12-1
หนวยท12กฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
อาจารยจตรพรตพฒนสน
ชอ อาจารยจตรพรตพฒนสน
วฒ น.บ.(เกยรตนยม),LL.M.,น.บ.ท.DiplomainEnglishLaw
ตำแหนง ผอำนวยการฝายกฎหมายการคลง
หนวยทเขยน หนวยท12
12-2
แผนผงแนวคดหนวยท12
กฎหมายขอมล
ขาวสารของ
ราชการ
12.1แนวคดเกยวกบขอมล
ขาวสารของราชการ
12.2ขอมลขาวสารตาม
พระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการ
พ.ศ.2540
12.3กระบวนการใชสทธ
เขาถงขอมลขาวสาร
ของราชการตาม
พระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการ
พ.ศ.2540
12.4คณะกรรมการตาม
พระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการ
พ.ศ.2540
12.5ความรบผดของ
เจาหนาทของรฐตาม
กฎหมายขอมลขาวสาร
ของราชการ
12.1.1แนวคดทวไป
12.1.2ความมงหมายของพระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการพ.ศ.2540
12.2.1ความหมายของ“ขอมลขาวสารของราชการ”
12.2.2ประเภทของขอมลขาวสารของราชการและ
วธการเปดเผยขอมลขาวสารแตละประเภท
12.3.1การเขาถงขอมลขาวสารตามพระราชบญญต
ขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
12.3.2การเขาถงขอมลขาวสารของคนตางดาวตาม
พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ
พ.ศ.2540
12.4.1คณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ
12.4.2คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมล
ขาวสาร
12.5.1ความรบผดของเจาหนาทในกรณไมปฏบต
ตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
12.5.2การคมครองเจาหนาทของรฐในการเปดเผย
ขอมลขาวสารของราชการ
12-3
หนวยท12
กฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
เคาโครงเนอหาตอนท12.1แนวคดเกยวกบขอมลขาวสารของราชการ
12.1.1แนวคดทวไป
12.1.2ความมงหมายของพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
ตอนท12.2ขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
12.2.1ความหมายของ“ขอมลขาวสารของราชการ”
12.2.2ประเภทของขอมลขาวสารของราชการและวธการเปดเผยขอมลขาวสารแตละ
ประเภท
ตอนท12.3กระบวนการใชสทธเขาถงขอมลขาวสารของราชการตามพระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการพ.ศ.2540
12.3.1การเขาถงขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
12.3.2การเขาถงขอมลขาวสารของคนตางดาวตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ.2540
ตอนท12.4คณะกรรมการตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
12.4.1คณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ
12.4.2คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร
ตอนท12.5ความรบผดของเจาหนาทของรฐตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
12.5.1 ความรบผดของเจาหนาทในกรณไมปฏบตตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
12.5.2การคมครองเจาหนาทของรฐในการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการ
แนวคด1.มาตรา58ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย(พทธศกราช2540)บญญตรบรองสทธ
ของบคคลในการรบทราบขอมลหรอขาวสารสาธารณะในครอบครองของหนวยราชการ
หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน เวนแตการเปดเผยขอมลนนจะ
กระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของประชาชนหรอสวนไดเสยอนพงไดรบ
ความคมครองของบคคลอนประกอบกบมาตรา59กำหนดใหบคคลมสทธไดรบขอมล
คำชแจงและเหตผลจากหนวยราชการหนวยงานของรฐรฐวสาหกจหรอราชการสวนทองถน
12-4
กอนการอนญาตหรอการดำเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพ
สงแวดลอมสขภาพอนามยคณภาพชวตหรอสวนไดเสยสำคญอนใดทเกยวกบตนหรอ
ชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของตนในเรองดงกลาวตามกระบวนการรบ
ฟงความคดเหนของประชาชนจงมความจำเปนตองตราพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ.2540เพอรบรองสทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดรอนเปนการสงเสรมการ
ปกครองในระบอบประชาธปไตยและหลกการในลกษณะเดยวกนนบญญตรบรองไวตาม
มาตรา56และมาตรา57ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย(พทธศกราช2550)ดวย
2.“ขอมลขาวสารของราชการ” ทอยภายใตบงคบของพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ.2540กำหนดเฉพาะขอมลขาวสารทอยในความครอบครองหรอควบคมดแล
ของหนวยงานของรฐเทานนและกำหนดวธการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการไว3กรณ
ไดแกการลงพมพในราชกจจานเบกษาการจดใหมสถานทไวใหประชาชนเขาตรวจดและ
การจดขอมลขาวสารใหตามทมผยนคำขอ
3.พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540มความมงหมายใหประชาชนมโอกาส
กวางขวางในการรบรขอมลขาวสารเกยวกบการดำเนนการตางๆ ของรฐซงเปนสงจำเปน
เพอทประชาชนจะสามารถแสดงความคดเหนและใชสทธทางการเมองไดโดยถกตองกบ
ความเปนจรง ดงนน การกำหนดขนตอนการเขาถงขอมลขาวสารของราชการจงตองไมม
ความซบซอนหรอยงยากในทางปฏบตอนจะเปนอปสรรคในการเขาถงขอมลขาวสารของ
ประชาชนยกเวนในกรณจำเปนเพอรกษาประโยชนสาธารณะและความมนคงของรฐ
4.พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540กำหนดใหมการจดตงคณะกรรมการ
ขอมลขาวสารของราชการและคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารเพอการ
บงคบใชกฎหมายทมประสทธภาพและคมครองสทธของประชาชน
5.กฎหมายขอมลขาวสารของราชการกำหนดหนาทของหนวยงานของรฐและเจาหนาทของ
รฐไวหลายประการ ซงการไมปฏบตหนาทตามทกฎหมายกำหนดยอมกอใหเกดความรบ
ผด อยางไรกตามบทบญญตของกฎหมายกกำหนดมาตรการคมครองเจาหนาทของรฐ
ในการปฏบตหนาทตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540 ในกรณท
กอใหเกดความเสยหายแกบคคลภายนอกเชนกน
12-5
วตถประสงคเมอศกษาหนวยท12จบแลวนกศกษาสามารถ
1.อธบายแนวคดเกยวกบขอมลขาวสารของราชการได
2.อธบายและวเคราะหเกยวกบขอมลขาวสารและวธการเขาถงขอมลขาวสารของราชการตาม
พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ได
3.อธบายและวเคราะหกระบวนการและขนตอนการเขาถงขอมลขาวสารของราชการตาม
พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ได
4.อธบายและวเคราะหเกยวกบบทบาทอำนาจหนาทของคณะกรรมการขอมลขาวสารของ
ราชการ และคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการพ.ศ.2540ได
5.อธบายและวเคราะหเกยวกบความรบผดของเจาหนาทของรฐตามกฎหมายขอมลขาวสาร
ของราชการได
กจกรรม1.กจกรรม
1)ศกษาแผนผงแนวคดหนวยท12
2)อานแผนการสอนประจำหนวยท12
3)ทำแบบประเมนตนเองกอนเรยนหนวยท12
4)ศกษาเนอหาสาระจาก
4.1)แนวการศกษาหนวยท12
4.2)หนงสอประกอบการสอนชดวชากฎหมายปกครองชนสง
5)ปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
6)ตรวจสอบคำตอบของกจกรรมแตละกจกรรมจากแนวตอบ
7)ทำแบบประเมนตนเองหลงเรยนหนวยท12
2.งานทกำหนดใหทำ
1)ทำแบบฝกหดทกขอทกำหนดใหทำ
2)อานเอกสารเพมเตมจากบรรณานกรม
12-6
แหลงวทยาการ1.สอการศกษา
1)แนวการศกษาหนวยท12
2)หนงสอประกอบการสอนชดวชากฎหมายปกครองชนสง
2.1)พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540และกฎหมายลำดบ
รองทเกยวของ
2.2)ชยวฒน วงศวฒนศานต พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.
