Í íslenskri sveifluHagræn þýðing og staða íslensks byggingariðnaðar
Ásdís Kristjánsdóttir, forstöðumaður efnahagsviðs SA
Stefnumót íslensks byggingariðnaðar, 4. nóvember 2014
Yfirlit
• Efnahagsleg staða: Ýmist á háflugi eða lágflugi
• Fjárhagsleg staða: Viðkvæm staða en batnandi
• Afleiðing fremur en orsök?
Yfirlit
• Efnahagsleg staða: Ýmist á háflugi eða lágflugi
• Fjárhagsleg staða: Viðkvæm staða en batnandi
• Afleiðing fremur en orsök?
Mikilvæg stoð í atvinnulífinu: Leggur nú 5% til landsframleiðslunnar
Heimild: Hagstofa Íslands
Framlag byggingariðnaðarins til landsframleiðslu mældist hæst um 12% árið 2006 og var hann sú
atvinnugrein sem lagði hvað mest til landsframleiðslu á Íslandi.
8,7
11,6
4,9
0
2
4
6
8
10
12
14
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Framlag atvinnugreina til landsframleiðslu- hlutdeild atvinnugreina í VLF (%)
Fiskveiðar og vinnsla Framleiðsla málmaByggingarstarfsemi og mannvirkjagerð Flug, gisting, veitingarstaðir og ferðaskrifstofurFjármála- og vátryggingastarfsemi
Íslenskur byggingariðnaður var stór í alþjóðlegum samanburði á
þensluárum – en skrapp verulega saman í kjölfar hrunsins
0
2
4
6
8
10
12
14
Sp
án
n
Ísla
nd
Eis
tlan
d
Írla
nd
Sló
va
kía
Sló
ve
nía
Ástr
alía
Gri
kkla
nd
Pó
llan
d
Au
stu
rrík
i
Bre
tla
nd
Po
rtúg
al
Fin
nla
nd
Té
kkla
nd
Lúxe
mb
org
Chile
Jap
an
Ítalía
Fra
kkla
nd
Kó
rea
Holla
nd
No
regu
r
Be
lgía
Ba
nd
arí
kin
Da
nm
örk
Svis
s
Svíþ
jóð
Ung
ve
rja
l…
Þýskala
nd
Framlag byggingariðnaðar til landsframleiðslunnar meðal iðnríkja- hlutdeild af VLF (%)
2007 2013
Í dag: 19. sæti
Mikil þensla í byggingarstarfsemi sést glögglega á því að hlutfallsleg stærð byggingariðnaðarins var
nánast hvergi eins mikil og á Íslandi. Aðlögunin var brött og féll Ísland úr 2. sæti í 19.sæti í kjölfar
hrunsins.
Heimild: OECD
Íslenskur byggingariðnaður er útsettur fyrir hagsveiflum…
Heimild: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
Atvinnugreinin skreppur hraðar saman þegar kreppir að en tekur jafnframt hraðar við sér þegar hagkerfið
vex á ný.
-50%
-40%
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Hagsveiflan og breytingar í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð- raunbreyting milli ára
Hagvöxtur Byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð*
Tímabil
samdráttarTímabil
samdráttar
Byggingariðnaðurinn er mjög næmur fyrir sveiflum í hagkerfinu
* Raunbreyting vergra þáttatekna byggingarstarfsemi og mannvirkjagerðar
Heimild: Seðlabanki Íslands
Ríkjandi eigendastefna gerir auðsáhrifin sterkari. Þegar vel árar hækkar eignaverð og svigrúm heimila til
skuldsetningar eykst sem framkallar spennu á byggingarmarkaði. Þegar kreppir að snýst þessi spírall við
og samdráttur verður hraður.
