Download pdf - ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ-Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 23 MAPTIOY 1997

AΦIEPΩMA

KYPIAKH 23 MAPTIOY 1997

2-31 AΦIEPΩMA� O �ιλελληνισμ�ς στηΓαλλία. Mπ�ρντ�, Παρίσι,Aθήνα: έκθεση Γάλλων�ωγρά�ων για την επανα-στατημένη Eλλάδα.Tης Mαρίνας Λαμπρά-κη–Πλάκα� Xρ�ν�λ�γι� της Eπανά-στασης. Tα σημαντικ�τερασυμ�άντα στην Eλλάδακαι τη Δύση απ� τ� 1821 έ-ως τ� 1834.Tης Λ�υκίας Δρ�ύλια� Φιλελληνική κινητ�π�ί-ηση στη Δύση. Eθελ�ντές,επιτρ�πές, Tύπ�ς, λ�γ�τέ-"νες και �ωγρά��ι, στρα-τευμέν�ι υπέρ της ελληνι-κής υπ�θεσης.Tης Λ�υκίας Δρ�ύλια� «B�λια θέλω και μπα-ρ�ύτι». Γάλλ�ι συγγρα�είςστ� πλευρ� των αγωνι��-μενων Eλλήνων.Tης Claire Constans� O γαλλικ�ς Tύπ�ς καιτ� 1821. Kαθ�ριστική ήτανη συμ��λή τ�υ στην ανά-πτυ#η τ�υ �ιλελληνισμ�ύστη Γαλλία.T�υ Iωάννη Δημάκη� O Nτελακρ�υά και ηEλλάδα. O Γάλλ�ς �ωγρά-��ς π�υ αναγνωρίστηκεως � αδιαμ�ισ�ήτητ�ς υ-μνητής τ�υ Eλληνικ�ύAγώνα.Tης Arlette Sérullaz� Φιλέλληνες "ωγρά��ι.H τραγωδία των Eλλήνωνάγγι#ε τις "�ρδές της ρ�-μαντικής καλλιτε"νικής έ-μπνευσης.Tης Φανής – Mαρίας Tσι-γκάκ�υ� O �ιλελληνισμ�ς στηντέ#νη. H επαναστατημένηEλλάδα στα έργα Γάλλων�ωγρά�ων.� Φιλελληνικά αντικείμε-να. Διακ�σμημένα με ελλη-νικά θέματα μαρτυρ�ύντην απή"ηση τ�υ �ιλελλη-νισμ�ύ στη Γαλλία.Tης Aγγελικής Aμαντρί

E�ώ�υλλ�: «Eπεισ�δι� απ� την E �δ� τ�υMεσ�λ�γγί�υ». Eλαι�γρα�ία τ�υ Φραν-σ�υά – Eμίλ ντε Λανσάκ (1803-1890). Δημ�-τική Πινακ�θήκη, Mεσ�λ�γγι.

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

O �ιλελληνισμς στη ΓαλλίαMπ�ρντ�, Παρίσι, Aθήνα: Eκθεση Γάλλων �ωγρά�ων για την επαναστατημένη Eλλάδα

«Mεσ�λ�γγι». E�ντας μ�λις δώσει τ�ν ιερ� �ρκ�, �ι Mεσ�λ�γγίτες, άνδρες και γυναίκες, �ρμ�ύν στη μάη με πρ�-τρ�πή τ�υ σε�άσμι�υ ιερέα. Eλαι�γρα�ία τ�υ Λ�υί Mπεν�αμέν Nτε��ύ� (1770-1842). T� αγωνιστικ� ήθ�ς των Mεσ�-λ�γγιτών κατά τις δύ� π�λι�ρκίες (Oκτώ�ρι�ς – Δεκέμ�ρι�ς 1921, Aπρίλι�ς 1825 – Aπρίλι�ς 1826) και η επική E"�δ�ςτ�υς συγκλ�νισαν την κ�ινή γνώμη. Mια μεγάλη σειρά λ�γ�τενικών έργων για τ� Mεσ�λ�γγι κυκλ��ρησαν τ�τεστη Γαλλία, ενώ σετικ�ί πίνακες κατέκλυσαν τις αίθ�υσες εκθέσεων. (M�υσεί� Mπενάκη).

Tης Mαρίνας Λαμπράκη – Πλάκα

Kαθηγήτριας της Iστ�ρίας της Tέ�νης,Διευθύντριας Eθνικής Πινακ�θήκης

TO 1996 υπήρ ε έτ�ς – σταθμ�ς γιατην ελλην�γαλλική �ιλία και συνερ-γασία. H Γαλλική Aρ�αι�λ�γική Σ��-λή γι�ρτασε με τρ�π� λαμπρ� τα 150�ρ�νια απ� την ίδρυσή της. T�ν ίδι�

�ρ�ν� η έκθεση «H Eλληνική Eπανά-σταση, � Nτελακρ�υά και �ι Γάλλ�ι�ωγρά��ι», καρπ�ς επιστημ�νικήςσυνεργασίας ανάμεσα στις δύ� �ώ-ρες, ανάμεσα στην Eθνική Πινακ�-θήκη και στην Eνωση Γαλλικών

M�υσείων, παρ�υσια��ταν πρώταστ� M�υσεί� Kαλών Tε�νών τ�υMπ�ρντ�, για να μετα�ερθεί αργ�-τερα στ� M�υσεί� Nτελακρ�υά στ�Παρίσι.

«Eις την Eλλάδα, εις την Eλλάδα...Xαίρετε σεις �λ�ι, πρέπει να �ύγω!Mετά τ� αίμα των ηρώων ας ρεύσητέλ�ς τ� �υδαί�ν αίμα των δημίωνΩ �ίλ�ι μ�υ εις την Eλλάδα!Eκδίκησις, ελευθερία δ�τε μ�ι τ� ί��ςEτ�ιμάσατε τ�ν ίππ�ν μ�υ! Aγωμεν!Φα%ιέρε, �δήγει μας, ως ηγεμών ειςτας μά�ας»

Oι στί��ι τ�υ νεαρ�ύ π�ιητή Bί-κτωρα Oυγκ�, �πως τ�υς απ�δίδει,παλαιά μετά�ραση, καλ�ύν τ�υςΓάλλ�υς να συμπαρατα�θ�ύν πλάιστ� πλευρ� των μα��μένων Eλλή-

νων. Eίναι ν�μί�ω η καλύτερη εισα-γωγή σ’ αυτή την έκθεση π�υ μαςθυμί�ει τα ηρωϊκά κατ�ρθώματα τωνηρώων και μαρτύρων της εθνικήςμας Aνε αρτησίας, �πως τ�υς είδαν�ι Γάλλ�ι �ιλέλληνες. H απ�σταση, ηρ�μαντική έ αψη, η διάθλαση, π�υπαρεμ%άλλει η ένδ� η αρ�αι�τητα,δίν�υν μια άλλη διάσταση σε πρ�σω-πα και γεγ�ν�τα. O ρ�μαντισμ�ς δενσυμμερι��ταν τη λατρεία της κλασι-κής αρ�αι�τητας τ�υ Nε�κλασικι-σμ�ύ. Eκεί π�υ �ι νε�κλασικ�ί ανα-στήλωναν να�ύς και τ�υς λειτ�υρ-γ�ύσαν με ιερείς, μάντες και τελε-τ�υργικές θυσίες και π�μπές, �ι ρ�-μαντικ�ί δεν %λέπ�υν παρά μ�ν��ρταριασμένα ερείπια.

Mέσα απ’ αυτά τα ερείπια υψώνε-ται η τραγική εικ�να τ�υ πάθ�υς της

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

EΛEYΘEPIA TPAΪOY

KYPIAKH 23 MAPTIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 3

«Eπεισ�δι� τ�υ Eλληνικ�ύ Aγώνα». Eργ� τ�υ Eυγένι�υ Nτελακρ�υά (1798-1863), τ�υ �ωγρά��υ π�υ αναγνωρίστηκε ως � αδιαμ�ισ�ήτητ�ς υμνητής τ�υ ελ-ληνικ�ύ αγώνα. (Eλαι�γρα�ία, Eθνική Πινακ�θήκη και M�υσεί� Aλε"άνδρ�υ Σ�ύτ��υ).

Eλλάδας στ�ν πίνακα τ�υ Nτελα-κρ�υά για τ� Mεσ�λ�γγι. Tα ερείπιαγια τ�υς ρ�μαντικ�ύς θα γίν�υν τ�θέατρ� τ�υ ηρωϊκ�ύ αγώνα τωνEλλήνων.

Nα τ�υς, στα ερείπια, στα �πλα,ήρθε η ώρατ� παρελθ�ν θα ανάρθειπ�υ κλαίω τώρα!Nα η Λευτεριά,μ’ αυτήν ανα&είς στ�ν αιώνα.Aγνή σαν την Aθηνά θα μείνει γιαπάντα στη �ώρακαι θα’ �ει εστία τηςτα λείψανατ�υ Παρθενώνα

O π�ιητής Kα�ιμίρ Nτελα%ίν εικ�-ν�γρα�εί με τ�υς στί��υς τ�υ τ� ρ�-μαντικ� αίσθημα π�υ ανε%ά�ει τ�υςήρωες τ�υ ’21 στ�ν Oλυμπ� τηςAρ�αι�τητας. Oπως παρατηρεί π�ιη-τικά � Kωστής Παλαμάς, � Zευς τ�υνέ�υ Oμήρ�υ, τ�υ Bίκτωρα Oυγκ�«�ν�μά�εται Kανάρης, κρατών αντίσκήπτρ�υ πυρσ�ν».

Eμπρακτη αλληλεγγύηO Φιλελληνισμ�ς, η συναισθηματι-

κή αλλά κυρίως έμπρακτη αλληλεγ-γύη π�υ εκδηλώθηκε σε π�λλές �ώ-ρες της Eυρώπης υπέρ των Eλλήνωνπ�υ μά��νταν για την ανε αρτησία

τ�υς, %ρίσκει στη Γαλλία την πληρέ-στερη, την ιδανική της έκ�ραση. Oιλ�γ�ι είναι π�λλ�ί: Oι ιδέες της Eπα-νάστασης εί�αν εκκ�λα�θεί, τρα�είκαι δυναμώσει απ� τις ίδιες πηγέςτ�υ Δια�ωτισμ�ύ π�υ εί�αν πυρ�δ�-τήσει και τη Γαλλική Eπανάσταση.

T� παράδειγμά της ήταν η �λ�γαπ�υ �ώτι�ε π�λλές συνειδήσεις στημα��μενη Eλλάδα. Πλάι στ�ν π�λιτι-κ� �ιλελληνισμ�, π�υ αναπτύσσεταιμέσα στ�υς κ�λπ�υς της �ιλελεύθε-ρης αντιπ�λίτευσης στην επίσημη�ιλ�τ�υρκική π�λιτική των B�υρ%ώ-νων, τα πάθη των Eλλήνων εμπνέ�υντ�υς διαν��ύμεν�υς, τ�υς π�ιητέςκαι τ�υς καλλιτέ�νες. Aυτή η αρμ�-νική, η �μ�θυμη συνέργεια �λων τωνμ�ρ�ών �ιλελληνισμ�ύ –π�λιτικ�ύ,κ�ινωνικ�ύ, �ιλ�λ�γικ�ύ, εικαστι-κ�ύ– δίνει στ� γαλλικ� κίνημα την ι-δι�μ�ρ�ία τ�υ, τη μ�ναδικ�τητάτ�υ.

Aλλ� �αρακτηριστικ� τ�υ γαλλι-κ�ύ �ιλελληνισμ�ύ είναι η πρώιμηεμ�άνισή τ�υ. Γεννιέται ως άμεση α-ντίδραση στα κ�ρυ�αία ηρωικά καιτραγικά γεγ�ν�τα, με α�ετηρία τιςσ�αγές της Xί�υ, τ�ν σκληρ� Aπρί-λι� τ�υ 1822, π�υ θα εμπνεύσ�υν,στ� νεαρ� ρ�μαντικ� �ωγρά�� Eυ-γένι� Nτελακρ�υά, τ�ν �μώνυμ�μνημειώδη πίνακα τ�υ Λ�ύ%ρ�υ: Mια

σπαρακτική ελεγεία, α�ιερωμένηστα πάθη εν�ς ωραί�υ λα�ύ, π�υ μετις θυσίες και τ� αίμα τ�υ ταυτί�εταιεπιτέλ�υς στις συνειδήσεις των Eυ-ρωπαίων με τ�υς ένδ� �υς πρ�γ�-ν�υς τ�υ. Oι Σ�αγές της Xί�υ, έργ�αρ�ετυπικά ρ�μαντικ�, π�υ �ωγρα-�ί�εται μέσα σε έ ι μήνες πυρετικήςδ�υλειάς για να εκτεθεί στ� παρισι-ν� Σαλ�ν τ�υ 1824 και να συνταρά ειτις συνειδήσεις και ��ι μ�ν� τα καλ-λιτε�νικά στάσιμα ύδατα. Γιατί η τέ-�νη είναι ακ�μη ένα απ� τα κυρίαρ�αμέσα επικ�ινωνίας.

Mε την Eλλάδα στα ερείπια τ�υMεσ�λ�γγί�υ, εικ�να τ�υ Aγί�υ Πά-θ�υς εν�ς έθν�υς –η σ�έση με τηνανάλ�γη εικ�ν�γρα�ική σύνθεσητ�υ Xριστ�ύ δεν είναι τυ�αία– � Nτε-λακρ�υά απ�κρίνεται σε ένα άλλ�συνταρακτικ� επεισ�δι� τ�υ Π�λέ-μ�υ της Aνε αρτησίας, τ�ν «σκληρ�Aπρίλη» τ�υ 1826 την E �δ� τ�υ Mε-σ�λ�γγί�υ. Eργ� υψηλ�ύ αισθητικ�ύμηνύματ�ς, τ� αριστ�ύργημα τ�υM�υσεί�υ Kαλών Tε�νών τ�υ Mπ�ρ-ντ� δεν παύει να απ�τελεί παράλλη-λα και πρά η «π�λιτικής πρ�παγάν-δας» με άμεσα και δραστικά απ�τε-λέσματα.

Mε α�ετηρία και γύρω απ� αυτ� τ�κ�ρυ�αί� έργ� τ�υ Nτελακρ�υά –μιακαι �ι Σ�αγές της Xί�υ, κρίθηκαν π�-

λύ εύθραστες για να μετακινηθ�ύναπ� τ� Λ�ύ%ρ�– συγκεντρώθηκαν,��ι μ�ν� μερικ�ί ακ�μη �ιλελληνικ�ίπίνακες τ�υ μεγάλ�υ ρ�μαντικ�ύ καιανάμεσά τ�υς � πίνακας «Eπεισ�δι�τ�υ Eλληνικ�ύ Aγώνα», τ� αριστ�ύρ-γημα της Eθνικής Πινακ�θήκης –αλ-λά και τα πι� σημαίν�ντα απ� τα 150έργα με �ιλελληνικά θέματα π�υ ε-ντ�πίστηκαν στα μ�υσεία της Γαλ-λίας. H π�ι�τητά τ�υς είναι άνιση.Aλλά τ� μήνυμα, είναι συγκλ�νιστι-κ�. Tα �ιλελληνικά αντικείμενα μαρ-τυρ�ύν την εκλαΐκευση και την ευ-ρεία υπ�δ��ή των �ιλελληνικών ιδε-ών και θεμάτων. H Eλλάδα ήταν στημ�δα. H έκθεσή μας δεν μπ�ρ�ύσενα τ� αγν�ήσει.

O μνημειώδης κατάλ�γ�ς της έκ-θεσης είναι καρπ�ς συνεργασίας α-νάμεσα σε Γάλλ�υς και Eλληνες ε-ρευνητές. H �ιλία των δύ� λαών α-νανθί�ει μέσα σ’ αυτή τη συνεργα-σία. O κατάλ�γ�ς θησαυρί�ει τα ευ-ρήματα και τα συμπεράσματα μακρ�-�ρ�νης έρευνας και διε �δικής %ι-%λι�γρα�ίας. O κατάλ�γ�ς των �ι-λελληνικών έργων π�υ επιστέ�ειτην έκδ�ση, μα�ί με τα ειδικά άρθρακαι τα αναλυτικά σ��λια των έργων,την καθιστ�ύν π�λύτιμ� επιστημ�νι-κ� εργαλεί� και σταθμ� για τη σ�ετι-κή έρευνα.


Xρ�ν�λ�γι� της EπανάστασηςTα σημαντικτερα συμ άντα στην Eλλάδα και τη Δύση απ τ� 1821 έως τ� 1834

Tης Λ�υκίας Δρ�ύλια

Iστ�ρικ�ύ δ.., Kέντρ� Nε�ελληνικών Eρευνώντ�υ E.I.E.

1821: O Aλέ�ανδρ�ς Yψηλάντης,υπασπιστής τ�υ τσάρ�υ Aλε�άνδρ�υA΄, αρ�ηγ�ς της Φιλικής Eταιρείας,�θάνει στ� Iάσι� �π�υ � ηγεμ�ναςτης M�λδα�ίας Mι�αήλ Σ�ύτσ�ςπρ�σ�ωρεί στ� κίνημά τ�υ και τ�υπαραδίνει την π�λη. O Yψηλάντηςκαλεί σε επανάσταση με πρ�κηρύ-�εις και συστήνει τ�ν Iερ� Λ��. Oπατριάρ�ης Γρηγ�ρι�ς E΄ τ�ν α��ρί-%ει. E�έγερση στην Πελ�π�ννησ� καιτα νησιά (Mάρτι�ς–Aπρίλι�ς). O Aλ.Yψηλάντης �θάνει στ� B�υκ�υρέ-στι. Aπαγ��νισμ�ς τ�υ Πατριάρ�ηΓρηγ�ρί�υ E΄ και των μελών της I.Συν�δ�υ. Aπ�κε�αλισμ�ς τ�υ Mεγά-λ�υ Διερμηνέα Kωνσταντίν�υ M�υ-ρ�ύ%η και τ�υ Δραγ�μάν�υ τ�υ Στ�-λ�υ Nικ�λά�υ M�υρ�ύ%η στην Kων-σταντιν�ύπ�λη. Θανάτωση τ�υ Aθα-νασί�υ Διάκ�υ στη Φθιώτιδα. Mά�ητ�υ Bαλτετσί�υ (14–15 Mαΐ�υ). Συνέ-λευση των Kαλτετ%ών (7 I�υνί�υ).Mά�η τ�υ Δραγατσανί�υ (19 I�υνί-�υ). O Δημήτρι�ς Yψηλάντης �θάνειστα Bέρ�αινα. Eγκατάσταση τυπ�-γρα�εί�υ στην Kαλαμάτα π�υ εκδί-δει τις πρώτες επαναστατικές πρ�-κηρύ�εις και την ε�ημερίδα Σάλπιγ�Eλληνική. O Aλέ�ανδρ�ς Mαυρ�κ�ρ-δάτ�ς πηγαίνει στ� Mεσ�λ�γγι. Aλω-ση της Tριπ�λιτ%άς (5 Oκτ.). Aπ�τυ-�ία της επανάστασης στη Xαλκιδική.Aρ�ί%�υν να κατα�θάν�υν στηνEλλάδα �ι �ιλέλληνες εθελ�ντές(περίπ�υ 1.200 έλα�αν μέρ�ς στ�νπ�λεμ� της ελληνικής ανε�αρτη-σίας).

O Aδ. K�ραής εκδίδει στ� Παρίσιτα Π�λιτικά τ�υ Aριστ�τέλη στη σει-ρά της «Eλληνικής Bι�λι�θήκης».Πρ�τάσσει τα περί�ημα για τη δημ�-κρατική και κ�ινωνική πρ��ληματικήπ�υ περιέ��υν «Πρ�λεγ�μενα», ανα-�ερ�μεν�ς ταυτ��ρ�να στ�ν ελλη-νικ� αγώνα και ενθαρρύν�ντας τ�υςαγωνι%�μεν�υς για την ελευθερίατ�υς �μ�γενείς τ�υ. Eπανεκδίδει ε-πίσης τ� Σάλπισμα Π�λεμιστήρι�ν(1801) με τη γαλλική μετά�ραση τ�υGuerrier de Dumast.

Συνέδρι� τ�υ Laybach (12 Iαν. – 12Mαΐ�υ). Πρωτ��υλίες τ�υ Mέτερνι�να διασ�αλιστεί η καταστ�λή της ε-πανάστασης στη Nεάπ�λη της Iτα-λίας. H είδηση της ελληνικής ε�έ-γερσης γίνεται δεκτή με δυσαρέ-σκεια. O τσάρ�ς απ�κηρύσσει τ� ε-παναστατικ� κίνημα τ�υ Aλ. Yψηλά-ντη. Θάνατ�ς τ�υ Nαπ�λέ�ντα (5Mαΐ�υ). Σ�ηματισμ�ς υπερσυντηρη-τικής κυ�έρνησης στη Γαλλία μεπρωθυπ�υργ� τ�ν Villèle. Kρίση στιςρωσ�τ�υρκικές σ�έσεις. O Γερμα-ν�ς καθηγητής W.T. Krug συνθέτειτ� �ιλελληνικ� τ�υ έργ� Griech-enlands Wiedergeburt (H Aναγέννη-ση της Eλλάδ�ς, Mάι�ς). Iδρυση Φι-

λελληνικών κ�μιτάτων στην Eλ�ετίακαι τη Γερμανία. W. Müller, Liederden Gricchen (Tραγ�ύδια των Eλλή-νων). Iδρυση της Eταιρείας της Xρι-στιανικής Hθικής (Société de laMorale chrétienne), στ� Παρίσι.Eκδ�ση τ�υ περι�δικ�ύ Antologiaστη Φλωρεντία απ� τ�ν J.P.Vieusseux· περιέ�ει π�λλά άρθρασ�ετικά με τ�υς Eλληνες. Eκδίδεταιη Messénienne, sur la liberté de laGrèce (Mεσσηνιακή ωδή για την ε-λευθερία της Eλλάδας), π�υ απ�δί-δεται στ�ν Casimir Delavigne. OAγγλ�ς π�ιητής P.B. Shelley στην Πί-%α, α�ιερώνει τ� π�ίημά τ�υ Hellasστ�ν Aλέ�ανδρ� Mαυρ�κ�ρδάτ� (1N�εμ.).

1822: Eθν�συνέλευση της Eπιδαύ-ρ�υ. Oι επαναστατημέν�ι Eλληνεςδιακηρύσσ�υν την ανε�αρτησία τ�υ«ελληνικ�ύ έθν�υς» και ψη�ί%�υν τ�Πρ�σωριν�ν Π�λίτευμα της Eπιδαύ-ρ�υ, θεμελιωμέν� σε δημ�κρατικές

αρ�ές. Δ�λ��νία τ�υ Aλή πασά τωνIωαννίνων απ� τ�υς T�ύρκ�υς. Eπα-νάσταση στην Aνατ�λική Mακεδ�νία.Σ�αγές της Xί�υ. O Kωνσταντίν�ςKανάρης πυρπ�λεί την τ�υρκική ναυ-αρ�ίδα στη Xί�. Mά�η τ�υ Πέτα, μεσυμμετ��ή �ιλελλήνων εθελ�ντών.Hττα τ�υ Δράμαλη στα Δερ�ενάκιααπ� τα στρατεύματα τ�υ Θε�δωρ�υK�λ�κ�τρώνη. Πρώτη π�λι�ρκία τ�υMεσ�λ�γγί�υ. Oι Eλληνες απευθύν�-νται «πρ�ς τ�υς �ριστιαν�ύς μ�νάρ-�ες της Eυρώπης π�υ συνεδριά%�υνστη Bερ�να». Oι απεσταλμέν�ι τ�υςδεν γίν�νται δεκτ�ί στ� συνέδρι�· τ�ελληνικ� %ήτημα θά�εται απ� τη διε-θνή διπλωματία.

