มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
หนวยท 2
แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
ผชวยศาสตราจารย ดร.พชรา พมพชาต
ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร.พชรา พมพชาตวฒ ค.บ. (การศกษาปฐมวย) จฬาลงกรณมหาวทยาลย กศ.ม. (การศกษาปฐมวย) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ปร.ด. (หลกสตรและการสอน) มหาวทยาลยศลปากรต�าแหนง ผชวยศาสตราจารยประจ�าคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษมหนวยทเขยน หนวยท 2
2-2 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
แผนการสอนประจ�าหนวย
ชดวชา การจดการศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย
หนวยท 2 แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
ตอนท
2.1 แนวคดพนฐานเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย2.2 ปจจยทเกยวของกบหลกสตรการศกษาปฐมวย2.3 หลกสตรการศกษาปฐมวย2.4 หลกสตรสถานศกษาปฐมวย
แนวคด1. แนวคดพนฐานเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย ประกอบดวย ความหมาย ความส�าคญ
และจดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย แนวคดพนฐานดานปรชญา ปรชญาการศกษา และประเภทของหลกสตรการศกษาปฐมวย ซงผทเกยวของกบหลกสตรจ�าเปนตองศกษาและท�าความเขาใจเพอใหสามารถน�าหลกสตรไปใชไดอยางมประสทธภาพ
2. ปจจยทเกยวของกบหลกสตรการศกษาปฐมวย ประกอบดวย ปจจยดานเศรษฐกจ การเมองและสงคม ปจจยดานวทยาการและเทคโนโลย และปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวย ซงผทเกยวของกบหลกสตรจ�าเปนตองศกษาและท�าความเขาใจเพอน�าไปใชเปนแนวทางการพฒนาหลกสตรการศกษา
3. หลกสตรการศกษาปฐมวยมองคประกอบทส�าคญ ไดแก จดมงหมาย เนอหาสาระการเรยนร กระบวนการจดประสบการณและการประเมนพฒนาการ ลกษณะของหลกสตรทดควรมความเหมาะสมกบเดกใน 4 ประการ คอ เหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนร เหมาะสมกบความตองการ เหมาะสมกบความสามารถทางสมอง และเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมของเดกปฐมวย
4. หลกสตรสถานศกษาเปนหลกสตรทสถานศกษาจดท�าขน เพอน�าไปใชในการพฒนาเดกปฐมวยใหสอดคลองกบบรบทของสถานศกษา ชมชนและสงคม เปนหลกสตรทจดท�าขนโดยความรวมมอจากผทเกยวของ ซงมการด�าเนนงานทประกอบดวย การพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวย การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช และการประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
2-3แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
วตถประสงคเมอศกษาหนวยท 2 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายแนวคดพนฐานเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวยได2. อธบายปจจยทเกยวของกบหลกสตรการศกษาปฐมวยได3. อธบายองคประกอบและลกษณะทดของหลกสตรการศกษาปฐมวยได4. อธบายการจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยได
กจกรรมระหวางเรยน1. ท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 22. ศกษาเอกสารตอนท 2.1-2.43. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน4. ฟงซดเสยงประจ�าชดวชา5. ชมดวดประกอบชดวชา (ถาม)6. ท�าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 2
สอการสอน1. เอกสารการสอน2. แบบฝกปฏบต3. ซดเสยงประจ�าชดวชา4. ดวดประกอบชดวชา (ถาม)
การประเมนผล1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ�าภาคการศกษา
เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน
หนวยท 2 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป
2-4 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ตอนท 2.1
แนวคดพนฐานเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 2.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป
หวเรอง2.1.1 ความหมาย ความส�าคญ และจดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย2.1.2 แนวคดพนฐานดานปรชญาและปรชญาการศกษา2.1.3 ประเภทของหลกสตรการศกษาปฐมวย
แนวคด1. หลกสตรการศกษาปฐมวย หมายถง ความรและประสบการณทใชเปนกรอบในการ
พฒนาเดกปฐมวยใหมความพรอมทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และ สตปญญา อยางสมดลรอบดาน ตามศกยภาพและความแตกตางระหวางบคคล หลกสตรการศกษาปฐมวยมความส�าคญตอผสอนทจะน�าไปใชเพอสงเสรมพฒนาการและการ เรยนรของเดก โดยมจดมงหมายหลก คอ การอบรมเลยงดและการจดการศกษาใหเดกปฐมวยไดรบการเตรยมความพรอม เพอวางรากฐานของการเปนผทสามารถด�ารงชวตอยรวมกบผอนไดอยางมความสข และเปนผน�าทสรางสรรคความเจรญกาวหนาใหแกสงคมและประเทศชาต
2. แนวคดพนฐานดานปรชญาและปรชญาการศกษา เปนความคด ความเชอ และมมมองในการพฒนาคนทน�ามาใชเปนแนวทางในการจดการศกษา ปรชญาการศกษาทน�ามาใชในการก�าหนดแนวทางของหลกสตรการศกษาปฐมวย ประกอบดวย ปรชญาการศกษาบรณนยม มงวางรากฐานผเรยนใหมความพรอมและศกยภาพในการสรางสรรคและปฏรปสงคม ปรชญาการศกษาพพฒนนยม มงเตรยมความพรอมในทกดานตามความตองการของเดก เพอการด�ารงชวตอยางมความสข และปรชญาการศกษาอตถภาวนยม มงใหเดกมเสรภาพ อสรภาพและมความรบผดชอบในผลการกระท�าของตนเอง การเรยนรเกดขนจากเดกเปนผเลอกโดยไมมการวางแผนลวงหนา
3. หลกสตรการศกษาปฐมวยมหลายประเภท ขนอยกบแนวคดในการพฒนาเดก ประเภทของหลกสตรการศกษาปฐมวยทมการใชกนอยางกวางขวาง ไดแก หลกสตรเนอหาวชา เนนการถายทอดความรทก�าหนดขนใหเดกไดจดจ�า หลกสตรประสบการณ เนนการแสวงหาความรและประสบการณตามความตองการ ความสนใจและความถนดของเดกแตละคน และหลกสตรบรณาการ เนนการน�าความรและประสบการณมาหลอมรวมเพอใชในการจดประสบการณทตอบสนองธรรมชาตของการเจรญเตบโตและพฒนาการของเดกแตละคน
2-5แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
วตถประสงคเมอศกษาตอนท 2.1 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายความหมาย ความส�าคญ และจดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวยได2. อธบายแนวคดพนฐานดานปรชญาและปรชญาการศกษาทน�ามาใชในการพฒนาหลกสตร
การศกษาปฐมวยได3. อธบายประเภทของหลกสตรการศกษาปฐมวยทน�ามาใชในการจดการศกษาปฐมวยใน
ปจจบนได
2-6 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.1.1
ความหมาย ความส�าคญ และจดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย
สถานการณทางสงคมทมการเปลยนแปลงและมความกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลยทเกดขนอยางรวดเรว จนเกดเปนสภาวะทไรพรหมแดน คนในสงคมสามารถเรยนรและสอสารกนอยางใกลชด สถานการณทางสงคมทเกดขนนจงเปนแรงผลกดนใหเกดหลกการส�าคญของการพฒนาประเทศไทยตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564) คอ หลกการยดคนเปนศนยกลางการพฒนา โดยมงสรางคณภาพชวตและสขภาวะทดส�าหรบคนไทย พฒนาคนใหมความเปนคนทสมบรณ มวนย ใฝร มความร มทกษะ มความคดสรางสรรค มทศนคตทด รบผดชอบตอสงคม มจรยธรรมและคณธรรม พฒนาคนทกชวงวยและเตรยมความพรอมเขาสสงคมผสงอายอยางมคณภาพ รวมถงการสรางคนใหใชประโยชนและอยกบสงแวดลอมอยางเกอกล อนรกษ ฟนฟ ใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอมอยางเหมาะสม (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส�านกนายกรฐมนตร, 2559, น. 4) หลกการดงกลาว จะบงเกดผลอยางยงยน จ�าเปนตองวางรากฐานของคน โดยเรมตนจากชวงวยแรกของชวตหรอทเรยกกนวา “ปฐมวย” และการจดการศกษาเพอใหประสบผลส�าเรจ หวใจส�าคญอยทหลกสตร เพอใหเกดความรความเขาใจเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย ในเรองนขออธบายความหมาย ความส�าคญ และจดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย ดงน
ความหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวยหลกสตรเปนค�าทมรากศพทมาจากภาษาลาตนวา “currere” ซงหมายถง เสนทางทใชวงแขง
(to run) และถกแปลเปนภาษาองกฤษวาหมายถง “running course” หรอลวง ค�าวา หลกสตรไดถกน�ามาใชในการจดการศกษาเมอศตวรรษท 17 โดยมหาวทยาลยกลาสโกว (the University of Glassgow) (Ellis, 2004, p. 3) ค�าวา หลกสตรจงเปนค�าศพททใชเปนหลกส�าหรบการจดการศกษาทกระดบ และมการใหความหมายทแตกตางกนไป เพอใหเกดความเขาใจเกยวกบความหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวยทชดเจน ในทนขอน�าเสนอความหมายของหลกสตรโดยทวไปและความหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย ดงตอไปน
ความหมายของหลกสตรโดยทวไป ความหมายของหลกสตรโดยทวไปมการอธบายไวในหลายแนวคด เพอใหผใชไดวเคราะหและน�าไปใชใหสอดคลองกบวตถประสงคของการจดการศกษา มดงน
Oliva (2001, p. 3) ไดรวบรวมความหมายของหลกสตรไว ดงน1. หลกสตร หมายถง สงทสอนในโรงเรยน2. หลกสตร หมายถง ชดวชา3. หลกสตร หมายถง เนอหา4. หลกสตร หมายถง โปรแกรมของสงทตองศกษา
2-7แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
5. หลกสตร หมายถง ทกสงทเกดขนในโรงเรยน ตลอดรวมถงกจกรรมนอกชนเรยน ค�าแนะน�า และความสมพนธระหวางบคคล
6. หลกสตร หมายถง สงซงผเรยนแตละคนไดรบประสบการณจากการเรยนการสอน7. หลกสตร หมายถง ทกสงทไดรบการวางแผนจากบคลากรในโรงเรยนจากความหมายดงกลาว Oliva (2001, p. 17) น�ามาสรปวา หลกสตร หมายถง แผนหรอโปรแกรม
ส�าหรบประสบการณการเรยน ซงผเรยนจะไดรบภายใตการควบคมของโรงเรยนBrady and Kennedy (2003, p. 1) ไดอธบายวา หลกสตร คอ ความร ทกษะ และทศนคตท
จ�าเปนทตองการใหเกดขนกบผเรยนKelly (2004, p. 2) ไดอธบายวา หลกสตร คอ การสอนและการจดการเรยนรเพอใหบรรล
เปาหมายหรอวตถประสงคทวางไวความหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย ส�าหรบความหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย
ไดมการใหความหมายไวดงนหลกสตรการศกษาปฐมวย หมายถง เอกสารส�าหรบใชในการจดประสบการณ กจกรรม และ
เหตการณทงทมการวางแผนและไมมการวางแผน ซงเกดขนในสภาพแวดลอมทมการออกแบบ ส�าหรบการอบรมเลยงด การเรยนรและการพฒนาเดก (Ministry of Education, 1996, p. 10)
หลกสตรการศกษาปฐมวย หมายถง สงทจดเตรยมไวส�าหรบใหครใชเปนกรอบแนวคดในการปฏสมพนธกบเดก การวางแผน การประเมน และการสะทอนผลการจดประสบการณใหเปนไปอยางมประสทธภาพ (The State of Queensland, 2006)
จากความหมายของหลกสตรโดยทวไป และหลกสตรการศกษาปฐมวย สามารถสรปเปน ความหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย หมายถง ความร และประสบการณทใชเปนกรอบในการพฒนาเดกปฐมวยใหมความพรอมทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญาอยางสมดลรอบดาน ตามศกยภาพและความแตกตางระหวางบคคล
ความส�าคญของหลกสตรการศกษาปฐมวยหลกสตรเปนสงทก�าหนดขนเพอใชในการจดการศกษาทตองด�าเนนการใหมความเหมาะสมกบ
ความตองการและความสนใจของเดกปฐมวย หลกสตรการศกษาปฐมวยทมประสทธภาพจะสงผลใหเดกไดรบการพฒนาตามวตถประสงคของการจดการศกษา หลกสตรจงมความส�าคญตอการจดการศกษา ดงทมการอธบายไวดงน
มาเรยม นลพนธ (2542) กลาววา หลกสตรถอเปนหวใจส�าคญของการศกษา การจดการเรยนการสอนจ�าเปนตองมหลกสตรเปนขอก�าหนด หรอเปนแผนในการศกษาวาผเรยนจะตองเรยนรอะไร ซงอาจกลาวไดวาหลกสตรเปนแมบททส�าคญในการศกษา
บญเลยง ทมทอง (2553) ไดอธบายความส�าคญของหลกสตรไวดงน1. เปนเสมอนเบาหลอมพลเมองใหมคณภาพ2. เปนมาตรฐานของการจดการศกษา
2-8 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3. เปนโครงการและแนวทางในการใหการศกษา4. เปนแนวปฏบตส�าหรบคร5. เปนแนวทางในการสงเสรมความเจรญงอกงามและพฒนาการของเดกตามจดมงหมายของการ
ศกษา6. เปนเครองก�าหนดแนวทางในการจดประสบการณวาผเรยนและสงคมควรจะไดรบสงใดบางท
จะเปนประโยชนแกเดกโดยตรง7. เปนเครองก�าหนดวาเนอหาวชาอะไรบางทจะชวยใหเดกมชวตอยในสงคมอยางราบรน เปน
พลเมองทดของประเทศชาต และบ�าเพญตนใหเปนประโยชนแกสงคม8. เปนเครองก�าหนดวาวธการด�าเนนชวตของเดกใหเปนไปดวยความราบรน และผาสกเปน
อยางไร9. ท�านายลกษณะของสงคมในอนาคตวาจะเปนอยางไร10. ก�าหนดแนวทางความร ความสามารถ ความประพฤต ทกษะและเจตคตของผเรยนในอนทจะ
อยรวมในสงคม และบ�าเพญตนใหเปนประโยชนตอชมชนและชาตบานเมองส�าหรบหลกสตรการศกษาปฐมวยมความส�าคญตอเดกปฐมวยททกฝายทเกยวของในการจดการ
ศกษาจ�าเปนตองศกษาและจดเตรยม เพอน�าไปใชในการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดก ดงทมการอธบายความส�าคญของหลกสตรปฐมวยวา หลกสตรเปนสงทจดเตรยมสงตางๆ ทงหมดส�าหรบใหครไดน�าไปใชในการเรยนรของเดกผานการจดประสบการณและสงแวดลอมทมความเหมาะสมกบพฒนาการของเดก หลกสตรเปนสงทสรางโอกาสในการเรยนรของเดก เพอใหเดกไดรบการพฒนาความสามารถทเหมาะสมกบตวเดก และเปนการเชอมโยงประสบการณในการเรยนรของเดกระหวางบานและชมชน (California Department of Education, 2010, p. 2) ความส�าคญของหลกสตรสามารถสรปไดดงน
1. เปนกรอบแนวคดส�าหรบน�าไปใชในการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวยใหไดรบการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรทางรางกาย อารมณ-จตใจ สงคมและสตปญญา
2. เปนแนวทางส�าหรบน�าไปใชในการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรทสอดคลองกบวยและความตองการ ตามความถนดและความแตกตางระหวางบคคลของเดก
3. ชวยท�าใหการพฒนาเดกปฐมวยระหวางครอบครว โรงเรยน ชมชนและสงคม เปนไปในทศทางเดยวกน
จากความส�าคญของหลกสตรการศกษาปฐมวยดงกลาวไดแสดงใหเหนวา หลกสตรการศกษาปฐมวยมความส�าคญและจ�าเปน ตองมการจดเตรยมอยางมคณภาพใหเหมาะสมกบเดกปฐมวย เพอใหหลกสตรสามารถน�าไปใชในการจดประสบการณใหบรรลจดมงหมายของการพฒนาเดกปฐมวยตอไป
จดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวยจดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวยเปนความเกยวของกบสงทตองการใหเกดขนกบเดก
ปฐมวยทงทางรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา อนเปนผลจากการจดการศกษาตามหลกสตร การก�าหนดจดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวยอาจมความแตกตางกนตามบรบทของการจดการศกษา ดงขอมลตอไปน
2-9แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ค มอหลกสตรแหงชาตในการจดการศกษาและการดแลเดกปฐมวยของประเทศฟนแลนด (National Curriculum Guidelines on Early Childhood Education and Care in Finland) ไดก�าหนดแนวทางการจดการศกษาและการดแลเดกปฐมวยเพอสรางความเสมอภาคใหแกเดกทวประเทศ โดยใหความส�าคญในคณคาทแทจรงของเดกปฐมวย การอบรมเลยงดเดก และชวยใหเดกไดพฒนาความเปนมนษย มชวตทประสบผลส�าเรจ การด�ารงชวตทสมดลและมคณลกษณะทพงประสงคภายใตจดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย 3 ประการ (STAKES, 2003, p. 14) คอ
1. สงเสรมสขภาวะทด โดยใหความเคารพในบคลกลกษณะของเดกแตละคน ดวยการใหเดกไดปฏบตและพฒนาตามศกยภาพของตนเอง
2. สนบสนนพฤตกรรมความเหนอกเหนใจผอน โดยใหเดกเรยนรทจะคดถงและดแลผอน เดกคดในทางทดกบตนเอง ผอน ตลอดจนวฒนธรรมและสงแวดลอม เพอเปนการสรางสรรคสงคมทดและโลกทสงบสข
3. พฒนาการรจกควบคมตนเองอยางคอยเปนคอยไป ชวยใหเดกเจรญเตบโตเปนผใหญทสามารถดแลตนเองและผใกลชดอนๆ ตลอดจนชวยใหเดกไดรจกพจารณาและเลอกในสงเกยวของกบชวตของตนเองได
จดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวยดงกลาว ใหความส�าคญกบการพฒนาเดกปฐมวยไดอยางเขาใจถงธรรมชาตของการเจรญเตบโต พฒนาการ และความตองการของเดกโดยแทจรง
ประเทศญปนไดก�าหนดใหการศกษาปฐมวยเปนนโยบายพนฐานทส�าคญดวยการใหเดกทกคนไดรบการศกษาระดบปฐมวยทมคณภาพสง และใหเดกเจรญเตบโตโดยมสขภาพทด เนองจากเหนวาการศกษาระดบปฐมวยเปนการเสรมสรางพนฐานการเรยนรและการใชชวตทงในระดบโรงเรยนประถมศกษา และระดบทสงขน โดยมจดหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวยไว 5 ดาน (MEXT, 2009 อางถงใน วรนทร ววงศ, ม.ป.ป., น. 90) ดงน
1. การมจตใจและรางกายทแขงแรง ดวยการเสรมสรางใหรางกายมพละก�าลง เชน ใหวงเลนอยางเตมทในสนามของโรงเรยน ฯลฯ และสรางนสยการใชชวตประจ�าวนทด เชน การลางมอกอนรบประทานอาหาร ฯลฯ
2. การเปนตวของตวเองและความสามารถในการอยรวมกบผอน การฝกใหเปนตวของตวเอง เชน ฝกใหเกดความตองการท�าสงตางๆ รอบตวดวยตวเอง ฝกใหคดดวยตวเองกอนลงมอท�า ฯลฯ
3. การมพนฐานความสามารถในการคดดวยการสรางพนฐานความสามารถในการคด4. การเขาใจภาษา เนนการพดและฟง5. ความสามารถในการแสดงออก ความรสก และความสามารถในการรบรส�าหรบหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 (กระทรวงศกษาธการ, 2547) ไดมการ
ก�าหนดจดหมายของหลกสตรส�าหรบเดกอาย 3-6 ป ทมจดหมายใหเดกมพฒนาการดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญาทเหมาะสมกบวย ความสามารถและความแตกตางระหวางบคคล โดยดานรางกายมงพฒนาการเจรญเตบโตตามวย สขนสย และพฒนาการของกลามเนอเลกและกลามเนอใหญ ดานอารมณ-จตใจ ใหเดกมสขภาพจตด มความสข และมคณธรรมจรยธรรม ดานสงคม ใหเดกไดรจก
2-10 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ชวยเหลอตนเอง รกธรรมชาต สงแวดลอม วฒนธรรมและความเปนไทย สามารถอยรวมกนอยางม ความสข และดานสตปญญา ใหเดกมพฒนาการดานภาษา การคดและการแกปญหา จนตนาการ ความคดสรางสรรค เจตคตทดตอการเรยนรและทกษะการแสวงหาความร
สรปไดวา จดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย คอ การอบรมเลยงดและการจดการศกษา เพอใหเดกปฐมวยไดรบการเตรยมความพรอมดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญาอยางสมดลตามศกยภาพของเดกแตละคน เพอเปนการวางรากฐานของการเปนผทสามารถด�ารงชวตอยรวมกบผอนไดอยางมความสข และเปนผน�าทสรางสรรคความเจรญกาวหนาใหแกสงคมและประเทศชาต
กจกรรม 2.1.1
จงอธบายความหมาย ความส�าคญ และจดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย
แนวตอบกจกรรม 2.1.1
หลกสตรการศกษาปฐมวย หมายถง ความรและประสบการณทใชเปนกรอบในการพฒนาเดกปฐมวยใหมความพรอมทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา อยางสมดลรอบดาน ตามศกยภาพและความแตกตางระหวางบคคล
หลกสตรการศกษาปฐมวย มความส�าคญในการน�าไปใชเปนแนวทางการจดประสบการณท เหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนรทเปนไปตามวยและความตองการของเดก
จดมงหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวย คอ การอบรมเลยงดและการจดการศกษาใหเดกปฐมวยไดรบการเตรยมความพรอมในทกดาน เพอวางรากฐานในการด�ารงชวต และอยรวมกบผอนในสงคมไดอยางมความสข
2-11แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.1.2
แนวคดพนฐานดานปรชญาและปรชญาการศกษา
การด�ารงชวตของคนในสงคมจ�าเปนตองแสวงหาความรและความจรงอยางรอบดาน เพอน�ามาใชในการด�ารงชวตอยางมเหตผล และน�ามาสความสข ความสงบและสรางสรรคความเจรญกาวหนาแกสงคม การจดการศกษาเปนศาสตรดานหนงทส�าคญยงของการวางรากฐานใหแกคนใหมคณภาพ และน�าสงคมสความกาวหนาอยางยงยน การจดการศกษาในแตละสงคมอาจมความแตกตางกน ขนอยกบความเชอและมมมองของการพฒนาคน และจดเรมตนของการจดการศกษาททกฝายตองพจารณาและใหแนวทาง คอ เรองของปรชญา ซงประกอบดวย แนวคดพนฐานดานปรชญาและปรชญาการศกษาทจะน�ามาใชเปนรากฐานของการจดการศกษา ดงรายละเอยดตอไปน
แนวคดพนฐานดานปรชญาปรชญา เปนค�าทมาจากภาษาสนสกฤต หมายถง ความรอนประเสรฐ โดยมรากศพทมาจาก
ค�าวา ปร ทแปลวา ประเสรฐ กบค�าวา ชญา ทแปลวา ร ซงเปนศพทบญญตโดยพระเจาวรวงศเธอพระองคเจาวรรณไวทยากร กรมหมนนราธปพงศประพนธ ทรงแปลค�าวา “ปรชญา” จากค�าในภาษาองกฤษทมความหมายวา “การรกในความร” หรอ “ปรารถนาจะเขาถงความรหรอปญญา” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของปรชญาวาหมายถง วชาวาดวยหลกแหงความรและความจรง ปรชญาจงเปนศาสตรในการคนหา การคนพบ และค�าตอบ ในความรและความจรงทมนษยตองการศกษาใหเกดความชดแจง วธการคนพบความจรงตามปรชญา แบงออกไดเปน 4 สาขา (วทย วศทเวทย, 2555, น. 8-9) ดงน
1. อภปรชญา (Metaphysics) ปรชญาสาขานถกเถยงกนเกยวกบเรองสภาวะแหงความเปนจรงอนทสด (Ultimate Reality) อะไรเปนสงทจรงแท อะไรเปนผลพลอยไดจากสงจรงแท
2. ตรรกวทยา (Logic) ตรรกวทยาศกษากฎเกณฑของการใชเหตผลและการอางเหตผล3. ทฤษฎความร (Epistemology) ปรชญาสาขานวเคราะหปญหาเรองความจรง เรารความจรง
