บทท 6กระบวนการขบเคลอนการแกไขปญหาการคามนษยในสงคมไทย
ในบทนเปนการนำาเสนอผลการสงเคราะหองคความรเกยวกบประเดนของกระบวนการขบเคลอนการแกไขปญหาการคามนษยในสงคมไทย ซงผวจยไดทำาการรวบรวม และสงเคราะหขอมลจากการศกษาเชงลกในพนท และการศกษาเชงปรมาณจากเหยอการคามนษยทงชาวไทยและชาวตางประเทศ โดยมประเดนหลกในการสงเคราะหองคความรทงสน 3 ประเดน คอ
1. กระบวนการในการขบเคลอนของภาคสวนตางๆ เพอปองกนและแกไขปญหาคามนษย2. ปญหาและขอจำากดในการทำางานเพอปองกนและแกไขปญหาการคามนษย3. แนวทางในการสรางและพฒนากลไกในการปองกนและแกไขปญหาการคามนษย
ปรากฏผลการสงเคราะหองคความร ดงน
6.1 กระบวนการในการขบเคลอนของภาคสวนตางๆ เพอปองกนและแกไขปญหา คามนษย
ผลการสงเคราะหองคความรในประเดนน เปนการนำาเสนอถงกระบวนการขบเคลอนการทำางานของภาคสวนตางๆในการทำางานเพอปองกนและแกไขปญหาการคามนษย โดยจะนำาเสนอใน 2 ประเดนยอย คอ (1) การขบเคลอนงานปองกนและแกไขปญหาการคามนษย โดยผลการศกษาในพนท สะทอนใหเหนวามกระบวนการทำางาน/กลไกใน 3 ระดบ คอ ระดบนานาชาต/ระหวางประเทศ โดยเฉพาะในพนทชายแดน หรอการแกไขปญหาการคามนษยในรปแบบการคาแรงงาน ระดบชาตและระดบภาค รวมถงระดบจงหวด (2) งานดานการชวยเหลอ เยยวยาเหยอการคามนษย ซงเปนผลการ
154
ศกษาทไดจากเหยอโดยการเกบรวบรวมขอมลโดยแบบสอบถาม ซงปรากฏขอคนพบดงน
6.1.1 การขบเคลอนงานปองกนและแกไขผลการศกษาในพนทสะทอนใหเหนวากระบวนการขบเคลอน
เพอการปองกนและแกไขปญหาการคามนษยในสงคมไทยนนเกดขนอยางหลากหลาย กลาวคอ มการสรางและพฒนากลไกในการทำางานนระดบตางๆ ซงสามารถจำาแนกไดดงน 1) กลไกระหวางประเทศ 2) กลไกระดบชาต 3) กลไกระดบจงหวด กลาวคอ
1) กระบวนการ/กลไกระหวางประเทศ กระบวนการ/กลไกในระดบนเปนผลพวงมาจากความตระหนก
ในปญหาการคามนษยรวมกนของรฐบาลประเทศตางๆ โดยเฉพาะประเทศทมชายแดนตดกน รวมถงความตระหนกขององคกรพฒนาเอกชนสากล/นานาชาต (International Non Government Organization) อาทเชน
การทำาการบนทกขอตกลงรวม (MOU) กบประเทศพมา มการบนทกขอตกลงรวม MOU กบประเทศพมา ในเรองของการดำานนการใหมการทำาเอกสารทถกตองแกแรงงานตางดาว/แรงงานอพยพเหลาน ในลกษณะทคลายคลงกบ Passport อนจะทำาใหแรงงานตางดาวสามารถทำางานในประเทศไทยไดนานราว 2 ป อยางไรกตามกระบวนการทำางานดงกลาวกมขอจำากดและปญหา กลาวคอ มแรงงานอพยพ/แรงงานตางดาวจำานวนมาก โดยเฉพาะชนกลมนอยของพมา อาท คนกะเหรยง คนไทใหญ ทไมมบตรหรอเอกสารทระบวาคนพมา สงผลใหรฐบาลพมาไมรบรองวาเปนประชากรของพมา ฉะนนเพอแกไขปญหาตรงจดน รฐบาลไทยโดยกรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน จงจดทำาโครงการพสจนสญชาตสำาหรบแรงงานตางดาวขน โครงการดงกลาวน เปนโครงการทจดขนเพอใหสอดรบกบการทำา MOU ดงกลาวของรฐบาลไทยและรฐบาลพมา
155
ความรวมมอในระดบภมภาค และระดบนานาชาต การหารอเพอพจารณาแนวทางรวมดำาเนนโครงการสงเสรมความมนคงใหกบสำานกงานประสานงานชายแดนในเอเชยตะวนออก (BLO) ซงเปนความรวมมอระหวางศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยแหงชาต สำานกงานยาเสพตดและอาชญากรรมแหงประชาชาต (UNODC) และโครงการความรวมมอสหประชาชาตวาดวยการตอตานการคามนษยในอนภมภาคลมแมนำาโขง (UNIAP) และโครงการสงเสรมความมนคงใหกบสำานกงานประสานงานชายแดนในเอเชยตะวนออก (BLO) มวตถประสงคหลกในการลงพนทคณะเจาหนาท ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยแหงชาต สำานกงานยาเสพตดและอาชญากรรมแหงประชาชาต (UNODC) และโครงการความรวมมอสหประชาชาตวาดวยการตอตานการคามนษยในอนภมภาคลมแมนำาโขง (UNIAP) คอ การประชมหารอกบหนวยงานทเกยวของเพอพจารณาแนวทางรวมดำาเนนโครงการสงเสรมความมนคงใหกบสำานกงานประสานงานชายแดนในเอเชยตะวนออก (BLO) ซงในประเทศไทยมการวางแผนจะจดทำาโครงการฯในพนท 3 อำาเภอ คอ 1) อำาเภอแมสาย จงหวดเชยงราย 2) อำาเภอแมสอด จงหวดตาก และ 3) อำาเภอสอง จงหวดระนอง
BLO เปนองคกรททำางานในลกษณะของการแสวงหาความรวมมอใน 6 ประเทศภมภาคลมนำาโขง ไดแก ประเทศจน พมา ลาว ไทย พมา และกมพชา เพอการตอตานยาเสพตด ในการทำางานในยคแรก BLO ขบเคลอนงานดานการปองกนแกไขปญหายาเสพตด ในยคตอมามการขยายขอบเขตการทำางานใหครอบคลมเรองของอาชญากรรมขามชาตอนๆรวมดวย โดยเฉพาะปญหาการคามนษย ฉะนนจงคดวาจะทำาอยางไรให BLO และ ศปคม.ชาต สามารถทำางานเชอมโยงประสานกน โดยไมตงตง BLO ในระดบจงหวดใหซำาซอนกบการทำางานของ ศปคม.จงหวด จงเกดเปนแนวความคดให ศปคม.จงหวดและ BLO สามารถประสานขอมลกนได โดยทาง
156
รฐบาลพมาไดเสนอใหมการนำารองในการทำาโครงการดงกลาวนในพนท 3 จด ดงกลาวมาขางตน
UNODC มการทำา MOU เมอ 8 ปทผานมา (ราวป พ.ศ. 2549) เปนการลงนามในเรองการปราบปรามปญหายาเสพตด โดยมการตงสำานกงานประสานงานชายแดนในเอเชยตะวนออก หรอ BLO ขน ซงมทงหมด 40 จดใน 6 ประเทศลมนำาโขง โดยทในประเทศไทย ณ ปจจบนมสำานกงานดงกลาวอย 17 จด หนาทหลกของ BLO คอ จะทำาอยางไรใหมตรประเทศทมชายแดนตดกนมการทำางานประสานความรวมมอซงกนและกนเปนไปอยางสะดวกมากยงขน ทงนทาง UNOCD มองวา BLO เปนกลไกสำาคญททำางานขบเคลอนจนสามารถแกไขปญหายาเสพตดไดดระดบหนง ฉะนนตอมา BLO มการขยายขอบเขตการทำางานใหครอบคลมเรองของอาชญากรรมขามชาตอนๆ โดยเฉพาะปญหาการคามนษย ซงในปจจบนทางประเทศพมาไดเสนอวา ทางพมาพรอมทจะใหการสนบสนนใหมการจดตง BLO ในพนทชายแดนระหวางไทยและพมา 3 จด คอ แมสาย-ทาขเหลก, แมสอด-เมยวด และเกาะสอง-ระนอง ซงรฐบาลพมามองวาเปน hot spot ทดลองทำาใน 3 พนทกอนเปนเบองแรก ซงผลจาการพดคยกบพนทงในระดบของอำาเภอและระดบจงหวดใน 3 จงหวด เพอเปนเกบรวบรวมขอมลเบองตนแลว กจะทำาการเปดการประชมเชงปฏบตการ (work shop) ระหวางหนวยงานใน 3 พนท/จงหวด ทงหนวยงานภาครฐ องคกรพฒนาเอกชน เพอสรปปญหาในแตละพนท และวางแผนการทำางานรวมกนตอไป