Yπ�μνημα τ�υ μητρ�π�λίτη Oυγ-γρ��λα�ίας Iγνάτι�υ στ�ν Pώσ� υ-π�υργ� E�ωτερικών Nesselrode, μετίτλ� Gréce, Causes de sa révolutionet de son état acgtuel. Eλλάς, αίτιατης επαναστάσεως και της παρ�ύ-σης καταστάσεώς της).

Eπιστ�λή τ�υ πρ�έδρ�υ της AϊτήςJ.–P. Boyer, με την �π�ία αναγνωρί-%ει την ελληνική ανε�αρτησία. OAμερικαν�ς πρ�εδρ�ς, Monroe, ανα-�έρεται στ�ν ελληνικ� �εσηκωμ�.Aυτ�κτ�νία τ�υ Aγγλ�υ υπ�υργ�ύE�ωτερικών Castlereagh. T�ν διαδέ-�εται � George Canning. Λ�ρδ�ςErskine, A Letter to the earl ofLiverpool, on the Subject of theGreeks (Eπιστ�λή στ�ν κ�μη Λί�ερ-π�υλ σ�ετικά με τ�υς Eλληνες). C.Delavigne, Nouvelles Messéniennes(Nέες Mεσσηνιακές Ωδές).

1823: H ελληνική κυ�έρνηση ε-δρεύει στ� Nαύπλι�. H B΄ Eθν�συνέ-λευση ψη�ί%ει την αναθεώρηση τ�υΣυντάγματ�ς της Eπιδαύρ�υ και ει-σάγει πρ��δευτικά άρθρα σ�ετικά μετα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευ-θερία τ�υ Tύπ�υ κ.ά. A�ι�η τ�υ λ�ρ-δ�υ Mπάυρ�ν στην Kε�αλλ�νιά. Mε-τά�αση στ� Λ�νδίν� των Eλλήνων α-πεσταλμένων I. Oρλάνδ�υ και A.Λ�υριώτη, πρ�κειμέν�υ να διαπραγ-ματευτ�ύν δημ�σι� δανεισμ�. OEdward Blaquiere παρ�υσιά%ει στηνελληνική Eθν�συνέλευση τις «παρα-τηρήσεις» τ�υ J. Bentham σ�ετικάμε τ� κείμεν� τ�υ ελληνικ�ύ συντάγ-ματ�ς.

O Δι�νύσι�ς Σ�λωμ�ς συνθέτειτ�ν Yμν�ν εις την Eλευθερίαν (εκδί-δεται τ� 1825).

H �ρετανική κυ�έρνηση αναγνωρί-%ει τ�υς Eλληνες ως εμπ�λέμ�υς μετ�υς T�ύρκ�υς. Διακήρυ�η τ�υ«δ�γματ�ς Monroe» και �ιλελληνικ�μήνυμα τ�υ πρ�έδρ�υ Monroe. Θά-νατ�ς τ�υ πάπα Πί�υ Z΄. Iδρύεται ηΦιλελληνική Eταιρεία τ�υ Λ�νδίν�υ(London Greek Committee). E.Blaquiere, Report on the Present Sta-te of the Greek Confederation. (Eκθε-ση για την παρ�ύσα κατάσταση τηςEλληνικής Oμ�σπ�νδίας). Iδρύ�νταιστ� Παρίσι η Eλληνική Eπιτρ�πή(Comité grec) στα πλαίσια της Eται-ρείας της Xριστιανικής ηθικής(Société de la Morale Chrétienne), η1η �ιλελληνική επιτρ�πή της Mασ-σαλίας και �ι �ιλελληνικές επιτρ�-πές των Hνωμένων Π�λιτειών.

1824: O Λ�ρδ�ς Mπάιρ�ν �θάνειστ� Mεσ�λ�γγι. A΄ εμ�ύλι�ς π�λεμ�ς(� K�λ�κ�τρώνης και �ι στρατιωτικ�ίαρ�ηγ�ί της Πελ�π�ννήσ�υ ενα-ντί�ν των πρ�σκειμένων στρατευμά-των στ�ν Aλ. Mαυρ�κ�ρδάτ� με τ�ν�π�ί� έ��υν συμμα�ήσει �ι π�λιτικ�ίαρ�ηγ�ί της Πελ�π�ννήσ�υ και τωννησιών). Kατάληψη της Kρήτης απ�τ�ν αιγυπτιακ� στ�λ�. Θάνατ�ς τ�υλ�ρδ�υ Mπάιρ�ν στ� Mεσ�λ�γγι.T�ν επικήδει� εκ�ωνεί � ΣπυρίδωνTρικ�ύπης. Φθάνει στη Zάκυνθ� τ�πρώτ� δάνει�. Kαταστρ��ή της Kά-σ�υ. Tέλ�ς τ�υ A’ εμ�υλί�υ π�λέ-μ�υ. Kαταστρ��ή των Ψαρών. Nαυ-μα�ία τ�υ Γέρ�ντα. B΄ εμ�ύλι�ς π�-λεμ�ς (αντιπρ�σωπ�ι των π�λιτικώνκαι στρατιωτικών της Πελ�π�ννήσ�υ

«O λ�ρδ�ς Mπάιρ�ν, α�ιερωμέν� στ�υς ρ�μαντικ�ύς». Λιθ�γρα�ία τ�υ Mι-σέλ Mπαρατιέ (1784-1867). Πριν απ� την ενεργή συμμετ��ή τ�υ στ� �ιλελλη-νικ� κίνημα τ� 1823, � Aγγλ�ς π�ιητής Mπάιρ�ν (1788-1824), άσκησε με τ�έργ� τ�υ απ��ασιστική επίδραση στ�υς καλλιτε�νικ�ύς και λ�γ�τε�νικ�ύςκύκλ�υς της Γαλλίας, υπέρ της ελληνικής υπ�θεσης. O θάνατ�ς τ�υ στ� Mε-σ�λ�γγι, αύ!ησε τ� θαυμασμ� της ευρωπαϊκής κ�ινής γνώμης για τ�ν ρ�μα-ντικ� αυτ�ν �ιλέλληνα (Eθνική Bι$λι�θήκη της Γαλλίας, Παρίσι).

εναντί�ν των Yδραίων και Σπετσιω-τών, π�υ υπ�στηρί%�νται απ� τ�υςστρατιωτικ�ύς της P�ύμελης).

O Δ. Σ�λωμ�ς συνθέτει τ�ν Λυρι-κ�ν π�ίημα εις τ�ν θάνατ� τ�υ Λ�ρδ.Mπάιρ�ν. A. Kάλ��ς, H πατριωτικήλύρα της Eλλάδας (Παρίσι μετά�ρα-ση στα γαλλικά απ� τ�ν StanislasJulien). Eκδίδ�νται �ι ε�ημερίδεςEλληνικά Xρ�νικά στ� Mεσ�λ�γγι α-π� τ�ν J.-J. Meyer (-1826). O Φίλ�ςτ�υ N�μ�υ στην Yδρα (-1827) απ�τ�ν Iωσή� Kιάππε, η E�ημερίς τωνAθηνών απ� τ�ν Γ. Ψύλλα (-1826) και� Telegrafo Greco στ� Mεσ�λ�γγι μετις �ρ�ντίδες τ�υ Mπάιρ�ν και τ�υIταλ�ύ �ιλέλληνα κ�μη P. Gamba.Eγκαινιά%εται στ� ανάκτ�ρ� της Kυ-�ερνήσεως η I�νι�ς Aκαδημία π�υ ι-δρύθηκε στην Kέρκυρα, �άρη στιςπρ�σπάθειες τ�υ �ιλέλληνα ελληνι-στή Frederick North, λ�ρδ�υGuilford.

Συ%ήτηση στ� αμερικανικ� K�-γκρέσ� για τ� ελληνικ� %ήτημα. Λ�-γ�ς τ�υ Daniel Webster (19 Iαν.).Πρωτ�κ�λλ� της Πετρ�ύπ�λης σ�ε-τικά με τ� ελληνικ� %ήτημα. O M��ά-μεντ Aλι της Aιγύπτ�υ αναλαμ�άνειτην καταστ�λή της ελληνικής ε�έ-γερσης. O Chateaubriand περνάστην αντιπ�λίτευση· τ�ν ακ�λ�υ-θ�ύν �ι ε�ημερίδες Journal desDébats και Quotidienne. O Kάρ�λ�ς I΄διαδέ�εται τ�ν Λ�υδ��ίκ� IH΄ ως �α-

σιλιάς της Γαλλίας. O Delacroix %ω-γρα�ί%ει τ�ν πίνακα Massacres deScio (Σ�αγές της Xί�υ). F.Pouqueville, Histoire de la Régéné-ration de la Gréce (Iστ�ρία της ανα-γεννηθείσης Eλλάδ�ς). Claude Fau-riel, Chants populaires de la Grécemoderne (Δημώδη άσματα της νεω-τέρας Eλλάδ�ς), 2 τ.

1825: Φυλάκιση τ�υ στρατηγ�ύ K�-λ�κ�τρώνη. O Iμπραήμ πασάς μετ�υρκ�αιγυπτιακά στρατεύματα α-π��ι�ά%�νται και εισ�άλλ�υν στηνΠελ�π�ννησ�. Kαταστρ��ή τηςΣ�ακτηρίας· θάνατ�ς τ�υ Iταλ�ύ �ι-λέλληνα κ�μη Σανταρ�%α. Aπ��υλά-κιση τ�υ K�λ�κ�τρώνη. Θάνατ�ς τ�υΠαπα�λέσσα στη μά�η στ� Mανιάκι.T� δεύτερ� δάνει� �θάνει στ� Nαύ-πλι�. Θάνατ�ς τ�υ OδυσσέαAνδρ�ύτσ�υ. Oι Eλληνες %ητ�ύν τηναγγλική «πρ�στασία» την �π�ία αρ-νείται η �ρετανική κυ�έρνηση.

Eκδίδεται η Γενική E�ημερίς τηςEλλάδ�ς. O Yμν�ς εις την Eλευθε-ρίαν τ�υ Δ. Σ�λωμ�ύ μετα�ρά%εταιστα γαλλικά και τα αγγλικά.

O J. Quincey Adams, πρ�εδρ�ςτων Hνωμένων Π�λιτειών. Iδρύεταιστ� Παρίσι η «Φιλανθρωπική Eται-ρεία υπέρ των Eλλήνων», γνωστή ωςComité philhellenique de Paris.Iδρύ�νται η δεύτερη Φιλελληνική ε-πιτρ�πή της Mασσαλίας και η δεύτε-ρη Φιλελληνική επιτρ�πή της Γενεύ-

ης. F.R. Chateaubriand. Note sur laGrèce. (Yπ�μνημα περί της Eλλά-δ�ς). Vilemain, Lascaris ou les Crecsdu XVe s. (Λάσκαρις ή �ι Eλληνες τ�υIE΄ αι.).

1826: Γ΄ Eθν�συνέλευση (Nέα Eπί-δαυρ�ς): λ�γω της απελπιστικής κα-τάστασης στην �π�ία έ��υν περιέλ-θει �ι επαναστατήσαντες Eλληνες,απ��ασί%εται να αλλά�ει τ� σύστημακαι η διακυ�έρνηση ανατίθεται σεμια �λιγ�μελή και ευέλικτη επιτρ�-πή. «E��δ�ς» τ�υ Mεσ�λ�γγί�υ καιεπακ�λ�υθη πτώση τ�υ στα �έριατων T�ύρκων. Συνάντηση τ�υ Kι�υ-τα�ή πασά με τ�ν στρατηγ� Kαραϊ-σκάκη επί της ναυαρ�ίδας τ�υ deRigny, στ�ν Πειραιά. A�ι�η στηνEλλάδα τ�υ πρώτ�υ ατμ�κίνητ�υ ελ-ληνικ�ύ π�λεμικ�ύ πλ�ί�υ «Kαρτε-ρία» με κυ�ερνήτη τ�ν Aγγλ� πλ�ί-αρ�� F.A. Hastings. Θάνατ�ς τ�υσταρτηγ�ύ Γκ�ύρα στην Aκρ�π�λη.Mά�η της Aρά�ω�ας. O Γάλλ�ς �ι-λέλληνας Ch.N. Fabvier (Φα�ιέρ�ς)στην Aκρ�π�λη (π�λι�ρκία των Aθη-νών, 26 Aυγ�ύστ�υ – 5 I�υνί�υ). Δια-μά�ες σ�ετικά με τις �ρεγάτες π�υεί�αν παραγγείλει �ι Eλληνες στιςHν. Π�λιτείας της Aμερικής.

Aγγλ�ρωσικ� πρωτ�κ�λλ� τηςΠετρ�ύπ�λης σ�ετικά με την Eλλά-δα. Pωσικ� τελεσίγρα�� πρ�ς τηνT�υρκία σ�ετικά με τη Σερ�ία και τιςπαραδ�υνά�ιες ηγεμ�νίες. Mε διά-

ταγμα τ�υ σ�υλτάν�υ Mα�μ�ύτ B΄διαλύεται τ� σώμα των γενιτσάρων.Σ�αγές γενιτσάρων. Pωσ�τ�υρκικήσυνθήκη τ�υ Ackermann. H EταιρίαXριστιανικής Hθικής στ� Παρίσι ι-δρύει Eπιτρ�πή εκδ�σεων υπέρ τωνEλλήνων. Documents relatifs a l’ é-tat présent de la Grèce (Paris, 18-26–1829). O Delacroix στέλνει τέσσε-ρις πίνακες με �ιλελληνικ� θέμαστην αίθ�υσα τέ�νης Lebrun. Iδρύε-ται Φιλελληνική επιτρ�πή στη Στ�κ-��λμη.

1827: O κ�μης Iωάννης Kαπ�δί-στριας εκλέγεται κυ�ερνήτης τηςEλλάδας. H Γ΄ Eθν�συνέλευση, η �-π�ία συνε�ί%ει τις εργασίες της στηνTρ�ι%ήνα, ψη�ί%ει τ� «Π�λιτικ�ν Σύ-νταγμα της Eλλάδ�ς». O Aγγλ�ςστρατηγ�ς R. Church �ρί%εται επικε-�αλής τ�υ ελληνικ�ύ στρατ�ύ και �λ�ρδ�ς Cochrane επικε�αλής τ�υελληνικ�ύ στ�λ�υ. Mά�η τ�υ Φαλή-ρ�υ. Θάνατ�ς τ�υ στρατηγ�ύ Kαραϊ-σκάκη. Παράδ�ση της Aκρ�π�ληςστ�υς T�ύρκ�υς. Iδρύεται τ� πρώτ�ελληνικ� πρ��ενεί�, στη Mάλτα.Nαυμα�ία τ�υ Nαυαρίν�υ (20 Oκτ.).Eκστρατεία τ�υ Φα�ιέρ�υ στη Xί�(Oκτ.–Δεκ.).

Eκδίδεται η Aνε�άρτητ�ς E�ημε-ρίς στην Yδρα και την Aίγινα (1828).O I. Pί%�ς Bερ�υλ�ς εκδίδει στα γαλ-λικά, στη Γενεύη, τ� έργ� τ�υ Cours

Συνέ�εια στην 6η σελίδα


«Mαυρ�κ�ρδάτ�ς, αρ�ηγ�ς της ελληνικής κυ$έρνησης». Λιθ�γρα�ία τ�υOράς Bερνέ (1798-1863), α�ιερωμένη στ�ν Φαναριώτη πρίγκιπα Aλέ!ανδρ�Mαυρ�κ�ρδάτ� (1791-1865), πρ�εδρ� τ�υ Eκτελεστικ�ύ τ�υ νε�σύστατ�υκράτ�υς, μετά τη διακήρυ!η της ανε!αρτησίας της Eλλάδας, τ� 1822 (EθνικήBι$λι�θήκη της Γαλλίας, Παρίσι).

«O συνταγματάρ�ης Φα$ιέρ�ς». Λιθ�γρα�ία τ�υ Πιερ Λετιέρ (1798-1884). Tακατ�ρθώματα τ�υ Σαρλ–Nικ�λά Φα$ιέ ή Φα$ιέρ�υ (1782-1855) στ� πλευρ� τωνε!εγερμένων Eλλήνων (1823) έδωσαν τρ��ή στα �ρ�νικά τ�υ �ιλελεύθερ�υγαλλικ�ύ Tύπ�υ, ενώ η συμμετ��ή τ�υ στην π�λι�ρκία (Aύγ�υστ�ς 1826) καιτην πτώση της Aκρ�π�λης της Aθήνας (I�ύνι�ς 1827) συνέ$αλε στην αύ!ησητης δημ�τικ�τητάς τ�υ (Eθνική Bι$λι�θήκη της Γαλλίας, Παρίσι).


de litterature grecque moderne. Στ�πλαίσι� τ�υ �ιλελληνικ�ύ ρεύματ�ςτ� έργ� μετα�ρά%εται στα γερμανι-κά (Mainz) και στα �λλανδικά (Xάγη –Aμστερνταμ, 1829).

Συνθήκη τ�υ Λ�νδίν�υ μετα�ύ Pω-σίας, Γαλλίας και Aγγλίας σ�ετικά μετ� μέλλ�ν της Eλλάδας. Θάνατ�ςτ�υ G. Canning. O Σ�υλτάν�ς αρνεί-ται να δε�τεί τ�υς �ρ�υς της συνθή-κης τ�υ Λ�νδίν�υ. Διακ�πτ�νται �ιδιπλωματικές σ�έσεις με την Πύλη.Oι πληρε��ύσι�ι των Δυνάμεων �εύ-γ�υν απ� την Kωνσταντιν�ύπ�λη.E�ι ��ρτία με πρ�μήθειες απ�στέλ-λ�νται απ� τις �ιλελληνικές επιτρ�-πές των Hν. Π�λιτειών.

1828: O Iωάννης Kαπ�δίστριας�θάνει στ� Nαύπλι� (6 Iαν.). Για να α-

ντιμετωπίσει την αναρ�ία π�υ επι-κρατεί, �ργανώνει ένα συγκεντρωτι-κ� σύστημα διακυ�έρνησης και δημι-�υργεί ένα νέ� κυ�ερνητικ� �ργαν�,τ� Πανελλήνι�ν, �ωρίς να συγκαλέ-σει την Eθν�συνέλευση. Διαπραγμα-τεύσεις με τ�υς πληρε��ύσι�υς τωνΔυνάμεων σ�ετικά με τα σύν�ρα τ�υνε�σύστατ�υ ελληνικ�ύ κράτ�υς. OAλέ�ανδρ�ς Yψηλάντης πεθαίνειστ� M��ατς. Oι πρεσ�ευτές των Δυ-νάμεων στην Kωνσταντιν�ύπ�λη(Stangford Canning, Guilleminot καιRibeaupierre) συνεδριά%�υν στ�νΠ�ρ�.

I. Pί%�ς Nερ�υλ�ς, Histoire mo-derne de la Grèce, (Nεώτερη ιστ�ρίατης Eλλάδ�ς), Γενεύη, (γερμανικήμτ�ρ., Λειψία 1830).

Στ� Πρωτ�κ�λλ� τ�υ Λ�νδίν�υ

(4/16 N�εμ�ρί�υ) �ρί%εται η απ�στ�-λή γαλλικών στρατευμάτων στην Πε-λ�π�ννησ�. Oι Δυνάμεις θέτ�υν υπ�την πρ�στασία τ�υς τ�ν M�ριά καιτις Kυκλάδες. T� γαλλικ� εκστρα-τευτικ� σώμα, υπ� την αρ�ηγία τ�υστρατηγ�ύ Mαι%ών, �θάνει στην Πε-λ�π�ννησ� για να εκδιώ�ει τα στρα-τεύματα τ�υ Iμπραήμ πασά. ?εσπάει� ρωσ�τ�υρκικ�ς π�λεμ�ς. Δύ��ρτία με πρ�μήθειες απ�στέλλ�-νται απ� τις �ιλελληνικές επιτρ�πέςτων Hν. Π�λιτειών στην Πελ�π�ννη-σ� G. Th. Reinagle, Illustrations of theBattle of Navarin (Eικ�νες απ� τηναυαρ�ία τ�υ Nαυαρίν�υ), Λ�νδίν�.

1829: Δ΄ Eθν�συνέλευση στ�Aργ�ς, η �π�ία �υσιαστικά επικυρώ-νει τα ν�μ�σ�έδια π�υ πρ�τείνει �κυ�ερνήτης. Δυσαρέσκεια και αντι-

π�λίτευση πρ�ς τ� καθεστώς Kαπ�-δίστρια. Tελευταία μά�η της Eπανά-στασης στην Πέτρα B�ιωτίας.

Πρωτ�κ�λλ� τ�υ Λ�νδίν�υ (10/22Mαρτί�υ), �ελτιώσεις στ� πρωτ�κ�λ-λ� τ�υ N�εμ�ρί�υ 1828. Pωσ�τ�υρ-κική συνθήκη Aνδριαν�ύπ�λης: �ιT�ύρκ�ι απ�δέ��νται τ�υς �ρ�υςτης I�υλιανής συνθήκης (1827) καιτ�υ πρωτ�κ�λλ�υ τ�υ Mαρτί�υ 1829.Γαλλική επιστημ�νική απ�στ�λήστ�ν M�ριά. V. Hugo, Les Orientales.Iδρύεται στ� Παρίσι η Société hellé-nique (Eλληνική επιτρ�πή) για τηδιάδ�ση των «�ώτων» στην Eλλάδα.

1830: Eπαναστατικές εκδηλώσειςσε διά��ρες περι��ές της Eλλάδας.O ναύαρ��ς Mια�ύλης αντιτίθεταιστη διακυ�έρνηση Kαπ�δίστρια καιπυρπ�λεί τ�ν ελληνικ� στ�λ� στ� λι-μάνι τ�υ Π�ρ�υ.

Oι Φαναριώτες λ�γι�ι στην Aθήνα.Aρ�ί%ει η απ�καλ�ύμενη περί�δ�ςτ�υ ελληνικ�ύ ρ�μαντισμ�ύ (1880)και της Aθηναϊκής σ��λής.

Πρωτ�κ�λλ� τ�υ Λ�νδίν�υ (3 Φε-�ρ.) π�υ αναγνωρί%ει την ανε�αρτη-σία της Eλλάδας και καθ�ρί%ει τα σύ-ν�ρά της. Oι Δυνάμεις επιλέγ�υν τ�νΛε�π�λδ� τ�υ Σα�–K�μπ�ύργκ ως η-γεμ�να – κυριάρ�η της Eλλάδ�ς. OΛε�π�λδ�ς αρνείται τ� θρ�ν�. Φιλε-λεύθερη επανάσταση τ�ν I�ύλι� στηΓαλλία. Στ� θρ�ν� ανε�αίνει � Λ�υ-δ��ίκ�ς – Φίλιππ�ς A΄. P.J. Falme-rayer, Geshichte der Halbinsel Morea.(Iστ�ρία της �ερσ�νήσ�υ τ�υ M�-ριά). Edgar Quinet, De la Grècemoderne et de ses rapports avec l’antiquité (Για τη σύγ�ρ�νη Eλλάδακαι τις σ�έσεις της με την αρ�αι�τη-τα).

1831: Δ�λ��νία τ�υ κυ�ερνήτηIωάννη Kαπ�δίστρια (9 Oκτ.). Eπακ�-λ�υθεί περί�δ�ς αναρ�ίας.

Παναγιώτης Σ�ύτσ�ς, O Oδ�ιπ�-ρ�ς (π�ίημα). Eκδίδεται στην Yδρα ηε�ημερίδα της αντιπ�λίτευσης A-π�λλων.

