ก. มีอินทรียผองใส ข. มีวาจาไพเราะ มีไรฟนสมํ่าเสมอเปนระเบียบด ี ค. มีรางกายสมสวนบริบูรณ ผิวพรรณเปลงปล่ัง ง. มีกล่ินปากหอมเหมือนกล่ินดอกบัว จ. มีวาจาศักดิ์สิทธ์ิ เปนท่ีเช่ือถือของคนท่ัวไป ช. พูดจาไมติดอาง ไมเปนใบ ฉ. ริมฝปากสวยงามแดงระเรื่อ ๖.ศีลหาขอท่ีหา ๖.๑ คําสมาทาน วาดังนี้.- สุรา เมระยะ มัชชะ ปะมาทัฏฐานา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ

๓๘ ขาพเจาขอสมาทานสิกขาบท เจตนางดเวนจากการดื่มน้ําเมา คือ สุราและ เมรัย อันเปนท่ีตั้งของความประมาท ๖.๒ องคประกอบของศีลขอท่ีหา มี ๔ ประการคือ.- ก. น้ําท่ีดื่มนั้นเปนน้ําเมา ข. จิตคิดจะดื่มน้ําเมานั้น ค. พยายามดื่มน้ําเมานั้น ง. น้ําเมานั้นลวงลําคอลงไป ๖.๓ อานิสงสของศีลขอท่ีหา มี ๖ ประการ คือ.- ก. รูกิจการในอดีต ปจจุบัน และอนาคต ไดรวดเร็ว ข. มีสติตั้งม่ันทุกเม่ือ ค. มีความรูมาก มีปญญามาก ง. ไมบา ไมใบ ไมมัวเมาหลงไหล จ. มีวาจาไพเราะ มีน้ําคําเปนท่ีนาเช่ือถือ ช. มีความซ่ือสัตยสุจริตดวยกาย วาจา ใจ -------------๐๐๐-------------- � � ภาคกิจกรรม ฝกซอมเตรียมพิธีเปดการอบรม การเขาหองประชุม -จัดรวมเด็กท่ีสนามตามกลุมท่ีจัดไว -จัดเด็กใหยืนตามลําดับไหล ใหคนต่ําท่ีสุดยืนหัวแถว -ปลอยเด็กใหเดินแถว ทีละแถวไปเขาหองประชุม -ถึงหองประชุมเขายืนประจําท่ีของตัวเอง -ส่ังใหเด็กจัดแถว ใหคนหนาสุดยืนเปนแบบ คนอ่ืน ๆ ยกมือขวายื่นมาขางหนา แลวถอยหลังไปจนปลายนิ้วมือหางจากแผนหลังของคนท่ียืนอยูขางหนาประ มาณสองคืบ -ส่ังเด็กใหขวาหัน เม่ือขวาหันแลวใหแถวท่ีอยูหนาสุดยืนเปนแบบ แถวอ่ืน ๆ จัดตัวเองใหยืนจมูกตรงคอคนหนา -ส่ังเด็กใหซายหัน ใหทุกคนยืนใหจมูกตรงคอคนหนา

๓๙ -เม่ือพระอาจารยส่ังใหนั่ง ใหนักเรียนประนมไหว แลวกลาวคําวา "ขอบ คุณครับ(คะ)พระอาจารย" -วิธีนั่งใหหยอนเขาซายลงกอน แลวตามดวยเขาขวา -นั่งลงแลวคุกเขา ผูชายนั่งทาเทพบุตร ผูหญิงนั่งทาเทพธิดา -แลวกราบพระรัตนตรัย ๓ ครั้ง แลวจึงนั่งพับเพียบ ดวยการตวัดปลายเทา ลงมาทางดานหลัง วิธียืน-นั่ง-เปล่ียนทานั่ง ๐ ถาเรานั่งพับเพียบอยู แตตองการจะยืน ตองปฏิบัติดังนี ้นั่งคุกเขา,ยกเขา ขางขวาตั้งตรงขึ้น(คลายนักกรีฑาเตรียมวิ่ง)แลวยืนขึ้น(พึงสังเกตวา ถาจะยืน ยกเขาขวาขึ้นกอน ถาจะนั่งหยอนเขาซายลงกอน) ๐ เม่ือนั่งพับเพียบนาน ๆ รูสึกเม่ือยหรือปวด ใหเปล่ียนทานั่งดังนี้ นั่งคุกเขา ขึ้น แลวตวัดปลายเทาเปล่ียนไปอีกขางหนึ่งทางดานหลัง วิธีกราบ -กราบพระรัตนตรัย ใหกราบแบบเบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง -กราบพอแม,ครูอาจารย นั่งพับเพียบ ยื่นมือออกไปขางหนา ไมตองแบมือ กราบเอาหนาผากวางลงบนสันกระพุมมือ ๑ ครั้ง กราบทานประธาน -พระอาจารยแตงตั้งหัวหนานักเรียน ๑ คน ใหทําหนาท่ีส่ังนักเรียน -เม่ือประธานนั่งเรียบรอยแลว หัวหนานักเรียนส่ังวา "นักเรียนทําความ เคารพทานประธาน"นักเรียนท้ังหมดกราบ ๑ ครั้ง แลวลุกขึ้นนั่งตัวตรง ประ นมมือไหวพรอมกับกลาวคําวา "สวัสดีครับ(คะ)ทานประธาน" -พิธีกรเชิญประธานจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย -พอประธานลุกขึ้นเดินไปจุดธูปเทียน นักเรียนนั่งคุกเขาขึ้น พระวิทยากร,คร ู อาจารย,แขกผูมีเกียรต ิท่ีนั่งเกาอ้ีท้ังหมดยืน -ประธานจุดเทียนเลมท่ี ๑ ทุกคนประนมมือ -ประธานทําหนาท่ีบนเวทีเสร็จแลวลงมายืนหันหนาไปทางโตะหมู -พระอาจารยนํากลาวบูชาพระรัตนตรัย ทุกคนวาตาม -ประธานยืนท่ีสแตนรับฟงคํากลาวรายงาน -นักเรียนนั่งพับเพียบ และทุกคนนั่ง ณ ท่ีของตน -ประธานปราศรัยเสร็จนักเรียนรับวา "สาธุ" (ไมปรบมือ)

๔๐ -หัวหนานักเรียนส่ังวา "นักเรียนทําความเคารพและขอบคุณทานประธาน" นัก เรียนท้ังหมดกราบ ๑ ครั้ง นั่งตัวตรงแลวกลาววา "ขอบคุณครบั(คะ) ทานประธาน" เสร็จพิธีฝกซอม หมายเหตุ วิธีกราบประธานและคําพูดของนักเรียน ท่ีแนะนํามานี ้ใชสําหรับ ประธานท่ีเปนฆราวาส ถาประธานเปนพระ ใหนักเรียนกราบ เบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง และกลาววา "สวัสดีครับ(คะ)พระอาจารย) � � (ภาพพิธีเปดการอบรม) พิธีเปดการอบรม -ประธานจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย(เปดเพลงพระรัตนตรัย) -ประธานจุดเทียนเลมท่ีอยูขวามือของพระพุทธรูปกอน -จุดธูป ๓ ดอกแลวปกเปนแถวเรียงหนากระดาน -กราบพระรัตนตรัย ๓ ครั้ง ยืนขึ้นแลวถอยหลัง ๑ กาว ทําความ เคารพธงชาต ิ๑ ครั้ง ทําความเคารพพระบรมฉายาลักษณ ๑ ครั้ง -ประธานลงจากเวที มายืนใกลสแตน ประนมมือหันหนาไปทางโตะหมูบูชา -พระอาจารยกลาวนําบูชาพระรัตนตรัย ทุกคนวาตาม เสร็จแลว -ประธานยืนท่ีสแตน ฟงคํากลาวรายงาน -ผูรับผิดชอบโครงการกลาวรายงาน -ประธานกลาวปราศรัย และเปดการอบรม จบแลว -นักเรียนกลาว "สาธุ" นักเรียนกราบและขอบคุณประธาน เสร็จพิธี คํากลาวบูชาพระรัตนตรัย ขอนอบนอมแดพระผูมีพระภาคเจา ผูทรงไวซ่ึงพระปญญาคุณ ผูทรงไวซ่ึงพระ บริสุทธิคุณ ทรงเปนท่ีพ่ึงของสรรพสัตวท้ังหลาย พวกเราท้ังหลายขอนอมกาย วาจา ใจ บูชา พระผูมีพระภาคเจาพระองคนั้น ดวยเครื่องสักการะเหลานี้ วาตาม.- อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา, พุทฺธํ ภควนฺต ํ อภิวาเทมิ, ขอนอบนอมแดพระธรรม คําส่ังสอนของพระผูมีพระภาคเจา ซ่ึงเปน ทางปฏิบัติอันจะนําผูปฏิบัติออกจากทุกขท้ังปวง และคุมครองรักษาผูปฏิบัติไมใหตกไปสูท่ีช่ัว

๔๑ เราท้ังหลายขอนอมกาย วาจา ใจ บูชาพระธรรมนั้นดวยเครื่องสักการะเหลานี ้ วาตาม.- สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม, ธมฺมํ นมสฺสามิ, ขอนอบนอมแดพระอริยสงฆ สาวกของพระผูมีพระภาคเจา ซ่ึงเปนผูปฏิบัติด ี เปนผูปฏิบัติตรง เปนผูปฏิบัติธรรมเพ่ือออกจากทุกขท้ังปวง เปนเนื้อนาบุญของโลกไมมี นาบุญอ่ืนยิ่งกวา ท้ังยังไดสืบอายุพระพุทธศาสนามาจนถึงปจจุบัน เราท้ังหลายขอนอมกาย วาจา ใจ บูชาพระสงฆหมูนั้นดวยเครื่องสักการะเหลานี้ วาตาม.- สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ, สงฺฆํ นมามิ, (ภาพพิธีมอบตัวเปนศิษย) พิธีมอบตัวเปนศิษย เตรียมสถานท่ี -จัดเกาอ้ีเทาจํานวนพระอาจารยและครูอาจารย ตั้งเปนแถวตรงหนานัก เรียนซ่ึงนักเรียบรอยอยูแลว ในหองประชุม(สําหรับครูใชเส่ือปูก็ดีเหมือนกัน" เตรียมบุคคล -เตรียมเด็กนํากลาวมอบตัวเปนศิษย ๑ คน -เตรียมเด็กอานกลอน "คําม่ันสัญญา" ๑-๒ คน เตรียมอุปกรณ -เตรียมดอกไมใสพานเทาจํานวนกลุมนักเรียนท่ีแบงไว ใหตัวแทนกลุมเปนผู มอบใหพระอาจารย และครูอาจารย ขั้นตอนพิธีมอบตัวเปนศิษย -คณะพระอาจารยและครูอาจารยนั่งเกาอ้ี -นักเรียนกราบ ๓ ครั้ง -พระอาจารยกลาวถึงความสัมพันธระหวางครูกับศิษย -ตัวแทนนักเรียนนํากลาวมอบตัวเปนศิษย -ตัวแทนนักเรียนอานกลอน "คําม่ันสัญญา" -นักเรียนนั่งตัวตรงหลับตาระลึกถึงพระคุณของคร(ูเปดเพลงพระคุณท่ีสาม) -ตัวแทนกลุมนักเรียนมอบดอกไมแดพระอาจารยและครูอาจารย -นักเรียนท้ังหมดกราบแลวหมอบอยู -คณะพระอาจารยสวดชัยมงคลคาถา

๔๒ -นักเรียนกราบ ๓ ครั้ง เสร็จพิธี คํากลาวมอบตัวเปนศิษย คณะพระอาจารย และครูอาจารย ท่ีเคารพ ขาพเจาท้ังหลาย มีความตระ หนักดีวาชีวิตนี้สามารถพัฒนาได พวกขาพเจาท้ังหลาย จึงพยายามเปนอยางยิ่ง ในการขวน ขวายเพ่ือพัฒนาตนเอง ยกระดับชีวิตตนเองใหสูงขึ้น เหมือนดอกบัวท่ีเกิดในโคลนตม แตขึ้น มาบานอยูเหนือน้ํา โดยไมเปอนโคลนและเปยกน้ํา มีแตความบริสุทธ์ิ จึงคูควรเปนดอกไมบู ชาพระพุทธเจา แมพวกขาพเจาท้ังหลาย ก็พยายามพัฒนาตนใหเปนเชนนั้น คณะพระอาจารย และครูอาจารยท่ีเคารพ แตการพัฒนาตนเอง และยกระ ดับชีวิตตนเองใหสูงขึ้นนั้น นับเปนภาระท่ีหนักมากของชีวิต ลําพังสติปญญาของพวกขาพเจาเอง ซ่ึงมีอยูขณะนี ้ยอมยากเหลือเกิน ท่ีจะพัฒนาตนเองใหประสบความสําเร็จ ในระดับสูงได จึง ตองอาศัยความเมตตากรุณา จากคณะพระอาจารย และครูอาจารย ชวยแนะนําพร่ําสอน อีกสวนหนึ่งและนับวาเปนสวนสําคัญมากทีเดียว คุณครูอาจารยท่ีเคารพ......ขาพเจาท้ังหลาย เขาใจถึงความรัก ความหวง ใยและความปรารถนาด ี ของครูอาจารยดวยดีเสมอมา และเม่ือทราบวา คณะครูอาจารย มีความประสงค จะใหขาพเจาท้ังหลาย เขารวมปฏิบัติธรรม ตามโครงการอบรมคุณธรรม "คายพุทธบุตร" เพ่ือพัฒนาคุณภาพชีวิตดวยแลว ขาพเจาท้ังหลาย ยิ่งมีความซาบซ้ึงในพระ คุณของทานมากยิ่งขึ้น ทานมิใชพอก็เหมือนพอ....มิใชแมก็เหมือนแม ท่ีมีแตความหวังด ี ตอพวกขาพเจาอยูเสมอ ดวยความสํานึกในพระคุณอันยิ่งใหญนี ้ ขาพเจาท้ังหลายจึงขอนอม กายและใจ มอบใหแดพระอาจารย และครูอาจารย เพ่ือเปนศิษยท่ีดีของทานท้ังหลาย อันจะนํามาซ่ึง ความสุขความเจริญ ของขาพเจาท้ังหลายสืบไป. ขอใหเพ่ือนนักเรียนท้ังหลาย วาตามขาพเจา ดังนี้.- "ขาแตพระอาจารย และครูอาจารย ผูเจริญ, ขาพเจาท้ังหลาย, ขอมอบ กายและใจ, เปนศิษยท่ีของพระอาจารย, และครูอาจารย, ขาพเจาท้ังหลาย, จะตั้งใจศึก ษา, เช่ือฟงคําส่ังสอน" และปฏิบัติตาม, ดวยความเคารพทุกประการ, ดวยสัจจะวาจานี,้ ขอใหขาพเจาท้ังหลาย, จงมีแตความสุข, ความเจริญ, ตลอดกาลนานเทอญฯ" คําม่ัน-สัญญา

๔๓ ขอตั้งจิตปณิธานอยางหาญกลา ดวงจิตขาฯจะคงม่ันไมหวั่นไหว จะนับถือสักการะพระรัตนตรัย ท้ังกายใจแนวแนไมแปรปรวน จะปฏิบัติตามหลักธรรมคําส่ังสอน เพ่ือยึดเหนี่ยวรั้งดวงใจไมผันผวน แมจะมีผูใดมุงใฝชวน จะไมดวนเปล่ียนใจไปศรัทธา จะแนวแนซ่ือตรงองคพุทธะ ดวยสัจจะยึดม่ันพระศาสนา จะทําทานรักษาศีลภาวนา ขอสัญญาถือไตรรัตนเปนฉัตรชัย มาเขาคายคุณธรรมนอมนําจิต ส่ิงใดผิดพรอมปรับปรุงและแกไข เพ่ือเล่ือนช้ันตัวเองสูงขึ้นไป ยกตนใหสูงคากวาคํา"คน" ตอไปนี้มีช่ือวา "พุทธบุตร" ไมยั้งหยุดตั้งใจใฝฝกฝน จะรักเกียรติและศักดิ์ศรีความดีตน เพ่ือทุกคนเอาอยางในทางด ี จักเดินตามรอยบาทองคพระพุทธ "พุทธบุตร"ยอมตระหนักซ่ึงศักดิ์ศร ี ไมกระทําส่ิงต่ําทรามความอัปปรีย จักทําดีดวย กาย วาจา ใจ จักชวยเหลือผูอ่ืนใหพนทุกข เปนความสุขของชีวิตจิตแจมใส ทําความดีโดยไมหวังผลจากใคร แตทําเพ่ือยกจิตใจใหถึงธรรม สุดทายนี้ลูกขอย้ําในคําม่ัน ตามปณิธานอยางม่ันใจไมถลํา แมมีทุกขปางตายไมท้ิงธรรม รักษาความเปน "พุทธบุตร" สุดชีพเอย.