ไดอยางไร มหลกอะไรทจะชวยในการตดสนวานจรง นเทจ4. จรยศาสตร (Ethics) สาขานเรยกไดวาเปนปรชญาชวต คอ พดถงความหมายของชวต ชวต
ทดมลกษณะอยางไร อะไรคอสงทนาพงปรารถนาทสดของชวต ความดคออะไรนอกจากนยงไดมนกปรชญาไดแบงสาขาของปรชญาออกเปน 3 สาขา (สนทร โคตรบรรเทา,
2553, น. 30-31) ดงน1. อภปรชญา (Metaphysics) หรอ ภววทยา (Ontology) นกปรชญาอยากทราบวา ความจรง
แทสงสด (Ultimate Reality) คออะไร โลกและจกรวาลมความสมพนธกนอยางไร มนษยมความสมพนธ
2-12 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
กบโลกและจกรวาลหรอไม และอยางไร และอยากทราบวามนษยมเสรภาพในชวตหรออยภายใตอทธพลของสงตางๆ ในจกรวาล เชน ดวงอาทตยและดวงดาวหรอไม อยางไร
2. ญาณวทยา (Epistemology) หรอทฤษฎแหงความร (Theory of Knowledge) ปรชญาสาขานตองการทราบค�าตอบของขอสงสยวามนษยรความจรงแทสงสดไดอยางไร ความจรงแทสงสดมหรอไม สงทรมาถกตองหรอไม และถกตองในระดบใด และปจจยทท�าใหเกดความรมอะไรบาง
3. คณวทยา (Axiology) ปรชญาสาขานตองการค�าตอบขอสงสยวาสงประเสรฐสดทมนษยตองการคออะไร ไดมาอยางไร คณคาและความงามในชวตและในโลกคออะไร ไดมาอยางไรและมพนฐานมาจากอะไร ความงามและความดเปนอยางไร และเกยวของกบชวตมนษยอยางไรบาง
ขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวา การคนพบและการแสวงหาความจรงทางปรชญาเพอใหไดค�าตอบมหลายแนวทาง ทงนขนอยกบความเชอเกยวกบมนษย เปาหมายของการด�ารงชวตและสภาวะแวดลอมทแตกตางกนตามบรบททางสงคม ดงนน ความแตกตางของวถชวตและความเปนอยของคนในสงคม แตละแหงทแตกตางกนออกไป จงเปนผลทเกดขนจากความคดและความเชอทางปรชญาของคนในสงคมเปนส�าคญ
คณคาของปรชญา การศกษาปรชญามเหตผลส�าคญ คอ การมงแสวงหาความรทเปนความจรงสงสด ปรชญาเปนสงทมคณคาตอการด�ารงชวตทอยบนพนฐานของความดงาม ดงทมการอธบายคณคาของปรชญา (ทองหลอ วงษธรรมา, 2555, น. 11-14) ไวดงน
1. ชวยวเคราะหภาษาและความคดรวบยอด คณคาของปรชญาในการวเคราะหภาษาทเกดขนมากหลากหลายความหมายในชวตประจ�าวนทสมพนธกบผอน และการใหความคดรวบยอด (concept) เพราะการศกษาและคนควาทางปรชญาพยายามใหไดมาซงความรและความจรงของสรรพสงทงปวง
2. ชวยตรวจสอบความรและความเชอ ความเชอ (ศรทธา) เปนสงคกบชวตมนษย เพราะคนเราทกคนยอมมความเชออยางใดอยางหนงตดตวอย และความเชอถกสงสมมาแตเดกจนโตและยงอยในจตใจตลอดมา หากความเชอเหลานนไมถกตรวจสอบ วพากษวจารณ สดทายจะกลายเปนความเชอทหลงงมงาย
3. ชวยใหรจกคณคาและจดหมายของชวตวาอะไรด อะไรชว อะไรคอคณคาแทของชวตและคณคาเทยม
4. ชวยใหเปนอสระในการแสดงพฤตกรรม โดยใหความรและความเขาใจเกยวกบการพจารณาสบสวนหาความจรงของโลกและชวต ตลอดถงความสมพนธระหวางคนในสงคมวา ควรปฏบตตอกนอยางไร ชวยใหคนเราใชเหตผลและรจกรวมมอกนตอสเพอใหไดผลประโยชนในทางทชอบธรรม
5. ชวยสรางโลกทศนทสมบรณใหแกมนษย จดมงหมายของปรชญาคอความรและความเขาใจ ปรชญาจงเปนบอเกดและทมาของสรรพวชา ความรของปรชญาเปนความรทประสานวชาตางๆ ใหสมพนธกน แมปรชญาจะไมสามารถใหความจรงทแนนอนแกเรา แตปรชญากเสนอแนวคดทเปนไปไดหลายทาง ซงท�าใหสตปญญาของเรากวางออกไป
จากคณคาของปรชญาดงกลาว นบเปนคณคาตอการสรางตวตนของความเปนมนษยทสมบรณ ดวยการด�ารงชวตในสงคมดวยปญญา ใชปญญาอยางมเหตผล เปนผทเนนคณคาในตนเองและผอน ปรชญาจงเปนคณคาตอการเชอมโยงสมพนธภาพระหวางมนษยกบสงคมใหคงคณคาทเออประโยชนตอการด�ารงชวตและสรางสรรคสงคมใหมความผาสข
2-13แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
แนวคดพนฐานปรชญาการศกษาปรชญาการศกษาเปนสงทน�ามาใชก�าหนดเปาหมายการจดการศกษา มสวนชวยนกการศกษา
ในดานการก�าหนดเปาหมายหรอการก�าหนดสงอนมคาสงสดในการด�าเนนกจการการศกษา การศกษามไวเพอชวต และกควรตองมไวเพอชวตทด (วทย วศทเวทย, 2555, น. 27) ส�าหรบหลกสตรการศกษาปฐมวยไดมการน�าปรชญาการศกษามาใชก�าหนดเปนแนวทางในการจดการศกษา ประกอบดวย 3 ปรชญาหลก คอ
1. ปรชญาการศกษาบรณนยม (Reconstructionism) ปรชญาการศกษาบรณนยม หรอ บรณาการนยม หรอปฏรปนย มมความหมายใกลเคยงกบค�าภาษาองกฤษวา “Reconstructionism” หมายถง การรวมเขาดวยกน แนวคดของปรชญาการศกษากลมน คอ ตองการสรางสรรคสงคมใหม โดยมแนวคดวาการศกษามใชเรองของปจเจกบคคลเทานน แตเปนเรองของสวนรวมทตองมจดมงหมายเพอแกไขปญหาของโลกปจจบน และเปนการสรางสรรคสงคมใหมดวยหลกวทยาศาสตร (วชย ตนศร, 2550, น. 35-36) ปรชญาการศกษาบรณนยมเชอวา การศกษากบสงคมมความสมพนธกน การศกษาตองน�าสงคมไปสภาพลกษณทดทสด ตองชวยใหผเรยนมความพรอมทจะเผชญกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมทเกดขนอยางรวดเรว และมความเชอมนในอดมการณประชาธปไตย การศกษาควรเปนกระบวนการทน�า ไปสการเปลยนแปลงทศนคตในทางทด เพอน�าเอาพลงทางเทคโนโลยชนสงมาใชอยางสรางสรรค และใหการศกษาเปนเครองมอในการปฏรปสงคมดวยหลกประชาธปไตยอยางแทจรง สงคม อดมคตจะเกดขนไดจากการคด การวางแผน และการตดสนใจรวมกนของคนสวนใหญ (ทองหลอ วงษธรรมา, 2555, น. 135-136)
แนวคดของปรชญาบรณนยมสามารถสรปไดวา การศกษากบสงคมมความเกยวของสมพนธกน การศกษาตองเปนผน�าในการสรางสรรคสงคมใหมใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงตามสภาวะของสงคมและวฒนธรรม ดงนน บคคลในสงคมจะเปนผสรางสรรคสงคมใหเปนไปตามทคาดหวง จ�าเปนตองใหคน ในสงคมตระหนกถงความรวมมอดวยวถแหงความเปนประชาธปไตย
2. ปรชญาการศกษาพพฒนาการนยม (Progressivism) ผน�าแนวคดของปรชญาทส�าคญคอ Dewey ไดพฒนาหลกการส�าคญไว 2 ประการ คอ 1) หลกความตอเนองของประสบการณ เปนเรองเกยวกบความหมาย เปาหมาย และลกษณะของการศกษาในฐานะประสบการณชวต และ 2) หลกปฏสมพนธ เปนเรองเกยวกบแนวทางหรอวธการจดสถานการณ เพอใหเกดประสบการณในทางสรางสรรคหรอการศกษาขน (อครพงษ สจจวาทต, 2546, น. 25) ปรชญาพพฒนาการนยมเหนวา ถาทกคนอยรวมกนในสงคมอยางมความสข มเหตผลและมความรวมมอกนแลว สงคมจะเจรญขนทงทางวตถและจตใจ การศกษาตามปรชญานเกดขนเพอเปนหลกใหกบการศกษาในรปแบบใหม โดยถอวามนษยทกคนเปนผมเกยรต มศกดศร มสทธในการแสวงหาความสข เสรภาพ และสทธในการดแลชวตและทรพยสนของตน การศกษาทธ�ารงเกยรตและศกดศรของมนษย ปญหาสงคม สงแวดลอม และความยากจนจะลดลง และการศกษาเปนเครองมอน�าความยตธรรมมาสสงคมดวยการพฒนาความคดทางสงคม และการกระท�าทถกตองให เกดขน (สนทร โคตรบรรเทา, 2553, น. 50-51)
2-14 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
แนวคดของปรชญาพพฒนาการนยม สรปไดวา สงคมมการเปลยนแปลงและพฒนาอยางตอเนอง คนเปนศนยกลางของความดความงามทตองไมตดยดกบความรและคณคาทเกดขน แตตองเปนผทแสวงหาและพฒนาเพอสรางสรรคและปรบปรงสงใหมใหแกสงคม โดยยดประโยชนสวนรวมเปนหลก เพอการก�าหนดทศทางอนาคตโดยคนในสงคม
3. ปรชญาการศกษาอตถภาวนยม (Existentialism) ปรชญาอตถภาวนยมมาจากค�าภาษาองกฤษวา Existentialism หมายถง ปรชญาทยดเอาสภาพความเปนอยหรอเปนอย (existence) เปนหลก Soren Kierkguard ผใหก�าเนดปรชญาอตถภาวนยมดวยแนวคดวา ปรชญาเปนเรองสวนบคคลแตละคน แตละคนควรสรางปรชญาของตนเองจากประสบการณ ไมตองแสวงหาความจรงสงสด (unlimited reality) เพราะความจรงสงสดไมมความจรงทแท คอ สภาพของมนษย (human condition) ในแตละขณะ ปรชญาอตถภาวนยมเนนความส�าคญของมนษยในโลกในความเปนปจเจกบคคล ดวยหลก 3 ประการ คอ เสรภาพ การเลอกการกระท�าและความรบผดชอบตอผลของการกระท�า (ทองหลอ วงษธรรมา, 2555, น. 142 และ สนทร โคตรบรรเทา, 2553, น. 69) นนหมายถง มนษยมเสรภาพและอสระทจะเลอกกระท�าและรบผดชอบในผลของการกระท�าของตนเอง ดงนน สงคมทดงามจงบงเกดขนไดหากคนดท�าในสงทด การศกษาในปรชญานใหความส�าคญกบการพฒนาผเรยนใหมความเปนมนษยทสมบรณ รจกเลอกทจะกระท�าในสงทดงามและมความรบผดชอบตอผลการกระท�าของตนเอง การศกษาตองชวยใหมนษยเขาใจตนเอง เขาใจโลก และตระหนกถงความส�าคญของความมอย และสามารถเผชญกบปญหาทงหลายไดอยางชาญฉลาด และสามารถแสวงหาความหมายจากสงทไมมความหมายดวยมนษยแตละคนกจะเปนตวของตวเองและสงคม กจะเปนสงคมทมความเปนเสรประชาธปไตยอยางสมบรณ (ทองหลอ วงษธรรมา, 2555, น. 149)
แนวคดของปรชญาการศกษาอตถภาวนยม สามารถสรปไดวา มนษยเปนปจเจกบคคลทมเสรภาพ อสรภาพ และมความรบผดชอบในผลการกระท�าของตนเอง การศกษาแนวคดนจะใหอสระแกผเรยนแตละคนไดพฒนาความเขาใจในตน รจกตระหนกและมความรบผดชอบในตนเอง ดวยแนวทางการจดการศกษาทไมมเปาหมายหรอโปรแกรมการเรยนการสอนทก�าหนดไวลวงหนา แตจะใหผเรยนเปนผก�าหนดในสงทตองการเรยนรดวยตนเอง ดงแนวคดของโรงเรยนซมเมอรฮลของประเทศองกฤษทจดการศกษาแบบใหอสระแกผเรยน โดยไมมระเบยบวนย การสงใหท�าหรอการอบรมศลธรรม ดวยเชอวาผเรยนเกดมาพรอมกบความดงามและความฉลาด การใหผเรยนไดอยในสภาวะแหงเสรภาพและอสรภาพ จะชวยใหเดกไดพฒนาตนเองไดอยางสงสด
จากขอมลของปรชญาการศกษาดงกลาว สามารถวเคราะหและสรปเปนแนวทางของหลกสตรการศกษาปฐมวยตามแนวคดของปรชญาการศกษา ดงตารางท 2.1
2-15แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ตารางท 2.1 แนวทางของหลกสตรการศกษาปฐมวย ตามแนวคดของปรชญาการศกษา
ปรชญาการศกษา หลกการ แนวทางของหลกสตรการศกษาปฐมวย
บรณนยม เนนการปฏบต • วางรากฐานผเรยนใหมความพรอม และมศกยภาพ สามารถสรางสรรคและปฏรปสงคม
• เนนการพฒนาผเรยนใหมความรและทกษะ สามารถน�าไปประยกตใชในชวตประจ�าวนและเพอประโยชนตอสงคมโดยรวม
พพฒนาการนยม เนนการปฏบต • พฒนาผเรยนทงทางรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และ สตปญญาอยางสมดลและรอบดาน
• ยดผเรยนเปนส�าคญ• เรยนรจากประสบการณทเกยวของกบชวตประจ�าวนและสงคม
อตถภาวนยม เนนการปฏบต • ใหอสรภาพแกผเรยนในการเลอกตดสนใจและรบผดชอบดวยตนเอง
• เรยนรจากประสบการณทผเรยนเปนผเลอก โดยไมมการวางแผนลวงหนา
กจกรรม 2.1.2
จงอธบายแนวคดพนฐานดานปรชญา และปรชญาการศกษาทน�ามาใชในการพฒนาหลกสตร การศกษาปฐมวย
แนวตอบกจกรรม 2.1.2
ปรชญาเปนคณคาตอการเชอมโยงสมพนธภาพระหวางมนษยกบสงคมทเออประโยชนตอการด�ารงชวต และสรางสรรคสงคมใหมความผาสข ปรชญาเปนสงทน�ามาใชก�าหนดเปาหมาย การจดการศกษา การพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวยไดมการน�าปรชญาการศกษามาใชก�าหนดเปนแนวทางในการจดการศกษา ประกอบดวย 3 ปรชญาหลก คอ
1. ปรชญาการศกษาบรณนยม มงวางรากฐานผเรยนใหมความพรอมและศกยภาพในการสรางสรรคและปฏรปสงคม
2. ปรชญาการศกษาพพฒนาการนยม มงเตรยมความพรอมในทกดานตามความตองการของเดก เพอการด�ารงชวตอยางมความสข
3. ปรชญาการศกษาอตถภาวนยม มงใหเดกมเสรภาพ อสรภาพ และมความรบผดชอบ
2-16 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.1.3
ประเภทของหลกสตรการศกษาปฐมวย
การแบงประเภทของหลกสตรการศกษามไดหลายประเภททอาจแตกตางกนไปตามแนวคดทเกยวของ เชน ปรชญา ทฤษฎ และเปาหมายการศกษา หลกสตรในแตละประเภทจะแสดงใหเหนถงแนวทางของการพฒนาผเรยน ส�าหรบแนวความคดทน�ามาใชเปนฐานในการแบงประเภทของหลกสตรทใชกนอยางกวางขวาง (Saylor and Alexander, 1974 อางถงใน ธ�ารง บวศร, 2542, น. 174-175) มดงน
1. แนวความคดทยดวชาหรอสาขาวชาเปนหลก เปนแนวความคดทตองท�าใหผเรยนไดเรยนรในวชาทมการจดอยางเปนระเบยบ โดยเรยงล�าดบตามเกณฑทก�าหนดไว วธการตามแนวคดนท�าใหเกดหลกสตรทเรยกวา หลกสตรรายวชา (subject curriculum)
2. แนวความคดทยดกจกรรมและปญหาของสงคมเปนหลก เปนแนวความคดทตองการให ผเรยนไดท�าหนาทของบคคลในสงคม ปญหาของสงคมและการเสรมสรางสงคม วธการตามแนวคดนท�าใหเกดหลกสตรทเรยกวา หลกสตรแกน (core curriculum)
3. แนวความคดทยดตามความตองการและความสนใจของผเรยนเปนหลก เปนแนวความคดทตองการใหผเรยนไดเรยนรในสงทเกยวของกบผเรยนและปญหาทผเรยนสนใจและตองการแกไข วธการตามแนวคดนท�าใหเกดหลกสตรทเรยกวา หลกสตรประสบการณ (experience curriculum) หรอหลกสตรทยดผเรยนเปนศนยกลาง (child-centered curriculum)
4. แนวความคดทยดความสามารถเฉพาะของผเรยนเปนหลก เปนแนวความคดทมการก�าหนดเกณฑความสามารถทผเรยนพงกระท�าขน ทเกยวกบทกษะในดานตางๆ จดเรยงล�าดบกนไป โดยแบงตามกลมวชาหรอหมวดวชา วธการตามแนวคดนท�าใหเกดหลกสตรทเรยกวา หลกสตรเกณฑความสามารถ (competency-based curriculum)
5. แนวความคดทยดทกษะในกระบวนการเรยนรเปนหลก เปนแนวความคดทมงในเรองวธการมากกวาเนอหาวชา โดยถอวาความรเปนเพยงเสนทางทน�าไปสจดประสงคของการเรยนการสอน ไมใช จดหมายปลายทางของหลกสตร วธการตามแนวคดนท�าใหเกดหลกสตรทเรยกวา หลกสตรทมงกระบวนการ (process approach curriculum)
จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวา การแบงประเภทของหลกสตรมความหลากหลาย ขนอยกบแนวความคดของการพฒนาผเรยน ส�าหรบประเภทของหลกสตรการศกษาปฐมวยทมการใชกนอยาง กวางขวาง มดงตอไปน
1. หลกสตรเนอหาวชา (subject curriculum or subject centered curriculum) เปนหลกสตรแบบดงเดมหรอหลกสตรเกาทใชกนมายาวนาน เกดจากแนวคดทตองการถายทอดความร การจดหลกสตรและการสอนตามรปแบบนจงยดเอาการถายทอดเนอหาสาระความรของวชาตางๆ และความรในแตละวชาถกจดไวเพอการถายทอดอยางมระบบระเบยบ (บญเลยง ทมทอง, 2553, น. 133) ในสาระของหลกสตร
2-17แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
จะใหความส�าคญกบเนอหาสาระซงเปนความรทถกถายทอดกนมา ซงเดกทกคนจะตองเรยนรเหมอนกน โดยไมค�านงถงความตองการและความสนใจของเดก หลกสตรเนอหาวชาไดมการน�ามาในการจดการศกษาปฐมวยทสามารถอธบายไดดงน
1.1 ลกษณะของหลกสตร หลกสตรเนอหาวชาเปนหลกสตรทมการเรยบเรยงและวางแผนในเนอหาทมความถกตอง ซงมการถายทอดกนมาชานาน โดยน�าเนอหามาแบงเปนรายวชา เชน ภาษาไทย คณตศาสตร วทยาศาสตร สขศกษา และพลศกษา ฯลฯ เนอหาของแตละรายวชาจะถกก�าหนดและเรยบเรยงอยางเปนระบบตามความยากงาย เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจ และจดจ�าเนอหา ผานการเรยนการสอนโดยเนนการบรรยายและการทองจ�า ผเรยนทกคนตองเรยนรเนอหาทก�าหนดไวตามหลกสตร และจะท�าการประเมนความรจากการสอนทวดความรความเขาใจจากเนอหาทอยในกรอบของหลกสตร
ลกษณะของหลกสตรรายวชาดงกลาว ไดมการน�ามาใชในการจดการศกษาปฐมวย ซงเปนรายวชาทเดกจะตองเรยนรเนอหาทจ�าเปนตอการด�ารงชวตและเพอเตรยมความพรอมทางวชาการในการศกษาตอระดบประถมศกษา เชน วชาภาษาไทย คณตศาสตร วทยาศาสตร สขศกษา และสงคมศกษา ฯลฯ การประสบผลส�าเรจในการเรยนรเกยวกบเนอหาของหลกสตรรายวชาจะมการพจารณาเนอหา เรยงล�าดบตามความยากงาย เหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนร ผานกจกรรมการเรยนร เชน การจดใหเดกเรยนรเกยวกบจ�านวนผานกจกรรมเกมการศกษา เรยนรเกยวกบการเจรญเตบโตของตนไมผานกจกรรมการทดลอง ฯลฯ
หลกสตรรายวชาในระดบปฐมวยมใชในสมยแรกเรมทมการจดการศกษาปฐมวยในประเทศ ตอมาไดมการศกษาวจยของนกวชาการทงตางประเทศและในประเทศพบวา การมงใหความรกบเดกโดยไมค�านงถงความเหมาะสมกบวยและวฒภาวะ รวมถงความแตกตางระหวางบคคลของเดกสงผลตอเจตคตตอการเรยนรและความสามารถในการเรยนรของเดกในระยะยาว ปจจบนจงไมนยมใชหลกสตรรายวชาในระดบปฐมวย
1.2 วธการจดการเรยนการสอน หลกสตรรายวชาเปนหลกสตรทใหความส�าคญกบผสอนในการก�าหนดเนอหาใหผเรยนตามกรอบของธรรมชาตของรายวชาทจะถกก�าหนดไวอยางชดเจน ผสอนจะตองด�าเนนกจกรรมการสอนตามทก�าหนดผานกจกรรมทเนนการบรรยาย การสาธต หรอการฝกปฏบตเพมเตม เพอใหเดกสามารถจดจ�าเนอหาอยางแมนย�า เดกจะเปนผทปฏบตตามค�าสงของผสอนอยางเปนขนตอน และตองเรยนรเนอหาใหครบและครอบคลมไดส�าเรจตามทก�าหนด
2. หลกสตรประสบการณ (experience curriculum) เปนหลกสตรทน�ามาใชกนอยางกวางขวางในระดบปฐมวย เนองจากเปนหลกสตรทสนองตอบตอพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวยไดอยางเหมาะสม ซงสามารถอธบายไดดงน
2.1 ลกษณะของหลกสตร หลกสตรประสบการณ มจดมงหมายทส�าคญ คอ เปนหลกสตรทเปดโอกาสใหเดกไดเรยนร แสวงหาความรและประสบการณตามความตองการ ความสนใจ และความถนดของเดกแตละคน โดยการเรยนรผานการสงเกต การคนพบ การลงมอปฏบต และการแกปญหาทเกยวของกบชวตประจ�าวน หลกสตรจะใหความส�าคญกบการเปดโอกาสใหเดกแตละคนไดเรยนรดวยตนเอง ดวยความตระหนกวาเดกแตละคนมลกษณะเฉพาะตวทแตกตางกนไป ดงนน ผสอนจะไมมการวางแผนหรอก�าหนดเนอหาไวลวงหนา แตเนอหาและประสบการณจะเกดขนจากความตองการหรอความสนใจ
2-18 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ของเดกทตองการคนหาค�าตอบ ผสอนจะท�าหนาทสนบสนน ชวยเหลอและแนะน�าใหเดกแตละคนได ประสบผลส�าเรจตามศกยภาพ
2.2 วธการจดการเรยนการสอน วธการจดการเรยนการสอนในหลกสตรประสบการณ ใหความส�าคญกบความตองการและความสนใจของเดกดวยวธการใหเดกมสวนรวมในการวางแผนและการลงมอปฏบตดวยตนเอง โดยสงเสรมใหมการเรยนการสอนดวยวธแกปญหาผานการวางแผนและการปฏบตเพอแสวงหาประสบการณในลกษณะการเรยนรแบบการลงมอปฏบต (learning by doings) โดยครเปนผก�าหนดปญหาหรอสถานการณ เพอกระตนใหเดกไดแสวงหาวธแกปญหา ดวยการลงมอปฏบตและสรางสรรคงานของตนเอง โดยเนนปญหาทเกยวของและสามารถน�าไปประยกตใชในชวตประจ�าวน ในการจดการเรยนการสอน ครและเดกรวมกนท�ากจกรรมอยางใกลชด สนบสนนและกระตนใหเดกไดปฏบตกจกรรมดวยวธการของตนเองในหลายๆ วธ ซงวธการดงกลาวนเปนวธทเหมาะสมกบธรรมชาต และ วธการเรยนรของเดกทสนบสนนใหเดกไดเรยนรผานการใชประสาทสมผสทง 5 ดวยการลงมอปฏบตและแกปญหาดวยตนเอง ซงจะชวยใหเดกไดรบการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรไดเหมาะสมกบวย
3. หลกสตรบรณาการ (integrated curriculum) เปนหลกสตรทน�าความรและประสบการณมาหลอมรวมเขาดวยกน เพอน�ามาใชในการจดประสบการณทตอบสนองธรรมชาตของการเจรญเตบโต และพฒนาการของเดกแตละคน หลกสตรการศกษาปฐมวยนบเปนหลกสตรแสดงถงแนวคดของหลกสตรบรณาการทชดเจน โดยยดหลกการบรณาการทวาหนงแนวคดเดกสามารถเรยนรไดหลายกจกรรม หนงกจกรรม เดกสามารถเรยนรไดหลายทกษะและหลายประสบการณ ผสอนตามหลกสตรบรณาการจงตองวางแผนการจดประสบการณในแตละวน ใหเดกเรยนรผานการเลนทหลากหลายกจกรรม หลากหลายทกษะ หลากหลายประสบการณส�าคญอยางเหมาะสมวยและพฒนาการ (กระทรวงศกษาธการ, 2547, น. 6) หลกสตรบรณาการสามารถอธบายไดดงน
3.1 ลกษณะของหลกสตร หลกสตรบรณาการในระดบปฐมวยมลกษณะส�าคญ คอ เปนหลกสตรทสอดคลองกบพฒนาการและความตองการของผเรยนจากธรรมชาตการเรยนรของเดกทมความอยากรอยากเหน และตองการแสวงหาความร ดงนน การเรยนรของเดกในแตละครงแตละกจกรรม สามารถท�าใหเดกเกดการเรยนรและไดรบการพฒนาทกษะทหลากหลาย โดยเปดโอกาสใหเดกไดเลอกเรยนรและมประสบการณดวยตนเองตามความเหมาะสมของพฒนาการและการเจรญเตบโต ประสบการณทเดกไดรบจ�านวนมากจะชวยใหเดกไดเพมพนทงความร และกระบวนการไปในขณะเดยวกน จากการจดประสบการณในรปแบบของหนวยการเรยนรหรอโครงการทเนนการแกปญหาในชวตประจ�าวนทเดก จะตองบรณาการความรและประสบการณทหลากหลายเขาไปใชในการเรยนร ลกษณะของการจดการศกษาตามหลกสตรบรณาการจะท�าใหสามารถทราบถงพฒนาการและความกาวหนาของผเรยน โดยสามารถน�ากระบวนการวจยเขามาเปนสวนหนงของการจดประสบการณทเหมาะสม เนองจากกระบวนการจดประสบการณตามหลกสตรมการวางแผนอยางเปนระบบ ผลการวจยจะเปนสวนส�าคญส�าหรบการน�ามาพฒนาการจดประสบการณไดอยางเหมาะสม
3.2 วธการจดการเรยนการสอน วธการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรบรณาการระดบปฐมวย เปนวธการสอนทเนนผเรยนเปนส�าคญ ดวยการเชอมโยงสาระการเรยนร ความคดรวบยอด ทกษะหรอประสบการณส�าคญมาหลอมรวมกนเพอน�ามาใชในการจดการเรยนการสอน ภายใตหวเรอง โครงการ
2-19แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
หรอกจกรรมทเนนประสบการณตรง ซงเดกสามารถน�าความร ทกษะ และเจตคตทไดรบไปประยกตใช ในการด�ารงชวตหรอแกปญหาดวยตนเอง โดยใชวธการจดการเรยนการสอนทเปดโอกาสใหเดกไดมสวนรวมในการคด การวางแผน และการลงมอปฏบตดวยตนเองอยางมจดมงหมาย เพอสนองตอบตอความตองการและความสนใจของเดกแตละคน โดยผสอนจะเปนผชวยเหลอ สนบสนน และวางแผนการจดประสบการณรวมกบเดกผานกจกรรมทหลอมรวม เพอใหเดกไดรบการพฒนาอยางรอบดานทงทางรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา ดงแนวคดของการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการในระดบปฐมวยทระบวา หนงแนวคดเดกสามารถเรยนรไดจากหลายกจกรรม หนงกจกรรมเดกสามารถเรยนรไดหลายทกษะและประสบการณส�าคญ