2) กระบวนการ/กลไกระดบชาตและระดบภาคกระบวนการ/กลไกในระดบน เปนการทำางานหลกทใหแนวทาง
ในการขบเคลอนในระดบจงหวดหรอในระดบพนทตอไป โดยทกระบวนการ/กลไกระดบชาตทคนพบในการศกษาครงน ไดแก
ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยชาต (ศป.คม.ชาต) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของ
157
มนษย ไดจดตงศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยแหงชาต (ศปคม.แหงชาต) โดยไมไดจดตงเปนหนวยงานพเศษขนใหม แตใชกลไกของหนวยงานตาง ๆ ทมอยแลว และใหหนวยงานทเกยวของแตงตงผประสานงานประจำาแตละหนวยงาน โดยไมตองมาปฏบตงาน ณ กระทรวงฯ ทงน ไดกำาหนดรปแบบไวดงน คณะกรรมการศนยปฏบตการดานการคามนษยระดบชาต ทำาหนาทกำาหนดนโยบาย ยทธศาสตร อำานวยการ สงการ และประสานงานในระดบตาง ๆ รวมทงกำากบดแล ตดตามการดำาเนนงาน ประกอบดวย ปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (ประธานกรรมการ) ผทรงคณวฒ และผแทนจากหนวยงานภาครฐ องคกรเอกชน และองคการระหวางประเทศทเกยวของ โดยมสำานกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนเจาภาพหลก
บนทกขอตกลง เรอง แนวทางการปฏบตรวมกนระหวาง“หนวยงานทเกยวของในการดำาเนนการกรณเดกและหญงซงตกเปนเหยอของการคามนษยในพนท 17 จงหวดภาคเหนอ” พ.ศ.2550 หรอ “MOU ภาคเหนอ การจดทำาบนทกขอตกลงวา”ดวยแนวทางการปฏบตรวมกนในการปองกน ปราบปราม และแกไขปญหาการคามนษย ของหนวยงานทเกยวของในพนท 17 จงหวดภาคเหนอ พ.ศ.2550 กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย โดยสำานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส คนพการ และผสงอาย รวมกบองคกรยนเซฟ (ประเทศไทย) และองคการแพลน ประเทศไทย ดำาเนนโครงการจดทำาบนทกขอตกลง 9 จงหวดภาคเหนอ ขยายใหครอบคลม 17 จงหวดภาคเหนอ เพอชวยเหลอคมครองเหยอการคามนษยไดอยางมประสทธภาพ โดยมการดำาเนนงานดงนคอ (1) แตงตงคณะทำางานจงหวด 2 คน คอ ผกำากบการดานตรวจคนเขาเมองตาก และ พฒนา
158
สงคมและความมนคงของมนษยจงหวดตาก รวมพจารณาจดทำาบนทกขอตกลง 17 จงหวดภาคเหนอ จำานวน 4 ครง ทจงหวดเชยงใหม และ (2) มพธลงนามในบนทกขอตกลง วาดวยแนวทางการปฏบตรวมกนในการปองกน ปราบปราม และแกไขปยหาการคามนษยของหนวยงานทเกยวของในพนท 17 จงหวดภาคเหนอ พ.ศ.2550 เมอวนท 8 พฤษภาคม 2550
3) กระบวนการ/กลไกระดบจงหวด ดงกลาวมาขางตนวา กระบวนการ/กลไกระดบชาตและระดบ
ภาคเปนสงทใหแนวทางในการขบเคลอนงานในระดบพนท สำาหรบในการศกษาครงนพบวา กระบวนการ/กลไกในพนททสำาคญม 2 ลกษณะ คอ (1) กระบวนการขบเคลอนของ “ศนยปฏบตการปองกนและปราบปรามการคามนษยจงหวด ” (ศป.คม.จงหวด) และทมสหวชาชพ อาทเชน ในพนทจงหวดตาก พนทจงหวดพะเยา พนทจงหวดเชยงราย และจงหวดสมทรสาคร รวมถง (2) กระบวนการขบเคลอนงานของหนวยงาน/องคกรตางๆทมการทำางานเกยวของกบการปองกน แกไขปญหาการคามนษย เปนตนวา
พนทจงหวดเชยงราย : กระบวนการทำางานในพนท มทมสหวชาทประกอบไปดวยทงภาครฐ เอกชน องคกรพฒนาเอกชน มาทำางานรวมกนในพนท โดยใชกระบวนการทงในดานการชวยเหลอการสงตอ และการเยยวยา นอกจากนยงมองคกรบางกลม ทำางานในลกษณะของเชงปองกน สามารถสรป ประเภทองคกร และลกษณะงานททำาในกระบวนการการทำางานดานการคามนษยดงน
- องคกรททำางานในลกษณะปองกน ปราบปราม ประกอบไปดวยเจาหนาทตำารวจ ดานตรวจคนเขาเมอง และทหาร
- องคกรททำาในลกษณะการปองกน กศน.แมสาย มลนธพฒนาชมชนในเขตภเขา แพลน บานนานา
- องคกรททำางานดานพฒนาศกยภาพของงกลมเปาหมาย ไดแกองคกรเอมพาวเวอร
159
- องคกรทใหการปองกน ชวยเหลอ และเยยวยา ไดแกศนยลกหญง มลนธศภนมต มลนธเรอนรมเยน
พนทจงหวดพะเยา : จากการทจงหวดพะเยาไดประสบปญหาจากการเกดขนของการคามนษยในรปแบบของการคาประเวณเปนจำานวนมาก และมผลรวมถงการเกดสภาวะ ความรนแรงในปญหาเรองของการตกเขยวตามมา ดงนนจงหวดพะเยาจงไดเลงเหนถงปญหา และพยายามทจะหาแนวทางในการปองกนและแกไขปญหาอยางจรงจง เพอใหเกดกระบวนการในการขบเคลอนในพนท เพอปองกนและแกไขปญหาการคามนษยในจงหวดพะเยาขนมา
ดงนนจะเหนไดวาชวงเวลา 20 ปทผานมา จงหวดพะเยาไดพยายามรวมมอกบหลายภาคสวน ในการสงเสรมอาชพ รายไดในทองถน การสงเสรมการศกษาอยางตอเนอง การรณรงคปรบทศนคต คานยม และการบงคบใชกฎหมายอยางจรงจงในการแกไขสถานการณปญหาของการคามนษย โดยเฉพาะการคาเดก และผหญงในจงหวดพะเยา และไดมการจดแบงสถานะของกลมเปาหมายอยางชดเจนเปน 3 กลมดวยกน คอ กลมเสยง ผตกเปนเหยอ และกลมผคา เพอใหงายตอการปฏบตการ และเขาถงกลมเปาหมายอยางทงถง นอกจากนจงหวดพะเยากยงไดมการจดตงศนยปฏบตการการปองกนและปราบปรามการคามนษยในระดบจงหวดขน ซงครอบคลม 9 อำาเภอในจงหวดพะเยา ทงนกเพอทจะทำาใหเกดกลไกความรวมมอของทกภาคสวน และเกดการผลกดนใหเกดเปนทมงานแบบสหวชาชพขนมา โดยมบคลกรในระดบอำาเภอ ตำารวจ แพทย พยาบาล นกสงคมสงเคราะห นกจตวทยา คร เจาหนาทอนามยเปนกลไกในการชวยเหลอ และคมครองความเสยง และผตกเปนเหยอ