๔๔ กติกาสัญญาใจ คําปณิธาน กติกา กติกาในการอยูคายพุทธบุตรนั้น เราไมเนนระเบียบเปนขอ ๆ เหมือนท่ัวไป แตอาศัยการแนะนําพร่ําสอน ใหเด็กมีความสํานึกวา อะไรควรทํา อะไรไมควรทํา และสา มารถบังคับตนเองได โดยสอนเนนการประพฤติทาง กาย วาจา ใจ ดังตอไปนี.้- ก. การประพฤติทางกาย -ยืนเรียบรอย -เดินเรียบรอย -นั่งเรียบรอย -นอนเรียบรอย -รับประทานอาหารเรียบรอย -ไมถือเอาส่ิงของ ของผูอ่ืนดวยเจตนาลักขโมย -ไมทําลายของรักของผูอ่ืน -ไมลวงละเมิดสิทธิเสรีภาพของผูอ่ืน -ไมทํารายรางกายผูอ่ืน -ไมเสพของมึนเมาทุกชนิด -เดินผานพระอาจารยหรือครูอาจารยใหยกมือไหวทุกครั้ง -ไมออกไปนอกเขตบริเวณคาย -ไมซ้ืออาหารมารับประทานนอกเวลา ข. การประพฤติทางวาจา -ไมพูดเท็จ พูดแตคําจริง -ไมพูดคําหยาบ พูดแตคําไพเราะออนหวาน พูดมีหางเสียง -ไมพูดยุยงใหแตกแยก พูดแตถอยคําท่ีใหเกิดความสามัคค ี -ไมพูดเพอเจอไรสาระ พูดแตส่ิงท่ีเปนประโยชน เปนสุภาษิต -พูดดวยเมตตาจิต ปรารถนาใหผูอ่ืนไดปญญา มีความสุข -พูดกับพระอาจารย ตองประนมมือไหวทุกครั้ง ค.การประพฤติทางใจ -มีน้ําใจเอ้ือเฟอ ปรารถนาใหผูอ่ืนมีความสุข -เม่ือเห็นผูอ่ืนมีความทุกข มีน้ําใจเอ็นดูคิดชวยเหลือใหพนทุกข -เม่ือเห็นผูอ่ืนไดรับความสุข ก็พลอยยินดีดวย ไมริษยา หรือคิดทําลาย -มีน้ําใจเสียสละไมเห็นแกตัว โดยถือคติวา "เม่ือถึงคราวตองเสียสละเรา

๔๕ ออกหนา เม่ือมีผลประโยชนเขามา เราอยูหลัง" -รูจักใหอภัย ไมถือโทษโกรธแคน ไมพยาบาทจองเวรกับผูใด ปลอยวางได ไมถือม่ันดวยกิเลส ไมตอความยาวสาวความยืด สรุปความวา "พุทธบุตรตองมีกายออนนอม วาจาออนหวาน จิตใจออนโยน" สัญญาใจ สัญญาใจ หมายถึง คติเตือนใจ ท่ีผูอยูคายพุทธบุตร ไดใหคําม่ันสัญญาไว กับตัวเอง เปนสัญญาของสัตบุรุษ ท่ีมีความตั้งใจม่ันในการปองกันตนเอง ไมใหตกลงไปใน หลมแหงความช่ัวรายต่ําทราม พระอาจารยเปนผูกลาวนํา ใหนักเรียนวาตาม ๓ ครั้ง ดังนี.้- น อนริยํ กริสฺสามิ เราจักไมกระทําส่ิงท่ีต่ําทราม คําปฏิญาณ คําปฏิญาณ หมายถึง ความตั้งใจหนักแนน ในการท่ีจะดํารงตนมิให ผิดพลาด ในการดําเนินชีวิต และในหนาท่ีการงาน ไมตกอยูภายใตอํานาจความคิดฝายต่ํา จึงกลาวปฏิญาณตน ตอหนาส่ิงหรือบุคคลท่ีตนเคารพนับถือ เพ่ือผูท่ีอยูรวมในท่ีนั้น ไดรับ ทราบถึงความตัง้ใจจริงของพวกเราชาวพุทธบุตร พระอาจารยนํากลาว ๓ ครั้ง ดังนี.้- "พุทธบุตร" จักไมกระทําส่ิงท่ีต่ําทราม "พุทธบุตร" จักกระทําแตส่ิงท่ีดีงาม "พุทธบุตร" จักชวยเหลือผูอ่ืนใหพนทุกข นี้คือ ความสุขของพวกเรา "ชาวพุทธบุตร" กลาวคําปฏิญาณเสร็จแลว พระอาจารยกวาจูงใจใหพุทธบุตรเห็นชัดใน การกระทําของตนเองวา ใครทําดียอมไดรับผลด ี ใครทําช่ัวยอมไดรับผลช่ัว และใหพุทธ บุตรนั่งหลับตาทําจติใหสงบทบทวนความเปนไปของชีวิต(เปดเพลงทําดีไดด)ีจบเพลงก็เสร็จพิธี. (ภาพการรับประทานอาหาร) การรับประทานอาหาร -ใหนักเรียนนําอุปกรณ เชน จาน, ชอน, แกวน้ํา ฯลฯ มาเรียบรอย -ใหนักเรียนวางอุปกรณไวทางขวามือ ใหเปนแถวตรงกัน ดูสวยงาม -ใหนักเรียนกราบพระพรอมกัน ๓ ครั้ง

๔๖ -ใหนักเรียนทองพุทธศาสนสุภาษิต คํากลอน เตรียมความพรอม -ใหนักเรียนออกรับอาหารเปนแถวอยางมีระเบียบ -ใหนักเรียนกลุมท่ีไมไดออกรับอาหาร ทองสุภาษิต หรือนั่งสมาธิแลวแตกรณ ี -นักเรียนรับอาหารมาแลววางไวทางขวามือเปนแถวตรงกัน -ตัวแทนกลุม ท่ีมีน้ําใจเอ้ือเฟอเอาน้ําใสเหยือกเสริฟใหเพ่ือน (ครูท่ีปรึกษาก ็ ชวยเสริฟได) -นักเรียนกลาวคําพิจารณาอาหารพรอมกัน(ใชคําปลุกสํานึกกอนรับประทานอาหาร) -พระอาจารยเตือนสติใหระลึกถึงกติกาในการรับประทานอาหาร คือไมมี เสียงดัง ไมหก ไมเหลือ -นักเรียนรับประทานพรอมกันอยางสงบ มีระเบียบเรียบรอย -พระอาจารยพูดธรรมะหรือประโยชนของอาหาร เปนการใหอาหารใจไปดวย -ใครรับประทานอาหารเสร็จกอนใหนั่งตัวตรงหลับตาทําสมาธิ -รับประทานอาหารเสร็จแลวกลาวคําขอบคุณผูมีอุปการะพรอมกัน -พระอาจารยปลอยใหไปลางจานทีละกลุมอยางมีระเบียบ (ภาพ) เขาแถวรับอาหาร พระอาจารยมีน้ําใจตักให (ภาพ) � � รับอาหารตามลําดับอยางมีระเบียบ ปลุกสํานึกกอนรับประทานอาหาร ในการอยูคายคุณธรรมนั้น เราฝกใหเด็กรับประทานอาหารอยางมีระเบียบ เรียบรอย สวยงาม พระอาจารยจึงจัดเด็กออกไปรับอาหารทีละกลุมอยางมีระเบียบและเม่ือ กลับมานั่งท่ีเดิมหมดทุกคนแลว กอนจะรับประทานอาหาร พรอาจารยจะกลาวนําใหวาตาม ดังนี:้- "ขาวทุกจาน อาหารทุกอยาง อยากินท้ิงขวาง เปนของมีคา หลายคน เหนื่อยยาก ลําบากหนักหนา สงสารบรรดาคนยากคนจน " "ในโลกนี้ยังมีคนท่ีจนยาก แสนลําบากอัตคัดและขดัสน อยากินท้ิงขวางตามใจตน สงสารคนอ่ืนท่ีไมมีกิน" กติกาในการรับประทานอาหาร "เราชาวพุทธบุตร รับประทานอาหารดวยความตั้งใจวา ไมดัง ไมหก ไมเหลือ"

๔๗ เม่ือรับประทานอาหารเสร็จแลวกลาวขอบคุณ วาดังนี ้ "ขอบคุณ ขอบคุณ ขอบคุณ ขอบคุณท่ีกรุณา เมตตาทําอาหารมาให พุทธ บุตรซาบซ้ึงน้ําใจ ตั้งแตนี้ไป ทําความดีตอบแทน" ขอบคุณครับ(คะ) เม่ือกลาวขอบคุณเสร็จแลว พระอาจารยใหนักเรียนออกไปลางจานท่ีละกลุม อยางมีระเบียบ มีคุณครูคอยแนะนําเด็กอยู ณ ท่ีลางจาน (ตัวอยาง) ตารางแบงฐานอบรมคุณธรรม โรงเรียนนครหลวง (อุดมรัชตวิทยา) ๕ มิถุนายน ๒๕๓๕ ๑๓.๓๐น.- ๑๖.๓๐ น. วิชชาการเปนบุตรท่ีดีของพอแมการเปนศิษยท่ีดีของครูอาจารยการเปนเพ่ือนท่ีดีของเพ่ือน การเปนสาวกท่ีดีของพระศาสดา วิทยากร พระมหามานพ ปฺญาวชิโร พระปลัดนอบ รกฺขิตสีโล พระมหาสมโภช ฐิติญาโณ พระมหาพินิต ญาณนนฺโท ครั้งท่ี เวลา สถานท่ี หอประชุม รมหางนกยูง ๑ รมหางนกยูง ๒ สวนตะแบก ๑ ๑๓.๓๐-๑๔.๑๐ เมตตา/กรุณา มุทิตา/อุเบกขา ฉันทะ/วิริยะ จิตตะ/วิมังสา ๒ ๑๔.๑๕-๑๔.๕๕ จิตตะ /วิมังสา เมตตา/กรุณา มุทิตา/อุเบกขา ฉันทะ/วิริยะ ๓ ๑๕.๐๐-๑๕.๔๕ ฉันทะ/วิริยะ จิตตะ/วิมังสา เมตตา/กรุณา มุทิตา/อุเบกขา ๔ ๑๕.๕๐-๑๖.๓๐ มุทิตา/อุเบกขา ฉันทะ/วิริยะ จิตตะ/วิมังสา เมตตา/กรุณา เสร็จแลวรวมกันท่ีหองประชุม (ภาพ) แบงฐานอบรมคุณธรรม (ภาพ) กิจกรรมกลุมสัมพันธ (ภาพ) แบงฐานอบรมคุณธรรม (ภาพ) พุทธบุตรสนใจฟงธรรมะ

๔๘ (ภาพ) � � (ภาพ) � (ภาพ) การทําวัตรสวดมนต -ใชหนังสือสวดมนตแปลฉบับพุทธบุตร (หรือฉบับของสวนโมกข) -นั่งคุกเขาเทพบุตร - เทพธิดา (จนกวาพระอาจารยจะส่ังเปล่ียน) -พระอาจารยจุดเทียนเลมท่ี ๑ ทุกคนประนมมือ -จุดเทียนและธูปเสร็จแลว กราบพระรัตนตรัย ๓ ครั้ง -พระอาจารยท่ีเปนหัวหนาในท่ีนั้นนําสวดมนตไปจนจบ อานิสงสของการสวดมนต -ทําใหอานหนังสือคลอง ออกเสียงไดถูกตอง สมองไดรับการพัฒนา -ขับไลความเกียจคราน จิตใจแชมช่ืนเบิกบาน ไมเบ่ือไมเซ็ง กระปรี้กระเปรา -ตัดความเห็นแกตัวลงได เพราะขณะสวดมนต โลภะ โทสะ โมหะ ไมเกิด -จิตเปนสมาธิ เพราะจิตแนวแนอยูกับบทสวด ไมฟุงซาน จิตเยือกเย็น -ไดปญญา เขาใจความหมาย และรูจักหลักคําสอนของพระพุทธเจา -ไดเขาเฝาพระพุทธเจา และถึงพรอมดวย ศีล สมาธิ ปญญา ภาพ การเจริญจิตตภาวนา -ทําวัตรสวดมนตเสร็จแลวนั่งคุกเขากราบ ๓ ครั้ง -พระอาจารยนํากลาวคําสมาทานกรรมฐาน ทุกคนวาตาม ดังนี้.- คําสมาทานกรรมฐาน อุกาสะ อุกาสะ, ณ โอกาสบัดนี,้ ขาพเจา, ขอมอบอัตตภาพรางกายนี,้ แดพระรัตนตรัย, เพ่ือท่ีจะเจริญกรรมฐาน, ขอใหสมาธิและวิปสสนาญาณ, จงบังเกิดขึ้น, ใน ขันธสันดาน, ของขาพเจา, ขาพเจาจักตั้งสติไว, ในอารมณปจจุบัน, เพ่ือท่ีจะใหเห็น, เปน อนิจจัง, เปนทุกขัง, เปนอนัตตา, เพ่ือท่ีจะใหจิต, เกิดความเบ่ือหนาย, คลายกําหนัด, เพ่ือท่ีจะใหจิตหลุดพน, จากอาสวะกิเลส, เครื่องหมักดองสันดาน, ณ กาลบัดนี้เทอญฯ