จากขอมลประเภทของหลกสตรการศกษาปฐมวยขางตน ซงประกอบดวยหลกสตรเนอหาวชา หลกสตรประสบการณ และหลกสตรบรณาการ ซงมจดเนนในแนวคดของการพฒนาผเรยนแตกตางกน ดงเชน หลกสตรเนอหาวชามแนวคดทตองการถายทอดความรทจ�าเปนใหแกเดก เพอใหเดกน�าความรไปใชประโยชนในการด�ารงชวตหรอการเรยนร วธการจดการเรยนการสอน เพอใหเดกเกดความร ความเขาใจในเนอหา สามารถปฏบตไดดวยวธการทสอดคลองกบการเรยนรทเปนไปตามวยของเดก กจะชวยใหเดกประสบผลส�าเรจได แตหากหลกสตรมการวางแผนทไมเหมาะสม เชน เนอหายาก ไมเหมาะสมกบเดก มจ�านวนมากหรอมจ�านวนชวโมงมากกจะท�าใหเดกเบอ และไมประสบผลส�าเรจในการเรยนรไดเชนกน และส�าหรบหลกสตรประสบการณและหลกสตรแบบบรณาการ ถอวาเปนหลกสตรทเหมาะสมกบเดกปฐมวยทมแนวคดหลก คอ การยดผเรยนเปนส�าคญ โดยสนบสนนใหเดกไดรบการสงเสรมพฒนาการและการเรยนร ดวยวธการทหลากหลายและเนนการฝกปฏบต เพอใหเดกไดรบประสบการณทมคณคาตอตวเดก และสงคม แตหลกสตรแตละลกษณะทจะเกดประสทธภาพแกเดกจ�าเปนอยางยงทผเกยวของกบหลกสตรจะตองมความร ความเขาใจทงในดานการออกแบบหลกสตรและการจดประสบการณอยางแทจรง จงจะสงผลท�าใหการพฒนาเดกปฐมวยบรรลตามเปาหมายของหลกสตรการศกษาปฐมวยแตละประเภทไดอยางมประสทธภาพ
กจกรรม 2.1.3
จงอธบายประเภทของหลกสตรการศกษาปฐมวยทมการน�ามาใชกนอยางกวางขวางในปจจบน
แนวตอบกจกรรม 2.1.3
ประเภทของหลกสตรการศกษาปฐมวยทมการน�ามาใชกนอยางกวางขวาง ม 2 ประเภท คอ1. หลกสตรประสบการณ มแนวคดใหเดกไดเรยนร แสวงหาความรและประสบการณตามความ
ตองการ ความสนใจ และความถนดของเดกแตละคน3. หลกสตรบรณาการ มแนวคดในการน�าความรและประสบการณมาหลอมรวม เพอใชในการจด
ประสบการณทตอบสนองธรรมชาตของการเจรญเตบโตและพฒนาการของเดกแตละคน
2-20 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ตอนท 2.2
ปจจยทเกยวของกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 2.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป
หวเรอง2.2.1 ปจจยดานเศรษฐกจ การเมองและสงคม2.2.2 ปจจยดานวทยาการและเทคโนโลย2.2.3 ปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวย
แนวคด1. ปจจยดานเศรษฐกจ การเมองและสงคม เปนขอมลส�าคญทน�าไปประกอบการพจารณา
พฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวยทเกยวของกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมทสงผลตอการเลยงดเดก การเปลยนแปลงวถชวตของคนในครอบครวและรายไดของครอบครว ปจจยทางการเมองทตองการพฒนาคนในสงคมใหอยรวมกนอยางมความสข และสงคมโลกยคโลกาภวตน ทสงผลกระทบตอคณภาพชวต หลกสตรการศกษาปฐมวยจงตองก�าหนดแนวทางของหลกสตรใหสอดคลองกบสภาพทางเศรษฐกจ การเมองและสงคม
2. ปจจยดานวทยาการและเทคโนโลย เปนขอมลส�าคญทน�าไปประกอบการพจารณาพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวยทเกยวของกบความเจรญกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลยทเขามามอทธพลตอการด�ารงชวตและการเรยนรของเดกทงในระดบครอบครว สถาน-ศกษา ชมชนและสงคม หลกสตรการศกษาปฐมวยจงตองก�าหนดแนวทางของหลกสตรใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางวทยาการและเทคโนโลย
3. ปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวย เปนขอมลส�าคญทน�าไปประกอบการพจารณาพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวย ทเกยวของกบนโยบายการพฒนาเดกปฐมวยตามแนวทางของรฐธรรมนญ สทธเดก พระราชบญญตการศกษาแหงชาต แผนการศกษาแหงชาต และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต หลกสตรการศกษาปฐมวยจงตองก�าหนดแนวทางของหลกสตรใหสอดคลองกบนโยบายการพฒนาเดกปฐมวย
2-21แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
วตถประสงคเมอศกษาตอนท 2.2 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายปจจยดานเศรษฐกจ การเมองและสงคมทเกยวของกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
ได2. อธบายปจจยดานวทยาการและเทคโนโลยทเกยวของกบหลกสตรการศกษาปฐมวยได3. อธบายปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวยทเกยวของกบหลกสตรการศกษา
ปฐมวยได
2-22 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.2.1
ปจจยดานเศรษฐกจ การเมองและสงคม
ปจจยดานเศรษฐกจ การเมองและสงคม เปนปจจยทมความเกยวของและสมพนธกบการน�าไปก�าหนดแนวทางการพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวย ในเรองนจงขออธบายรายละเอยดในแตละปจจย ดงตอไปน
1. ปจจยดานเศรษฐกจสถานการณเศรษฐกจของประเทศไทยในปจจบนอยในชวงการพฒนาประเทศไทย 4.0 ทมการ
ปรบโครงสรางทางเศรษฐกจทเนนการใชนวตกรรมและเทคโนโลยเขามาใชในการพฒนา โดยมกลไกทส�าคญ คอ การยกระดบนวตกรรม การสรางสงคมใหผคนมจตวญญาณของความเปนผประกอบการ และการสรางความเขมแขงของชมชนและเครอขาย (ส�านกวชาการ, ส�านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, 2559, น. 5; ส�านกงานปลดกระทรวงการคลง, 2559) กลไกทส�าคญดงกลาวจะเกดผลส�าเรจตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศในระยะยาว จ�าเปนอยางยงตองใหความส�าคญสงสดกบการพฒนาคน ดงทแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (2560-2564) ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2560, น. 4-5) ไดใหนโยบายทชดเจนของการพฒนาทมงเนนใหคนเปนศนยกลางการพฒนา โดยมงสรางคณภาพชวตและสขภาวะทดส�าหรบคนไทยใหมความเปนคนทสมบรณ มวนย ใฝร มความร มทกษะ มความคดสรางสรรค มทศนคตทด รบผดชอบตอสงคม มจรยธรรมและคณธรรม เพอพฒนาประเทศไทยใหม “ความมนคง มงคง ยงยน”
ประเทศไทยจงจ�าเปนตองมจดเปลยนทส�าคญ เพอรองรบการเปลยนแปลงของสถานการณโลกทเกดขนอยางรวดเรว ดงหลกการส�าคญของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (2550-2564) (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2560, น. 4-5) สรปไดดงน
1) ยด “หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” เพอใหเกดบรณาการการพฒนาในทกมตอยาง สมเหตสมผล มความพอประมาณ และมระบบภมคมกนและการบรหารจดการความเสยงทด โดยมงเนนการพฒนาคนใหมความเปนคนทสมบรณ สงคมไทยเปนสงคมคณภาพ สรางโอกาสและมทยนใหกบ ทกคนในสงคมไดด�าเนนชวตทด มความสขและอยรวมกนอยางสมานฉนท
2) ยด “คนเปนศนยกลางการพฒนา” มงสรางคณภาพชวตและสขภาวะทดส�าหรบคนไทย พฒนาคนใหมความเปนคนทสมบรณ มวนย ใฝร มความร มทกษะ มความคดสรางสรรค มทศนคตทด รบผดชอบตอสงคม มจรยธรรมและคณธรรม
3) ยดวสยทศน “ประเทศไทยมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนาแลว ดวยการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” หรอเปนคตพจนประจ�าชาตวา “มนคง มงคง ยงยน”
2-23แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
4) ยด “เปาหมายอนาคตประเทศไทยป 2579” ทเปนเปาหมายในยทธศาสตรชาต 20 ป ไววา “เศรษฐกจและสงคมไทยมการพฒนาอยางมนคงและยงยนบนฐานการพฒนาทยงยน สงคมไทยเปนสงคมทเปนธรรม มความเหลอมล�านอย คนไทยเปนมนษยทสมบรณ เปนพลเมองทมวนย ตนร และเรยนรไดดวยตนเองตลอดชวต มความร มทกษะและทศนคตทเปนคานยมทด มสขภาพรางกายและจตใจทสมบรณ มความเจรญเตบโตทางจตวญญาณ มจตสาธารณะและท�าประโยชนตอสวนรวม มความเปนพลเมองไทย พลเมองอาเซยน และพลเมองโลก
5) ยด “หลกการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทลดความเหลอมล�าและขบเคลอนการเจรญเตบโต จากการเพมผลตภาพ การผลตบนฐานของการใชภมปญญาและนวตกรรม”
จากหลกการส�าคญของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 การพฒนาคน เปนนโยบายทส�าคญยงทตองด�าเนนการควบคกบการพฒนาเศรษฐกจ เพอสรางคนทมคณภาพใหเปนก�าลงส�าคญในการพฒนาเศรษฐกจทงในระดบประเทศและสากล มความจ�าเปนทตองวเคราะหปจจยทางเศรษฐกจและสงทเกดขน ซงสงผลกระทบตอการด�าเนนนโยบายทางเศรษฐกจของประเทศ ดงขอมลตอไปน
1.1 การเจรญเตบโตของเศรษฐกจในชมชนเมอง ทมสงกวาการเจรญเตบโตของเศรษฐกจในภาคเกษตร ไดสงผลท�าใหเกดการอพยพครอบครวไปท�างานในเขตเมองทมการลงทนทางเศรษฐกจมากขน กอใหเกดปญหาครอบครว เชน การหยาราง การสงลกไปใหปยาตายายเลยง ครอบครวไมไดอยรวมกน การขาดความรกและความอบอน เนองจากพอแมตองไปท�างานในเมอง ดงรายงานสภาพครอบครวของเดก 0-5 ป ทพอแมยงอยดวยกน มรอยละ 85.5 แยกกนอย หยาราง หรอเปนหมาย รอยละ 14.00 ปญหาดานเศรษฐกจ นบเปนปญหาดานหนงทกอใหเกดภาวะวกฤตในครอบครว (สรยเดว ทรปาต, 2559, น. 36)
1.2 การเปลยนแปลงวถชวตของครอบครวและการอบรมเลยงด จากภาวะทพอแม ผปกครองจ�าเปนตองโยกยายการท�างาน หรอการเกดของเดกทมาจากครอบครวทยากจนยงคงสงขน กลมคน เหลานอยในกลมทมฐานะทางเศรษฐกจต�า การพงพาสทธประโยชนทพงไดรบจากรฐบาลยงไมเพยงพอ ไดสงผลท�าใหเดกไดรบการอบรมเลยงดอยางไมเหมาะสม ดงรายงานการส�ารวจสขภาพองครวมของเดก ในป พ.ศ. 2546 กลาววา ถาผเลยงเปนยายาย มกไมเขมงวดกบเดก นอกจากนพอแมมกมเวลาใหกบลก ไมเพยงพอ เพราะตองท�างานนอกบานหรอใหคนอนเลยงด จากรายงานพบวา วธการเลยงดเดกของครอบครวไทย พอแมและผเลยงดเดกเนนการเลยงดทางกายเปนหลก และสวนใหญเปดทวใหเดกด เดกอายต�ากวา 6 ป เกอบทงหมด รอยละ 96.7 ไดดทว โดยเฉลยเดกดทววนละ 1.9 ชวโมง เดกในเมองดทวมากกวาเดกชนบท และเดกในกรงเทพมหานคร ใชเวลาดทวมากทสดเฉลยถงวนละ 2.1 ชวโมง (สรยเดว ทรปาต, 2559, น. 36-37)
1.3 ปญหาดานรายไดของครอบครว จากภาวะดานเศรษฐกจของแตละครอบครวทแตกตางกน ไดสงผลตอคณภาพของการเลยงดและการใหการศกษาแกเดก เดกทอยในครอบครวทมรายไดสง และ พอแมมการศกษาสงกจะไดรบการดแลและใหการศกษาทมคณภาพกวาเดกทอยในครอบครวทมรายไดต�าและพอแมมการศกษาต�า ภาวะทางเศรษฐกจของครอบครวทมรายไดนอย ท�าใหกลมคนเหลานขาดโอกาส
2-24 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ทจะน�าเดกใหไดรบการอบรมเลยงดอยางถกวธตงแตแรกเรม และการใหเดกไดเขารบการศกษาทมคณภาพดวยเชนกน
ปจจยทางเศรษฐกจดงกลาวขางตน เปนปจจยสวนหนงทสงผลกระทบตอการด�าเนนนโยบายทางเศรษฐกจของประเทศ เนองจากสภาพปญหาทเกดขนจากภาวะทางเศรษฐกจทเปลยนแปลงไดสงผลกระทบตอวถชวตของครอบครว และสงส�าคญคอ การเกดอปสรรคในการพฒนาเดก ท�าใหเดกตองอยในภาวะ ทขาดการอบรมเลยงดและการใหการศกษาทเหมาะสมตงแตแรกเรม ยอมท�าใหประเทศชาตสญเสยทรพยากรอนมคายงทจะเปนก�าลงส�าคญตอการพฒนาเศรษฐกจในอนาคต ดงนน หลกสตรการศกษาปฐมวย ซงถอเปนหวใจส�าคญของการพฒนาเดกปฐมวยใหเปนไปในทศทางทพงประสงค ควรตองมการวางแผนในการก�าหนดทศทางของหลกสตร หลกสตรการศกษาปฐมวยจงตองใหความส�าคญกบการอบรมเลยงดและการใหการศกษาแกเดกปฐมวยอยางทวถง และเสมอภาคทงในเขตเมองและชนบท เปนหลกสตรทยดหลกการมสวนรวมในการจดการศกษา โดยเฉพาะการสรางความเขมแขงใหกบครอบครวและใหครอบครวเขามามบทบาทในการจดการศกษา เพอใหการพฒนาเดกปฐมวยด�าเนนการอยางมเสถยรภาพและเปนไปในทศทางเดยวกน ตองมจดเนนของการพฒนาเดกปฐมวยใหมคณภาพสงสด ทงดานความร ทกษะ ความคดสรางสรรค มความรบผดชอบและคณธรรมและจรยธรรม ตองใหความส�าคญกบ “นวตกรรม” ทเนนการพฒนาเดกใหมจนตนาการและความคดสรางสรรค เพอน�าไปสรางสรรคนวตกรรม ใชการจดประสบการณโดยยดหลกเศรษฐกจพอเพยง และตองสรางความเปนมนษยทสมบรณ ดวยการตระหนกรในตนเอง สามารถดแลตนเอง ชวยเหลอตนเองและผอน ตลอดจนสามารถใชสมรรถนะของตนเองในการสรางประโยชนใหแกสงคมโดยสวนรวม
2. ปจจยดานการเมองการเมองมบทบาทส�าคญตอการก�าหนดนโยบายการพฒนาเดกปฐมวยทมการด�าเนนการอยาง
ตอเนองในทกรฐบาล นโยบายของรฐบาลในการพฒนาเดกปฐมวย จะใชเปนตวก�าหนดทศทางสการปฏบตใหแกสถานศกษา ดงนโยบายรฐบาลดานเดกปฐมวย พ.ศ. 2555-2557 ทระบไวอยางชดเจนวา เรงรดเพอใหเดกปฐมวยแรกเกดถงกอนเขาประถมศกษาปท 1 ทกคนไดรบการพฒนารอบดานตามวยอยางมคณภาพและตอเนอง (ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2556, ค�าน�า) จากสถานการณการเมองของประเทศไทยในชวงป พ.ศ. 2556 เปนตนมา ทมความขดแยงและความแตกแยกทางความคด เปนวกฤตการณทสะทอนใหเหนวา ระบอบประชาธปไตยไมสามารถน�ามาซงความสขของคนในชาต (ส�านกวชาการ, ส�านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, 2558, น. 15-19) ท�าใหรฐบาลโดยการน�าของนายกรฐมนตร (พลเอกประยทธ จนทรโอชา) ไดใหความส�าคญกบการศกษา และมมมมองเกยวกบนโยบายการปฏรปการศกษาเพออนาคตประเทศไทย มนคง มงคง ยงยน โดยมประเดนหลกทสามารถน�าไปใชในการวางแผนและก�าหนดทศทางการจดท�าหลกสตรการศกษาปฐมวยดวยการพฒนาคณภาพผเรยนและสงเสรมการเรยนร ผานการจดการศกษาในหลายรปแบบและหลายแนวทาง บมเพาะใหผเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเองและเรยนร ตลอดชวต หลกสตรการศกษาตงแตระดบปฐมวยจนถงมหาวทยาลยควรมความตอเนอง หลกสตรการศกษาควรก�าหนดวชาเรยนใหนอยลงและเหมาะกบวยของเดก เนนการเรยนรทมคณภาพไมใชปรมาณ รวมถง
2-25แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
หลกสตรทเปดโอกาสใหเดกไดเลอกเรยนรตามความชอบและความถนด และประการส�าคญควรเนนหลกสตรทนอมน�าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเขามาเปนแนวปฏบต มการปลกฝงคานยม 12 ประการ ใหกบเดกและเยาวชน เพอสรางคนไทยใหเปนทงคนดและคนเกง มความเขมแขงทงรางกายและจตใจ ค�านงถงผลประโยชนของสวนรวมและประเทศชาตเปนหลก ดวยกระบวน การเรยนการสอนทยดเดกเปนศนยกลางของการพฒนา (ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2559, น. 9)
จากนโยบายดงกลาวไดชใหเหนวา สถานการณทางการเมองในชวงทผานมาไดมผลกระทบตอการคดและการปฏบตทอาจแตกตางกนไป การปกครองแบบประชาธปไตยทสมบรณเกดขนได หากคนในสงคมไดตระหนกถงบทบาทและหนาทของตนเองในการอยรวมกนอยางมความสข การพฒนาคนดวยการศกษาทมคณภาพ จงเปนนโยบายหลกทรฐบาลใหความส�าคญ ดงนน จะเหนไดวาการศกษาปฐมวยเปนการศกษาแรกเรมทรฐบาลไดก�าหนดนโยบายไวชดเจนวา เดกปฐมวยจ�าเปนตองไดรบการพฒนาอยางมคณภาพและทวถง หลกสตรการศกษาปฐมวยจงตองมการปรบเปลยนเปาหมายของการพฒนาเดกปฐมวยทอยบนพนฐานของพฒนาการและการเรยนรของเดก การจดการเรยนการสอนตองเปนวธการปฏบตทเหมาะสมกบความตองการ เพอใหเดกไดพฒนาตนเองตามศกยภาพและเตบโตเปนคนด คนเกง และสรางสรรคสงคมใหกาวหนาและรมเยนเปนสข
3. ปจจยดานสงคมจากสถานการณของสงคมโลกยคโลกาภวฒน ไดสงผลใหเกดการเปลยนแปลงในวถชวตของคน
ในสงคมอยางชดเจน จากสงคมดงเดมทมชวตอยอยางเรยบงายมาสสงคมทตองพงพาปจจย เพออ�านวยความสะดวกในการด�ารงชวต เชน การเดนทางโดยเครองบนทมจ�านวนมากขน การบรโภคอาหารจากรานสะดวกซอหรออาหารส�าเรจรป การเขาถงแหลงบนเทงจากโรงภาพยนตร อนเทอรเนตหรอสออนๆ การซอสนคาอปโภคบรโภคผานสอออนไลน ฯลฯ ความกาวหนาดงกลาวทมการเตบโตขนอยางตอเนองและรวดเรว ไดมอทธพลตอการหลอหลอมพฤตกรรมของคนในสงคม โดยเฉพาะเดกและเยาวชนทตองมการดแล อยางใกลชด และจ�าเปนตองสรางความเขมแขงในการด�ารงชวตใหแกเดกและเยาวชน ทตองอยในสงคมทมความซบซอน มความเสยงและเปนอนตรายมากขน จากการเขาสประเทศไทย 4.0 ซงเปนสงคมความร การด�ารงชวตของคนจ�าเปนตองใชความร นวตกรรมและเทคโนโลยขนสง คนในสงคมตองเปนผมสมรรถนะทงในดานการด�ารงชวต การท�างาน และความรวมมอในการสรางความเจรญกาวหนาใหแกประเทศ จากการวเคราะหสถานการณทางสงคมเพอการน�าไปสประเทศไทย 4.0 ไดอยางมคณภาพวา ศกยภาพและระดบคณภาพชวตของคนไทยหลายดานยงต�ากวาเปาหมาย และไมสอดคลองกบทศทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมบนฐานความร ปญหาส�าคญ เชน การศกษาและการเรยนรของคนไทยยงมปญหา เชงคณภาพ เดกปฐมวยยงมพฒนาการทลาชากวาวย เพราะครอบครวไมมความรและขาดเวลาในการเลยงดอยางเหมาะสม และเดกวยเรยนยงมปญหาดานสตปญญาเพราะคณภาพการศกษาไทยอยในระดบต�า ประกอบกบคณภาพคนทยงต�าในทกชวงวยทจะสงผลกระทบตอเนองกน กจะยงเปนอปสรรคส�าหรบ การพฒนาประเทศ ตงแตพฒนาการไมสมวยในเดกปฐมวย ผลลพธทางการศกษาของเดกวยเรยน
2-26 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
คอนขางต�า รวมทงการเลอนไหลของวฒนธรรมตางชาตทเขามาในประเทศไทยผานสงคมยคดจทล โดยทคนไทยจ�านวนไมนอยยงไมสามารถคดกรองและเลอกรบวฒนธรรมไดอยางเหมาะสม สงผลตอวกฤต คานยม ทศนคตและพฤตกรรมในการด�าเนนชวต (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคม แหงชาต, 2560, น. 10-11)
ขอมลดงกลาวไดแสดงใหเหนวา สมรรถนะของบคคลในสงคมทเรมจากเดกปฐมวย ยงอย ในสถานการณทตองไดรบการพฒนาและแกไข เดกปฐมวยควรไดรบการหลอหลอมเพอวางรากฐาน ทงความร ทกษะ และคณลกษณะของการมชวตอยางมคณภาพทามกลางสงคมทเปลยนแปลงไดอยาง เขมแขง เชน เดกตองไดรบการดแลสขภาพทแขงแรงทงทางรางกายและจตใจ ความฉลาดทางอารมณ รจกการปรบตวและแสดงออกทางอารมณไดเหมาะสมกบสถานการณ เพอการมชวตอยางมความสข มความสามารถรบและเลอกเรยนรจากสภาพสงคมทมความหลากหลายทางวฒนธรรมไดอยางเหมาะสม การมความรบผดชอบและมวนยในตนเอง สามารถควบคมตนเองและแสดงออกทางพฤตกรรมในทางบวก ตลอดจนการสรางจตส�านกของการเปนผมจตอาสาทจะชวยเหลอสงคมโดยสวนรวม การมคณธรรมจรยธรรม รจกเสยสละและบ�าเพญตนใหเปนประโยชนตอสงคม ดงนน หลกสตรการศกษาปฐมวยจ�าเปนตองตระหนกถงขอมลของปจจยทางสงคมทงในสวนทสรางโอกาสในการเรยนรเพอพฒนาเดกปฐมวยใหมสมรรถนะส�าหรบการกาวสสงคมประเทศไทย 4.0 ทตองใหความส�าคญกบหลกสตรทยดผเรยนเปนส�าคญ เปนเดกปฐมวยทมทกษะการคดและทกษะชวต เปนผทสามารถปฏบตไดจรงดวยตนเอง หลกสตรตองเปดโอกาสใหเดกไดเรยนรและแสวงหาความรทกอใหเกดองคความรทมความแปลกใหม และเกดประโยชนอยางสรางสรรค โดยบรณาการการเรยนรใหเกดขนแกเดกทงทบาน สถานศกษา ชมชนและสงคมอยางเปนปกแผน เดกปฐมวยตองไดรบโอกาสและมอสระในการเรยนร เพอคนพบความถนดและศกยภาพของตนเอง ขณะเดยวกนสภาวะของเดกปฐมวยทพบวา มความออนแอทงดานการเรยนรและการด�ารงชวต สงผลท�าใหเดกมคณลกษณะทไมพงประสงคในหลายประการ อนเนองมาจากการถกครอบง�าทางสงคม ทเดกยงขาดวฒภาวะและการอบรมเลยงดทเหมาะสม ในสวนนหลกสตรปฐมวยควรตองสรางเปาหมายทส�าคญ คอ การสรางความสขใหเดกในการเรยนร และการเรยนรทเกดจากความรวมมอและความตระหนกของทกภาคสวนของสงคมทตองเขาใจตรงกนวาเดกปฐมวยเปนชวงวยส�าคญของการวางรากฐานชวต ทดงาม เดกวยนมความพรอมส�าหรบการเรยนรทสามารถเกดขนไดอยางรวดเรว หากทกฝายของสงคมมความเขาใจและรวมมอกนในการสรางสรรค และคดกรองสงทดและมคณคาใหแกเดก ยอมสงผลตอการเจรญเตบโตและการเรยนรของเดกในระยะยาว
กจกรรม 2.2.1
จงอธบายปจจยดานเศรษฐกจ การเมองและสงคม ทน�ามาใชเปนแนวทางในการพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวย
2-27แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
แนวตอบกจกรรม 2.2.1
ปจจยดานเศรษฐกจ การเมอง และสงคม เปนปจจยทมความส�าคญส�าหรบการน�าไปประกอบการพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวย มดงน
1. ปจจยดานเศรษฐกจ ทอยในภาวะการเปลยนแปลงทสงผลกระทบตอวถชวตของครอบครวและเกดอปสรรคในการพฒนาเดก เชน ภาวะเศรษฐกจในชมชนเมองทสงขน ครอบครวทยากจนตองมาท�างานในเมอง ท�าใหเดกไมไดอยกบพอแม และปญหารายไดของครอบครวทแตกตางกนไดสงผลตอการเลยงดเดก ฯลฯ
2. ปจจยดานการเมอง นโยบายของรฐบาลทตองการปฏรปการศกษาเพออนาคตประเทศไทย มนคง มงคง ยงยน ดวยการพฒนาคณภาพผเรยน และสงเสรมการเรยนรทเรมตนจากเดกปฐมวย ใหไดรบการพฒนาทเหมาะสมเพอใหเดกเตบโตเปนคนด คนเกง และสรางสรรคสงคมใหกาวหนาและรมเยนเปนสข
3. ปจจยดานสงคม สภาพการณทางสงคมในยคโลกาภวตน สถานการณทางสงคม ประเทศไทย 4.0 ทพบปญหาเดกปฐมวยมพฒนาการลาชาไมสมวย โดยเฉพาะปญหาดานสตปญญาทเปนอปสรรค ตอการพฒนาประเทศ
เรองท 2.2.2
ปจจยดานวทยาการและเทคโนโลย
“การพยายามศกษาวทยาการและเทคโนโลยอนกาวหนาทกสาขาจากทวโลก แลวเลอกสรรสวนทส�าคญเปนประโยชนน�ามาปรบปรงใชใหพอด พอเหมาะกบสภาพและฐานะของประเทศเรา เพอชวยใหประเทศของเราสามารถน�าเทคโนโลยอนทนสมยมาใชพฒนางานตางๆ ไดอยางมประสทธภาพและไมสนเปลอง”
พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 ในโอกาสเสดจพระราชด�าเนนเปดงานพระจอมเกลาลาดกระบงนทรรศน 26 ณ สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา วทยาเขตเจาคณทหาร ลาดกระบง เมอวนท 16 มถนายน 2526
จากพระบรมราชาโชวาทดงกลาว นบวามความสอดคลองกบการเปลยนแปลงดานวทยาการและเทคโนโลยในสงคมทเกดขนอยางตอเนอง ดงสถานการณของสงคมโลกในปจจบนทมการเปลยนแปลงทางวทยาการและเทคโนโลยอยางรวดเรวและเชอมโยงใกลชดกน สงผลท�าใหมการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ
2-28 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