Ríkjandi eigendastefna gerir greinina útsettari en ella fyrir sveiflum
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Samspil fasteignaverðs og útlána til heimila- raunbreyting milli ára
Raunverð íbúða Raunbreyting heildarskuldar
Íslenskur byggingariðnaður er útsettur fyrir hagsveiflum…
…en það er ekki séríslenskt fyrirbrigði
Byggingariðnaður vex með auknum umsvifum í hagkerfinu…
Ástralía
Austurríki
Danmörk
Finnland
FrakklandÞýskaland
Ísland
Írland
Ítalía
Japan
Holland
Noregur
Spánn
Bandaríkin
Sviss
Bretland
R² = 0,5306
0
1
2
3
4
5
6
7
8
-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
Með
alh
ag
vö
xtu
r (1
997
-2007)
Breyting á stærð byggingariðnaðar (mismunur á stærð milli áranna 2007 og 1997)
Árin 1997-2007: Hagvöxtur og stærð byggingariðnaðar meðal iðnríkja
Mikill hagvöxtur á Íslandi, Spáni og Írlandi varð samfara auknum umsvifum í byggingariðnaði á árunum
1997-2007.
Heimild: OECD
…og skreppur saman þegar kreppir að
Ástralía
Austurríki
Belgía
Danmörk
Finnland
Þýskaland
Ísland
Írland
Ítalía
JapanHolland
PortúgalSpánn
Svíþjóð
Sviss
Bretland
Bandaríkin
R² = 0,3422-2
-1,5
-1
-0,5
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
-8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2
Með
alh
ag
vö
xtu
r (2
008
-2013)
Breyting á stærð byggingariðnaðar (mismunur á stærð milli áranna 2013 og 2008)
Árin 2008-2013: Hagvöxtur og stærð byggingariðnaðar meðal iðnríkja
Aðlögun hagkerfa sömu ríkja hélst í hendur við minnkandi hlutdeild byggingariðnaðar í landsframleiðslu.
Heimild: OECD
Íslenskur byggingariðnaður er útsettur fyrir hagsveiflum…
…en það er ekki sér íslenskt fyrirbrigði
…sá óstöðugleiki sem greinin býr við mælist aftur á móti
hvergi meiri
Íslenskur byggingariðnaður býr við meiri sveiflur en í öðrum iðnríkjum…
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
Breytileiki byggingariðnaðar 1997-2013- staðalfrávik ársbreytinga á framlagi byggingariðnaðar til landsframleiðslunnar
Heimild: OECD
… enda hagsveiflan meiri en almennt þekkist
ÁstralíaBelgía
Kýpur
Danmörk
Finnland
Þýskaland
Grikkland
Ísland
Írland
Ísrael
Ítalía
PortúgalSpánnSvíþjóð
Sviss
Bretland
0
1
2
3
4
5
0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0
Sta
ðalf
ráv
ik l
an
dsfr
am
leið
slu
Staðalfrávik verðlags
Breytileiki í landsframleiðslu og verðbólgu- Iðnríki á árunum 1994-2014, staðalfrávik ársbreytinga landsframleiðslu og VNV
Heimild: OECD
Á þensluárunum varð mest aukning starfa í byggingariðnaði…
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
Starfandi í byggingariðnaði fjölgaði um 6.700 á þensluárunum 2003-2008.
6.700
-4.000 -2.000 0 2.000 4.000 6.000 8.000
Fiskiðnaður
Landbúnaður
Fiskveiðar
Veitur
Hótel- og veitingarekstur
Opinber stjórnsýsla
Samgöngur og flutningar
Heilbrigðis- og félagsþjónusta
Fræðslustarfsemi
Verslun og viðgerðaþjónusta
Fjármálaþjónusta og tryggingar
Mannvirkjagerð
Breyting á fjölda starfandi eftir atvinnugreinum 2003-2008
… og aðlögunin í kjölfarið kom þyngst niður á byggingariðnaði
Starfandi í byggingariðnaði hefur fækkað um 7.100 frá árinu 2008
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
-7.100
-8.500 -6.500 -4.500 -2.500 -500 1.500 3.500
Mannvirkjagerð
Fjármálaþjónusta og tryggingar
Fræðslustarfsemi
Opinber stjórnsýsla
Fiskveiðar
Veitur
Landbúnaður
Samgöngur og flutningar
Verslun og viðgerðarþjónusta
Heilbrigðis- og félagsþjónusta
Fiskiðnaður
Hótel- og veitingahúsarekstur
Breyting á fjölda starfandi eftir atvinnugreinum 2008 - 2013
Yfirlit
• Efnahagsleg staða: Ýmist á háflugi eða lágflugi
• Fjárhagsleg staða: Viðkvæm staða en batnandi
• Afleiðing fremur en orsök?