H �ελγικη B�υλή ανακηρύσσει τ�νΛε�π�λδ� τ�υ Σα�–K�μπ�ύργκ �ασι-λιά των Bέλγων (1865). Th. Kind,Beitrage zur besseren Kenntniss desneuen Grieechenlands (Συμ��λήστην καλύτερη γνώση της νέαςEλλάδας), Neustadt. Aρ�ί%ει να εκδί-δεται τ� συλλ�γικ� έργ� Expéditionscientifique de Morée, τ�μ. I, Παρίσι(τ�μ. II, 1833, III 1838) με τις μελέτεςτης Γαλλικής επιστημ�νικής απ�στ�-λής στ� M�ριά.

1832: H Eθν�συνέλευση ψη�ί%ει τ�λεγ�μεν� «Hγεμ�νικ� Σύνταγμα».Συνε�ί%�νται �ι συ%ητήσεις �σ�ν α-��ρά στη ρύθμιση των συν�ρων. Δη-μι�υργ�ύνται τρία π�λιτικά κ�μματα.

O Oθων της Bαυαρίας επιλέγεταιως �ασιλιάς της Eλλάδας, σε ε�αρ-μ�γή της συνθήκης π�υ υπ�γρά-��υν η Aγγλία, η Γαλλία, η Pωσία και� Λ�υδ��ίκ�ς A΄, �ασιλιάς της Bαυα-ρίας. O Mω�άμετ Aλι της Aιγύπτ�υ%ητά τη Συρία ως ανταμ�ι�ή για τη��ήθεια π�υ πρ�σέ�ερε στ�ν π�λε-μ� κατά των Eλλήνων. T�υρκ�αιγυ-πτιακ�ς π�λεμ�ς. Συνθήκη της Kων-σταντιν�ύπ�λης. Πρωτ�κ�λλ� τ�υΛ�νδίν�υ (18/30 Aυγ�ύστ�υ): πρ�-σάρτηση της περι��ής της Λαμίαςστ� ελληνικ� κράτ�ς.

1833: Συγκρ�ύσεις μετα�ύ ατά-

«O θάνατ�ς τ�υ Πατριάρ�η Γρηγ�ρί�υ E΄». Eλαι�γρα�ία τ�υ Oυγκ Φ�υρ� (1803-1873). T� έργ� είναι εμπνευσμέν� α-π� την «Histroire de la régènération de la Gréce» (Iστ�ρία της αναγέννησης της Eλλάδας), �π�υ � Φρανσ�υά Π�υκε-$ίλ περιγρά�ει ως ε!ής τη σκηνή τ�υ απαγ��νισμ�ύ: «� Πατριάρ�ης συνελή�θη, ενώ ��ρ�ύσε τα αρ�ιερατικά τ�υ άμ-�ια. T�ν έσυραν, τ�υ ��ρεσαν τη μ�ιραία θηλειά στ� λαιμ� και τ�ν κρέμασαν στην π�ρτα τ�υ Πατριαρ�εί�υ, κάτω α-π� τις επευ�ημίες εν�ς ε!αγριωμέν�υ ��λ�υ π�υ $λασ�ημ�ύσε τ�ν Xριστ�» (Δημαρ�εί� τ�υ Auray).

Συνέ�εια απ� την 5η σελίδα


«H τελευταία Mετάληψη των Mεσ�λ�γγιτών». Eλαι�γρα�ία τ�υ Λ�υί Z�+έ� T�υσέν P�σινι�ν (1781-1850). Aνάμεσα στις ηρωικές μ�ρ�ές των π�λι�ρκημένων, �Mητρ�π�λίτης Pωγών Iωσή�. Kατά την E!�δ� ήταν ανάμεσα στ�υς υπερασπιστές τ�υ Aνεμ�μυλ�υ και ανατίνα!ε τ�ν μύλ�, �π�υ ήταν ��υρωμέν�ς μα+ί με τ�υςλιγ�στ�ύς συμπ�λεμιστές τ�υ. Tραυματισμέν� θανάσιμα τ�ν $ρήκαν �ι T�ύρκ�ι και τ�ν απαγ��νισαν στις 13 Aπριλί�υ 1826 (Nέα Y�ρκη, ιδιωτική συλλ�γή).

«Στρατιώτες της γαλλικής απ�στ�λής στ� M�ριά». Eλαι�γρα�ία τ�υ N�έλ Nτιεντ�νέ Φινάρ (1797-1852). T� 1828, �ι με-γάλες δυνάμεις –Γαλλία, Aγγλία, Pωσία– απ��άσισαν την εκκένωση της Πελ�π�ννήσ�υ, την �π�ία κατεί�αν τα αιγυ-πτιακά στρατεύματα τ�υ Iμπραήμ Πασά. T� εγ�είρημα ανέλα$ε τ� γαλλικ� εκστρατευτικ� σώμα (14.000 άνδρες), υπ�την αρ�ηγία τ�υ στρατηγ�ύ Mε+�ν (M�υσεί� Mπενάκη).

κτων ελληνικών στρατευμάτων καιγαλλικών στρατιωτών στ� Aργ�ς. OOθων της Bαυαρίας �θάνει στ� Nαύ-πλι�. Oρί%εται συμ��ύλι� αντι�ασι-λέων έως την ενηλικίωση τ�υ �ασι-λιά. H δι�ίκηση συγκεντρώνεται στα�έρια των Bαυαρών. H Eθν�συνέ-λευση π�υ επρ�κειτ� να ασ��ληθείμε τ� Σύνταγμα δεν θα συγκληθείπ�τέ. Θάνατ�ς τ�υ Aδαμαντί�υ K�-ραή στ� Παρίσι. H Eλληνική Eκκλη-σία ανακηρύσσεται αυτ�κέ�αλη, �ω-ρίς τη συγκατάθεση τ�υ Oικ�υμενι-κ�ύ Πατριαρ�εί�υ.

Aλέ�ανδρ�ς Σ�ύτσ�ς, Παν�ραματης Eλλάδ�ς.

Aναγνωρί%εται η ανε�αρτησία τηςAιγύπτ�υ. Pωσ�τ�υρκική συνθήκητ�υ Hunkiar–Iskelesi. Στ� Bερ�λίν�,η Πρωσία, η Pωσία και η Aυστρίασυμ�ων�ύν να πρ�στατεύσ�υν τηνακεραι�τητα της Oθωμανικής αυτ�-κρατ�ρίας και να εδραιώσ�υν την Iε-ρή Συμμα�ία, υπ�σ��μενες αλληλ�-��ήθεια σε περίπτωση επίθεσης.

1834: Oι T�ύρκ�ι �εύγ�υν απ� τηνAκρ�π�λη. H Aθήνα γίνεται πρωτεύ-�υσα της Eλλάδας.

Σημείωση: O �ρ�ν�λ�γικ�ς πίνακας περιέ-�ει: 1) Tις δραστηρι�τητες των Eλλήνωνκαι τα γεγ�ν�τα π�υ α�ρ�ύν ειδικ�τεραστην Eλλάδα. 2) Tις πνευματικές εκδηλώ-σεις των Eλλήνων. 3) Tα παράλληλα διε-θνή γεγ�ν�τα π�υ σράγισαν ή επηρέα-σαν κατά κάπ�ι� τρ�π� τη δημι�υργίατ�υ νέ�υ ελληνικ�ύ κράτ�υς.


Φιλελληνική κινητ�π�ίηση στη ΔύσηEθελ�ντές, επιτρ�πές, Tύπ�ς, λ�γ�τέ�νες και �ωγρά��ι, στρατευμέν�ι υπέρ της ελληνικής υπ�θεσης.

Tης Λ�υκίας Δρ�ύλια

Iστ�ρικ�ύ δ.., Kέντρ� Nε�ελληνικών Eρευνώντ�υ E.I.E.

EXEI συ�νά γίνει λ�γ�ς για τ� πέρα-σμα απ� την αρ�αι�λ�γία στ�ν �ι-λελληνισμ�, για τη μετατ�πιση τ�υενδια�έρ�ντ�ς απ� τ�υς αρ�αί�υςEλληνες στ�υς νέ�υς, ιδιαίτερα στα�ρ�νια π�υ τ� «πάθ�ς των τα�ιδιών»�έρνει τ�υς Δυτικ�ευρωπαί�υς �λ�-ένα και πι� συ�νά σε επα�ή με την«κλασική γη» και τ�υς σύγ�ρ�ν�υςκατ�ίκ�υς της. Xρ�νια π�υ συμπί-πτ�υν, άλλωστε, με τις μεγάλες κ�ι-νωνικ�–�ικ�ν�μικές και π�λιτικέςμεταλλαγές, �σες συντελ�ύνταιστ�ν δυτικ�ευρωπαϊκ� �ώρ� στα τα-ραγμένα τέλη τ�υ 18�υ και τις αρ�έςτ�υ 19�υ αιώνα και δημι�υργ�ύν,παράλληλα, τις πρ�ϋπ�θέσεις να α-ντιμετωπιστεί τ� ελληνικ� πρ�"λημακάτω απ� μια καιν�ύργια �πτική.Oπτική στην �π�ία �ι νε�έλληνες μετις δικές τ�υς συνειδητ�π�ιήσεις καιπρά�εις πρ�σ�έρ�υν γ�νιμ� έδα-��ς, ώστε η ιδέα για την «αναγέννη-ση» της Eλλάδας να ωριμάσει και ν’απ�κρυσταλλωθεί πια και στ� διε-θνές επίπεδ�. Δεν πρ�κειται, λ�ιπ�ν,για ένα απλ� πέρασμα. E��υμε νακάν�υμε εδώ μ’ ένα αμ�ίδρ�μ� ρεύ-μα π�υ �ανασυνδέει τη Δύση με τ�νEλληνισμ�, τ�υς Eυρωπαί�υς μετ�υς πνευματικ�ύς πρ�γ�ν�υς τ�υς,τ�υς Eλληνες με την ευρύτερη ευ-ρωπαϊκή �ικ�γένεια.

Eίναι �ανερ�, λ�ιπ�ν, �τι �ύτε �ιε�άρσεις τ�υ ρ�μαντισμ�ύ, π�υ α-ντλ�ύν τις εμπνεύσεις τ�υς απ� τηνελληνική υπ�θεση, �ύτε �ι αντιθέ-σεις με τ�υς αλλ�θρήσκ�υς κατα-κτητές, �ύτε �ι αντιδράσεις στις α-π��άσεις της Iερής Συμμα�ίας, �ύτεκαι τα στυγνά π�λιτικά ή τα ιδιωτικάσυμ�έρ�ντα, αν και απ�τελ�ύν πα-ράγ�ντες π�υ υπ�κιν�ύν τη συμπα-ράσταση στ�ν αγωνι$�μεν� ελληνικ�λα�, δεν απ�δίδ�υν τ� ν�ημα π�υ ε-μπεριέ�ει η �ιλελληνική ιδέα.

K�ντά σ’ αυτά, αλλά κυρίως πάνωαπ� αυτά υπερέ�ει η ευρωπαϊκή συ-νείδηση, η θρεμμένη με τα νάματατης κλασικής παιδείας απ’ �π�υ α-ντλ�ύνται τα πρ�τυπα για την ελευ-θερία της σκέψης και για την α�ι�-πρέπεια τ�υ ατ�μ�υ. H συνείδησηαυτή, άλλωστε, είναι π�υ σ�ραγί$ειτ�ν ιδι�τυπ� αυτ� νε�λ�γισμ�, τ�ν��ρτισμέν� με ηθική δύναμη, τ�ν«�ιλελληνισμ�» και τ� κίνημα π�υπήρε τ� �ν�μά τ�υ με τις διεθνείςδιαστάσεις π�υ απέκτησε.

Πρ�σκυνητήρι�ν

Tην πραγματικ�τητα αυτή διαι-σθάνθηκε ακ�μη και � επι��ρτισμέ-ν�ς με την κατάληψη της Aκρ�π�ληςT�ύρκ�ς αρ�ιστράτηγ�ς Kι�υτα�ής.Σε ανα��ρά τ�υ πρ�ς τ�ν Mεγάλ�Bε$ύρη στην Kωνσταντιν�ύπ�λη, τ�

Eραν�ς υπέρ των Eλλήνων. Γαλλία, 1826 (Eθνική Bι�λι�θήκη της Γαλλίας, Παρίσι).

Δίπλωμα τ�υ Γαλλικ�ύ Φιλελληνικ�ύ

K�μιτάτ�υ στην κ. Vatry

(Eθνική Bι�λι�θήκη,

Aθήνα).

1826, θα τ�νίσει τ� πάθ�ς των αγωνι-$�μένων �ένων εθελ�ντών να δια�υ-λά��υν τ� λαμπρ� σύμ"�λ� της κλα-σικής αρ�αι�τητας: «T� ρ�ύρι�ν τωνAθηνών», γράει, «είναι παλαι�θεν ω-κ�δ�μημέν�ν εις πέτραν υψηλήν και δύ-σ�ατ�ν και �ύτε υπ�ν�μ�ν υπ�δέ�εται,�ύτε εις έ�δ�ν έρ�εται... Kαι πρ� πά-ντων τ�ύτ� τ� ρ�ύρι�ν, επειδή είναι �τ�π�ς παλαι�τατ�ς και παλαι�θεν ε-�γήκαν ε� αυτ�ύ τ�υ τ�π�υ π�λλ�ί πε-ρι��ητ�ι ιλ�σ��ι και (επειδή) τα �-π�ια έ�ει τε�νικά της αρ�αι�τητας έργαπρ��εν�ύν θαυμασμ�ν εις τ�υς πεπαι-δευμέν�υς Eυρωπαί�υς, διά τ�ύτ� �λ�ι�ι Eυρωπαί�ι και τα λ�ιπά έθνη των α-πίστων θεωρ�ύσι τ� ρ�ύρι�ν τ�ύτ� ωςιδίαν αυτών �ικίαν, και επειδή τ� ν�μί-!�υν ως πρ�κυνητήρι�ν τ�σ�ν �ι Eυρω-παί�ι καθώς και τα λ�ιπά έθνη των απί-στων των �ν�μα!�μένων Xριστιανών,τ� υπερασπί!�υσι και πρ�σπαθ�ύσι ναμη εκ�ή εκ των �ειρών των απίστων α-π�στατών (=των Eλλήνων) και εσυμώ-νησαν και υπεσ�έθησαν γενικώς την��ήθειά των και διά της �ηράς και διάτης θαλάσσης»(1).

O Mεγάλ�ς &εσηκωμ�ς των Eλλή-νων πρ�κάλεσε απ� την πρώτη στιγ-μή έντ�νη κινητ�π�ίηση στ� διεθνέςπεδί�. Eθελ�ντές, κυρίως �ιλελεύ-θερα και ανήσυ�α στ�ι�εία, πρώηνστρατιωτικ�ί αλλά και ρ�μαντικ�ί ι-δε�λ�γ�ι, αρ�αι�λάτρες και ενθ�υ-


H πληθωρική �υσι�γνωμία των γαλλικών γραμμάτων, Bίκτωρ Oυγκώ (1802-1885), ήταν ανάμεσα στ�υς ένθερμ�υς υπ�στηρικτές της ελληνικής υπ!θε-σης. Σπ�υδαι!τερ�ς εκπρ!σωπ�ς τ�υ γαλλικ�ύ ρ�μαντισμ�ύ, εκ�ρά$ει τις ι-δέες τ�υ, απ! αισθητική άπ�ψη, στην π�ιητική συλλ�γή «Tα Aνατ�λίτικα», π�υκυκλ��ρεί τ� 1829, με ανα��ρές στην Eλληνική Eπανάσταση και σε κ�ρυ-�αία γεγ�ν!τα, !πως η Σ�αγή της Xί�υ. O �ιλελληνισμ!ς τ�υ, καθώς και εκεί-ν�ς τ�υ Σατωμπριάν, αναγνωρίστηκε αργ!τερα απ! τ�υς Eλληνες λ�γί�υς μεπληθώρα μετα�ράσεων, ανα��ρών και α�ιερωμάτων σε λ�γ�τε&νικά έντυπα.

«Φρανσ�υά Pενέ ντε Σατωμπριάν». Eλαι�γρα�ία τ�υ Aν-Λ�υί Zιρ�ντέ ντεP�υσύ-Tρι�$!ν (1767-1824). O Γάλλ�ς συγγρα�έας Σατωμπριάν (1768-1848),π�λιτικ!ς, διπλωμάτης και �ιλέλληνας. Mέλ�ς τ�υ παρισιν�ύ �ιλελληνικ�ύκ�μιτάτ�υ, π�υ ιδρύθηκε τ� 1825, δημ�σίευσε την ίδια &ρ�νιά τ� έργ� «Ση-μείωμα για την Eλλάδα» και τ� «Kάλεσμα υπέρ της ιερής υπ!θεσης των Eλλή-νων», με στ!&� να ασκήσει πίεση στην ε'�υσία μέσω της κ�ινής γνώμης. Mε-τήλθε κάθε είδ�υς επι&είρημα για την κινητ�π�ίηση αυτή (Eθνικ! M�υσεί�των Aνακτ!ρων, Bερσαλλίες).

σιώδεις ��ιτητές σπεύδ�υν αμέσωςστ� «θέατρ� τ�υ π�λέμ�υ» για νασυμπαρασταθ�ύν, � καθένας με τ�ντρ�π� και με τις δυνατ�τητές τ�υ,στ�υς αγωνι$�μεν�υς Eλληνες. Σε�ίλι�υς διακ�σι�υς περίπ�υ υπ�λ�γί-$�νται �σ�ι πήραν μέρ�ς στα π�λεμι-κά γεγ�ν�τα. O κυρι�τερ�ς �γκ�ς α-νήκει στ�υς Γερμαν�ύς· ακ�λ�υ-θ�ύν σε αριθμ� �ι Γάλλ�ι και �ι Iτα-λ�ί. Mικρ�τερη αλλά αντιπρ�σωπευ-τική είναι η συμμετ��ή των Π�λω-νών, των Eλ"ετών και των Bρετα-νών, ανάμεσα στ�υς �π�ί�υς �ε�ω-ρί$ει �υσικά η μ�ρ�ή τ�υ λ�ρδ�υMπάιρ�ν, π�υ με τ�ν θάνατ� τ�υ στ�Mεσ�λ�γγι ανέδει�ε τ�ν ελληνικ� α-πελευθερωτικ� αγώνα στα πέρατατ�υ κ�σμ�υ και επι"ε"αίωσε �τιπράγματι υπήρ�ε ένα ��ύτατ� ελλη-νικ� πρ�"λημα π�υ δεν μπ�ρ�ύσανπια να αγν��ύν �ι κυ"ερνήσεις, �ύτεκαι να μειών�υν τη σπ�υδαι�τητάτ�υ. Στις εθελ�ντικές �μάδες περι-λαμ"άν�νται επίσης εκπρ�σωπ�ι α-π� άλλες ευρωπαϊκές �ώρες (Oυγγα-ρία, Kάτω �ώρες, Pωσία, Σ�υηδία,Δανία, Iσπανία) καθώς και απ� τη B.Aμερική.

Σταδιακά αρ�ί$�υν να κάν�υν τηνεμ�άνισή τ�υς στις π�λεις της Δυτι-κής Eυρώπης και της B. Aμερικής �ι-λελληνικές επιτρ�πές (κ�μιτάτα). Oιδραστηρι�τητές τ�υς αναπτύσσ�-νται ανάλ�γα με τις επιτρεπ�μενεςπ�λιτικές συνθήκες σε κάθε �ώρα.

Aρ�ικά πρ�"άλλ�υν τα ανθρωπιστι-κά τ�υς κίνητρα –περίθαλψη τωνπρ�σ�ύγων και τ�υ άμα��υ ελληνι-κ�ύ πληθυσμ�ύ– για να μην έρθ�υναντιμέτωπ�ι με την επίσημη π�λιτικήτων κρατών π�υ δεν ευν��ύσε τηνυπ�στήρι�η εν�ς νέ�υ επαναστατι-κ�ύ κινήματ�ς. Kαθώς περνά � και-ρ�ς και μετα"άλλ�νται �ι π�λιτικ�ίσυσ�ετισμ�ί, τα κ�μιτάτα δραστη-ρι�π�ι�ύνται πι� μα�ητικά στέλν�-ντας τρ��ιμα, �ρήματα και π�λεμ�-��δια στ�υς π�λεμιστές, ενώ πα-ράλληλα μεριμν�ύν ειδικά για την�ργάνωση της εκπαίδευσης στις α-πελευθερ�ύμενες ελληνικές περι�-�ές.

Mια �ρ�ν�λ�γική πρ�σέγγιση στηνίδρυση των κ�μιτάτων δίνει ενδει-κτικά τη θέση των κρατών απέναντιστ� ελληνικ� $ήτημα: �ι πρώτες �ι-λελληνικές επιτρ�πές εμ�ανί$�νταιστην Eλ"ετία και τις �ιλελεύθερεςπερι��ές της Γερμανίας ήδη απ� ταμέσα τ�υ 1821 και πέρα. Aκ�λ�υθ�ύνκάπως αργ�τερα στην Oλλανδία, τ�Bέλγι� και τη Σ�υηδία, ενώ στηνAγγλία και τη Γαλλία η ίδρυσή τ�υς,κάπως καθυστερημένα, στις αρ�έςτ�υ 1823 δεν είναι άσ�ετη με τ�ν α-νταγωνισμ� των δύ� ευρωπαϊκώνδυνάμεων στ� �ώρ� της Aνατ�λικήςMεσ�γεί�υ. H ίδια αρ�ική επι�υλα-κτικ�τητα �αρακτηρί$ει και τη στάσητων Hνωμένων Π�λιτειών �π�υ, παρ’�λη την πίστη τ�υς στην αρ�ή της

π�λιτικής ελευθερίας των λαών, εκ-�ρά$�νται ενδ�ιασμ�ί ως πρ�ς τηνανάμι�η στ�ν ελλην�τ�υρκικ� αντα-γωνισμ�, λ�γω τ�υ κινδύν�υ μιας ευ-ρύτερης διεθν�ύς σύρρα�ης. Kαι α-κ�μα, παρ’ �λ� τ� μήνυμα τ�υ πρ�έ-δρ�υ M�νρ�ε π�υ ανα�έρθηκε τ�νΔεκέμ"ρι� 1822 στη «"άσιμη ελπίδαγια ν’ απ�κτήσει αυτ�ς � λα�ς (� ελ-ληνικ�ς) την ανε�αρτησία τ�υ και ναεπιτύ�ει π�λιτική ισ�τιμία ανάμεσαστα άλλα έθνη της γης». O «ελληνι-κ�ς πυρετ�ς» και η συνακ�λ�υθη ί-δρυση �ιλελληνικών σωματείων στιςHνωμένες Π�λιτείες εκδηλώνεται α-π� τα τέλη τ�υ 1823 και πέρα, �τανάρ�ισαν να τελεσ��ρ�ύν �ι έντ�νες�ιλελληνικές ενέργειες �ρισμένωνθερμών �ιλελλήνων. Aνάμεσά τ�υς�ε�ωρί$ει � αρ�αι�λάτρης κλασικ�ς�ιλ�λ�γ�ς E. E"ερετ π�υ στα νιάτατ�υ εί�ε επισκε�θεί την Eλλάδα λίγ�πριν απ� τ�ν Aγώνα.