๔๙ วิธีนั่งสมาธิ -นั่งขัดสมาธิ เทาขวาวางทับบนเทาซาย มือขวาวางทับบนมือซาย -นั่งตัวตรง วางใบหนาใหตรงดํารงสติเฉพาะหนา มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ -กําหนดรูลมหายใจเขา..กําหนดรูลมหายใจออก...จนกวาจะสมควรแกเวลา. (ภาพ) � � พิธีสูความเปนพุทธบุตร การเตรียม ๑.เตรียมสถานท่ี ๑.๑ จัดเกาอ้ีเทาจํานวนพระอาจารยและครูอาจารย ๑.๒ จัดเกาอ้ีใหครูนั่งหันหนาเขาหาพระประธานเชนเดียวกับนักเรียน ๑.๓ จัดเกาอ้ีใหพระอาจารยนั่งหันหนาไปทางครูและนักเรียน ๒.เตรียมอุปกรณ ๒.๑ เตรียมเทียนเทาจํานวนพระ, คร,ู และนักเรียน ๒.๒ เตรียมเทียนเลมใหญ ๒ เลม จุดหนาพระประธาน ๒.๓ เตรียมเทปเพลงท่ีจําเปนตอกิจกรรม ๓.เตรียมบุคคล เตรียมพระ ๑ รูป เปนประธานจุดเทียน ๔.ขั้นตอนพิธี -แจกเทียนแด พระ, คร,ู นักเรียน -ใหคร,ู นักเรียน, นั่งสมาธิ (ปดไฟ) (ภาพ) -บรรยายสภาพปญหาสังคมมนุษย -บรรยายการเกิดขึ้นของพระพุทธเจา -บรรยายการตรัสรูของพระพุทธเจา, พระท่ีเปนประธานจุดเทียน เปด เพลงพระรัตนตรัย -บรรยายพระพุทธคุณ ๓ ประการ ถึงพระมหากรุณาธิคุณ พระตอเทียนให คร,ู ครูตอใหนักเรียน

๕๐ -สวดสรรเสริญพระพุทธคุณพรอมกัน (องคใดพระสัมพุทธ...) -นํากลาวมอบตนเปนพุทธบุตร, พุทธบุตรกลาวคําปฏิญาณ ๓ ขอ -ดับเทียน, เปดไฟ, พระอาจารยใหพร, เสร็จพิธี คํามอบตัวเปนพุทธบุตร นตฺถิ เม สรณ ํ อฺญํ พุทฺโธ เม สรณํ วร ํ ท่ีพ่ึงอยางอ่ืนของขาพเจาไมมี พระพุทธเจาเปนท่ีพ่ึงอันประเสริฐของขาพเจา พุทฺโธ ทุกฺขสฺส ฆาตา จ วิธาตา จ หิตสฺส เม. พระพุทธเจาเปนเครื่องกําจัดทุกข และทรงไวซ่ึงประโยชนแกขาพเจา พุทฺธสฺสาหํ นิยฺยาเทมิ สรีรฺชีวิตฺจิทํ ขาพเจามอบกายถวายชีวิตนี ้ แดพระพุทธเจา. คําปฏิญาณของพุทธบุตร น อนริยํ กริสฺสามิ (วา ๓ ครั้ง) -พุทธบุตร จักไมกระทําส่ิงท่ีต่ําทราม -พุทธบุตร จักกระทําแตส่ิงท่ีดีงาม -พุทธบุตร จักชวยเหลือผูอ่ืนใหพนทุกข นี้คือ ความสุขของพวกเราชาวพุทธบุตร. คําอธิษฐานของพุทธบุตร เอเตน สจฺจวชฺเชน วฑฺเฒยฺยํ สตฺถุสาสเน ดวยการกลาวคําสัจจนี้ขาพเจาพึงเจริญ ในพระศาสนาของพระศาสดา... บทแผเมตตา สัพเพ สัตตา สัตวท้ังหลาย, ทีเปนเพ่ือนทุกข, เกิด แก เจ็บ ตาย, ดวยกัน ท้ังหมดท้ังส้ิน อะเวรา โหนต ุ จงเปนสุข เปนสุขเถิด, อยาไดมีเวรแกกันและกันเลย, อัพยาปชฌา โหนต ุ จงเปนสุข เปนสุขเถิด, อยาไดเบียดเบียนซ่ึงกันและกันเลย,

๕๑ อะนีฆา โหนต ุ จงเปนสุข เปนสุขเถิด, อยาไดมีความทุกขกายทุกขใจเลย สุขี อัตตานัง ปะริหะรันต ุจงมีแตความสุขกายสุขใจ, รักษาตนใหพนจากทุกขภัยท้ังส้ินเทอญฯ บทกรวดน้ํายอ อิทัง โน ญาตีนัง โหตุ สุขิตา โหนตุ ญาตโย ขอเดชะตั้งจิตอุทิศผล บุญกุศลแผไปใหไพศาล ถึงบิดามารดาครูอาจารย ท้ังลูกหลานญาติมิตรสนิทกัน คนเคยรวมเคยรักสมัครใคร มีสวนไดในกุศลผลบุญฉัน ท้ังเจากรรมนายเวรและเทวัญ ขอทุกทานรับกุศลผลนี้เทอญ ฯ (ภาพ) บริการกาย - บริหารจิต � � (ภาพ) � � บริหารกาย - บริหารจิต (ภาพ ) การเดินจงกรม -การเดินจงกรม คือ การเดินกลับไปกลับมาอยางมีสติสัมปชัญญะ -การฝกเดินจงกรม มีวัตถุประสงค เพ่ือฝกสติสัมปชัญญะใหวองไว จนสา มารถควบคุมจิตใจใหอยูกับการเคล่ือนไหวของรางกาย คือ ใหกายกับใจอยู รวมกันมีความรูสึกตัวท่ัวพรอมอยูตลอดเวลา -การฝกเดินจงกรมช่ือวาไดปฏิบัติตามสติปฏฐาน หมวด "อิริยาบถ" และหมวด "สัมปชัญญะ"นับเปนการเจริญกรรมฐานช้ันสูงประการหนึ่ง อานิสงสของการเดินจงกรม -ทําใหอดทนตอการเดินทางไกล -ทําใหอดทนตอการทําความเพียร -ทําใหอาหารยอยงาย -ทําใหมีอาพาธนอย -ทําใหจิตเปนสมาธิและตั้งอยูไดนาน. วิธีเดินจงกรม -พระอาจารยประจํากลุมพาเดินกลุมใครกลุมมัน

๕๒ -เลือกสถานท่ีเดินใหเหมาะสม -พระอาจารยจัดนักเรียนใหยืนแถวอยาใหแถวยาว ถานักเรียนมากใหทําหลายแถว (ภาพ) -ใหนักเรียนยืนตัวตรง ทอดสายตาลงต่ํา มือจับกันไวขางหนา -ใหนักเรียนบริกรรมวา "ยืนหนอ ยืนหนอ ยืนหนอ" -การบริกรรมพูดออกเสียงก็ได หรือจะบริกรรมในใจก็ได แตทําใหเหมือนกัน ท้ังกลุม -เม่ือบริกรรม "ยืนหนอ ๓ ครั้งแลว " ใหยกเทาขวาขึ้นพรอมกับบริกรรมวา "ขวา " ยางเทาไปขางหนา พรอมกับบริกรรมวา "ยาง" เหยียบเทา ลงพรอมบริกรรมวา "หนอ" -ยกเทาซายขึ้นพรอมบริกรรมวา "ซาย" ยางเทาไปพรอมบริกรรมวา "ยาง " เหยียบเทาลงพรอมบริกรรมวา "หนอ" -พระอาจารยสอนใหเดินกําหนด "ขวา ยาง หนอ ซาย ยาง หนอ"ไปเรื่อย ๆ -เม่ือเห็นวาเดินมาไกลพอสมควรแลว (ประมาณ ๑๕ กาว) ก็ยืนพรอม บริกรรมวา "ยืนหนอ ยืนหนอ ยืนหนอ" แลวหมุนตัวกลับไปทางขวา พรอม กับบริกรรมวา"กลับหนอ กลับหนอ กลับหนอ" รวม ๔ ครั้ง กลับเสร็จแลว ยืนบริกรรมวา "ยืนหนอ" ๓ ครั้ง -แลวออกเดิน บริกรรม "ขวา ยาง หนอ ซายยางหนอ ฯลฯ " ปฏิบัติอยู อยางนี้จนกวาจะสมควรแกเวลา (ภาพ) กิจกรรมหนาเสาธง -เตรียมติดตั้งเครื่องขยายเสียงไวเรียบรอย -เตรียมธงชาติผูกไวเรียบรอย -จัดเด็กนักเรียนเขาแถวหนาเสาธง -พระอาจารยพูดปลุกความสํานึก ใหนักเรียนเห็นความสําคัญของชาต ิ ศาสนา พระมหากษัตริย -นักเรียนเชิญธงชาติขึ้นสูยอดเสา ตัวแทนนักเรียนนํารองเพลงชาต ิ -พระอาจารยนําแผเมตตา -พระอาจารยนํากราบพระรัตนตรัย

๕๓ -พระอาจารยมอบนักเรียนใหอาจารยท่ีปรึกษา เสร็จพิธี ใหเด็กเขียนบทความ การใหนักเรียนเขียนบทความ ก็เพ่ือจะไดนําเอาไปใชในกิจกรรม เชน กิจกรรมพุทธบุตรสรางสรรค กิจกรรมอธิษฐานจิตเพ่ือชีวิตใหม และเปนโอกาสใหนักเรียน เปล่ียนอารมณ และบทความของนักเรียนยังเปนเครื่องวัดความรูสึกนึกคิด และความสามารถของ นักเรียนดวย เสนอใหเขียน ๓ เรื่อง ใหพุทธบุตรเขียนบทความ เรื่องใดเรื่องหนึ่งตามท่ีตนถนัด ดังตอไปนี.้- ๑. เรื่อง "ความประทับใจในพระคุณของพอแม" ๒. เรื่อง "ความประทับใจในพระคุณครูอาจารย" ๓. เรื่อง "ความประทับใจในการอยูคาย"พุทธบุตร" เสนอวิธีเขียน ๓ วิธี ใน ๓ เรื่องนั้นใหนักเรียนเลือกเขียนวธีิใดวิธีหนึ่งใน ๓ วิธี ดังตอไปนี.้- ๑. เขียนแบบเรียงความ ๒. เขียนแบบจดหมาย ๓. เขียนแบบแตงกลอน เขียนเสร็จแลวสงใหครูท่ีปรึกษา ใหครูท่ีปรึกษาคัดเลือกเอาบทความท่ีดีท่ีสุดใน กลุมไปมอบใหกรรมการกลาง เพ่ือจะไดคัดเลือกนําเขาสูกิจกรรมตอไป. (ภาพ) กิจกรรมพุทธบุตรสรางสรรค -ใหนักเรียนเขียนบทความเอาไวกอน(จะจัดเรื่องอะไรก็ได แตท่ีนี่พระคุณพอแม) -คัดเอาบทความท่ีดีท่ีสุดเขาสูกิจกรรม ไมเกิน ๕ ฉบับ -ถึงเวลานักเรียนพรอมกันท่ีหองประชุม กราบพระรัตนตรัย ๓ ครั้ง -พระอาจารยเปนพิธีกรดําเนินการ -เชิญตัวแทนพอแสดงความรูสึก -เชิญตัวแทนแมแสดงความรูสึก -ใหนักเรียนนั่งหลับตา..ระลึกถึงพระคุณพอแม(เปดเพลงใครหนอ)

๕๔ -เชิญนักเรียนเจาของบทความออกมาอานบทความของตนติดตอกัน ๒ คน -ใหนักเรียนนั่งหลับตาระลึกถึงออมอกแม (เปดเพลงออมอกแม) -เชิญนักเรียนอานบทความตอ หรืออาจเชิญนักเรียนพูดสดบางก็ได -พระอาจารยสรุป และใหนักเรียนนั่งสมาธิระลึกถึงพระคุณแม(เปดเพลงพระคุณแม) -ถาพอแมมารวมกิจกรรมดวย จัดใหลูกกราบพอแม(เปดเพลงพระคุณแม) -พระอาจารยอํานวยพร ทุกคนกราบพระรัตนตรัย ๓ ครั้ง. เสร็จพิธี (ภาพ) พิธีอธิษฐานจิตเพ่ือชีวิตใหม การเตรียม ๑.เตรียมสถานท่ีและอุปกรณ ๑.๑ จัดเกาอ้ีเทาจํานวนคร ูตั้งดานหลังหรือดานขางหอประชุม ๑.๒ จัดเกาอ้ีเทาจํานวนพระอาจารย ตั้งดานหนานักเรียน ๑.๓ จัดหองประชุมโดยเวนตรงกลางไวสําหรับครูนั่ง ๑.๔ โตะหมูบูชาตั้งไวจุดศูนยกลางเวทีดานหนา ๑.๕ เตรียมเทปเพลงท่ีจําเปนตอกิจกรรม ๒.เตรียมบุคคล ๒.๑ ตัวแทนครูฝายอาหารแสดงความรูสึก ๒.๒ ตัวแทนนักเรียนแสดงความประทับใจในการอยูคาย ๒.๓ ตัวแทนครูกลาวถึงศิษยท่ีครูปรารถนา ๒.๔ ตัวแทนครูอานกลอนเสียงกระซิบส่ังจากคร ู ๒.๕ ประธานกลาวปดการอบรม ขั้นตอนพิธี -จักนักเรียนเขาท่ีนั่งเรียบรอย -ครูอาจารยนั่งเกาอ้ีท่ีจัดไว -พระอาจารยนั่งเกาอ้ีท่ีจัดไว -พระพิธีกรนําบูชาพระรัตนตรัย -พระอาจารยดําเนินการบรรยายสรุปการอยูคาย -เชิญตัวแทนครูฝายอาหารแสดงความรูสึก -เชิญตัวแทนนักเรียนแสดงความรูสึก ๒-๔ คน -เชิญครูเดินเขามานั่งระหวางกลางเด็ก

๕๕ -เชิญตัวแทนครูใหโอวาทเรื่องศิษยท่ีครูปรารถนา -เชิญตัวแทนครูอานกลอนเสียงกระซิบส่ังจากคร ู -เชิญประธานจุดเทียน ธูป กลาวคําปราศรัย ปดการอบรม -พระอาจารยกลาวนําบูชาพระรัตนตรัย -ทุกคนยืนตรงรองเพลงสรรเสริญพระบารมี เสร็จพิธี ภาคผนวก พุทธศาสนสุภาษิตและคําสอน พระพุทธคุณ พุทฺโธ สุสุทฺโธ กรุณามหณฺณโว พระพุทธเจาผูบริสุทธ์ิ มีพระกรุณาดุจหวงมหรรณณพ พระพุทธองคทรงคุณอยางเลิศลน ทรงคิดคนความจริงแทแนท่ีสุด เปนท่ีพ่ึงอาศัยของชาวพุทธ ใหวิมุตติหลุดพนเขานิพพาน ทรงมองเห็นความทุกขดวยองคเอง ทรงบรรเลงฟนฝาอยางกลาหาญ ในท่ีสุดหลุดพนถึงนิพพาน มีดวงมาลยโดดเดนเหนืออ่ืนใด บริสุทธ์ิภายในไกลกิเลส รูสาเหตุรูผลจนวางใส ดับท่ีเหตุจนสนิทท่ีจิตใจ ผลท้ังหลายหายวับดับลงพลัน เกิดตัวรูม่ันคงอยูตรงกลาง รูปลอยวางรูทุกขรูสุขสันต เกิดรูแจงเห็นจริงทุกส่ิงอัน อัศจรรยเปดเผยไมเคยมี จิตสะอาดสวางและสงบ ไดมีครบแหงองคผูทรงศร ี ถึงจุดจบแหงภพในทันที พรอมกันนี้สอนเวไนยใหรูตาม.