นอกจากนภายใตนโยบายของรฐ โดยมกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยคอยกำากบอยนน กไดมการกำาหนดยทธศาสตรการพฒนาจงหวดทสำาคญแกจงหวดพะเยาขนใน ป 2547 เพอใหเกดมการขบเคลอนอยางตอเนองภายใตกลยทธหลก
160
ในการปองกนและปราบปรามการคามนษย โดยสามารถแบงหลกใหญออกไดดงน คอ การพฒนากลไกความรวมมอของศนยปฏบตการการปองกนและปราบปรามการคามนษยในระดบจงหวดและอำาเภอ การสรางความตระหนกรในการปองกนและรณรงคประชาสมพนธ การชวยเหลอและบำาบดเยยวยาเหยอคนสงคม และการปราบปรามและบงคบใชกฎหมาย ดงนนยทธศาสตรเหลานถอเปนสงทสำาคญทจะชวยทำาใหจงหวดพะเยาสามารถทจะแกไขปญหาการคามนษย ทถอเปนปญหาทมการสงสมมาเปนระยะเวลานานใหลด และเบาบางลงผานการรวมถอของภาคสวนตางๆในการแกไขปญหาการคามนษย
พนทจงหวดตาก : การดำาเนนงานของหนวยงาน/องคกรทขบเคลอนงานปองกนและแกไขปญหาการคามนษยโดยตรงในพนท ประกอบดวย หนวยงานทงภาครฐและเอกชน อาทเชน (1) มลนธศภนมตแหงประเทศไทย ศนยประสานงานเขตแมสอด ทำางานครบกระบวนการทงในเชงการปองกน การชวยเหลอ และการประสานความรวมมอกบหนวยงานตางๆทเกยวของเพอเยยวยาเหยอการคามนษย (2) องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) ของคนพมา ในพนทอำาเภอแมสอดมองคกรเหลานอยราว 3-4 องคกร กระบวนการทำางานหลกมลกษณะเปนการทำางานทยดชมชนเปนฐานในการทำางาน หรอ Community Base Organization อาท อากาเป คลนกกฏหมายแรงงาน ททำางานชวยเหลอแรงงานตางดาว/แรงงานอพยพในดานคดแรงงาน ทงนองคกรเหลานถกขนบญชดำา (black list) โดยรฐบาลพมา (3) ศนยพงได (OSCC) ซงมททำาการอยทโรงพยาบาล ศนยดงกลาวทำาหนาทหลกในเรองของการชวยเหลอแกผหญงและเดกทถกทำาราย ศนยดงกลาวเปนหนงในกลไกการทำางานทเกดจากการทำาบนทกขอตกลง (MOU) รวมกนของหนวยงานททำางานเกยวกบการปองกนและแกไขปญหาการคามนษย 17
161
จงหวดภาคเหนอ (4) หนวยงานภาครฐ ไดแก บานพกเดกและครอบครว ตำารวจตรวจคนเขาเมอง ฯลฯ
พนทจงหวดสมทรสาคร : มการดำาเนนงานดานการคมครองแรงงานเดก โดยทางสวสดการคมครองแรงงานจงหวดสมทรสาคร รวมกบภาคทเกยวของ และ เครอขายสงเสรมคณภาพชวตแรงงาน ดวยการสนบสนนงานวชาการจาก ศนยวจยการยายถน สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย ในการประชมปฏบต และนำาเสนอ การใชแรงงานเดกภาคประมง ตอเนองประมง เกษตรกรรม และคนรบใชในบาน จงหวดสมทรสาคร เพอหาแนวทางการทำางานตอเนองในประเดนการคมครองแรงงานเดก โดยมขอเสนอทนาสนใจคอ 1) การปองกนไมใหเดกเขาสระบบการทำางานในรปแบบทไมเหมาะสม อาท การจดระบบการตรวจสอบ และตดตามการจางแรงงานในกจการประมง และตอเนองจากประมง การแกไขปญหา การจดบรการทางสงคม การจดการศกษาแกเดกตางชาต 2) การคมครองแรงงานเดก อาท การสรางกลไกเชงระบบการชวยเหลอ และคมครองเดก การเสรมสรางใหผประกอบการเขาใจและไมละเมดสทธแรงงานเดก การสรางเครอขายใหความชวยเหลอคมครองผทถกละเมดสทธ เปนตน 3) การมสวนรวมกบผประกอบการเพอสามารถแทรกแซงใหแรงงานเดกไดรบบรการทางสงคม การพฒนาทกษะชวตแรงงาน การสนบสนนการจดการศกษาในรปแบบทเหมาะสมแกแรงงานเดก การพฒนาฝมอ ทกษะอาชพ ทเหมาะสมแกเดกตามวย 4) การพฒนาความรวมมอและเครอขายระหวางหนวยงานทเกยวของ เปนความพยายามทจะจดใหมการจดระบบฐานขอมลทใชสำาหรบปฏบตการ การปรกษาหารอในประเดนตางๆ ทเกยวของกบการพฒนาระบบการบรหารคมครองแรงงานขามชาต และครอบครว ในจงหวดสมทรสาคร
162
จากกระบวนการ/กลไกขบเคลอนงานปองกนและแกไขปญหาการคามนษยในระดบตางๆทคนพบจากการศกษา สะทอนใหเหนวาในสงคมไทย มไดนงดดายกบปญหาการคามนษยทเกดขน ในทางตรงกนขาม กลบมความพยายามในการสรางกลไกขบเคลอนการทำางานทหลากหลาย อยางไรกตามเนองดวยปญหาการคามนษยมการเปลยนแปลงไปอยางเปนพลวตร ฉะนนกระบวนการ/กลไกดงกลาวอาจจะยงไมเพยงพอ และเหมาะสมตอการเปลยนแปลงไปของปญหา ฉะนนจงจำาเปนอยางยงทตองมการใหความสำาคญกบการปรบเปลยนกระบวนการทำางาน/กลไกตางๆใหสอดคลอง เทาทนกบสถานการณปญหาทเปลยนแปลงไป
6.1.2 การชวยเหลอ เยยวยาทเหยอการคามนษยไดรบเปนการนำาเสนอขอมลเกยวกบการชวยเหลอ เยยวยาทเหยอ
การคามนษยไดรบ รวมทงการนำาเสนอทศนะของเหยอการคามนษยตอการชวยเหลอ เยยวยาทตนไดรบ ซงไดจากการเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ เพอใหเปนขอมลอกแงมมหนงทจะทำาใหการวเคราะหถงกระบวนการขบเคลอนการแกไขปญหาการคามนษยไดชดเจน ลมลกขน กลาวคอ
1) หนวยงานทใหชวยเหลอเยยวยา เหยอการคามนษยชาวไทย : พบวา สวนใหญรอยละ 90.9
หนวยงานทใหความชวยเหลอเยยวยา คอ หนวยงานของรฐบาลไทย และเพยงรอยละ 10.1 เปนองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) ทงในและตางประเทศ (ตารางท 5.1) โดยมรายละเอยดดงน
- หนวยงานของรฐบาลไทย ไดแก สถานคมครองและพฒนาอาชพภาคใต จงหวดสราษฎธาน บานพกเดกและครอบครว จงหวดสงขลา สถานคมครองและพฒนาอาชพภาคใต จงหวดสราษฎธาน รพ.ไพศาล บานพกเดก จ.นครสวรรค สถานคมครองและพฒนาอาชพบานเกรดตระการ สถานทตไทย สถานคมครองและพฒนาอาชพบานเกรดตระการ พมจ.จนทบร สถานสงเคราะหเดก
163
ชายบานเชยงใหม ศนยปองกนและปราบปรามการคามนษย จงหวดเชยงใหม ตำารวจภธรจงหวดเชยงใหม เปนตน
- องคกรพฒนาเอกชน (NGOs) ทงในและตางประเทศ ไดแก TRAFCORD FACE มลนธผหญง เปนตน