Áður en lengra er haldið. Hvar erum við stödd í hagsveiflunni?
Hvar erum við stödd? „Jafnvægi” innan hafta
Yfir þrettán ára tímabil höfum við aðeins náð einu jafnvægisári
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
-25%
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Hagvöxtur og innlend eftirspurn síðustu ár- raunbreyting landsframleiðslu
Hagvöxtur Þjóðarútgjöld
Hvar erum við stödd? „Jafnvægi” innan hafta
Yfir þrettán ára tímabil höfum við aðeins náð einu jafnvægisári
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
-25%
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Hagvöxtur og innlend eftirspurn síðustu ár- raunbreyting landsframleiðslu
Hagvöxtur Þjóðarútgjöld
2000-2001:
Netbólukrísan
2002-2003:
Hagkerfið í jafnvægi
2004-2007:
Þensluárin2008-2010:
Hrunið
2011-2013:
Efnahagsbati í skjóli hafta
Hvar erum við stödd? „Jafnvægi” innan hafta
Yfir þrettán ára tímabil höfum við aðeins náð einu jafnvægisári
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
-25%
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Hagvöxtur og innlend eftirspurn síðustu ár- raunbreyting landsframleiðslu
Hagvöxtur Þjóðarútgjöld
2000-2001:
Netbólukrísan
2002-2003:
Hagkerfið í jafnvægi
2004-2007:
Þensluárin2008-2010:
Hrunið
2011-2013:
Efnahagsbati í skjóli hafta
Verðbólgan á markmiði
Atvinnuleysi í jafnvægi
Afgangur á viðskiptajöfnuði
Gengisstöðugleiki
Jafnvægi í ríkisfjármálum
Hagkerfið er í þokkalegu jafnvægi en innan fjármagnshafta
Hagkerfið er í þokkalegu jafnvægi en innan fjármagnshafta
Samfara auknum umsvifum í hagkerfinu er byggingariðnaður
hægt og bítandi að jafna sig eftir efnahagsáfallið.
Staðan er þó enn viðkvæm.
Skuldir ríflega tvöfölduðust á árunum 2004-2007
Heimildir: Creditinfo, útreikningar efnahagssviðs
Í kjölfar gjaldþrota fyrirtækja, afskrifta og aukinna umsvifa í hagkerfinu hefur skuldastaðan batnað og
svipar nú til ársins 2003
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
0
50
100
150
200
250
300
350
400
2003 2007 2010 Áætlun 2013
Skuldir í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð (ma.kr.)- á verðlagi ársins 2013
Skuldir ríflega tvöfölduðust á árunum 2004-2007
Heimildir: Creditinfo, útreikningar efnahagssviðs
Í kjölfar gjaldþrota fyrirtækja, afskrifta og aukinna umsvifa í hagkerfinu hefur skuldastaðan batnað og
svipar nú til ársins 2003
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
0
50
100
150
200
250
300
350
400
2003 2007 2010 Áætlun 2013
Skuldir í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð (ma.kr.)- á verðlagi ársins 2013
Hagkerfi í þokkalegu jafnvægi
Hagkerfi í bóluástandi
Hagkerfi í samdrætti
Hagkerfi í þokkalegu
jafnvægi innan hafta
Skuldir ríflega tvöfölduðust á árunum 2004-2007
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
Í kjölfar gjaldþrota fyrirtækja, afskrifta og aukinna umsvifa í hagkerfinu hefur skuldastaðan lækkað og
svipar nú til ársins 2003
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
0
50
100
150
200
250
300
350
400
2003 2007 2010 Áætlun 2013
Skuldir í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð (ma.kr.)- á verðlagi ársins 2013
