AÐALNÁMSKRÁ TÓNLISTARSKÓLASTROKHLJÓÐFÆRI
2001
Menntamálaráðuneytið
AÐALNÁMSKRÁ TÓNLISTARSKÓLA
STROKHLJÓÐFÆRI
2001
Menntamálaráðuneytið
3
Formáli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Fiðla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Nokkur atriði varðandi nám á fiðlu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Grunnnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Markmið í grunnnámi
Verkefnalisti í grunnnámi
Grunnpróf
Miðnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Markmið í miðnámi
Verkefnalisti í miðnámi
Miðpróf
Framhaldsnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Markmið í framhaldsnámi
Verkefnalisti í framhaldsnámi
Framhaldspróf
Samleikur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Grunnnám
Miðnám
Framhaldsnám
Bækur varðandi hljóðfærið . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Víóla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Nokkur atriði varðandi nám á víólu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Grunnnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Markmið í grunnnámi
Verkefnalisti í grunnnámi
Grunnpróf
Miðnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Markmið í miðnámi
Verkefnalisti í miðnámi
Miðpróf
Framhaldsnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Markmið í framhaldsnámi
Verkefnalisti í framhaldsnámi
Framhaldspróf
3
EFNISYFIRLITEFNISYFIRLIT
Menntamálaráðuneytið : námskrár 31
Júlí 2001
Útgefandi: MenntamálaráðuneytiðSölvhólsgötu 4150 ReykjavíkSími: 560 9500Bréfasími: 562 3068Netfang: [email protected]: www.mrn.stjr.is
Hönnun og umbrot: XYZETA / SÍALjósmyndun: Kristján MaackMyndskreytingar: XYZETA / SÍAPrentun: Oddi hf.
© 2001 Menntamálaráðuneytið
ISBN 9979-882-53-0
5
Samleikur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Grunnnám
Miðnám
Framhaldsnám
Bækur varðandi hljóðfærið . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
54
Samleikur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Grunnnám
Miðnám
Framhaldsnám
Bækur um hljóðfærið . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Selló . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Nokkur atriði varðandi nám á selló . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Grunnnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Markmið í grunnnámi
Verkefnalisti í grunnnámi
Grunnpróf
Miðnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Markmið í miðnámi
Verkefnalisti í miðnámi
Miðpróf
Framhaldsnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Markmið í framhaldsnámi
Verkefnalisti í framhaldsnámi
Framhaldspróf
Samleikur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Grunnnám
Miðnám
Framhaldsnám
Bækur varðandi hljóðfærið . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Kontrabassi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Nokkur atriði varðandi nám á kontrabassa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Grunnnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Markmið í grunnnámi
Verkefnalisti í grunnnámi
Grunnpróf
Miðnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Markmið í miðnámi
Verkefnalisti í miðnámi
Miðpróf
Framhaldsnám . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Markmið í framhaldsnámi
Verkefnalisti í framhaldsnámi
Framhaldspróf
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
4
66
7
FORMÁLIAðalnámskrá tónlistarskóla skiptist annars vegar í almennan hluta oghins vegar í greinanámskrár fyrir einstök hljóðfæri og námsgreinar ítónlistarskólum. Í þessu riti er að finna greinanámskrár fyrir strokhljóð-færi, þ.e. fiðlu, víólu, selló og kontrabassa. Námskrárnar miðast við þáskipan tónlistarnáms sem mælt er fyrir um í almennum hluta aðalnám-skrár tónlistarskóla.
Í almennum hluta aðalnámskrár eru hlutverk og meginmarkmið tónlistar-skóla skilgreind. Náminu er skipt í þrjá námsáfanga, grunnnám, mið-nám og framhaldsnám, og lögð áhersla á samræmt námsmat við lokáfanganna. Jafnframt er lögð áhersla á sjálfstæði og frumkvæði ein-stakra skóla, skapandi starf og samvinnu í skólastarfi.
Aðalnámskrá tónlistarskóla er ætlað að tryggja fjölbreytni en jafnframtað stuðla að samræmingu þeirra námsþátta sem aðalnámskrá tekur til,bæði innan einstakra tónlistarskóla og á milli skóla.
Almenn atriði varðandi námsþætti og námsmat er að finna í almennumhluta aðalnámskrár. Þar er einnig að finna umfjöllun um áfangapróf,þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra, lengd prófa, prófreglur,prófdæmingu og einkunnagjöf. Því er mikilvægt að allir, sem hlut eiga aðmáli, kynni sér almennan hluta aðalnámskrár tónlistarskóla vandlega.