เหยอการคามนษยชาวตางประเทศ : สวนใหญรอยละ 68.6 หนวยงานทใหการชวยเหลอคอ หนวยงานของรฐบาลไทย รองลงมารอยละ 28.6 เปนองคกรพฒนาเอกชน (NGOs ทงในและ ตางประเทศ) และเพยง รอยละ 0.3 เปนหนวยงานของรฐบาลตางประเทศ (ตารางท 6.1) โดยมรายละเอยดดงน
- หนวยงานของรฐบาลไทย ไดแก กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กรมพฒนาสงคมและสวสดการ บานพกเดกและครอบครวนครศรธรรมราช สถานคมครองและพฒนาอาชพภาคใต สำานกงานพฒนาสงคมและสวสดการจงหวดระนอง สำานกงานพฒนาสงคมจงหวดเชยงราย สำานกงานพฒนาสงคมจงหวดนราธวาส บานพกเดกและครอบครวจงหวดเชยงราย บานสองแคว บานพกเดกจงหวดสงขลา บานเกรดตระการ บานพกเดกครอบครวจงหวดตาก สถานสงเคราะหเดกชายบานเชยงใหม จงหวดเชยงใหม บานศรสราษฎร สำานกงานตรวจคนเขาเมอง ปดส. สำานกงานตรวจคนเขาเมอง โรงพยาบาลศรราช โรงพยาบาลตากสน กรมแรงงาน บานพกเดกชลบร กกสด. บานพกเดก แรงงาน จงหวดนนทบร - องคกรพฒนาเอกชน (NGOs ทงในและตางประเทศ) ไดแก ศนยลกหญง มลนธศภนมตอำาเภอแมสาย จงหวดตาก องคกรพทกษสตร ศนยเมอรซ TRAFCORD จงหวดเชยงใหม FACE WORD VISION AFISIP CPCR
ตารางท 6.1 จำานวน รอยละ ของกลมตวอยางชาวไทยจำาแนกตามหนวยงานทใหชวยเหลอเยยวยา
164
หนวยงานทใหชวยเหลอเยยวยา เหยอการคามนษยชาวไทย
เหยอการคามนษยชาวตาง
ประเทศ- หนวยงานของรฐบาลไทย - องคกรพฒนาเอกชน (NGOS)
ทงในและตางประเทศ - หลบหนออกมากอน / พลเมองด
ชวยเหลอ- หนวยงานของรฐบาลตาง
ประเทศ
90.99.1
--
68.828.6
2.30.3
ตอบไดมากกวา 1 ขอ
2) การไดรบการชวยเหลอ เยยวยาและความตรงตอความตองการ
เหยอการคามนษยชาวไทย : ผลการศกษาในประเดนดงกลาวน กลมตวอยางซงเปนเหยอการคามนษยชาวไทยไดใหขอมลวา ไดรบการชวยเหลอ เยยวยาทหลากหลายรปแบบ ไดแก (ตารางท 6.2)
- การดำาเนนคดกบนายจาง / ผคามนษย จากการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญ รอยละ 96.9 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการดำาเนนคดกบนายจาง / คามนษย และเพยงรอยละ 3.0 ไมไดรบการชวยเหลอเยยวยา ซงกลมตวอยางชาวไทยทงหมดรอยละ 100.0 ไดรบบรการตรงตอความตองการ
-ความชวยเหลอในเรองอาหาร เครองนงหมจากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวไทยสวนใหญ รอยละ 93.9 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในเรองอาหาร เครองนงหม และเพยงรอยละ 6.1 ไมไดรบการชวยเหลอเยยวยา ซงกลมตวอยางชาวไทยทงหมดรอยละ 100.0 ไดรบบรการตรงตอความตองการ
165
-การบำาบดฟ นฟสภาพรางกาย จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวไทยสวนใหญ รอย 100.0 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาการบำาบดฟ นฟสภาพรางกาย ซงกลมตวอยางชาวไทยทงหมดรอยละ 100.0 ไดรบบรการตรงตอความตองการ
-การบำาบดฟ นฟสภาพจตใจ จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวไทยสวนใหญ รอยละ 100.0 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการบำาบดฟ นฟสภาพจตใจ ซงกลมตวอยางชาวไทยทงหมด รอยละ 100.0 ไดรบบรการตรงตอความตองการ
-การดแลสขภาพอนามย และการปองกน จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวไทยสวนใหญ รอยละ 100.0 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการดแลสขภาพอนามยและการปองกน ซงกลมตวอยางชาวไทยทงหมด รอยละ 100.0 ไดรบบรการตรงตอความตองการ
- การสงตวไปสถานสงเคราะหหรอสถานพกฟ นอนเปนสถานทมความปลอดภย จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวไทยสวนใหญ รอยละ 100.0 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาใน การสงตวไปสถานสงเคราะหหรอสถานพกฟ นอนเปนสถานทมความปลอดภย ซงกลมตวอยางชาวไทย รอยละ 97.0 ไดรบบรการตรงตอความตองการ และรอยละ 3.0 ไดรบบรการไมตรงตอความตองการ
- การฝกอาชพ จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวไทยสวนใหญ รอยละ 90.9 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการฝกอาชพ และเพยงรอยละ 9.1 ไมไดรบการชวยเหลอเยยวยา ซงกลมตวอยางชาวไทยทงหมด รอยละ 100.0 ไดรบบรการตรงตอความตองการ
166
ตารางท 6.2 จำานวน รอยละ ของเหยอการคามนษยชาวไทย จำาแนกตามการไดรบการชวยเหลอเยยวยาและการตรงตอความตองการ
การชวยเหลอเยยวยาการรบบรการ ตรงกบความ
ตองการไดรบ ไมไดรบ ตรงกบ
ความตองการ
ไมตรงกบความตองการ
1. การดำาเนนคดกบนายจาง / ผคามนษย
96.9(32)
3.0(1)
100.0(33)
-
2. ความชวยเหลอในเรองอาหาร เครองนงหม
93.9(31)
6.1(2)
100.0(33)
-
3. การบำาบดฟ นฟสภาพรางกาย 100.0(33)
- 100.0(33)
-
4. การบำาบดฟ นฟสภาพจตใจ 100.0(33)
- 100.0(33)
-
5. การดแลสขภาพอนามย และการปองกน
100.0(33)
- 100.0(33)
-
6. การสงตวไปสถานสงเคราะหหรอสถานพกฟ นอนเปนสถานทมความปลอดภย
100.0(33)
- 97.0(32)
3.0(1)
7. การฝกอาชพ 90.9(30)
9.1(3)
100.0(33)
-
เหยอการคามนษยชาวตางประเทศ : ผลการศกษาพบวากลมตวอยางซงเปนเหยอการคามนษยชาวตางประเทศกรบการชวยเหลอเยยวยาทหลากหลายคลายคลงกบเหยอการคามนษยชาวไทย กลาวคอ (ตารางท 6.3)
167
- การดำาเนนคดกบนายจาง / ผคามนษย จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญ รอยละ 95.2 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการดำาเนนคดกบนายจาง / คามนษย และเพยงรอยละ 4.8 ไมไดรบการชวยเหลอเยยวยา ซงกลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญรอยละ 85.5 ไดรบบรการตรงตอความตองการ และเพยงรอยละ 14.5 ไดรบบรการไมตรงตอความตองการ