Nέα κ�μιτάτα θα ιδρυθ�ύν στηνEυρώπη τ� 1825, ανάμεσα στα �π�ία�ε�ωρί$�υν της Γενεύης, της Mασ-σαλίας και τ�υ Παρισι�ύ, τ� �π�ί� α-ναλαμ"άνει πλέ�ν την αρ�ηγία της�λης ευρωπαϊκής κίνησης και σημα-τ�δ�τεί πάλι τη μετα"�λή της επίση-μης γαλλικής π�λιτικής απέναντι στ�ελληνικ� $ήτημα. T� 1825 άλλωστεείναι η �ρ�νιά π�υ � ελληνικ�ς αγώ-νας περνά σε νέα �άση – νέες δυνά-μεις κατά των Eλλήνων διατίθενταιαπ� τ�ν πασά της Aιγύπτ�υ Mε�μέτ

Aλή και ταυτ��ρ�να "ρίσκει στ�πρ�σωπ� τ�υ συγγρα�έα και π�λιτι-κ�ύ Σατ�μπριάν έναν νέ� θερμ� υ-π�στηρικτή στ� γαλλικ� K�ιν�"�ύ-λι�. Mε αρ�ική α��ρμή την αντιπ�λι-τευτική τ�υ διάθεση απέναντι στηνκυ"έρνηση Bιλέλ της �π�ίας απ�τε-λ�ύσε μέλ�ς ώς πριν απ� λίγ�, � �ι-λ�μ�ναρ�ικ�ς Σατ�μπριάν έ�τασεμε τ�υς λ�γ�υς τ�υ, τα άρθρα και τέ-λ�ς με τ� περί�ημ� �υλλάδι� «Yπ�-μνημα περί της Eλλάδ�ς», π�υ επα-νεκδ�θηκε π�λλές ��ρές και μετα-�ράστηκε αμέσως στα γερμανικά, ταιταλικά, τα ισπανικά και τα ελληνικά,να διερμηνεύσει επά�ια τις αντιδρά-σεις της κ�ινής γνώμης και να πρ�ω-θήσει τις �ιλελληνικές θέσεις.

Oλες αυτές τις �ιλελληνικές εκδη-λώσεις παρακιν�ύν, αλλά και συ-μπληρών�υν �ι δημ�σι�γρα�ικές εκ-στρατείες �ρισμένων, �ιλελευθέ-ρων κυρίως, ε�ημερίδων και περι�-δικών π�υ ενημερών�υν ή και δια-μ�ρ�ών�υν την κ�ινή γνώμη, �ι καλ-λιτε�νικές εκδηλώσεις, �πως εκθέ-σεις $ωγρα�ικής, συναυλίες θεατρι-κές παραστάσεις, εκτυπώσεις λιθ�-γρα�ιών, �αρτών κ.ά. Oι συ�νές α-πεικ�νίσεις παραστάσεων με ελληνι-κά γεγ�ν�τα και πρ�σωπα, �ι �π�ίεςκυκλ��ρ�ύσαν πρ�ς τ� ευρύτερ�κ�ιν� πάνω σε αντικείμενα της καθη-μερινής �ρήσης [σειρές εικ�ν�γρα-�ημένων πιάτων, �αρτιά τ�υ τ�ί��υ,

Συνέ&εια στην 10η σελίδα

επιτραπέ$ια ρ�λ�για, ανθ�δ��εία,κ�μψ�τε�νήματα (bibelots), ρεκλά-μες για τα σαπ�ύνια και τα αρώματακ.λπ.], αλλά και η ιδιαίτερα πλ�ύσιαδιεθνής �ιλ�λ�γική και λ�γ�τε�νικήπαραγωγή.

Φιλελληνικ� έντυπ�

Πράγματι, αυτ� π�υ �ν�μάστηκε«�ιλελληνικ�» έντυπ� έπαι�ε απ�-�ασιστικ� ρ�λ� στην �λη διαμ�ρ�ω-ση τ�υ κινήματ�ς. Mε τη δυναμικήτ�υ παρ�υσία ��ι μ�ν� εκ�ρά$ει τ�ναπ�η�� της κ�ινής γνώμης, αλλάταυτ��ρ�να παί$ει έναν π�λυεπίπε-δ� ενεργητικ� ρ�λ�: γενικά ενημε-ρωτικ� και διδακτικ� με τα ιστ�ρικάσυγγράμματα, τις ε�ιστ�ρήσεις απ�τ�ν �ώρ� τ�υ π�λέμ�υ ή τις τα�ιδιω-τικές α�ηγήσεις, τις "ι�γρα�ίες η-ρώων της ελληνικής επανάστασης,τα παν�ράματα με ελληνικά θέματα,τ�υς γεωγρα�ικ�ύς �άρτες, τις εκ-δ�σεις των ελληνικών δημ�τικώντραγ�υδιών, τα διδακτικά εγ�ειρίδια(γραμματικές, λε�ικά κ.ά.), της νε�-ελληνικής γλώσσας και τις αναδημ�-σιεύσεις παλαι�τερων έργων π�υ α-να�έρ�νται και στην ελληνική αρ�αι-�τητα. Παρακινητικ� ρ�λ� έ��υν �ιπ�ικίλες εκκλήσεις πρ�ς τις εκάστ�-τε ε��υσίες, �ι ερανικές πρ�σπάθει-ες για συγκέντρωση �ικ�ν�μικώνπ�ρων, τα π�λιτικά και θρησκευτικά�υλλάδια π�υ πρ�σπαθ�ύν α�’ εν�ςνα στηρί��υν τη ν�μιμ�τητα τ�υ ελ-ληνικ�ύ αγώνα –�τι δεν πρ�κειταιγια μια ε�έγερση κατά τ�υ ν�μιμ�υκυρίαρ��υ, τ�υ Σ�υλτάν�υ, �πως υ-

π�στηρι$�ταν απ� τ� συντηρητικ�κατεστημέν�– και α�’ ετέρ�υ να τ�-νίσ�υν �τι πρ�κειται για έναν π�λε-μ� τ�υ σταυρ�ύ κατά της ημισελή-ν�υ. Tέλ�ς, η πληθώρα των έργων,σε πε$� ή π�ιητικ� λ�γ�, απ� ανα-γνωρισμέν�υς λ�γ�τέ�νες, αλλά καιαπ� νέ�υς άγνωστ�υς εν π�λλ�ίςδ�κιμι�γρά��υς ή στι��πλ�κ�υς,π�υ αντλ�ύν τα θέματά τ�υς απ� τησύγ�ρ�νη ελληνική πραγματικ�τητα,ενί�τε και απ� την αρ�αι�τητα και"ρίσκ�υν συ�νά την ευκαιρία να εκ-�ράσ�υν τις πρ�σωπικές τ�υς ανη-συ�ίες και εντυπώσεις απ� τ�ν σκλη-ρ� απελευθερωτικ� αγώνα, αλλάταυτ��ρ�να και την ηθική τ�υς υπ�-στήρι�η στ�υς μα�ητές. Σ’ αυτά �λαπρ�στίθενται �ι κατάλ�γ�ι των εκθέ-σεων, τα θεατρικά πρ�γράμματα και�,τι άλλ� κυκλ��ρησε με κάπ�ια α-να��ρά στ�ν ελληνικ� αγώνα.

Mε "άση τα στατιστικά στ�ι�είαπ�υ πρ�κύπτ�υν απ� τη "ι"λι�γρά-�ηση των αυτ�τελών δημ�σιευμά-των(2) μας δίνεται μια πρώτη –�υσικά��ι ε�αντλητική, α��ύ λείπ�υν �σακείμενα έ��υν περιλη�θεί στ�ν ημε-ρήσι� και τ�ν περι�δικ� Tύπ�– γενι-κή εικ�να της �ιλελληνικής παραγω-γής απ� απ�ψεως π�σ�τικής και γε-ωγρα�ικής καταν�μής. Aπ� την επε-�εργασία των δυ� �ιλιάδων τριακ�-σίων περίπ�υ τίτλων για την περί�δ�1821–1833 απ�ρρέ�υν τα ακ�λ�υθαστ�ι�εία κατά πρ�σέγγιση, καθ’ �τι�ι αριθμ�ί έ��υν κάπως δια��ρ�π�ι-ηθεί τελευταίως απ� τις νέες πρ�-σθήκες π�υ έ��υν εντ�πιστεί: η Γαλ-λία παρ�υσιά$ει την υψηλ�τερη συ-�ν�τητα στην κλίμακα της �ιλελλη-νικής παραγωγής καλύπτ�ντας περί-π�υ τ� 46% τ�υ συν�λ�υ. Aκ�λ�υ-θ�ύν τα γερμανικά κράτη (περίπ�υ21%) και η Bρετανία (π. 13,5%).Eρ��νται κατ�πιν �ι Kάτω Xώρες (π.5%) και η Eλ"ετία (π. 5%), τα π�σ�-στά των �π�ίων δεν είναι ευκατα-�ρ�νητα για τις μικρές αυτές �ώρες,αν αναλ�γιστεί κανείς τ� μέγεθ�ςτ�υ πληθυσμ�ύ τ�υς. Σε �αμηλ�τε-ρη κλίμακα τ�π�θετ�ύνται �ι Hνωμέ-νες Π�λιτείες (π. 4,5%), τα ιταλικάκρατίδια (π. 0,5%), η Pωσία (π. 2%), ηΠ�λωνία με (0,6%), τα σκανδινα"ικάκράτη και η Iσπανία με 0,4% αντί-στ�ι�α. Tα στ�ι�εία αυτά μας πρ�-σ�έρ�υν την έκταση και γεωγρα�ικήκατάτα�η της παραγωγής, �ωρίς ω-στ�σ� να μας ενημερών�υν για τηδιάδ�ση και την απή�ηση π�υ εί�εαυτή στ� ευρύτερ� κ�ιν�. Σε π�ι�"αθμ� δηλαδή τα έντυπα αυτά αντα-π�κρίν�νται στις $ητήσεις και τις α-νάγκες των αναγνωστών, είτε ικαν�-π�ι�ύν απλά την εκ�ραστική έ�εσητων συγγρα�έων ή εκπληρών�υν τιςπρ�παγανδιστικές πρ�σπάθειες τωνπ�ικίλων σωματείων, �ιλελληνικών,π�λιτικών ή �ιλανθρωπικών. Λεί-π�υν ακ�μη τα στ�ι�εία για τ�ν αριθ-μ� των τρα"ηγμάτων απ� κάθε έντυ-π� π�υ θα "�ηθ�ύσε να γίνει αντιλη-πτή στ� σύν�λ� της η πραγματικήδιά�υση τ�υ �ιλελληνικ�ύ εντύπ�υ.Eπίσης, για να εκτιμηθεί στις σωστέςτης διαστάσεις η συμ"�λή της �ιλελ-ληνικής παραγωγής, θα πρέπει ναλη�θεί υπ�ψη �τι κυκλ��ρησε σεμια επ��ή π�υ εί�ε αμ�ισ"ητηθεί σ�-"αρά η ελευθερία τ�υ Tύπ�υ. Ωστ�-


Συνέ&εια απ! την 9η σελίδα

«Eλλην!π�υλ� π�υ υπερασπί$εται τ�ν πατέρα τ�υ». Eλαι�γρα�ία τ�υ Aρί Σε-�έρ (1795-1858). O πατέρας, παρά τ�ν π!ν� απ! την πληγή στ� μηρ!, συνε&ί-$ει να κρατάει τ� σπαθί τ�υ, ενώ � γι�ς τ�υ τ�ν υπερασπί$εται, πρ�τάσσ�-ντας με απ��ασιστικ!τητα τ� !πλ�. T� μήνυμα της σύνθεσης σα�ές: η συνέ-&εια τ�υ αγώνα είναι ε'ασ�αλισμένη απ! γενιά σε γενιά (M�υσεί� Mπενάκη).

«Aπ�τυ&ία επι&ειρήσεως». Eλαι�γρα�ία τ�υ Aνρί Nτεκέν (1779-1852). Φανερή η θλίψη στα πρ!σωπα των τεσσάρωνEλλήνων π�λεμιστών. Στ� �άθ�ς μια π!λη π�υ καίγεται, και αριστερά π�μπή ανθρώπων π�υ �εύγ�υν για να σωθ�ύν,κ�υ�αλώντας !,τι μπ�ρ�ύν απ! τ� ν�ικ�κυρι! τ�υς (M�υσεί� Mπενάκη).


«Σύγ&ρ�ν� ελληνικ! θέμα εμπνευσμέν� απ! τη σ�αγή της Σαμ�θράκης». Eλαι�γρα�ία τ�υ Zαν-Mπατίστ Bενσ!ν (1789-1855), � �π�ί�ς παρ�υσίασε τ�ν πίνα-κά τ�υ στ� παρισιν! Σαλ!νι τ�υ 1827 ως ε'ής: γέρ�ς, καθισμέν�ς στα ερείπια τ�υ καμέν�υ τ�υ σπιτι�ύ, δίπλα στ� σώμα της κ!ρης τ�υ π�υ σκ�τώθηκε στησ�αγή της Σαμ�θράκης (1821), κρατάει στα &έρια τ�υ τ� �ρέ��ς π�υ εκείνη θήλα$ε (M�υσεί� Λ�ύ�ρ�υ, Παρίσι).

σ�, παρ’ �λες τις εκάστ�τε δύσκ�λεςσυνθήκες, τ� �ιλελληνικ� έντυπ�,π�υ κυκλ��ρησε �ανερά ή κρυ�ά,παρ�υσίασε α�ι�λ�γ� �γκ�. Φαιν�-μεν� π�υ δεν εμ�ανί$εται για κανέ-να άλλ� παρ�μ�ι� γεγ�ν�ς στα αντί-στ�ι�α �ρ�νια (επαναστατικά κινή-ματα στη Σερ"ία, την Iταλία, τηνIσπανία, με ε�αίρεση "έ"αια τη Γαλ-λική Eπανάσταση).

Eλληνες της Διασπ�ράς

Στην παραγωγή αυτή συμπεριλαμ-"άν�νται και εκτενέστερα ή μικρ�τε-ρα συγγράμματα π�υ συνέτα�ανEλληνες της διασπ�ράς �ι �π�ί�ι, μεκάθε τρ�π�, πρ�σπάθησαν ευθύς α-π� την αρ�ή να πρ�καλέσ�υν �ιλελ-ληνικά ερεθίσματα. T� ίδι� άλλωστεισ�ύει και για τις αυτ�ε��ριστες πρ�-σωπικ�τητες, �πως � K�ραής, � Kα-π�δίστριας και � μητρ�π�λίτης Iγνά-τι�ς Oυγγρ�"λα�ίας, π�υ, με την ε-μπειρία και τ� κύρ�ς τ�υ � καθένας,υπηρέτησαν τ�ν κ�ιν� σκ�π�. Zώ-ντας απ� κ�ντά τις αντιδράσεις καιέ��ντας τρι"ή με τ�ν εκεί τρ�π�στ��ασμ�ύ, �ι σπ�υδασμέν�ι στηΔυτική Eυρώπη Eλληνες θεωρ�ύνκαθήκ�ν τ�υς να ενημερών�υν τ�υς�έν�υς ως πρ�ς την ελληνική πραγ-ματικ�τητα, τις αιτίες και τ� σκ�π�της ελληνικής επανάστασης και συ-

νάμα να αντικρ�ύ�υν τις π�ικίλεςκατηγ�ρίες π�υ διατυπώθηκαν στ�Συνέδρι� τ�υ Λάιμπα� εναντί�ν τωνEλλήνων. Tην ελληνική επι�ειρημα-τ�λ�γία ανέπτυ�αν σε �εν�γλωσσα,κυρίως γαλλικά, κείμενα, εκτ�ς απ�τ�ν Aδ. K�ραή π�υ εργάστηκε συ-στηματικά πρ�ς την κατεύθυνση αυ-τή, � Kων. Π�λυ�ρ�νιάδης, � K. Mι-νωίδης Mηνάς, � Παν. K�δρικάς, �Kων. Nικ�λ�π�υλ�ς, � Γρηγ. Παλαι�-λ�γ�ς, � Mι�. Σ�ινάς και άλλ�ι. Tρίακυρίως επι�ειρήματα αναπτύσσ�νταιαπ� την ελληνική πλευρά: α) H κ�ι-ν�τητα τ�υ π�λιτισμ�ύ, δηλαδή ησυμ"�λή της αρ�αίας Eλλάδας στηδιαμ�ρ�ωση τ�υ ευρωπαϊκ�ύ πνεύ-ματ�ς και π�λιτισμ�ύ και τ� �ρέ�ςπ�υ εί�ε η Eυρώπη απέναντι στ�υςαπ�γ�ν�υς των αρ�αίων. Oι Eλληνες$ητ�ύσαν πια μία ισ�τιμη θέση στηνευρωπαϊκή �ικ�γένεια. ") T� θέματης ν�μιμ�τητας τ�υ ελληνικ�ύ αγώ-να. (Oπως υπ�στηρι$�ταν, η �θωμα-νική κυριαρ�ία δεν εί�ε αναγνωρι-στεί π�τέ ως ν�μιμη απ� τ�υς Eλλη-νες, α��ύ η πτώση τ�υ Bυ$αντί�υδεν επισ�ραγίστηκε με κανέναν �ρ-κ� υπ�ταγής στ�υς Oθωμαν�ύς.) γ)T� "αθιά ρι$ωμέν� αίσθημα πρ�σω-ριν�τητας των Oθωμανών στ�ν ευ-ρωπαϊκ� �ώρ�. Aς σημειωθεί εδώ �τιη ν��τρ�πία αυτή θα αλλά�ει �υσια-στικά μ�ν�ν έναν αιώνα αργ�τερα,�ταν � M�υστα�ά Kεμάλ, μεμ��με-

ν�ς τη στρατιωτική δ�μή της Oθω-μανικής Aυτ�κρατ�ρίας και τις κατα-κτητικές της διαθέσεις, κηρύσσειτην ειρήνη και την �ικ�ν�μική πρ��-δ� και στερεώνει τ�υς T�ύρκ�υς στ��ώρ� �π�υ "ρίσκ�νταν.

Πρ�σ��ρά

Kρίν�ντας, τέλ�ς, τα απ�τελέσμα-τα �λης αυτής της κινητ�π�ίησης θαμπ�ρ�ύσε να σημειώσει κανείς τα α-κ�λ�υθα: Aν στ� �ν�μα τ�υ �ιλελλη-νισμ�ύ διαμ�ρ�ώθηκαν καταστάσεις�ένες πρ�ς τα αρ�ικά τ�υ κίνητρα,αν τ� κίνημα αυτ� �ρησιμ�π�ιήθηκεσυ�νά για ιδι�τελείς σκ�π�ύς απ� ά-τ�μα και κυ"ερνήσεις, τ�ύτα �λαδεν εί�αν ως συνέπεια να ε��υδετε-ρώσ�υν τα θετικά απ�τελέσματαπ�υ πρ�έκυψαν. Eτσι, πέρα απ� τηνυλική συνδρ�μή στ�ν αγωνι$�μεν�ελληνικ� λα� "αραίνει η ηθική υπ�-στήρι�η απ� την �π�ία άντλησαν �ιEλληνες, ως μέλη της ευρύτερης ευ-ρωπαϊκής �ικ�γένειας, την ψυ�ικήτ�υς δύναμη για να συνε�ίσ�υν, παρ’�λες τις ανυπέρ"λητες ε�ωτερικέςκαι εσωτερικές αντι��τητες, τηνπάλη για την εθνική τ�υς υπ�σταση.

Kαι τ� σημεί� αυτ�, η επίμ�νη συ-νέ�ιση τ�υ π�λέμ�υ ώς τ� τέλ�ς, μετα �π�ια σημεία καμπής στη διαδρ�-μή, είναι και η μεγάλη πρ�σ��ρά, η�π�ία επισ�ραγίστηκε με τη Nαυμα-

�ία τ�υ Nαυαρίν�υ. Tα πράγματα εί-�αν πάρει τη ��ρά τ�υς· δεν υπήρ�επια στις συνειδήσεις περίπτωση ανα-στρ��ής των γεγ�ν�των. Aπ� τηνπεισματική αυτή συνέ�ιση επηρεά-στηκαν �ι κυ"ερνήσεις και �δηγήθη-καν τελικώς ν’ αλλά��υν στάση, κι-ν�ύμενες ��ι μ�ν�ν υπ� την πίεσητης κ�ινής γνώμης –� ρ�λ�ς της �-π�ίας έ�ει, ίσως, κάπως υπερεκτιμη-θεί– αλλά για να κατ��υρώσ�υν έ-γκαιρα, η κάθε μία απ� τη μεριά της,τα δικά της συμ�έρ�ντα στ� �ώρ�της Aνατ�λικής Mεσ�γεί�υ, τώραπ�υ εί�αν διαταρα�θεί �ι ισ�ρρ�πίεςστην περι��ή.

Σημειώσεις:1. Eμμ. Γ. Πρωτ�ψάλτης, «Iστ�ρικά έγγρα-

α περί αρ�αι�τήτων και λ�ιπών μνημεί-ων της Iστ�ρίας κατά τ�υς �ρ�ν�υς τηςEπαναστάσεως και τ�υ Kαπ�δίστρια»,Aθήνα 1967. (Eκδ�σεις Aρ�αι�λ�γικήςEταιρείας Aθηνών αρ. 59) και τ�υ ίδι�υ,«O Φιλελληνισμ�ς ως αντανάκλασις τ�υελληνικ�ύ π�λιτισμ�ύ και ως εκδήλωσιςευρωπαϊκής συνεργασίας», στ�ν τ�μ�Mνήμη Γεωργί�υ Λ. Πετρ�π�ύλ�υ(1897–1964). Συγκέντρωση κειμένων καιγενική επιμέλεια Παν. Δ. Δημάκης, τ. B΄,Aθήνα, 1984.

2. Λ�υκία Δρ�ύλια, «Philhellenisme.Ouvrages inspirés par la guerre de I’Indépendance grecque», 1821–1833, Aθήνα1974. (Oι περίπ�υ 200 νέες πρ�σθήκες π�υεντ�πίστηκαν έκτ�τε ανε�ά!�υν κάπωςτα π�σ�στά των εντύπων στις Kάτω Xώ-ρες και στα σκανδινα�ικά κράτη).


Πρ�μετωπίδα π�υ σ�εδίασε � Achille Devéria για την έκτη έκδ�ση της συλλ�γής «Mεσσηνιακά και άλλα π�ιήματα» τ�υ Kα�ιμίρ Nτελα�ίν. Παρίσι, 1823. (Bι-�λι�θήκη τ�υ Πανεπιστημί�υ τ�υ Πρίνστ�ν).


H συγγρα�έας Nτελ�ίν Γκαί(1804–1855) σε πρ�σωπ�γρα�ία τ�υ

Λ�υί Eρσάν (1770–1860). H στρά-τευση της γνωστής στα παρι-

σινά σαλ�νια Nτ. Γκαί υπέρτ�υ ελληνικ�ύ αγώνα,

σηματ�δ�τείται με τ�έργ� της «O έρα-

ν�ς». (Eλαι�γρα-�ία σε καμ�ά,

Eθνικ� M�υ-σεί� Aνακτ�-

ρων, Bερ-σαλλίες).

«B�λια θέλω και μπαρ�ύτι»Γάλλ�ι συγγρα�είς στ� πλευρ� των αγωνι��μενων Eλλήνων

Tης Claire Constans

Aνώτερης Eπιμελήτριας τ�υ Eθνικ�ύ M�υσεί�υτων Aνακτ�ρων των Bερσαλλιών και τ�υ Tριαν�ν

AΠO τα μέσα τυ 16υ αιώνα, αρ�ί-�υν να πληθαίνυν ι περιγρα�έςτης Eλλάδς απ� την πένα Γάλλωνπεριηγητών. Eπιπλέν, πιητές καιμυθιστριγρά�ι εμ�ανί�νται σανκληρν�μι της αρ�αίας Eλλάδας σεμια λγτε�νία πυ αναμιγνύει τημυθπλασία με την ιστρική μαρτυ-ρία: μετά τ έργ «O Mέγας Kύρς»τυ Scudery ή τις «Περιπέτειες τυTηλέμα�υ» τυ Φενελ�ν, τ «Tα"ίδιτυ νεαρύ Aνά�αρση στην Eλλάδα»τυ α##ά Mπαρτελεμί (1788), πυ α-�ηγείται σε επτά τ�μυς τις εντυπώ-σεις εν�ς νεαρύ Σκύθη, σύγ�ρνυτυ Φιλίππυ B΄ της Mακεδνίας,γνωρί�ει τεράστια επιτυ�ία σε �λητην Eυρώπη, μέ�ρι τ 1830.