อนเทอรเนต และโทรศพทมอถอ ฯลฯ ใหเขามาเปนสวนหนงของการด�ารงชวตของคนทกวยทสามารถใชไดอยางคลองแคลวรวดเรว และสะดวกสบายในโลกไรพรมแดน ความกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลย จงเปนเครองมอส�าคญในการพฒนาประเทศในทกดาน ส�าหรบดานการศกษา วทยาการและเทคโนโลยจะเปนการเพมโอกาสในการพฒนาและแกปญหาความเหลอมล�าของสงคม การศกษากอใหเกดการกระจายทรพยากรและโอกาสททวถงเทาเทยมและเปนธรรมยงขน (กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร, 2559, น. 1) วทยาการและเทคโนโลยจงเปนสวนส�าคญกบการด�ารงชวตและการพฒนาสงคมในทกดาน ดงทแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 มงเนนใหมการพฒนานวตกรรม และน�ามาใชเปนปจจยขบเคลอนการพฒนาในทกมต เพอยกระดบศกยภาพของประเทศในทกดาน (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ส�านกงานนายกรฐมนตร, 2560, น. 13-14, 24) วทยาการและเทคโนโลยทเกดขนและหากมการน�ามาเลอกสรรและปรบปรงใหเหมาะสมตามแนวทางของพระบรมราโชวาทดงกลาว ยอมกอใหเกดการเปลยนแปลงในทกภาคสวนของสงคมในทางกาวหนา
ส�าหรบเดกปฐมวย วทยาการและเทคโนโลยไดเขามบทบาทตอการด�ารงชวตของเดกเปนอยางมาก เดกปฐมวยทเกดตงแตป ค.ศ. 2000 จนถงปจจบน ซงอยในสงคมทเรยกวา ยคดจทล ทมการพงพาวทยาการและเทคโนโลยในการด�ารงชวตและกจกรรมตางๆ ท�าใหเดกมความคนเคยกบวทยาการและเทคโนโลยทหลากหลาย เชน โทรทศน คอมพวเตอร สมารทโฟนและแทบเลต และการตดตอสอสารผานสงคมออนไลน ฯลฯ สงเหลานจงมความเกยวของกบเดกปฐมวยทงในระดบครอบครว สถานศกษา ชมชนและสงคม ซงสามารถอธบายไดดงน
1. วทยาการและเทคโนโลยทเกยวของกบเดกปฐมวยในระดบครอบครว เปนความเชอมโยงของการใชวทยาการและเทคโนโลยส�าหรบการด�ารงชวตประจ�าวนในครอบครว ดงทพบเหนโดยทวไปวา ความกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลยสงผลใหครอบครวมการน�าอปกรณ อนทนสมยมาใชในครอบครว ทงในดานการอ�านวยความสะดวกและการสอสาร ในดานการอ�านวยความสะดวกทเดกมความคนเคย เชน การอนอาหารดวยไมโครเวฟ หมอหงขาวไฟฟา เครองซกผา และอาหารส�าเรจรปในลกษณะตางๆ ทสามารถน�ามาปรงหรอรบประทานไดอยางรวดเรว โดยไมตองผานกระบวนการประกอบอาหาร และในดานการสอสารจะพบวา วทยาการและเทคโนโลยดานการสอสารในระดบครอบครวมความกาวหนาและเขาถงทงในเมองและชนบท ดงจะเหนไดจากเดกปฐมวยสามารถตดตอสอสารดวยการใชคอมพวเตอร โทรศพทมอถอ สมารทโฟน และแทบเลต อกทงมการใชสออนๆ ททนสมยในครอบครว เชน โทรทศน วดโอ และคอมพวเตอร ฯลฯ
2. วทยาการและเทคโนโลยทเกยวของกบเดกปฐมวยในระดบสถานศกษา จากความกาวหนาของวทยาการและเทคโนโลยการศกษาทเกดขน ไดสงผลใหมการพฒนาระบบการศกษาดวยการน�าวทยาการและเทคโนโลยเขามาเปนเครองมอส�าหรบการจดการศกษาทชวยใหเดกประสบผลส�าเรจในการเรยนรอยางกวางขวาง ดงตวอยางเชน คอมพวเตอรชวยสอนทมทงภาพเคลอนไหวและเสยง ทเดกสามารถเรยนรไดดวยตนเอง รายการโทรทศนเพอการศกษา ระบบอนเทอรเนตทใหผสอนและเดกสามารถเขาถงความรหรอกจกรรมไดตามความสนใจอยางรวดเรว วธการจดการเรยนรแนวใหมทเขาถงธรรมชาตและ
2-29แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ความตองการของเดก สอ การจดสภาพแวดลอม และแหลงการเรยนรทมการน�าวทยาการและเทคโนโลยมาผสมผสาน เพอกระตนใหเดกสนใจและเกดความอยากรอยากเหน เปนตน
3. วทยาการและเทคโนโลยทเกยวของกบเดกปฐมวยในระดบชมชนและสงคม จากความกาวหนาของวทยาการและเทคโนโลย ท�าใหชมชนและสงคมทแวดลอมตวเดกมการเปลยนแปลงทสงผลตอคณภาพชวตของเดกในชมชนและสงคมทดขน ดงตวอยางเชน การจดศนยการเรยนรในชมชนใหเดกไดเขามาใชบรการเรยนรผานสอและเทคโนโลยไดอยางรวดเรว การจดท�าสนามเดกเลน สวนสาธารณะดวยสอและอปกรณททนสมยและเหมาะสมกบพฒนาการเดก การจดท�ารายการโทรทศนส�าหรบเดก และการสรางความรวมมอระหวางหนวยงานในการจดกจกรรมใหแกเดกทงในดานวชาการและบนเทงในทสาธารณะ ฯลฯ
จากขอมลดงกลาวไดชใหเหนวา เดกปฐมวยในยคดจทลทด�ารงชวตอยทามกลางความเจรญกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลยทใหความสะดวกและรวดเรวในการด�ารงชวต เดกจ�าเปนตองเรยนรและปรบตวใหสอดรบกบการเปลยนแปลงทเกดขน ผทเกยวของในการอบรมเลยงดและใหการศกษาแกเดกปฐมวย จ�าเปนตองตระหนกวาปจจยดานวทยาการและเทคโนโลยไดเขามามอทธพลตอการด�ารงชวตและการเรยนรของเดก การพฒนาเดกปฐมวยใหมความพรอมเพอการมชวตอยในสงคมทามกลางการเปลยนแปลงไดอยางรเทาทน และปรบตวไดอยางมความสข หลกสตรการศกษาปฐมวยจ�าเปนตองพจารณาขอมลเกยวกบปจจยทางวทยาการและเทคโนโลยทเกดขนจ�านวนมาก โดยการเลอกสรรในสงทมคณคามาประยกตใชใหเหมาะสม หลกสตรการศกษาปฐมวยจงควรตองมการวางแผนก�าหนดแนวทางของหลกสตรในลกษณะตอไปน
1. หลกสตรทพฒนาการคด การฝกใหเดกคดในมตตางๆ เชน การคดแกปญหา การคดสรางสรรค การคดวเคราะห การคดอยางมเหตผล การคดจนตนาการ และการคดอยางเปนระบบ ฯลฯ การคดเหลานนบเปนสงจ�าเปนตอการพฒนาเดกใหมความสามารถในการคดทหลากหลาย เพอใชประโยชนตอการเรยนร และการด�ารงชวตในภาวะทอยทามวทยาการและเทคโนโลยไดอยางมภมคมกน และสามารถคดทจะเลอกใชวทยาการและเทคโนโลยไดอยางชาญฉลาด หลกสตรตองสนบสนนใหเดกไดฝกการคดผานการลงมอปฏบตดวยตนเอง และการเรยนรดวยวธการแกปญหา โดยเฉพาะปญหาทเกยวของกบตนเอง ในชวตประจ�าวน เพอเปนการสรางเสรมทกษะชวตทเขมแขงใหแกเดก
2. หลกสตรทมการใชนวตกรรมและเทคโนโลย การพฒนาเดกปฐมวยแนวใหมควรใหความส�าคญกบการจดการศกษา โดยใชหลกสตรทมความเปนนวตกรรม หมายถง หลกสตรทจดเตรยมความรและประสบการณทสอดคลองกบการด�ารงชวตในสงคมทมความกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลย เดกจ�าเปนตองไดรบการสรางความเขมแขงทงทางรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา โดยหลกสตรตองมการน�านวตกรรมและเทคโนโลยมาใชจดประสบการณในหลายมต เชน นทานอบค (e-book) ซดรอม และคอมพวเตอรชวยสอน ฯลฯ นวตกรรมและเทคโนโลยจงเปนความจ�าเปนส�าหรบการศกษา แนวใหมทชวยใหเดกไดเรยนรและมประสบการณทกาวไกลและรวดเรว ตลอดจนเปนการสรางโอกาสและความเสมอภาคใหแกเดกอยางทวถง แตในขณะเดยวกน การใชนวตกรรมและเทคโนโลยในหลกสตรจ�าเปนตองมการคดกรองและน�ามาใชอยางเหมาะสม ยอมท�าใหการพฒนาเดกปฐมวยเปนไปอยางมประสทธภาพ
2-30 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3. หลกสตรทถกใชโดยผทมความเชยวชาญ ผทท�าหนาทในการจดการศกษาตามหลกสตรจ�าเปนตองมความเชยวชาญทงความร และทกษะในสถานการณใหม โดยตองตระหนกวาเดกปฐมวยเตบโต ทามกลางวทยาการและเทคโนโลยทหลากหลาย เดกสวนใหญมโอกาสเรยนรและมปฏสมพนธกบวทยาการและเทคโนโลย เชน เดกวย 4 ขวบ สามารถใชโทรศพทในการสอสารกบผอนไดดวยตนเอง สามารถกดและเลนเกมคอมพวเตอรดวยตนเอง ประกอบกบการทเดกสามารถเขาถงสอตางๆ เพอการเรยนรไดดวยตนเอง ท�าใหการด�ารงชวตและการเรยนรของเดกเกดขนอยางทาทายทงทบาน โรงเรยน และสงคมรอบดาน ดงนน ผทท�าหนาทในการจดการศกษาตามหลกสตร จงจ�าเปนตองวเคราะหสถานการณในบรบทของ สงแวดลอมทเกดขนกบเดก การจดการศกษาแบบเดมทก�าหนดขนโดยผสอนฝายเดยวอาจไมท�าใหเดกไดรบการพฒนาทเหมาะสม ผสอนจ�าเปนตองพฒนาตนเองใหมความเชยวชาญ และสามารถท�าหนาทใหเดกไดรบการพฒนาและสงเสรมการเรยนรทสอดคลองกบความตองการ และเหมาะสมกบภาวะทางวทยาการและเทคโนโลยทกาวหนาอยางรวดเรว
4. หลกสตรสรางเสรมปฏสมพนธทางสงคม จากปจจยทางวทยาการและเทคโนโลยทเกดขนอยางมากมาย สงเหลานอาจมทงขอดและขอจ�ากด ดงตวอยางเชน การเปดโอกาสใหเดกไดเรยนรและท�ากจกรรมโดยใชคอมพวเตอรเพอการเรยนร ซงชวยใหเดกเกดความสนกสนานและเรยนรสงตางๆ ได อยางรวดเรว แตในขณะเดยวกนอาจสงผลกระทบตอพฤตกรรม หากเดกตองมกจกรรมกบสอเหลาน อยางตอเนองเปนระยะเวลานานทงทบานและโรงเรยน จนท�าใหเดกขาดปฏสมพนธทางสงคมกบผอน หรอมการเลยนแบบพฤตกรรมทไมเหมาะสม หลกสตรปฐมวยควรเปดโอกาสใหเดกไดท�ากจกรรมกบผอน ทงกลมเลกและกลมใหญ เพอใหเดกไดเรยนรพฤตกรรมทเหมาะสม เชน การชวยเหลอ การแบงปน การแสดงมารยาททเหมาะสม ความรบผดชอบ ความเออเฟอ และความสามคค ฯลฯ ดงนน หลกสตรทเนนการมปฏสมพนธทางสงคมของเดกปฐมวยจงมความส�าคญ จากผลกระทบของการพงพาวทยาการและเทคโนโลย ท�าใหเดกขาดโอกาสในการปลกฝงการอยรวมกบผอนและการปฏบตตนในฐานะสมาชกทดของสงคม การสรางเสรมปฏสมพนธทางสงคมผานกจกรรมในหลกสตร นบเปนแนวทางทเหมาะสมกบพฒนาการทางสงคมของเดกในทางทดงาม และเปนการสนบสนนใหเดกไดเรยนรและปรบตวอยในสงคมทมความกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลยไดอยางมความสข
จากทศทางของหลกสตรในลกษณะดงกลาว สรปไดวาวทยาการและเทคโนโลยทเปลยนแปลงและกาวหนาอยางรวดเรวและตอเนอง หลกสตรปฐมวยจ�าเปนตองใหความส�าคญกบการพฒนาเดกปฐมวยใหเปนผทสามารถด�ารงชวตอยในสงคมทมความกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลยไดอยางชาญฉลาด และรเทาทนการเปลยนแปลง ตลอดจนสามารถใชและสรางสรรควทยาการและเทคโนโลยใหเกดประโยชนตอตนเองและสงคมไดอยางเหมาะสม
กจกรรม 2.2.2
จงอธบายปจจยดานวทยาการและเทคโนโลยทน�ามาใชเปนแนวทางในการพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวย
2-31แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
แนวตอบกจกรรม 2.2.2
ปจจยดานวทยาการและเทคโนโลยทเขามามบทบาทตอการด�ารงชวตของเดกปฐมวยทประกอบดวย วทยาการและเทคโนโลยทเกยวของกบเดกปฐมวยทงในระดบครอบครว ระดบสถานศกษา และระดบชมชนและสงคม ทศทางของหลกสตรจงจ�าเปนตองศกษาขอมลเกยวกบวทยาการและเทคโนโลยทเกยวของกบเดก เพอใหเดกสามารถด�ารงชวตในสงคมทมความกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลยไดอยางชาญฉลาด และรเทาทนการเปลยนแปลง และน�ามาซงประโยชนตอตนเองและสงคมไดอยางเหมาะสม
เรองท 2.2.3
ปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวย
หลกสตรการศกษาปฐมวยทมความเหมาะสม จ�าเปนตองใหความส�าคญกบปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวยทอยภายใตการด�าเนนงานการจดการศกษาของสถานศกษานนๆ ปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวยทเกยวของกบหลกสตรการศกษาปฐมวย มดงน
1. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ซงมการประกาศใชเมอวนท 6 เมษายน 2560 ไดก�าหนดมาตราในสวนทสอดคลองกบนโยบายการพฒนาเดกปฐมวย เพอน�ามาใชเปนแนวทางในการจดท�าหลกสตรการศกษาปฐมวย ดงน
มาตรา 4 ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคล ยอมไดรบความคมครอง
มาตรา 54 รฐตองด�าเนนการใหเดกทกคนไดรบการศกษาเปนเวลาสบสองป ตงแตกอนวยเรยนจนจบการศกษาภาคบงคบอยางมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย
รฐตองด�าเนนการใหเดกเลกไดรบการดแลและพฒนากอนเขารบการศกษาตามวรรคหนง เพอพฒนารางกาย จตใจ วนย อารมณ สงคม และสตปญญาใหสมกบวย โดยสงเสรมและสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนและภาคเอกชนเขามสวนรวมในการด�าเนนการดวย
รฐตองด�าเนนการใหประชาชนไดรบการศกษาตามความตองการในระบบตางๆ รวมทงสงเสรมใหมการเรยนรตลอดชวต และจดใหมการรวมมอกนระหวางรฐ องคกรปกครองสวนทองถน และภาคเอกชน ในการจดการศกษาทกระดบ โดยรฐมหนาทด�าเนนการ ก�ากบ สงเสรม และสนบสนนใหการจดการศกษาดงกลาวมคณภาพและไดมาตรฐานสากล
การศกษาทงปวงตองมงพฒนาผเรยนใหเปนคนด มวนย ภมใจในชาต มความเชยวชาญไดตามความถนดของตน และมความรบผดชอบตอครอบครว ชมชน สงคมและประเทศชาต
2-32 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
2. สทธเดก สทธเดกเปนสทธมนษยชนพนฐานทเดกทกคนทวโลกพงไดรบการคมครองตามกฎหมายทเรยกวา อนสญญาวาดวยสทธเดก (Convention on the Rights of the Child) คอ ขอตกลงระหวางประเทศทจดท�าขนโดยสหประชาชาต โดยไดรบการรบรองจากทประชมสมชชาสหประชาชาต (United Nations General Assembly) เมอป พ.ศ. 2532 อนสญญาวาดวยสทธเดกนไดก�าหนดใหผทท�าหนาทในการอบรมเลยงดและดแลเดกทมอายต�ากวา 18 ป ตองมบทบาทท�าหนาทหลกในทางทเหมาะสม และรบประกนสทธตอไปนแกเดก (โจน อ. เดอรแรนท, 2007, ค�าน�า) คอ
1) สทธทจะมชวตรอดอยไดและมโอกาสทจะไดพฒนาศกยภาพของตนอยางถงทสด ดวยการใหมอาหาร ทพกอาศย น�าสะอาด การศกษา บรการดานสขภาพ การพกผอนและนนทนาการ กจกรรมทางวฒนธรรม ขอมลขาวสารเกยวกบสทธ และศกดศรของตนเองอยางเพยงพอ
2) สทธทจะไดรบการปกปองคมครองใหปลอดจากความรนแรง ในสงตอน คอ การละเลยทอดทง การแสวงประโยชน และการทารณกรรม
3) สทธทจะมสวนรวมในการตดสนใจ โดยแสดงความคดเหนของตนเองและความคดเหนนนไดรบความเคารพ มสทธทจะออกความเหนในเรองทมผลกระทบตอตวเดกเอง มโอกาสเขาถงขอมลขาวสาร และสามารถทจะพบปะสงสรรคกบคนอนๆ ไดอยางเปนอสระ
3. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 และทไดแกไขเพมเตม (ฉบบท 3)
พ.ศ. 2553 ไดก�าหนดหมวด 4 แนวการจดการศกษาทจ�าเปนตอการน�ามาก�าหนดเปนแนวทางของหลกสตรการศกษาปฐมวย (ส�านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, 2556, น. 6-8) ดงน
มาตรา 22 การจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวาผเรยนมความส�าคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ
มาตรา 23 การจดการศกษา ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ตองเนนความส�าคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนรและบรณาการตามความเหมาะสมของแตละระดบการศกษา
มาตรา 24 การจดกระบวนการเรยนรใหสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของด�าเนนการ ดงตอไปน
1) จดเนอหาสาระและกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจและความถนดของผเรยน โดยค�านงถงความแตกตางระหวางบคคล
2) ฝกทกษะ กระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณและการประยกตความร มาใชเพอปองกนและแกไขปญหา
3) จดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบตใหท�าได คดเปน ท�าเปน รกการอาน และเกดการใฝรอยางตอเนอง
4) จดการเรยนการสอน โดยผสมผสานสาระความรดานตางๆ อยางไดสดสวน สมดลกน รวมทงปลกฝงคณธรรม คานยมทดงาม และคณลกษณะอนพงประสงค
2-33แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
5) สงเสรมสนบสนนใหผสอนสามารถจดบรรยากาศ สภาพแวดลอม สอการเรยน และอ�านวยความสะดวก เพอใหผเรยนเกดการเรยนรและมความรอบร รวมทงสามารถใชการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร ทงนผ สอนและผเรยนอาจเรยนรไปพรอมกนจากสอการเรยนการสอนและแหลงวทยาการประเภทตางๆ
6) จดการเรยนรใหเกดขนไดทกเวลาทกสถานท มการประสานความรวมมอกบบดา มารดา ผปกครอง และบคคลในชมชนทกฝาย เพอรวมกนพฒนาผเรยนตามศกยภาพ
มาตรา 26 ใหสถานศกษาจดการประเมนผเรยน โดยพจารณาจากพฒนาการของผเรยน ความประพฤต การสงเกตพฤตกรรมการเรยน การรวมกจกรรมและการทดสอบควบคไปในกระบวนการเรยนการสอนตามความเหมาะสมของแตละระดบและรปแบบการศกษา
มาตรา 28 หลกสตรการศกษา ตองมลกษณะหลากหลายตามความเหมาะสมของแตละระดบ โดยมงพฒนาคณภาพชวตของบคคลใหเหมาะสมแกวยและศกยภาพ ตองมงพฒนาคนใหมความสมดล ทงดานความร ความคด ความสามารถ ความดงาม และความรบผดชอบตอสงคม
มาตรา 30 ใหสถานศกษาพฒนากระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพ รวมทงการสงเสรมใหผสอนสามารถวจยเพอพฒนาการเรยนรทเหมาะสมกบผเรยนในแตละระดบ
4. แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560-2579 ทมการน�ายทธศาสตรชาต (National Strategy) มาเปนกรอบความคดในการก�าหนดวสยทศนใหคนไทยทกคนไดรบการศกษาและเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ ด�ารงชวตอยางเปนสข สอดคลองกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และการเปลยนแปลงของโลกศตวรรษท 21 โดยมเปาหมายดานผเรยน (learner aspirations) ทมงพฒนาผเรยนทกคนใหมคณลกษณะและทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 (3Rs8Cs) ประกอบดวย ทกษะและคณลกษณะ (ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2560) ตอไปน
1) 3Rs ไดแก การอานออก (Reading) การเขยนได (Writing) และการคดเลขเปน (Arithmetics)
2) 8Cs ไดแก ทกษะดานการคดอยางมวจารณญาณและทกษะในการแกปญหา (Critical Thinking and Problem Solving) ทกษะดานการสรางสรรคและนวตกรรม (Creativity and Innova-tion) ทกษะดานความเขาใจตางวฒนธรรม ตางกระบวนทศน (Cross-cultural Understanding) ทกษะดานความรวมมอ การท�างานเปนทมและภาวะผน�า (Collaboration, Teamwork and Leadership) ทกษะดานการสอสาร สารสนเทศและการรเทาทนสอ (Communications, Information and Media Literacy) ทกษะดานคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (Computing and ICT Literacy) ทกษะอาชพและทกษะการเรยนร (Career and Learning Skills) และความมเมตตา กรณา มวนย คณธรรม จรยธรรม (Compassion)
เปาหมายดานผเรยนดงกลาว สามารถน�ามาก�าหนดใชเปนแนวทางของหลกสตรการศกษาปฐมวยไดดงตอไปน
1) เดกปฐมวยแรก – 6 ป ตองไดรบการสงเสรมพฒนาการอยางรอบดานและสมวย2) สถานศกษาปฐมวยตองจดกจกรรมและกระบวนการเรยนรทสอดคลองกบหลกสตร
การศกษาปฐมวย และสมรรถนะของเดกทเชอมโยงกบมาตรฐานคณภาพเดกปฐมวยของอาเซยน
2-34 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3) การด�าเนนการตามยทธศาสตรการจดการศกษาเพอสรางเสรมคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม โดยมเปาหมายของหลกสตรทสงเสรมใหเดกปฐมวยมพฤตกรรมทแสดงออกถงความตระหนกในความส�าคญของการด�ารงชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม การมคณธรรม จรยธรรม และการประยกตใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการด�าเนนชวต
5. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564) ไดก�าหนดแนวทางการพฒนาเดกปฐมวย โดยสงเสรมใหเดกปฐมวยมการพฒนาทกษะทางสมองและทกษะทางสงคมท เหมาะสม (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2560, น. 68) ดงตอไปน
1) ใหความรแกพอแมหรอผดแลเดกในเรองการมโภชนาการทเหมาะสม วธการเลยงดเดกทจะกระตนพฒนาการเดกในชวง 0-3 ปแรก รวมทงสนบสนนใหแมเลยงลกดวยนมแมอยางนอย 6 เดอน
2) ก�าหนดมาตรการสรางความสมดลระหวางชวตและการท�างานใหพอแมสามารถเลยงดบตรไดดวยตนเองทงการจงใจใหสถานประกอบการจดใหมการจางงานทยดหยน รณรงคใหผชายตระหนกและมสวนรวมในการท�าหนาทในบานและดแลบตรมากขน
3) พฒนาหลกสตรการสอนและปรบปรงสถานพฒนาเดกปฐมวยใหมคณภาพตามมาตรฐานทก�าหนด โดยเนนการพฒนาทกษะส�าคญดานตางๆ อาท ทกษะทางสมอง ทกษะดานความคดความจ�า ทกษะการควบคมอารมณ ทกษะการวางแผนและการจดระบบ ทกษะการรจกประเมนตนเองควบคกบการยกระดบบคลากรในสถานพฒนาเดกปฐมวยใหมความพรอมทงทกษะ ความร จรยธรรม และความเปน มออาชพ
4) สนบสนนการผลตสอสรางสรรคทมรปแบบหลากหลายทใหความรในการเลยงดและพฒนาเดกปฐมวย อาท ครอบครวศกษา อนามยแมและเดก วธการพฒนาทกษะทางสมองและทกษะทางสงคม
5) ผลกดนใหมกฎหมายการพฒนาเดกปฐมวยใหครอบคลมทงการพฒนาทกษะ การเรยนรเนนการเตรยมความพรอมเขาสระบบการศกษา การพฒนาสขภาพอนามยใหมพฒนาการทสมวย และการเตรยมทกษะการอยในสงคมใหมพฒนาการอยางรอบดาน
จากปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวยดงกลาว สามารถอธบายไดวาการจดท�าหลกสตรการศกษาปฐมวย จ�าเปนตองใหความส�าคญกบเปาหมายของการพฒนาเดกปฐมวยใหเปนผทมความพรอมและมทกษะส�าคญส�าหรบการเรยนรในศตวรรษท 21 ดงนน นโยบายการพฒนาเดกปฐมวยในหลกสตร การศกษาปฐมวยจ�าเปนตองเขาใจถงธรรมชาตและความตองการของเดกทแทจรง เพอน�ามาใชเปนแนวทางในการจดการเรยนร เพอใหเดกปฐมวยเปนผทมคณลกษณะทพงประสงคตามแนวทางการพฒนาก�าลงคนของประเทศ เปนการจดการศกษาทตองสรางความเขมแขงใหแกเดกปฐมวยทงทางรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา เพอใหเดกเตบโตอยางสมวยและเปนก�าลงคนทมคณคาตอการพฒนาประเทศไทยใหกาวหนาตอไป
2-35แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
กจกรรม 2.2.3
จงระบปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวยทน�ามาใชเปนแนวทางในการพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวย
แนวตอบกจกรรม 2.2.3
ปจจยดานนโยบายการพฒนาเดกปฐมวยทน�ามาใชเปนแนวทางในการพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวย ประกอบดวย
1. มาตรา 4 และมาตรา 54 ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 25602. สทธเดกทก�าหนดไวในอนสญญาวาดวยสทธเดก3. หมวด 4 มาตรา 22-24 มาตรา 26 และมาตรา 28 ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต
พทธศกราช 25424. เปาหมายดานผเรยนทก�าหนดไวในแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560-25795. แนวทางการพฒนาเดกปฐมวยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.