2540 วารสารกฎหมายปกครองปท 17 ตอนท 2 (สงหาคม 2541) หนา
1-29
2.3)โภคนพลกล (2540)พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ: หนทาง
สราชการในระบบเปด คณะกรรมการปฏรประบบราชการ สำนกนายก-
รฐมนตรพมพครงท1กรงเทพมหานคร
2.4)วชรา ไชยสาร (2544) สทธรบรขอมลขาวสารของราชการ สำนกพมพ
นตธรรมพมพครงท2กรงเทพมหานคร
2.5)บรรเจด สงคะเนต ขอพจารณาเกยวกบอำนาจฟองของหนวยงานของรฐ
ในการฟองโตแยงคำวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมล
ขาวสารวารสารกฎหมายปกครองปท19ตอนท1(เมษายน2543)หนา
11-19
2.6)บรรเจด สงคะเนต และสมศกด นวตระกลพสทธ ปญหาในการบงคบใช
พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540 วารสารกฎหมาย
ปกครองปท19ตอนท1(เมษายน2543)หนา1-10
2.7)ปยะศาสตร ไขวพนธ สทธในขอมลขาวสารและหลกความโปรงใสในทาง
ปกครอง รวมบทความทางวชาการ เลม 1 กฎหมายปกครอง ภาคสาร
บญญตกรงเทพมหานครสำนกงานศาลปกครอง2548หนา481-496
2.8)พชตพลศรยานนท และสมศกด นวตระกลพสทธ สทธในการรบรขอมล
ขาวสารของราชการตามกฎหมายฝรงเศส เยอรมน และสหรฐอเมรกา
วารสารกฎหมายปกครองปท17ตอนท2(สงหาคม2541)หนา82-115
12-7
2.9) ฤทยหงสสรและมานตยจมปา(2542)คำอธบายกฎหมายขอมลขาวสาร
ของทางราชการสำนกพมพนตธรรมพมพครงท1กรงเทพมหานคร
2.10)อรรถพลใหญสวางและวชราไชยสารสทธในการรบรขอมลขาวสารของ
ราชการบทบณฑตยเลม54ตอน3กนยายน2541หนา124-169
การประเมนผลการเรยน1.ประเมนผลจากการสมมนาเสรมและงานทกำหนดใหทำในแผนกจกรรม
2.ประเมนผลจากการสอบไลประจำภาคการศกษา
12-8
แบบประเมนผลตนเองกอนเรยน
วตถประสงค เพอประเมนความรเดมของนกศกษาเกยวกบเรอง“กฎหมายขอมลขาวสารของราชการ”
คำแนะนำ อานคำถามตอไปน แลวเขยนคำตอบลงในชองวางทกำหนดให นกศกษามเวลาทำแบบ
ประเมนผลตนเองชดน30นาท
1.ทานเขาใจแนวคดเกยวกบขอมลขาวสารของราชการอยางไรโปรดอธบาย
2.จงอธบายความหมายของคำวา“ขอมลขาวสารของราชการ”
3.จงอธบายกระบวนการใชสทธเขาถงขอมลขาวสารของราชการ
4.จงอธบายบทบาทอำนาจหนาทของคณะกรรมการตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
5.จงอธบายความรบผดของเจาหนาทของรฐตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
12-9
ตอนท12.1
แนวคดเกยวกบขอมลขาวสารของราชการ
โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท12.1แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท12.1.1แนวคดทวไป
เรองท12.1.2ความมงหมายของพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
แนวคด1. สทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร (Right to know) เปนสทธขนพนฐานของ
ประชาชนซงมาจากหลกการพนฐานในการมสวนรวมของประชาชนในการปกครอง
ประเทศระบอบประชาธปไตยซงสทธในการรบรขอมลขาวสารเปนพนฐานของการใชสทธ
ตรวจสอบและควบคมการทำงานของรฐเพอความโปรงใสและประชาชนสามารถคมครอง
สทธของตนเองไดโดยพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ประกาศใน
ราชกจจานเบกษาเมอวนท10กนยายน2540เพอกำหนดหลกการรบรองสทธไดรไวอยาง
ชดเจนซงมหลกการพนฐานของการเขาถงขอมลขาวสาร2ประการไดแก
ก.ผขอขอมลขาวสารไมจำตองเปนผมสวนไดเสยหรอประโยชนเกยวของกบขอมลขาวสาร
ทขอ
ข.เปดเผยเปนหลกปกปดเปนขอยกเวน
2. พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ตราขนเพอรบรองสทธในการรบร
ขอมลขาวสารหรอสทธไดร(Righttoknow)ทกำหนดไวตามมาตรา58ของรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย(พทธศกราช2540)ใหเปนรปธรรมมากยงขนประกอบกบกำหนด
หลกเกณฑในการเขาถงขอมลขาวสารของราชการประเภทตางๆ ไว รวมถงการคมครอง
สทธสวนบคคลในสวนทเกยวของกบขอมลขาวสารของราชการไปพรอมกน
วตถประสงคเมอศกษาตอนท12.1จบแลวนกศกษาสามารถ
1. อธบายและวเคราะหแนวคดทวไปเกยวกบสทธในการรบรขอมลขาวสารได
2. อธบายวตถประสงคของพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ได
12-10
เรองท12.1.1แนวคดทวไป
สาระสงเขป1. สทธ ใน การ รบ ร ขอมล ขาวสาร สทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร(Righttoknow)เปน
อำนาจในการรบรขอมลขาวสารทกฎหมายใหแกบคคลเพอประโยชนอยางใดอยางหนงซงบคคลมงประสงค
โดยสทธในการรบรขอมลขาวสารเปนสทธขนพนฐานของประชาชนในการมสวนรวมในการปกครองประเทศ
ระบอบประชาธปไตยเพอประชาชนจะไดใชสทธในการตรวจสอบและควบคมการทำงานของรฐ เพอใหเกด
ความโปรงใสตลอดจนคมครองสทธของตนเองไดดงนนสทธในการรบรขอมลขาวสารจงเปนรปแบบหนง
ทแสดงใหเหนถงอำนาจอธปไตยของประชาชนในการเขาไปตรวจสอบระบบราชการอนเปนกลไกของรฐ
สทธในการรบรขอมลขาวสารเปนอำนาจในการรบรขอมลขาวสารทกฎหมายใหแกบคคลเพอ
ประโยชนอยางใดอยางหนงซงบคคลมงประสงคมาจากสทธไดร(Righttoknow)ซงสทธในการรบรขอมล
ขาวสารเปนสทธขนพนฐานทเปนขอมลหรอเปนหนทางอนเปนจดหมายแตสทธเสรภาพในการพดการเขยน
การพมพการโฆษณาเปนสทธในการแสดงออก(Righttoexpression)เปนสทธในการไดรบ(เขาถง)ขอมล
ขาวสาร การทบคคลจะใชสทธเสรภาพในการพด การเขยนการพมพ การโฆษณาไดอยางแทจรงจงตองม
สทธเสรภาพในการรบรขอมลขาวสารเพอเปนขอมล (หนทาง) ในการใชสทธเสรภาพในการพด การเขยน
การพมพการโฆษณา (จดหมาย) ไดถกตองตรงกบความเปนจรงจงอาจกลาวไดวาสทธไดรเปนสวนหนง
ของสทธในการแสดงออก ซงการรบรองสทธดงกลาวเปนการสนบสนนการมสวนรวมในทางการเมองของ
ประชาชน เนองจากการแสดงความคดเหนหรอแสดงการมสวนรวมในทางการเมองอนเปนพนฐานของการ
ปกครองในระบอบประชาธปไตยและทำใหประชาชนสามารถตรวจสอบการปกครองของรฐเพอความโปรงใส
ในการปฏบตราชการไดซงสทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร(Righttoknow)กอใหเกดประโยชน
ตอการปกครองในระบอบประชาธปไตย3ประการคอ
1.1สนบสนนการมสวนรวมในทางการเมองของประชาชน เนองจากการแสดงความคดเหน
หรอแสดงการมสวนรวมในทางการเมองอนเปนพนฐานของการปกครองในระบอบประชาธปไตยประชาชน
ตองไดรบรสภาพความเปนจรงของการปกครองไมวาจะเปนฝายรฐบาลหรอฝายคานบนพนฐานของขอมล
ทแทจรงทประชาชนสามารถเขาถงได จะทำใหประชาชนเกดความไววางใจในการปกครองและประสงคจะ
สนบสนนและมสวนรวมในการปกครองในระบอบประชาธปไตย
1.2ประชาชนสามารถตรวจสอบการปกครองของรฐเพอความโปรงใสในการปฏบตราชการ
ทงในระดบทองถนและสวนกลาง และการตรวจสอบการบรหารราชการแผนดนยอมสะทอนความตองการ
ของประชาชนได
12-11
1.3ประชาชนไดทราบขอเทจจรงในการใชอำนาจของรฐในแตละเรองทำใหเกดความโปรงใส
ในการใชอำนาจของรฐและประชาชนสามารถปกปองของตนไดโดยถกตองและเปนการปองกนการทจรต
คอรรบชน เพราะการกลนแกลงหรอเออประโยชนแกคนบางคนจะถกเปดเผยตอประชาชนทวไปทำให
อาจถกตรวจสอบพบไดงาย
2. หลก การ พน ฐาน ของ การ เขา ถง ขอมล ขาวสาร
2.1 ผ ขอ ขอมล ขาวสาร ไม จำ ตอง เปน ผ ม สวน ได เสย หรอ ประโยชน เกยวของ กบ ขอมล ขาวสาร
ท ขอ การแกไขรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พทธศกราช 2534) เมอป พ.ศ. 2538 ไดมการบญญต
มาตรา48ทวรบรองวาบคคลมสทธไดรบรขอมลขาวสารทมผลกระทบถงตนซงบทบญญตนขอบเขตแคบ
ไปกวา“สทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร(Righttoknow)”เนองจากบคคลอาจใชสทธในการรบร
ขอมลขาวสารหรอสทธไดร(Righttoknow)เฉพาะขอมลขาวสารทมผลกระทบถงตนเทานนดงนนมาตรา
9วรรคสามแหงพระราชบญญตพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540จงไดมการรบรองสทธ
ในการรบรขอมลขาวสารกวางมากขนโดยกำหนดไวอยางชดเจนวาบคคลไมวาจะมสวนไดเสยเกยวของหรอ
ไมกตามยอมมสทธเขาตรวจดขอสำเนาหรอขอสำเนาทมคำรบรองถกตองของขอมลขาวสารได
2.2 เปด เผย เปน หลก ปกปด เปน ขอ ยกเวน กรณทขอมลขาวสารของราชการสวนใหญมกถก
กำหนดใหเปน “ความลบ” ตามระเบยบวาดวยการรกษาความปลอดภยแหงชาต พ.ศ. 2517 เปนปญหา
เกยวกบการเขาถงขอมลขาวสารของราชการประการหนง ดงนนพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ
พ.ศ. 2540 จงกำหนดใหหนวยงานของรฐมหนาทในการเปดเผยขอมลขาวสารและมอำนาจปฏเสธการเปด