Για να ενισ�υθ�ύν

τα παλικάριαOι αρ�ές τυ 19υ αιώνα είναι μια

επ�ή πυ ευνύσε την πλυμά-θεια. Στη Γαλλία συ�ητύν τα συ-γκριτικά πλενεκτήματα της Aθήναςκαι της Pώμης· εκδίδνται #ι#λία,μετα�ρά�νται αρ�αίι συγγρα�είς,γίννται διαλέ"εις. Mέσα σ’ αυτ� τκλίμα πνευματικύ πυρετύ εκδίδει Σατμπριάν, τ 1811, τ «Oδιπ-ρικ� απ� τ Παρίσι στην Iερυσα-λήμ», τ πί γίνεται έργ ανα�-ράς εν�ς νέυ είδυς, �πυ η ιστρι-κή κριτική συναντά τις κλασικές ανα-δρμές και τις περιγρα�ές των δει-νών των σύγ�ρνων Eλλήνων. Eπιτέ-λυς, η σύγ�ρνη Eλλάδα αρ�ί�ει νατρα#ά τ ενδια�έρν. Hδη απ� τ1803 Kραής εί�ε δημσιεύσει σταγαλλικά τη μελέτη τυ με τίτλ «Σ�ε-τικά με την παρύσα κατάσταση τυπλιτισμύ στην Eλλάδα» και την«Kι#ωτ�» λε"ικ� αρ�αίων–νέων ελ-ληνικών.

A��τυ γίννται γνωστές στη Γαλ-λία ι πρώτες μά�ες, Tύπς τιςπρ#άλλει και η κινή γνώμη "εση-κώνεται και παρεμ#αίνει με �ίλιυςτρ�πυς. «Yπήρ�ε ένας �ιλελληνι-σμ�ς κ�σμικ�ς, με γι�ρτές, ��ρ�ε-σπερίδες, εράν�υς, �ιλανθρωπικάκ�νσέρτα, εκθέσεις �ωγρα�ικής, θε-ατρικές παραστάσεις για να ενισ�υ-θ�ύν τα “παλικάρια” (ελληνικά στ�κείμεν�)· ένας �ιλελληνισμ�ς θρη-σκευτικ�ς, π�υ υπ�στήρι�ε τ�υς �ρι-στιαν�ύς Eλληνες κατά των μ�υ-σ�υλμάνων T�ύρκων· ένας �ιλελεύ-θερ�ς, ��λταιρικ�ς �ιλελληνισμ�ςπ�υ επευ�ημ�ύσε τ�υς υπηκ��υςπ�υ ε�εγέρθηκαν εναντί�ν των δε-σπ�τών τ�υς· ένας ρ�μαντικ�ς �ι-λελληνισμ�ς π�υ ενδια�ερ�ταν γιατη μυστηριώδη πλευρά της περιπέ-τειας και την ταύτιση των παλικα-ριών με τ�υς καρμπ�νάρ�υς. Kαι υ-πήρ�ε επίσης, και κυρίως, ένας λ�-

γ�τε�νικ�ς �ιλελληνισμ�ς εμπνευ-σμέν�ς απ� τις αρ�αι�ελληνικέςμνήμες. Oι συγγρα�είς και �ι �ωγρά-��ι ήταν αυτ�ί π�υ �εσήκωσαν τηνκ�ινή γνώμη υπέρ εν�ς λα�ύ � �π�ί-�ς ε�ακ�λ�υθ�ύσε να είναι –κανείςδεν αμ�έ�αλλε– ηρωικ�ς και γεμά-τ�ς �άρη» (R. Canat, 1911).

Oι συγγρα�είς συ�νά περιγρά-�υν τ π�λεμ και τυς ήρωές τυ#ασισμένι σε δημσιγρα�ικές α-�ηγήσεις, �πως Σεντ–Mπε# πυπεριγρά�ει στην ε�ημερίδα «LeGlobe» μια Xί «ερειπωμένη... �π�υέπνιγαν ακ�μα και τα �υ�ανιάρικαμωρά». Συ�νά επίσης, πιητής μιλά

σαν αυτ�πτης μάρτυρας, �πως Σιλ-#έν Φαλαντέ πυ παίρνει την άδειααπ� τν Pασίντ Πασά, τν Δεκέμ#ρητυ 1826, να μετα#εί στην Aθήνα καιπυ α�ηγείται την ε"αγρά μιας νεα-ρής σκλά#ας (�άρη σε κάπιες ανά-λγες ε"αγρές, η π�λη των Ψαρώντυ δώρισε για να τν τιμήσει ένασπαθί με α�ιέρωση γραμμένη με�ρυσά γράμματα).

Aναδύεται έτσι ένα θέμα πυ είναικράμα απ μύθυς, αρ�αι�τητα, �-νειρ και πραγματικ�τητα: τ θέματυ ήρωα. Eίναι, πρώτ’ απ’ �λυς, Mπάιρν, πιητής πυ άγγι"ε τμεγαλεί με τ θάνατ� τυ στα "ένα

για τν Nτελα#ίν και τν Beauchesne–«Aγία Eλένη!... Mεσσ�λ�γγι!»– πρ�-τυπ τυ στρατευμένυ καλλιτέ�νηγια τν Λε#�λ: «Yι�θετημέν�ς απ�την Eλλάδα, πέθανε για την Eλλά-δα». Eίναι �λι ι αγωνιστές της ε-λευθερίας, πυ τυς υπστηρί�ει ηΦιλλγική Eταιρεία η πία τά�θη-κε υπέρ της ελληνικής υπ�θεσης με-τά την έκκληση πυ απηύθυναν ιEλληνες στν Πάπα. Eίναι «�ι I�ιγέ-νειες της σύγ�ρ�νης Eλλάδας», π�υτις απ�καλ�ύν Kαλλιμάρτυρες», θέ-μα των μαθημάτων τυ Bιλμέν.Eκτ�ς απ� τν Δημσθένη, τν B-




ναπάρτη ή τν T�ρτ� Oυάσιγκτν,περισσ�τερ απ� τν Mιλτιάδη στνMαραθώνα, είναι Λεωνίδας στιςΘερμπύλες πυ γίνεται τ πρ�τυ-π, και η τραγωδία «Λεωνίδας» τυΠισά πυ παρυσιά�εται στ Παρίσιτ 1825, περιυσία τυ γιυ τυ Kα-νάρη, γνωρί�ει θριαμ#ευτική επιτυ-�ία.

Ω, γη της Παλλάδ�ςAπ�γνωση κι ελπίδα, μύθς και πε-

πίθηση: �λι ενθυσιά�νται και�αιρετί�υν την Eλλάδα με τν τρ�-π τυ Vigny στην «Eλένη» (1816;):«K�ιτά�τε, είναι η Eλλάδα!... Xαίρε,�ασίλισσα των τε�νών! Xαίρε αθάνα-τη Eλλάδα! Ω, κ�ρη τ�υ ήλι�υ! Ω, γητης Παλλάδ�ς!». Mιλύν επίσης γιατην ελληνική α�ύπνιση: «Yπήκ��ι, α-π� σας �ητ�ύν να υπακ�ύετε �ωρίςπαράπ�να / Xριστιαν�ί, � Θε�ς σας έ-�ει �ρίσει να συγ�ωρήσετε τις πρ�-σ��λές /...Για τα κρίματά σας, ωEλληνες, υ�ίστασθε την τιμωρία»,γρά�ει Mπυσμπαρ�ν. O Bιενέθρηνεί για τυς Πραγινύς· Λε#�λμιλά για την ε"ρία και συμ#υλεύειτυς Eλληνες να �ρησιμπιήσυνειρηνικά �πλα, πυ και άλλτε υπήρ-"αν επω�ελή για τυς ε"�ριστυςEλληνες. «Aν σας αρνηθ�ύν τ� άσυ-λ�.../ Eπαναλά�ετε τ�υς στί��υς τ�υEυριπίδη».

Oι Eλληνες στ Παρίσι είναι ιδιαί-τερα δραστήριι· ι Zωσιμάδες �ρη-ματδτύν εκδ�σεις. O Kραής κά-νει γνωστύς τυς αρ�αίυς καισύγ�ρνυς Eλληνες συγγρα�είς. OΠίκλς ασ�λείται με τις ελληνικέςεπιρρές στη λγτε�νία τυ 17υαιώνα. O Zαλώνης ραματί�εται τηνένωση των δύ εκκλησιών.

Yπάρ�ει επίσης μια λγτε�νία πιστρατευμένη πυ επι�ητεί να πείσειτην ε"υσία για τ δίκαι της ελληνι-κής υπ�θεσης. O Kνστάν και Σα-τμπριάν πρωτστατύν. Oλα τα επι-�ειρήματα επιστρατεύνται. T #ά-ρς της ιστρίας υπγραμμί�εται α-π� τν Kαλ#ιμ�ν Σεν–Mαρτιάλ -πίς μιλά για την ελπίδα των Eλλή-νων, �ταν Kάρλς 8ς μπήκεστη Nάπλη, καθώς και για τις πρ-σπάθειες τυ Mα�αρέν και τυ Λυ-δ#ίκυ τυ 14υ να πρστατεύ-συν τα Xανιά και τη Xί. Για τνNτελα#ίν, στ πιητικ� έργ τυ«Mεσσηνιακές Ωδές» η ελευθερίατης Eλλάδας δεν πρέπει να είναι «τ�-πική και άγ�νη, �πως αυτή π�υ απ�-λαμ�άνει η Aγγλία, αλλά η ελευθε-ρία τ�υ ανθρώπιν�υ γέν�υς», ενώ τKμιτάτ τυ Παρισιύ ανακινώνειένα δάνει άνω των δέκα εκατμμυ-ρίων πυ έ�ει «ως υπ�θήκη τ� στρα-τ�πεδ� τ�υ αγά, τη σέλα τ�υ Kλέ�τηκαι τα ερείπια τ�υ Παρθενώνα». Tδάνει αυτ� αντικαταστάθηκε απ�δωρεές τ 1826, γιατί η Aγγλία απαί-τησε την απκλειστικ�τητα τυ δα-νεισμύ στυς Eλληνες, με επιτ�κι.

H θρησκεία μπαίνει κι αυτή στ λ-γαριασμ�. O Aνγκλεμ�ν πρ#άλλειτν �ριστιανισμ� ως ελπίδα ελευθε-ρίας, στ έργ τυ «Ψαρά»: «Eλλά-δα... T� Bυ�άντι� θα είναι η κατάκτη-σή σ�υ! Θα �ανα�ρείς την ελευθε-ρία!» O Bιγιε#άν διαμαρτύρεται γιατί

απμιμήσεις ελληνικών πιητικώνπρτύπων, ιδιαίτερα των δημτικώντραγυδιών �πως τα μετέ�ρασε Φριέλ, �πως τ περί�ημ τυ «Kλέ-�τη τ Kι#ύρι» («να ’ναι πλατύ γιατ’ άρματα, μακρύ για τ� κ�ντάρι»,τυ πίυ Alletz αναπαράγει τηνεικ�να: «O μεγάλ�ς Λεωνίδας, �ρ-θι�ς στ� κι��ύρι τ�υ, τ� �έρι κι �λας�πλί�ει...»

B�λια θέλω

και μπαρ�ύτι

Eίναι πιητικές δημιυργίες ανα-ρίθμητες και άνισες και ι κινί τ�-πι τυς καταλήγυν να κυρά�υν.Oμως η λγτε�νική �ιλδ"ία υ-πάρ�ει και γίνεται �ανερή σε πλλέςπεριπτώσεις. O Λαμαρτίνς στDernier Chant (Tελευταί Aσμα), πυτ θέλει «εντελώς αγγλικ�», αναμι-γνύει αρ�αι�τητα και σύγ�ρνες εκ-�ράσεις. H Nτελ�ίν Γκαί εισάγει «ε-τερ�ρνισμύς» στ έργ της «Laquete» (O έρανς): «Aυτ�ί είναι �ιEλληνες π�υ δίδασκε στην K�ρινθ�� απ�στ�λ�ς Παύλ�ς... � π�ιμέναςπ�υ την ευγλωττία τ�υ θαύμασε ηΛ�υτεσία». O Λεμερσιέ �ρησιμπιείστ έργ τυ για τ θάνατ τυ T�α-#έλα («Π�λέμησε σαν Hρακλής, καισαν εκείν�ν πέθανε») τ ρυθμ� τυστί�υ τυ Nτελα#ίν «Tραγ�υδ�ύσεσαν Oμηρ�ς, πέθανε σαν A�ιλλέας».O Λαμαρτίνς �ρησιμπιεί την πα-ρή�ηση για να εκ�ράσει τη #ία τηςμά�ης: «Le rapide incendie / Desabords en sabords / Remonte,redescend,rase les flots fumant/(...)Glissant comme un serpent» («T�γρήγ�ρ� σκαρί/ απ� καν�νι σε καν�-νι/(...)Aνε�αίνει, κατε�αίνει, σκί�ει τ’α�ρισμένα κύματα/(...)γλιστρώνταςσαν �ίδι»). O Oυγκ�, τέλς, παί�ει μετη �αντασία, την έμπνευση και τηδιατύπωση, απαλύνντας την πιητι-κή �ράση: «Θέλεις, για να μ�υ γελά-σεις, ένα �μ�ρ�� π�υλί τ�υ δά-σ�υς;»... «Φίλε, λέει τ� ελλην�π�υ-λ�, τ� παιδί με τα γαλά�ια μάτια, ��-λια θέλω και μπαρ�ύτι».

Oι �ιλέλληνες συγγρα�είς πρ-σπαθύν με �λα τα μέσα να κινητ-πιήσυν τ κιν�: με ειρωνεία, �-πως Mερί και Mπαρτελεμί στη«Villeliade» �πυ απαντάται Mασ-σαλιώτης ε�πλιστής Mπριά «Yπ�-κριτής �ιλέλληνας, στην πρά�η �ι-λ�τ�υρκ�ς»· με μα�ητική διάθεση,κατά τ πρ�τυπ τυ Σατωμπριάν·με πικίλες ανα�ρές, �πως στνBεραν�έρ, πυ �ητά μια πατρίδα γιατν Aνακρέντα και τν "εσηκωμ�των Eλλήνων «γιατί �ι �ριστιαν�ί �α-σιλιάδες δεν θα πάρ�υν εκδίκηση γι’αυτ�ύς!» O Zαλώνης "α�νιά�ει �ταναπκαλύπτει, τ 1824, τν πλύτκαι την υστερ#υλία των Φαναριω-τών. H έλλειψη επιείκιας τυΣεν–Bενσάν ή η απγήτευση τυMισ� μπρστά στα «�ωρίς γ�ητεία»ερείπια θα �αίννταν σ�εδ�ν ανθελ-ληνικές στα �ρ�νια τυ παθιασμένυαγώνα. Ωστ�σ, ήδη απ� τ 1828, �-λι διαπιστώνυν την ε"άντληση τυενδια�έρντς για τν ελληνικ� α-γώνα: η Eλλάδα έ�ει σωθεί. Oι επα-ναστατικές θεωρίες, τα καλά αισθή-ματα, τα λ�για �νειρα των συγγρα-�έων στρέ�νται αλλύ.

Πρ�μετωπίδα απ� τ� «Σάλπισμα π�λεμιστήρι�» πρ�ς τ�υς Eλληνες τ�υ Aδα-μαντί�υ K�ραή. T� 1801, μετά τις νίκες τ�υ Nαπ�λέ�ντα στην Aίγυπτ�, θεω-ρώντας � K�ραής ως πιθανή μια γαλλική επέμ�αση και στην Eλλάδα, δημ�σί-ευσε τ� «Σάλπισμα π�λεμιστήρι�» με τ� ψευδώνυμ� Aτρ�μητ�ς Mαραθώ-νι�ς. Eίναι η επ��ή �π�υ � K�ραής στρέ�ει �λες τ�υ τις πρ�σπάθειες στην α-�ύπνιση της εθνικής συνείδησης.

O π�ιητής Kα�ιμίρ

Nτελα�ίν(1793–1843) σε

πρ�σωπ�γρα�ίατ�υ Aνρί Σε�έρ

(1798–1860). O K. Nτελα�ίν,

δημι�υργ�ς των τριών

ελεγειακών π�ιημάτων

«Mεσσηνιακά»,στάθηκε

υπέρμα��ς της ελληνικής

υπ�θεσης. (Eλαι�γρα�ία

σε καμ�ά, Eθνικ� M�υσεί�των Aνακτ�ρων,

Bερσαλλίες).

«κανένας �ριστιαν�ς μ�νάρ�ης δεντρά�η�ε τ� σπαθί τ�υ!» ενώ υπάρ�ειακ�μα ένα δι�ρύμεν κλίμα �πυ Eλληνας παραμένει σ�ισματικ�ς, Γκτιέ κάνει έκκληση στν Πάπα, ενώ Mενεσέ διασκεδά�ει τ κιν� τυστ «Aμυράτ και Mυστα�ά» πα-ρυσιά�ντας έναν θλιμμέν νεαρ�συλτάν πυ δκιμά�ει και εκτιμά τ

κρασί απκαλώντας τ «θεϊκ� �υμ�π�υ η θρησκεία μάς απαγ�ρεύει».

Πώς λιπ�ν να μην επισημάνει κα-νείς την τεράστια πικιλία αυτής τηςπίησης, #ασισμένης συ�νά στα κα-λά αισθήματα, στην πία πλλί ε-�αρμ��υν τ τέ�νασμα τυ Σενιέ:«Για νέες σκέψεις, ας κάνυμε παλι-ύς στί�υς». Kαμιά �ρά, γίννται


O γαλλικ�ς Tύπ�ς και τ� 1821Kαθ�ριστική ήταν η συμ��λή τ�υ στην ανάπτυ�η τ�υ Φιλελληνισμ�ύ στη Γαλλία

T�υ Iωάννη Δημάκη

Kαθηγητή Nεώτερης Iστ ρίας τ υ Πανεπιστημί υ Aθηνών

O ΓAΛΛIKOΣ Tύπ�ς έπαι ε απ��ασι-στικ� ρ�λ� στην ανάπτυ η τ�υ �ι-λελληνισμ�ύ στη Γαλλία, τ�σ� μετην ειδησε�γρα�ία τ�υ, �σ� και μετην αρθρ�γρα�ία τ�υ. Aπ� την αρ�ήτης ελληνικής επανάστασης �λες �ιε ελί εις στη �ώρα, π�λεμικά γεγ�-ν�τα στην ηρά και τη θάλασσα, ηπ�λιτική �ργάνωση της επαναστατη-μένης Eλλάδας, �ι διπλωματικές δια-"�υλεύσεις, παρήλαυναν απ� τιςστήλες τ�υ Tύπ�υ, καλύπτ�ντας μά-λιστα τ� μεγαλύτερ� μέρ�ς των ε ω-τερικών τ�υ ειδήσεων. Eτσι �ι ανα-γνώστες ήταν σε θέση να παρακ�-λ�υθ�ύν καθημερινά τ�υς ηρωι-σμ�ύς αλλά και τις θυσίες των Eλλή-νων, με απ�κ�ρύ�ωμα γεγ�ν�τα �-πως η καταστρ��ή της Xί�υ και η π�-λι�ρκία και η έ �δ�ς τ�υ Mεσ�λ�γγί-�υ. Oι ειδήσεις κατέ�θαναν στ� Πα-ρίσι απ� π�ικίλ�υς δρ�μ�υς, �πως α-π� τα ελληνικά λιμάνια, με ενδιάμε-σ�υς σταθμ�ύς τα I�νια νησιά, τις ι-ταλικές π�λεις και τη Mασσαλία, ήδιά της ηπειρωτικής �δ�ύ, κυρίως μεαναδημ�σιεύσεις απ� γερμανικές ε-�ημερίδες π�υ εί�αν τις πηγές τ�υςστη Bιέννη και την Kωνσταντιν�ύπ�-λη. H συνε�ής συνεπώς ενημέρωσητης κ�ινής γνώμης με ειδήσεις αλλη-λ�συμπληρ�ύμενες και συ�νά δρα-ματ�π�ιημένες, κρατ�ύσαν σε εγρή-γ�ρση τα πνεύματα και ε ήπταν τ�ενδια�έρ�ν. Aς σημειωθεί �τι � �ρ�-ν�ς π�υ ήταν αναγκαί�ς για την κ�ι-ν�π�ίηση μιας είδησης στη Γαλλία α-π� τα θέατρα των γεγ�ν�των ήταν,με τα μέσα της επ��ής, περίπ�υ έ-νας μήνας, με τ� μικρ�τερ� �ρ�νικ�διάστημα των είκ�σι ημερών για ταδύ� κ�ρυ�αία γεγ�ν�τα της επανά-στασης, την πτώση τ�υ Mεσ�λ�γγί-�υ και τη ναυμα�ία τ�υ Nαυαρίν�υ.

Παράλληλα με τη δημ�σίευση τωνειδήσεων � γαλλικ�ς Tύπ�ς –ή τ�υ-λά�ιστ�ν �ι περισσ�τερες ε�ημερί-δες– σ��λία$αν τα γεγ�ν�τα της ελ-ληνικής επανάστασης. T� μεγαλύτε-ρ� μέρ�ς των γαλλικών ε�ημερίδωνήταν σα�ώς �ιλελληνικές, και συ-γκεκριμένα � «Συνταγματικ�ς», �«Γαλλικ�ς Tα�υδρ�μ�ς», η «E�ημε-ρίδα τ�υ Eμπ�ρί�υ», η «E�ημερίδατων Συ$ητήσεων», η «Λευκή Σημαία»και � «Aστέρας». Yπάρ��υν �μως καιε�θρικές ε�ημερίδες στην ελληνικήυπ�θεση, �πως η «Kαθημερινή» καιη «E�ημερίδα της Γαλλίας». (Aργ�-τερα θα παρατηρηθ�ύν κάπ�ιες με-ταστρ��ές και στα δύ� στρατ�πε-δα). Φιλελληνικά ήταν επίσης και ταμεγαλύτερα περι�δικά, �πως η«Eγκυκλ�παιδική Eπιθεώρηση», �ι«Γενικ�ί Πίνακες» και � «K�σμ�ς».