-ความชวยเหลอในเรองอาหาร เครองนงหมจากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญ รอยละ 100.0 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในเรองอาหาร เครองนงหม ซงกลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญรอยละ 99.5 ไดรบบรการตรงตอความตองการ และเพยงรอยละ 0.5 ไดรบบรการไมตรงตอความตองการ
-การบำาบดฟ นฟสภาพรางกาย จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวตางประเทศทงหมดรอยละ 100.0 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาการบำาบดฟ นฟสภาพรางกาย ซงกลมตวอยางชาวตางประเทศทงหมดรอยละ 100.0 ไดรบบรการตรงตอความตองการ
-การบำาบดฟ นฟสภาพจตใจ จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวตางประเทศทงหมด รอยละ 100.0 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการบำาบดฟ นฟสภาพจตใจ ซงกลมตวอยางชาวตางประเทศทงหมดรอยละ 100.0 ไดรบบรการตรงตอความตองการ
-การดแลสขภาพอนามย และการปองกนโรคตดตอ จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญ รอยละ 99.5 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการดแลสขภาพอนามยและการปองกนโรคตดตอ และเพยงรอยละ 0.5 ไมไดรบการชวยเหลอเยยวยา ซงกลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญรอยละ 99.5 ไดรบบรการตรงตอความตองการ และเพยงรอยละ 0.5 ไดรบบรการไมตรงตอความตองการ
168
-การพสจนสญนสญชาต จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญ รอยละ 93.2 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการการพสจนสญชาต และเพยงรอยละ 6.8 ไมไดรบการชวยเหลอเยยวยา ซงกลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญ รอยละ 96.6 ไดรบบรการตรงตอความตองการ และเพยงรอยละ 3.4 ไดรบบรการไมตรงตอความตองการ
- การสงตวไปสถานสงเคราะหหรอสถานพกฟ นอนเปนสถานทมความปลอดภย จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวตางประเทศทงหมด รอยละ 100.0 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการสงตวไปสถานสงเคราะหหรอสถานพกฟ นอนเปนสถานทมความปลอดภย ซงกลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญรอยละ 93.2 ไดรบบรการตรงตอความตองการ และเพยงรอยละ 6.8 ไดรบบรการไมตรงตอความตองการ
- การฝกอาชพ จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญ รอยละ 99.0 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาในการฝกอาชพ และเพยงรอยละ 1.0 ไมไดรบการชวยเหลอเยยวยา ซงกลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญ รอยละ 99.5 ไดรบบรการตรงตอความตองการ และเพยงรอยละ 0.5 ไดรบบรการไมตรงตอความตองการ
- การสงตวกลบภมลำาเนา / ประเทศ จากการศกษาพบวา กลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญ รอยละ 99.5 ไดรบการชวยเหลอเยยวยาใน การสงตวกลบภมลำาเนา / ประเทศ และเพยงรอยละ 0.5 ไมไดรบการชวยเหลอเยยวยา ซงกลมตวอยางชาวตางประเทศสวนใหญ รอยละ 98.1 และเพยงรอยละ 1.4 ไดรบบรการไมตรงตอความตองการ
169
ตารางท 6.3 จำานวน รอยละ ของเหยอการคามนษยชาวตางประเทศจำาแนกตามการไดรบการชวยเหลอเยยวยาและการตรงตอความตองการ
การชวยเหลอเยยวยาการรบบรการ ตรงกบความ
ตองการไดรบ ไมไดรบ ตรงกบ
ความตองการ
ไมตรงกบความ
ตองการ1. การดำาเนนคดกบนายจาง / ผคามนษย
95.2(197)
4.8(10)
85.5(177 )
14.5(30)
2. ความชวยเหลอในเรองอาหาร เครองนงหม
100.0(207)
- 99.5(206)
0.5(10)
3. การบำาบดฟ นฟสภาพรางกาย 100.0(207)
- 100.0(207)
-
4. การบำาบดฟ นฟสภาพจตใจ 100.0(207)
- 100.0(207)
-
5. การดแลสขภาพอนามย และการปองกนโรคตดตอ
99.5(206 )
0.5(1)
99.5(206)
0.5(1)
6. การพสจนสญชาต 93.2(193)
6.8(14)
96.6(200)
3.4(7)
7. การสงตวไปสถานสงเคราะหหรอสถานพกฟ นอนเปนสถานทมความปลอดภย
100.0(207)
- 93.2(193)
6.8(14)
8. การฝกอาชพ 99.0(205)
1.0(2)
99.5(206)
0.5(1)
9. การสงตวกลบภมลำาเนา / ประเทศ
99.5(206)
0.5(1)
98.1(203)
1.4(3)
170
3) ความตองการการชวยเหลอ เยยวยา เหยอการคามนษยชาวไทย : จากการศกษาพบวา กลม
ตวอยาง รอยละ 31.7 ตองการใหดำาเนนคดกบนายจาง / ผคามนษย รองลงมารอยละ 30.3 ตองการใหมการฝกอาชพ และเพยงรอยละ 3.8 ตองการใหรกษาพยาบาลซงเทากบอน ๆ (การสงกลบภมลำาเนา ใหมบตรประจำาตว) (ตารางท 6.4)
ตารางท 6.4 จำานวน รอยละ ของกลมตวอยางชาวไทยจำาแนกตามความตองการการชวยเหลอเยยวยา
ความตองการการการชวยเหลอเยยวยา
รอยละ
- การดำาเนนคดกบนายจาง / ผคามนษย
- การฝกอาชพ- การหางานทมนคงใหทำา - การสนบสนนงบประมาณเพอ
เปนทนในการประกอบอาชพ- การรกษาพยาบาล- อนๆ (สงกลบภมลำาเนา ใหม
บตรประจำาตว)
31.730.317.712.7
3.83.8
ตอบไดมากกวา 1 ขอ
เหยอการคามนษยชาวตางประเทศ : จากการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญรอยละ 30.6 ตองการใหสงกลบประเทศ รองลงมารอยละ 16.7 ตองการใหดำาเนนคดกบนายจาง / ผคามนษย และเพยงรอยละ 8.1 ตองการการรกษาพยาบาล (ตารางท 6.5)
ตารางท 6.5 จำานวน รอยละ ของกลมตวอยางชาวไทยจำาแนกตามความตองการการชวยเหลอเยยวยา
171