Í almennum hluta aðalnámskrár er mælst til þess að tónlistarskólar skil-greini starfssvið sitt í eigin skólanámskrám. Við þá námskrárgerð erhverjum skóla ætlað að taka mið af stefnumörkun aðalnámskrár tónlistar-skóla, ásamt því að sinna sérhæfðum og staðbundnum markmiðum.
Í námskrám fyrir einstök strokhljóðfæri er að finna sértæk markmið fyrirgrunnnám, miðnám og framhaldsnám, sniðin að hverju hljóðfæri, verk-efnalista fyrir einstaka áfanga, prófskýringar og dæmi um prófverkefniá áfangaprófum. Auk þess eru birtir listar með samleiksverkum og bók-um varðandi hljóðfærin. 7
9
FIÐLAÍ þessum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla er fjallað um nokkur atriðivarðandi nám á fiðlu. Þar á eftir fara kaflar um hvern hinna þriggjamegináfanga námsins, grunnnám, miðnám og framhaldsnám. Í þessumköflum eru fyrst tilgreind þau leikni- og skilningsmarkmið sem nem-endur þurfa að hafa náð við lok hvers námsáfanga. Síðan eru birtirverkefnalistar með dæmum um viðfangsefni í hverjum námsáfanga. Áeftir verkefnalistunum er prófkröfum á áfangaprófum lýst með völdumdæmum og gerð grein fyrir flutningsmáta tónstiga og hljóma. Í loknámskrárinnar er skrá með samleiksverkum, auk ábendinga um gagn-legar bækur varðandi hljóðfærið.
Rétt er að benda á að flokkun viðfangsefna í námsáfangana er ekki ein-hlít, sum þeirra hæfa nemendum á mörkum áfanga og einnig geta ýmissígild verk úr grunn- og miðnámi hentað sem viðfangsefni í framhalds-námi. Hér er það kennara að vega og meta. Aðalatriðið er ekki hvaðnemandinn leikur, heldur hvernig hann gerir það.
Nokkur atriði varðandi nám á fiðluFiðlan er minnst í fjölskyldu strokhljóðfæranna en jafnframt langfjöl-mennasta hljóðfærið í sinfóníuhljómsveit. Fiðlan þróaðist út frá ýmsumstrengjahljóðfærum miðalda. Þessari þróun lauk um miðja 16. öld oghefur fiðlan lítið breyst síðan að öðru leyti en því að hálsinn hefur veriðlengdur og innviðir styrktir til þess að ná megi meiri tónstyrk. Þróun bog-ans í núverandi mynd tók hins vegar lengri tíma, eða til loka 18. aldar.
Hefðbundið fiðlunám getur hafist þegar börn eru 4 til 6 ára. Árangurnámsins er ákaflega einstaklingsbundinn og eru þess mörg dæmi aðbörn, sem byrja eldri, nái góðum árangri. Mikilvægt er að stærð hljóð-færis hæfi líkamsþroska nemandans, stærð fiðlu og boga sé í réttumhlutföllum og að hvort tveggja sé í góðu ástandi. Góð líkamsstaða fráupphafi skiptir einnig sköpum. 9
88
11
- hafi náð góðu og öruggu bogataki
- beiti boganum á eðlilegan og áreynslulausan hátt
- hafi náð tökum á góðri og vel uppbyggðri stöðu vinstri handar
- hafi náð tökum á góðri stöðu allra fingra vinstri handar
- hafi náð hröðum og jöfnum vinstri handar fingrahreyfingum
- hafi náð allgóðum tökum á mismunandi bogastrokum, þ.e. detaché,
staccato, legato og martelé
- hafi náð allgóðum tökum á pizzicato
- hafi náð góðri tónmyndun á tónsviðinu g til d'''
- sýni góða kunnáttu í 1., 2. og 3. stillingu
- hafi náð allgóðum tökum á inntónun
- sýni skilning á meginþáttum tónmyndunar, þ.e. þunga og hraða
bogans auk fjarlægðar hans frá stól
- hafi nokkur tök á vibrato
- geti leikið með greinilegum styrkleikabreytingum
- hafi náð grundvallartökum á að stilla hljóðfæri sitt sjálfur
Nemandi
- hafi öðlast allgott hrynskyn
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við í fyrri hluta grunnnáms
- hafi þjálfast reglulega í að leika utanbókar
- hafi þjálfast reglulega í að leika eftir eyra
- hafi fengist við skapandi starf frá upphafi námsins
- hafi þjálfast í ýmiss konar samleik
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- hafi á valdi sínu eftirtalda dúrtónstiga, tvær áttundir: G, D, A, B, C
- hafi á valdi sínu eftirtalda hljómhæfa og laghæfa molltónstiga, tvær
áttundir: e, h, d, g, a
- hafi á valdi sínu krómatískan tónstiga í 1. stillingu
- hafi þjálfast í leik eftirtalinna þríhljóma, tvær áttundir: c-moll og
C-dúr, d-moll og D-dúr, e-moll og E-dúr, g-moll og G-dúr, a-moll og
A-dúr, b-moll og B-dúr, h-moll og H-dúr
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á grunnprófi samkvæmt
þessari námskrá 11
Fiðla – Grunnnám
10
Á liðnum áratugum hafa komið fram ýmsar aðferðir í tónlistarkennslubarna. Má þar nefna aðferðir kenndar við Kodály og Orff en einkum þóSuzuki-aðferðina sem náð hefur miklum vinsældum í fiðlukennslu ungrabarna hér á landi. Sé fiðlunám hafið snemma geta nemendur lokið áföng-um námsins fyrr en ella og þeir sem skara fram úr jafnvel enn fyrr. Þeirsem ljúka tónlistarskólanámi ungir standa betur að vígi en aðrir, einkumef hugur þeirra stendur til langskólanáms og að leggja fyrir sig fiðluleik.