๕๖ (อาจารยเปรียง เกตุแกว) พระธรรมคุณ ธมฺโม ปทีโป วิย ตสฺส สตฺถุโน พระธรรมของพระศาสดา สวางรุงเรืองเปรียบดวงประทีป พระธรรมคือคําสอนพระพุทธองค ท่ีม่ันคงตรงแทไมแปรผัน เปนความจริงพิสูจนไดทุกส่ิงอัน สารพันเปนวิทยานาทดลอง ทานตรัสสอนโอวาทปาติโมกข ใหหมดโรคทางกิเลสหายเศราหมอง ไมทําบาปสรางกุศลใหถึงพรอม แลวนอบนอมจิตใจผองใสตาม ทรงรูแจงแหงทุกขในพระองค จึงไดทรงกําหนดทางไวเปนสาม ใหเวไนยไตรตรองพอรูความ ปฏิบัติตามพระองคไมหลงทาง ทางพระองคทรงใหไตรสิกขา ศีล สมาธิ ปญญา พากระจาง หากไมรูดูมรรคแปดนั่นแหละทาง กําหนดวางใหปฏิบัติอยางชัดตรง ทําจิตใจใหมีพรหมวิหาร สมาทานรักษาศีลมิใหหลง ภาวนาทําจิตใจใหม่ันคง รูจักปลงปลอยวางเปนทางด ี รูอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา รูมรรคารูเหตุแหงวิถี มีสติรูตัวรูช่ัวด ี ผูใดมีพระธรรมซ้ึงถึงนิพพาน.

๕๗ (อาจารยเปรียง เกตุแกว) พระธรรมคุณ เปด-เปด-เปด เปด เปด ตาใหรับแสงแหงพระธรรม ยิ่งมืดค่ํา ยิ่งเห็นชัด ถนัดถนี ่ สมาธิมาก ยิ่งเห็นชัดถนัดด ี นี่วิธี เปดตาใจ ใชกันมา เปด เปด หู ใหยินเสียงสําเนียงธรรม ท้ังเชาค่ํา มีกองไปในโลกหลา ลานลานป ฟงใหชัด เต็มอัตรา คือเสียงแหง สุญญตา คาสุขใจ เปด เปด ปาก สนทนา พูดจาธรรม วันยังค่ํา อยาพูด เรื่องเหลวไหล พูดแตเรื่อง ดับทุกขได โดยสัจจนัย ไมเทาไร เราท้ังโลก พนโศกแล ฯ ศีลธรรมกลับมาเถิด กลับมาเถิด ศีลธรรม กลับมาเถิด กําลังเกิด ภัยราย อันใหญหลวง แกสัตวโลก ท่ัวถ่ิน จักรวาลปวง นาเปนหวง ความพินาศ ฉกาจเกิน กลับมาเถิด ศีลธรรม กลับมาเถิด ในโลกเกิด กลียุค อยางฉุกเฉิน หลงวัตถุ บาคล่ัง เกินบังเอิญ มัวเพลิดเพลิน ส่ิงกาลี มีกําลัง กลับมาเถิด ศีลธรรม กลับมาเถิด ความเลวราย ลามเตลิด จวนหมดหวัง รีบกลับมา ทันเวลา พาพลัง มายับยั้ง โลกไว ใหทนกาลฯ (พุทธทาสภิกขุ) พระธรรมคุณ ถาศีลธรรมไมกลับมา

๕๘ ถาศีลธรรม ไมกลับมา โลกาวินาศ มนุษยชาติ จะเลวราย กวาเดรัจฉาน มัวหลงเรื่อง กิน กาม เกียรติ เกลียดนิพพาน อาชญากรรม เกิดกระหน่ํา ลงในโลก มีเลือดโชก แดงฉาน แลวซาไหล เพราะบากิน บากาม ทรามเกินไป บาเกียรติก ็พอไมได ใหเมาตน อยากครองเมือง ครองโลก โยกกันอยู ไมมีใคร เมตตาใคร ใหสับสน ขอศีลธรรม ไดกลับมา พาหมูคน ใหผานพน วิกฤตการณ ทันเวลา ฯ ศีลธรรมกับคน ศีลธรรมเลว คนก็ได กลายเปนผี หาความด ีไมประจักษ สักเสนขน ศีลธรรมดี ผีก็ได กลายเปนคน ท่ีเลิศลน ภูมิใจ ไหวตัวเอง ศีลธรรมต่ํา เปล่ียนคน จนคลายสัตว จะกินกัด โกงกัน ขมันเขม็ง ศีลธรรมสูง คนสดใส ไมอลเวง ลวนยําเกรง กันและกัน ฉันเพ่ือนตาย ศีลธรรมนี้ ทุกวัน มันตายซาก คนมีปาก ก็ไมพลาม ศีลธรรมหาย ศีลธรรมกลับ มาเม่ือไร ท้ังกายใจ คนจะหาย จากทุกข เปนสุขเอง ฯ (พุทธทาสภิกขุ) พระธรรมคุณ สําคัญท่ีมีศีลธรรม ศีลธรรม มีประจํา อยูคูโลก ยิ่งกวาโชก ใดใด ท่ีใฝฝน โชคจะดี หรือราย อยางไรกัน

๕๙ มันสําคัญ อยูท่ี มีศีลธรรมฯ อยูกับธรรม เม่ือรบสู กับศัตร ูสูดวยธรรม จะปลุกปลํ้า กันเทาใด ไมเสียหาย ถาสูกัน อยางนี้ไมมีตาย ในสุดทาย จะปรองดอง ตองใจกัน เม่ือปองกัน ศัตร ูรูใชธรรม เปนกําแพง เพชรลํ้า เลิศมหันต ปองกันได สารพัด นาอัศจรรย ปอมคายม่ัน กวาส่ิงใด ในโลกคน เม่ือหลบซอน จากศัตร ูอยูกับธรรม ไมระกํา ทุกขเห็น สักเสนขน ชวยปลุกปลอบ ช่ืนชอบ ฉ่ํากมล ขอทุกคน จงมีธรรม ประจํากายฯ (พุทธทาสภิกขุ) เรียนธรรมดีกวา วิชาโลกเรียนเทาไรไมรูจบ เพราะพิภพกลมกวางใหญลึกไพศาล วิชชาธรรมเรียนแลวทําจนชํานาน คงพบพานจุดจบสบสุขเอยฯ (จากหนังสือหนาท่ีของคน) ถาคนไรธรรม ถาแมนคน ไรธรรม ประจําจิต ดวงชีวิต ยอมจัก หมดศักดิ์ศร ี มีคาเทียม เทาสัตว ในปฐพี ชีวิตนี้ ไรคา นาเสียดายฯ ------------๐๐๐๐๐๐------------ พระสังฆคุณ สงฺโฆ สุเขตฺตาภยติเขตฺตสฺยิโต พระสงฆเปนเนื้อนาบุญอันยิ่งใหญกวานาบุญอันดีท้ังหลาย ------------------------

๖๐ พระพุทธองคทรงดับขันธนานยิ่งนัก แตวาหลักท่ีทานตรัสยังชัดอยู เพราะพระสงฆองคสาวกยกเชิดชู คอยเปนครูสอนธรรมนําปวงชน เปนแบบอยางใหเห็นอยางเดนชัด ใฝฝกหัดปฏิบัติจนเกิดผล ปฏิบัติดีปฏิบัติตรงไมหลงกล ประพฤติตนเพ่ือรูธรรมเครื่องนําทาง ออกส่ังสอนมวลชนคนท่ัวไป ใหมีใจม่ันคงอยางสงฆบาง ฝกท่ีตนสนท่ีใจใหเปนกลาง จะเห็นทางพนทุกขสุขนริันดร อันพระธรรมคําสอนของพระพุทธองค เปนทางตรงของจริงมิใชฝน พิสูจนไดดวยกายและใจนั้น รูท่ัวกันไมจํากัดเพศและวัย เพราะพระสงฆทรงคุณอยางลนเหลือ ท่ีเอ้ือเฟอนําพระธรรมมาสงให กวาสองพันหารอยปนี้แลวไซร ศาสนาไดคงอยูคูโลกาฯ

(อาจารยเปรียง เกตุแกว)

หมวดพระคุณพอแม พฺรหฺมาติ มาตาปตโร มารดาบิดาเปนพระพรหมของบุตร โคมทองของชีวิต เปรียบพอแม เชนโคมทอง ของชีวิต ชวยช้ีทิศ ชวยนําทาง ชวยสรางสรรค ใหความรัก ใหความรู ชูชีวัน

๖๑ ลูกจงหม่ัน กตัญู รูแทนคุณฯ ใครนะท่ีหวงใยเรา โลกนี้มีใคร หวงใย เมตตา รักเราเทาฟา อบรม ตักเตือน พอแมยิ่งใหญ หาใคร มาเหมือน เราอยาแชเชือน รีบตอบ แทนคุณฯ ใครนะท่ีชวยเรา เม่ือลมกล้ิง ใครหนอ เขามาชวย แลวปลอบดวย คําหวาน กลอมขวัญให ท้ังยังจูบท่ี เจ็บชมัด ปดเปาไป คนนั้นไซร ท่ีแท แมฉันเองฯ อภัยเสมอ พระคุณแมลึกลํ้า ลูกจดจํา ในดวงใจ แตเล็กจนเติบใหญ ไมมีใคร มาเปรียบปาน สงลูกใหศึกษา เรียนวิชา เขียนและอาน ลูกเจ็บแมพยาบาล หากลูกพาล แมอภัยฯ อกใครแสนอุน อุนใดใด ในหลา ท่ีวาอุน มิเปรียบคุณ อุนอกแม แผปกปอง สายน้ําใจ สายธารถัน แมกล่ันกรอง คอยประคอง ใหลูกตน เปนคนดีฯ จะมีอะไรเปรียบ ท้ังสามภพ ยกตั้ง ขึ้นช่ังเปรียบ หนักไมเทียบ พระคุณแม แลสุดหา ถึงอบอุน สุริยัน และจันทรา อกมารดา อิงอุน กวาสูรจันทร ความหมายท่ีลึกซ้ึง แม แม แม คํานี้ มีความหมาย มีพระคุณ มากมาย หลายสถาน

๖๒ แมเปนได หลายส่ิง หลายประการ เปนธนาคาร เปนพระพรหม เปนรมไทร เปนผูให กําเนิด เกิดลูกรัก เปนผูให ท่ีพัก พิงอาศัย เปนผูให ความการุญ อุนกายใจ เปนผูให อะไรอะไร ไมรามือ ลูกเจ็บไข แมก็ให การรักษา ลูกโตมา แมก็สง เรียนหนังสือ ลูกตองการ ตํารา แมหาซ้ือ ลูกปรึกษา หารือ แมยินด ี โอแมจา พระคุณแม แผปกเกลา โอแมจา ผูเฝา ไมหนายหน ี โอแมจา ผูเมตตา เอ้ืออารีย โอแมจา ลูกแมนี้ ซาบซ้ึงใจ ดวงใจแม สะอาดแท กวาทุกส่ิง ดวงใจแม สะอาดยิ่ง กวาส่ิงไหน ดวงใจแม สะอาดเกิน กวาส่ิงใด ดวงใจแม มีไว เพ่ือลูกเอย ฯ ใชเพียงใหกําเนิด แมมิเพียง แตให กําเนิดลูก จิตทานผูก เฝาถนอม เปนจอมขวัญ แมมิเพียง เล้ียงลูก ใหใหญเทานั้น แมเพียรสรร สรางนิสัย ใหลูกด ี ปลูกฝงหวังใหด ี เม่ือลูกใหญ วัยถวน ควรศึกษา แมก็พา ลูกรัก ไปฝากให จะเสียทุน หนุนคา วิชาไป ถามีให แลวไมขัด เปนสัตยจริง ถึงไมมี บางที ก็กูเขา จะหนักเบา ยอมลูก ไปทุกส่ิง สูตรากตรํา ทําการ งานจริงจริง

๖๓ เพ่ือแลกส่ิง ทรัพยได มาใหเรา เม่ือลูกเสร็จ การศึกษา วิชาเช่ียว แมคนเดียว ดีใจ ใครจะเทา พอลูกหา ทรัพยได ใจทานเบา เพราะทานเฝา ปลูกฝง หวังใหด ี ไมมีใครปาน พระคุณแม เลิศฟา มหาสมุทร พระคุณแม สูงสุด มหาศาล พระคุณแม เลิศหลา สุธาธาร ใครจะปาน แมฉัน นั้นไมมี ฯ

ไมมีหมึกจารึกคุณ พระคุณทาน นั้นประมาณ ไมส้ินสุด แมสมมต ิ เอาแผนดิน ส้ินแหงหน เปนหมึกกอน ผอนละลาย ในสายชล จนเต็มลน มหาสมุทร สุดนที แลวเอา พระสุเมรุ ท่ีเดนหลา เปนปากกา จุมหมึก บันทึกท่ี เอาทองฟา เปนกระดาษ วาดก็ด ี แลวเขียนช้ี บุญคุณ ทานมารดา เขียนจนส้ิน ดินฟา มหาสมุทร เขียนจนสุด พระสุเมรุ ท่ีเดนหลา ก็ไมส้ิน สุดบุญ คุณมารดา จึงนับวา ใหญยิ่ง กวาส่ิงใด ฯ ความรักแท รักของใคร หรือจะแท เทาแมรัก ผูกสมัคร สายเลือด ไมเหือดหาย คนอ่ืนรัก ยังประจักษ วารักคลาย จืดจางงาย ไมจีรัง ดั่งมารดา ฯ รักไมเส่ือม