เผยขอมลขาวสารเฉพาะกรณทกฎหมายกำหนดเทานนอนนำมาซงหลกการทวา “เปดเผยเปนหลกปกปด
เปนขอยกเวน”
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ
โดย ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา และ หนงสอ พระ ราช บญญต ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ: หนทาง ส
ราชการ ใน ระบบ เปด โดย โภคน พล กล และ บทความ ดง ตอ ไป น
1. ชยวฒน วงศ วฒน ศานต พระ ราช บญญต ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ พ.ศ. 2540 วารสาร กฎหมาย
ปกครอง ป ท 17 ตอน ท 2 (สงหาคม 2541) หนา 1-29
2. ปยะ ศาสตร ไขว พนธ สทธ ใน ขอมล ขาวสาร และ หลก ความ โปรงใส ใน ทาง ปกครอง รวม บทความ
ทาง วชาการ เลม 1 กฎหมาย ปกครอง ภาค สาร บญญต สำนกงาน ศาล ปกครอง 2548 หนา 481-496
3. พชต พล ศร ยา นนท และ สม ศกด นว ตระกล พสทธ สทธ ใน การ รบ ร ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ
ตาม กฎหมาย ฝรงเศส เยอรมน และ สหรฐอเมรกา วารสาร กฎหมาย ปกครอง ป ท 17 ตอน ท 2 (สงหาคม
2541) หนา 82-115
4. อรรถ พล ใหญ สวาง และ วช รา ไชย สาร สทธ ใน การ รบ ร ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ บท บณฑตย
เลม 54 ตอน 3 กนยายน 2541 หนา 124-169)
12-12
กจกรรม12.1.1
ทานเขาใจความหมายและแนวคดเกยวกบสทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร(Right
toknow)อยางไรจงอธบายพอสงเขป
บนทกคำตอบกจกรรม12.1.1
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.1กจกรรม12.1.1)
12-13
เรองท12.1.2ความมงหมายของพระราชบญญตขอมลขาวสาร
ของราชการพ.ศ.2540
สาระสงเขปพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540มความมงหมายซงปรากฏตามเหตผลในการ
ประกาศใชพระราชบญญตดงน
1. ใหประชาชนมโอกาสรบรขอมลขาวสารของราชการมากขนเนองจากเปนสงจำเปนในการปกครอง
ระบอบประชาธปไตยเพอประชาชนจะไดสามารถแสดงความคดเหนและการมสวนรวมในทางการเมอง
2. ประชาชนสามารถปกปกรกษาผลประโยชนของตนไดดขนเนองจากมโอกาสรบรขอมลขาวสาร
ของราชการอนเปนการตรวจสอบการทำงานของฝายปกครองประการหนงเพอใหเกดความโปรงใสในการ
ปฏบตราชการและคมครองสทธของประชาชน
3. ใหความคมครองสทธสวนบคคลในสวนทเกยวของกบขอมลขาวสารของราชการโดยมใหหนวย
งานของรฐเปดเผยขอมลสวนบคคลตอผอนโดยปราศจากความยนยอมเปนหนงสอของเจาของขอมลทใหไว
ลวงหนาหรอในขณะนนหรอโดยไมจำเปนหรอไมมเหตผลตามทกฎหมายกำหนด
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ โดย
ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา และ บทความ ของ ชยวฒน วงศ วฒน ศานต พระ ราช บญญต ขอมล ขาวสาร
ของ ราชการ พ.ศ. 2540 วารสาร กฎหมาย ปกครอง ป ท 17 ตอน ท 2 (สงหาคม 2541) หนา 1-29)
กจกรรม12.1.2
ทานเขาใจบทบาทของพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540ตอสทธในการ
รบรขอมลขาวสารอยางไรจงอธบายพอสงเขป
บนทกคำตอบกจกรรม12.1.2
12-14
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.1กจกรรม12.1.2)
12-15
ตอนท12.2
ขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ
พ.ศ.2540
โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท12.2แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท12.2.1ความหมายของ“ขอมลขาวสารของราชการ”
เรองท12.2.2ประเภทของขอมลขาวสารของราชการและวธการเปดเผยขอมลขาวสารแตละ
ประเภท
แนวคด1. พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540กำหนดนยามคำวา“ขอมลขาวสาร”
และคำวา“ขอมลขาวสารของราชการ”โดยการกำหนดนยามของถอยคำดงกลาวเปนการ
จำกดขอบเขตการใชบงคบของพระราชบญญตฉบบนเฉพาะขอมลขาวสารทอยในความ
ครอบครองหรอควบคมดแลของหนวยงานของรฐเทานน
2. พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540แบงขอมลขาวสารของราชการออก
เปน 4ประเภท เพอกำหนดวธการเขาถงหรอเผยแพรใหเหมาะสมกบขอมลขาวสารของ
ราชการแตละประเภทไดแกขอมลขาวสารของราชการ (มาตรา7ถงมาตรา13)ขอมล
ขาวสารทไมตองเปดเผย(มาตรา14ถงมาตรา20)ขอมลขาวสารสวนบคคล(มาตรา21
ถงมาตรา25)และเอกสารประวตศาสตร(มาตรา26)
วตถประสงคเมอศกษาตอนท12.2จบแลวนกศกษาสามารถ
1. อธบายความหมายของขอมลขาวสารของราชการตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ.2540ได
2. อธบายวธการเปดเผยขอมลขาวสารแตละประเภทตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ.2540ได
12-16
เรองท12.2.1ความหมายของ“ขอมลขาวสารของราชการ”
สาระสงเขปมาตรา 4 แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540กำหนดนยามคำวา “ขอมล
ขาวสารของราชการ”หมายความวาขอมลขาวสารทอยในความครอบครองหรอควบคมดแลของหนวยงาน
ของรฐไมวาจะเปนขอมลขาวสารเกยวกบการดำเนนงานของรฐหรอขอมลขาวสารเกยวกบเอกชนดงนนขอมล
ขาวสารทอยภายใตบงคบพระราชบญญตนตองเปนขอมลขาวสารทอยในความครอบครองหรอควบคมดแล
ของหนวยงานของรฐซง“การครอบครอง”หมายถงการทเราสามารถใชกำลงทางกายภาพในการยดถอไว
ไดแต“การควบคมดแล”หมายถงการทขอมลขาวสารอยในความครอบครองของบคคลอนแตหนวยงาน
ของรฐมอำนาจควบคมดแลได โดยหนวยงานของรฐทครอบครองหรอควบคมดแลขอมลขาวสารยอมเปน
ไปตามนยามคำวา “หนวยงานของรฐ” ตามมาตรา 4 แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.
2540อนงมขอสงเกตวาการพจารณาวาขอมลขาวสารทอยในความครอบครองหรอควบคมดแลของหนวย
งานของรฐเปนการพจารณาในแงรปแบบเทานนโดยมไดพจารณาตอไปในแงเนอหาสาระของขอมลขาวสาร
ดงนนหากขอมลขาวสารดงกลาวมเนอหาเปนขอมลขาวสารสวนบคคลหรอเปนความลบของทางราชการทำให
การเปดเผยขอมลดงกลาวอาจกระทบตอประโยชนสาธารณะหรอประโยชนสวนบคคล
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ
โดย ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา และ หนงสอ สทธ รบ ร ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ โดย วช รา ไชย สาร
และ บทความ ดง ตอ ไป น
1. ชยวฒน วงศ วฒน ศานต พระ ราช บญญต ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ พ.ศ. 2540 วารสาร กฎหมาย
ปกครอง ป ท 17 ตอน ท 2 (สงหาคม 2541) หนา 1-29
2. บรรเจด สง คะเน ต และ สม ศกด นว ตระกล พสทธ ปญหา ใน การ บงคบ ใช พระ ราช บญญต ขอมล
ขาวสาร ของ ราชการ พ.ศ. 2540 วารสาร กฎหมาย ปกครอง ป ท 19 ตอน ท 1 (เมษายน 2543) หนา 1-10)
กจกรรม12.2.1
ทานเขาใจความหมายของขอมลขาวสารของราชการตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ.2540อยางไรจงอธบายพอสงเขป
12-17
บนทกคำตอบกจกรรม12.2.1
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.2กจกรรม12.2.1)
12-18
เรองท12.2.2ประเภทของขอมลขาวสารของราชการและ
วธการเปดเผยขอมลขาวสารแตละประเภท
สาระสงเขปพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540แบงขอมลขาวสารของราชการ4ประเภทและ
กำหนดวธการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการดงน
1. ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ หมายถง ขอมลขาวสารทอยในความครอบครองหรอควบคมดแล
ของหนวยงานของรฐและมวธการเปดเผยขอมลขาวสารดงน
1.1 การ ลง พมพ ใน ราช กจ จา นเบกษามวตถประสงคใหขอมลดงกลาวแพรหลายเพอสงเสรม
ใหประชาชนไดรขอมลขาวสารเหลานนและสามารถเกบเปนหลกฐานอางองเพอประโยชนตางๆตอไปดวยซง
ขอมลขาวสารของราชการทหนวยงานของรฐตองสงลงพมพในราชกจจานเบกษากำหนดไวตามมาตรา7แหง
พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540นอกจากนขอมลขาวสารตามมาตรา7(4)หากยงไม
ไดลงพมพในราชกจจานเบกษาจะนำมาใชบงคบในทางทไมเปนคณแกผใดไมไดเวนแตผนนจะไดรถงขอมล
ขาวสารนนตามความเปนจรงมากอนแลวเปนเวลาพอสมควร(มาตรา8)อนงขอมลขาวสารทตองจดพมพใน
ราชกจจานเบกษาตามมาตรา7วรรคสามแหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540กำหนด
ใหหนวยงานของรฐอาจรวบรวมและจดใหมไวเผยแพรเพอขายหรอจำหนายจายแจกณททำการของหนวย