ความตองการการชวยเหลอเยยวยา รอยละ- การสงกลบประเทศ- การดำาเนนคดกบนายจาง / ผคามนษย - การสนบสนนงบประมาณเพอเปนทนในการ
ประกอบอาชพ- การฝกอาชพ- การหางานทมนคงใหทำา- การรกษาพยาบาล
30.616.716.515.312.88.1
ตอบไดมากกวา 1 ขอ จากประเดนเกยวกบการชวยเหลอ เยยวยาทเหยอการคามนษย
ไดรบนน พบวา หนวยงานของรฐไทย ตลอดจนองคกรพฒนาเอกชนอนๆ ตางใหความสำาคญแกการใหการชวยเหลอ เยยวยาเหยอการคามนษยอยางรอบดาน ทงการใหความชวยเหลอในระยะแรก เชน การจดหาสถานทพกพง การใหการรกษาพยาบาล การดแลสขภาพอนามย และการปองกนโรคตดตอ การบำาบดฟ นฟสภาพรางกาย ความชวยเหลอในเรองอาหาร เครองนงหม รวมไปถงการชวยเลอในระยะยาว เชน การบำาบดฟ นฟสภาพจตใจ การฝกฝนอาชพ และการสงกลบสครอบครว
6.2 ปญหาและขอจำากดในการทำางานเพอปองกนและแกไขปญหาการคามนษย
ผลการศกษาในพนทสะทอนใหเหนวา ปญหาการคามนษยนน มกประสบกบความยากลำาบากในการทจะเขาไปแกไขปญหา ทงนเพราะปญหาดงกลาวเปนปญหาทมความเชอมโยง เกยวพนกบเงอนไขปจจยอนๆอยางซบซอน เปนตนวา มความเกยวโยงกบผลประโยชนจากกระบวนการคามนษยทมากมายมหาศาล พรอมทงยงมความคลมเครอในการตความ เปนตนวา ผทตดสนใจเขาสกระบวนการคามนษย เชน เดกสาวในจงหวดพะเยา ซงมองวาการขายรการทางเพศของตนเปนหนทางหนงในการสรางความกนดอยด
172
ใหครอบครว อนเปนหนาทของลกสาวทด พงกระทำาเพอตอบแทนพระคณบพการ หรอในกลมแรงงานขามชาต ซงมองวาการหลบหนเขาประเทศไทย เพอไปแสวงหางานทสรางรายไดทดกวาประเทศของตนเปนสงทตนเองในฐานะมนษยพงกระทำาได แมวาในบางครงจะถกเอารดเอาเปรยบกนาจะยอม หรอกรณแรงงานเดกทตองออกมาทำางานชวยพอแมหาเลยงครอบครว กมองวาเปนหนาททตนเองพงจะกระทำา เพอชวยพอแม รวมทงความลกลนของนโยบายในการบรหารประเทศ เชน การสงเสรมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ จงใหความสำาคญกบการใชแรงงานราคาถก แตหากแรงงานเขามามากจนเกดไป นโยบายทางดานความมนคงกจะกระทบ
ประเดน/ขอถกเถยงทเกดจากการมองตางมมมอง สงผลทำาใหปญหาการคามนษยเกดและพฒนาขนอยางรวดเรวทามกลางความคลมเครอ ยากจะตดสนไดอยางชชดวาเราควรจะดำาเนนการเชนไรจงจะดทสด ตราบเทาทสถานการณปญหาการคามนษยยงคลมเครอ ไมชดเจน การรบมอกบปญหาทภาคสวนตางๆพอทจะทำาไดคอ การขบเคลอนงานดานการปองกนปญหา และการตงรบปญหา ซงปรากฏออกมาในลกษณะของการชวยเหลอ เยยวยาเหยอการคามนษยตางๆ ฉะนนในกระบวนการขบเคลอนงานการทำางานเพอปองกนและแกไขปญหาการคามนษยของหนวยงาน/องคกรตางๆจงเตมไปดวยขอจำากด ทงนจากการสงเคราะหปญหาและขอจำากดดงกลาวตามทแตละพนทเสนอ สามารถสรปไดดงน
1) ปญหาการไมเขาใจนยามการคามนษย เปนความไมเขาใจในขอบเขตความหมายของการคามนษย ซงเปนเหตสำาคญใหหนวยงานตางๆ ไมสามารถดำาเนนงานกบกระบวนการคามนษยไดเตมท เชน ไมทราบวาพฤตกรรมทกระทำาผดนเขาขายการคามนษยหรอไม หรอแมแตกระบวนการดำาเนนการตอเหยอ จากการศกษาครงนทำาใหทราบวา หลายหนวยงานทเกยวของกบการดำาเนนงานดานการปองกนและแกไขปญหาการคามนษย ยงสบสนวานยามวาการคา
173
มนษยคออะไร ซงเตมไปดวยความคลมเครอ ปญหาดงกลาวนอาจจะมาจากการประชาสมพนธใหหนวยงานดงกลาวมนอย หรอชองทางในการประชาสมพนธ หรอเวทในการประชาสมพนธทำาความเขาใจมนอย นอกจากนปญหานยงมความซบซอนมากขน เพราะมลกษณะของการมเครอขายขามชาต กลายเปนปญหาอาชญากรรมขามชาต ซงกระบวนการของกฎหมายอาญายงไปไมถง ผทกระทำาผดมไดจำากดเฉพาะคนไทยเทานน และหากใชนยาม การคามนษย หากใชนยาม“ ”ตามบนทกขอตกลง (MOU) ภาคเหนอแลว ทำาใหเอาผดผทอยในกระบวนการไดนอย อาทเชนไมสามารถเอาผดผรวมในกระบวนการนำาพาแรงงานตางดาวไดเพราะถอวา กระบวนการนำาพาแรงงานตางดาวมใชการคามนษย
2) ปญหาเกยวกบขอกฎหมาย กฎหมายทใชในการปราบปรามการคามนษยปจจบนเปนกฎหมายทนำามาบงคบใชกบพฤตการทเขาขายกระทำาผดกฎหมายซงมกฎหมายทใชอยในปจจบน 4 ฉบบ แตยงไมมกฎหมายเฉพาะการเอาผดการคามนษย หนวยงานทเกยวของกบการปองกนและแกไขการคามนษยสวนใหญใหความเหนวาบทลงโทษของกฎหมาย 4 ฉบบดงกลาว ยงไมรนแรงในการเอาผดผทอยในกระบวนการ ทำาใหการทำางานของเจาหนาทตำารวจคอนขางมปญหา อนเนองมาจากในการปราบปราบและแกไขปญหาการคามนษยยงไมมกฎหมายทรองรบและบงคบใชในเรองดงกลาวอยางชดเจน ในการทำางานไดพยายามหาหลกการในการตความวาการกระทำาใดเปนการคามนษยหรอไมนน กจะยดประเดนทวา การ“ใชกำาลงบงคบ ใหทำางาน หรอการคาประเวณ หรอการทำากจกรรม”ตางๆ ถอเปนการคามนษย นอกจากน ปญหาของการไมมกฎหมายทชดเจนรองรบในการแกไขปญหาน ถอวาเปนปญหาสำาคญในการทำางาน โดยเฉพาะการลงโทษผกระทำาผด ในปจจบนในการทำางานของอยการและศาลในเรองของการบงคบใชกฎหมายกตองพยายามเอา พรบ.ทเกยวของมาเปรยบเทยบปรบ เชน พระราชบญญตปองกน
174
และปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 2539 พระราชบญญตมาตรการในการปองกนและปราบปรามการคาหญงและเดก พ.ศ. 2540 ซงมบทลงโทษออน ดงนนความเหนของผทเกยวของกบการใชกฎหมาย กลาววา ตองมการใหคำานยามการคามนษยทชดเจน “เปนรปธรรม สอดคลองกบความเปนจรง ตองมบทลงโทษทหนก อยาเขยนกวางๆและกำาหนดโทษเบา เพราะจะทำาใหไมเกดผลในทางปฏบต ”
ในปจจบนซงยงไมม พรบ.หรอกฏหมายทชดเจนหรอกฎหมายการแกไขปญหาการคามนษยโดยเฉพาะสำาหรบการแกไขปญหาการคามนษย ดงนนผปฏบตงานจำาเปนตองศกษากฏหมาย/พรบ.หลายฉบบ ซงลวนแตเปนภาษากฏหมาย ฉะนนในเรองของการตความยอมมปญหาอยคอนขางมาก นอกจากนการใช พรบ.หลายฉบบในการทำางาน ทำาใหเกดความสบสนไมรวาจะยดถอ พรบ. ฉบบใดเปนหลก