Fiðlunemendum er gagnlegt að kynnast víólu sem er náskyld fiðlunniog læra þá jafnframt að lesa nótur í C-lykli. Þessu má meðal annars finnastað í samleik.
GrunnnámAlmennt er miðað við að nemendur, sem hefja nám í hljóðfæraleik 8 til 9ára gamlir, ljúki grunnnámi á um það bil þremur árum. Þessi viðmiðuner þó engan veginn einhlít þar sem nemendur hefja nám á ýmsum aldriog námshraði getur verið mismunandi. Þar sem algengt er að fiðlunem-endur hefji nám ungir má að sama skapi ætla að þeir ljúki grunnprófiyngri en nemendur á mörg önnur hljóðfæri.
Markmið í grunnnámiUppbygging kennslu í grunnnámi skal taka mið af eftirfarandi: Megin-markmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hluta aðal-námskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sértækummarkmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfum nem-enda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendur ólíkir.Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstaklingsbund-in og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiða hvernnemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok grunnnáms eiga fiðlunemendur að hafa náð eftirfarandi mark-miðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan hátt þegar leikið er á hljóðfærið
- haldi rétt á hljóðfærinu, fiðlan sitji vel og örugglega og vinstri hönd
sé frjáls
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
10
13
Tónverk og safnbækur
Eftirfarandi tónverk og safnbækur eru fyrir fiðlu og hljómborðsundirleik nema annað sé tekið fram.
ALETTER, W.Rendez-vousBosse Edition
AVSHARIAN, EVELYN (ÚTG.)Fun with Solos, favorite recitalpieces in 1.–3. positionChildren’s Music Series
BARTÓK, BÉLAZehn Slowakische VolksliederEditio Musica Budapest
BAY, BILLMel Bay’s Favorite ClassicsMel Bay
BENTZON, CHRISTY / BÜLOW, GERDA VON
To på samme trin, 24 kendte melodier for violin og klaverEngstrøm & Sødring Musikforlag
BOYLE, RORYCreatures left behind by the Ark,seven easy pieces for violin andpianoAssociated Board
CARSE, ADAMFiddle Fancies, seven short pieces for violin and pianoStainer & Bell
COCKBURN, NOWELL (ÚTS.)LiederlandBoosey & Hawkes
HAFLIÐI HALLGRÍMSSON6 Nordic ImpressionsRicordi
HÄNDEL, GEORG FRIEDRICH /LLOYD, C. H.
Hornpipe from the Water MusicAssociated Board
HERFURTH, PAUL C.A collection of 43 famous compositionsThe Willis Music Co.
KABALEVSKY, DMITRIAlbumstückePeters
KAYSER, PAUL DE / WATERMAN, FANNYThe Young Violinist’s Repertoire,1.–4. heftiFaber
KINSEY, H.Elementary Progressive Studies, 1. og 2. heftiAssociated Board
KÜCHLER, FERDINAND100 Etuden, op. 6, 1. hefti[40 æfingar]Hug/Peters
MÜLLER, F.28 Etudes for StringsBelwin Mills
SEVCIK, OTOKARSchool of Bowing Technic, op. 2,I. hlutiSchott
SEYBOLD, A.Die leichtesten Etüden, 1. heftiSchott
STARR, WILLIAMVariations on Suzuki Melodies,Technique Builder for ViolinSummy-Birchard Music
STEADMAN, JACK (ÚTG.)Violin Scales and Arpeggios: Grades 1–5Associated Board
SUZUKI, SHINICHIPosition Etudes[bls. 1–20]Summy-Birchard TonalizationSummy-Birchard
WOHLFAHRT, F.Elementar Etüden, op. 54Peters
WOOF, R.Thirty Studies[úrval]Associated Board
ZILVAY, GÉSAViolin ABCFazer
Fiðla – Grunnnám
12
Nemandi sýni eftirfarandi atriði í þeim mæli sem eðlilegt getur talist við
lok grunnnáms:
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í grunnnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í grunnnámi.Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera til við-miðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við val ann-ars kennsluefnis. Þyngdarstig viðfangsefnanna er breytilegt, þ.e. allt frákennsluefni fyrir byrjendur til viðfangsefna sem henta við lok grunn-náms.