2560-2564)
2-36 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ตอนท 2.3
หลกสตรการศกษาปฐมวย
โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 2.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป
หวเรอง2.3.1 องคประกอบของหลกสตรการศกษาปฐมวย2.3.2 ลกษณะทดของหลกสตรการศกษาปฐมวย
แนวคด1. หลกสตรการศกษาปฐมวยเปนหลกสตรทเนนผเรยนเปนส�าคญ มองคประกอบทส�าคญ
ไดแก จดมงหมาย เนอหาหรอสาระการเรยนร กระบวนการจดประสบการณ และการประเมนพฒนาการ
2. หลกสตรการศกษาปฐมวยเปนหวใจส�าคญส�าหรบการจดการศกษาเพอใหเดกปฐมวยไดรบการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรใหเกดขนอยางสมดล และรอบดานตามศกยภาพของเดกแตละคน ลกษณะทดของหลกสตรการศกษาปฐมวยพจารณาไดจากความเหมาะสมกบเดกปฐมวยใน 4 ประการ คอ เหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนร เหมาะสมกบความตองการ เหมาะสมกบการท�างานของสมอง และเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมของเดกปฐมวย
วตถประสงคเมอศกษาตอนท 2.3 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายองคประกอบของหลกสตรการศกษาปฐมวยได2. อธบายลกษณะทดของหลกสตรการศกษาปฐมวยได
2-37แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.3.1
องคประกอบของหลกสตรการศกษาปฐมวย
องคประกอบของหลกสตรเปนสงทก�าหนดขนส�าหรบน�าไปใชในการวางแผน การจดท�าหลกสตร นกพฒนาหลกสตรไดเสนอแนวคดเกยวกบหลกสตรวาควรมองคประกอบทส�าคญ ดงน
Taba (1962) ไดก�าหนดองคประกอบของหลกสตรวา ประกอบดวย1. วตถประสงค เปนสงทตองการใหเกดความส�าเรจของผเรยน ซงในบางครงอาจใชค�าวา
เปาหมาย2. เนอหา เปนสงทก�าหนดขนจากวตถประสงค3. ประสบการณการเรยนร เปนวธการหรอยทธศาสตรส�าหรบการจดประสบการณทผสอนวางแผน
และเลอกไว4. การประเมนผล เปนการประเมนความส�าเรจของผเรยนและเปนการตรวจสอบวตถประสงค
ของหลกสตรSaylor, Alexander and Lewis (1981) ไดก�าหนดองคประกอบของหลกสตร วาประกอบดวย1. เปาหมาย วตถประสงค และขอบเขตของความร ซงประกอบดวย 4 ดาน คอ
1.1 การพฒนาตนเอง1.2 ความสามารถทางดานสงคม1.3 ทกษะการเรยนรอยางตอเนอง1.4 การเรยนรทลกหรอละเอยดยงขน
2. วธการจดการเรยนการสอน ซงเปนวธการจดประสบการณการเรยนรทจะชวยใหผเรยนบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคของหลกสตร
3. การประเมนผล ดวยเทคนคและวธการทหลากหลายจากองคประกอบของหลกสตรดงกลาว Oliva (2001, p. 151) ไดใหแนวคดวาหลกสตรควรตอง
มองคประกอบทส�าคญ ดงตอไปน1. จดหมายของหลกสตร2. วตถประสงคของหลกสตร3. จดหมายของการจดการเรยนการสอน4. วตถประสงคของการจดการเรยนการสอน5. ยทธศาสตรการจดการเรยนการสอน6. การประเมนผล ซงประกอบดวย การประเมนผลการจดการเรยนการสอน โดยพจารณาจาก
จดหมายของการจดการเรยนการสอน และการประเมนหลกสตร โดยพจารณาจากจดหมายของหลกสตรเปนส�าคญ
2-38 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ส�าหรบหลกสตรการศกษาปฐมวย ซงเปนหลกสตรทเนนผเรยนเปนส�าคญดวยการใหความส�าคญกบพฒนาการ การเจรญเตบโต ความสนใจและความถนดของเดกแตละคน การก�าหนดองคประกอบของหลกสตรจงเปนสงทสะทอนถงแนวทางการน�าไปใชในการจดการศกษา เพอพฒนาเดกใหบรรลตามวตถประสงคทก�าหนดในหลกสตร ดงทมการอธบายถงองคประกอบหลกของหลกสตร 2 ประการ คอ McCarthy & Houston, 1980, pp. 224-229 อางถงใน นภเนตร ธรรมบวร, 2546, น. 45-46)
1. เนอหา หมายถง ความร ความคดรวบยอด รวมตลอดถงขอมลทเดกจ�าเปนตองเรยนร ซงเปนสวนส�าคญของหลกสตร เชน คณตศาสตร ภาษา สงคมศกษา ดนตร ศลปศกษา และวทยาศาสตร ฯลฯ
2. กระบวนการ เปนวธการทเดกใชในการเรยนร การพฒนาทกษะในการเรยนร และการน�าความรทไดไปปรบใชในชวตประจ�าวน หลกสตรทเนนกระบวนการจะใหความส�าคญกบความสามารถในการไดมาซงขอมล การจดระบบขอมล การวเคราะห การบรณาการและการสอสารขอมล กลาวอกนยหนง หลกสตรทเนนกระบวนการจะใหความส�าคญกบวธการทเดกคด การประเมนผล และการคนหาขอมลใหม
เนอหาและกระบวนการดงกลาว จะถกก�าหนดไวในองคประกอบของหลกสตรการศกษาปฐมวย โดยทวไป แตอาจมความแตกตางกนไปตามปรชญา ความเชอ และทฤษฎการจดการศกษาวาจะมจดเนนทเนอหา หรอกระบวนการ อาท หลกสตรทเนนเนอหาจะมแนวคดวาเนอหาทางวชาการเปนสงจ�าเปน ตอการเรยนรของเดก ในองคประกอบของหลกสตรกจะมการก�าหนดเนอหาไวอยางชดเจน ส�าหรบในหลกสตรทเนนกระบวนการกมแนวคดวากระบวนการจดการเรยนรเปนสงส�าคญตอการพฒนาทกษะทจ�าเปนส�าหรบเดกปฐมวย ในหลกสตรจงใหความส�าคญกบกระบวนการเรยนรของเดกดวยวธการท หลากหลาย แตทงนในองคประกอบของทงเนอหาและกระบวนการลวนเปนสงส�าคญตอการเรยนรของเดก เนองจากการเรยนรของเดกจะตองมทงองคประกอบดานเนอหาและกระบวนการควบคกนไป ดงทม การก�าหนดองคประกอบของหลกสตรการศกษาปฐมวยทมการน�าเนอหาและกระบวนการมาก�าหนดไว ในหลกสตร ดงตวอยางตอไปน
1. หลกสตรการศกษาปฐมวยของประเทศนวซแลนด ไดก�าหนดองคประกอบของหลกสตรวา ประกอบดวย (Ministry of Eduction, 1996, pp. 14-30)
1.1 หลกการ สาระและจดหมาย1.2 เนอหา1.3 การพฒนาการเรยนรและความสามารถ1.4 การประเมนผล
2. หลกสตรการศกษาปฐมวยตามแนวคดของนกพฒนาหลกสตร นกพฒนาหลกสตรไดเสนอแนวคดเกยวกบองคประกอบของหลกสตรจากผลจากการตรวจสอบหลกสตรการศกษาปฐมวยจากหลายประเทศทวโลก พบวา หลกสตรทน�าไปใชในการสอนและการเรยนรส�าหรบเดกปฐมวย มองคประกอบทส�าคญ (Scott, 2008 cited in McLachlan, Fleer and Edwards, 2013, p. 10) ดงน
2.1 ความมงหมาย จดหมาย และจดมงหมาย ซงเปนสงทตองปฏบตเพอใหหลกสตรประสบผลส�าเรจ
2-39แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
2.2 เนอหา ขอบเขต หรอเนอหาวชา ซงมาจากทงทก�าหนดไวในและนอกหลกสตร2.3 วธการหรอกระบวนการ หมายถง วธการหรอการปฏบตในการสอนทน�ามาใชเพอให
ประสบผลส�าเรจตามจดมงหมายหรอผลลพธทก�าหนดไวในหลกสตร2.4 การประเมนผล หมายถง วธการตรวจสอบผลการปฏบต เพอน�ามาพฒนาเดกใหบรรล
ตามความมงหมาย จดหมาย หรอจดมงหมายของหลกสตร3. หลกสตรการศกษาปฐมวยของประเทศไทย เปนหลกสตรทมแนวคดในการสงเสรมพฒนาการ
ทเหมาะสมกบวยและความแตกตางระหวางบคคล ผานการเรยนรทเปดโอกาสใหเดกไดมปฏสมพนธกบบคคลและสงแวดลอมดวยการเลนเปนส�าคญ โดยค�านงถงบรบททางวฒนธรรมและสงคมทเดกอาศยอย จากแนวคดดงกลาว หลกสตรการศกษาปฐมวย จงมองคประกอบทส�าคญ ดงตอไปน
3.1 หลกการของหลกสตร เปนการก�าหนดสาระส�าคญของหลกสตรทตองการพฒนาเดกปฐมวยทกประเภท ดวยการอบรมเลยงดและใหการศกษาทยดเดกเปนส�าคญ โดยค�านงถงศกยภาพและความแตกตางระหวางบคคล บรบทของชมชน สงคมและวฒนธรรม ดวยหลกการจดประสบการณผานการเลนและกจกรรมทหลากหลายเหมาะสมกบวย เพอใหเดกสามารถปรบตวและด�ารงชวตอยางมคณภาพและมความสข โดยประสานความรวมมอในการพฒนาเดกระหวางครอบครว สถานศกษา ชมชน และสงคม
3.2 จดมงหมายของหลกสตร แสดงถงคณลกษณะทพงประสงคทครอบคลมพฒนาการดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา ทตองการใหเกดขนกบเดกหลงจากไดรบการจดประสบการณตามหลกสตร
3.3 สาระการเรยนร แสดงถงสงทน�ามาใชในการจดประสบการณทประกอบดวย สาระทควรเรยนรและประสบการณส�าคญ เพอใหเดกไดรบการสงเสรมพฒนาการตามจดมงหมายของหลกสตร
3.4 การจดประสบการณ เปนการก�าหนดถงรปแบบและวธการทน�ามาใชในการจดประสบการณทมความเหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนรทเปนไปตามวยของเดก โดยเนนการจดประสบการณทเปดโอกาสใหเดกไดลงมอปฏบตผานการใชประสาทสมผสทงหา พรอมทงใหอสระแกเดกในการเลอกและตดสนใจดวยตนเอง
3.5 การประเมนพฒนาการ เปนกระบวนการทมการด�าเนนการอยางตอเนองในระหวาง การจดประสบการณ เปนการศกษาผลของพฒนาการเดกทงทางดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา เพอน�ามาใชเปนขอมลในการพฒนาการจดประสบการณทชวยใหเดกไดรบการพฒนาตาม จดมงหมายของหลกสตร
จากขอมลดงกลาว สามารถน�ามาอธบายองคประกอบของหลกสตรการศกษาปฐมวยไดดงตอไปน1. จดมงหมาย หมายถง สงทตองการใหเดกไดบรรลหลงจากไดรบการจดการเรยนการสอนตาม
หลกสตร2. เนอหาหรอสาระการเรยนร หมายถง องคความรทน�ามาใชในการจดประสบการณทไดมาจาก
การก�าหนดขนโดยหลกสตร หรอการก�าหนดขนจากความสนใจและความตองการของเดก
2-40 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3. กระบวนการจดประสบการณ หมายถง ยทธศาสตรทน�ามาใชในการจดประสบการณทสอดคลองกบพฒนาการและการเรยนรทเปนไปตามวยและศกยภาพของเดกแตละคน เพอใหเดกไดรบการพฒนาจนบรรลตามจดมงหมายของหลกสตร
4. การประเมนพฒนาการ เปนวธการเพอตรวจสอบจดมงหมายของหลกสตรดวยหลกการประเมนตามสภาพจรง และใชวธการทเหมาะสมกบการประเมนพฒนาการของเดกปฐมวย เชน การสงเกตพฤตกรรม การประเมนชนงาน หรอการสมภาษณ ฯลฯ
การก�าหนดองคประกอบของหลกสตรการศกษาปฐมวยดงกลาว อาจมรายละเอยดทแตกตางกนไปตามปรชญา วสยทศน และเปาหมายของการพฒนาเดกปฐมวย แตทกองคประกอบของหลกสตรจะถกน�ามาวางแผนและด�าเนนการเพอใหเดกปฐมวยไดรบการอบรมเลยงดและสงเสรมพฒนาการใหบรรลตามจดมงหมายของหลกสตรไดอยางมประสทธภาพ
กจกรรม 2.3.1
จงอธบายองคประกอบทส�าคญของหลกสตรการศกษาปฐมวย
แนวตอบกจกรรม 2.3.1
หลกสตรการศกษาปฐมวย มองคประกอบทส�าคญดงตอไปน1. จดมงหมาย หมายถง สงทตองการใหเดกไดบรรล หลงจากไดรบการจดการเรยนการสอนตาม
หลกสตร2. เนอหาหรอสาระการเรยนร หมายถง องคความรทน�ามาใชในการจดประสบการณทไดมาจาก
การก�าหนดขนโดยหลกสตร หรอการก�าหนดขนจากความสนใจและความตองการของเดก3. กระบวนการจดประสบการณ หมายถง ยทธศาสตรทน�ามาใชในการจดประสบการณท
สอดคลองกบพฒนาการและการเรยนรทเปนไปตามวยและศกยภาพของเดกแตละคน เพอใหเดกไดรบการพฒนาจนบรรลตามจดมงหมายของหลกสตร
4. การประเมนพฒนาการ หมายถง วธการเพอตรวจสอบจดมงหมายของหลกสตรดวยหลกการประเมนตามสภาพจรง และใชวธการทเหมาะสมกบการประเมนพฒนาการของเดกปฐมวย เชน การสงเกตพฤตกรรม การประเมนชนงาน การประเมนทมการใชแบบทดสอบตามเปาหมายเฉพาะดานของเดก หรอการสมภาษณ เปนตน
2-41แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.3.2
ลกษณะทดของหลกสตรการศกษาปฐมวย
หลกสตรการศกษาปฐมวย นบเปนหวใจส�าคญของการจดการศกษาเพอพฒนาเดกปฐมวย การเจรญเตบโต พฒนาการและการเรยนรของเดกจะเกดขนอยางสมดลและรอบดานตามศกยภาพของ เดกแตละคน ผทท�าหนาทรบผดชอบในการอบรมเลยงดและใหการศกษาแกเดกปฐมวยจ�าเปนตองมการจดเตรยมหลกสตรการศกษาปฐมวยทสนบสนนการเรยนร และการสงเสรมพฒนาการของเดกใหเปนไปอยางเหมาะสม ซงการวางแผนเพอจดเตรยมหลกสตรการศกษาปฐมวยมความจ�าเปนอยางยงทตองท�าการศกษาความรเกยวกบพฒนาการของเดกใหเพยงพอ เพอน�ามาสรางเปนหลกสตรการศกษาปฐมวยทดและเหมาะสม ดงทมการอธบายเกยวกบหลกสตรทเหมาะสมกบพฒนาการของเดกปฐมวย (Bredekamp, 1987, p. 2 อางถงใน นภเนตร ธรรมบวร, 2546, น. 62-64) ดงน
1. ความเหมาะสมของอาย (age appropriateness) สงส�าคญประการแรกทครควรใหความส�าคญ คอ อายของเดกในชนเรยน ถาในชนเรยนมเดกทอายไลเลยกนเรยนดวยกน ยอมมความตองการแตกตางจากชนเรยนทมเดกตางอายเรยนรวมกน ดวยเหตนการวางแผนหลกสตรควรมความเหมาะสมกบระดบพฒนาการของแตละชวงอาย และประกอบดวยกจกรรมการเรยนการสอนทหลากหลาย
2. ความเหมาะสมของเดกแตละคน (individual appropriateness) ถงแมวารปแบบการเจรญเตบโตของเดกจะมความคลายคลงกน แตชวงเวลาในการพฒนาของเดกแตละคนมความแตกตางกน ดงนน ในการวางแผนหลกสตรการเรยนการสอนส�าหรบเดก ครจ�าเปนตองศกษาความสนใจ ความสามารถและภมหลงของเดก ครควรก�าหนดเปาหมายและวตถประสงคส�าหรบเดกแตละคน
3. ครอบครวและวฒนธรรม (family and culture) การวางแผนหลกสตรการเรยนการสอน ควรค�านงถงความแตกตางระหวางครอบครวและวฒนธรรมของเดก ขณะเดยวกนกควรสงเสรมการม สวนรวมของครอบครวในการจดการเรยนรของเดกใหมากทสด
4. คานยมของคร (teacher values) หรอสงทครใหคณคาจะสงผลทงทาตรงและทางออมตอการวางแผนหลกสตรการเรยนการสอน ดงนน ครจงควรตรวจสอบความสนใจ ความเชอ คานยม และปรชญาการศกษาของตนอยางสม�าเสมอและตอเนอง
นอกจากน สมาคมการปฐมวยศกษาแหงประเทศสหรฐอเมรกา (National Association for the Education of Young Children: NAEYC) ไดใหค�าแนะน�าเกยวกบหลกสตรทเหมาะสมส�าหรบ เดกปฐมวย (Gestwicki, 1999, p. 53) ดงน
1. หลกสตรทเหมาะสมกบพฒนาการของเดก ตองจดเตรยมทกสงทกอยางส�าหรบพฒนาการของเดกทงดานรางกาย อารมณ ภาษา สนทรยศาสตร และสตปญญา
2. หลกสตรตองครอบคลมเนอหาทหลากหลายเกยวกบขอเทจจรงทางสงคม และสงทมความหมายแกเดก
2-42 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3. หลกสตรทสรางขนควรพจารณาใหเหมาะกบความพรอมและความสามารถทเดกจะปฏบตได4. หลกสตรตองมการวางแผนอยางมประสทธภาพ อาจใชการบรณาการขามเนอหาวชา เพอ
ชวยเหลอเดกใหเขาใจความสมพนธอยางมความหมายของสงตางๆ และสรางโอกาสส�าหรบการพฒนาแนวคดใหมากขน
5. หลกสตรตองใหความส�าคญกบความรและความเขาใจกระบวนการและทกษะ รวมถงแนวโนมในการใชและประยกตใชทกษะเพอน�าไปสการเรยนร
จากขอมลดงกลาว สามารถน�ามาอธบายลกษณะทดของหลกสตรการศกษาปฐมวยทตองใหความส�าคญกบเดกปฐมวย ในประเดนตอไปน
1. หลกสตรทเหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย2. หลกสตรทเหมาะสมกบความตองการของเดกปฐมวย3. หลกสตรทเหมาะสมกบการท�างานของสมองเดกปฐมวย4. หลกสตรทเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมของเดกปฐมวย1. หลกสตรทเหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย หลกสตรการศกษาปฐมวย
มหลกส�าคญของหลกสตรทมงเนนใหเดกไดรบการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา ใหเปนไปตามวยและศกยภาพทแตกตางกนของเดกแตละคน เดกปฐมวยยคเจนเนอเรชน อลฟา (Generation Alpha) คอ เดกทเกดในชวงป 2553 เปนตนไป จนถงราวๆ ป พ.ศ. 2568 โดยประมาณ เดกยคนเกดมาทามกลางความเจรญกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลย หรออธบายไดวาเปนยคของเทคโนโลยดจทล เดกยคเจนเนอเรชนอลฟา จงมชวตอยทามกลางเทคโนโลยเพอการเรยนรและการด�ารงชวต เดกจงตองไดรบการปพนฐานความสามารถในการใชและจดการกบเทคโนโลยไดอยางชาญฉลาด จากสถานการณนท�าใหพบวาเดกเจนเนอเรชน อลฟา เปนเดกทมความรหลากหลาย เรยนรไดรวดเรว มความฉลาด ไมตดยดกบความคดเดม พงพาตนเองและชอบทดลองสงตางๆ ทมความทาทาย การพงพาเทคโนโลยในการด�ารงชวตและการเรยนรของเดก สงผลท�าใหเกดพฤตกรรมทเปนอปสรรคตอพฒนาการของเดก เชน เดกมความเชอมนในตนเองสง ไมใสใจสงคมและบคคลรอบขาง ขาดวนยและความรบผดชอบ ขาดความอดทนและการรอคอย และมปญหาดานสขภาพ เนองจากการบรโภคอาหารทตองเนนความรวดเรว จงตองพงพาอาหารส�าเรจรปหรออาหารทตองผานกระบวนการทางเคม เชน การอบ การรมควน การทอดดวยความรอนสง การใชสารเคมในการถนอมอาหาร ฯลฯ สงเหลานเปนปจจยทมผลตอสขภาพและการเกดโรคตามมา การสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดกยคน จงจ�าเปนตองใหความส�าคญกบพฒนาการและการเรยนรทจ�าเปนตอการด�ารงชวต และสงคมรอบดานทมความกาวหนาและเปลยนแปลงอยางรวดเรวและตอเนอง หลกสตรทเหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย ในยคน ควรมลกษณะดงน
1.1 เปนหลกสตรทมการบรณาการนวตกรรมและเทคโนโลยมาใชในการจดการเรยนการสอน ไดแก รปแบบการสอน เทคนคการสอน สอและนวตกรรม การจดสภาพแวดลอม และการประเมนผล ฯลฯ
1.2 หลกสตรตองเนนการมสวนรวมของบาน โรงเรยน ชมชนและสงคมในการพฒนา เดกปฐมวยอยางเขาใจดวยการใหความรกและความอบอน
2-43แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
1.3 หลกสตรทเนนการพฒนาผเรยนไดรจกคณคาของตนเองและผอน ปลกจตส�านกความรบผดชอบตอสงคม รจกการใหและการมจตอาสา
1.4 หลกสตรตองใหความส�าคญกบการพฒนาทกษะการคดและทกษะชวต เพอการปรบตวและด�ารงชวตอยางมความสข
1.5 หลกสตรทใหอสระแกเดกในการคดและตดสนใจในการเลอกทจะเรยนรตามความตองการและความสนใจ
1.6 หลกสตรตองเปดโอกาสใหเดกไดมปฏสมพนธทางสงคม เพอการเรยนรวธการ ปฏบตตนทเหมาะสม และเปนหลกสตรทสรางความสขและความสนกสนานในการเรยนรใหแกเดก
2. หลกสตรทเหมาะสมกบความตองการของเดกปฐมวย เดกปฐมวยเกดขนมาพรอมกบความตองการ เชน อาหาร ทอยอาศย ยารกษาโรค ความรก และความปลอดภย ฯลฯ ความตองการพนฐานของมนษยเปนสงทตองไดรบการตอบสนองเพอความสมบรณของชวต ดงทฤษฎความตองการของ Maslow ทก�าหนดความตองการของมนษยไว 6 ประการ (Allan, & Francis, 2004, p. 125) ดงน
2.1 ความตองการในการด�ารงชวตใหอยรอด2.2 ความตองการความปลอดภย2.3 ความตองการความรกและความเปนเจาของ2.4 ความตองการเปนทยอมรบนบถอ2.5 ความตองการในการรบรและความเขาใจ2.6 ความตองการความสมบรณของชวต
หลกสตรทเหมาะสมกบความตองการของเดกปฐมวย พจารณาจากความตองการพนฐานของมนษยตามทฤษฎของ Maslow ทใหการยอมรบวาเปนความตองการของมนษยโดยทวไปทเกดขนอยางเปนล�าดบขน ซงความตองการของเดกปฐมวยทเรมตนจากความตองการอาหาร ทอยทปลอดภย เสอผาเครองนมหม และการดแลสขภาพอนามยใหปราศจากโรคภยไขเจบ จนสดทายน�าไปสความตองการสมบรณของชวต ทสามารถท�าตนใหเปนประโยชนและไดแสดงออกทางศกยภาพของตนอยางเตมท ความตองการในแตละขนดงกลาว เดกปฐมวยควรไดรบการสนบสนนใหไดรบความตองการอยางเหมาะสมจากครอบครว โรงเรยน ชมชน และสงคม ทตองเขาใจวาธรรมชาตของเดกปฐมวยตามแนวคดของนกมนษยนยมเหนวา เดกมความด ความงามในตนเองอยางเปนธรรมชาต เดกตองการประพฤตปฏบตตนเพอสรางสรรคสงทดงามและความกาวหนาของตนเอง พฤตกรรมทดงามจะเกดขน หากเดกไดรบการอบรมเลยงดและใหการแนะน�าทามกลางสงแวดลอมทสนองตอบตอความตองการของเดก ยอมชวยใหเดกไดเปนผทมจตใจทดงาม มบคลกภาพมนคง ประสบผลส�าเรจและมความสขในชวต
การวเคราะหถงความตองการของเดกปฐมวยดงกลาว นบเปนแนวทางทสามารถน�ามาอธบายลกษณะของหลกสตรทเหมาะสมกบความตองการของเดกปฐมวย ดงน
1) เปาหมายของหลกสตรตองใหเดกไดรบประสบการณในโรงเรยนทใหเดกมความเปนอสระและสนบสนนใหเดกไดมความฝน มเปาหมายและมความตองการประสบผลส�าเรจดวยตนเอง
2-44 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
2) หลกสตรตองสงเสรมใหมการจดสภาพแวดลอมทงทางกายและสงคมใหเดกเกดแรงจงใจและปรารถนาทจะพฒนาตนเอง
3) หลกสตรตองสนบสนนใหเดกไดเรยนรในสงทตนเองสนใจและตองการ โดยผสอนตองสรางแรงจงใจแกเดกตามลกษณะและศกยภาพของเดกแตละคน
4) เปนหลกสตรกลยาณมตรทสรางความสมพนธทอบอนระหวางเดกและคร ทามกลางบรรยากาศแหงความไววางใจ ความใสใจและความสนใจทดตอกน
5) หลกสตรตองใหความส�าคญกบการเจรญเตบโตและพฒนาการของเดกมากกวาการใหความส�าคญกบเนอหาในวชา เชน คณตศาสตร ภาษาไทย และวทยาศาสตร โดยเปนหลกสตรทเนนประสบการณและความสนใจของเดก ดงตารางสรปหลกสตรทเหมาะสมกบความตองการของเดกปฐมวย ดงน
ตารางท 2.2 แสดงหลกสตรทเหมาะสมกบความตองการของเดกปฐมวย
จดเนนของหลกสตร • ใสใจเดกเปนรายบคคล• ใสใจกบลกษณะเฉพาะของพฒนาการและการเจรญเตบโตของ เดกแตละคน• ยดความสนใจของเดก• เนนการใหความรก
การสอน • ครเปนผอ�านวยความสะดวก
การจดการเรยนร • การศกษาทเกดขนจากสถานการณหรอเรยนรจากสงอนๆ
สงแวดลอม • ใสใจกบการสรางสรรค• การกระตนใหผเรยนเกดแรงจงใจทตองการความส�าเรจ• บรรยากาศแหงความสนกสนาน• เดกมอสระในการเคลอนไหว• บรรยากาศแหงความไววางใจ
การประเมนผล • ยดผเรยน• ใสใจกบการเจรญเตบโต• ประเมนตามสภาพจรง• ประเมนจากประสบการณของเดก• ไมมการแขงขน
2-45แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3. หลกสตรทเหมาะสมกบการท�างานของสมองเดกปฐมวย เดกปฐมวยอายตงแตแรกเกด-6ป เปนระยะทมการเจรญเตบโตและพฒนาการสงสด โดยเฉพาะสมองและศรษะของเดกทมการเตบโตอยางรวดเรวกวาสวนใดของรางกาย สมองของเดกวยนมการขยายตวดานจ�านวนและขนาดของปลายประสาท (Dendrites) และมการเพมขนของกระบวนการสรางไมอลน (Myelination) เพอใหขอมลภายนอกรบเขาระบบประสาทไดอยางรวดเรว (พรพไล เลศวชา และอครภม จารภากร, 2550, น. 75) สมองของเดกแบงออกเปน 2 ซก คอ สมองซกซายและสมองซกขวา การเขาใจการท�างานรวมกนของสมองซกซายและ ซกขวาจะสงผลดตอพฤตกรรมของเดกอยางรอบดาน เชน การมเหตผล การคด การอาน การเขยน การนบ ดนตร และศลปะ ฯลฯ จากการศกษาหลกสตรของโรงเรยนหลายแหง พบวา มการจ�ากดอยกบการอาน การเขยน และคณตศาสตร ซงเปนการสนบสนนใหสมองซกเดยวท�างานเปนสวนใหญ และละเลยการฝกฝน และพฒนาความสามารถของสมองทง 2 ซก (ซอลล พ สปรงเกอร และจอรจ ดตช, 2540, น. 328)
จากการทนกประสาทวทยาไดศกษาการท�างานของสมองมนษย พบวา การจดการเรยนการสอนทใหความใสใจกบสมองของเดกจะชวยพฒนาการเรยนรของเดก การศกษาเกยวกบการท�างานของสมองและน�าไปใชในการจดการเรยนการสอนจะชวยสรางเดกใหมความพรอมส�าหรบการคด การเรยนร และ การท�างานไดอยางมประสทธภาพ สถานศกษาจงควรมแนวทางในการก�าหนดหลกสตรทมการจดการเรยนการสอนทเออตอการท�างานสมอง ดวยการสนบสนนและกระตนใหครไดมกลยทธในการพฒนาเดกอยางหลากหลาย เพอใหเดกไดเรยนรหลายดาน ดวยแนวคดเกยวกบเดกทวา เดกทกคนสามารถเรยนรไดด เมอไดรบการจดประสบการณทเหมาะสม (Christine, 2549)
จากขอมลดงกลาวชใหเหนถงความส�าคญของการท�างานของสมองวา เดกปฐมวยเปนระยะทสมองมการเจรญเตบโตสงสดทเรยกวา หนาตางแหงโอกาส (Windows of Opportunity) เปนชวงเวลาทสมองเปดกวางส�าหรบการเรยนรทเดกจ�าเปนตองไดรบการพฒนา หากผานพนชวงวยนไปแลว การพฒนาอาจเปนไปดวยความยากล�าบากหรออาจไมเกดขนเลย การท�าความเขาใจเกยวกบการท�างานของสมองเดกปฐมวยทประกอบดวยสมองซกซายและซกขวา จะเปนการสรางโอกาสทส�าคญของการพฒนาทกษะทจ�าเปนตอการคด ทกษะการเรยนรอยางรอบดาน ทกษะชวตและทกษะทางสงคม ดงนน หลกสตรท เหมาะสมกบการท�างานของสมองเดกปฐมวย มดงน
1) หลกสตรตองสงเสรมการเรยนรใหเดกไดพฒนาอยางสมดลทงสมองซกขวาและซกซาย2) หลกสตรตองสงเสรมการคดทมความส�าคญตอชวตและการเรยนรของเดก เชน การคด
แกปญหา การคดสรางสรรค การคดอยางมวจารณญาณ การคดอยางเปนระบบ ฯลฯ3) หลกสตรทใสใจกบสขภาวะทางอารมณใหเกดขนอยางเหมาะสม ดวยหลกการทวา
อารมณทเปนสขและสนกสนาน ท�าใหเกดแรงจงใจในการเรยนรไดอยางประสบผลส�าเรจ4) หลกสตรทใหความส�าคญกบการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรโดยองครวมของเดก5) หลกสตรทสนบสนนใหเดกไดรบการกระตนสมองเพอการเรยนร ดวยการใหเดกไดม
ปฏสมพนธกบบคคล สถานท และสงแวดลอม
2-46 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
หลกสตรทเหมาะสมกบการท�างานของสมองเดกปฐมวย จงควรเปนหลกสตรทใสใจและเออตอการท�างานของสมอง ดวยการสรางสรรคใหสมองของเดกไดเรยนรและปฏบตกจกรรมในสภาพแวดลอมทผอนคลายและมความสข จะชวยใหเดกมความสนกสนาน รกการเรยนรและมแรงบนดาลใจทตองการประสบผลส�าเรจตามศกยภาพของตนเอง
4. หลกสตรทเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมของเดกปฐมวย บรบททางสงคมและวฒนธรรมเปนสงทมอทธพลตอการจดการศกษา หลกสตรจ�าเปนตองสรางหรอพฒนาขนดวยการค�านงถงบรบททางสงคมและวฒนธรรม ดงน