Hagkerfi í þokkalegu jafnvægi
Hagkerfi í bóluástandi
Hagkerfi í samdrætti
Hagkerfi í þokkalegu
jafnvægi innan hafta
Skuldir ríflega tvöfölduðust á árunum 2004-2007
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
Í kjölfar gjaldþrota fyrirtækja, afskrifta og aukinna umsvifa í hagkerfinu hefur skuldastaðan lækkað og
svipar nú til ársins 2003.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
0
50
100
150
200
250
300
350
400
2003 2007 2010 Áætlun 2013
Skuldir í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð (ma.kr.)- á verðlagi ársins 2013
Hagkerfi í þokkalegu jafnvægi
Hagkerfi í bóluástandi
Hagkerfi í samdrætti
Hagkerfi í þokkalegu
jafnvægi innan hafta
Skuldir sem hlutfall af EBITDA (h.ás)
Eigið fé þurrkaðist upp í kjölfar hrunsins – byggist nú hægt og bítandi upp
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
Samfara því að skuldir nálgast það stig sem getur talist sjálfbært og umsvifin aukast í hagkerfinu hefur
eigið fé fyrirtækja í byggingarstarfsemi aukist.
16%
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
2003 2007 2010 2013
Eiginfjárhlutföll, vegið meðaltal (%)- í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð
41%
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
2003 2007 2010 2013
Arðsemi eiginfjár, vegið meðaltal (%) - í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð
Fjórðungur fyrirtækja engu að síður enn með neikvætt eigið fé
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
Staðan er enn viðkvæm og tíma mun taka fyrir atvinnugreinina að byggja sig aftur upp eftir skellinn sem
varð við efnahagshrunið.
25%
10%8%
15% 15% 14% 14%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Neikvætt eigið fé 0-10% 10-20% 20-40% 40-60% 60-80% >80%
Byggingariðnaður: Skipting eftir eiginfjárstöðu í árslok 2013- m.v. fyrirtæki með heildareignir > 10 m.kr.
Yfirlit
• Efnahagsleg staða: Ýmist á háflugi eða lágflugi
• Fjárhagsleg staða: Viðkvæm staða en batnandi
• Afleiðing fremur en orsök?
Framleiðni á Íslandi er lítil samanborið við önnur lönd
Heimild: OECD
33
31
29
26
22
20
19
18
16
14
10
8
4
3
2
0 20 40 60 80 100 120
Mexíkó
Ungverjaland
Pólland
Portúgal
Nýja Sjáland
Grikkland
Ísland
OECD
Bretland
Þýskaland
Finnland
Danmörk
Svíþjóð
Írland
Bandaríkin
Noregur
Framleiðni vinnuafls í nokkrum ríkjum OECDBNA=100 og röð innan OECD
Undirstaða bættra lífskjara er að framleiðni aukist. Til að byggja upp kaupmátt til langstíma þarf
framleiðnin því að vaxa.
Framleiðni í byggingariðnaði er lakari en að meðaltali í öðrum greinum…
Óstöðugleiki, aukin óvissa og óskýr framtíðarsýn dregur úr framleiðni.
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
0 50 100 150 200 250
Landbúnaður
Hótel- og veitingahúsarekstur
Verslun og viðgerðarþjónusta
Opinber þjónusta
Mannvirkjagerð
Allar atvinnugreinar
Fiskiðnaður
Fjármálaþjónusta og tryggingar
Fiskveiðar
Framleiðni vinnuafls eftir atvinnugreinum árið 2012Allar atvinnugreinar = 100
… en var meiri en í flestum öðrum greinum fram að hruni
Frá árinu 2008 framleiðni í byggingariðnaði hríðfallið og á enn nokkuð í land með að ná meðalframleiðni
annarra atvinnugreina.