๖๔ สุริยา ถึงครา ก็ลาลิบ ผกาทิพย ยังรูพราก จากสวรรค รักพอแม มีตอลูก ผูกสัมพันธ ไมมีวัน เส่ือมซา รางราไกล ฯ แมจาลูกสงสัย แมจา... แมชวยตอบปญหา ลูกไดไหม ใยแมเฝา รักลูก ผูกหัวใจ ลูกดีช่ัว อยางไร รักไมคลาย หัวใจแม เปนไฉน ใยผองผุด หล่ังรักแม บริสุทธ์ิ ไมขาดสาย เฝาพันผูก ตั้งแตลูก กําเนิดกาย จนลูกตาย รักของแม ไมแปรเอย ฯ ถึงช่ัวก็รัก พระคุณใครใหญลํ้า มารดา เลาเอย หวงหวงไมระอา ลูกนอย ยามเจ็บปวยรักษา มิหาง แมลูกช่ัวต่ําตอย แมนี้ยังแล ฯ ความหวัง ยามแกเฒา หวังใหเจา คอยรับใช ยามปวยไข หวังใหเจา เฝารักษา ยามเม่ือถึง วันตาย วายชีวา หวังใหเจา ปดตา คราส้ินใจ ฯ หมวดลูกกตัญู นิมิตฺตํ สาธุรูปานํ กตฺูกตเวทิตา ความกตัญูกตเวที เปนเครื่องหมายของคนด ี ------------ ลูกท่ีด ี ลูกท่ีดี มีหัวใจ แบงใหแม ตองดูแล เล้ียงดู ชูใจทาน

๖๕ เพียงแตลูก ถามไถ ใหช่ืนบาน ดวยคําหวาน ก็แสนสุข สบายใจ ตองรักษา ความด ี ไมมีพรอง และยังตอง เพ่ิมความด ีท่ีสดใส มีหิริ โอตตัปปะ ชนะภัย รูสึกความ ละอาย ในส่ิงทราม ตองรูจัก อดกล้ัน และอดทน ตองเปนคน จิตผองใส ไมเกรงขาม ตองนารัก นาเอ็นด ู ทุกโมงยาม เปนคนงาม ท้ังกิริยา และน้ําใจ ท้ังมนุษย เทวดา อยากชวยเหลือ อยากจุนเจือ อยูเปนสุข ทุกสมัย ท้ังบัณฑิต สรรเสริญ เจริญใจ อยูแหงใด ใครก็อยาก ผูกสัมพันธ จะทํางาน ส่ิงใด ก็สําเร็จ เพราะมีเพชร กตัญู เปนคูขวัญ แมนหาก ปรารถนา พระนิพพาน กตัญู ก็เปนฐาน ใหถึงพลัน ฯ ความปล้ืมใจของพอแม พอแมไมมี เงินทอง จะกองให จงตั้งใจ พากเพียร เรียนหนังสือ หาวิชา ความรู เปนคูมือ เพ่ือยึดถือ เอาไว ใชเล้ียงกาย พอกับแม มีแตจะ แกเฒา จะเล้ียงเจา เรื่อยไป นั้นอยาหมาย ใชวิชา ชวยตน ไปจนตาย ลูกสบาย แมกับพอ ก็ปล้ืมใจฯ ถึงจนก็ทนได พอแมจน ทนได ไมทุกขหนัก เทาลูกรัก ประพฤติตน เปนคนช่ัว

๖๖ ลูกกี่คน เล้ียงได ไมหมองมัว ไมโศกเศรา เทาลูกตัว ช่ัวระยําฯ ไมเทายังดีกวา มีไมเทา ใชยัน ยึดกันราง คลําหาทาง แกวงกวัด สัตวรายหน ี ปองกันตัว ติดตน ผลทว ี ดีกวามี ลูกรั้น อกตัญูฯ ลูกท่ีเลว ลูกคนใด กระทํา กรรมแกแม สุดเลวแท ช่ัวชา ส้ินราศร ี ลูกดาแม ตีแม ลูกอัปรีย ลูกไมด ี ทําแมชํ้า น้ําตาริน น้ําตาแม รินไหล เม่ือลูกราย น้ําตาแม เปนสาย เม่ือลูกหม่ิน น้ําตาแม หล่ังลง รดแผนดิน เม่ือไดยิน ลูกเสเพล เนรคุณฯ ใชพระธรรมตอบแทนคุณ คุณพอแมมากนัก เปรียบน้ําหนักยิ่งภูเขา แผนดินท้ังหมดเอา มาเปรียบคุณมิเทากัน เวนไวแตเรียนธรรม นํามาสอนพอผอนคุณ สอนธรรมท่ีจริงให รูไมเท่ียงไวเปนทุน แลวจึงแสดงคุณใหเห็นจริง ตามธรรมดา นั่นแหละจึงนับได วาสนองซ่ึงคุณา ใชคาขาวท่ีปอนมา และน้ํานมท่ีกลืนกินฯ หมวดพระคุณครูล โลโกปตฺถมฺภิกา เมตฺตา เมตตาธรรม เปนเครื่องค้ําจุนโลก ------------------------------- พอแมคนท่ีสอง เพราะคุณครู เหมือนพอแม คนท่ีสอง

๖๗ เราจึงตอง กราบไหว ใหเหนือเศียร ดวงใจครู สุกปล่ัง ดั่งแสงเทียน สองนักเรียน ใหสวาง ทางปญญา สมควรท่ี พวกเรา เฝากมกราบ รักซึมซาบ กรุณา มหาศาล เราจะรัก คุณครู คูจักรวาล แมลมปราณ ส้ินไป ไมลืมเลย ฯ ครูกับเทียน เปรียบคุณครู ประดุจเทียน แทงนอยนี ้ ซ่ึงพรอมท่ี จะสองแสง ทุกแหงหน ถึงแมวา จะครา ชีวิตตน ขอใหคน อ่ืนสุขกัน เทานั้นพอฯ ใชหางธรรมดอกนะ มองเห็นศิษย เรียงราย ไรเดียงสา อนิจจา เจาจะนึก รูสึกไหม เวนพอแม ผูกพัน รักขวัญใจ จะมีใคร รักเจา เทาเทียมคร ู ถึงยากแคน แสนเหนื่อย เหลือจะอาง ใชเหินหาง ธรรมะ ดอกนะหน ู เห็นศิษย ตาดําดํา อยากค้ําชู ถายความรู ใหศิษย ไมปดปงฯ สักวันหนึ่งเถอะ สักวันหนึ่ง เธอจะรู วาครูรัก สักวันหนึ่ง คงประจักษ เปนสักข ี สักวันหนึ่ง เธอจะรู วาครูด ี สักวันหนึ่ง จักไดดี เพราะเช่ือครูฯ ผูเสกแสงสวาง ถ่ินไทยในปากวาง หางไกล แสงแหงวัฒนธรรมใด สองบาง เห็นเทียนอยูร่ําไร เลมหนึ่ง ครูนั้นแลชวยสราง เสกใหชัชวาลฯ ซอนชํ้าในทรวง

๖๘ เสียงครูสอนศิษยแลว เงียบหาย เหมือนคล่ืนกระทบชาย ฝงน้ํา คําสอนส่ังละลาย เลือนหมด ฉะนั้นฤา เหนื่อยออนซอนสวนชํ้า ซอกไวในทรวง ฯ น้ําฝนยังเปนรอง สักกวา คําวาครู รูกันท่ัว ดีหรือช่ัว รักศิษย ไมคิดหมอง อันน้ําฝน ลนบึง ทวมถึงคลอง ยังเปนรอง น้ําใส ในใจครูฯ ผูท่ีฉันไววางใจ อันรักใด หวงใด ในสงสาร จะเปรียบปาน หวงลูก หามีไม แตถึงรัก ถึงหวง ยิ่งเพียงใด ก็วางใจ ใหอยู กับครูเอยฯ -----------------๐๐๐๐๐๐--------------- หมวดศิษยท่ีด ี ปูชา จ ปูชนียานํ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ การบูชา ส่ิงท่ีควรบูชา เปนมงคลอยางสูงสุด -------------------------------- ศิษยรักคร ู เรารักคุณคร ู เชิดชูบูชา เพราะทานกรุณา เมตตาตอเรา เราจะไมดื้อ เราจะไมซน เพราะเราทุกคน นั้นรักคุณครู ฯ ครูคือแมพระ เปรียบคุณครู เหมือนแม คนท่ีสอง คอยปกปอง สอนส่ัง ท้ังรักษา ชวยอบรม บมนิสัย ใหวิชา ศิษยกาวหนา เพราะแมคร ู ผูเจริญ

๖๙ พระคุณครู นั้นเลิศ ประเสริฐคา คอยเมตตา ส่ังสอน เราทุกส่ิง สรางสรรค ความเจริญ ท่ีดียิ่ง แมเปนม่ิง ขวัญศิษย ติดตรึงใจ ศิษยรักคร ู รักแน ไมแปรจิต ศิษยรักคร ู รักสนิท กวาส่ิงไหน ศิษยรักคร ู รักหมด ท้ังดวงใจ ศิษยรักคร ู มากกวาใคร ในชีวาฯ เช่ือฟงเถิดประเสริฐนัก การเช่ือถอย ฟงคํา ตามปราชญสอน จะถาวร พนทุกข สบสุขศานติ ์ อีกบิดา มารดา ครูอาจารย เช้ือฟงทาน ดีเดน เปนมงคลฯ กมกราบครูรูสํานึก คุณครูจา.... โปรดทราบ ไวสักนิด วาดวงใจ ของศิษย คนึงหา เคารพรัก เชิดชู และบูชา เชนมารดา บิดา ของศิษยเอง แมบางครั้ง คุณครู จะหงุดหงิด ส่ังสอนศิษย ดวยจิตใจ คลายขมเหง ศิษยท้ังกลัว ท้ังเศรา ท้ังยําเกรง ศิษยผิดเอง ทําครูให ไมสบายใจ ขอคุณครู ผูมีคุณ การุณดวย โปรดจงชวย อโหสิกรรม ศิษยทําไว ปลดเปล้ืองบาป ออกไป จากใจกาย โปรดอภัย ความผิดพล้ัง แตหลังมา นับแตนี้ ศิษยฝกตน เริ่มตนใหม สํารวมกาย วาจาใจ ใหแนนหนา มิใหผิด ตอคุณคร ู ผูเมตตา ขอสัญญา พุทธบุตร หยุดต่ําทรามฯ

๗๐ แดคุณครูทุกทาน กล่ินหญาแพรก ดอกมะเขือ เจือกล่ินธูป กอเปนรูป วันพิธี มีความหมาย เพ่ือรําลึก ถึงคุณครู ผูพลีกาย สองมือหมาย ปนศิษยตน เปนคนด ี อีกความรู คุณธรรม ทานนําชัก เพ่ือศิษยรัก เรียนรู สูวิถี อนาคต สดใส ไรราค ี ดวยศิษยมี ภูมิคุมกัน อันตราย ปาเจรา เปลงมา ดวยใจเคารพ จริยา นอมนบ ทบถวาย โหนต ิ แดคุณคร ู มิรูคลาย คุณุตรา รายนุคา สการคุณ ขอปวงศิษย รวมใจ ใหเปนหนึ่ง กระทําซ่ึง ส่ิงดีดี ใหเปนบุญ สํารวมจิต สํารวมกาย ใหเปนบุญ ทนแทนคุณ แดปวงครู ผูปราณี ฯ -------๐๐๐๐๐----------- หมวดการฝกตน ทนฺโต เสฏโฐ มนุสฺเสสุ ในหมูมนุษยท้ังหลาย ผูท่ีฝกตนดีแลวเปนผูประเสริฐท่ีสุด ---------------- เปนมนุษยหรือเปนคน เปนมนุษย เปนได เพราะใจสูง เหมือนหนึ่งยูง มีดี ท่ีแววขน หากใจต่ํา เปนได แตเพียงคน ยอมเสียที ท่ีตน ไดเกิดมา ใจสะอาด ใจสวาง ใจสงบ ถามีครบ ควรเรียก มนุสสา เพราะทําถูก พูดถูก ทุกเวลา

๗๑ เปรมปรีดา คืนวัน สุขสันตจริง ใจสกปรก มืดมัว และรอนเรา ใครมีเขา ควรเรียก วาผีสิง เพราะพูดผิด ทําผิด จิตประวิง แตในส่ิง นําตัว กล้ัวอบาย คิดดูเถิด ถาใคร ไมอยากตก จงรีบยก ใจตน รีบขวนขวาย ใหใจสูง เสียได กอนตัวตาย ก็สมหมาย ท่ีเกิดมา อยาเชือนเอย ฯ (พุทธทาสภิกขุ) อตฺตา หเว ชิตํ เสยฺโย ชนะตน นั่นแหละด ี ------------ ชนะตนยิ่งใหญกวา ชนะอ่ืน หม่ืนแสน แมนรอยครั้ง แตถายัง แพกิเลส และเหตุผล ไมยิ่งใหญ ไปกวา ปญญาชน ผูขมจิต พิชิตตน เพียงหนเดียวฯ อตฺตา โจทยตฺตาน ํ จงเตือนตน ดวยตนเอง ---------- อยาแชเชือนรีบเตือนตน จงเตือนตน ของตน ใหพนผิด ตนเตือนจิต ตนได ใครจะเหมือน ตนเตือนตน ไมได ใครจะเตือน อยาแชเชือน เตือนตน ใหพนภัยฯ ปลุกตนเอง ปลุกตนใหตื่นทัน ขยันอยางฉลาด ไมตกเปนทาสอบายมุข สนุกกับการทําหนาที ทําความดีทุกวันฯ

๗๒ อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ ตนแล เปนท่ีพ่ึงแหงตน ----------- พ่ึงตนดีกวา เกิดเปนคนจักตอง พ่ึงตน คนอ่ืนเพียงบางหน ชวยช้ี วิชาหาใสฝกฝน จนเชียวชาญ แฮ ความช่ัวละหลีกล้ี ประพฤติขางความดีฯ --------------๐๐๐๐๐-------------- หมวดการกระทํา กลฺยาณการี กลฺยาณํ ปาปการี จ ปาปก ํ ทําดีไดด ี ทําช่ัวไดช่ัว --------------- ทําดีมีสุข ทําดีดีจักเอ้ือ อวยผล ทําช่ัวช่ัวมักดล บาปให เหมือนเงาติดตามตน ไปคลาด บาปบ่ันบุญม่ันไว จักไดสุขเกษมฯ อกตํ ทุกฺกฏํ เสยฺโย ความช่ัวไมทําเสียเลยดีกวา ---------------- ทําช่ัวมีทุกข อันความช่ัว คือตัว ทุจริต ทําใหจิต ต่ําทราม ตามกระแส ท้ังวันนี้ วันหนา ทุกขาแล ควรทําแต ความด ี เปนศรีตนฯ ผีกับพระ ความช่ัวเปนผี ความดีเปนพระ ความช่ัวตองละ ความดีตองทํา ฯ