4.1 บรบททางสงคม จากรายงานสภาพแวดลอมการพฒนาตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564) ในดานสงคมทเกยวของกบเดกปฐมวย พบวา เดกปฐมวยยงมพฒนาการทลาชากวาวย เพราะครอบครวไมมความรและขาดเวลาในการเลยงดอยางเหมาะสม และยงมปญหาดานสตปญญาเพราะคณภาพการศกษาไทยอยในระดบต�า ประกอบกบการด�ารงชวตในสงคมยคดจทลของเดกปฐมวยทมการน�าเทคโนโลยสารสนเทศเขามาเปนสวนหนงของการด�ารงชวต เดกสามารถเรยนรและเขาถงขอมลอยางอสระและมทางเลอก ความเจรญกาวหนาเหลานจะยงประโยชนใหแกเดกได จ�าเปนตองมการพฒนาเดกใหเปนผทใชประโยชนจากเทคโนโลยดจทลอยางสรางสรรค แตจากขอมลไดพบวา เดกจ�านวนมากยงไมสามารถคดกรองสอเทคโนโลยดจทลไดอยางเหมาะสม ซงสงผลตอวกฤต คานยม ทศนคตและพฤตกรรมในการด�าเนนชวต (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคม แหงชาต, ส�านกนายกรฐมนตร, 2560, น. 15)
4.2 บรบททางวฒนธรรม การด�ารงชวตของเดกปฐมวยเกดขนไดจากการมปฏสมพนธกบครอบครว ชมชน และวฒนธรรมทเดกอาศยอย ซงท�าหนาทหลอหลอมใหเดกโตขนและปฏบตตนเปนสมาชกทดของสงคม เดกปฐมวยนบเปนสวนหนงของสงคมทเตบโตทามกลางวฒนธรรมทเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะอยางยงการเปลยนผานของสงคมเขาสประชาคมอาเซยน เดกปฐมวยจ�าเปนตองไดรบการวาง รากฐานใหมความเขมแขงและเผชญกบบรบททางวฒนธรรมทหลากหลาย เดกจ�าเปนตองไดรบการพฒนาความร ความเขาใจ ความสามารถและทกษะ เพอเตรยมความพรอมส�าหรบชวตในปจจบนและอนาคต เชน การเรยนรทจะอยรวมกนอยางมความสข การเขาใจวฒนธรรมของตนเองและของผอน และการพฒนาคณลกษณะของการเปนสมาชกทดของสงคม ฯลฯ การเชอมโยงเดกปฐมวยเขาสความหลากหลายทางวฒนธรรม นบเปนสงทมความส�าคญยงทตองด�าเนนการรวมกนระหวางครอบครว โรงเรยน ชมชนและสงคม เพอใหเดกไดตระหนกถงบทบาทของตนเองในการปฏบตตนทามกลางวฒนธรรมทหลากหลาย และมความพรอมทจะอยในสงคมอาเซยนอยางภาคภมใจ
จากบรบททางสงคมและวฒนธรรมดงกลาว สามารถน�ามาอธบายถงหลกสตรทเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมของเดกปฐมวย ดงน
1) หลกสตรตองมงเนนการปลกฝงคณคาทางสงคมและวฒนธรรมทดงาม ดวยการรบรอยางเขาใจ และน�าไปปฏบตได
2) หลกสตรตองใหความส�าคญกบการสรางจตส�านกในความรบผดชอบตอสงคม การท�าหนาทเปนสมาชกทด และการสรางสรรคสงคมใหอยรวมกนอยางผาสก
2-47แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3) หลกสตรตองพฒนาเดกปฐมวยใหมความตระหนกรในคณคาของตนเองและวฒนธรรมของตนเอง นบเปนสวนหนงทจะท�าใหเดกมความมนใจทจะเขาไปมสวนรวมกบสงคม ทมความหลากหลายทางวฒนธรรม ดวยการเคารพในสทธ และยอมรบความคดเหนของผอนทมวถชวตทแตกตางจากตนเอง
4) หลกสตรตองใหความส�าคญกบการพฒนาเดกใหมความพรอมในการอยรวมกนและมปฏสมพนธกบผอน เปดโอกาสใหเดกไดเรยนรและรวมกจกรรมทหลากหลายทางสงคม
5) หลกสตรตองสรางสรรคเดกใหเปนบคคลทมความสขในการเรยนร มสขภาวะทด มคณธรรมจรยธรรม ระเบยบวนย และมจตอาสาตอสงคม สงเหลานถอเปนการวางรากฐานใหเดกมความสามารถทจะด�ารงชวตและปรบตวอยางมความสข ทามกลางบรบททางวฒนธรรมทหลากหลายของสงคมประชาคมอาเซยน
จากทกลาวมาสรปไดวา หลกสตรทเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมของเดกปฐมวยตองเนนการปลกฝงคณคาทางสงคมและวฒนธรรมทดงาม ใหความส�าคญกบการสรางจตส�านกในความ รบผดชอบตอสงคม ใหตระหนกรในคณคาของตนเองและวฒนธรรมของตน มความพรอมในการอยรวมกนและมปฏสมพนธกบผอน รวมตลอดถงสรางสรรคใหเดกเปนบคคลทมความสขในการเรยนร
กจกรรม 2.3.2
จงอธบายลกษณะทดของหลกสตรการศกษาปฐมวย
แนวตอบกจกรรม 2.3.2
หลกสตรการศกษาปฐมวยเปนหวใจส�าคญส�าหรบการจดการศกษาเพอใหเดกปฐมวยไดรบการ สงเสรมพฒนาการและการเรยนรใหเกดขนอยางสมดลและรอบดานตามศกยภาพของเดกแตละคน ลกษณะทดของหลกสตรการศกษาปฐมวยพจารณาไดจากความเหมาะสมกบเดกปฐมวยใน 4 ประการ คอ เหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนร เหมาะสมกบความตองการ เหมาะสมกบสมอง และเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมของเดกปฐมวย
2-48 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ตอนท 2.4
หลกสตรสถานศกษาปฐมวย
โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 2.4 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป
หวเรอง2.4.1 หลกการเบองตนของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย2.4.2 การพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวย2.4.3 การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช2.4.4 การประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
แนวคด1. หลกสตรสถานศกษาปฐมวย เปนหลกสตรทจดท�าขนเพอน�าไปใชในการพฒนาเดก
ปฐมวยใหสอดคลองกบบรบทของสถานศกษา ชมชนและสงคม หลกการของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ประกอบดวย หลกการพฒนาเดกแบบองครวม หลกการพฒนาเดกอยางเปนเอกภาพ หลกการพฒนาเดกใหมความดงาม หลกการมสวนรวม และหลกความตองการของเดกปฐมวย
2. การพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวย จดท�าขนโดยความรวมมอระหวางสถานศกษา ครอบครว ชมชน และผทเกยวของในการจดท�าหลกสตรสถานศกษาตามขนตอนซงประกอบดวย การศกษาและวเคราะหขอมลทเกยวของ การด�าเนนการจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย การตรวจสอบหลกสตรสถานศกษาปฐมวย การน�าหลกสตร สถานศกษาปฐมวยไปใช และการวจยและตดตามผลการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย โดยมการก�าหนดรายละเอยดในแตละขนตอนใหสอดคลองกบแนวทางการพฒนาเดกของครอบครว สถานศกษา ชมชนและสงคม ตามบรบทของสถานศกษา
3. การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช เปนขนตอนทส�าคญส�าหรบการตรวจสอบความส�าเรจของการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยสการปฏบตจรง โดยมแนวทางทประกอบดวย ประชมวางแผนกอนการด�าเนนการ ก�าหนดแผนการด�าเนนงาน ด�าเนนการใชหลกสตรสถานศกษา และตดตามและประเมนผลการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ขอมลทไดจากการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใชจะถกน�าไปพจารณา แกไข ปรบปรง และพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยใหมประสทธภาพมากยงขน
2-49แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
4. การประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย เปนการตรวจสอบขอมลจากการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย การประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวยมหลายแนวทางใหเลอกใชไดตามความเหมาะสมและบรบทของแตละหลกสตร ไดแก การประเมนโดยพจารณาจากจดมงหมาย การประเมนโดยพจารณาจากชวงเวลา และการประเมนโดยพจารณาจากสงทตองการประเมน ผลการประเมนจะถกน�าไปพจารณาและตดสนใจเกยวกบคณภาพของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย เพอการด�าเนนการปรบปรง แกไข หรอเปลยนแปลงใหเหมาะสมกบบรบทของสถานศกษา ชมชนและสงคม
วตถประสงคเมอศกษาตอนท 2.4 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายหลกการเบองตนของหลกสตรสถานศกษาปฐมวยได2. อธบายการพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยได3. อธบายการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใชได4. อธบายการประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวยได
2-50 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.4.1
หลกการเบองตนของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
หลกสตรสถานศกษา (school curriculum) เปนแนวคดของการจดการศกษาแนวใหมทตองการกระจายอ�านาจในการตดสนใจเกยวกบการศกษาใหสนองตอบตอความตองการของชมชนและสงคมทเรยกวา การบรหารจดการโดยใชโรงเรยนเปนฐาน (School-based Management: SBM) (Myers and Stonehill, 1993; Oswald, 1995 อางถงใน อรพรรณ พรสมา, 2546, น. 7) จงเปนหนาทโดยตรงของสถานศกษาทตองศกษาและท�าความเขาใจ เพอน�าไปสการพฒนาหลกสตรสถานศกษาของตนเองไดอยางถกตอง
หลกสตรสถานศกษาเปนนโยบายของการจดการศกษาทเกดขนหลงจากทมการประกาศใช พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 หมวด 4 แนวการจดการศกษา มาตรา 22 ทกลาวไววา การจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวา ผเรยนมความส�าคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ มาตรา 24 (1) ก�าหนดไววาใหสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของจดเนอหาสาระและกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจและความถนดของผเรยน โดยค�านงถงความแตกตางระหวางบคคล
มาตรา 27 ใหคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานก�าหนดหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานเพอความเปนไทย ความเปนพลเมองทดของชาต การด�ารงชวต และการประกอบอาชพ ตลอดจนเพอการศกษาตอ และใหสถานศกษาขนพนฐานมหนาทจดท�าสาระของหลกสตรตามวตถประสงคในวรรคหนง ทเกยวกบสภาพปญหาในชมชนและสงคม ภมปญญาทองถน คณลกษณะอนพงประสงคเพอเปนสมาชกทดของครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต (ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545, น. 13-16) ดวยหลกการจดการศกษาดงกลาวขางตน จงเปนแนวทางของการจดการศกษาทยดผเรยนเปนส�าคญ โดยพจารณาวาเดกทกคนสามารถเรยนรและพฒนาตนเองไดตามศกยภาพและความแตกตางระหวางบคคล การจดการศกษาจงจ�าเปนตองด�าเนนการพฒนาเดกทกคนทมาจากสภาพแวดลอมท แตกตางกนใหไดรบการพฒนาตามความตองการและศกยภาพ เพอใหเดกไดเตบโตเปนผทประสบผลส�าเรจในการเรยนร และการด�ารงชวตไดอยางมความสข ท�าใหสถานศกษาจ�าเปนตองจดท�าหลกสตรสถานศกษา ซงหมายถง แผนหรอแนวทางหรอขอก�าหนดของการจดการศกษาทจะพฒนาใหผเรยนมความรความสามารถ ซงจดท�าโดยคณะบคคลของสถานศกษาและผเกยวของ เพอพฒนาผเรยนและชมชน สงคมใหมคณภาพตามมาตรฐานการเรยนร และสงเสรมใหผเรยนรจกตนเอง มชวตอยในชมชน สงคมอยางเปนสข ซงตองไมขดตอความมนคงของชาต และสทธมนษยชน (กระทรวงศกษาธการ, 2553, น. 1) ดงนนหลกสตรสถานศกษาถอเปนความรบผดชอบโดยตรงของสถานศกษาทตองมการจดท�าใหสอดคลองกบแนวทางการจดการศกษาทเหมาะสมของผเรยน และบรบทของชมชนและสงคม เพอน�าไปใชในการพฒนาผเรยนใหม
2-51แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
คณภาพตามมาตรฐานทก�าหนด ตลอดจนใชเปนแนวทางส�าหรบการประเมนคณภาพการจดการศกษาของสถานศกษา
หลกสตรสถานศกษาปฐมวยเปนหลกสตรทเกดจากการทสถานศกษาน�าสภาพทเปนปญหา จดเดน เอกลกษณของชมชน สงคม ศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถน คณลกษณะทพงประสงค เพอการเปนสมาชกทดของครอบครว ชมชน สงคมและประเทศชาตมาก�าหนดเปนสาระและจดกระบวนการเรยนรใหเดกบนพนฐานของหลกสตรแกนกลาง และเพมเตมสาระตามความถนด ความสนใจของเดกปฐมวย โดยความรวมมอของทกคนในสถานศกษาและชมชน มการก�าหนดวสยทศน ภารกจ เปาหมาย หรอจดหมาย (มาตรฐานคณลกษณะทพงประสงค) เพอน�าไปสการออกแบบหลกสตรสถานศกษาใหมคณภาพเพอพฒนาเดก (กระทรวงศกษาธการ, 2547, น. 31) เพอใหไดหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทตอบสนองตอเปาหมายของการพฒนาเดกปฐมวยตามบรบทของสถานศกษาใหกาวทนการเปลยนแปลงและความกาวหนาทางวทยาการ นวตกรรม และเทคโนโลย และสอดคลองกบบรบททางเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม สถานศกษาควรไดศกษาหลกการของหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 ทจะน�ามาใชเปนแนวการจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย (กระทรวงศกษาธการ, 2547, น. 8-9, 31) ดงตอไปน
1. สงเสรมกระบวนการเรยนรและพฒนาการทครอบคลมเดกปฐมวยทกประเภท2. ยดหลกการอบรมเลยงดและใหการศกษาทเนนเดกเปนส�าคญ โดยค�านงถงความแตกตาง
ระหวางบคคล และวถชวตของเดกตามบรบทของชมชน สงคมและวฒนธรรมไทย3. พฒนาเดกโดยองครวมผานการเลนและกจกรรมทเหมาะกบวย4. จดประสบการณการเรยนรใหสามารถด�ารงชวตประจ�าวนไดอยางมคณภาพและมความสข5. ประสานความรวมมอระหวางครอบครว ชมชน และสถานศกษาในการพฒนาเดกหลกการของหลกสตรดงกลาวไดชใหเหนถงแนวทางการจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทตอง
ด�าเนนการพฒนาเดกปฐมวยทกคนดวยแนวทางทเหมาะสมกบพฒนาการและการเจรญเตบโตของเดก โดยใหความส�าคญกบการเตรยมความพรอม เพอการมชวตและการเรยนรทประสบผลส�าเรจ เพอใหหลกสตรสถานศกษาปฐมวยเปนหลกสตรทมความเปนเอกภาพ เหมาะสมกบบรบทของสถานศกษา ในเรองนจงขออธบายหลกการของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ตามแนว HUMAN คอ หลกสตรสถานศกษาปฐมวยทมเปาหมายเพอการพฒนาเดกสความเปนมนษยทสมบรณ ดงตอไปน
1. หลกการพฒนาเดกแบบองครวม (Holistic: H) หลกสตรสถานศกษาจ�าเปนตองก�าหนด จดมงหมายทสอดคลองกบแนวทางของหลกสตรแกนกลาง ทมงเนนใหเดกไดรบการสงเสรมพฒนาการและการเรยนรอยางรอบดานทงทางรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา โดยค�านงถงศกยภาพและความแตกตางระหวางบคคล ซงการพฒนาเดกแบบองครวมจะประสบผลส�าเรจได หลกสตรจ�าเปนตองยดหลกการจดการเรยนรทยดเดกเปนส�าคญ ดวยกจกรรมทเปดโอกาสใหเดกไดพฒนาทงความร และทกษะทจ�าเปนตอการวางพนฐานส�าหรบทกษะการเรยนรและการด�ารงชวต ผานกจกรรมแบบบรณาการทวาหนงแนวคด เดกสามารถเรยนรไดหลายกจกรรม หนงกจกรรมเดกสามารถเรยนรไดหลายทกษะและหลายประสบการณส�าคญ
2-52 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
2. หลกการพฒนาเดกอยางเปนเอกภาพ (Unity: U) หลกสตรสถานศกษาปฐมวยตองใหความส�าคญกบหลกการพฒนาเดกปฐมวยใหมความเปนเอกภาพ ทสะทอนถงคณลกษณะทโดดเดนในสงคมทมการเปลยนแปลง หลกสตรสถานศกษาจ�าเปนตองก�าหนดเปาหมายของการพฒนาเดกใหมคณลกษณะทสอดคลองกลมกลนและเหมาะสมกบบรบทของสถานศกษา โดยมจดเนนวาการพฒนาเดกอยางเปนเอกภาพตองเปนการพฒนาเดกใหสามารถอยในสงคมโลกทมการเปลยนแปลง คนทมความร และทกษะ ในการรบมอกบการเปลยนแปลงทเกดขนอยางตอเนอง และสามารถปรบตวเองใหเขากบสถานการณใหมไดเทานน จงจะประสบความส�าเรจ (เบลลนกา, เจมส และแบรนด, รอน, 2556, น. 37) สถานศกษาปฐมวยจงควรไดพจารณาเอกภาพ เพอเตรยมความพรอมใหแกเดก เชน พฒนาการคดอยางรอบดาน การท�างาน การแกปญหา และความรวมมอ โลกทมการตดตอสอสารอยางไรพรหมแดน เดกจ�าเปนตองไดรบการพฒนาคณลกษณะของผทสามารถอยรวมและท�างานกบผอน ทามกลางความหลากหลายของสงคมและวฒนธรรม หรอทเรยกวา พหสงคมและวฒนธรรม ดงนน หลกสตรสถานศกษาจงจ�าเปนตองก�าหนดหลกการพฒนาเดกอยางเปนเอกภาพทเปนเปาหมายส�าคญของการพฒนาเดกใหสามารถด�ารงชวตไดอยางประสบผลส�าเรจในสงคมแหงศตวรรษท 21
3. หลกการพฒนาเดกใหมความดงาม (Merit: M) หลกสตรสถานศกษาควรตองยดหลกการพฒนาเดกปฐมวยใหมความดงามในตนเอง อนเปนคณลกษณะทพงประสงคของการวางรากฐานเดกปฐมวยใหเปนพลเมองดและมคณภาพของชมชน สงคมและพลเมองโลกจากสภาพสงคมทมความซบซอนและมความเสยง ทอาจสงผลตอพฤตกรรมทไมเหมาะสม หลกสตรควรมการสรางความพรอมดวยการปลกฝงใหเดกไดเรยนรวธการปฏบตตนอยในความดงามทงกบตนเองและผอนในสงคม การแสดงความดงามกบตนเอง เชน การปฏบตกจวตรประจ�าวนไดดวยตนเอง การรกษาความสะอาด การรบประทานอาหารทเปนประโยชน เปนตน และการแสดงความดงามกบผอน เชน ความเออเฟอเผอแผ การพดจาไพเราะออนหวาน การแสดงความกตญญกตเวท การใหความเคารพและเหนอกเหนใจผอน เปนตน ความดงามดงกลาวนบเปนคณลกษณะของเดกปฐมวยทส�าคญทควรไดรบการสงเสรมผานกจกรรมในหลกสตร ดวยหลกการทวาหลกสตรมใชเพยงเสนทางใหเดกไดประสบผลส�าเรจในดานความรแตเพยงดานเดยว เพราะการด�ารงชวตของเดกในสงคมไดอยางมความสขและประสบผลส�าเรจ จ�าเปนตองสรางเสรมใหเดกเปนผทมความดงาม สามารถท�าตนใหเปนประโยชนแกสงคมไดอยางรอบดาน และอยรวมกนอยางสมานฉนท
4. หลกการมสวนรวม (Associate: A) การศกษาปฐมวยเปนการจดการศกษาทตองประกอบไปดวยการอบรมเลยงดและการใหการศกษา ซงจ�าเปนตองอาศยองคความรในหลายแขนงมาใช เชน การแพทย จตวทยา การสาธารณสข สงคมศาสตร และการศกษา ฯลฯ การสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวยจงจ�าเปนตองอาศยบคคลในหลายวชาชพเขามามสวนรวมในการจดการศกษา ซงสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มาตรา 8 การจดการศกษาใหยดหลกการมสวนรวมของสงคม ทงจากบคคล ครอบครว ชมชน องคกร ชมชน และสถาบนสงคมอนทเกยวของ ดงนน การด�าเนนงานจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย จงมนโยบายใหบคคลทเกยวของกบสถานศกษาทงในระดบครอบครว สถานศกษาและชมชนในบรบทของสถานศกษาเขามามสวนรวมในการด�าเนนงานของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย เชน การวางแผน การตดสนใจ การด�าเนนการ การก�ากบตดตามและการประเมนหลกสตร ฯลฯ
2-53แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
หลกการมสวนรวมดงกลาวนบเปนการสนบสนนใหการจดการศกษาปฐมวยเปนไปในทศทางเดยวกน และเปนการสรางความเขมแขงใหแกชมชนและสงคมในการมสวนรวมในการจดการศกษาทสอดคลองกบ เปาหมายการพฒนาเดกดานบรบทของสถานศกษา ชมชนและสงคม
5. หลกความตองการของเดกปฐมวย (Need: N) เดกปฐมวยเปนวยแรกของชวตมนษยท เปรยบเสมอนรากแกวของตนไม จงมความจ�าเปนตองวางรากฐานใหเขมแขง เพอใหเดกไดเตบโตและมชวตในอนาคตทมนคง การวางรากฐานของชวตในชวงเดกปฐมวย การใหความใสใจถงความตองการนบเปนเรองส�าคญทเดกควรไดรบการตอบสนอง เพอน�าไปสความส�าเรจในการด�ารงชวต ซงเรยกวาความตองการพนฐานตามทฤษฎของ Maslow ทประกอบดวย ความตองการทางรางกาย ความตองการความมนคงปลอดภยหรอสวสดภาพ ความตองการความรกและเปนสวนหนงของกลม ความตองการทจะรสกวาตนเองมคา และความตองการทจะรจกตนเองตามสภาพทแทจรงและพฒนาตามศกยภาพของตน (สรางค โควตระกล, 2554, น. 161-162) การจดท�าหลกสตรสถานศกษาจงตองก�าหนดแนวทางของหลกสตรทมเปาหมายของการพฒนาเดกใหไดรบการตอบสนองความตองการดงกลาว และควรเปนการตอบสนอง ทเหมาะสมกบบรบททแวดลอมของเดก โดยหลกสตรสถานศกษาตองวเคราะหใหเหนถงความตองการของเดกอยางแทจรงวาเดกแตละคนมธรรมชาตทเหมอนกน คอ ขนตอนของการเจรญเตบโตและพฒนาการทเกดขนตามวย แตเดกแตละคนทแตกตางกนเกดขนจากปจจยดานสภาพแวดลอม อาท การอบรมเลยงด สภาพ ทางสงคมและวฒนธรรม เปนตน ดงนน การพฒนาเดกปฐมวยตามทศทางของหลกสตร จงจ�าเปน ตองใหความส�าคญกบการตอบสนองความตองการพนฐานทเดกแตละคนมความแตกตางกน อนเนองมาจากปจจยทแวดลอมตวเดก เพอใหความตองการของเดกไดรบการตอบสนองอยางเหมาะสมทสงผลตอการมพฤตกรรมทดของเดกในอนาคต
หลกการเบองตนของหลกสตรสถานศกษาปฐมวยตามแนวทาง “HUMAN” ดงกลาว นบเปนแนวทางทสามารถน�าไปใชในการจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยใหสอดคลองกบแนวทางการพฒนาเดกปฐมวย ตลอดจนบรบทของสถานศกษา ชมชนและสงคม โดยเชอมนวาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทมประสทธภาพจะสามารถพฒนาเดกสความเปนมนษยทสมบรณ สามารถท�าประโยชนใหแกตนเอง ชมชน สงคมและประเทศชาตตอไป
กจกรรม 2.4.1
จงอธบายหลกการเบองตนของหลกสตรสถานศกษาปฐมวยตามแนว HUMAN
แนวตอบกจกรรม 2.4.1
หลกสตรสถานศกษาปฐมวยเปนหลกสตรทจดท�าขนเพอน�าไปใชในการพฒนาเดกปฐมวยใหสอดคลองกบบรบทของสถานศกษา ชมชนและสงคม หลกการของหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทม เปาหมายเพอการพฒนาเดกสความเปนมนษยทสมบรณตามแนว HUMAN มดงตอไปน
2-54 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
1. หลกการพฒนาเดกแบบองครวม (Holistic: H)2. หลกการพฒนาเดกอยางเปนเอกภาพ (Unity: U)3. หลกการพฒนาเดกใหมความดงาม (Merit: M)4. หลกการมสวนรวม (Associate: A)5. หลกความตองการของเดกปฐมวย (Need: N)
เรองท 2.4.2
การพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
จากพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ทมการมอบอ�านาจใหสถานศกษาปฐมวยด�าเนนการจดการเรยนรทเหมาะสมกบผเรยน โดยค�านงถงศกยภาพและความแตกตางระหวางบคคล และใหสถานศกษาจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทเหมาะสมกบบรบทของชมชนและสงคม ภมปญญาทองถน คณลกษณะอนพงประสงคเพอพฒนาเดกใหเปนสมาชกทดของครอบครว ชมชน สงคมและประเทศชาต โดยความรวมมอกบครอบครว ชมชน และผทเกยวของในการพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ดงนน การพฒนาหลกสตรสถานศกษาจงเปนหนาทของสถานศกษาทตองด�าเนนการเพอใหไดหลกสตรสถานศกษาทมคณภาพ สามารถน�าไปใชพฒนาผเรยนไดตามสภาพจรง ผทเกยวของในการพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ควรตองท�าการศกษากระบวนการพฒนาหลกสตรสถานศกษา ดงแนวทางในการพฒนาหลกสตรสถานศกษาทเปนแนวปฏบตส�าหรบการพฒนาหลกสตรสถานศกษาแบบครบวงจร (กระทรวงศกษาธการ, 2552, น. 37-38) ดงน
การพฒนาหลกสตรสถานศกษาโดยทวไป ประกอบดวยการด�าเนนงานใน 2 สวน คอ1. การด�าเนนการระดบสถานศกษา ด�าเนนการโดยองคคณะบคคลในระดบสถานศกษา ไดแก
คณะกรรมการสถานศกษา คณะกรรมการบรหารหลกสตรและงานวชาการ เพอพจารณาจดท�าหลกสตรสถานศกษา
2. การด�าเนนการระดบชนเรยน ด�าเนนการโดยครผสอนแตละคนในการออกแบบหนวยการเรยนรและจดการเรยนการสอน เพอใหสอดคลอง เหมาะสมกบผเรยนแตละกลม ซงอาจมความแตกตางกน
การด�าเนนการพฒนาหลกสตรสถานศกษาโดยทวไป จงอยภายใตการด�าเนนงานของคณะกรรมการหรอคณะท�างาน ซงมขนตอนการด�าเนนการ ดงน
1. แตงตงคณะกรรมการ/คณะท�างาน คณะกรรมการบรหารหลกสตรและงานวชาการของสถานศกษา ประกอบดวย ผบรหารสถานศกษาและครผสอน
2-55แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
2. วเคราะหขอมลจากแหลงตางๆ มแหลงขอมลส�าคญทเปนประโยชนตอการจดท�าหลกสตร สถานศกษา อาท หลกสตรแกนกลาง ขอมลจากการวเคราะหสภาพ ปญหา จดเนน ความตองการของชมชน และของสถานศกษาแตละแหง ตลอดจนความตองการของผเรยน
3. จดท�าหลกสตรสถานศกษา พจารณาจดท�าหลกสตรสถานศกษาซงมองคประกอบส�าคญ ไดแก วสยทศน คณลกษณะอนพงประสงค โครงสรางหลกสตรสถานศกษา และเกณฑการจบหลกสตร พรอมกนนสถานศกษาจะตองจดท�าเอกสารระเบยบการวดผลประเมนผล เพอใชควบคกบหลกสตรสถานศกษา
4. คณะกรรมการสถานศกษาพจารณาใหความเหนชอบ น�าเสนอรางเอกสารหลกสตรสถานศกษาและระเบยบการวดประเมนผลตอคณะกรรมการสถานศกษาเพอพจารณาใหความเหนชอบ หากมขอเสนอแนะจากคณะกรรมการใหน�าขอเสนอแนะดงกลาวไปพจารณาปรบปรงรางหลกสตรสถานศกษาใหมความเหมาะสมชดเจนยงขนกอนการอนมตใชหลกสตร เมอไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการสถานศกษาแลว ใหจดท�าเปนประกาศหรอค�าสงเรองใหใชหลกสตรสถานศกษา โดยผบรหารสถานศกษาและประธานกรรมการสถานศกษาเปนผลงนาม
5. ใชหลกสตรสถานศกษา ครผสอนน�าหลกสตรสถานศกษาไปจดการเรยนรเพอพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามเปาหมาย
6. วจยและตดตามผลการใชหลกสตร ด�าเนนการตดตามผลการใชหลกสตรอยางตอเนองเปน ระยะๆ เพอน�าผลจากการตดตามมาใชเปนขอมลพจารณาปรบปรงหลกสตรใหมคณภาพ และมความ เหมาะสมยงขน
ส�าหรบการพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไดมการก�าหนดแนวทางไวในคมอหลกสตร การศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 เพอใหสถานศกษาไดน�าแนวทางไปสการปฏบตตามขนตอน (กระทรวงศกษาธการ, 2547, น. 31-47) ดงน