งานของรฐแหงนนตามทเหนสมควรดวย
1.2 การ จด ให ม สถาน ท ไว ให ประชาชน เขา ตรวจ ด โดยขอมลขาวสารทจดไวใหประชาชน
สามารถเขาตรวจดไดเปนขอมลขาวสารประเภททมความสำคญรองลงมาจากประเภททตองจดพมพไวใน
ราชกจจานเบกษาตามมาตรา9แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540และปจจบนคณะ
กรรมการขอมลขาวสารของราชการไดออกประกาศคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการเรองหลกเกณฑ
และวธการเกยวกบการจดใหมขอมลขาวสารของราชการไวใหประชาชนเขาตรวจด ลงวนท 24 กมภาพนธ
2541 (ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม115ตอนพเศษ17งลงวนท 27กมภาพนธ2541)บคคลไมวา
จะมสวนไดเสยเกยวของหรอไมกตาม ยอมมสทธเขาตรวจด ขอสำเนาหรอขอสำเนาทมคำรบรองถกตอง
ของขอมลขาวสารไดอยางไรกตามคนตางดาวมสทธในการเขาตรวจดขอมลขาวสารตามมาตรา9เพอการ
ปกปองสทธของตนเองดวยซงจะไดอธบายตอไปในเรองท12.3.2
1.3 การ จด ขอมล ขาวสาร ให ตาม ท ม ผ ยน คำขอมาตรา11แหงพระราชบญญตขอมลขาวสาร
ของราชการพ.ศ.2540กำหนดใหหนวยงานของรฐผรบผดชอบอาจจดหาขอมลขาวสารใหแกบคคลเฉพาะ
รายไดหากบคคลนนมคำขอขอมลขาวสารอนใดของราชการและคำขอของผนนระบขอมลขาวสารทตองการ
ในลกษณะทอาจเขาใจไดตามควรภายในเวลาอนสมควร เวนแตผนนขอจำนวนมากหรอบอยครงโดยไมม
12-19
เหตผลอนสมควรโดยการจดหาขอมลขาวสารแกประชาชนตองไมเปนการเพมภาระงานใหแกเจาหนาทของรฐ
เพอประโยชนเฉพาะคนบางกลมดงนนขอมลขาวสารของราชการทหนวยงานของรฐจดหาใหตองเปนขอมล
ขาวสารทมอยแลวในสภาพทพรอมจะใหไดมใชเปนการตองไปจดทำวเคราะหจำแนกรวบรวมหรอจดให
มขนใหมเวนแตเปนการแปรสภาพเปนเอกสารจากขอมลขาวสารทบนทกไวในระบบการบนทกภาพหรอเสยง
ระบบคอมพวเตอรหรอระบบอนใด
2. ขอมล ขาวสาร ท ไม ตอง เปด เผย กำหนดไวตามมาตรา 14และมาตรา 15แหงพระราชบญญต
ขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ซงอาจแบงออกเปน2ประเภทไดแก
2.1ขอมลขาวสารของราชการทอาจกอใหเกดความเสยหายตอสถาบนพระมหากษตรย
2.2ขอมลขาวสารตามทกำหนดไวตามมาตรา 15 แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ.2540
หนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐมอำนาจในการพจารณาเปดเผยขอมลขาวสารของ
ราชการทมลกษณะตามมาตรา 15 แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540หรอไมกได
โดยตองคำนงถงการปฏบตหนาทตามกฎหมายของหนวยงานของรฐประโยชนสาธารณะและประโยชนของ
เอกชนทเกยวของประกอบกนซงคำสงมใหเปดเผยขอมลขาวสารของราชการจะกำหนดเงอนไขอยางใดกได
แตตองระบไวดวยวาทเปดเผยไมไดเพราะเปนขอมลขาวสารประเภทใดและเพราะเหตใด
เจาหนาทของรฐตองแจงบคคลทการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการใดอาจกระทบถง
ประโยชนไดเสยของบคคลนนเพอใหเสนอคำคดคานไมนอยกวาสบหาวนนบแตวนทไดรบแจง โดยผทได
รบแจงหรอผททราบวาการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการใดอาจกระทบถงประโยชนไดเสยของตนมสทธ
คดคานการเปดเผยขอมลขาวสารนนไดโดยทำเปนหนงสอถงเจาหนาทของรฐผรบผดชอบ(มาตรา17)
ในกรณทเจาหนาทของรฐมคำสงมใหเปดเผยขอมลขาวสารใดตามมาตรา14หรอมาตรา15
หรอมคำสงไมรบฟงคำคดคานของผมประโยชนไดเสยตามมาตรา 17ผนนอาจอทธรณตอคณะกรรมการ
วนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารภายในสบหาวนนบแตวนทไดรบแจงคำสงนน โดยยนคำอทธรณตอคณะ
กรรมการขอมลขาวสารของราชการ(มาตรา18)
3. ขอมล ขาวสาร สวน บคคล หมายถง ขอมลขาวสารเกยวกบสงเฉพาะตวของบคคล เชน การ
ศกษาฐานะการเงนประวตสขภาพประวตอาชญากรรมหรอประวตการทำงานบรรดาทมชอของผนนหรอ
มเลขหมายรหสหรอสงบอกลกษณะอนททำใหรตวผนนไดเชนลายพมพนวมอแผนบนทกลกษณะเสยง
ของคนหรอรปถายและใหหมายความรวมถงขอมลขาวสารเกยวกบสงเฉพาะตวของผทถงแกกรรมแลวดวย
(มาตรา 4) และเฉพาะบคคลธรรมดาทมสญชาตไทยและบคคลธรรมดาทไมมสญชาตไทยแตมถนทอยใน
ประเทศไทยเทานนทไดรบความคมครองขอมลขาวสารสวนบคคลตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ.2540(มาตรา21)
หนวยงานของรฐตองปฏบตเกยวกบการจดระบบขอมลขาวสารสวนบคคลตามมาตรา23แหงพระ
ราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540และหนวยงานของรฐจะเปดเผยขอมลขาวสารสวนบคคลท
อยในความควบคมดแลของตนตอหนวยงานของรฐแหงอนหรอผอนโดยปราศจากความยนยอมเปนหนงสอ
12-20
ของเจาของขอมลทใหไวลวงหนาหรอในขณะนนมได เวนแตเปนการเปดเผยตามมาตรา 24 แหงพระราช
บญญตเดยวกน
บคคลยอมมสทธทจะไดรถงขอมลขาวสารสวนบคคลทเกยวกบตนโดยมคำขอเปนหนงสอยนตอ
หนวยงานของรฐทควบคมดแลขอมลขาวสารนน (มาตรา 25 วรรคหนง) และกรณทบคคลใดเหนวาขอมล
ขาวสารสวนบคคลทเกยวกบตนสวนใดไมถกตองตามทเปนจรงยอมมสทธยนคำขอเปนหนงสอใหหนวย
งานของรฐทควบคมดแลขอมลขาวสารแกไขเปลยนแปลงหรอลบขอมลขาวสารสวนนนได(มาตรา25วรรค
สาม)และในกรณทหนวยงานของรฐไมแกไขเปลยนแปลงหรอลบขอมลขาวสารใหตรงตามทมคำขอผนนม
สทธอทธรณตอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารภายในสามสบวนนบแตวนไดรบแจงคำสง
ไมยนยอมแกไขเปลยนแปลงหรอลบขอมลขาวสาร
4. เอกสาร ประวตศาสตร หมายถง ขอมลขาวสารของราชการตามมาตรา 26 แหงพระราช
บญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540 ซงหนวยงานของรฐตองสงมอบเอกสารประวตศาสตรใหแก
หอจดหมายเหตแหงชาต กรมศลปากรหรอหนวยงานอนของรฐตามทกำหนดในพระราชกฤษฎกา เพอคด
เลอกไวใหประชาชนไดศกษาคนควา
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ โดย
ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา และ บทความ ของ ชยวฒน วงศ วฒน ศานต พระ ราช บญญต ขอมล ขาวสาร
ของ ราชการ พ.ศ. 2540 วารสาร กฎหมาย ปกครอง ป ท 17 ตอน ท 2 (สงหาคม 2541) หนา 1-29)
กจกรรม12.2.2
1. จงอธบายวธการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการแตละประเภท
2. หากเจาหนาทของรฐมดลพนจไมเปดเผยขอมลขาวสารทไมตองเปดเผยผขอใหเปดเผย
ขอมลขาวสารควรตองดำเนนการอยางไร
บนทกคำตอบกจกรรม12.2.2
12-21
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.2กจกรรม12.2.2)
12-22
ตอนท12.3
กระบวนการใชสทธเขาถงขอมลขาวสารของราชการตาม
พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท12.3แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท12.3.1การเขาถงขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ
พ.ศ.2540
เรองท12.3.2การเขาถงขอมลขาวสารของราชการของคนตางดาวตามพระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการพ.ศ.2540
แนวคด1. ขนตอนการเขาถงขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
จะตองพจารณาลกษณะของขอมลขาวสารของราชการเปนสำคญเนองจากขอมลขาวสาร
ของราชการแตละประเภทกำหนดวธการเขาถงขอมลขาวสารของราชการไวแตกตางกน
และเมอเจาหนาทของรฐพจารณาสงการเกยวกบการเขาถงขอมลขาวสารอยางไรแลว
หากผทประสงคจะใชสทธรบรขอมลขาวสารของราชการไดรบผลกระทบจากการสงการ
ดงกลาวกอาจใชสทธอทธรณคำสงของเจาหนาทของรฐทรบผดชอบตอคณะกรรมการ
วนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารหรอในกรณทเจาหนาทของรฐไมดำเนนการตามหนาท
ทกฎหมายกำหนดอาจถกรองเรยนตอคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการได
2. สทธในการรบรขอมลขาวสารในฐานะหลกสทธมนษยชนและประเทศไทยไดรวมลงนาม
เปนภาคในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (Inter-
nationalCovenant onCivil andPolitical Rights) เมอวนท 10 กนยายน 2535
แมจะยงมไดใหสตยาบนผกพนกบพนธกรณในกตกาฯดงกลาวจงยงไมมผลผกพนให
ตองออกกฎหมายหรอแกไขกฎหมายเพอใหการคมครองสทธตามกตกาฯดงกลาว แต
ประเทศไทยกไดดำเนนนโยบายสนบสนนใหมการคมครองสทธตามกตกาฯ ดงกลาว
ตลอดจนไดปฏรปการเมองเพอสงเสรมใหมการคมครองสทธมนษยชน ดงนน ตาม
พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540จงไดกำหนดสทธในการเขาถงขอมล