3) ขอจำากดในการทำางานของทมสหวชาชพ อนเนองมาจากการเนนกระบวนการ
เชงตงรบมากกวาการทำางานเชงรก กลาวคอ การทำางานของทมสหวชาชพในปจจบนเนนกระบวนการทำางานชวยเหลอเหยอเปนหลก ดงนนการทำางานจงเปนลกษณะของการตงรบปญหา และตดตามแกไขปญหา สวนการทำางานเชงปองกนนนยงไมปรากฏชดเทาทควร ฉะนนควรพฒนากระบวนการทำางานในเชงปองกน และเฝาระวงปญหาใหมากยงขน
4) ปญหาเกยวกบการตองรบผดชอบภาระหนาททหลากหลายของบคลากรทเกยวของ โดยเฉพาะบคลากรของพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยทซงเปนหนวยงานหลกในการดแลปญหาน และเปนเลขานการคณะกรรมการ ศปคม.จงหวด เนองจากในภาระหนาททรบผดชอบมไดมเพยงภารงานดานการปองกนและการแกไขปญหาการคามนษยเทานน แตตองรบผดชอบภารกจงานหลกของหนวยงานและของกรมรวมดวย นอกจากนในสวนของคณะกรรมการ
175
ศปคม.จงหวดทเปนตวแทนจากหนวยงานอนๆ ไมวาจะเปน อยการจงหวด เจาหนาทตำารวจ สำานกงานจดหางานจงหวด สวสดการคมครองแรงงาน ดานตรวจคนเขาเมอง ฯลฯ ลวนมภารกจหลกของหนวยงานทตองรบผดชอบอยแลว ฉะนนการทำางานทมเทใหกบการแกไขปญหาการคามนษยอยางเขมขน คงกทำาไดไมเตมทนก
5) ขอจำากดในเรองของการเขามามสวนรวมในกระบวนการทำางานของชมชน ผล
การศกษาในแตละพนทสะทอนใหเหนภาพการเขามสวนรวมของประชาชนในกระบวนการขบเคลอนการปองกนและการแกไขปญหาการคามนษยนอยมากหรอแทบจะไมมเลย ทงนทปรากฏอยางชดเจนทสด คอ ในพนทจงหวดพะเยา ทมการขบเคลอนงานของเครอขายองคกรแมญงพะเยา อนเปนการทำางานของกลมแมญงชาวบานทหวงใยลกหลานและชมชนของตน จงรวมมอกนในการเฝาระวง ปองกน และแกไขปญหาการคามนษยในพนท สวนในพนทอนๆนนการมสวนรวมของประชาชนไมชดเจนนก ทงนเนองมาจาก ปญหาการคามนษยเปนปญหาทซบซอนและเกยวของกบผลประโยชนและผมอทธพลจำานวนมาก ฉะนนการจะใหชมชนเขามาขบเคลอนตรงจดน ดเหมอนวาเปนสงทเปนไปไดยาก อยางไรกตามผวจยมองวา การเขามามสวนรวมของประชาชนในกระบวนการขบเคลอนการปองกนและแกไขปญหาการคามนษยมความสำาคญ และความจำาเปน เนองจากประชาชน คอ ผทอยใกลชดกบพนท และปญหานเกยวของกบความมนคง ปลอดภยของคนในชมชนโยตรง ดงนนหนวยงาน/องคกรตางๆทเปนหนวยงานหลกในการปองกนและแกไขปญหาการคามนษยจำาเปนตองใหความสำาคญกบการเปดโอกาสใหประชาชน/ชมชนเขามามสวนรวมในการทำางานมากยงขน
6) การไมใหความรวมมอของเหยอ การไมใหความรวมมอของเหยอเปนปญหาอกประการ คอ ในบางกรณผเสยหายมตองการตกเปน เหยอ หรอถกนยามวาเปนเหยอของการคามนษย “ ”
176
เนองจากอยากใหเรองจบเรวและไมอยากเขาสกระบวนการของการคมครอง เยยวยา แกไข และกระบวนการยตธรรมตางๆ เพราะกลวอทธพลของกลมนายหนาหรอนกคามนษยจงใหการวา สมครใจ“ ” นอกจากนเหยอกลาววา กระบวนการ“ การคมครอง เยยวยา แกไข และกระบวนการยตธรรมตางๆ ใชเวลานานกวาจะเสรจสน ตนเองตองการกลบบานเพอจะไดเขาสกระบวนการหางานทำาใหม”
7) ขอจำากดในการตดตามผลการดำาเนนงาน ทผานมาหนวยงานทดำาเนนการ
เกยวของกบกระบวนการคามนษยขาดการตดตามผลการดำาเนนงานในแตละโครงการในแตละปวา สามารถปองกนและแกไขปญหาการคามนษยไดจรงหรอไม หรอการแกไขปญหา การเยยวยา และใหความชวยเหลอตางๆแกผเสยหายหรอเหยอของการคามนษยเปนสงทเขาตองการอยางแทจรงหรอไม เปนการชวยเหลออยางยงยนหรอไม อยางไร สงเหลานเปนประเดนตองขบคดและทบทวน เพราะมเชนนนการชวยเหลอตางๆกไมเกดประโยชนมากนก เพราะไมสามารถแกไขปญหาไดอยางยงยน ควรใหความสำาคญกบการเกบรวบรวมขอมลทแนนอน ชดเจน และทนสมย มการประชมหนวยงานทเกยวของอยเปนประจำาสมำาเสมอ
8) ปญหาเกยวกบงบประมาณในการขบเคลอนกระบวนการดำาเนนงานกมอยอยางจำากด เชน ในพนทจงหวดตาก องคกรทการทำางานเพอปองกนและแกไขปญหาการคามนษยในจงหวดตากโดยตรงมเพยงองคกรเดยว ซงเปนองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) คอมลนธศภนมตแหงประเทศไทย ททำาการอย ณ อำาเภอแมสอด ทำางานเฉพาะการใหการชวยเหลอเหยอการคามนษยโดยตรง เปนองคกรทมภารกจงานเพอการตอตานการคามนษยโดยตรงและมงบประมาณในการดำาเนนการเพยง 1 ลานบาทตอหนงปเทานน ซงเปนงบประมาณทนอยมาก สวนการการดำาเนนงานของหนวยงานอนๆตามองคประกอบของ ศป.คม.จงหวดตาก พบวา งบประมาณท
177
หนวยงานราชการอนๆ ทเกยวของใชในการดำาเนนการดานการปองกนเปนสวนใหญ โดยมกลมเปาหมายสวนใหญเปนเดกและเยาวชน ในปงบประมาณ 2550-2553 มโครงการทดำาเนนการทงสน 77 โครงการ งบประมาณทงสน 7,232,625 บาท
6.3 แนวทางในการสรางและพฒนากลไกในการปองกนและแกไขปญหาการคามนษย
กลไกในการปองกนและแกไขปญหาการคามนษย ซงเนนกระบวนการทำางานเชงปองกน การใหความร รวมถงการสรางฐานขอมลเพอสงเสรมกระบวนการเรยนรบทเรยนการทำางานทผานมา ตลอดจนสามารถทจะคาดการณแนวโนมของปญหาได เพอใหสามารถตงรบปญหาไดอยางทนทวงท สวนการแกไขปญหา แมวาเปนทยอมรบวาปญหาการคามนษยเปนปญหาทนบวนจะยงมความซบซอนมากขนทกขณะ เพราะปญหานเชอมโยงกบกระบวนการโลกาภวตนทางสงคม วฒนธรรม และเศรษฐกจอยางปฏเสธไมได ซงสะทอนใหเหนอยางชดเจนในเรองของการคามนษยขามชาต ฉะนนการแกไขปญหานใหหมดสนไปจงเปนไปไดยาก แตอยางไรกตามเรากจำาเปนตองสรางและพฒนากลไกเพอแกไขปญหาขนอยางไมหยดยง เพอใหอยางนอยทสด เราจะไดคลคลายความรนแรงของปญหาใหลดลงได โดยทผลการศกษาในพนทสะทอนใหเหนวา แนวทางในการสรางและพฒนากลไกในการปองกนและแกไขปญหาการคามนษย
1) การเสรมสรางองคความรและศกยภาพของผทเกยวของกบการทำางานเพอ
ปองกนและแกไขปญหาการคามนษย
178