1. ศกษาท�าความเขาใจเอกสารหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 และเอกสาร หลกสตรอนๆ รวมทงศกษาขอมลเกยวกบตวเดกและครอบครว สภาพปจจบน ปญหา ความตองการของชมชนและทองถน
2. รวมกนจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ตามหวขอ ดงน2.1 วสยทศน ภารกจ เปาหมาย หรอจดหมาย (มาตรฐานคณลกษณะทพงประสงค)2.2 โครงสรางหลกสตร
2.2.1 สาระการเรยนรรายป2.2.2 เวลาเรยน
2.3 การจดประสบการณ2.4 การสรางบรรยากาศการเรยนร2.5 สอและแหลงการเรยนร2.6 การประเมนพฒนาการ2.7 การบรหารจดการหลกสตร2.8 อนๆ
2-56 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3. ตรวจสอบหลกสตรของสถานศกษาปฐมวย เมอสถานศกษาด�าเนนการจดท�าหลกสตรสถาน-ศกษาปฐมวยเสรจแลว ควรก�าหนดใหมการประเมนกอนน�าหลกสตรไปใช อาจใหผ เชยวชาญหรอ ผทรงคณวฒทางการศกษาปฐมวยตรวจสอบคณภาพของหลกสตร องคประกอบตางๆ ของหลกสตรทจดท�า แลวประเมนระหวางด�าเนนการใชหลกสตรเพอตรวจสอบวาน�าไปใชไดดเพยงใด ควรปรบปรงแกไขเรองใด และประเมนหลงการใชหลกสตรครบแตละชวง อาย 3 ป 4 ป และ 5 ป เพอสรปผลหลกสตรทจดท�าและปรบปรงพฒนาใหดขน
จากขอมลแนวทางการพฒนาหลกสตรสถานศกษาดงกลาว จะเหนไดวาการพฒนาหลกสตร สถานศกษามการด�าเนนการอยางเปนขนตอน ซงสอดคลองกบแนวคดของกระบวนการวางแผนในการพฒนาหลกสตรของ Saylor, Alexander and Lewis (1981, p. 30) ซงประกอบดวย ขนตอนดงน
1. การก�าหนดเปาหมาย และจดประสงค2. การออกแบบหลกสตร3. การน�าหลกสตรไปใชในการจดการเรยนการสอน4. การประเมนหลกสตรดงนน เพอใหการพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยมการด�าเนนการอยางมประสทธภาพ
ในเรองนจงขอน�าเสนอแนวทางการพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยตามขนตอน ดงตอไปน1. การศกษาและวเคราะหขอมลทเกยวของ ไดแก หลกสตรแกนกลาง หลกสตรสถานศกษา
ฉบบเดม ความตองการในการพฒนาเดก นโยบายการจดการศกษา ความตองการของสงคม บรบทของชมชนและสงคมของสถานศกษา
2. การด�าเนนการจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย โดยมการก�าหนดองคประกอบของหลกสตรสถานศกษา ซงไดแก ปรชญา วสยทศน พนธกจ/ภารกจ เปาหมายหรอจดหมาย โครงสรางของหลกสตร วธการจดประสบการณ และการประเมนพฒนาการ ซงองคประกอบดงกลาวจะตองมความสอดคลองกบความตองการของเดกปฐมวย สอดคลองกบเปาหมายและวตถประสงคของการจดการศกษาของสถานศกษา และชมชน ดงองคประกอบหลกทใชส�าหรบการจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ดงน
2.1 ปรชญา เปนสงทเปนความรหรอความเชอ ซงเปนเปาหมายสงสดในการพฒนาเดกปฐมวยทสถานศกษาก�าหนดขนจากพนฐานทางปรชญาการศกษาทมการน�ามาก�าหนดใชในการพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยกนอยางกวางขวาง เชน ปรชญาการศกษาบรณนยม มแนวทางการพฒนาเดกใหเปนผทมความพรอมและศกยภาพในการด�ารงชวต และการปฏรปสงคม ปรชญาการศกษา พพฒนนยม มแนวทางการพฒนาเดกใหมความพรอมอยางสมดลและรอบดาน โดยยดผเรยนเปนส�าคญ และปรชญาการศกษาอตถภาวนยม มแนวทางการพฒนาเดกไดเรยนรอยางอสระ และตดสนใจดวยตนเอง ฯลฯ
2.2 วสยทศน เปนสงทแสดงถงภาพแหงความตองการในอนาคตทมความชดเจน และเปนไปไดทตองการใหเกดขนในตวเดก ซงมาจากความรวมมอของผทเกยวของในการจดท�าหลกสตรสถาน-ศกษา รวมกนแสดงความคด มองอนาคตของเดก และก�าหนดวสยทศนทมความสอดคลองกบนโยบายและบรบทในการจดการศกษาของสถานศกษา
2-57แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
2.3 พนธกจ/ภารกจ เปนขอบเขตการด�าเนนงานทส�าคญ ซงสถานศกษาตองปฏบตเพอใหบรรลวสยทศนทก�าหนดไว และน�าไปสการวางแผนปฏบตตอไป
2.4 เปาหมายหรอจดหมาย เปนความคาดหวงดานคณภาพทตองการใหเกดขนกบเดก ซงสอดคลองกบหลกสตรแกนกลาง วสยทศนและพนธกจของสถานศกษา
2.5 โครงสรางของหลกสตร เปนการก�าหนดโครงสรางของหลกสตรตามชวงอายของเดก ซงประกอบดวย มาตรฐานคณลกษณะทพงประสงค ตวบงชและสภาพทพงประสงค สาระการเรยนร รายป และเวลาเรยน
2.6 วธการจดประสบการณ เปนการก�าหนดแนวทางการจดประสบการณทเหมาะสมกบพฒนาการดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญา ทเปนไปตามวย ความตองการ ความถนด และศกยภาพของเดกแตละคน ดวยการจดเตรยมสอและสภาพแวดลอมการเรยนรทเปดโอกาสใหเดกไดมอสระในการเลอก และปฏบตดวยตนเองทงในและนอกสถานศกษา
2.7 การประเมนพฒนาการ เปนการด�าเนนงานทแสดงถงความมคณภาพของหลกสตร สถานศกษาวาตองการพฒนา ปรบปรง หรอแกไขมากนอยเพยงใด การประเมนพฒนาการ จงจ�าเปนตองมการด�าเนนงานอยางเปนระบบทเรมจากการวางแผน การเลอกใชเครองมอและการเกบรวบรวมขอมล เพอใหไดผลการประเมนทแทจรงส�าหรบน�ามาใชในการพฒนาหลกสตรสถานศกษาใหมประสทธภาพมาก ยงขน
จากองคประกอบของหลกสตรสถานศกษาดงกลาวขางตน สถานศกษาสามารถก�าหนดหวขอ เพมเตมหรอปรบเปลยนไดตามความเหมาะสม
3. การตรวจสอบหลกสตรสถานศกษาปฐมวย เปนการตรวจสอบคณภาพของหลกสตรท เกยวกบองคประกอบของหลกสตร โดยผเชยวชาญหรอผทเกยวของทางการศกษาปฐมวย ตลอดจน พอแม ผปกครองและบคคลในชมชนของสถานศกษา เพอใหขอคดเหนและขอเสนอแนะในการพฒนา และปรบปรงแกไข ใหหลกสตรสถานศกษามความสมบรณกอนการน�าไปใช
4. การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช เปนการน�าหลกสตรสถานศกษาทผานการตรวจสอบไปใชในการจดประสบการณ โดยครจะตองท�าการออกแบบการจดประสบการณ ซงประกอบดวย วตถประสงค ยทธศาสตรการจดประสบการณ และวธการประเมนพฒนาการเดกทเปนไปตามแนวทางของหลกสตรสถานศกษา เพอใหบรรลเปาหมายของการพฒนาเดกตามบรบทของสถานศกษา ชมชนและสงคม
5. การวจยและตดตามผลการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ทตองด�าเนนการอยางตอเนองและเปนขนตอนทงกอนการใชหลกสตร ระหวางการใชหลกสตรและหลงการใชหลกสตร เพอใหไดขอมลส�าหรบเปนแนวทางในการตดสนใจเกยวกบหลกสตรทมความชดเจนและมความเชอมน อนสงผลใหการพฒนาเดกปฐมวยของสถานศกษาบรรลตามเปาหมายทก�าหนดไวในหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
จากขนตอนการพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยดงกลาว สถานศกษาสามารถน�าขนตอนหลกไปก�าหนดรายละเอยด ใหสอดคลองกบแนวทางการพฒนาเดกของครอบครว สถานศกษา ชมชนและสงคม ตามบรบทของสถานศกษาแตละแหง เพอใหไดหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทมประสทธภาพ สามารถน�าไปใชในการจดการศกษาไดบรรลเปาหมายตามมาตรฐานทก�าหนดตอไป
2-58 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
กจกรรม 2.4.2
การพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยมขนตอนอะไรบาง
แนวตอบกจกรรม 2.4.2
การพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวย มการด�าเนนการตามขนตอนดงตอไปน1. การศกษาและวเคราะหขอมลทเกยวของ2. การด�าเนนการจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทมองคประกอบ ไดแก ปรชญา วสยทศน
พนธกจ/ภารกจ เปาหมายหรอจดหมาย โครงสรางของหลกสตร วธการจดประสบการณ และการประเมนพฒนาการ
3. การตรวจสอบหลกสตรสถานศกษาปฐมวย4. การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช5. การวจยและตดตามผลการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
เรองท 2.4.3
การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช
การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช เปนขนตอนทมความส�าคญยงทเกยวของกบการเปลยนแปลงดวยการยอมรบและการเหนประโยชนของหลกสตรทสรางขนใหม เปนการน�าหลกสตรท ไดรบการพฒนาขนสการปฏบต การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใชจ�าเปนททกฝายตองท�าความเขาใจถงการเปลยนแปลงทตองเกดขนในการจดประสบการณ ดงทมการอธบายวา ถาครและผทเกยวของในการพฒนาหลกสตร เขาใจถงธรรมชาตของการเปลยนแปลง กจะท�าหนาทไดเปนอยางดทจะมการปฏบตทเหมาะสม ค�าถามทมกพบจากครเมอมการเปลยนแปลงทเกยวกบหลกสตร เชน ครทกคนตองการการเปลยนแปลงนหรอไม ท�าไมตองมการเปลยนแปลง การเปลยนแปลงจะเกดผลกระทบกบครอยางไร มวธการอะไรบางทครตองใหการสนบสนนการเปลยนแปลงทดทสด หลกสตรใหมจะชวยพฒนาคณภาพการเรยนรไดหรอไม ครจะแนใจไดอยางไรวาจะกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางตอเนอง (Print, 1993, p. 226) ดงนน เพอใหการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทเปนการเปลยนแปลงซงเกดขนในสถานศกษาไดมการน�าไปใชไดประสบผลส�าเรจ จ�าเปนตองมการเตรยมความพรอมในการด�าเนนงานและการจดกจกรรม เพอใหไดขอมลส�าหรบน�ามาแกไข ปรบปรง และพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยใหมประสทธภาพมากยงขน
2-59แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช มความจ�าเปนตองมการวางแผนเพอก�าหนดขอบเขตของการด�าเนนการน�าหลกสตรสถานศกษาไปใช ทสามารถท�าใหหลกสตรสถานศกษาสการปฏบตทสงผลตอการพฒนาเดกไดบรรลเปาหมายตามแนวทาง ดงตอไปน
1. ประชมวางแผนกอนการด�าเนนการ เปนการด�าเนนการประชมวางแผนรวมกนระหวางบคคลทเกยวของกบการน�าหลกสตรสถานศกษาไปใช ซงไดแก ทปรกษาดานหลกสตร ผบรหาร คณะคร ผปกครองและบคคลอนๆ ทเกยวของ การประชมวางแผนเปนการน�าเสนอเปาหมายและขอบเขตของการน�าหลกสตรสถานศกษาไปใช ซงผเขาประชมจ�าเปนตองก�าหนดกรอบภาระงานทผบรหารสถานศกษาและคณะครจะเปนผน�าหลกทส�าคญในการสนบสนนการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช กจกรรมการประชมวางแผนสามารถปฏบตไดในลกษณะทหลากหลาย เชน การประชมกลมขนาดเลก เพอรวมอภปรายและแสดงแนวคดเพอใหไดขอมลส�าหรบแผนการด�าเนนงาน การประชมกลมขนาดกลางระหวางบคลากรทเกยวของกบสถานศกษา เพอชแจงและก�าหนดแผนการด�าเนนงาน หรอการประชมกลมขนาดใหญ เพอการรบรและการวางแผนรวมกนระหวางผทเกยวของทงหมด การประชมวางแผนกอนการน�าหลกสตร สถานศกษาปฐมวยไปใชมเปาหมายหลก คอ เพอประเมนสถานการณและน�าขอมลการประเมนมาจดเตรยมความพรอมของบคลากรทเหมาะสมกบภาระงานของการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช ดวยแนวทางการประเมนสถานการณโดยการวเคราะห SWOT ดงน
1.1 การวเคราะหจดแขง (Strength: S) คอ การประชมทมการน�าเสนอขอมลอางองปจจยภายในของสถานศกษาทสงผลดตอการด�าเนนการใชหลกสตรทสถานศกษามความโดดเดน ทสามารถน�ามาใชประโยชนในการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใชเพอใหบรรลวตถประสงค เชน ผบรหารม ความรความเขาใจเกยวกบหลกสตร มความมงมนในการท�างาน และมความสามารถในการประสานงานความรวมมอกบผอนไดอยางด ส�าหรบผสอนเปนผทมความเชยวชาญในการสอน มความคดสรางสรรค ยอมรบการเปลยนแปลงและมความกระตอรอรน มความรก และสามคครวมกนในสถานศกษา
1.2 การวเคราะหจดออน (Weakness: W) คอ การประชมทมการน�าเสนอขอมลปจจยภายในของสถานศกษาทสงผลเสย หรอผลกระทบตอการด�าเนนการใชหลกสตร เชน ผสอนยงขาดความช�านาญในการจดประสบการณ ผ สอนไมไดจบทางดานการศกษาปฐมวย ไมสนใจและไมชอบการเปลยนแปลง หรอบคลากรขาดภาวะผน�าและการท�างานเปนทม ฯลฯ จดออนเหลานเปนภาวะทไมเออประโยชนตอการน�าหลกสตรสถานศกษาไปใช จ�าเปนตองก�าจดออกไป โดยสถานศกษาควรหาโอกาสพฒนาจดแขงทมใหมากยงขน เพอใหการน�าหลกสตรสถานศกษาไปใชไดส�าเรจ
1.3 การวเคราะหโอกาส (Opportunity: O) คอ การประชมทมการน�าเสนอขอมลปจจยภายนอกสถานศกษาทสงผลดหรอเปนประโยชนตอการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช เชน หลกสตรสถานศกษามความโดดเดนทสนองความตองการในการจดการศกษาของชมชน บคลากรในชมชนใหความรวมมอในการจดการศกษา เปนตน
1.4 การวเคราะหอปสรรค (Threat: T) คอ การประชมทมการน�าเสนอขอมลปจจยภายนอกสถานศกษาทสงผลเสย หรอเปนอปสรรคตอการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช ผลเสยหรออปสรรคทเกดขนเปนสงทสถานศกษาไมสามารถเปลยนแปลงแกไข หรอควบคมไมใหเกดขนได ท�าไดเพยงหาทาง
2-60 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ปองกนใหเกดขนนอยลง ดงเชน พอแมและผปกครองขาดความร ความเขาใจในการอบรมเลยงดและใหการศกษาแกเดกปฐมวย สถานศกษาสามารถแกไขไดโดยการจดโครงการหรอกจกรรมการใหความรแกพอแมและผปกครองในรปแบบตางๆ เชน การประชม การจดนทรรศการ การเผยแพรขาวสารทางจลสาร เปนตน
ผลการวเคราะหดงกลาว จะชวยท�าใหเกดแนวทางการจดเตรยมบคลากรทเหมาะสมกบการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใชไดอยางมประสทธภาพ ซงสถานศกษาตองใหความส�าคญกบการหาจดแขงทเปนปจจยภายใน ซงสนบสนนการด�าเนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวยและก�าจดจดออน ซงเปนปจจยภายในทสงผลเสยหรอผลกระทบตอการด�าเนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวยออกไป สถานศกษาตองมความพยายามทจะพฒนาโอกาสทเปนผลดและเออประโยชนตอการใชหลกสตร สถานศกษาปฐมวยใหมากขน และพยายามหลกเลยงอปสรรคทเปนผลเสยทอาจเกดขนกบการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ดงตวอยางผลการวเคราะห SWOT ทเกดขนจากการประชมวางแผนการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช ดงตอไปน
ปจจยปจจยทสงผลดตอการใช
หลกสตรสถานศกษา
ปจจยทสงผลเสยหรอผลกระทบตอการใช
หลกสตรสถานศกษา
ภายในสถานศกษา
จดแขง (S) : พฒนาใหยงยน• ครมความรความสามารถ• ครมความกระตอรอรนและเรยนรงานได
รวดเรว• ผบรหารมภาวะผน�าและเปนนกวาง
แผนทด
จดออน (W) : ก�าจดออกไป• ผบรหารขาดภาวะผน�า และไมสนบ
สนนการเปลยนแปลง• ครขาดความรและประสบการณ• ครชอบสอนเขยน อานเปนหลก
ภายนอกสถานศกษา
โอกาส (O) : แสวงหาโอกาสใหมากขน• พอแมและผปกครองสนใจและใหความ รวมมอในการจดการศกษา
อปสรรค (T) : หลกเลยง• พอแม และผปกครองขาดความร
ความเขาใจในการอบรมเลยงดเดก
2. ก�าหนดแผนการด�าเนนงาน หลงจากการประชมวางแผนการด�าเนนการแลว จะท�าใหสถานศกษาสามารถน�ามาก�าหนดเปนแผนการด�าเนนงานการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช ซงประกอบดวยแผนการด�าเนนงาน ดงตอไปน
2.1 แผนการเตรยมความพรอมปจจยทสนบสนนการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
ไปใช ไดแก การก�าหนดผรบผดชอบในการใชหลกสตร การจดเตรยมสอ วสดและอปกรณ การเตรยมสถานทและสงแวดลอม การเรยนร การเตรยมพฒนาบคลากร การเตรยมระบบการวดและประเมนผล การใชหลกสตรสถานศกษา การเตรยมงบประมาณและสงอ�านวยความสะดวก และการประสานความรวมมอระหวางบานและชมชน
2-61แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
2.2 แผนการพฒนาบคลากรใหมความเชยวชาญทสอดคลองกบแนวทางของหลกสตร
สถานศกษาปฐมวย บคลากรทตองไดรบการพฒนาความเชยวชาญ ไดแก2.2.1 ผบรหารสถานศกษามความส�าคญยงตอการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
ไปใช ผบรหารจะท�าหนาทในการเปนผน�ารวมกบบคลากรในการก�าหนดนโยบายและแนวทางการด�าเนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ดงนน ผบรหารจงจ�าเปนตองมความร ความเขาใจอยางลกซงเกยวกบหลกสตรสถานศกษา มวสยทศนทกาวหนา และมองผลส�าเรจทจะเกดขนจากการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทชดเจน สามารถเปนผน�าและประสานความรวมมอกบบคลากรทงภายในและภายนอกสถานศกษาไดเปนอยางด ดงบทบาทและหนาทของผบรหารทเกยวของกบการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช ดงน
1) จดท�าแผนการด�าเนนงานการจดการศกษาตามหลกสตรสถานศกษาปฐมวย2) แสวงหาความรและฝกฝนทกษะเกยวกบหลกสตรสถานศกษาปฐมวยให
ลกซง3) จดระบบการนเทศ ตดตามและสนบสนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย4) สนบสนนปจจยทเออตอการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช ทงในดาน
การพฒนาบคลากร งบประมาณ สอ วสด อปกรณ และแหลงการเรยนร5) สนบสนนใหมการน�านวตกรรมและเทคโนโลยมาใชในการจดประสบการณ
ตามแนวทางของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย6) จดระบบการวดและประเมนผลหลกสตรอยางเตมประสทธภาพทงระยะกอน
การใชหลกสตร ระหวางการใชหลกสตรและหลงการใชหลกสตร เพอใหหลกสตรสถานศกษาไดรบการพฒนาอยางตอเนอง สอดคลองกบบรบทของผเรยน สถานศกษา ชมชนและทองถน
7) จดเตรยมแผนบคลากรในการท�างานตามขอบขายของการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
2.2.2 ครผสอน นบเปนผทมความส�าคญทสดตอการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช เนองจากครผสอน คอ ผทน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปสการปฏบตจรงในชนเรยน หากคร ผสอนมความร ความเขาใจ ทกษะและเจตคตทดตอหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ยอมสงผลใหหลกสตรสถานศกษาปฐมวยเปนหลกสตรทมประสทธภาพ สถานศกษาจ�าเปนตองก�าหนดแผนการด�าเนนงานการพฒนาครผสอนเกยวกบหลกสตรสถานศกษาปฐมวย เชน การฝกอบรมทกษะการจดประสบการณ เทคนคการสอน การประเมนพฒนาการ และการศกษาดงาน ฯลฯ ทงนเพอน�าความรและประสบการณมาใชในการด�าเนนงานตามบทบาทและหนาทของครผสอนทเกยวของกบการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช ดงน
1) จดท�าหนวยการเรยนร ออกแบบการจดประสบการณและด�าเนนการจดประสบการณ
2) ใชเทคนคการจดประสบการณทเหมาะสมกบพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย
2-62 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3) น�านวตกรรมและเทคโนโลยททนสมยมาบรณาการใชในการจดประสบการณ4) จดเตรยมสอ สภาพแวดลอมและแหลงการเรยนร5) จดเตรยมแนวทางการประเมนพฒนาการเดก6) ประสานความรวมมอระหวางบาน โรงเรยนและชมชนในการจดประสบการณ
ตามหลกสตรสถานศกษาปฐมวย7) จดท�าวจยชนเรยนเพอสงเสรมและแกไขพฒนาการเดกใหบรรลเปาหมายตาม
หลกสตร2.2.3 บคลากรผ สนบสนน เปนผ ทมสวนส�าคญในการสนบสนนใหเกดการน�า
หลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใชไดอยางคลองตว เชน นกเทคโนโลย ศกษานเทศก และหวหนาฝายโภชนาการ ฯลฯ บคลากรเหลานจ�าเปนตองเขามามสวนรวมในการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย จงควรไดรบการพฒนาใหมความรความเขาใจเกยวกบหลกสตรสถานศกษาปฐมวยในดานนโยบาย จดมงหมายและองคประกอบอนๆ เพอน�าแนวทางไปใชในการวางแผนการสนบสนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ดงบทบาทและหนาทของบคลากรผสนบสนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ดงน
1) บทบาทของนกเทคโนโลย(1) จดเตรยมนวตกรรมและเทคโนโลยเพอสนบสนนการจดประสบการณ(2) จดสภาพแวดลอมทสรางแรงจงใจในการเรยนรใหแกเดก(3) ดแลรกษาสอและสภาพแวดลอมใหมความพรอมส�าหรบการใชงาน
อยางสม�าเสมอ2) บทบาทของศกษานเทศก
(1) นเทศ ก�ากบ ตดตามและชวยเหลอการจดประสบการณใหแกคร ผสอน
(2) วางแผนการพฒนา ปรบปรงและแกไขการจดประสบการณใหบรรล-เปาหมายของหลกสตรสถานศกษา
(3) น�าเทคนคการนเทศมาใชใหเหมาะสมตามความแตกตางของศกยภาพครผสอนแตละคน
(4) แสวงหาความรทเปนประโยชน เพอสนบสนนการจดประสบการณใหแกครผสอน
3) บทบาทของฝายโภชนาการ(1) จดท�าแผนโภชนาการทเหมาะสมกบวย และการเจรญเตบโตของเดก(2) ก�ากบ ตดตามดแลใหเดกมภาวะโภชนาการทเหมาะสมกบวย
2.2.4 ผปกครองและชมชนเปนผทมสวนส�าคญในการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวยเชนกน เนองจากผปกครองและชมชนเปนสวนหนงของสงคมทตองเขามามบทบาทในการจดการศกษา จงเปนหนาทของสถานศกษาปฐมวยทตองด�าเนนงานจดเตรยมแผนพฒนาพอแม ผปกครอง และบคคล ในชมชนทเกยวของใหมความร ความเขาใจตามแนวทางของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ยอมสงผลตอ
2-63แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
การใชหลกสตรใหมความส�าเรจไดมากยงขน เนองจากผปกครองและชมชนเปนผทมบทบาทและหนาท ทเกยวของกบการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ดงน
1) บทบาทของผปกครอง(1) วางแผนการจดประสบการณรวมกบสถานศกษา(2) ใหความรวมมอกบการจดกจกรรมตามหลกสตรทงในและนอกสถาน-
ศกษา(3) รวมรบการฝกอบรมเพอใหมความรความเขาใจ ทกษะและเจตคต
เกยวกบหลกสตรสถานศกษาปฐมวยตามบรบทของผปกครอง(4) เลยงดและเอาใจใสกบพฒนาการและการเรยนรของเดกอยางสม�าเสมอ(5) แสวงหาความรและพฒนาตนเองเพอการเปนผปกครองคณภาพ(6) รวมประเมนพฒนาการเดกกบสถานศกษาอยางตอเนอง
2) บทบาทของชมชน(1) เปนคณะกรรมการสถานศกษา(2) สนบสนนสอ แหลงการเรยนรและภมปญญาทองถน(3) รวมจดกจกรรมสงเสรมพฒนาการใหแกเดก(4) เผยแพรขาวสารความรทเปนประโยชน(5) จดท�าแหลงการเรยนรทมคณภาพในรปแบบทหลากหลาย
2.3 แผนการจดระบบบรหารหลกสตรสถานศกษาปฐมวย เปนการจดเตรยมแผนงาน การบรหารหลกสตรสถานศกษาในฝายตางๆ โดยจะมการก�าหนดผรบผดชอบในการบรหารจดการใหการด�าเนนงานประสบผลส�าเรจไดดวยด เชน ฝายบรหารหลกสตรและการจดประสบการณ ฝายงบประมาณ ฝายสอทรพยากรและแหลงการเรยนร ฝายประเมนพฒนาการเดก ฝายนเทศ ก�ากบ และตดตาม ฯลฯ ระบบบรหารของแตละฝายจะท�าหนาทสนบสนนงานและอ�านวยความสะดวกแกผทเกยวของในการน�าหลกสตรสถานศกษาไปใช ตลอดจนแกไขปญหาและอปสรรคทอาจเกดขนในระหวางการใชหลกสตรไดอยางทนท
3. ด�าเนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย หวใจส�าคญของการด�าเนนการใชหลกสตร คอ การจดประสบการณของครปฐมวย ครจงเปนผทมความส�าคญยงตอการด�าเนนการใชหลกสตรใหบรรล จดมงหมาย ดงนน ในขนตอนนสถานศกษาตองเตรยมความพรอมใหกบครในการจดประสบการณทเปนไปตามแนวทางของหลกสตร โดยใหครไดรบการพฒนาตนเอง เชน การอบรมเลยงด วธการจดประสบการณ การจดเตรยมสอ สภาพแวดลอมและแหลงการเรยนร การประเมนพฒนาการเดกปฐมวย และการบรหารจดการหลกสตร ฯลฯ และในขณะทมการด�าเนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ฝายตางๆ ทเกยวของ เชน ผบรหาร ผปกครองและชมชน ศกษานเทศก และนกเทคโนโลย ควรใหการสนบสนนและชวยเหลอ การจดประสบการณของครใหด�าเนนไปอยางมประสทธภาพตามจดมงหมายของหลกสตร
2-64 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
4. ตดตามและประเมนผลการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย จากการทมการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยลงสการปฏบตจรงในสถานศกษา จ�าเปนตองมการตดตามและประเมน ผลการใชหลกสตรสถานศกษา เพอตรวจสอบคณภาพของหลกสตรดวยวธการดงน
4.1 เกบและรวบรวมขอมลผลการปฏบตการใชหลกสตรใหไดจ�านวนมากและหลาก
หลาย เชน ผลการจดประสบการณของผสอน ผลการประเมนพฒนาการเดก ความคดเหนของคร ผบรหาร ผปกครอง และบคคลทเกยวของ เปนตน โดยน�าขอมลทรวบรวมไดมาวเคราะหและสรปผลเพออธบายคณภาพของหลกสตร
4.2 เกบขอมลเพอหาปญหาและอปสรรคในการใชหลกสตรจากผทเกยวของ เชน ขอมลจากการจดประสบการณของคร พบปญหาและอปสรรคใดบาง ความรความเขาใจของครเกยวกบหลกสตรสการปฏบต มมากนอยเพยงใด การประสานงานความรวมมอของผปกครองพบอปสรรคใดบาง สอและอปกรณมมากนอยและเหมาะสมกบเดกเพยงใด เปนตน
4.3 ศกษาวธการแกไขคณภาพของหลกสตรจากสภาพผลการปฏบตการใชหลกสตร ตลอด
จนปญหาและอปสรรคในการใชหลกสตรทพบ สถานศกษาจ�าเปนตองแสวงหาและก�าหนดวธการแกไขอยางรวดเรวดวยการประชมและระดมความคดจากผทเกยวของเขามามสวนรวมในการใหขอเสนอแนะวธการแกไขและปรบปรงคณภาพของหลกสตร