ขาวสารของราชการของคนตางดาวไวดวย
12-23
วตถประสงคเมอศกษาตอนท12.3จบแลวนกศกษาสามารถ
1. อธบายกระบวนการเขาถงขอมลขาวสารของราชการตามพระราชบญญตขอมลขาวสาร
ของราชการพ.ศ.2540ได
2. อธบายเกยวกบการเขาถงขอมลขาวสารของราชการของคนตางดาวตามพระราชบญญต
ขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ได
12-24
เรองท12.3.1การเขาถงขอมลขาวสารตามพระราชบญญต
ขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
สาระสงเขปการใชสทธรบรขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540กำหนดวธการ
เขาถงขอมลขาวสารของราชการแตละประเภทไวแตกตางกน เชน ขอมลขาวสารของราชการกำหนดวธการ
เขาถงขอมลขาวสารไว3กรณไดแกการลงพมพในราชกจจานเบกษา(มาตรา7)การจดสถานทไวใหประชาชน
เขาตรวจด(มาตรา9)และการจดหาขอมลขาวสารตามทมผยนคำขอ(มาตรา11)หรอขอมลขาวสารทไมตอง
เปดเผยตามมาตรา14และมาตรา15ซงเจาหนาทของรฐมดลพนจทจะเปดเผยขอมลขาวสารตามมาตรา15
หรอไมกได(อธบายเกยวกบการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการแตละประเภทไวแลวในเรองท12.2.2)
เมอเจาหนาทของรฐพจารณาสงการหรอดำเนนการเกยวกบการเขาถงขอมลขาวสารอยางไรแลว
หากผทประสงคจะใชสทธรบรขอมลขาวสารของราชการไดรบผลกระทบจากการสงการหรอการดำเนนการ
ดงกลาวอาจกระทำได2กรณดงน
1. การใชสทธรองเรยนตอคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการไดแก
1.1กรณหนวยงานของรฐไมจดพมพขอมลขาวสารตามมาตรา7หรอไมจดขอมลขาวสารไว
ใหประชาชนตรวจดไดตามมาตรา9หรอไมจดหาขอมลขาวสารใหแกประชาชนตามมาตรา11(มาตรา13)
1.2กรณทหนวยงานของรฐปฏเสธวาไมมขอมลขาวสารตามทมคำขอไมวาจะเปนกรณตาม
มาตรา11หรอมาตรา25และผมคำขอไมเชอวาเปนความจรง(มาตรา33)
2. การใชสทธอทธรณคำสงหรอการสงการของเจาหนาทของรฐตอคณะกรรมการวนจฉยการเปด
เผยขอมลขาวสารดงน
2.1กรณทเจาหนาทของรฐมคำสงมใหเปดเผยขอมลขาวสารใดตามมาตรา 14หรอมาตรา
15หรอมคำสงไมรบฟงคำคดคานของผมประโยชนไดเสยตามมาตรา17ผนนอาจอทธรณตอคณะกรรมการ
วนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารภายในสบหาวนนบแตวนทไดรบแจงคำสงนน โดยยนคำอทธรณตอคณะ
กรรมการขอมลขาวสารของราชการ(มาตรา18)
2.2กรณหนวยงานของรฐไมแกไขเปลยนแปลงหรอลบขอมลขาวสารใหตรงตามคำขอของ
บคคลทเหนวาขอมลขาวสารสวนบคคลเกยวกบตนไมถกตองตามทเปนจรง บคคลนนมสทธอทธรณตอ
คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารภายในสามสบวนนบแตวนไดรบแจงคำสงไมยนยอมแกไข
เปลยนแปลงหรอลบขอมลขาวสารโดยยนคำอทธรณตอคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ(มาตรา25)
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ
โดย ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา)
12-25
กจกรรม12.3.1
1. จงอธบายขนตอนการใชสทธรบรขอมลขาวสารของราชการประเภทขอมลขาวสารของ
ราชการตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
2. จงอธบายขนตอนการใชสทธรบรขอมลขาวสารของราชการประเภทขอมลขาวสารทไมตอง
เปดเผยตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
บนทกคำตอบกจกรรม12.3.1
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.3กจกรรม12.3.1)
12-26
เรองท12.3.2การเขาถงขอมลขาวสารของราชการของคนตางดาว
ตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
สาระสงเขป“คนตางดาว” ตามบทนยามมาตรา 4 แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540
หมายรวมทงบคคลธรรมดาและนตบคคลในสวนของนตบคคลเชนบรษทหรอหางหนสวนทมทนเกนกงหนง
เปนของคนตางดาวสมาคมทมสมาชกเกนกงหนงเปนคนตางดาวหรอสมาคมหรอมลนธทมวตถประสงคเพอ
ประโยชนของคนตางดาวสำหรบในสวนของบคคลธรรมดามความหมายแคบกวาความเขาใจทวไปเนองจาก
คนตางดาวในความหมายทวไปจะหมายถงบคคลทไมมสญชาตไทยแตคนตางดาวตามพระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการพ.ศ.2540หมายถงบคคลธรรมดาทไมมสญชาตไทยและตองไมมถนทอยในประเทศไทย
ดวยดงนน หากเปนบคคลทไมมสญชาตไทยแตมถนทอยในประเทศไทยกอาจใชสทธตามกฎหมายขอมล
ขาวสารของราชการได รวมถงไดรบการคมครองขอมลสวนบคคลตามหมวด 3 แหงพระราชบญญตนดวย
ซงตามมาตรา9แหงพระราชบญญตเดยวกนกำหนดสทธในการเขาตรวจดขอมลขาวสารของคนตางดาวเพอ
การปกปองสทธของตนเองตามทกำหนดโดยกฎกระทรวงอยางไรกตามปจจบนยงไมมการออกกฎกระทรวง
เกยวกบการใชสทธในการเขาตรวจดขอมลขาวสารของคนตางดาวแตอยางใด
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ
โดย ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา)
กจกรรม12.3.2
จงอธบายเกยวกบการเขาถงขอมลขาวสารของราชการของคนตางดาวตามพระราชบญญต
ขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
บนทกคำตอบกจกรรม12.3.2
12-27
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.3กจกรรม12.3.2)
12-28
ตอนท12.4
คณะกรรมการตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ
พ.ศ.2540
โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท12.4แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท12.4.1คณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ
เรองท12.4.2คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร
แนวคด1. คณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ
พ.ศ. 2540 มหนาทในการสอดสองดแลและใหคำแนะนำหรอคำปรกษาเกยวกบการ
ดำเนนงานของเจาหนาทของรฐและหนวยงานของรฐในการปฏบตตามพระราชบญญตน
เพอใหการบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพ
2. คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ. 2540 เปนองคกรททำหนาทในการพจารณาวนจฉยอทธรณตามกฎหมาย
ขอมลขาวสารของราชการ
วตถประสงคเมอศกษาตอนท12.4จบแลวนกศกษาสามารถ
1. อธบายบทบาทอำนาจหนาทของคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการได
2. อธบายบทบาทอำนาจหนาทของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารได
12-29
เรองท12.4.1คณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ
สาระสงเขปคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการประกอบดวยรฐมนตร ซงนายกรฐมนตรมอบหมายเปน
ประธานปลดสำนกนายกรฐมนตรปลดกระทรวงกลาโหมปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณปลดกระทรวง
การคลง ปลดกระทรวงการตางประเทศปลดกระทรวงมหาดไทยปลดกระทรวงพาณชย เลขาธการคณะ
กรรมการกฤษฎกาเลขาธการคณะกรรมการขาราชการพลเรอนเลขาธการสภาความมนคงแหงชาตเลขาธการ
สภาผแทนราษฎรผอำนวยการสำนกขาวกรองแหงชาตผอำนวยการสำนกงบประมาณและผทรงคณวฒอน
จากภาครฐและภาคเอกชนซงคณะรฐมนตรแตงตงอกเกาคนเปนกรรมการโดยมปลดสำนกนายกรฐมนตร
แตงตงขาราชการของสำนกงานปลดสำนกนายกรฐมนตรคนหนงเปนเลขานการ และอกสองคนเปนผชวย
เลขานการ
คณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการมอำนาจหนาทสอดสองดแลและใหคำแนะนำหรอคำปรกษา
เกยวกบการดำเนนงานของเจาหนาทของรฐและหนวยงานของรฐในการปฏบตตามพระราชบญญตนรวมถง
เสนอแนะในการตราพระราชกฤษฎกาและการออกกฎกระทรวงหรอระเบยบของคณะรฐมนตรตามพระราช
บญญตนนอกจากนยงมอำนาจหนาทในการพจารณาและใหความเหนเรองรองเรยนกรณหนวยงานของรฐ
ไมดำเนนการเปดเผยขอมลขาวสารตามทกฎหมายกำหนดและจดทำรายงานเกยวกบการปฏบตตามกฎหมาย
เสนอคณะรฐมนตรเปนครงคราวตามความเหมาะสมแตอยางนอยปละหนงครง
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ
โดย ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา และ หนงสอ สทธ รบ ร ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ โดย วช รา ไชย สาร
และ บทความ ของ ชยวฒน วงศ วฒน ศานต พระ ราช บญญต ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ พ.ศ. 2540 วารสาร
กฎหมาย ปกครอง ป ท 17 ตอน ท 2 (สงหาคม 2541) หนา 1-29)
กจกรรม12.4.1
จงอธบายบทบาทของคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการตอประสทธภาพในการบงคบ
ใชพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
12-30
บนทกคำตอบกจกรรม12.4.1
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.4กจกรรม12.4.1)
12-31
เรองท12.4.2คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร
สาระสงเขปคณะรฐมนตรอาจแตงตงคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารสาขาตางๆตามขอเสนอ
ของคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการไดตามความเหมาะสมซงมอำนาจหนาทพจารณาวนจฉยอทธรณ
คำสงมใหเปดเผยขอมลขาวสารตามมาตรา14หรอมาตรา15หรอคำสงไมรบฟงคำคดคานตามมาตรา17
และคำสงไมแกไขเปลยนแปลงหรอลบขอมลขาวสารสวนบคคลตามมาตรา25โดยคณะรฐมนตรจะแตงตง
คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารตามสาขาความเชยวชาญเฉพาะดานของขอมลขาวสารของ
ราชการเชนความมนคงของประเทศเศรษฐกจและการคลงของประเทศหรอการบงคบใชกฎหมายซงคณะ
หนงๆประกอบดวยบคคลตามความจำเปน แตตองไมนอยกวาสามคนและใหขาราชการทคณะกรรมการ
ขอมลขาวสารของราชการแตงตงปฏบตหนาทเปนเลขานการและผชวยเลขานการ
คำวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารใหเปนทสดและในการมคำวนจฉย
จะมขอสงเกตเสนอตอคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการเพอใหหนวยงานของรฐทเกยวของปฏบตเกยว
กบกรณใดตามทเหนสมควรกไดซงเมอพจารณาจากลกษณะการจดองคกรและวธการพจารณาสำหรบการ
วนจฉยชขาดสทธและหนาทคลายศาลเหนไดวาคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารมลกษณะ
เปน“คณะกรรมการวนจฉยขอพพาท”ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครองพ.ศ.2539อยางไร
กตาม ในกรณทคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารมคำวนจฉยใหเปดเผยขอมลขาวสาร จง
มขอสงเกตวา หนวยงานของรฐมอำนาจฟองโตแยงคำวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมล
ขาวสารตอศาลปกครองเพอใหตรวจสอบคำวนจฉยดงกลาวไดหรอไม
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ
โดย ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา และ หนงสอ สทธ รบ ร ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ โดย วช รา ไชย สาร
และ บทความ ดง ตอ ไป น
1. ชยวฒน วงศ วฒน ศานต พระ ราช บญญต ขอมล ขาวสาร ของ ราชการ พ.ศ. 2540 วารสาร กฎหมาย
ปกครอง ป ท 17 ตอน ท 2 (สงหาคม 2541) หนา 1-29
2. บรรเจด สง คะเน ต ขอ พจารณา เกยว กบ อำนาจ ฟอง ของ หนวย งาน ของ รฐ ใน การ ฟอง โต แยง คำ
วนจฉย ของ คณะ กรรมการ วนจฉย การ เปด เผย ขอมล ขาวสาร วารสาร กฎหมาย ปกครอง ป ท 19 ตอน ท 1
(เมษายน 2543) หนา 11-19
3. บรรเจด สง คะเน ต และ สม ศกด นว ตระกล พสทธ ปญหา ใน การ บงคบ ใช พระ ราช บญญต ขอมล
ขาวสาร ของ ราชการ พ.ศ. 2540 วารสาร กฎหมาย ปกครอง ป ท 19 ตอน ท 1 (เมษายน 2543) หนา 1-10)
12-32
กจกรรม12.4.2
จงอธบายบทบาทของคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารตอการบงคบใช
พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
บนทกคำตอบกจกรรม12.4.2
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.4กจกรรม12.4.2)
12-33
ตอนท12.5
ความรบผดของเจาหนาทของรฐตามกฎหมาย
ขอมลขาวสารของราชการ
โปรดอานแผนการสอนประจำตอนท12.5แลวจงศกษาสาระสงเขปพรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง
หวเรองเรองท12.5.1ความรบผดของเจาหนาทในกรณไมปฏบตตามกฎหมายขอมลขาวสารของ
ราชการ
เรองท12.5.2การคมครองเจาหนาทของรฐในการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการ
แนวคด1. กฎหมายขอมลขาวสารของราชการมวตถประสงคในการจดระบบขอมลขาวสารของ
ราชการทงระบบเพอใหการบรหารราชการมความโปรงใสและตรวจสอบไดโดยหนวยงาน
ของรฐและเจาหนาทของรฐมความรบผดชอบตอประชาชนในการคมครองสทธประโยชน
และความเปนสวนตวของบคคลดงนน เพอการบงคบใชกฎหมายมประสทธภาพและ
บรรลวตถประสงคดงกลาวบทบญญตของกฎหมายจงกำหนดหนาทของหนวยงานของ
รฐและเจาหนาทของรฐไวหลายประการ ซงการทเจาหนาทของรฐไมปฏบตหนาทตามท
กฎหมายกำหนดยอมกอใหเกดความรบผดดวย
2. บทบญญตของพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540กำหนดมาตรการ
คมครองเจาหนาทของรฐเพอเปนขวญและกำลงใจในการปฏบตหนาทในดานขอมล
ขาวสารของราชการตามทกฎหมายกำหนดเชนกน
วตถประสงคเมอศกษาตอนท12.5จบแลวนกศกษาสามารถ
1. อธบายและวเคราะหความรบผดของเจาหนาทของรฐตามพระราชบญญตขอมลขาวสาร
ของราชการพ.ศ.2540ได
2. อธบายและวเคราะหเกยวกบการคมครองเจาหนาทของรฐในการเปดเผยขอมลขาวสาร
ของราชการได
12-34
เรองท12.5.1ความรบผดของเจาหนาทในกรณไมปฏบตตาม
กฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
สาระสงเขปการทเจาหนาทไมปฏบตตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการอาจมความรบผดหลายประการ
ดงน
1. ความรบผดทางวนย เนองจากมาตรา 82 (2) แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน
พ.ศ.2551กำหนดใหขาราชการพลเรอนสามญตองปฏบตหนาทราชการใหเปนไปตามกฎหมายกฎระเบยบ
ของทางราชการมตของคณะรฐมนตรนโยบายของรฐบาลและปฏบตตามระเบยบแบบแผนของทางราชการ
ดงนนการไมปฏบตตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการจงอาจเปนความผดทางวนยได
2. ความรบผดทางอาญา กรณเจาหนาทไมปฏบตตามคำสงของคณะกรรมการขอมลขาวสาร
ของราชการทมคำสงเรยกใหบคคลใดมาใหถอยคำหรอใหสงวตถ เอกสารหรอพยานหลกฐานมาประกอบ
การพจารณาไดตามมาตรา 32ตองระวางโทษจำคกไมเกนสามเดอนหรอปรบไมเกนหาพนบาทหรอทงจำ
ทงปรบตามมาตรา40แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
3. ความรบผดทางแพงเจาหนาทของรฐอาจตองรบผดตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมด
ของเจาหนาทพ.ศ.2539กรณเกดความเสยหายจากการไมปฏบตตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ
โดย ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา)
กจกรรม12.5.1
จงอธบายความรบผดของเจาหนาทกรณไมปฏบตตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของ
ราชการพ.ศ.2540
บนทกคำตอบกจกรรม12.5.1
12-35
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.5กจกรรม12.5.1)
12-36
เรองท12.5.2การคมครองเจาหนาทของรฐในการเปดเผยขอมล
ขาวสารของราชการ
สาระสงเขปการปฏบตหรอไมปฏบตตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการอาจกอใหเกดความรบผดแกเจา
หนาทไดหลายประการดงนนเพอเปนการสงเสรมและสนบสนนการปฏบตงานของเจาหนาทในการเปดเผย
ขอมลขาวสารของราชการมาตรา20แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540จงกำหนด
เกยวกบความรบผดของเจาหนาทของรฐกรณการเปดเผยขอมลขาวสารใดแมจะเขาขายตองมความรบผด
ตามกฎหมายใดใหถอวาเจาหนาทของรฐไมตองรบผดหากเปนการกระทำโดยสจรตในกรณดงตอไปน
1. ขอมลขาวสารตามมาตรา 15 ถาเจาหนาทของรฐไดดำเนนการโดยถกตองตามระเบยบตาม
มาตรา16
2. ขอมลขาวสารตามมาตรา15ถาเจาหนาทของรฐในระดบตามทกำหนดในกฎกระทรวงมคำสง
ใหเปดเผยเปนการทวไปหรอเฉพาะแกบคคลใดเพอประโยชนอนสำคญยงกวาทเกยวกบประโยชนสาธารณะ
หรอชวตรางกายสขภาพหรอประโยชนอนของบคคลและคำสงนนไดกระทำโดยสมควรแกเหตในการนจะ
มการกำหนดขอจำกดหรอเงอนไขในการใชขอมลขาวสารนนตามความเหมาะสมกได
มขอสงเกตวาบทบญญตดงกลาวใหความคมครองเฉพาะแกเจาหนาทของรฐเทานนมใชใหแกหนวย
งานของรฐดงนนในกรณทเจาหนาทของรฐดำเนนการเปดเผยขอมลถกตองตามทกฎหมายกำหนดแลวยอม
ไดรบความคมครองตามมาตรา20วรรคหนงแหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540และ
อาจไดรบความคมครองตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาทพ.ศ.2540แตหากการเปด
เผยขอมลดงกลาวกระทบตอสทธของผอนหรอกอใหเกดความเสยหายแกผอนผนนยอมมสทธเรยกรองแก