๗๓ ผีกินคน สุราการพนัน บุหรี่ เปนผีกินคน ทําใหยากจน เปนคนเหลวไหล ทรัพยสินเสียหาย รางกายเปนภัย ถาเลิกเสียได สบายจริงเอย ฯ ผีรายหกตัว ผีท่ีหนึ่ง ชอบสุราเปนอาจิณ ไมชอบกินขาวปลาเปนอาหาร ผีท่ีสอง ชอบเทียวยามวิกาล ไมรักบานรักลูกรักเมียตน ผีท่ีสาม ชอบดูการละเลน ไมละเวนบารคลับละครโขน ผีท่ีส่ี คบคนช่ัวม่ัวกับโจร หนีไมพนอาญาตราแผนดิน ผีท่ีหา ชอบเลนมากีฬาบัตร สารพัดถ่ัวโปไฮโลส้ิน ผีท่ีหก เกียจครานการทํากิน มีท้ังส้ินหกผีอัปรียเอย ฯ นิสมฺม กรณํ เสยฺโย ใครครวญเสียกอนจึงทําดีกวา ------------- ใครครวญเสียกอน คิดกอน จึงทํา จงจําไว ทําอะไร ตองคิด ท้ังหนาหลัง อยาปลอยตัว ปลอยใจ ตามลําพัง ตองมีใจ เหนี่ยวรั้ง เสมอไป กอนจะทํา ส่ิงใด ใจตองคิด ถูกหรือผิด ทําส่ิงนี้ ดีหรือไม ถาเห็นวา ไมด ี มีโทษภัย ตองหาทาง ทําใหม ทําใหดีฯ กลัวบาป ความละอาย แกใจ ในความช่ัว สดุงกลัว ตอผลกรรม ตามสนอง สองธรรมนี้ คูจิต ดังคิดปอง จะคุมครอง โลกให ผองไพบูลยฯ

๗๔ คนดีเปนไฉน อันคนดี มิใชด ี อยูท่ีทรัพย มิใชนับ พงศพันธ ชันษา คนดีนั้น ดีท่ีการ งานนานา อีกวิชา ศีลธรรม นําใหดีฯ ดีแนนอน ทํากรรมใด แลวจิตใจ ไมเดือดรอน จะนั่งนอน ช่ืนใจ ไดสุขสันต อวยผลให ใจเย็น เปนนิรันดร จงรูทัน วากรรมนี้ ดีแนนอน ฯ ตราประทับชีวิต จงทําด ี จงทําด ี นี้แหละเลิศ ผลประเสริฐ สุดยิ่ง กวาส่ิงไหน เกิดสันต ิ สงบสุข ไมทุกขใจ ครั้นบรรลัย ก็ยังมี ดีเปนตราฯ -------- หมวดปญญา สุสฺสูสํ ลภเต ปฺญํ ฟงดวยดี ยอมไดปญญา ------- หัวใจนักปราชญ สุ. ตั้งใจฟงใหดี อยาขี้เกียจ จิ. คิดใหละเอียด ขอสงสัย ปุ. ถามตามเนื้อความ ท่ีของใจ ลิ. เขียนไวเม่ือสงสัย ไดเปดดูฯ ทางเกิดของปญญา ตาด,ู หูฟง, สมองคิด, จิตใจจดจอ, ไมเขาใจใหถาม,

๗๕ กลับถึงบานทบทวนเสมอ ๆ ท้ังจดท้ังจํา จําขึ้นใจ ในวิชา ดีกวาจด จําไมหมด จดไวด ู เปนครูสอน ท้ังจดจํา ทําวิชา ใหถาวร อยานิ่งนอน รีบจดจํา หม่ันทําเอยฯ กอนนอนทําอะไร กินขาวเสร็จแลว อานหนังสือกอน ไหวพระกอนนอน พระทานใหพร สอบได.....สอบไดฯ ครูท่ีประเสริฐ อันหนังสือ คือครู ผูประเสริฐ กอใหเกิด ปญญา ตาท่ีสาม อานวิเคราะห ใหเขาใจ ในเนื้อความ เห็นจริงตาม แทงตลอด ยอดปญญา ฯ พึงส่ังสมปญญา เกิดเปนคน จนปญญา นาเกลียดนัก เท่ียวลวงลัก ขโมยกิน ส้ินความหมาย ถูกหยามเหยียด ดูหม่ิน หมดส้ินลาย ฉะนั้นไซร รีบอบรม บมปญญาฯ ปฺญา โลกสฺมึ ปชฺโชโต ปญญา เปนแสงสวางในโลก -------------

๗๖ แสงแหงปญญา ยามเม่ือโลก ขาดแสง แหงอาทิตย ยอมมืดมิด มองอะไร ก็ไมเห็น ยามเม่ือจิต ขาดปญญา พาลําเค็ญ มองไมเห็น ดีหรือช่ัว ท่ีตัวทําฯ สุโข ปฺญาปฏิลาโภ ความไดปญญาใหเกิดความสุข -------------- ไดความสุขเพราะปญญา แสงแหงธรรม นําจิตใจ ใหสวาง สองเห็นทาง เดินชีวิต คิดโปรงใส ศึกษาธรรม จนชุมฉ่ํา ซาบซ้ึงใจ ปญญาไว ตัดเหตุทุกข สุขนิรันดรฯ หมวดคบมิตร ยํ เว เสวติ ตาทิโส คบคนเชนใด ก็เปนไปเชนคนนั้น ------------- จะคบใครตองใครครวญ คบคนพาล พาลพา ไปหาผิด คบบัณฑิต บัณฑิตพา ไปหาผล คบคนดี จักไดด ี เปนศรีตน จะคบคน มาเปนมิตร คิดใครครวญ ฯ วิสฺสาสา ปรมา ญาติ ความคุนเคยเปนญาติอยางยิ่ง ---------- นอยดีกวามาก มีเพ่ือนดี เพียงหนึ่ง ถึงจะนอย ดีกวารอย เพ่ือนคิด ริษยา

๗๗ เหมือนเกลือด ี มีนิดหนอย ดอยราคา ยังดีกวา น้ําเค็ม เต็มทะเลฯ นี่แหละเพ่ือนแท เพ่ือนธุระ ชวยประคอง ไมตองใช เพ่ือนยากจน เจียดให ไมตองขอ เพ่ือนอยากพบ ออกไป ไมตองรอ เพ่ือนโศกทอ ปลอบใจ ไมตองครวญ เพ่ือนมีสุข ทุกที ยินดีดวย เพ่ือนทุกขชวย ทุกที คอยมีสวน เพ่ือนทําช่ัว คอยช้ี ความดีชวน เพ่ือนทําควร ทุกที พลอยดีใจ ฯ หมวดความเพียร วิริเยน ทุกฺขมจฺเจต ิ คนลวงทุกขได เพราะความเพียร เรียนจริง ๆ รักจะเรียน ก็ตองเพียร เรียนใหรู รักจะดู ก็ตองดู ใหรูแน รักจะหม่ัน ก็ตองหม่ัน ไมผันแปร อยารักแต จับจด จะหมดงานฯ สูไมถอย อันวิชา มีมาก หลากชนิด ถาเรียนนิด รูหนอย แลวถอยหลัง รูอะไร หลายส่ิง ไมจริงจัง ทําไดดัง ผูกเบ็ด เกร็ดวิชา เชนจะขัน ขันได ไมเหมือนไก จะบินไป ก็ไมทัน พรรณปกษา

๗๘ จะวายน้ํา ก็ไมทัน กับพรรณปลา เหมือนวิชา เรียนไว ไมรูจริง ฯ ไดดีเพราะหม่ัน ความรูด ี เพราะมี ความเพียรเรง จะเรียนเกง เพราะมี ความหม่ันเสริม เกียรติจะงาม เพราะมี วิชาเจิม ตองตอเติม ประพฤติดี จึงดีจริง ฯ เด็กนอยเอย เด็กเอย.......เด็กนอย ความรู ยังดอย เรงศึกษา เม่ือเติบใหญ เราจะได มีวิชา เปนเครื่องหา เล้ียงชีพ สําหรับตน ไดประโยชน หลายสถาน เพราะการเรียน จงพากเพียร ไปเถิด จะเกิดผล ถึงลําบาก ตรากตรํา ก็จําทน เกิดเปนคน ควรหม่ัน ขยันเอย ฯ เด็กดีขยัน อันเด็กดี ยอมมี ความขยัน ทุกคืนวัน หม่ันเพียร เรียนหนังสือ ชวยพอแม ทํางาน หม่ันฝกปรือ โลกเล่ืองลือ วาเด็กนั้น ขยันเอยฯ ถาขยันก็ทําได ถาครานเรียน เรียนอะไร ก็ไมรู ถาครานดู ดูอะไร ก็ไมเห็น ถาครานทํา ทําอะไร ก็ไมเปน ตองลําเค็ญ เปนขอทาน เพราะครานเอย ถาหม่ันเรียน เรียนอะไร ก็ตองรู ถาหม่ันดู ดูอะไร ก็ตองเห็น

๗๙ ถาหม่ันทํา ทําอะไร ก็ตองเปน ถาไมเลน หม่ันแตทํา จําเริญเอย ขยันอยางฉลาด ขยันประกอบ สัมมา อาชีวะ ขยันชนะ ส่ิงช่ัว ม่ัวตณัหา ขยันพูด แตส่ิงดี มีเมตตา ขยันหา ความรู เชิดชูตน ขยันคิด เพ่ือชาติ ศาสนกษัตริย ขยันกําจัด มวลกิเลส มีเหตุผล ขยันทํา กิจกรรม เพ่ือปวงชน ขยันพน อบายมุข สุขสันตเอยฯ หมวดความไมประมาท อปฺปมาโท อมตํ ปทํ ความไมประมาท เปนทางไมตาย -------------------------- อยางนี้แหละไมประมาท เม่ือรูวา สังขาร มันไมเท่ียง จงหลีกเล่ียง ความช่ัว พามัวหมอง เรงกระทํา ความด ี ท่ีควรปอง ฝกจิตใจ ใหขาวผอง ตามคลองธรรม อยางนี้แหละ ช่ือวา ไมประมาท ดูภพชาต ิ ท่ีเกิดมา ชางนาขํา ไมมีอะไร เปนของตน ลวนเปนธรรม หมดเวรกรรม สูสุขศานติ ์ นิพพานเอย ฯ ตายไดทุกเวลา เห็นกันอยูตอนเชา สายตาย สายอยูสบาย บายมวย บายยังรื่นเริงกาย เย็นดับ ชีพแฮ

๘๐ เย็นยังอยูหยอกลูกดวย ค่ํามวยอาสัญ ฯ มามือเปลาแลวจะเอาอะไร เม่ือเจามา เอาอะไร มาดวยเจา เจาจะเอา แตสุข สนุกไฉน เม่ือเจามา มือเปลา เจาจะเอาอะไร เจาก็ไป มือเปลา เหมือนเจามา ฯ หาบไปไมไดหรอก ยศและลาภ หาบไป ไมไดแน เวนไวแต ตนทุน บุญกุศล ทรัพยสมบัติ ท้ิงไว ใหปวงชน รางของตน เขายังเอา ไปเผาไฟ ฯ สพฺเพ ธมฺมา นาลํ อภินิเวสาย ส่ิงท้ังหลาย ไมควรยึดม่ันถือม่ัน --------------- ไมมีอะไรเปนของใคร ส่ิงไรไร ไมใช ของใครหมด ไมปรากฏ วาใคร เปนเจาของ ถึงเฝารัก เฝาหวง เฝาหวงปอง ก็จําตอง ท้ิงไว ในโลกา ฯ ฉันเหมือนเธอ เม่ือยามฉัน เปนอยูไซร ในบัดนี ้ แตเดิมที เขาก็เปน เหมือนเชนฉัน เม่ือยามเขา เปนอยูไซร ในโลงนั้น ไมชาพลัน ฉันจะเปน เชนเขาเอย ฯ คาของคน พฤษภกาสร อีกกุญชร เม่ือปลดปลง โททนเสนงคง สําคัญหมาย ในกายมี

๘๑ นรชาติเม่ือวางวาย มลายส้ิน ท้ังอินทรีย สถิตท่ัวแตช่ัวด ี ประดับไว ในโลกา ฯ ความดีไมดับสูญ อันสังขาร รางกาย ท้ังหลายหนอ บังเกิดกอ แลวก็แยก จนแหลกส้ิน เหลือแตเถา ถมไว ในแผนดิน ตองสูญส้ิน ทรัพยหาย เม่ือตายลง แตความด ี มีไว ไมสูญหาย แมตัวตาย ชนก็ชม สมประสงค อนุสาวรีย ช้ีใหเห็น เปนม่ันคง ส้ินชีพลง เขาสรางไว ไดบูชา ฯ เตือนใจผูประมาท เปลวเทียนละลายแทง เพ่ือเปลงแสงอันอําไพ ชีวิตคนมลายไป เหลือส่ิงใดท้ิงไวแทน ฯ ยังไมสายหรอกนะ ชีวิต ไรสาระ ขณะนี ้ ยังไมสาย เกินท่ี จะแกไข แมชีวิต เหลือนอย ลงเพียงใด ควรภูมิใจ ท่ีได ทําดีทัน ใครจะเห็น หรือไม เปนไรเลา จงเลือกเอา ความด ี ท่ีสรางสรรค ใครจะเห็น หรือไม ไมสําคัญ ใจเรานั้น รูวาดี เทานี้พอ ฯ หมวดเบ็ดเตล็ด กิจฺโฉ มนุสฺส ปฏิลาโภ การไดอัตภาพเปนมนุษย เปนของยาก ------------- ความเปนอยูแตกตาง อยูอยางคน สนใจ ในความสะอาด

๘๒ อยูอยางปราชญ สนใจ ในความรู อยูอยางครู สนใจ ในวิชา อยูอยางหมา สนใจ ในการนอน อยูอยางหนอน สนใจ ในของเนา อยูอยางพระพุทธเจา สนใจ ในความสะอาด สวาง สงบ ฯ เปนคนหรือเปลา เกิดเปนคน คนใหท่ัว ปากไมลน กนไมรั่ว ช่ัวไมเอา เมาไมมี นี้แหละ.........คน ฯ ททมาโน ปโย โหต ิ ผูใหยอมเปนท่ีรัก -------- ทําอะไรใหโลกบาง ตนไมใหความ ชุมช่ืน แกชีวิต นกตัวนิด ใหเสียงเพลง แกโลกหลา ดอกไม ใหความงาม ผานสายตา แมตนหญา ก็ยังให ออกซิเจน แลวตัวเรา เกิดมา ในโลกนี ้ ทําส่ิงดี อะไรไว ใหโลกเห็น กิน นอน เลน เทานั้นหรือ ท่ีทําเปน ไมดีเดน กวาบรรดา ตนหญาเอย ฯ โกธํ ฆตฺวา สุขํ เสต ิ ฆาความโกรธเสียได อยูเปนสุข ------ มองท่ีตัวเรา เม่ือเขาวา เราอยาโกรธ ลงโทษเขา ในเม่ือเรา ไมไดเปน เชนเขาวา หากวาเปน จริงจัง ดั่งวาจา เม่ือเขาวา อยาโกรธเขา เราเปนจริง ฯ