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
40
60
80
100
120
140
160
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Framleiðni vinnuafls eftir atvinnugreinumAllar atvinnugreinar = 100
Byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð Allar atvinnugreinar
Frá 1997-2008 var framleiðni í byggingarstarfsemi og
mannvirkjagerð umfram meðalframleiðni allra atvinnugreina...
… frá 2008 hefur framleiðnin
mælst lakari en að meðaltali í
öðrum atvinnugreinum
Að lokum
Íslenska byggingarsagan – í stuttu máli
Framkvæmdatoppa má að stórum hluta skýra með aðkomu stjórnvalda í gegnum tíðina.
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
1930 1934 1938 1942 1946 1950 1954 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010
Fullgerðar íbúðir í hlutfalli við fjölda einstaklinga á húsnæðiskaupaaldri1
- húsnæðiskaupaaldur = 20-30 ára leiðrétt fyrir þeim sem eru látnir og brottfluttir umfram aðflutta
1Leiðrétt fyrir meðalstærð fullorðinna í íbúð
Íslenska byggingarsagan – í stuttu máli
Framkvæmdatoppa má að stórum hluta skýra með aðkomu stjórnvalda í gegnum tíðina.
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
1930 1934 1938 1942 1946 1950 1954 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010
Fullgerðar íbúðir í hlutfalli við fjölda einstaklinga á húsnæðiskaupaaldri1
- húsnæðiskaupaaldur = 20-30 ára leiðrétt fyrir þeim sem eru látnir og brottfluttir umfram aðflutta
Stríðslok og mikil
uppbygging í Reykjavík
Verkamannabústaðir byggðir
við Hringbraut
Ráðist í veigamiklar aðgerðir
í húsnæðismálum –
Breiðholtið byggist upp
Uppbygging leiguíbúða á
landsbyggðinni að
frumkvæði stjórnvalda
Breyting á Íbúðalánasjóði, mikil
uppbygging samfara auðveldu aðgengi
að lánsfé og hækkandi eignaverði
1Leiðrétt fyrir meðalstærð fullorðinna í íbúð
Íslenska byggingarsagan – í stuttu máli
Framkvæmdatoppa má að stórum hluta skýra með aðkomu stjórnvalda í gegnum tíðina.
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
1930 1934 1938 1942 1946 1950 1954 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010
Fullgerðar íbúðir í hlutfalli við fjölda einstaklinga á húsnæðiskaupaaldri1
- húsnæðiskaupaaldur = 20-30 ára leiðrétt fyrir þeim sem eru látnir og brottfluttir umfram aðflutta
Stríðslok og mikil
uppbygging í Reykjavík
Verkamannabústaðir byggðir
við Hringbraut
Ráðist í veigamiklar aðgerðir
í húsnæðismálum –
Breiðholtið byggist upp
Uppbygging leiguíbúða á
landsbyggðinni að
frumkvæði stjórnvalda
Breyting á Íbúðalánasjóði, mikil
uppbygging samfara auðveldu aðgengi
að lánsfé og hækkandi eignaverði
Jafnvægi: Framboð af íbúðum mætir væntri eftirspurn
1Leiðrétt fyrir meðalstærð fullorðinna í íbúð
Íslenska byggingarsagan – í stuttu máli
Framkvæmdatoppa má að stórum hluta skýra með aðkomu stjórnvalda í gegnum tíðina.
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
1930 1934 1938 1942 1946 1950 1954 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010
Fullgerðar íbúðir í hlutfalli við fjölda einstaklinga á húsnæðiskaupaaldri1
- húsnæðiskaupaaldur = 20-30 ára leiðrétt fyrir þeim sem eru látnir og brottfluttir umfram aðflutta
Stríðslok og mikil
uppbygging í Reykjavík
Verkamannabústaðir byggðir
við Hringbraut
Ráðist í veigamiklar aðgerðir
í húsnæðismálum –
Breiðholtið byggist upp
Uppbygging leiguíbúða á
landsbyggðinni að
frumkvæði stjórnvalda
Breyting á Íbúðalánasjóði, mikil
uppbygging samfara auðveldu aðgengi
að lánsfé og hækkandi eignaverði
Jafnvægi: Framboð af íbúðum mætir væntri eftirspurn
1Leiðrétt fyrir meðalstærð fullorðinna í íbúð
Íslenska byggingarsagan – í stuttu máli
Framkvæmdatoppa má að stórum hluta skýra með aðkomu stjórnvalda í gegnum tíðina.
Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
1930 1934 1938 1942 1946 1950 1954 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010
Fullgerðar íbúðir í hlutfalli við fjölda einstaklinga á húsnæðiskaupaaldri1
- húsnæðiskaupaaldur = 20-30 ára leiðrétt fyrir þeim sem eru látnir og brottfluttir umfram aðflutta
Stríðslok og mikil
uppbygging í Reykjavík
Verkamannabústaðir byggðir
við Hringbraut
Ráðist í veigamiklar aðgerðir
í húsnæðismálum –
Breiðholtið byggist upp
Uppbygging leiguíbúða á
landsbyggðinni að
frumkvæði stjórnvalda
Breyting á Íbúðalánasjóði, mikil
uppbygging samfara auðveldu aðgengi
að lánsfé og hækkandi eignaverði
Ný byggingareglugerð felur í sér
kostnaðarauka við framkvæmdir sem
dregur úr hvata til nýbygginga
Jafnvægi: Framboð af íbúðum mætir væntri eftirspurn
1Leiðrétt fyrir meðalstærð fullorðinna í íbúð
Byggingariðnaður: Afleiðing fremur en orsök
• Íslenskur byggingariðnaður er mikilvægur íslensku efnahagslífi en um leið sú atvinnugrein sem er
einna mest útsett fyrir hagsveiflum.
• Staðan í greininni var afar slæm árið 2010 en samfara afskriftum skulda og auknum umsvifum í
hagkerfinu hefur afkoman batnað og eigið fé byggst upp að nýju. Staðan í dag svipar um margt til
ársins 2003 þegar hagkerfið var í þokkalegu jafnvægi.
• Ef horft er til þróunar byggingarframkvæmda síðastliðna áratugi má skýra framkvæmdatoppana að
stórum hluta með aðkomu stjórnvalda. Nærtækasta dæmið er óheppileg tímasetning nýrrar
byggingarreglugerðar sem innleidd var fyrst í ársbyrjun 2012. Hún eykur kostnað og dregur úr hvata til
nýbygginga á sama tíma og slaki er á byggingamarkaði.
• Stórir efnahagsskellir hafa orðið á Íslandi með reglulegu millibili, nú síðast í kjölfar bankahrunsins
2008. Byggingariðnaðurinn er sú atvinnugrein sem skrapp einna mest saman eða um helming á
árunum 2007-2009.
• Framleiðni í byggingariðnaði hefur frá árinu 1997 farið úr því að vera mikil í að vera lítil samanborið við
aðrar atvinnugreinar. Óvissa og sviptingar í rekstrarskilyrðum fyrirtækja draga úr samkeppnisstöðu
þeirra og leiða til minni framleiðni og lakari kaupmáttar.
Mikilvægi þess að bæta skilyrðin
1. Aðkoma stjórnvalda hefur ýkt uppsveiflur í byggingarstarfsemi og orðið til þess að
aðlögunin í niðursveiflum hefur verið brattari. Mikilvægt er að undirliggjandi
efnahagsþættir verði fremur grundvöllur vaxtar í byggingariðnaði en aðgerðir stjórnvalda.
2. Auka þarf framleiðni í byggingariðnaði. Hún vinnst samfara auknum stöðugleika og
fyrirsjáanleika í íslensku efnahagslífi. Slík skilyrði skapast með bættri hagstjórn.
Ásdís Kristjánsdóttir
Forstöðumaður efnahagssviðs
sími: 590-0080
Ólafur Garðar Halldórsson
Hagfræðingur á efnahagssviði
sími: 590-0081
Óttar Snædal
Hagfræðingur á efnahagssviði
sími: 590-0082
https://twitter.com/efnahagssvidSA/
42