Eίναι �αρακτηριστικ� �τι � �ιλελ-ληνικ�ς Tύπ�ς ανήκει σε �λ� τ� π�-λιτικ� �άσμα. Στη Γαλλία αυτή την ε-

π��ή υπήρ�αν δύ� μεγάλες π�λιτι-κές παρατά εις: �ι συντηρητικ�ί,γνωστ�ί ως "ασιλικ�ί και �ι �ιλελεύ-θερ�ι, γνωστ�ί ως συνταγματικ�ί,π�υ "ρίσκ�νται σε � εία μετα ύ τ�υςαντιπαράθεση. Oλες ανε αιρέτως �ι�ιλελεύθερες ε�ημερίδες ήταν μα-�ητικά �ιλελληνικές, ενώ �ι συντη-ρητικές ήταν δι�ασμένες. Kαι αυτέςστην πλει�ψη�ία τ�υς ήταν �ιλελλη-νικές, αλλά ανάμεσά τ�υς υπήρ�ανκαι κάπ�ιες ε�θρικές πρ�ς την ελλη-νική επανάσταση. Θα πρέπει πάντωςνα παρατηρηθεί �τι �σ�ι στ� γαλλικ�Tύπ� ήταν ε�θρικ�ί ή επι�υλακτικ�ίαπέναντι στην ελληνική υπ�θεση,δεν τ� έκαναν απ� συμπάθεια πρ�ςτ�υς T�ύρκ�υς, αλλά απ� ��"� γιατις δυσμενείς επιπτώσεις π�υ θαμπ�ρ�ύσε να έ�ει η ελληνική επανά-σταση στα συντηρητικά καθεστώτατης μεταναπ�λε�ντειας Eυρώπηςκαι στις σ�έσεις ανάμεσα στη Pωσίακαι την Oθωμανική Aυτ�κρατ�ρία.Aντίθετα, �ι �ιλέλληνες και των δύ�παρατά εων δίν�υν έμ�αση στ�ν ε-θνικ� �αρακτήρα τ�υ αγώνα τωνEλλήνων, π�υ επι$ητ�ύν να σπάσ�υντα δεσμά μιας μακρ��ρ�νης τυραν-νίας, στ� ένδ� � παρελθ�ν τ�υς, τ��π�ί� ανακαλ�ύν με τις ηρωικέςπρά εις τ�υς, και στ�ν αγώνα τ�υσταυρ�ύ εναντί�ν της ημισελήν�υ,π�υ εκ�ρά$ει �πως τ�νί$εται, η ελ-ληνική επανάσταση. E άλλ�υ, �ι �ι-λελεύθερ�ι απ� τ�υς �ιλέλληνες,"λέπ�υν στ�ν ελληνικ� αγώνα καιμια εκδήλωση ανατρ�πής της συντη-ρητικής τά ης και της «αρ�ής τηςν�μιμ�τητας» π�υ εί�ε επι"άλειστην Eυρώπη εκείνη την επ��ή η«Iερά Συμμα�ία».

Ως πρ�ς την απή�ηση τώρα των�ιλελληνικών ιδεών στη γαλλική κ�ι-νή γνώμη, με "άση στατιστικά στ�ι-

�εία της κυκλ��ρίας των γαλλικώνε�ημερίδων τ� 1824, διαπιστών�υμε�τι η κυκλ��ρία των �ιλελληνικώνε�ημερίδων επερν�ύσε τ� 80% τ�υσυν�λ�υ τ�υ Tύπ�υ.

Eνα σημαντικ� στ�ι�εί� π�υ θαπρέπει να επισημανθεί είναι η σύν-δεση της ελληνικής επανάστασηςστ� γαλλικ� Tύπ� με τα εσωτερικάπρ�"λήματα της Γαλλίας. Πράγματι,η ελληνική επανάσταση �ρησιμ�π�ι-ήθηκε ως �πλ� και απ� τις δύ� παρα-τά εις, ιδιαίτερα απ� τη �ιλελεύθε-ρη στις μετα ύ τ�υς π�λιτικές αντι-δικίες. Συγκεκριμένα, �ι �ιλελεύθε-ρ�ι και μα$ί τ�υς �ι λίγ�ι συντηρητι-κ�ί αντικυ"ερνητικ�ί, πρ�σάπτ�υνστην κυ"έρνηση �τι ευθύνεται για ταδεινά των Eλλήνων, γιατί ενισ�ύειστρατιωτικά τ�ν πασά της Aιγύπτ�υMε�μέτ Aλή, παρέ��ντάς τ�υ Γάλ-λ�υς στρατιωτικ�ύς και καθελκύ�-ντας γι’ αυτ�ν πλ�ία στα γαλλικά νε-ώρια. H πτώση μάλιστα τ�υ Mεσ�-λ�γγί�υ, με τη συναισθηματική ��ρ-τιση π�υ τ� γεγ�ν�ς αυτ� πρ�κάλε-σε στην κ�ινή γνώμη, δίνει την ευ-καιρία στις αντικυ"ερνητικές ε�ημε-ρίδες να ασκήσ�υν "ίαιη π�λεμικήστην κυ"έρνηση για τη �ιλ�τ�υρκι-κή, �πως ισ�υρί$�νται, π�λιτική της,π�υ �δήγησε στ� θλι"ερ� αυτ� απ�-τέλεσμα. H ναυμα�ία ε άλλ�υ τ�υNαυαρίν�υ, π�υ συμπίπτει με έντ�νηπρ�εκλ�γική περί�δ� στη Γαλλία,�ρησιμ�π�ιείται σαν μέσ� πρ�εκλ�-γικ�ύ αγώνα.

Oι αντικυ"ερνητικ�ί, π�υ εκδηλώ-ν�υν τ�ν ενθ�υσιασμ� τ�υς για τ�γεγ�ν�ς, επισημαίν�υν �τι η ναυμα-�ία αυτή πραγματ�π�ιήθηκε αντίθε-τα πρ�ς τη θέληση των κυ"ερνώ-ντων και ��είλεται απ�κλειστικάστ�υς Γάλλ�υς α ιωματικ�ύς καιναύτες, με επικε�αλής τ�ν Γάλλ�

ναύαρ�� Δερινύ (ανιψι� αντικυ"ερ-νητικ�ύ υπ�ψη�ί�υ, �πως επισημαί-νεται). O «Γαλλικ�ς Tα�υδρ�μ�ς»μάλιστα, κάν�ντας έκκληση πρ�ςτ�υς ψη��ρ�υς να ψη�ίσ�υν α-ντικυ"ερνητικ�ύς υπ�ψη�ί�υς, ε η-γεί �τι στις τά εις τ�υς "ρίσκ�νται �ι�ίλ�ι των Eλλήνων και υπ�στηρί$ει�τι «αν �λη η Eλλάδα εί�ε μετα ύμας δικαίωμα ψή��υ, θα ψή�ι$ετ�υς υπ�ψη�ί�υς της συνταγματι-κής αντιπ�λίτευσης». Aπ� την άλληπλευρά �ι κυ"ερνητικ�ί, αντεπιτιθέ-μεν�ι, απ�δίδ�υν στ�υς �ιλελεύθε-ρ�υς αντιπάλ�υς τ�υς �τι η ναυμα-�ία τ�υ Nαυαρίν�υ τ�υς πρ�κάλεσεσύγ�υση. Kαι τ�ύτ�, �πως γρά�ει τ�κυ"ερνητικ� �ργαν� «Γενικ� Mη-τρώ�», «γιατί η νίκη τ�υ Nαυαρίν�υέρ�εται σε πάρα π�λύ κακή στιγμήγια τις ανατρεπτικές τ�υς ελπίδες·γιατί τ� καν�νι τ�υ ναυάρ��υ Δερι-νύ, "ύθισε τ�υς εσωτερικ�ύς ε-�θρ�ύς της κυ"έρνησης, �πως καιτ�υς ε ωτερικ�ύς ε�θρ�ύς της· μεμια λέ η γιατί η νίκη τ�υ Nαυαρίν�υείναι καθαρά γαλλική και καθαρά "α-σιλική».

Eίναι �ανερ� �τι � �ιλελληνικ�ςTύπ�ς π�υ υπ�στηρί$ει την ελληνικήεπανάσταση, συ�νά την εκμεταλλεύ-εται, ε��σ�ν πρ�σπαθεί να αντλήσειαπ� αυτή π�λιτικά ��έλη για την πα-ράτα η στην �π�ία έ�ει στρατευθεί.Oμως και η ιδι�τελής αυτή υπ�στή-ρι η παρέ�ει συ�νά ανιδι�τελείςκαρπ�ύς, α��ύ η πρ�"�λή και έ αρ-ση με θερμ�ύς τ�ν�υς της ελληνι-κής επανάστασης, έστω κι αν αυτ��ρησιμ�π�ιείται ως μέσ� π�λιτικήςαντιπαράθεσης, έ�ει ως απ�τέλεσμανα τρ��δ�τεί τ�ν ανιδι�τελή �ιλελ-ληνισμ�, ωθώντας τ�υς π�λίτες σεπρά εις συμπαράστασης και ενίσ�υ-σης τ�υ ελληνικ�ύ αγώνα.

O γαλλικ�ς Tύπ�ς, �ιλελληνικ�ς στην πλει�ν�τητά τ�υ, έπαι�ε καθ�ριστικ� ρ�λ� στην ανάπτυ�η τ�υ Φιλελληνισμ�ύστη Γαλλία. Στη �ωτ�γρα�ία, �ι �ιλελληνικές ε�ημερίδες «Drapeau Blanc» και «Le Constitutionnel», και η ε�θρικήπρ�ς την ελληνική υπ�θεση «La Quotidienne».


O Nτελακρ�υά και η EλλάδαO Γάλλ�ς �ωγρά��ς π�υ αναγνωρίστηκε ως � αδιαμ�ισ�ήτητ�ς υμνητής τ�υ ελληνικ�ύ αγώνα

«O Mπ�τσαρης αι�νιδιά�ει τ� στρατ�πεδ� των T�ύρκων κατά την ανατ�λή τ�υ ήλι�υ». Eλαι�γρα�ία σε καμ�ά τ�υ Eυγένι�υ Nτελακρ�υά (1798–1863).Aπεικ�νί�ει την επίθεση τ�υ Mάρκ�υ Mπ�τσαρη κατά των τ�υρκικών δυνάμεων στ� Kαρπενήσι τη νύκτα της 8ης/21ης Aυγ�ύστ�υ 1823. Oι T�ύρκ�ι λύ-γισαν απ� τις �ρμητικές ε��δ�υς των Eλλήνων, �μως � Mπ�τσαρης, πληγωμέν�ς υπέκυψε τελικά στα τραύματά τ�υ (M�υσεί� Tέ�νης, T�λέδ�).

Tης Arlette Sérullaz

Γενικής Eπιμελήτριας τ�υ Tμήματ�ς Σ�εδίων τ�υ M�υσεί�υ Λ�ύ�ρ�υ –Yπεύθυνης τ�υ Eθνικ�ύM�υσεί�υ Nτελακρ�υά

AΠO �λ�υς τ�υς Γάλλ�υς καλλιτέ-�νες π�υ ανακάλυψαν, δια�ά��νταςτ�ν Tύπ� της επ��ής, τ�ν αγώνα τ�υελληνικ�ύ λα�ύ για να κερδίσει μεκάθε θυσία την ελευθερία τ�υ, � Eυ-γένι�ς Nτελακρ�υά (1798–1863) εί-ναι σίγ�υρα � διασημ�τερ�ς. ΣτηΓαλλία, τ� έργ� τ�υ μεγάλ�υ αυτ�ύ�ωγρά#�υ υπήρ$ε για π�λύ καιρ� ε-πίκεντρ� �ωηρών συ�ητήσεων, μεσυνέπεια � καλλιτέ�νης να γίνει, �ω-ρίς να τ� θέλει, πρ�σωπ� «δημ�σι�-γρα#ικά» πρ��ε�λημέν�. T� ασίγα-

στ� πάθ�ς τ�υ για τη �ωγρα#ική τ�υεπέτρεψε, ωστ�σ�, να αντιμετωπίσεικάπ�ια ρεύματα της κ�ινής γνώμηςπ�υ ήταν ε�θρικά απέναντί τ�υ. ONτελακρ�υά, � �π�ί�ς κατά την πε-ρί�δ� 1822–1826 α#ιέρωσε δύ� με-γάλα έργα τ�υ στην ελληνική υπ�θε-ση, δεν έπαψε ώς τ� τέλ�ς της �ωήςτ�υ να μετα#έρει στ�ν καμ�ά τα θέ-ματα π�υ εί�αν πυρπ�λήσει τη #α-ντασία τ�υ. T� πρώτ�, π�υ εκτέθηκεστ� παρισιν� Σαλ�νι Zωγρα#ικής τ�1924, ανα#έρεται στη σ#αγή της Xί-�υ και σήμερα �ρίσκεται στ� M�υ-σεί� τ�υ Λ�ύ�ρ�υ. T� δεύτερ�, π�υπαρ�υσιάστηκε τ� 1926 στ� πλαίσι�μιας έκθεσης υπέρ των Eλλήνων,δ�$ά�ει τη θυσία των κατ�ίκων τ�υ

Mεσ�λ�γγί�υ. Aνήκει στ� M�υσεί�Kαλών Tε�νών τ�υ Mπ�ρντ� (απ�-κτήθηκε τ� 1851) και με �άση τ�ν πί-νακα αυτ� �ργανώθηκε η έκθεσηπ�υ παρ�υσιά�εται στην Eθνική Πι-νακ�θήκη.

O #ιλελληνισμ�ς τ�υ Nτελακρ�υά,σε αντίθεση πρ�ς εκείν�ν των περισ-σ�τερων συγ�ρ�νων τ�υ, τρε#�ταντ�σ� απ� τις ανταπ�κρίσεις των ε-#ημερίδων �σ� και απ� τις α#ηγή-σεις τα$ιδιωτών π�υ εί�αν επιστρέ-ψει απ� την Eλλάδα, αλλά και απ� τ�έργ� π�ιητών – ιδιαίτερα τ�υ Mπάι-ρ�ν. Eτσι, για τις «Σκηνές απ τιςσ�αγές της Xί�υ» � �ωγρά#�ς επέ-μεινε να συναντήσει τ�ν συνταγμα-τάρ�η B�υτιέ, συγγρα#έα των

«Memoires sur la guerre actuelle desGreques» («Yπ�μνήματα για τ�ν ση-μεριν� π�λεμ� των Eλλήνων»). Για�σ� διάστημα #ιλ�τε�ν�ύσε τ�ν πί-νακα, �ωρίς να πάψει να παρακ�λ�υ-θεί τι συνέ�αινε στην Eλλάδα, � Nτε-λακρ�υά συμ��υλευ�ταν τ� �ι�λί�τ�υ B�υτιέ.

Eνώ ��ύσε μέσα στ�ν πυρετ� τηςδ�υλειάς, � Nτελακρ�υά εί�ε �νει-ρευτεί ένα μεγάλ� πίνακα με τ�νMάρκ� Mπ�τσαρη: «Oι T�ύρκ�ι, αι#-νιδιασμέν�ι και περίτρ�μ�ι, τρέ��υνπέ#τ�ντας � ένας πάνω στ�ν άλλ�» .Για π�ι� λ�γ� εγκατέλειψε την ιδέακαι καταπιάστηκε μ’ αυτήν πάλι μ�ν�πρ�ς τ� τέλ�ς της �ωής τ�υ, κανείς



«Oι Σ�αγές της Xί�υ». T� έργ� αυτ� τ�υ Nτελακρ�υά είναι μια σπαρακτική ελεγεία, α�ιερωμένη στην τραγωδία των κατ�ίκων της Xί�υ, τ�ν Aπρίλι� τ�υ1822. Mε τα θύματα πετρωμένα απ� την τραγική τ�υς μ�ίρα, τη γυναίκα π�υ κείται καταγής με τ� παιδί της και τ�ν T�ύρκ� π�υ αρπά�ει τη μισ�γυμνηEλλην�π�ύλα, τ� δράμα και η ερήμωση είναι κατάδηλα στ�ν πίνακα π�υ συντάρα"ε, στ� παρισιν� Σαλ�νι τ�υ 1824, τις συνειδήσεις των Eυρωπαίων γιατα πάθη των αγωνι��μενων Eλλήνων (M�υσεί� Λ�ύ�ρ�υ, Παρίσι).



«H Eλλάδα στα ερείπια τ�υ Mεσ�λ�γγί�υ». O πίνακας αυτ�ς τ�υ Nτελακρ�υά, είναι σα�ώς � πι� λαμπρ�ς ��ρ�ς τι-μής απ� Γάλλ� καλλιτέ�νη στ�ν ελληνικ� αγώνα. Aνα�έρεται στην ηρωική αντίσταση των τεσσάρων �ιλιάδων υπερα-σπιστών της π�λης τ�υ Mεσ�λ�γγί�υ τ� 1825, η �π�ία π�λι�ρκήθηκε απ� στρατ� 35.000 ανδρών, υπ�στηρι��μεν� α-π� τ�ν τ�υρκικ� στ�λ�. Για να μην πέσ�υν στα �έρια των ε�θρών τ�υς, �ι τελευταί�ι υπερασπιστές ανατινά�τηκαν μα-�ί με τις γυναίκες και τα παιδιά τ�υς τ� 1826 (Eλαι�γρα�ία σε καμ�ά, M�υσεί� Kαλών Tε�νών, Mπ�ρντ�).

δεν $έρει. T� γεγ�ν�ς είναι �τι κατάτην περί�δ� 1823–1826, � �ωγρά#�ςα#ιέρωσε π�λύ �ρ�ν� στη μ�δα τ�υ�ριενταλισμ�ύ και �ωγρά#ισε π�λ-λ�ύς μικρ�ύς «ανατ�λίτικ�υς» πίνα-κες, πρ�σ�ημα για να α$ι�π�ιήσει τ��ρωματικ� πλ�ύτ� της παλέτας τ�υ.

O πίνακας τ�υ μ�υσεί�υ τ�υMπ�ρντ� είναι �πωσδήπ�τε έργ� ε-ντελώς δια#�ρετικ�ύ �εληνεκ�ύς,παρ’ �λ� π�υ � τρ�π�ς με τ�ν �π�ί�απ�τίει #�ρ� τιμής στ�ν ηρωισμ�των Mεσ�λ�γγιτών μαρτυρά για μιαακ�μη #�ρά την ιδιαιτερ�τητα τ�υ�ωγρά#�υ. Aντί να παραστήσει τιςπρ�ετ�ιμασίες της ύστατης μά�ης,�πως � Λανγκλ�υά, την πτώση τηςπ�λης ή τ�υς τελευταί�υς υπερασπι-στές της να απ�#ασί��υν να ανατι-να�τ�ύν, μα�ί με τις γυναίκες τ�υςκαι τα παιδιά τ�υς για να μην πέσ�υνστα �έρια τ�υ ε�θρ�ύ (�πως � Σε-#έρ), επιλέγει την αλληγ�ρία: πα-ρ�υσιά�ει, με τα �αρακτηριστικάμιας νέας γυναίκας με εθνική ενδυ-μασία π�υ στέκεται �ρθή πάνω σ’ έ-να σωρ� απ� πέτρες, την Eλλάδα σταερείπια τ�υ Mεσ�λ�γγί�υ, επισύρ�-ντας τη μήνι π�λλών κριτικών π�υ α-π�δ�κίμα�αν την επιλ�γή τ�υ.

O Nτελακρ�υά τάσσεται απ�#ασι-στικά στ� πλευρ� των Eλλήνων τ�νί-��ντας την απ�γνωσή τ�υς �σ� καιτ�ν π�θ� τ�υς για �ωή. Eκ#ρά�ει επί-σης, αλλά με υπαινικτικ� τρ�π�, τ�νθαυμασμ� τ�υ για τ�ν Mπάιρ�ν π�υεί�ε πεθάνει πριν απ� δύ� �ρ�νιαστ� Mεσ�λ�γγι και π�υ τα έργα τ�υσυνέ�αλαν π�λύ στ� να �δηγηθεί η#αντασία τ�υ �ωγρά#�υ πρ�ς μιαAνατ�λή «ελληνική» , μεγαλ�πρεπήκαι θαλερή. Aυτ� απ�δεικνύεται καιαπ� τ� �τι στην πυρετική #αντασίατ�υ αναμιγνύ�νται τα �ράματαπραγματικών μα�ών – των Eλλήνωνεναντί�ν των T�ύρκων – και #αντα-στικών μα�ών π�υ έ�ει περιγράψει �ιδι�#υής π�ιητής («H μά�η τ�υ Γκια-�ύρη και τ�υ Πασά»).

Aπ�δ�ση δικαι�σύνης

T� 1826, πάντα στην γκαλερί Λε-μπρέν, � Nτελακρ�υά παρ�υσιά�ει έ-ναν πίνακα ελληνικής έμπνευσης,τ�υ �π�ί�υ τ� θέμα, «T�ύρκ�ς α�ιω-ματικς π�υ σκ�τώθηκε στα ��υνά»(Zυρί�η, ίδρυμα E. Bührle) θεωρήθη-κε συγγενικ� με εκείν� τ�υ πίνακα«O θάνατ�ς τ�υ Xασάν», τίτλ�ς παρ-μέν�ς απ� ένα π�ίημα τ�υ Mπάιρ�ν.Tην επ�μενη �ρ�νιά τα �υρωνικάπρ�σωπα δίν�υν τη θέση τ�υς στ�υςEλληνες αγωνιστές. O Nτελακρ�υάεκθέτει στ� Σαλ�ν τη «Σκηνή απτ�ν σύγ�ρ�ν� πλεμ� των Eλλήνωνκαι των T�ύρκων» (Winterthur, συλ-λ�γή Oscar Reinhart). Mέ�ρι τ� θά-νατ� τ�υ, συνε�ί�εται αυτή η εναλ-λαγή θεμάτων. Στα ασταμάτητα πε-ράσματά τ�υ απ� τ� �νειρικ� στ�πραγματικ�, � καλλιτέ�νης μπ�ρεσεπράγματι να δώσει τ�ν καλύτερ� ε-αυτ� τ�υ. T� γεγ�ν�ς �τι αναγνωρί-στηκε ως � αδιαμ#ισ�ήτητ�ς υμνη-τής τ�υ ελληνικ�ύ αγώνα, $επερνώ-ντας τ�υς συγ�ρ�ν�υς τ�υ –παρ’ �-λ� π�υ η δική τ�υς στράτευση ήτανίσως πι� αυθεντική–, απ�τελεί πράγ-ματι απ�δ�ση δικαι�σύνης.


Φιλέλληνες ωγρά��ιH τραγωδία των Eλλήνων άγγι�ε τις ��ρδές της ρ�μαντικής καλλιτε�νικής έμπνευσης

Tης Φανής–Mαρίας Tσιγκάκ�υ

Eπιμελήτριας M�υσεί�υ Mπενάκη

ΓIA TOYΣ Γάλλ�υς –πως άλλωστεκαι για τ�υς υπλ�ιπ�υς Eυρωπαί-�υς– η Eλλάδα επί π�λλ�ύς αιώνεςήταν ένα ραμα, π�υ αναδύθηκε σεδιά��ρες περιδ�υς –απ τ�ν 16�αιώνα και πέρα– μέσα απ ένα σ�ήμαδια��ρετικ κάθε ��ρά, π�υ τ� συ-νέθεταν �ι τρέ��υσες ιστ�ρικές, αι-σθητικές και κ�ινωνικ�π�λιτικές συ-ντεταγμένες. Eίναι γνωστ τι τ� -ραμα της ελληνικής αρ�αιτητας υ-πήρ�ε σταθερ σημεί� ανα��ράς γιατ� γαλλικ επαναστατικ ιδεώδες.

P�μαντισμς και επανάσταση συ-νιστ�ύν τα δύ� κύρια �αρακτηριστι-κά τ�υ πρώτ�υ μισ�ύ τ�υ 19�υ αιώ-να, μιας επ��ής έντ�νων ιστ�ρικ�-κ�ινωνικών διεργασιών. H διάθεση�υγής και εκτνωσης π�υ διακατεί-�ε λες τις κ�ινωνικές δυνάμεις π�υ!ρίσκ�νταν σε διάσταση με την τρέ-��υσα πραγματικτητα, �δήγησε σεμια «θε�π�ίηση» της ιστ�ρικής ε-μπειρίας. Oι ρ�μαντικ�ί δημι�υργ�ίστρά�ηκαν στις μεγάλες ιστ�ρικέςστιγμές, πρ�κειμέν�υ να δραπετεύ-σ�υν απ την ασημανττητα της πε-"ής καθημεριντητας. H μυθ�πλασίατ�υ ρ�μαντισμ�ύ επανερμήνευσεπαλι�ύς μύθ�υς, γεγ�ντα και παρα-δσεις, ενώ παράλληλα δέθηκε άρ-ρηκτα με τ� ιστ�ρικ παρν. Aλλάτην επ��ή αυτή, τα τρέ��ντα ιστ�ρι-κά γεγ�ντα θα �επεράσ�υν τα πε-ρι�ρισμένα εθνικά σύν�ρα, για ναμεταστ�ι�ειωθ�ύν σε συμ!�λικές α-�ίες και γνιμα πνευματικά και καλλι-τε�νικά ερεθίσματα.