๘๓ ไมโกรธดีกวา โกรธคือโง โมโหคือบา ไมโกรธดีกวา ไมบาไมโง ฯ ไฟท่ีรอนแรง โทสะ เปรียบเหมือนไฟ เผาจิตใจใหรอนพลาน โทสะ เปรียบเหมือนไฟ เผาการงานใหเสียหาย โทสะ เปรียบเหมือนไฟ เผามิตรสหายกลายเปนศัตร ู โทสะ เปรียบเหมือนไฟ เผาอายุยืนยาวใหส้ันลง โทสะ เปรียบเหมือนไฟ เผาอกตกนรกในทันที ฯ อพฺยาปชฺฌ ํ สุขํ โลเก ความไมเบียดเบียน เปนสุขในโลก ------ ยิ้มนิดยิ้มหนอย ยิ้มนอยนอย ในดวงใจ เมตตาไว โลกรมเย็น ฯ ยิ้มเถอะนะยิ้มใหซ้ึง ยิ้มเถอะนะ หัวใจ อยาไดบ้ึง ยิ้มใหซ้ึง ตรึงใจ ใบหนาหวาน ยิ้มเถิดนะ ยิ้มสู หมูภัยพาล ยิ้มช่ืนบาน ซ้ึงจิต ชวนติดใจ ยิ้มปลอบใจ ยิ้มปลอบใจ ตัวเอง ใหเกงกลา ทุกขโศกมา ยิ้มนิด คิดแกไข พ่ีกับนอง เจอกัน หม่ันยิ้มไว คนท่ัวไป ยิ้มใหกัน นั่นแหละด ีฯ หาซ้ือไมได ของบางอยาง ซ้ือไมได ดวยเงินทอง เพระเปนของ ไมมี ราคาขาย

๘๔ เชนความรัก ความปราณ ี มีน้ําใจ ปลูกฝงให คิดชอบ ประกอบกัน ส่ิงเหลานี ้ มีคา แกชีวิต แตวาเงิน ไมมีสิทธ์ิ มาจัดสรร ไดแตเพียง เราจะให กันและกัน ผูท่ีให ไดรางวัล คืออ่ิมใจ ฯ เรียกใหลุก ปลุกใหตื่น ตื่นขึ้นเถิด ชาวพุทธ สุดท่ีรัก อยามัวพัก พิงกาย กายกับหมอน ฝูงวิหค นกกา ถลาจร จากรังนอน มุงหนา ออกหากิน อยามัวหลับ มัวไหล ไกขันแลว เสียงเจื้อยแจว แผวมา นาถวิล ตื่นขึ้นเถิด ปวงประชา ท่ัวธานินทร จากไอกล่ิน นิทรา สุขารมณ จงเง่ียโสต สดับ รับฟงธรรม เพราะพระธรรม จํานําให ไดสุขสม นอมพระธรรม นําไป ใสอารมณ จะส้ินระทม ส้ินทุกข เปนสุขเอยฯ นี่คือนักเรียนท่ีด ี นักเรียนท่ีด ี ไมโยกเกาอ้ี ไมหนีโรงเรียน ไมเขียนขางฝา ไมหาเรื่องเพ่ือน ชวยเตือนคนผิด ไมติดอบายมุข ไมคลุกเลนเกมส ฯ ช่ืนใจของพอแม เปนนักเรียน เพียรขยัน หม่ันศึกษา หาความรู สูเขาได ไมขี้เกียจ เสนียดหาย สบายบรื๋อ ดื้อไมมี ดีแนแน

๘๕ พอแม.........ช่ืนใจ ฯ ช่ืนใจคุณคร ู นักเรียนกาวหนา แสวงหาความรู เคารพครูอาจารย รักการศึกษา มีจรรยาเรียบรอย มักนอยตามฐานะ เสียสละเพ่ือสถาบัน มุงม่ันประพฤติด ี หลีกหนีส่ิงช่ัว ไมม่ัวส่ิงเสพติด รูจักคิดใชปญญา คุณครูพาช่ืนใจ ฯ ------๐๐----- ความประทับใจในการอยูคาย "พุทธบุตร" ความประทับใจของมนุษยนั้นมักจะเปนความประทับท่ีมนุษยนั้นไมอาจจะลืมได จะเก็บไวในใจอยูเสมอ เก็บไวเพ่ือย้ําเตือนถึงความปลาบปล้ืมใจของเรา ดังเชนความ ประทับใจในการอยูคาย "พุทธบุตร" ครั้งนี้ของขาพเจา ขาพเจารูสึกตื่นเตนดีใจ นับตั้งแตอาจารยบอกวา จะจัดคายอบรมคุณธรรม เพราะขาพเจาเองไมคอยจะมีคุณธรรมเทาไร จึงอยากท่ีจะเขารับการอบรมคุณธรรม เพราะ ขาพเจาเองไมคอยจะมีคุณธรรมเทาไร จึงอยากท่ีจะเขารับการอบรมในครั้งนี ้ ซ่ึงเม่ือถึง เวลานั้น ขาพเจาก็ไมรูสึกผิดหวังเลยกลับประทับใจมากเสียดวย นับตั้งแตกาวเขามาในโรง เรียน มีความรูสึกวา คร-ูอาจารยทุกทาน มีความพรอมในการทํางาน เตรียมงาน ท่ี กลาวอยางนั้นก็เพราะวา คร-ูอาจารยไดเตรียมชุดขาว คูมือโครงการอบรม ปายช่ือ สถานท่ีในการใชงานนี้ไวอยางพรอมเพียง ตลอดจนพระวิทยากร หรือท่ีพวกเราชาวพุทธบุตร เรียกวา "พระอาจารย" ก็มีความพรอมท่ีจะอบรม พวกเราใหเปนคนดี มีคุณธรรมตอไปใน อนาคตดวย ขาพเจารูสึกประทับใจพระอาจารยท้ังหลายมาก และรูสึกปล้ืมเม่ือทานเรียกเรา "ชาวพุทธบุตร " วา "ลูก ๆ ท้ังหลาย " ซ่ึงฟงแลวมีความรูสึกท่ีอบอุนอยางบอกไมถูก แต เม่ือถึงเวลารับประทานอาหาร ขาพเจารูสึกอยากจะกลับบานในทันที เพราะอาหาร เหลานั้นมี "ผัก" ซ่ึงขาพเจาเปนคนไมชอบกินผัก จึงรูสึกเบ่ือหนาย แตเม่ือมานึกดูวา เรา มา "อบรมคุณธรรม" ไมไดมาพักผอน จึงจําตองฝนกินไป เม่ือถึงเวลานอน ขาพเจาก็มี ความรูสึกเชนเดิมอีก เพราะยุงนั้นมากเหลือเกิน แตพอคิดวา อาจารยทุกทานก็คงลําบาก เหมือนกับเราจึงไมคิดอะไรอีก แตท่ีประทับใจมาก ๆ ก็คอื อาจารยทุกทาน ทํางานกัน อยางนาปล้ืมใจมาก การเขาคายครั้งนี้ จึงเปนความประทับใจมาก เปนความประทับใจท่ี ไมอาจลืมได

๘๖ การเขาคายครั้งนี้สอนใหเราเปนคนด ี มีคุณธรรมและอะไรอีกหลายๆ อยางท่ี สอนใหเรารู สํานึกในการปฏิบัติหนาท่ีของ ลูกท่ีด ีศิษยท่ีด ีเพ่ือนท่ีด ีสาวกท่ีดี ตลอดจนถึง ความรับผิดชอบ คุณสมบัติเพ่ือสําเร็จของชีวิต การมีระเบียบวินัย ฯลฯ เราจึงควรนําไป ปฏิบัติ เพ่ือเปนรากฐานของชีวิตในอนาคตตอไปภายหนา เพ่ือท่ีจะไดมีชีวิตความเปนอยูท่ีด ี สามารถท่ีจะนําไปเปนท่ีพ่ึงทางใจได ตอไปในบ้ันปลายของชีวิต . เรียบเรียงโดย ด.ญ.สุรียพร พันธเอ่ียม กลุมฉันทะ ๒ พระคุณแม "แม" เปนคําท่ีมีความหมายลึกซ้ึงกินใจลูกทุกคน พระคุณของแมนั้นลนฟามหาสมุทร แมเปนผูใหกําเนิด เปนผูอุปการะ เปนผูเล้ียงด ู พระคุณของแมมีมากมายเกินกวาท่ีลูกจะบรรยายไดหมด แมเปนผูใหกําเนิดตั้งแตลูกยัง อยูในครรภของแม แมจะทะนุถนอมกลอมเกล้ียงเล้ียงดู แมไปไหนก็หอบห้ิวเอาลูกท่ีอยูในทองไป ดวยตลอดเวลา เวลาทํางานก็ไมสะดวด แตแมก็ตองทนเพ่ือลูกของแมจะไดสบาย ครั้งแรกท่ี ลูกลืมตามองดูโลก ลูกมองไมเห็นใครนอกจากแม แมคอย ๆ ประคองลูกมากอดแนบกับอกไว ลูกมีความอบอุนเหลือเกิน แมเปนครูคนแรกของลูกสอนลูกทุกอยาง สอนใหรูจักความดีความช่ัว ส่ิงใดถูกส่ิงใดผิด แมจะเปนผูสอน แมเปนท้ังเพ่ือนเวลาท่ีลูกเหงาแมก็คอยมาเลนกับลูก เวลาท่ีลูกหิวแมก็พยายามหามาใหลูกกิน เม่ือยามท่ีลูกเจ็บไขไดปวยแมก็จะเปนหมอใหลูกแมจะ คอยดูแลทุกอยาง ทุกอยางท่ีแมทําใหลูกได แมเม่ือเห็นลูกเจ็บ น้ําตาของแมก็ไหลริน และ พูดกับลูกวา" ถาสามารถเปล่ียนเปนแมไดแมก็จะเจ็บแทนลูก" และแมก็จะคอยประคบประ หงมลูกทุกอยาง เวลาท่ีลูกจะเขาโรงเรยีนจะเปนวันท่ีแมภูมิใจมากท่ีสุด ท่ีเห็นลูกของแมเขา โรงเรียน ไดเรียนในช้ันสูง ๆ แมก็พยายามเก็บออมเงินท่ีแมหามาได จนสงลูกของแม เรียนจบ แมหวังวาลูกของแมจะมีอนาคตท่ีด ี มีการศึกษาท่ีด ีเวลาท่ีลูกทําผิดแมไมเคยดุดา แมจะคอยใหแตคําปรึกษาอธิบายวาอยางนี้ดีนะ อยางนี้ไมดีนะ แมจะเปนธนาคารของลูก เวลาท่ีลูกไมมีเงินตองการใชเงิน แมแมจะไมมีเงินแมก็พยายามหามาใหลูกอยางเต็มใจ ทุกส่ิงท่ีลูกได ทุกอยางท่ีลูกมี แมจะเปนผูหามาใหอยางยิ้มแยม แมเปนผูทําใหลูกเกิด ใหลูกเปนคนดี ลูกจะขอตอบแทนบุญคุณของแม ลูกจะตอบแทนแม เล้ียงดูแม จะชวยแมทุกอยางท่ีลูกสามารถทําได ลูกขอใหสัญญา

๘๗ เรียบเรียงโดย นางสาว วารุณี บัวยันต ี กลุมอุเบกขา ๒ บทความท่ีไดรับคัดเลือกจากการอบรมคุณธรรมคายพุทธบุตร๑๐-๑๒ม.ค.๓๕ พระคุณของคร ู ตั้งแตแมพาผมเขาโรงเรียน ผมก็รองไห ก็มีครูอยูคนหนึ่งช่ือวา "เปรียง" ช่ือส้ัน ๆ แตใจด ีครูเขามาบอกวา เดนดวงเธอมาเรียนกับครูเถอะ ในหองมีเพ่ือนเลนเยอะ ครูไม ด ุครูใจดีนะ ผมก็หยุดรองไหและสนใจเรียนกับครูเปรียง ครูเปรียงมีอยูอยางหนึ่ง ก็คือ ถา ตีนักเรียนแลวน้ําตาของครูก็ไหลออกจากเบาตา คุณครูเปรียงถาเห็นนักเรียนปวย ก็พานัก เรียนไปหาหมอ บางทีพานักเรียนกลับบาน ครูพูดกับนักเรียนเหมือนแมกับลูก หรือ พอกับลูก ส่ิงท่ีผมลืมไมไดก็คือ คุณครูทําอาหารมาใหกินตั้งแตอยู ป. ๑-๖ ครูก็ยังทําอาหารใหกิน เวลานักเรียนทําผิดครูก็ตองตีนักเรียน ท่ีครูตีนักเรียนนั้นก็เพราะครูรัก ครูด ุ เหมือนให ความรู ครูสอน เหมือนใหใบปริญญาแกเรา ในวันอยูคายพุทธบุตร คุณครูท่ียังสาว หรือเปน ผูชาย หรือครูท่ีมีอายุ ทานก็ยังมาดูแลนักเรียน ถึงบานทานจะอยูไกลหรือใกลทานก็ยังมาคุมนัก เรียน แถมยังตองตักอาหารใหนักเรียนกิน ถึงวาเราจะอยูกับครูท่ีด ุท่ีใจด ีครูก็ยังเปนคร ู อยูวันยังค่ํา ถึงวันครู นักเรียนก็เอาดอกไมมาไหวเคารพบูชา เหมือนพอแม ใคร ๆ ก็รูวา ครูเปนผูเปดประตูความรูใหนักเรียน ขอใหนักเรียนตองนึกถึงคําส่ังสอนของทานใหมาก เราฟงครูนั่นแหละด ี จงฟงคร ู พูดตอไปในท่ีสุด ขอใหนอมลงกราบท่ีเทาคร ู เพ่ือใหรูวาศิษยยังรักคร ู ขอใหศิษยอยาหักจิตคร ู สงสารครูเถอะ....ทานสอนมามากแลว เด็กชายเดนดวง อางทอง กลุม " กรุณา" คายพุทธบุตรโรงเรียนพูนสิน ฯ

๘๘ เสียงกระซิบส่ังจากคร ู ศิษยรัก......ลูกรัก ครูตระหนักคําท่ีหนึ่งซ้ึงนานแสน ปติใหมคําสองซอนไมคลอนแคลน จารึกแนนแนบเนาวเขาทรวงใน ความรูสึกรักม่ันผูกพันยิ่ง จากใจจริงไรมายาหรือสาไถย คราเห็นเจาปราศทุกขครูสุขใจ อยากเห็นวัยงอกงามลํ้าลาวัณย ลูกรัก....... หวงใยนักทางอีกไกลครูใฝฝน จงรุงเรืองพนมัวหมองของอาธรรม จิตตั้งม่ันทางชีวิตคิดใครครวญ เดินใหดีและตรงทางอยางวันนี ้ จะไมมีวันเสียใจหรือใหหวน ผานปญหาอุปสรรคยากท้ังมวล จงทบทวนอยาทอแทแตนี้ไป ลูกรัก........ มิตรมากนักอยาเสเพลเถลไถล แบงเวลา เรียน เลน เท่ียว เกี่ยวกันไป รูหักใจ รูผอนปรน รูตนเอง ศักดิ์ศรี....... ตอไปนี้เลิกเบงเลิกขมเหง คาของคนศักดิ์ของใครใชนักเลง เลิกอวดเกงเบงทับกับใครใคร ทายนี้......ลูกรัก เหน็ดเหนื่อยนักออมอกนี้จะพลีให ใหเจาพักคลายรอนออนอกใจ สายธารใสใหดื่มซับอาบดวงจินต สารธารใจมีใหไมเหือดแหง ขจัดแลงเลวหลงจงถวิล ใหเจาอาบชําระช่ัวตัวราคิด บนแผนดิน อ.ร.ขออยาลืม ฯ (อ.สุขสวัสดิ์ สุริยนต)