4.4 วจยและพฒนา เปนกจกรรมหนงทมความส�าคญและตองมการด�าเนนงานอยางเปนระบบ เพอใหไดขอมลเกยวกบการใชหลกสตรสถานศกษา มาเปนแนวทางพฒนาหลกสตรสถานศกษาใหมประสทธภาพมากยงขน
กจกรรม 2.4.3
การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใชมแนวทางอยางไร
แนวตอบกจกรรม 2.4.3
การน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใชจ�าเปนตองมการวางแผน เพอใหหลกสตรสถานศกษาสการปฏบตทสงผลตอพฒนาเดกไดบรรลเปาหมาย โดยมแนวทางดงตอไปน
1. ประชมวางแผนกอนการด�าเนนการ2. ก�าหนดแผนการด�าเนนการ3. ด�าเนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย4. ตดตามและประเมนผลการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
2-65แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
เรองท 2.4.4
การประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
การประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวยเปนกจกรรมขนสดทายของการจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย เพอใหไดขอมลส�าหรบการตดสนใจเกยวกบหลกสตรสถานศกษาปฐมวย การประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวยตองมการวางแผน การจดเตรยมขอมล และการด�าเนนงานอยางเปนกระบวนการรวมกนระหวางผทเกยวของ เพอใหไดผลการประเมนทเปนประโยชนส�าหรบการน�าไปชวยเหลอคร เดก และ สถานศกษาใหมการจดประสบการณไดประสบผลส�าเรจตามเปาหมายของหลกสตร และผลการประเมนหลกสตรสถานศกษาจะเปนขอมลส�าคญส�าหรบการตดสนใจเกยวกบหลกสตรวามคณคาตอการน�าไปปฏบต หรอตองมการพฒนา ปรบปรง และแกไขอยางไร ดงทมการอธบายเกยวกบจดประสงคของการประเมนหลกสตรทสามารถน�ามาใชเปนแนวทางของการประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย (Brady and Ken-nedy, 2003, p. 236; Oliva, 2001, p. 443) ดงน
1. เพอวดระดบสมรรถนะของผเรยนทพบวาเปนไปตามวตถประสงคหรอไม2. เพอเปรยบเทยบสมรรถนะของผเรยนกบมาตรฐาน3. เพออธบายและตดสนใจเกยวกบหลกสตร4. เพอท�าการตรวจสอบเปาหมายและวตถประสงคจากสงทเกดขนจากการด�าเนนการทประกอบ
ดวย การประเมนแผนงาน การประเมนการจดประสบการณ การประเมนกระบวนการ การประเมนผลผลตและการประเมนวธการ
จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย เปนกจกรรมทมความส�าคญตอการตดสนใจเกยวกบคณภาพของหลกสตรทสงผลใหมการน�าไปพฒนา ปรบปรง และแกไข เพอใหการจดประสบการณตามหลกสตรสถานศกษาบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ
การประเมนหลกสตร ทเหมาะสมส�าหรบน�ามาใชในการประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย มหลายแนวทาง ดงน
1. การประเมนโดยพจารณาจากจดมงหมาย มดงน1.1 การประเมนผลระหวางการด�าเนนการ (formative evaluation) เปนการประเมนผล
ในระหวางทมการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย จดมงหมายของการประเมนผลระหวางการด�าเนนการ คอ มงตรวจสอบผลการปฏบตระหวางทมการด�าเนนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวยวา มปญหาและอปสรรคใดบาง เชน การประเมนการเขยนแผนการจดประสบการณ การประเมนวธการจดประสบการณ การประเมนสอและสงแวดลอมส�าหรบการจดประสบการณ และการประเมนความคดเหนของครผสอนและผเกยวของ ฯลฯ ขอมลทไดจากการประเมนนจะเปนประโยชนส�าหรบน�ามาปรบปรงในขณะทมการใชหลกสตรไดในทนท เปนการลดอปสรรคทเกดขน และชวยท�าใหการด�าเนนการใชหลกสตรบรรลเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ
2-66 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
1.2 การประเมนผลรวมหลงเสรจสนการด�าเนนการ (summative evaluation) เปนการประเมนผลเมอเสรจสนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย จดมงหมายของการประเมนผลรวมหลงเสรจสนการด�าเนนการ คอ การตดสนผลส�าเรจของการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวยวาเปนหลกสตรท เหมาะสมหรอไมส�าหรบสถานศกษา หรอจ�าเปนตองมการพฒนาปรบปรงและแกไขอยางไร การประเมนผลรวมสามารถด�าเนนการไดหลงจากมการน�าหลกสตรสถานศกษาไปใชอยางนอย 1 ภาคเรยน หรอ 1 ป การศกษา ซงสถานศกษาสามารถพจารณาไดตามความเหมาะสม
2. การประเมนโดยพจารณาจากชวงเวลา ดงน2.1 การประเมนหลกสตรสถานศกษาหลงจากทมการจดท�าแลวเสรจ เพอพจารณาความ
ถกตองและความเหมาะสมเกยวกบองคประกอบของหลกสตร เชน ปรชญา วสยทศน พนธกจ เปาหมาย คณลกษณะทพงประสงค (มาตรฐาน) โครงสรางการเรยนร การจดประสบการณ สอและแหลงการเรยนรและการประเมนผล ฯลฯ การประเมนกอนการด�าเนนการควรใชแนวทางการมสวนรวมในการประเมนจากผทเกยวของทงในระดบครอบครว สถานศกษา ชมชน และสงคมทเปนบรบทของสถานศกษา เพอใหไดผลการประเมนทสอดคลองกบบรบทของหลกสตรสถานศกษาโดยแทจรง นอกจากน ยงรวมถงการประเมนบคลากร และสงอ�านวยความสะดวกในการใชหลกสตรสถานศกษาวามความพรอมหรอไมเพยงใด เชน คร สภาพแวดลอมภายในและภายนอกหองเรยน สอและอปกรณ เครองเลนสนาม ตลอดรวมถงระบบการ ใหบรการในการจดประสบการณ เชน เอกสาร คอมพวเตอร และระบบอนเทอรเนต เพอการคนควาขอมลเพมเตม ฯลฯ
2.2 การประเมนระหวางการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย หมายถง การประเมนการด�าเนนงานทเกดขนในระหวางการใชหลกสตรสถานศกษาวาเปนไปตามวตถประสงคหรอไมอยางไร เชน การประเมนการออกแบบและการจดประสบการณของคร การประเมนผลพฒนาการของเดก การประเมนปจจยสงอ�านวยความสะดวกในการจดประสบการณวาสามารถใชไดอยางมประสทธภาพเพยงใด และการประเมนความคดเหนของผบรหาร คร และผทเกยวของ ฯลฯ ขอมลจากการประเมนจะน�ามาใชส�าหรบการพฒนา ปรบปรง และแกไขหลกสตรสถานศกษาปฐมวยใหสามารถลงสการปฏบตไดอยางมประสทธภาพ ดงนน การประเมนชวงเวลาระหวางการใชหลกสตรจงมความส�าคญทสามารถสะทอนใหเหนถงการน�าหลกสตรสถานศกษาสการปฏบตจรงใหบรรลตามจดมงหมายของหลกสตรไดมากนอยเพยงใด
2.3 การประเมนหลงเสรจสนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย หมายถง การประเมนหลงเสรจสนการใชหลกสตรสถานศกษา เพอตรวจสอบหลกสตรสถานศกษาวามประสทธภาพมากนอย เพยงใด โดยครอบคลมการประเมนกระบวนการพฒนาหลกสตรสถานศกษา ตวหลกสตรสถานศกษา กระบวนการใชหลกสตรสถานศกษา และการประเมนคณภาพของผเรยน
3. การประเมนโดยพจารณาจากสงทตองท�าการประเมน เปนการประเมนหลกสตรสถานศกษาทมการยอมรบและใชกนโดยทวไป ทเรยกวา รปแบบของสตฟเฟลบม (Stufflebeam Model) ประกอบดวย สงทตองท�าการประเมน โดยน�ามาใชเปนแนวทางการประเมนส�าหรบหลกสตรสถานศกษาปฐมวย 4 ประการ ดงน (ธ�ารง บวศร, 2542, น. 339-341)
2-67แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
3.1 การประเมนบรบท (context evaluation) เปนการประเมนผลในขนการวางแผน การจดท�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวย จดมงหมายของการประเมนผล คอ เพอชวยใหไดขอมลในการก�าหนดจดมงหมายของหลกสตรสถานศกษา โดยวเคราะหจากสงแวดลอม ความตองการของชมชน และปญหาตางๆ ขอมลจากการประเมนบรบทเหลานจะถกน�ามาใชในการก�าหนดจดมงหมายของหลกสตร กจกรรมทใชส�าหรบการประเมนบรบท ไดแก การส�ารวจความคดเหน และการประชมผเชยวชาญ ฯลฯ
3.2 การประเมนตวปอนหรอปจจยน�าเขา (input evaluation) เปนการประเมนผลในขนการจดท�าโครงการหรอโครงสราง (programming or structuring) จดมงหมายของการประเมน คอ การพจารณาวาจะใชทรพยากรอยางไรจงจะบรรลจดหมายของหลกสตรสถานศกษาได เชน การตรวจสอบความพรอมของสถานศกษา ยทธศาสตรหรอวธการปฏบตส�าหรบการใชหลกสตรสถานศกษาใหบรรลผลควรเปนอยางไร และมการน�าไปใชอยางไร และจะบรรลผลหรอไม หรอควรเปลยนแปลงอยางไร การประเมนนเปนการตรวจสอบความพรอมเบองตนเกยวกบทรพยากร ทจะน�าไปใชในการเลอกแผนการจดประสบการณของหลกสตรสถานศกษาปฐมวยใหมความเหมาะสม และสามารถด�าเนนการไดอยางเปน รปธรรม
3.3 การประเมนกระบวนการ (process evaluation) เปนการประเมนผลในขนปฏบตการ การประเมนผลประเภทนเรมขนหลงจากทน�าเอาหลกสตรสถานศกษาลงสการปฏบตในชนเรยน เปนการประเมนเพอใหไดขอมลปอนกลบใน 3 ประการ คอ ประการแรก เพอตรวจสอบหาขอบกพรองหรอท�านายขอบกพรองทจะเกดขน ซงอาจเปนขอบกพรองของหลกสตรหรอของการจดประสบการณ ประการทสอง เพอใหไดขอมลทเกดขนระหวางการด�าเนนการใชหลกสตรสถานศกษา เพอประโยชนในการตดสนใจ เกยวกบหลกสตรสถานศกษาใหมประสทธภาพมากยงขน และประการทสาม เพอประโยชนในการเกบ หลกฐานในการปฏบตงานการใชหลกสตรสถานศกษา
3.4 การประเมนผลผลต (product evaluation) เปนการประเมนเพอตรวจสอบผลการใชหลกสตรสถานศกษา หลงจากเสรจสนการด�าเนนการแลววาบรรลจดมงหมายตามหลกสตรสถานศกษาทก�าหนดไวหรอไม มากนอยเพยงใด การประเมนผลผลตทส�าคญจะตองมการก�าหนดเกณฑมาตรฐานส�าหรบน�าเอาผลผลตมาเทยบกบเกณฑมาตรฐาน เชน การน�าผลการประเมนพฒนาการของเดกมาเทยบกบเกณฑมาตรฐาน เพออธบายผลการประเมนพฒนาการของเดกวาเปนไปในทศทางใด ฯลฯ การประเมนผลผลตน จะเปนตวชวดหลกสตรสถานศกษาวามคณภาพหรอไมเพยงใด เพอน�าไปใชในการตดสนใจในการพฒนา ปรบปรงและแกไขหลกสตรสถานศกษาใหมประสทธภาพมากยงขน
จากแนวทางการประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวยทง 3 ประเภท ดงกลาวสามารถน�ามาสรปไดดงตารางท 2.3 ดงน
2-68 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
ตารางท 2.3 แนวทาง วธการ และจดมงหมายของการประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
แนวทาง วธการ จดมงหมายการประเมน
การประเมนโดยพจารณาจากจดมงหมาย
• การประเมนผลระหวาง การด�าเนนการ
• ตรวจสอบผลการปฏบตระหวางการด�าเนนการใชหลกสตรสถาน ศกษาปฐมวย
• การประเมนผลรวมหลงเสรจสน การด�าเนนการ
• ตดสนผลส�าเรจของการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
การประเมนโดยพจารณาจากชวงเวลา
• การประเมนกอนการน�าหลกสตร สถานศกษาปฐมวยไปใช
• ตรวจสอบความถกตองและ เหมาะสมของหลกสตร สถานศกษาปฐมวย
• ตรวจสอบความพรอมกอนการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
• การประเมนระหวางการใช หลกสตรสถานศกษาปฐมวย
• ประเมนการด�าเนนงานทเกดขนระหวางการใชหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
• การประเมนหลงจากเสรจสน การใชหลกสตรสถานศกษา
ปฐมวย
• ตรวจสอบประสทธภาพของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
การประเมนโดยพจารณาจากสงทตองการประเมน
• การประเมนบรบท • ก�าหนดจดมงหมายของหลกสตรสถานศกษาปฐมวย
• การประเมนตวปอนหรอปจจย น�าเขา
• การประเมนความพรอมเกยวกบทรพยากรทจะน�าไปใชในการเลอกแผนการจดประสบการณท เหมาะสม
• การประเมนกระบวนการ • ปรบปรงผลการปฏบตในระหวางการใชหลกสตรสถานศกษา
• การประเมนผลผลต • ควรพฒนา ปรบปรง และแกไข หลกสตรสถานศกษาปฐมวยหรอไม / อยางไร
2-69แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
จากขอมลการประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวยดงกลาว สามารถสรปไดวาสถานศกษาจ�าเปนตองออกแบบและวางแผนการประเมนหลกสตรสถานศกษา โดยพจารณาจากจดมงหมายของหลกสตรสถานศกษาทก�าหนดขน แลวท�าการศกษาแนวทางการประเมนทเหมาะสมกบบรบทของหลกสตร สถานศกษา จะท�าใหสามารถระบประเดนไดวาการประเมนหลกสตรสถานศกษาในครงนควรประเมนใคร ประเมนอะไร ประเมนอยางไร ประเมนเมอใด และน�าผลการประเมนไปท�าอะไร เพอใหผลการประเมนหลกสตรสถานศกษามความเชอมน ไดขอมลทส�าคญและถกตองส�าหรบประกอบการพจารณาตดสนใจ เกยวกบหลกสตรสถานศกษาปฐมวยวา ตองมการด�าเนนการปรบปรง แกไข หรอเปลยนแปลงใหม ความเหมาะสมส�าหรบการน�าไปใชในการจดประสบการณใหบรรลตามจดมงหมายของสถานศกษาปฐมวยตอไป
กจกรรม 2.4.4
การประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวยมแนวทางอยางไร
แนวตอบกจกรรม 2.4.4
การประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย เปนกจกรรมทมความส�าคญตอการตดสนใจเกยวกบคณภาพของหลกสตร แนวทางทเหมาะสมส�าหรบการประเมนหลกสตรสถานศกษาปฐมวย มดงน
1. การประเมนโดยพจารณาจากจดมงหมาย แบงไดเปน 2 วธ คอ การประเมนผลระหวางการด�าเนนการ และการประเมนผลหลงเสรจสนการด�าเนนการ
2. การประเมนโดยพจารณาจากชวงเวลา แบงไดเปน 3 วธ คอ การประเมนกอนการน�าหลกสตรสถานศกษาปฐมวยไปใช การประเมนระหวางการใช และการประเมนหลงจากเสรจสนการใช
3. การประเมนโดยพจารณาจากสงทตองท�าการประเมน 4 ประการ คอ การประเมนบรบท การประเมนตวปอนหรอปจจยน�าเขา การประเมนกระบวนการ และการประเมนผลผลต
2-70 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
บรรณานกรม
กรมวชาการ. กระทรวงศกษาธการ. (2545). แนวทางการจดท�าหลกสตรสถานศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพ ครสภาลาดพราว.
กระทรวงศกษาธการ. (2540). หลกสตรกอนประถมศกษา พทธศกราช 2540. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.
. (2545). แนวทางการจดท�าหลกสตรสถานศกษา. กรงเทพฯ: องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.).
. (2547). คมอหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 (ส�าหรบเดกอาย 3-5 ป). กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.
. (2552). แนวทางการบรหารจดการหลกสตรตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ�ากด.
. (2553). การพฒนาหลกสตรสถานศกษา. นนทบร: บรษท ไทย พบพลค เอดดเคชน จ�ากด.กาญจนา คณารกษ. (2553). พนฐานการพฒนาหลกสตร. นครปฐม: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร.ฆนท ธาตทอง. (2550). การพฒนาหลกสตรทองถน. นครปฐม: เพชรเกษมการพมพ.โจน อ. เดอรแรนท. (2007). การสรางวนยเชงความเขาใจทถกตองและวธน�าไปใช. กรงเทพฯ: บรษท คน มเดย
(ประเทศไทย) จ�ากด.ใจทพย เชอรตนพงษ. (2539). การพฒนาหลกสตร: หลกการและแนวปฏบต. กรงเทพฯ: โรงพมพ อลน เพลส.ชยวฒน สทธรตน, (2556). การพฒนาหลกสตรทฤษฎสการปฏบต. กรงเทพฯ: บรษท วพรนท (1991) จ�ากด.ซอลล พ สปรงเกอร และจอรจ ดตซ. (2540). สอจฉรยะดวยสมองสองซก. แปลโดย สนต สงหภกด. กรงเทพฯ:
ส�านกพมพไฮลสตก.ณรงควทย แสนทอง และปกรณ วงศรตนพบลย. (2557). ใชชวตคดแบบโคชเพอกาวไปสความส�าเรจ. กรงเทพฯ:
ส�านกพมพ Mass Publishing.ทองหลอ วงษธรรมา. (2555). พนฐานปรชญาการศกษา ภมปญญาของตะวนออกและตะวนตก. กรงเทพฯ:
ส�านกพมพโอเดยนสโตร.ธ�ารง บวศร. (2542). ทฤษฎหลกสตร การออกแบบและการพฒนา (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ธนธชการพมพ.บญเลยง ทมทอง. (2553). การพฒนาหลกสตร. กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.ประสาท เนองเฉลม. (2553). หลกสตรการศกษา. มหาสารคาม: ส�านกพมพมหาวทยาลยมหาสารคาม.ปญญา แกวกยณ และสภทร พนธพฒนากล. (2545). การบรหารจดการศกษาในรปแบบการใชโรงเรยนหรอ
เขตพนทการศกษาเปนฐาน. กรงเทพฯ: ภาพการพมพ.พรพไล เลศวชา และอครภม จารภากร. (2550). สมองวยเรมเรยนร. กรงเทพฯ: บรษท ดานสทธาการพมพ
จ�ากด.มณรตนา โนนหวรอ. (2557). การพฒนารปแบบการประเมนเสรมพลงอ�านาจเพอเพมสมรรถนะดานการวดและ
ประเมนผลการศกษาของครประจ�าการ สงกดส�านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาปราจนบร เขต 2. ปรญญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาการทดสอบและวดผลการศกษา. (ไมไดตพมพ) กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.
2-71แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
วชย ตนศร. (2550). อดมการณทางการศกษา ทฤษฎและภาคปฏบต. กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.
วชย วงษใหญ. (2537). กระบวนการพฒนาหลกสตรและการเรยนการสอนภาคปฏบต. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน.วทย วศทเวทย. (2555). ปรชญาทรรศน : ปรชญาการศกษา. กรงเทพฯ: โครงการเผยแพรผลงานวชาการ คณะ
อกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.วนย วงษใหญ. (2554). นวตกรรมหลกสตรและการเรยนรสความเปนพลเมอง. กรงเทพฯ: อาร แอนด ปรนท.วรนทร ววงศ. (ม.ป.ป.). การศกษาปฐมวยของญปน. วารสารเครอขายญปนศกษา, 6 (2). สบคนจาก http://
jsat.or.th/wp_content/uploads/dlm_uploads/2016/12/62-6.pdf.สนทร โคตรบรรเทา. (2553). ปรชญาการศกษาส�าหรบผบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: บรษท ส.เอเซยเพรส
(1989) จ�ากด.สรางค โควตระกล. (2554). จตวทยาการศกษา (พมพครงท 10). กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณ
มหาวทยาลย.สรยเดว ทรปาต. (2559). คณภาพชวตของเดกปฐมวย เรอง บทบาทของครอบครวในการเลยงดลกในศตวรรษ
ท 21. กรงเทพฯ: บรษท บเคเคโปร จ�ากด.ส�านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. (2556). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 (ฉบบท 3) พ.ศ.
2553. [ออนไลน] สบคนเมอ 2 มถนายน 2560 จาก http://www.onesqa.or.th/upload /download/file_975dff739ff5a909753b8bff237c78fa.pdf.
ส�านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2545). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545. กรงเทพฯ: บรษท พรกหวานกราฟฟค จ�ากด.
ส�านกนายกรฐมนตร. ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2560). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบสอง พ.ศ. 2560-2564 สบคนเมอ 20 มกราคม 2560. จาก http://www. ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2559/A/115/1.PDF.
ส�านกงานปลดกระทรวงการคลง. (2559). รายงานประมาณการเศรษฐกจไทยป 2559 และ 2560. ขาวกระทรวงการคลง. ฉบบท 147/2559 วนท 28 ตลาคม 2559.
ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2556). แผนปฏบตการตามยทธศาสตรชาตดานเดกปฐมวย (แรกเกดถงกอนเขาประถมศกษาปท 1) ตามนโยบายรฐบาลดานเดกปฐมวย พ.ศ. 2555-2559. กรงเทพฯ: บรษท พรกหวานกราฟฟค จ�ากด.
. (2559). ปฏรปการศกษาเพออนาคตประเทศไทย มนคง มงคง ยงยน นโยบายดานการศกษาของนายกรฐมนตร (พลเอกประยทธ จนทรโอชา). กรงเทพฯ: 21 เซนจร จ�ากด.
. (2560). แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560-2579. กรงเทพฯ: บรษท พรกหวานกราฟฟค จ�ากด.ส�านกวชาการ, ส�านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. (2558). ระบอบประชาธปไตยของไทยกบกระแส
ประชาธปไตยของโลก. สบคนเมอ 28 กมภาพนธ 2560. จาก http://www.parliament.go.th/Libary. . (2559). เอกสารวชาการ Academic Focus ประเทศไทย 4.0. สบคนเมอ 28 กมภาพนธ 2560. จาก
http://www.parliament. go.th/library.
2-72 การจดการศกษาและหลกสตรสำาหรบเดกปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
อรพรรณ พรสมา. (2546). รปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน : ประสบการณทคดสรรโรงเรยนในโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ�ากด วทซ คอมมวนเคชน.
อครพงษ สจจวาทต. (2546). การจดการศกษาแบบผเรยนเปนศนยกลาง. กรงเทพฯ: ขาวฟาง.อาร สณหฉว. (2550). ทฤษฎการเรยนรของสมอง ส�าหรบพอแม ครและผบรหาร. กรงเทพฯ: โรงพมพมตร
สมพนธ.Allan, C. & Francis, P. (2004). Curriculum Foundations, Principles, and Issues. USA: Pearson
Education.Bobbitt, F. (1918). The Curriculum. Boston: Houghton Miffin.Brady, L. & Kennedy, K. (2003). Curriculum Construction. Australia : Pearson Prentice Hall.Bredekamp, S. & Copple, C. (1997). Developmentally Appropriate Practice in Early Childhood
Programs. revised edition. Washington, DC: NAEYC.California Department of Education. (2010). California Preschool Curriculum Framework Volume
1. [Online] Retrieve June 3, 2017, from http://www.cde.ca.gov/sp/cd/re/ documents/ psframwork kvol1.pdf.
Caswell, H. & Campbell, D. (1935). Curriculum Development. New York: American Book.Cay, D. (1966). Curriculum: Design for Learning. Indianapolis: The Bobbs-Merrill.Christine, W. (2549). คมอครส�าหรบเสรมสรางสมองของเดกวยเรยน ระดบปฐมวย-อดมศกษา. แปลโดย
พรณา รกล สรกาน และสมหญง สมฤทธผล. กรงเทพฯ: หจก. พมพพนจ การพมพ.Ellis, A. (2004). Exemplars of Curriculum Theory. New York: Eye On Education, Inc.Gestwicki, C. (1991). Developmentally Appropriate Practice. USA: Delmar Publsihers.Hass, G. (1987). Curriculum Planning : A New Approach (5th ed.). Boston: Allyn and Bacon.Kelly. A.V. (2003). The Curriculum Theory and Practice (5th ed.). London: The Cromwell Press.Laurie, B. & Kerry, K. (2003). Curriculum Construction. Australia: Pearson Prentice Hall.Marsch, C. & Willis, G. (1995). Curriculum-Alternative Approach: Ongoing Issues. Englewood
Cliffs, New Jersey: Merrill.McLachlan, C., Fleer, M. and Edwards, S. (2013). Early Childhood Curriculum (2nd ed.). Cam-
bridge: Cambridge University Press.Ministry of Eduction. (1996). Early Childhood Curriculum Wellington: Crown. Oliva, P. (2001). Developing the Curriculum. (4th ed.). New York: Longman.Phi Delta Kappa. (1971). Educational Evaluation and Decision Making. National Study Commit-
tee on Evaluation, Peacock.Posner, G. (1995). Analyzing the Curriculum. New York: McGraw-Hill.Pratt, D. (1980). Curriculum. New York: Harcourt Brace & Jovanovich.Print, M. (1993). Curriculum Development and Design (2nd ed.). Australia: Murray Print. . (1993). Curriculum Development and Design. Australia: dbook.
2-73แนวคดเกยวกบหลกสตรการศกษาปฐมวย
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ ม
สธ
มสธ มสธ
Ragan, W. B. (1960). Modern Elementary Curriculum. revised edition. New York: Simon and Schuster.
Saylor J. G., Alexander, W. M. and Lewis. A. J. (1981). Curriculum Planning for Better Teaching and Learning (4th ed.). New York : Holt, Rinehart and Winston.
Skarzynski, P. & Gibson, R. (2553). การสรางนวตกรรมใหเปน Core Competency. ผแปล ณฐยา สนตระการผล. กรงเทพฯ: บรษท เอกซเปอรเนท จ�ากด.
STAKES. (2003). National Curriculum Guidelines on Early Childhood Education and Care in Finland. สบคนเมอ 24 กมภาพนธ 2560, จาก http://www.ibe.unesco.org./curricula/finland/fi_ecefw_2004_eng. pdf.
Taba, H. (1962). Curriculum Development: Theory and Practice. New York: Harcourt, Brace, Jovanovich.
The State of Queensland. (2006). Early Years Curriculum Guideline. Queensland: Queensland Studies Authority Partnership and Innovation.