H διεθνής συγκυρία δεν υπήρ�εευν�ϊκή για την Eλληνική Eπανάστα-ση, δεδ�μέν�υ τι για τ�υς εκπρ�-σώπ�υς της Iεράς Συμμα�ίας και τηςTετραπλής Συμμα�ίας η ε�έγερσητων Eλλήνων έθετε σε κίνδυν� τηνεδα�ική ισ�ρρ�πία της Eυρώπης,π�υ εί�ε μλις απ�κατασταθεί μετάτην κατάρρευση τ�υ Nαπ�λέ�ντα.Tη συντηρητική αυτή ε�ωτερική π�-λιτική πρ�συπέγρα�ε η γαλλική κυ-!έρνηση της Παλινρθωσης τωνB�υρ!ώνων (Restauration 1815–30).Ωστσ� � Eλληνικς Aγώνας !ρήκετην ένθερμη υπ�στήρι�η της Φιλε-λεύθερης Aντιπ�λίτευσης π�υ την α-π�τελ�ύσαν �ι Oρλεανιστές και �ιB�ναπαρτιστές.

«Θα ε�ακ�λ�υθήσει λ�ιπ�ν � αιώναςμας να παρακ�λ�υθεί σαν θεατής, �ρ-δές αγρίων να α�ανί��υν έναν π�λιτι-σμ�, π�υ ανα�λασταίνει πάνω στ� μνή-μα εν�ς λα�ύ, π�υ !άρισε τ�ν π�λιτισμ�στην ανθρωπ�τητα; Θα επιτρέψει ηXριστιαν�σύνη –ατάρα!η– στ�υς T�ύρ-κ�υς να στραγγαλίσ�υν τ�υς Xριστια-ν�ύς. Kαι �ι ν�μιμ�ι μ�νάρ!ες της Eυ-ρώπης, δί!ως ντρ�πή, θα δε!τ�ύν νασυνδέσ�υν τ’ �ν�μά τ�υς με μια τυραν-νία, π�υ θα κ�κκίνι�ε τ�ν Tί�ερι;» έ-γρα�ε � Σατ�μπριάν στ� «Yπμνημα

περί της Eλλάδ�ς». H δήλωση τ�υΣατ�μπριάν καθ�ρί"ει επιγραμματι-κά τις διά��ρες ψεις τ�υ Φιλελλη-νισμ�ύ. Διτι, πράγματι, η ελληνικήυπθεση ήταν ε�ίσ�υ υπθεση των�υμανιστών, των Xριστιανών και τωνΦιλελευθέρων.

Aπ εικαστική άπ�ψη � συνδυα-σμς θρησκευτικ�ύ, κλασικ�ύ και η-ρωικ�ύ στ�ι�εί�υ τ�υ ελληνικ�ύ α-γώνα �δήγησε στη δημι�υργία μιαςνέας, πλ�ύσιας θεματ�γρα�ίας. Kα-θώς η ελληνική ε�έγερση παρ�υσιά-στηκε ως � αγώνας της �ριστιαν�σύ-

νης ενάντια στ� Iσλάμ, �ι Eλληνεςπρ�!λήθηκαν σαν μάρτυρες της πί-στης. Eπίσης, η αρ�αιτητα είναι ε�ί-σ�υ παρ�ύσα στις �ιλελληνικές πα-ραστάσεις. Ωστσ�, �ι κλασικές ανα-��ρές δεν έ��υν σαν κίνητρ� μια α-

«H ήττα». Eλαι�γρα�ία τ�υ Oράς Bερνέ (1789–1863). Σύμ�ωνα με σύγ�ρ�ν�υς κριτικ�ύς, η παράσταση απεικ�νί�ει«Eλληνα νικητή, � �π�ί�ς, πατώντας τ� πτώμα εν�ς T�ύρκ�υ, διατά�ει τ�ν υπηρέτη τ�υ τελευταί�υ να απ�κε�αλίσειτ�ν κύρι� τ�υ με τ� ίδι� τ�υ τ� σπαθί». Bέ!αια, η απ�τρ�παιη πρά"η δικαι�λ�γείται λ�γω των δεινών π�υ υπέστησαν�ι Eλληνες κάτω απ� τ�ν τ�υρκικ� �υγ�. Oσ�ν α��ρά τη !αρ!αρ�τητα τ�υ θέματ�ς, �πως σημειώνει η κ. Φ. M. Tσι-γκάκ�υ, η !αρ!αρ�τητα αυτή εγγρά�εται με συνέπεια στ� ρεπερτ�ρι� των ρ�μαντικών π�υ μυθ�π�ίησαν και λάτρε-ψαν τη !ιαι�τητα, τα πάθη και τις έντ�νες συγκρ�ύσεις (M�υσεί� Mπενάκη).



«Tραυματισμέν�ς Eλληνας α"ιωματικ�ς μπρ�στά στα τεί�η κατειλημμένης π�λης». Eργ� τ�υ Zαν–Kλ�ντ Mπ�ν��ν (1796–1860). Π�ι�ς είναι άραγε �Eλληνας α"ιωματικ�ς; O Mάρκ�ς Mπ�τσαρης, �πως υπ�στηρί�ει η Nίνα Aθανάσ�γλ�υ – Kallmyer, ή μήπως πρ�κειται για μια αλληγ�ρία τ�υ ελληνικ�ύλα�ύ, �πως γρά�ει η M.C. Chandonneret; (Eλαι�γρα�ία, M�υσεί� Kαλών Tε�νών, Λυών).


«O θρίαμ!�ς τ�υ λα!άρ�υ», Πιερ Pε!�υάλ (1776–1842). O Pε!�υάλ ήταν ανάμεσα στ�υς πρώτ�υς καλλιτέ�νες π�υ έδει"αν ενδια�έρ�ν για τ�ν ελληνι-κ� αγώνα. T� θέμα και η ιδέα αυτ�ύ τ�υ έργ�υ είναι επανάληψη πρ�ηγ�ύμεν�υ έργ�υ π�υ �άθηκε. Δεσπ��υσα θέση έ�ει τ� �ριστιανικ� έμ!λημα–λά-!αρ� και υπαινίσσεται τη σύγκρ�υση ανάμεσα στ�υς �ριστιαν�ύς Eλληνες και τ�υς άπιστ�υς T�ύρκ�υς (Iδιωτική συλλ�γή).

«Eλλην�π�ύλα με αθηναϊκή ενδυμασία». Eλαι�γρα�ία της Λ�υί� Nτι!ιντάλντε M�ν�εριέ (1797–1869). Στη δεκαετία 1820–1830 επεκράτησε μ�δα,ρεύμα με π�λυάριθμα αντίστ�ι�α έργα π�υ θέμα τ�υς εί�αν την Eλλην�-π�ύλα. H �ωγρά��ς κατ�ρθωσε να δώσει στην πρ�σωπ�γρα�ία αυτή π�ι-ητική διάσταση και εσωτερικ�τητα (M�υσεί� Fabre, M�νπελιέ).

«T� Eλλην�π�υλ�». Eργ� τ�υ Aλε"άντρ–Mαρί K�λέν (1798–1873). Στ� έρ-γ� αυτ� τ�υ K�λέν είναι εμ�ανής η ιδεαλιστική ανάπτυ"η τ�υ θέματ�ς καιυπ�δηλώνει την επιθυμία τ�υ �ωγρά��υ να ��ρτίσει τ�ν ήρωα–νεαρ� μεσυμ!�λική διάσταση (Eλαι�γρα�ία, M�υσεί� Mπενάκη).

πλή αρ�αι�λατρία, αλλά είναι ανα��-ρές σε μια κλασική κληρ�ν�μιά, π�υαπ�τελ�ύσε κινητήρια δύναμη γιατ�υς Eλληνες και την �π�ία υπερα-σπί"�νταν με μια αυτ�θυσία αντά�ιατων πρ�γνων τ�υς. Aκμα ενώ στις

ελληνικές παραστάσεις τ�υ 18�υ αι-ώνα �ι κάτ�ικ�ι της Eλλάδας εμ�ανί-"�νται σαν συμπλήρωμα τ�υ τ�πί�υ,τώρα είναι �ι πρωταγωνιστές τηςσύνθεσης, �ι πρωταγωνιστές τηςδράσης, �ι μα�ητές. Eνα άλλ� �ιλελ-ληνικ θέμα είναι αυτ τ�υ ήρωα

π�υ πρ�!άλλει μέσα απ την καθη-μεριντητα.

Θέματα με �αρακτήρα διδακτικ,π�υ �ι ένν�ιες πατρίδα, �ικ�γένειαταυτί"�νται. Eίναι αλήθεια τι τ�υςρ�μαντικ�ύς Γάλλ�υς καλλιτέ�νεςτ�υς συγκιν�ύσαν περισστερ� �ι

τραγωδίες των Eλλήνων παρά τα κα-τ�ρθώματά τ�υς. Πράγματι, θέματαπως: απ�τυ�ίες μα�ών, «τ� Mεσ�-λ�γγι», «η Xί�ς», «H Πάργα», άγγι"ανε�ίσ�υ τις ��ρδές της ρ�μαντικήςκαλλιτε�νικής έμπνευσης και τιςκαρδιές τ�υ �ιλελληνικ�ύ κ�ιν�ύ.

Tα �ιλελληνικά θέματα !ρήκανπρωτ��ανή απή�ηση στ�υς Γάλ-λ�υς καλλιτέ�νες. Σε σ�έση με τα�ιλελληνικά έργα των άλλων Eυρω-παίων "ωγρά�ων, η γαλλική καλλιτε-�νική παραγωγή �ε�ωρί"ει κατ’ αρ-�ήν με την αριθμητική υπερ��ή.(Aνάμεσα στα 1815–1848 εκτέθηκαν150 έργα �ιλελληνικής εμπνεύσεωςστ� παρισιν Salon). Eπίσης με τηνπ�ιτητα (�ρισμένα απ τα αρι-στ�υργήματα τ�υ γαλλικ�ύ ρ�μαντι-σμ�ύ είναι �ιλελληνικής εμπνεύσε-ως). Eπιπλέ�ν, τα έργα παρακ�λ�υ-θ�ύν –�ρ�ν�λ�γικά– τα γεγ�ντατ�υ ελληνικ�ύ αγώνα. Eνα ε�αιρετι-κά ενδια�έρ�ν και πρωττυπ� �αρα-κτηριστικ τ�υ γαλλικ�ύ �ιλελληνι-σμ�ύ – απ τε�ν�ϊστ�ρικής πλευράςείναι τ� γεγ�νς τι παρατηρείταιμια πνευματική συμμα�ία μετα�ύτων αγωνι"μενων Eλλήνων, τωνΓάλλων �παδών της ΦιλελεύθερηςAντιπ�λίτευσης και των ρ�μαντικώνΓάλλων καλλιτε�νών, π�υ καταπιά-στηκαν με ελληνικά θέματα, �ι �π�ί-�ι ήταν αντίθετ�ι με την Aκαδημίακαι τ�ν αναιμικ κλασικισμ της.Δεν είναι τυ�αί� π�υ � Nτελακρ�υάπρωτ�παρ�υσίασε στην έκθεση υ-πέρ των Eλλήνων, π�υ �ργανώθηκετ� 1826 στην Galerie Lebrun, την«Eλλάδα στα Eρείπια τ�υ Mεσ�λ�γ-γί�υ», ένα έργ� π�λιτικής μεν πρ�-παγάνδας καθώς και επαναστατικήςρ�μαντικής τε�ν�τρ�πίας.

«Δεν ήταν �ι ευρωπαϊκές κυ�ερνήσειςπ�υ έσωσαν την Eλλάδα αλλά η ευρω-παϊκή κ�ινή γνώμη». Aυτή η δήλωσημιας γαλλικής ε�ημερίδας δεν πρέπεινα θεωρηθεί υπερ!�λική, διτι � �ι-λελληνισμς ήταν, πάνω απ’ λα, έναευρύ λαϊκ κίνημα. Tα δημ��ιλέστε-ρα �ιλελληνικά θέματα αντιγρά�η-καν και αναπαρά�θηκαν σε αντικείμε-να καθημερινής �ρήσης. H γαλλική!ι�μη�ανία �ιλελληνικών αντικειμέ-νων συνιστά ένα υλικ απεριριστ�και συ�νά κακγ�υστ�, π�υ ωστσ� �τε�ν�ϊστ�ρικς ��είλει ν’ απ�τιμά μεσυμπάθεια, διτι πέρα απ’ την αμ�ί-!�λη καλλιτε�νική τ�υς π�ιτητα αυ-τά τα αντικείμενα συνετέλεσαν στ�να κρατηθεί η Eλλάδα στ� πρ�σκήνι�της γαλλικής κ�ινής γνώμης.

Συμ��λήΣτη Γαλλία υπήρ�ε ένας �ιλελλη-

νισμς θρησκευτικς, ένας αρ�αι�-λατρικς, ένας �ιλελεύθερ�ς, ένα�υμανιστικς, ένας κ�σμικς, έναςρ�μαντικς, ένας λ�γ�τε�νικς κι έ-νας �ιλελληνισμς εικαστικς, π�υέ�ερε στ� πρ�σκήνι� μια πλ�ύσιακαι ευ�άνταστη θεματ�λ�γία με ει-κνες εμπνευσμένες απ την ελλη-νική ιστ�ρία. Πέρα απ τις π�ιεςπ�λιτικές σκ�πιμτητες, δεν υπάρ-�ει αμ�ι!�λία τι, στα �ρνια1821–27, η ελληνική υπθεση εί�εσυνεπάρει τη γαλλική κ�ινή γνώμη,γεγ�νς π�υ συνέ!αλε �υσιαστικάστην επιτυ�ή έκ!αση τ�υ ελληνικ�ύαγώνα.



«Eλληνας». Eργ� τ�υ Λ�υί Nτιπρέ (1789–1837). O Eλληνας π�υ παριστάνεται εδώ, εικά�εται �τι είναι � κ�τ�άμπασηςτ�υ Aιγί�υ, Aνδρέας Λ�ντ�ς (1784–1846), � �π�ί�ς �ιλ�"ένησε τ�ν Mπάιρ�ν κατά την πρώτη επίσκεψή τ�υ στην Eλλά-δα τ� 1809, και αργ�τερα διακρίθηκε στ�ν αγώνα της ανε"αρτησίας (Eλαι�γρα�ία, M�υσεί� Mπενάκη).


«Oι ε"�ριστ�ι Eλληνες πάνω σε !ρά��». Eργ� τ�υ Aρί Σε�έρ (1795–1858). Στις 10 Mαΐ�υ 1819 η π�λη της Πάργας παραδ�θηκε απ� τ�ν Mέτλαντ, τ�ν Aγγλ�αρμ�στή των Eπτανήσων, στ�ν Aλή Πασά των Iωαννίνων, � �π�ί�ς την κατέστρεψε �λ�σ�ερώς. Oι Xριστιαν�ί της Πάργας ε"�ρίστηκαν στην Kέρκυρα και �ληη Eυρώπη διαμαρτυρήθηκε για τ� έγκλημα αυτ�. O Σε�έρ καταγρά�ει σ’ αυτ� τ� έργ� τ�ν π�ν� και τ�ν σπαραγμ� των ε"�ρίστων στην Kέρκυρα, Παργινών,καθώς αγναντεύ�υν τη �αμένη τ�υς πατρίδα (Eλαι�γρα�ία, Iστ�ρικ� M�υσεί�, Aμστερνταμ).



O Φιλελληνισμς στην τέ νηH επαναστατημένη Eλλάδα στα έργα Γάλλων �ωγρά�ων

AΠO τα πρώτα �ρνια της ελληνικήςεπανάστασης, � αγώνας της Eλλά-δας για την ανε�αρτησία της πρ�κά-λεσε τη συμπάθεια των Γάλλων δια-ν��υμένων �ι �π�ί�ι συγκρτησανπ�λυάριθμες �ιλελληνικές επιτρ�-πές. O Σατ�μπριάν και � Nτελα!ίνπρωτ�στατ�ύν, �ι υπερασπιστές της�ριστιαν�σύνης κινητ�π�ι�ύνται, �ι�ιλελεύθερ�ι, κληρ�νμ�ι της Γαλ-λικής Eπανάστασης εκθειά#�υν τηνανε�αρτησία των λαών, ενώ � Tύπ�ς,�ρησιμ�π�ιώντας κάθε είδ�υς επι-�είρημα, παρακινεί την ε��υσία ναδράσει υπέρ των Eλλήνων. T� Nαυα-ρίν� υπήρ�ε τ� περίτραν� απ�τέλε-σμα των ενεργειών αυτών.

Oι καλλιτέ�νες έκαναν και αυτ�ίαισθητή την παρ�υσία τ�υς, με έργαπ�υ η θεματ�λ�γία τ�υς απ�κτάσυμ!�λική α�ία. Oπως H Eλλην�π�ύ-λα, γλυπτ τ�υ Nτα!ίντ ντ’ Aν#έρ, έ-τσι και H Eλλάδα στα ερείπια τ�υ Mε-σ�λ�γγί�υ τ�υ Nτελακρ�υά γίνεταιαλληγ�ρία της αντίστασης. H έκθεσηπ�υ �ργανώνεται στην Eθνική Πινα-κ�θήκη δεί�νει τι � �ιλελληνισμςστη Γαλλία ήταν κατ’ αρ�άς ένα κίνη-μα λ�γ�τε�νικ, θεμελιωμέν� στη!αθειά εκτίμηση για την αρ�αίαEλλάδα, και τι �ι #ωγρά��ι π�υ ε-ντά�θηκαν σε αυτ α�ήν�υν κατάμέρ�ς την αρ�αιτητα και έ��υν ωςεπίκεντρ� τ�ν πλεμ� για την Aνε-�αρτησία, π�υ ταυτί#�υν τ�ν Mπ-τσαρη με τ�ν Λεωνίδα.

Eμπνευσμένα απ�λ�γ�τε�νικά θέματα

Mε τις έρευνες π�υ έγιναν για τηνέκθεση «αναγνωρίσθηκαν» 130 περί-π�υ έργα τα �π�ία �ιλ�τε�νήθηκαντ� διάστημα 1820-1850. Tα μισά σ�ε-δν απ αυτά, επιλεγμένα τα περισ-στερα απ τις συλλ�γές ελληνικώνκαι γαλλικών μ�υσείων, εκτέθηκανπρώτα στ� Mπ�ρντ, στη συνέ�ειαστ� Παρίσι και τώρα στην Aθήνα. Hθεματική των έργων σ�ετί#εται μελ�γ�τε�νικά θέματα. Για παράδειγματ� π�ίημα O Γκια�ύρης, απ�σπασμααπ� ένα τ�υρκικ� παραμύθι τ�υMπάιρ�ν ενέπνευσε τ�ν Nτελα-κρ�υά για τ� έργ� τ�υ H μά�η τ�υγκια�ύρη και τ�υ Πασά, ενώ � Pα!ε-ρά εμπνεύστηκε τ� έργ� τ�υ O θάνα-τ�ς τ�υ νεαρ�ύ διακ�ν�υ απ� τηMεσσηνία απ ένα π�ίημα τ�υ Nτε-λα!ίν. Oσ�ν α��ρά τις πρ�σωπ�γρα-�ίες, �ι Γάλλ�ι �ιλέλληνες εικ�νί#�-νται κυρίως με τρπ� ηρωικ, πωςστ�υς πίνακες O Θάνατ�ς τ�υ Mπι-σ�ν, της Λ�υί# Pαν, και Nτελ�ίν Γκαί(π�ιήτρια π�υ εμψύ�ωσε �ιλανθρω-πικές δραστηριτητες υπέρ τωνEλλήνων), τ�υ Λ�υί Eρσάν. Oι πρ�-σωπ�γρα�ίες των Eλλήνων εικ�νί-#�υν συνήθως άγνωστ�υς αγωνι-στές, πως � Nεαρ�ς Eλληνας, ηEλληνίδα π�υ αναμένει την έκ�αση

«Πληγωμέν�ς Eλληνας στρατιώτης» τιτλ��ρείται � πίνακας αυτ�ς τ�υ Aνρί Oγκίστ Σερίρ (1794–1865), στ�ν �-π�ί� απεικ�νί�εται και η κατάκτηση της Tριπ�λιτσάς απ� τ�υς Eλληνες, τ� 1821. T� μήνυμα της νίκης δεν μειώ-νει τ� συγκινησιακ� στ�ι�εί� π�υ επιδιώκει να υπ��άλει � �ωγρά��ς, μέσα απ� τ�ν π�ν�, τ�ν μ�να�ικ� θάνατ�και την τελευταία ��υ�ή πρ�σευ�ή στ� στραμμέν� πρ�ς τ�ν �υραν� �λέμμα τ�υ αγωνιστή, π�υ εκ�ρά�ει τ� �ρι-στιανικ� μαρτύρι� και τη θυσία πρ�ς �άριν τ�υ ελληνικ�ύ αγώνα (M�υσεί� de la Chartreuse, Douai).


«Iωάννης Kωλέττης, πρ�εδρ�ς τ�υ υπ�υργικ�ύ συμ��υλί�υ στην Aθήνα»(1774–1847). Πρ�σωπ�γρα�ία π�υ �ιλ�τέ�νησε � Nτ�μινίκ Παπετί(1815–1849), �ταν επισκέ�θηκε την Eλλάδα (1846), για να πραγματ�π�ιήσειμια σειρά πρ�σωπ�γρα�ιών της �ασιλικής �ικ�γένειας και των κυρι�τερωνα"ιωματ�ύ�ων και πρ�σωπικ�τήτων της Aυλής, με στ�� τη δημι�υργία ε-ν�ς έργ�υ π�υ θα μνημ�νευε τ� πρ�ηγηθέν πέρασμα τ�υ δ�ύκα τ�υMontpensier απ� την Aθήνα (Eθνικ� M�υσεί� των Aνακτ�ρων, Bερσαλλίες).

«M��άμετ Aλι, αντι�ασιλέας της Aιγύπτ�υ» (1769–1849). T� π�ρτρέτ� �ι-λ�τέ�νησε τ� 1840 � Λ�υί – Σαρλ – Oγκίστ K�υντέ (1789–1873), για τις Bερ-σαλλίες, κατ�πιν παραγγελίας (ελαι�γρα�ία, Eθνικ� M�υσεί� Aνακτ�ρων,Bερσαλλίες).

«H πτώση τ�υMεσ�λ�γγί�υ».Hμιτελές έργ�

τ�υ Πιερ P�ς Bινιερ�ν

(1789–1872), �ιλ�τε�νημέν�

τ� 1827, ένα �ρ�ν� μετάτην κατάκτησητης π�λης, και

�ταν τ� τραγικ�γεγ�ν�ς, π�υσ��λιάστηκε εκτενώς απ�

τ�ν Tύπ� της επ��ής, ήταν ακ�μη

νωπ� στις μνήνες.

Πρ�κειται μάλλ�ν για μιααλληγ�ρία τ�υ

α�ιερωμέν�υστ�ν Θε� αγώνα

των Eλλήνωνγια ελευθερία,

παρά για την καταγρα�ή

τ�υ συγκεκριμέ-ν�υ γεγ�ν�τ�ς

π�υ ανα�έρεταιστ�ν τίτλ�

(M�υσεί� Salies,Bagnéres – de –

Bigorre).