๘๙ แบบประเมิน การเขาคายอบรมคุณธรรม (สําหรับนักเรียน) "คายพุทธบุตร" โรงเรียนบางกรวย อําเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุร ี วันท่ี ๑๔ - ๑๖ สิงหาคม ๒๕๓๕ ------------------- คําช้ีแจง ใหนักเรียนทําเครื่องหมาย ลงในชองท่ีตรงกับความคิดเห็นของนัก เรียนมากท่ีสุด ท้ังนี้เพ่ือประโยชนตอการจัดอบรมในครั้งนี้ การประ เมินมี ๕ ระดับ คือ มากท่ีสุด ๕, มาก ๔, ปานกลาง ๓, นอย ๒, นอยท่ีสุด ๑ รายการประเมิน ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑.กอนเขารับการอบรม นักเรียนเห็นคุณคาของการมีคุณธรรมเพียงใด ๒.หลังจาก พิธีมอบตัวเปนศิษย แลว นักเรียนยอมรับบทบาทความสําคัญ ของครูเพียงใด ๓.กติกาสัญญาใจ มีความสําคัญตอการปฏิบัติตนในการอยูรวมกันเพียงใด ๔.ฐานการอบรมคุณธรรมตอไปนี ้ ใหประโยชนกับนักเรียน ในการนําไป ประยุกตใชในชีวิตประจําวันเพียงใด (ประเมินทีละฐาน) -ฐาน การเขาถึงพระรัตนตรัย -ฐาน ความรับผิดชอบ -ฐาน คุณธรรมของมนุษย -ฐาน การมีระเบียบวินัย ๕.นกัเรียนประทับใจในการทําวัตรเพียงใด ๖.นักเรียนควบคุมสมาธิไดดีเพียงใด ในการทําจิตตภาวนา ๗.นักเรียนซาบซ้ึงเพียงใด เม่ือเขารวมพิธีสูความเปนพุทธบุตร ๘.นักเรียนไดรับความรูในดานการพัฒนาตนเอง เพียงใด ๙.การสนทนากับกัลยามิตร ทําใหนักเรียนเห็นชองทางของการกระทําตน ใหมีคุณธรรม เพียงใด รายการประเมิน ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑๐.ฐานการอบรมคุณธรรมตอไปนี ้มีคุณคาตอชีวิตของนักเรียน

๙๐ เพียงใด (ประเมินทีละฐาน) -ฐาน การเปนบุตรท่ีด ี -ฐาน การเปนศิษยท่ีด ี -ฐาน การเปนเพ่ือนท่ีด ี -ฐาน การเปนสาวกท่ีด ี ๑๑.หลังจากฝกสมาธิใจสงบ นักเรียนคิดวาจํานําไปใชในการ ดํารงชีวิตไดเพียงใด ๑๒.การทําวัตร เชา-เย็น ชวยใหนักเรียนสบายใจ มากนอยเพียงใด ๑๓.การฝกกายบริหารตอนเชา ชวยใหนักเรียนสดช่ืนเพียงใด ๑๔.ตารางการฝกอบรมคุณธรรม มีความเหมาะสมเพียงใด ๑๕.นักเรียนไดรับความอบอุนและการเอาใจใสจากอาจารยประจํากลุม มากนอย เพียงใด ๑๖.นักเรียนไดรับการบริการดานท่ีพัก สะดวก สบาย เพียงใด ๑๗.การรับประทานอาหารท่ีมีระเบียบ ทําใหนักเรียนรูสึกประทับใจเพียงใด ๑๘.การจัดทําเอกสารดีมากนอยเพียงใด ๑๙.หลังจากการอบรม นักเรียนมีความรู ความเขาใจ ดานคุณธรรม หลักธรรม ของศาสนามากขึ้น เพียงใด ๒๐.นักเรียนคิดวา การอบรมครั้งนี้จะทําใหนักเรียนปฏิบัติตนไดอยางถูกทํานอง คลองธรรม เพียงใด ๒๑.ความประทับใจในการอบรมครั้งนี ้ ---------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------- ๒๒.ขอเสนอแนะและความคิดเห็นเพ่ิมเติม ---------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------- แบบประเมิน สําหรับครูอาจารย การเขาคายอบรมคุณธรรม และวิทยากร "คายพุทธบุตร" โรงเรียนบางกรวย อําเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุร ี วันท่ี ๑๔ - ๑๖ สิงหาคม ๒๕๓๕ -------------------- คําช้ีแจง ขอใหครูอาจารยไดแสดงความคิดเห็นของตนเอง ตอการจัดการอบรม ในครั้งนี้ใหมากท่ีสุด ท้ังนี้เพ่ือประโยชนตอการจัดอบรมในครั้งนี ้

๙๑ ๑. ความเหมาะสมของการเตรียมสถานที ระบบแสงเสียง ท่ีพักอาหาร ตลอดจน การอํานวยความสะดวกดานตาง ๆ -------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------- ๒. ความรวมมือของครูอาจารย ในทุก ๆดาน -------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------- ๓. ความรวมมือของนักเรียนในทุก ๆ ดาน -------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------- ๔. ขอเสนอแนะและความคิดเห็นเพ่ิมเติม -------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------- ใบสํารวจศีล ใหนักเรียนขีด ( ) เม่ือทําได และขีด ( ) เม่ือทําไมได พรอมกับบันทึกเหตุผลแตละขอ วัน/เดือน/ป ขอ๑ ขอ๒ ขอ๓ ขอ๔ ขอ๕ บันทึกเหตุผล ------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------- (๓๑ ชอง) ------------------------------------------------------------------- ช่ือ.................นามสกุล....................ช้ัน.............กลุม..... สีลํ อาภรณํ เสฏฐํ ศีลเปนอาภรณอันประเสริฐ เพลงประกอบกิจกรรม ครูคือผูให เปลวเทียนตานลมโหมกระหน่ํา ก็ยังเปลงแสงแวววาม ยอดเปลวลูตามเม่ือลมพัดมา

๙๒ เหมือนดวงใจแกรงกลา ของครูม่ันคงนักหนา ถายทอดวิชาเพ่ือศิษยท้ังปวง ครูคือผูนําทางให ศิษยรักมุงสูหลักชัย ดวยดวงฤทัยไมวายแสนหวง แมเวลาลับลวง แมงานจะสุมหนักทรวง คุณครูท้ังปวงทุมเทดวยใจ ครูมีหัวใจตั้งม่ัน มีรักใหศิษยท่ัวกัน ไมเคยคิดแบงไปใหใคร รักท่ีครูมอบให คือรักศิษยในดวงใจ เปนโซสายใยเช่ือมโยงเรื่อยมา ดวงใจไมเคยผันเปล่ียน สอนศิษยดวยความพากเพียร มาตรแมนวาเพียรจะดอยนอยคา ครูก็ภูมิใจวา ศิษยรักท่ีส่ังสอนมา มีธรรมจริยากันท่ัวหนาเอย. พระคุณท่ีสาม ครูบาอาจารยท่ีทานประทานความรูมาให อบรมจิตใจใหรูผิดชอบช่ัวด ี กอนจะนอนสวดมนตออนวอนทุกที ขอกุศลบุญบารมีสงเสริมครูนี้ใหรมเย็น ครูมีบุญคุณจึงขอเทิดทูลเอาไวเหนือเกลา ทานส่ังสอนเราอบรมใหเราไมเวน ทานอุทิศไมคิดถึงความยากเย็น สอนจนรูจัดเจนเฝาเนนเฝาแนะมิไดอําพราง พระคุณท่ีสาม งดงามแจมใส แตวาใครหนอใคร เปรียบเปรยครูไววาเปนเรือจาง พลาดจากความจริง ยิ่งคิดยิ่งเห็นวาผิดทาง มีใครบางแนะนําแนวทางอยางคร ู บุญเคยทํามาแตปางใดใด เรายกใหทาน ตั้งใจกราบกรานระลึกคุณทานกตัญู โรคและภัยอยาไดแผวพานคุณครู ขอกุศลผลบุญค้ําชู ใหครูเปนสุขช่ัวนิรันดร ใหครูเปนสุข ช่ัว นิรันดร. แมพิมพของชาติ แสงเรืองเรืองท่ีสองประเทืองอยูท่ัวเมืองไทย คือแมพิมพอันนอยใหญ โอครูไทยในแดนแหลมทอง เหนื่อยยากเพียงใด ไมเคยบนไปใหใครเขามอง ครูนั้นยังลําพอง ในเกียรติของตนเสมอมา ท่ีทํางานชางสุดกันดารในปาดงไพร ถึงจะไกลก็เหมือนใกล เรงรุดไปใหทันเวลา กลับบานไมทันบางวันตองไปอาศัยหลวงตา ครอบครัวคอยทาไมรูวาไปอยูไหน ถึงโรงเรียนก็เจียนจะสายจวนไดเวลา เห็นศิษยรออยูพรอมหนา ตองรีบมาทําการสอน ไมมีเวลาท่ีจะไดมาหยุดพอพักผอน โรงเรียนในดงปาดอน ใหโหยออนสะทอนอุรา ช่ือของครูฟงดูก็รูชวนช่ืนใจ งานท่ีทําก็ยิ่งใหญ สรางชาติไทยใหวัฒนา ฐานะของครูใครใคร ก็รูวาดอยนักหนา ยังสูทนอุตสาหส่ังสอนศิษยมาก็หลายป นี่แหละครูท่ีใหความรูอยูรอบเมืองไทย หวังส่ิงเดียวคือขอให เด็กของไทยในผืนธาน ี ไดมีความรูเพ่ือชวยเชิดชูไทยใหผองศร ี ครูก็ภูมิใจท่ีสมความเหนื่อยยากตรากตรํามา

๙๓ ทําดีไดด ี คนเราทุกคนวายวนผลกรรมนําเนื่อง ตกต่ํารุงเรืองเกี่ยวเนื่องแตกรรมของตน ความดีค้ําจุนจากบุญกุศล ความช่ัวจากบาปทุกขทนเพราะตนนั้นกอเวรไว บางคนถือดีม่ังมีเพราะทํากรรมช่ัว นั้นบาปสาบตัวเกลือกกล้ัวมัวเมาเขลาไป บางคนระอาวาเหตุไฉน ทําดีแตจนเหลือใจ ไมเห็นไดดีเหมือนวา อยาเพลินถือวาเงินเปนใหญ จิตใจเหนือส่ิงใดลํ้าคา เพราะความทุกขความสุขใด เปนท่ีใจ ใชท่ีตา อยาพะวงหลงลืมตน ทําดีทุกทีตองมีผลดีโดยท่ัว กอกรรมทําช่ัว ไดช่ัวตอบแทนทุกคน คนดีรักด ีโชคดีมีผล คนช่ัว ช่ัวโฉดเฉาชน ไมพนผลกรรมซํ้าเติม ใครหนอ ใครหนอรักเราเทาชีว ี ใครหนอปราณีไมมีเส่ือมคลาย ใครหนอรักเราใชเพียงรูปกาย รักเขาไมหนาย ไมคิดทําลาย ใครหนอ ใครหนอรักเราเทาทรวงใน ใครหนอเอาใจปลอบเราเรื่อยมา ใครหนอรกัเรา ดังดวงแกวตา รักเขากวางกวา ผืนพสุธา นภากาศ จะเอาโลกมาทําปากกา จะเอานภามาแทนกระดาษ เอาน้ําหมดมหาสมุทรแทนหมึกวาด ประกาศพระคุณไมพอ ใครหนอรักเราเทาชีวัน ใครหนอใครกันใหเราขี่คอ(คุณพอ-คุณแม) ใครหนอชักชวน ดูหนังส่ีจอ รูแลวละก็ อยามัวรั้งรอ ทดแทนบุญคุณ ออมอกแม คําใดไมซ้ึงตรึงใจเหมือนแม อันพระคุณปกแผใหแกลูกนอยกลอยใจ อกแมเคยโอบออม เหกลอมละมุนละไม ยุงเอยเคยกินริ้นไต แมเฝาแกวงไกวลูกใหนิทรา มองไปใจหายไมวายแสนเศรา ครวญถึงวันกอนเกา ใจเฝาขาดแมแลหา ดั่งนกนอยคอยเหยื่อ แมเผ่ือดวยความเมตตา นกนอยคอยแมไมมา โอวาแมจาแมอยูแหงใด ยามใดหมองหมนขาดคนเหลียวแล มองเห็นก็แตแม ท่ีอยูใกล น้ําตาลูกไหล แมซับน้ําตาใหดวยใจรักเวทนา ออมอกแมเอย แมเคยรับซับน้ําตา พระคุณยิ่งพสุธา ขาดแมแลหาเปล่ียวใจ บุญคุณอันนี้ไมมีเหมือนแม ใครเขาจะเผ่ือแผใหแกเรานั้นอันใด อางวางใจแสนเศรา เปล่ียวเปลาเหมือนอยูปาไกล แมจาพระคุณยิ่งใหญ ออมอกแมไซรลูกไมเคยลืม พระคุณแม เม่ืออยูในทองของแมเรา แมทุกขแมเศรา แมเฝาระวังเหลือหลาย เผ็ดหวานมันเปรี้ยว แมเขี้ยวแลวยังตองคาย กลัวเผ็ดจะไปทําลาย ทํารายสายเลือดในครรภ

๙๔ ลูกเกิดมาแลวเหมือนแกวใจ เรือดริ้นยุงไต แมปด แมไกว แมกัน ลูกหิวคอยปอน ลูกรอนพัดวีใหพลัน แมเฝาเปนคืนเปนวันบุญคุณนั้นแมไมทวง ยางสูวัยเรียน แมเพียรหาเงินสงให บางทีเงินท่ีได จากเหง่ือไคลและน้ําตารวง ผิดถูกช่ัวดีแมช้ีใหรูท้ังปวง โตแลวแมยังตองหวง เฝาหวงลูกดังชีว ี นี้คือรักแทของแมเรา จะหาใดเลา เทียบเทาบุญคุณแมนี ้ครอบหลาจบ บวกลบหา คาท่ีมี ถาเทียบคุณงามความด ีครอบฟานี้แมก็เทียม คาน้ํานม แมนี้มีบุญคุณอันใหญหลวง ท่ีเฝาหวงหวงลูกแตหลังเม่ือยังนอนเปล แมเราเฝาโอละเห กลอมลูกนอยนอนเปล ไมหางหันเหไปจนไกล แตเล็กจนโตโอแมถนอม แมผายผอมยอมเกิดแตรักลูกปกดวงใจ เติบโตโอเล็กจนใหญ นี้แหละหนาอะไร มิใชใดหนาเพราะคาน้ํานม ครวญคิดพินิจใหด ีคาน้ํานมแมนี ้จะมีอะไรเหมาะสม โอวาแมจา ลูกคิดถึงคาน้ํานม เลือดในอกผสม กล่ันเปนน้ํานมใหลูกดื่มกิน คาน้ํานมควรชวนใหลูกฝน แตเม่ือหลังเปรียบดังผืนฟาหนักกวาแผนดิน บวชเรียนพากเพียรจนส้ิน หยดหนึ่งน้ํานมกิน ทอแทนไมส้ินพระคุณแมเอย ฯ