หนวยงานของรฐไดซงการเปดเผยขอมลขาวสารตามมาตรา20วรรคหนงแหงพระราชบญญตขอมลขาวสาร
ของราชการพ.ศ.2540ไมเปนเหตใหหนวยงานของรฐพนจากความรบผดตามกฎหมายหากจะพงมในกรณ
ดงกลาว(มาตรา20วรรคสองแหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540)
(โปรด อาน เนอหา สาระ โดย ละเอยด ใน หนงสอ คำ อธบาย กฎหมาย ขอมล ขาวสาร ของ ทาง ราชการ
โดย ฤทย หงส สร และ มา นตย จม ปา)
12-37
กจกรรม12.5.2
ทานเขาใจความรบผดของเจาหนาทของรฐและหนวยงานของรฐตามพระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการพ.ศ.2540อยางไรจงอธบายพอสงเขป
บนทกคำตอบกจกรรม12.5.2
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท12ตอนท12.5กจกรรม12.5.2)
12-38
แนวตอบกจกรรมหนวยท12
กฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
ตอนท12.1แนวคดเกยวกบขอมลขาวสารของราชการ
แนวตอบกจกรรม12.1.1
สทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร(Righttoknow)เปนอำนาจในการรบรขอมลขาวสารท
กฎหมายใหแกบคคลเพอประโยชนอยางใดอยางหนงซงบคคลมงประสงคโดยสทธในการรบรขอมลขาวสาร
เปนสทธขนพนฐานของประชาชนในการมสวนรวมในการปกครองประเทศระบอบประชาธปไตยเพอประชาชน
จะไดใชสทธในการตรวจสอบและควบคมการทำงานของรฐเพอใหเกดความโปรงใสตลอดจนคมครองสทธ
ของตนเองได ดงนน สทธในการรบรขอมลขาวสารจงเปนรปแบบหนงทแสดงใหเหนถงอำนาจอธปไตยของ
ประชาชนในการเขาไปตรวจสอบระบบราชการอนเปนกลไกของรฐ
แนวตอบกจกรรม12.1.2
สทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร(Righttoknow)เปนอำนาจในการรบรขอมลขาวสาร
ทกฎหมายใหแกบคคลเพอประโยชนอยางใดอยางหนงซงบคคลมงประสงค และพระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการพ.ศ.2540ตราขนโดยมความมงหมายในการกำหนดหลกเกณฑเกยวกบการเขาถงขอมล
ขาวสารของประชาชนทำใหประชาชนมโอกาสรบรขอมลขาวสารของราชการมากขนและสามารถปกปกรกษา
ผลประโยชนของตนไดดขนดงนนอาจกลาวไดวาพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540เปน
เครองมอของประชาชนในการใชสทธในการรบรขอมลขาวสารตามทรฐธรรมนญรบรอง
ตอนท12.2ขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
แนวตอบกจกรรม12.2.1
“ขอมลขาวสารของราชการ”หมายถงขอมลขาวสารทอยในความครอบครองหรอควบคมดแลของ
หนวยงานของรฐซง“การครอบครอง”หมายถงการทเราสามารถใชกำลงทางกายภาพในการยดถอไวไดแต
“การควบคมดแล”หมายถงการทขอมลขาวสารอยในความครอบครองของบคคลอนแตหนวยงานของรฐ
มอำนาจควบคมดแลไดและ“หนวยงานของรฐ”ทครอบครองหรอควบคมดแลขอมลขาวสารตามมาตรา4
แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
12-39
แนวตอบกจกรรม12.2.2
1. การเปดเผยหรอเขาถงขอมลขาวสารแตละประเภทตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ
พ.ศ.2540อาจกระทำไดดงน
1.1ขอมลขาวสารของราชการมวธการเปดเผยขอมลขาวสาร ไดแก การลงพมพใน
ราชกจจานเบกษา (มาตรา 7) การจดใหมสถานทไวใหประชาชนเขาตรวจด (มาตรา 9) และการจดขอมล
ขาวสารใหตามทมผยนคำขอ(มาตรา11)
1.2ขอมลขาวสารทไมตองเปดเผยตามมาตรา14และมาตรา15แหงพระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการพ.ศ. 2540หนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐมอำนาจดลพนจในการพจารณาเปด
เผยขอมลขาวสารของราชการทมลกษณะตามมาตรา 15 แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ
พ.ศ.2540หรอไมกได
1.3ขอมลขาวสารสวนบคคลหนวยงานของรฐจะเปดเผยขอมลขาวสารสวนบคคลทอยใน
ความควบคมดแลของตนตอหนวยงานของรฐแหงอนหรอผอนโดยปราศจากความยนยอมเปนหนงสอของ
เจาของขอมลทใหไวลวงหนาหรอในขณะนนมไดเวนแตเปนการเปดเผยตามมาตรา24แหงพระราชบญญต
เดยวกน
1.4เอกสารประวตศาสตร หนวยงานของรฐตองสงมอบเอกสารประวตศาสตรใหแก
หอจดหมายเหตแหงชาต กรมศลปากรหรอหนวยงานอนของรฐตามทกำหนดในพระราชกฤษฎกา เพอคด
เลอกไวใหประชาชนไดศกษาคนควา
2. ในกรณทเจาหนาทของรฐมคำสงมใหเปดเผยขอมลขาวสารใดตามมาตรา 14หรอมาตรา 15
ผขอใหเปดเผยขอมลขาวสารอาจยนคำอทธรณตอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารภายใน
สบหาวนนบแตวนทไดรบแจงคำสงนนโดยยนตอคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ(มาตรา18)
ตอนท12.3กระบวนการใชสทธเขาถงขอมลขาวสารของราชการตามพระราชบญญตขอมลขาวสาร
ของราชการพ.ศ.2540
แนวตอบกจกรรม12.3.1
1. การใชสทธรบรขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ประเภท
ขอมลขาวสารของราชการตองดำเนนการดงตอไปน
1.1ขอมลขาวสารของราชการมวธการเปดเผยขอมลขาวสาร ไดแก การลงพมพใน
ราชกจจานเบกษา (มาตรา 7) การจดใหมสถานทไวใหประชาชนเขาตรวจด (มาตรา 9) และการจดขอมล
ขาวสารใหตามทมผยนคำขอ(มาตรา11)
1.2กรณหนวยงานของรฐไมจดพมพขอมลขาวสารตามมาตรา7หรอไมจดขอมลขาวสารไว
ใหประชาชนตรวจดไดตามมาตรา9หรอไมจดหาขอมลขาวสารใหแกประชาชนตามมาตรา11 (มาตรา13)
อาจใชสทธรองเรยนตอคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ
12-40
2. การใชสทธรบรขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ประเภท
ขอมลขาวสารทไมตองเปดเผยตองดำเนนการดงตอไปน
2.1ขอมลขาวสารทไมตองเปดเผยกำหนดไวตามมาตรา 14 และมาตรา 15 แหงพระราช
บญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540 ซงหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐมอำนาจดลพนจใน
การพจารณาเปดเผยขอมลขาวสารของราชการทมลกษณะตามมาตรา15แหงพระราชบญญตขอมลขาวสาร
ของราชการพ.ศ.2540หรอไมกได
2.2กรณทเจาหนาทของรฐมคำสงมใหเปดเผยขอมลขาวสารใดตามมาตรา14หรอมาตรา15
หรอมคำสงไมรบฟงคำคดคานของผมประโยชนไดเสยตามมาตรา 17ผนนอาจอทธรณตอคณะกรรมการ
วนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารภายในสบหาวนนบแตวนทไดรบแจงคำสงนน โดยยนคำอทธรณตอคณะ
กรรมการขอมลขาวสารของราชการ(มาตรา18)
แนวตอบกจกรรม12.3.2
คนตางดาวตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540นอกจากจะหมายถงนตบคคล
ตามบทนยามมาตรา4แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540แลวยงหมายรวมถงบคคล
ธรรมดาทไมมสญชาตไทยและไมมถนทอยในประเทศไทยดวยซงตามมาตรา9แหงพระราชบญญตเดยวกน
กำหนดสทธในการเขาตรวจดขอมลขาวสารของคนตางดาวเพอการปกปองสทธของตนเองตามทกำหนดโดย
กฎกระทรวง
ตอนท12.4คณะกรรมการตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
แนวตอบกจกรรม12.4.1
โดยทคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการมหนาทในการสอดสองดแลและใหคำแนะนำหรอ
คำปรกษาเกยวกบการดำเนนงานของเจาหนาทของรฐและหนวยงานของรฐในการปฏบตตามพระราชบญญต
น ซงคณะกรรมการขอมลขาวสารประกอบดวยกรรมการโดยตำแหนงทมความรความเชยวชาญเกยวกบ
ขอมลขาวสารในดานตางๆ และผทรงคณวฒทงภาครฐและภาคเอกชนทำใหคำแนะนำหรอคำปรกษาของ
คณะกรรมการมาจากองคความรทหลากหลายประกอบกบบทบญญตของกฎหมายกำหนดใหคณะกรรมการ
ขอมลขาวสารของราชการมหนาทจดทำรายงานเกยวกบการปฏบตตามพระราชบญญตนเสนอคณะรฐมนตร
เปนครงคราวตามความเหมาะสมแตอยางนอยปละหนงครงเพอนำเสนอสถานการณและปญหาทเกดจากการ
บงคบใชกฎหมายอนเปนขอมลพนฐานในการปรบปรงแกไขบทบญญตของกฎหมายในโอกาสตอไปนอกจาก
น อำนาจหนาทในการพจารณาและใหความเหนเรองรองเรยนกรณหนวยงานของรฐไมดำเนนการเปดเผย
ขอมลขาวสารตามทกฎหมายกำหนดทำใหการดำเนนการตามหลกการพนฐานของการเขาถงขอมลขาวสาร
“เปดเผยเปนหลกปกปดเปนขอยกเวน”มความเปนรปธรรมมากขน
12-41
แนวตอบกจกรรม12.4.2
คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารเปนองคกรททำหนาทในการพจารณาวนจฉย
อทธรณตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ ซงเมอพจารณาจากลกษณะการจดองคกรและวธการ
พจารณาสำหรบการวนจฉยชขาดสทธและหนาทคลายศาลคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร
จงมลกษณะเปน“คณะกรรมการวนจฉยขอพพาท”ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครองพ.ศ.