- การเสรมสรางองคความรแกชมชน/สงคม เปนการทำางานเพอใหความรแกชมชนและ
สงคมเกยวกบปญหาการคามนษยใหมากยงขน ทงนตองมการวางแผนการดำาเนนงาน เพอการใหความรแกชมชนและสงคมอยางเปนระบบ และมเปาหมาย เปนตนวา การประชาสมพนธผานสอมวลชนตางๆ การสนบสนนใหชมชนมการดำาเนนโครงการเพอปองกนและแกไขปญหาการคามนษยในชมชนของตน โดยรฐเปนองคกรพเลยงทใหการสนบสนน ทงทางดานงบประมาณ องคความรทางวชาการในการขบเคลอน
- การเสรมสรางองคความรแกกลมเสยงทจะตกเปนเหยอการคามนษย หรอกลมเหยอ
คามนษย เชน การจดโครงการอบรมใหความรแกแรงงานเกยวกบสทธของแรงงาน โดยตองใหความสำาคญกบทงแรงงานไทยและแรงงานขามชาต
- การเสรมสรางองคความรแกทมงาน/เจาหนาททมหนาทรบผดชอบโดยตรงในการ
ขบเคลอนกระบวนการปองกนและแกไขปญหาการคามนษย เชน การจดอบรมใหความรเกยวกบนยามความหมายของการคามนษย ตลอดจนกระบวนการทำางานเพอการปองกนแกไขปญหาการคามนษย และการชวยเหลอ เยยวยาเหยอการคามนษยทเปนระบบ และใหเหนแนวทางทชดเจนในทศทางเดยวกน ซงอาจจะเปนการอบรมในหลกสตรทเขมขน โดยการเชญใหภาคสวนตางๆทเกยวของมาอบรมรวมกน เพอแกไขปญหาความไมเขาใจ ความไมชดเจนในกระบวนการทำางาน หรอการจดโครงการเสรมสรางกระบวนการเรยนรตางๆทเปนโครงการในลกษณะของการเสรมสรางทกษะในการดำาเนนงานแกเจาหนาท อาท การจดโครงการอบรมเพอใหเจาหนาทของรฐไดเรยนรภาษาของแรงงานทสามารถสอสารกบแรงงานได โดยตรง
179
2) การสรางเครอขายการเฝาระวงปญหาปญหาการคามนษย
- เครอขายการเฝาระวงและชวยเหลอกนระหวางกลมเสยง เชน ในกลมแรงงาน ควรมการเขาไปสนบสนนและสงเสรมใหมการสรางเครอขายชวยเหลอกนของกลมแรงงาน โดยเฉพาะในกลมแรงงานขามชาต
- เครอขายเฝาระวงปญหาของชมชน โดยการเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมการขบเคลอนกระบวนการปองกนและแกไขปญหาการคามนษยภายในชมชนของตนเอง โดยใหองคกรปกครองสวนทองถน เปนหนวยงานทมบทบาทหลกในการขบเคลอนงาน โดยรฐใหการสงเสรม และใหบทบาทแกทองถนอยางชดเจน ในกระบวนการทำางาน ทงในเชงปองกน แกไข เฝาระวง เพราะจากการศกษาพบวาการเขามามสวนรวมของทองถนในการทำางานยงมบทบาทนอยเกนไป และในบางครงเองทองถนกเปนผมสวนไดสวนเสยจากกระบวนการคามนษย มการกำาหนดปญหาการคามนษยลงในแผนการทำางานของทองถนอยางชดเจน รวมทงการจดกจกรรมทเปนรปธรรม ทงดานการสรางความตระหนก การปองกน การแกไข ชวยเหลออยางจรงจง ในสวนของชมชนตองเขามสวนรวมในฐานะชมชนเฝาระวง การดแลกนเองของคนในชมชน อาจออกมาในรปอาสาสมครเฝาระวงปญหา
3) การสรางเครอขายขององคกรภาค จดแขงของการทำางานในสวนขององคกรพฒนาเอกชน กคอการมขนาดองคกรทเลกและคลองตวในการทำางานเชงพนท แตปญหาขององคกรเหลานกคอ การกำาหนดประเดนการทำางานใหสอดคลองกบความตองการของแหลงทน ทำาใหหลายโครงการไมมความตอเนอง เมอหมดงบประมาณสนบสนน ในดานการทำางานถงแมเจาหนาทจะมความสามารถในการวเคราะหพนท การเขาใจสภาพการณแตอปสรรคคอกำาลงของเจาหนาทมจำานวนจำากด ในขณะทกระบวนการการทำางาน
180
เปนเชงลกมไดเนนปรมาณเหมอนเชนในองคกรภาครฐ จงทำาใหคนทำางานตองแบกภาระหนก และนำาไปสการขาดแคลนบคลากรทมาเขาสกระบวนการการทำางาน โดยเฉพาะในกลมสายวชาชพโดยตรง ฉะนนแนวทางหนงในการสรางใหเกดกลไกทำางานทมประสทธภาพมากยงขน รฐควรสนบสนนใหมการสรางเครอขายการทำางานระหวางองคกรตางๆทมบทบาทหนาทเกยวของกบการปองกนและแกไขปญหาการคามนษย โดยเนนใหมการแลกเปลยนเรยนรรวมกนในประเดนของประสบการณการทำางาน เพอใหสามารถสรางเวทการเรยนรรวมกนและสามารถเตมเตมกระบวนการเรยนรใหแกกนไดอกทางหนง เชน การจดใหมเวทกลางทเปดโอกาสใหองคกรเครอขายดานนมาพบปะพดคยกน อาท การจดงานรวมพลคนตอตานการคามนษย เปนตน
4) การจดทำาระบบฐานขอมลการมระบบฐานขอมลททนสมย และมรายละเอยดเกยวกบ
กระบวนการทำางานอยางเพยงพอ เปนตนวา ขอมลดานอปทาน อปสงค ขอมลดานกระบวนการและพฤตการณของการคามนษย ขอมลคด และบทเรยนจากเหยอ หรอผเสยหาย ถอเปนกลไกการทำางานทสำาคญอกประการหนงทจะทำาใหกระบวนการขบเคลอนการปองกนและแกไขปญหาการคามนษยมประสทธภาพ เพราะฐานขอมลดงกลาวเปนบทเรยนการทำางานทดวาทผานมามปญหา ขอจำากดอยางไร เราควรจะพฒนาไปในทศทางใด ตลอดจนทำาใหเราสามารถคาดการณแนวโนมปญหาในอนาคตได รวมทงการมฐานขอมลซงเปนสถตตางๆทำาใหเราสามารถมองเหนเปาหมายในการทำางานอยางชดเจน เชน สามารถวางเปาหมายในการลดจำานวนหญงสาวทเขาสกระบวนการคาประเวณได พรอมทงเปนแหลงขอมลทดททำาใหเราสามารถตดจาม ประเมนผลการดำาเนนงานหรอการชวยเหลอ เยยวยาได
181
5) การสรางกลไกทางกฎหมายทงในและระหวางประเทศ เพอปองกนแกไขปญหา
การคามนษย กลาวคอ ควรมการออกกฎหมายทชดเจน มการดำาเนนมาตรการทางกฎหมายอยางจรงจง ลดชองวางทางขอกฎหมายทเออใหคนบางกลมเขามาแสวงหาผลประโยชนจากกระบวนการคามนษย เชน แกไขกฎหมายการจดทะเบยนแรงงานสามารถตรวจสอบได และแรงงานสามารถดำาเนนการ ไดดวยตนเอง (ทำาใหงายขนเพอตดชองทางการหากนของนายหนา) ปรบกฎหมายเกยวกบแรงงานตางดาวทมระยะยาวแทนนโยบายแบบปตอป มเจาภาพในการแกไขปญหาการคามนษยทสามารถบรณาการรวมกบหนวยงานตาง ๆ ใหรวมมอกนในการแกไขอยางเปนรปแบบและปฏบตจรง รวมถงการดำาเนนนโยบายระหวางประเทศ อาท ประสานงานระหวางประเทศในการแกไขปญหาอยางจรงจง สรางความเขาใจกบแรงงานในประเทศตนทางเกยวกบปญหาการคามนษย ทำาขอตกลงรวมกบประเทศเพอนบาน (MOU) ในเรองการแกไขปญหาการเขาส กระบวนเขาสการคามนษยและนำาไปสการปฏบตอยางเปนจรงเปนจง
182