«O θάνατ�ς τ�υ νεαρ�ύ διακ�ν�υ απ� τη Mεσσηνία». O Bενσέν Nικ�λά Pα�ερά (1801–1865) εμπνεύστηκε αυτ� τ� έργ� απ� ένα π�ίημα τ�υ Kα�ιμίρ Nτε-λα�ίν. O τελευταί�ς άντλησε τ� θέμα τ�υ απ� τ� �ι�λί� «Tα"ίδι στην Eλλάδα», �π�υ � συγγρα�έας τ�υ Φρανσ�υά Π�υκε�ίλ α�ηγείται τ�ν θάνατ� ε-ν�ς νεαρ�ύ �ρθ�δ�"�υ ιερέα, π�υ �τυπήθηκε θανάσιμα κάτω απ� ένα τ�υρκικ� κάστρ�, ενώ τραγ�υδ�ύσε μέσα σε μια �άρκα τα μαρτύρια της σκλα-�ωμένης πατρίδας τ�υ (M�υσεί� de l’ Hôtel Sandelin, Saint – Omer).


«H ναυμα�ία τ�υ Nαυαρίν�υ». Oι Γάλλ�ι �ωγρά��ι της ε"ετα��μενης περι�δ�υ δεν �ιλ�τέ�νησαν τα έργα τ�υς με μ�ν� �δηγ� τη �αντασία, αλλά καιτη γνώση συγκεκριμένων ιστ�ρικών γεγ�ν�των. Aπ�δει"η η σύνθεση αυτή τ�υ Λ�υί Aμπρ�υά� Γκαρνερέ (1783–1857), �π�υ είναι αναγνωρίσιμα �λα ταπλ�ία των συμμα�ικών στ�λων Γαλλίας, Aγγλίας και Pωσίας π�υ καταναυμά�ησαν στ�ν κ�λπ� τ�υ Nαυαρίν�υ τ�ν ενωμέν� τ�υρκ�–αιγυπτιακ� στ�λ�(Eθνικ� M�υσεί� των Aνακτ�ρων, Bερσαλλίες).

«Oι Σ�υλιώτισσες». Eργ� τ�υ Aρί Σε�έρ (1795–1858) εμπνευσμέν� απ� τ�ν τραγικ� θάνατ� των γυναικών π�υ πρ�τίμησαν να πέσ�υν με τα παιδιά τ�υςστ�ν γκρεμ� και ��ι στα �έρια των T�ύρκων, �ταν � Aλή πασάς των Iωαννίνων π�λι�ρκησε τ�ν Δεκέμ�ρι� τ�υ 1803 τ� Σ�ύλι και κατέσ�α"ε τ�υς κα-τ�ίκ�υς τ�υ (M�υσεί� Dordrecht).

της μά�ης, ή � Eλληνας στρατιώτης,έργα αντιστ�ί�ως των Nτεκέν, Λαν-σάκ, Σερίρ. O πίνακας Iωάννης Kω-λέττης τ�υ Nτ�μινίκ Παπετί απ�τελεί

ε�αίρεση διτι ήταν ένα απ τα έργαπ�υ παρήγγειλε � Λ�υδ�!ίκ�ς-Φίλιπ-π�ς για τ� ιστ�ρικ μ�υσεί� τωνBερσαλλιών, πως άλλωστε και �ι πί-νακες Mω�άμετ Aλι τ�υ K�υντέ και

Mω�άμετ B΄ τ�υ Σλέσινγκερ. Tα θέματα π�υ παρ�υσιά#�νται

δεν �ιλ�τε�νήθηκαν με μν� �δηγτη �αντασία, αλλά και τη γνώση συ-γκεκριμένων ιστ�ρικών γεγ�ντων.

Eτσι, η E�ημερίδα των καλλιτε�νώναπ�καλύπτει κάτω απ π�ιες συνθή-κες συνέλα!ε � Γκαρνερέ τη Nαυμα-�ία τ�υ Nαυαρίν�υ, υπ τ� !λέμμαμάλιστα τ�υ ναυάρ��υ Nτε Pινί. Σκη-νές πως η Aνα�ώρηση..., � Oρκ�ς...,� Aγώνας... απ�δίδ�υν τ� συλλ�γικδυναμισμ (στις Σ�υλιώτισσες τ�υAρί Σε�έρ) ή την απελπισία τ�υ μ�-να�ικ�ύ αγωνιστή στα έργα των Λαν-σάκ και Nτεκέν.

Πρκειται για π�λύ σ��ά μελετη-μένες συνθέσεις: � Bινιερν στηνΠτώση τ�υ Mεσ�λ�γγί�υ έ�ει υπψητ�υ την Aρπαγή των Σα�ίνων τ�υNτα!ίντ, ενώ � Nτελακρ�υά παρα-!λέπει την ακρί!εια στις λεπτ�μέ-ρειες για να μιλήσει μια γλώσσα π�υενεργ�π�ιεί την αισθητική συγκίνη-ση και επιλέγει την εσωτερικτητα,στην Eλλάδα. T� �ντ� των συνθέ-σεων παρ�υσιά#ει πράγματι π�ικιλία,με την εντύπωση π�υ πρ�καλείται α-π τα �λεγμενα ερείπια τ�υ Mεσ�-λ�γγί�υ π�υ έ��υν σ��ά τ�π�θετή-σει στ� !άθ�ς � Mπ�ν�ν και � Nτε-λακρ�υά.

Tα τ�πία αυτά είναι �ρισμένες ��-ρές συμ!ατικά, ταν �ρησιμ�π�ι�ύ-νται ως �ντ� για σκηνές καθημερι-νής #ωής, πως εκείνη π�υ απεικ�νί-#ει � Mπ�νιρτ, μπρ�στά απ τηνAκρπ�λη. Πρ�τείν�υν, μως, μιανέα πρ�σέγγιση της �ύσης: στ� έργ�τ�υ Φραγκ�νάρ Λεωνίδας τα �γκώδη!�υνά μ�ιά#�υν με τά�� – η ηρωικήθυσία τ�υ Λεωνίδα στις Θερμ�πύλεςγίνεται τ� κατ’ ε��ήν σύμ!�λ� τηςαντίστασης στ�ν T�ύρκ� δυνάστη.

O γαλλικς �ιλελληνισμς, θεμε-λιωμέν�ς στ� συναίσθημα και σε μιαστέρεη κλασική παιδεία π�ικιλμ�ρ-��ς στις διά��ρες �ιλανθρωπικές ήπ�λιτικές τ�υ εκδηλώσεις, δεν �δή-γησε στη δημι�υργία ενς ενιαί�υκαλλιτε�νικ�ύ ύ��υς. Xρησιμ�π�ίη-σε μια #ωγρα�ική σύγ�ρ�νη, στρα-τευμένη, άλλ�τε λυρική, άλλ�τε πι-στή στην πραγματικτητα, με π�ικί-λες εκ�άνσεις. Aν, τελικά, η #ωγρα-�ική αυτή συγκριθεί με τη #ωγρα�ι-κή των Aγγλων –π�λύ �ιλ�λ�γική καιεπηρεασμένη απ τ�ν λρδ� Mπάι-ρ�ν–, των Γερμανών της �θωνικήςπεριδ�υ, ή των Iταλών –στρατευμέ-νων επίσης στην ελληνική υπθεση–γίνεται αντιληπτ τι � �ιλελληνι-σμς των Γάλλων καλλιτε�νών είναιπρωρ�ς και συνάμα ώριμ�ς, καιπαρ’ λ� π�υ η ελληνική αυτή μδαπαρατάθηκε μέ�ρι τη δεκαετία τ�υ1850, ττε δεν γινταν πλέ�ν λγ�ςστη Γαλλία για �ιλελληνισμ –πωςστην Iταλία και τη Γερμανία– αλλάγια ε�ωτισμ ή �ριενταλισμ.

Σημείωση «Eπτά Hμερών» T� κείμεν� αυτ είναι συντ�μευμένη α-νασύνθεση απ την εισαγωγή τ�υ κατα-λγ�υ της έκθεσης «H Eλληνική Eπανά-σταση. O Nτελακρ�υά και �ι Γάλλ�ι �ω-γρά��ι», εισαγωγή την �π�ία υπ�γρά-��υν η Claire Constans, ανώτερη επιμε-λήτρια τ�υ Eθνικ�ύ μ�υσεί�υ των Aνα-κτρων των Bερσαλλιών και τ�υ Tρια-νν, η Mαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, κα-θηγήτρια Iστ�ρίας της Tέ�νης- διευθύ-ντρια Eθνικής Πινακ�θήκης, � FrancisRibemont, διευθυντής τ�υ M�υσεί�υKαλών Tε�νών τ�υ Mπ�ρντ και ηArlette Serullaz, γενική επιμελήτρια τ�υTμήματ�ς Σ�εδίων τ�υ M�υσεί�υ Λ�ύ-#ρ�υ – υπεύθυνη τ�υ Eθνικ�ύ M�υσεί�υNτελακρ�υά.


«O θάνατ�ς τ�υ Mπισ�ν». O Γάλλ�ς υπ�πλ�ίαρ��ς Iπ�λίτ Mπισ�ν, με τ� �ιτίλι στ� �έρι, σε πίνακα της Λ�υί� Pαν(1805–1884). Στις 5 N�εμ�ρί�υ 1827, � Mπισ�ν πέθανε με ηρωικ� τρ�π� ανατινά��ντας τ� πλ�ί� «Παναγιώτης», τ�υ �-π�ί�υ ήταν κυ�ερνήτης, �ταν τραυματίστηκε και έ�ασε τ�ν έλεγ�� της κατάστασης, ύστερα απ� επίθεση Eλλήνων λη-στών (ελαι�γρα�ία, Eθνικ� M�υσεί� των Aνακτ�ρων, Bερσαλλίες).



«Λεωνίδας». Στ�ν πίνακα αυτ� τ�υ Aλε"άντρ–E�αρίστ Φραγκ�νάρ (1780–1850), � Eλληνας π�λεμιστής ακ�νί�ει τα �πλα τ�υ στ�ν τά�� τ�υ Σπαρτιάτη ήρωα,πάνω στ�ν �π�ί� έ�ει ακ�υμπήσει τ� κ�ιμισμέν� παιδί τ�υ (ελαι�γρα�ία, M�υσεί� Kαλών Tε�νών, Sens).

O Mάρκ�ς Mπ�-τσαρης στ� στρατ�-πεδ� των T�ύρκων. Πιάτ� �ι�τε�νίας Montereau. Π�λύ�ρωμη �αγεντιανή, 1826-1833 (συλλ�γή A. Aμαντρί).


Φιλελληνικάαντικείμενα

Διακ�σμημένα με ελληνικά θέματα μαρτυρ�ύν

την απή�ηση τ�υ Φιλελληνισμ�ύ στη Γαλλία

Tης Aγγελικής Aμαντρί

Mέλ�υς της Iστ�ρικής και Eθν�λ�γικής Eταιρείας

ME TH ΣHMEPINH έκθεση, στην Πι-νακ�θήκη Aθηνών, �λέπει κανείςπ�ια υπήρ�ε η απή�ηση τ�υ Eλληνι-κ�ύ Aγώνα στ�υς Γάλλ�υς �ωγρά-!�υς. Λιγ#τερα #μως γνωστά είναιτα αντικείμενα της καθημερινής �ω-ής π�υ κυκλ�!#ρησαν στη Γαλλία ε-κείνα τα �ρ#νια, με μ�ρ!ές ηρώωντ�υ ’21, με παραστάσεις σκηνών τ�υAγώνα, �ι περισσ#τερες εμπνευσμέ-νες απ# τ�υς πίνακες και τις λιθ�-γρα!ίες της επ��ής.

Πρώτ�ς � Γάλλ�ς !ιλέλληναςRené Puaux ε�έθεσε τ� 1935 στ� Πα-ρίσι τη !ιλελληνική τ�υ συλλ�γή, μεπίνακες, λιθ�γρα!ίες, έγγρα!α, α-ντικείμενα. H συλλ�γή δωρισμένη τ�1938 μετά τ�ν πρ#ωρ� θάνατ# τ�υκαι έπειτα απ# αρκετές περιπέτειες,�ρίσκεται εκτεθιμένη απ# τ� 1994στ� κάστρ� της Πύλ�υ, π�υ υπήρ�εκατά την επανάσταση στρατώναςτ�υ Mαι�ών�ς.

Σε �λ#κληρη τη Γαλλία και ιδιαίτε-ρα σε μερικές σημαντικές π#λεις,

Bά�� π�ρσελάνης, με θέμα παρμέν� απ� λιθ�γρα�ία τ�υ Loeillot. Παρίσι, πε-ρίπ�υ 1830, (Aθήνα, Eθνικ� Iστ�ρικ� M�υσεί�).

Bεντάλια διακ�σμημένη με �ιλελληνικά θέματα. Παρίσι, περίπ�υ 1835, (Aθήνα, Eθνικ� Iστ�ρικ� M�υσεί�).


στη Mασσαλία απ’ #π�υ έ!ευγαν κα-ρά�ια !�ρτωμένα με τρ#!ιμα και π�-λεμ�!#δια για την Eλλάδα, στηΛυών, στη Nτι�#ν, στ� Στρασ��ύργ�,στην T�υλ�ύ�η και ακ#μη σε μικρά�ωριά, �άρη στην πρωτ��υλία !ι-λελλήνων εί�αν �ργανωθεί έραν�ι,θεατρικά έργα, πώληση έργων τέ-�νης και συναυλίες υπέρ των Eλλή-νων.

H συναυλία των Bω�αλλίων στ�Παρίσι, στις 28 Aπριλί�υ 1826, εί�ε�αρακτηρισθεί ως τ� κ�σμι#τερ� γε-γ�ν#ς της επ��ής, #�ι μ#ν� απ# #-λες τις ε!ημερίδες, αλλά και απ# τ�νΣτεντάλ. Eκτ#ς απ# τη μ�υσική τ�υP�σίνι, ακ�ύστηκε «Le Chant Grec»,μια απ# τις 80 παρτιτ�ύρες με ελλη-νικά θέματα π�υ κυκλ�!#ρησανστην Γαλλία απ# τ� 1821 έως τ�1830. Δύ� αναμνηστικές �εντάλιεςτης συναυλίας σώ��νται στ� M�υ-σεί� Mπενάκη. Aλλες �εντάλιες, #-πως αυτή τ�υ Iστ�ρικ�ύ M�υσεί�υ,στ�λί��νται με παλικάρια και κ�πέ-λες με ελληνικές ενδυμασίες. Σε δύ�μικρές π#λεις κ�ντά στ� Παρίσι, στ�Σ�υα�ύ και στ� M�ντερ#, υπήρ�αν α-π# τ�ν 18� αιώνα !ημισμένα εργ�-στάσια !αγεντιανής. Aπ# τ� 1825 έ-ως τ� 1830 κυκλ�!#ρησαν διαδ��ικά!ιλελληνικές σειρές απ# δώδεκαπιάτα !αγητ�ύ με δια!�ρετικά θέ-ματα, καθώς και μερικά σκεύη, σε�ρώματα ασπρ#μαυρα, κίτρινα, π�-λύ�ρωμα, με μεγάλη π�ικιλία, σταπλαίσια. Aκ�λ�ύθησε, στην T�υλ�ύ-�η, τ� εργ�στάσι� «Fouque etArnoux»1.

Λιθ�γρα�ίες

Tα περισσ#τερα θέματα έ��υν α-ντιγρα!εί απ# λιθ�γρα!ίες τ�υ KarlLoeillot (1824–25), μερικές εμπνευ-σμένες απ# τα δημ�τικά μας τραγ�ύ-δια , «� θάνατ�ς τ�υ Eλληνα», «O λα-�ωμέν�ς Eλληνας» και άλλες απ#γεγ�ν#τα: «Kατάληψη τ�ύρκικ�υπλ�ί�υ απ� Eλληνες», «Aλωση τ�ύρ-κικ�υ �ρ�ύρι�υ απ� Eλληνες»...

Oι λιθ�γρα!ίες πρέπει να ήτανγνωστές στ�ν καλλιτε�νικ# κ#σμ�.Mε τη σειρά τ�υς, �ωγρά!�ι σε μικράεργαστήρια κεραμικής τις αντέγρα-ψαν με έντ�να �ρώματα επάνω σε�ά�α (αμ!�ρείς ή κρατήρες), σε πιά-τα, σερ�ίτσια τσαγι�ύ ή κα!έ, σεκ�υτιά π�ρσελάνης.

T� σπάνι� �ά�� τ�υ ιστ�ρικ�ύM�υσεί�υ !έρει �ωγρα!ισμένη τηνίδια σκηνή με ένα πιάτ� της σειράςτ�υ Σ�υα�ύ: τ�υ Eλληνα στρατιώτηπ�υ αρπά�ει τ� λά�αρ� τ�υ ε�θρ�ύ.

Σε ένα περί!ημ� εργαστήρι� κε-ραμικής στ� Παρίσι διέπρεψε απ# τ�1830 � Jacob Petit. Mέσα στην πλ�ύ-σια παραγωγή τ�υ, δημι�ύργησε μιασειρά απ# αγαλματίδια (εσωτερικάκ�ύ!ια), �ευγάρια Eλλήνων, μικρά ήμεγάλα, επί�ρυσα ή με !αντα�τερά�ρώματα π�υ �ρησιμ�π�ιήθηκαν γιαλικέρ. 'ε�ωρί��υν με τ�ν πλ�ύσι�διάκ�σμ# τ�υς και μερικά !έρ�υνστη �άση τα αρ�ικά J.P.

P�λ�για

T� περί!ημ� τα�ιδιωτικ# �ι�λί�τ�υ Louis Dupre «Voyage a Atheneset Constantenople», 1819), με την πι-στή εικ�ν�γρά!ηση των αγωνιστών

τ�υ ’21 υπήρ�ε η πηγή έμπνευσηςγια τ�ν Jacob Petit καθώς και για ά-γνωστ�υς τε�νίτες τ�υ �ρει�άλκ�υπ�υ κατ#ρθωσαν σε σύντ�μ� �ρ�νι-κ# διάστημα να στήσ�υν σε μπρ�ύ-

ντ�ινα επί�ρυσα ρ�λ#για παλικάριαπ�υ �ρθών�υν σημαίες, π�υ κυριεύ-�υν κάστρα, π�υ μά��νται, έ!ιππ�υςπ�λεμιστές π�υ σώ��υν γυναίκες καιπαιδιά ή τ�ν Yδραί� Tσαμαδ# ακ�υ-

μπισμέν� σε μιαν άγκυρα, κ.ά. Πηγήγια τ�υς ίδι�υς τε�νίτες, υπήρ�αν �ιλιθ�γρα!ίες ρ�λ�γιών τ�υ 1830–1840 (Eθνική Bι�λι�θήκη Παρισίων)π�υ απεικ�νί��υν τ�ν Σ�υλιώτη, τ�νKανάρη στ� μπ�υρλ#τ� τ�υ, τ�ν Kα-νάρη στ�ν τά!� τ�υ Mάρκ�υ Mπ#-τσαρη ή τ�ν λ�ρδ� Mπάιρ�ν στην α-γκαλιά της Eλλάδας. Aλλα, απ# π�ρ-σελάνη συμπληρών�υν αυτήν την ε-ν#τητα, η �π�ία συμπεριλαμ�άνειπερισσ#τερα απ# ε�ήντα δια!�ρετι-κά ρ�λ#για, σε διά!�ρα μεγέθη. Kη-ρ�πήγια με μ�ρ!ές Eλλήνων, συν#-δευαν τα επί�ρυσα ρ�λ#για επάνωστ� τ�άκι.

Mπρ�στά, σε αυτ#, παραπετάσμα-τα κεντημένα με ψιλή �ελ�νιά, κα-θώς και μα�ιλάρια αντιγρά!τηκαν α-π# πίνακες τ�υ 1826, #πως τ�ν «νεα-ρ� Eλληνα π�υ υπερασπί�εται τ�νπατέρα τ�υ», τ�υ Ary Scheffer, καιτην «Hττα» τ�υ Horac Vernet δύ� πί-νακες τ�υ M�υσεί�υ Mπενάκη.

Σταμπωτά υ!άσματα επιπλώσεων,αντιγρά!�υν λιθ�γρα!ίες τ�υLoeillot (M�υσεί� Mπενάκη), τ�ν θά-νατ� τ�υ Mάρκ�υ Mπ#τσαρη τ�υLanglois (σελ. Paunt, Πύλ�ς) και ε-πεισ#δια της �ωής τ�υ Kανάρη καιτης Mπ�υμπ�υλίνας (Iστ�ρικ# M�υ-σεί�).

'ύλινα κ�υτιά για καπν#, με σκαλι-σμένη ή �ωγρα!ισμένη τη ναυμα�ίατ�υ Nαυαρίν�υ, τα π�ρτρέτα τ�υ Kα-νάρη, τ�υ T�α�έλα ή τ�υ Στάικ�υ, α-ντίγρα!α απ# τις γνωστές λιθ�γρα-!ίες τ�υ Boggi, απ�τελ�ύν μιαν άλ-λη εν#τητα. Aλλα κ�υτιά, πι� εύ-θραυστα, απ# �αρτ#νι για κ�υ!έταέ��υν �ωγρα!ισμένα στ� γυάλιν�σκέπασμά τ�υς, ίδιες σκηνές με ταπιάτα. Oι μ�ρ!ές τ�υ T�α�έλα καιτ�υ Kανάρη αντιγρά!�νται επίσηςστα εργαστήρια κεραμικής σε μικράμελαν�δ��εία π�ρσελάνης.

'ε!εύγ�ντας απ# τα αντικείμενα,πηγαίν�υμε στην Aλσατία, στ� μικρ#�ωρι# Pι��άιμ, #π�υ στ� εργ�στάσι��αρτών επενδύσεων τ�ί�ων τ�υZuber π�υ υπήρ�ε πρ#εδρ�ς τ�υ !ι-λελληνικ�ύ κ�μιτάτ�υ, της Mυλ�ύ�,τυπώθηκε στ� �έρι τ� 1828, ένα πα-ν�ραμικ# �αρτί ταπετσαρίας τ�ί��υ,μήκ�υς 15 μέτρων με τίτλ� «Aπ�-ψεις της σύγ�ρ�νης Eλλάδας ή �ιAγώνες των Eλλήνων», �ωγρα!ισμέ-ν� απ# τ�ν Jean – Julien Deltil. Π�λύσύντ�μα, στην επανέκδ�ση τ�υM�υσεί�υ Mπενάκη, θα τ� θαυμά-σ�υμε στην αρ�ική τ�υ μ�ρ!ή, μετάμια τέλεια συντήρηση. Eίναι ένα απ#τα τέσσερα αντίτυπα π�υ γνωρί��υ-με: H Aκρ#π�λη με την έ��δ� τ�υΦα�ιέρ�υ, � Kαραϊσκάκης, � Kανά-ρης, θα �ρθών�νται σε ένα ελληνικ#τ�πί� με θάλασσα, ��υνά και γαλά�ι��υραν#.

Mέσα στ� μεγάλ� κύμα τ�υ !ιλελ-ληνικ�ύ ενθ�υσιασμ�ύ, τα �ι�μη�α-νικά αντικείμενα κρατ�ύν μια θέσηταπεινή, αλλά καθ#λ�υ αμελητέα καιπαραμέν�υν μια �ωντανή έκ!ρασητης συμπάθειας και της συμπαρά-στασης τ�υ γαλλικ�ύ λα�ύ πρ�ςτ�υς Eλληνες στ�ν αγώνα τ�υς γιατην ελευθερία.

Σημειίωση:1. A. Aμαντρί, «H Eλληνική Eπανάσταση σε

γαλλικά κεραμικά τ�υ 19�υ αιώνα», Nαύ-πλι�, 1982.

P�λ�ι μπρ�ύντ�ιν� με παράσταση τ�υ K. Kανάρη. Παρίσι, περίπ�υ 1835, (Aθή-να, ιδιωτική συλλ�γή).

Παραπέτασμα τ�ακι�ύ. H παράσταση εμπνέεται απ� τ�ν πίνακα τ�υ OράςBερνέ «H ήττα». Παρίσι, περίπ�υ 1830, (Aθήνα, ιδιωτική συλλ�γή).