2539ทำใหการสงการหรอการดำเนนการของเจาหนาทของรฐไดรบการทบทวนหรอตรวจสอบจากองคกร
ภายในฝายปกครองซงมความรวดเรวและตรวจสอบเกยวกบการใชดลพนจของเจาหนาทของรฐได อกทง
การพจารณาในลกษณะองคคณะยอมไดรบความคดเหนทหลากหลายทำใหการบงคบกฎหมายมประสทธภาพ
มากยงขน นอกจากน คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารอาจมขอสงเกตในการทำคำวนจฉย
เสนอตอคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการเพอใหหนวยงานของรฐทเกยวของปฏบตเกยวกบกรณใด
ตามทเหนสมควรกได
ตอนท12.5ความรบผดของเจาหนาทของรฐตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ
แนวตอบกจกรรม12.5.1
กรณทเจาหนาทไมปฏบตตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการอาจมความรบผดดงน
1. ความรบผดทางวนยตามมาตรา 82 (2) แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน
พ.ศ.2551
2. ความรบผดทางอาญากรณเจาหนาทไมปฏบตตามคำสงของคณะกรรมการขอมลขาวสารของ
ราชการทมคำสงเรยกใหบคคลใดมาใหถอยคำหรอใหสงวตถ เอกสารหรอพยานหลกฐานมาประกอบการ
พจารณาตามมาตรา40แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
3. ความรบผดทางแพงตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาทพ.ศ.2539
แนวตอบกจกรรม12.5.2
มาตรา20แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540บญญตใหความคมครองเฉพาะ
แกเจาหนาทของรฐเทานนมใชใหแกหนวยงานของรฐหากการเปดเผยขอมลขาวสารตามมาตรา20วรรคหนง
แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540 กระทบตอสทธของผอนหรอกอใหเกดความ
เสยหายแกผอนผนนยอมมสทธเรยกรองแกหนวยงานของรฐได
12-42
แบบประเมนผลตนเองหลงเรยน
วตถประสงค เพอประเมนความกาวหนาในการเรยนรของนกศกษาเกยวกบเรอง“กฎหมายขอมลขาวสาร
ของราชการ”
คำแนะนำ อานคำถามตอไปน แลวเขยนคำตอบลงในชองวางทกำหนดให นกศกษามเวลาทำแบบ
ประเมนผลตนเองชดน30นาท
1.ทานเขาใจความหมายและแนวคดเกยวกบสทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร (Right to know)
และความสมพนธตอการปกครองในระบอบประชาธปไตยอยางไรจงอธบายพอสงเขป
2.จงอธบายปญหาเกยวกบขอบเขตของขอมลขาวของราชการตามนยามของคำวา“ขอมลขาวสารของราชการ”
แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
12-43
3.จงอธบายบทบาทของสทธไดรบรขอมลขาวสารตอการกำหนดขนตอนการเขาถงขอมลขาวสารของราชการ
ตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
4.จงอธบายบทบาทของคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการตอการบงคบใชพระราชบญญตขอมล
ขาวสารของราชการพ.ศ.2540
5.ทานเขาใจมาตรการคมครองเจาหนาทของรฐในการเปดเผยขอมลขาวสารอยางไรจงอธบายพอสงเขป
12-44
เฉลยแบบประเมนผลตนเองหนวยท12
กอนเรยน1. มาตรา 58 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 บญญตรบรองสทธ
ของบคคลในการรบทราบขอมลหรอขาวสารสาธารณะในครอบครองของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ
รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน เวนแตการเปดเผยขอมลนนจะกระทบตอความมนคงของรฐ ความ
ปลอดภยของประชาชนหรอสวนไดเสยอนพงไดรบความคมครองของบคคลอน จงมความจำเปนตองตรา
พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540เพอรบรองสทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร
(Righttoknow)อนเปนการสงเสรมการปกครองในระบอบประชาธปไตย
2. “ขอมลขาวสารของราชการ”หมายถงขอมลขาวสารทอยในความครอบครองหรอควบคมดแล
ของหนวยงานของรฐเทานน
3. การใชสทธรบรขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540ตอง
ดำเนนการดงตอไปน
3.1ขอมลขาวสารของราชการมวธการเปดเผยขอมลขาวสาร ไดแก การลงพมพในราชกจจา-
นเบกษา (มาตรา7)การจดใหมสถานทไวใหประชาชนเขาตรวจด (มาตรา9)และการจดขอมลขาวสารให
ตามทมผยนคำขอ(มาตรา11)
3.2กรณหนวยงานของรฐไมจดพมพขอมลขาวสารตามมาตรา7หรอไมจดขอมลขาวสารไว
ใหประชาชนตรวจดไดตามมาตรา9หรอไมจดหาขอมลขาวสารใหแกประชาชนตามมาตรา11 (มาตรา13)
อาจใชสทธรองเรยนตอคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ
4. พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ. 2540 กำหนดใหมการจดตงคณะกรรมการ
ขอมลขาวสารของราชการและคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารเพอการบงคบใชกฎหมายท
มประสทธภาพและคมครองสทธของประชาชน โดยคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการมหนาทในการ
สอดสองดแลและใหคำแนะนำหรอคำปรกษาเกยวกบการดำเนนงานของเจาหนาทของรฐและหนวยงานของ
รฐในการปฏบตตามพระราชบญญตนเพอใหการบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพ และคณะกรรมการ
วนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารเปนองคกรททำหนาทในการพจารณาวนจฉยอทธรณตามกฎหมายขอมล
ขาวสารของราชการ
5. กฎหมายขอมลขาวสารของราชการกำหนดหนาทของหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐไว
หลายประการซงการไมปฏบตหนาทตามทกฎหมายกำหนดยอมกอใหเกดความรบผดทงทางวนยทางแพง
และทางอาญา
12-45
หลงเรยน1. สทธในการรบรขอมลขาวสารหรอสทธไดร(Righttoknow)เปนอำนาจในการรบรขอมลขาวสาร
ทกฎหมายใหแกบคคลเพอประโยชนอยางใดอยางหนงซงบคคลมงประสงคโดยสทธในการรบรขอมลขาวสาร
เปนสทธขนพนฐานของประชาชนในการมสวนรวมในการปกครองประเทศระบอบประชาธปไตยเพอประชาชน
จะไดใชสทธในการตรวจสอบและควบคมการทำงานของรฐเพอใหเกดความโปรงใสซงสทธไดรสมพนธกบ
การปกครองในระบอบประชาธปไตย3ประการคอ
(1)สนบสนนการมสวนรวมในทางการเมองของประชาชน
(2)ประชาชนสามารถตรวจสอบการปกครองของรฐเพอความโปรงใสในการปฏบตราชการ
(3)ประชาชนสามารถปกปองของตนไดโดยถกตองและเปนการปองกนการฉอราษฎรบงหลวง
เพราะการกลนแกลงหรอเออประโยชนแกคนบางคน
2. ขอมลขาวสารทอยภายใตบงคบพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540ตองเปน
ขอมลขาวสารทอยในความครอบครองหรอควบคมดแลของหนวยงานของรฐแตการพจารณาวาขอมลขาวสาร
ทอยในความครอบครองหรอควบคมดแลของหนวยงานของรฐเปนการพจารณาในแงรปแบบเทานน โดย
มไดพจารณาตอไปในแงเนอหาสาระของขอมลขาวสารดงนนหากขอมลขาวสารดงกลาวมเนอหาเปนขอมล
ขาวสารสวนบคคลหรอเปนความลบของทางราชการทำใหการเปดเผยขอมลดงกลาวอาจกระทบตอประโยชน
สาธารณะหรอประโยชนสวนบคคล
3. สทธในการรบรขอมลขาวสารเปนอำนาจในการรบรขอมลขาวสารทกฎหมายใหแกบคคลเพอ
ประโยชนอยางใดอยางหนงซงบคคลมงประสงคดงนนพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540
ซงตราขนโดยมความมงหมายใหประชาชนมโอกาสกวางขวางในการรบรขอมลขาวสารเกยวกบการดำเนนการ
ตางๆของรฐเพอรบรองสทธในการรบรขอมลขาวสารจงกำหนดหนาทใหหนวยงานของรฐและเจาหนาทของ
รฐมหนาทตองเปดเผยขอมลขาวสารของราชการตามหลก“เปดเผยเปนหลกปกปดเปนขอยกเวน”ซงการ
กำหนดขนตอนการเขาถงขอมลขาวสารของราชการจงไมมความซบซอนหรอยงยากในทางปฏบตอนจะเปน
อปสรรคในการเขาถงขอมลขาวสารของประชาชนยกเวนในกรณจำเปนเพอรกษาประโยชนสาธารณะและ
ความมนคงของรฐ
4. คณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการมหนาทในการสอดสองดแลและใหคำแนะนำหรอคำ
ปรกษาเกยวกบการดำเนนงานของเจาหนาทของรฐและหนวยงานของรฐในการปฏบตตามพระราชบญญต
น ซงคณะกรรมการขอมลขาวสารประกอบดวยกรรมการโดยตำแหนงทมความรความเชยวชาญเกยวกบ
ขอมลขาวสารในดานตางๆและผทรงคณวฒทงภาครฐและภาคเอกชนทำใหคำแนะนำหรอคำปรกษาของคณะ
กรรมการมาจากองคความรทหลากหลายยอมทำใหการบงคบใชกฎหมายวาดวยขอมลขาวสารของราชการม
ประสทธภาพมากยงขน
12-46
5. เพอเปนการสงเสรมและสนบสนนการปฏบตงานของเจาหนาทในการเปดเผยขอมลขาวสารของ
ราชการมาตรา20แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.2540จงกำหนดเกยวกบความรบผด
ของเจาหนาทของรฐกรณการเปดเผยขอมลขาวสารใดแมจะเขาขายตองมความรบผดตามกฎหมายใด ให
ถอวาเจาหนาทของรฐไมตองรบผดหากเปนการกระทำโดยสจรตในกรณดงตอไปน
(1)ขอมลขาวสารตามมาตรา 15 ถาเจาหนาทของรฐไดดำเนนการโดยถกตองตามระเบยบ
ตามมาตรา16
(2)ขอมลขาวสารตามมาตรา 15 ถาเจาหนาทของรฐในระดบตามทกำหนดในกฎกระทรวง
มคำสงใหเปดเผยเปนการทวไปหรอเฉพาะแกบคคลใดเพอประโยชนอนสำคญยงกวาทเกยวกบประโยชน
สาธารณะหรอชวตรางกายสขภาพหรอประโยชนอนของบคคลและคำสงนนไดกระทำโดยสมควรแกเหต
ในการนจะมการกำหนดขอจำกดหรอเงอนไขในการใชขอมลขาวสารนนตามความเหมาะสมกได