Listinn er tvískiptur: annars vegar kennslubækur og æfingar, hins vegartónverk og safnbækur. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefandagetið fyrir neðan titil verks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutarkennslubóka eða tónverka að vera erfiðari en hæfir þessum námsáfanga.Af þessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrum tilvikum getiðí fleiri en einum áfanga.
Kennslubækur og æfingar
APPELBAUM, SAMUELScales for Strings, 1. og 2. heftiBelwin MillsOrchestral Bowing EtudesBelwin MillsString Builder, 1.–3. heftiBelwin MillsBuilding Technic with BeautifulMusic, 1.–3. heftiBelwin Mills
DOFLEIN, ERIK OG ELMADas Geigen-Schulwerk, 1.–3. heftiSchott
GIVENS, SHIRLEYAdventures in Violinland: „Red Book“, fyrir fyrsta ár, sexhefti„Blue Book“, fyrir annað ár, sexhefti„Yellow Book“, fyrir þriðja ár, sexheftiSeesaw Music Corporation
GÍGJA JÓHANNSDÓTTIRFyrstu fiðlugripin og lögin, 1. og 2. heftiGígja Jóhannsdóttir
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
12 13
15
Aðrir prófþættir eru tónstigar og brotnir hljómar, val og óundirbúinnnótnalestur, auk þess sem gefið er fyrir heildarsvip prófsins. Á grunn-prófi velja nemendur á milli þess að (a) spinna út frá gefnu upphafi, ein-földu hljómferli eða lagi, (b) leika frumsamið verk eða eigin útsetninguog (c) leika stutt alþýðulag eða þjóðlag sem þeir hafa lært eftir eyra.Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennum hluta aðal-námskrár tónlistarskóla, bls. 43. Nánar er gerð grein fyrir vægi einstakraprófþátta á bls. 37 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á grunnprófi, valin úrþekktum tónbókmenntum hljóðfærisins. Síðan eru birt fyrirmæli umfjölda og leikmáta tónstiga og hljóma á grunnprófi.
Tónverk og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á grunnprófi er ætlað að skilgreinaþyngdarstig prófsins. Fullt eins má velja önnur verkefni af sambærilegriþyngd.
Dæmi um tónverk
Dæmi um æfingar
Æfing nr. 14Úr: Applebaum, Samuel: Orchestral Bowing EtudesBelwin Mills
Æfing nr. 28Úr: Küchler, Ferdinand: 100 Etudes for the ViolinPeters/Hug
KÜCHLER, FERDINANDConcertino op. 15 í D-dúr, 1. kafliBosse Edition
HAFLIÐI HALLGRÍMSSONRura, RuraÚr: 6 Nordic ImpressionsRicordi
BRAHMS, JOHANNESUngverskur dansÚr: Avsharian, E.: Fun with SolosChildren’s Music Series
SEITZ, F.Concertino op. 13 í G-dúrHeinrichshofen
RIEDING, OSCARAir Varié op. 23, nr. 3Bosse Edition
BARTÓK, BÉLASmálagÚr: Zehn Slowakische VolksliederEditio Musica Budapest
15
Fiðla – Grunnnám
14
GrunnprófVið lok grunnnáms skulu nemendur þreyta grunnpróf, annars vegar íhljóðfæraleik og hins vegar í tónfræðagreinum. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Mikilvægt er aðallir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ grunnprófi í fiðluleik skal nemendi leika þrjú verk og eina æfingu.
KÜCHLER, FERDINANDConcertino í D-dúr, op. 12Bosse EditionConcertino, í D-dúr, op. 15Bosse Edition
MOKRY, J.Concertino í G-dúrBosse Edition
MURRAY, ELEANOR / TATE, PHILLISMore Tunes for my ViolinBoosey & Hawkes
NELSON, SHEILA M.Right from the StartBoosey & HawkesMoving upBoosey & Hawkes
RIEDING, OSCARRondo op. 22, nr. 3Bosse EditionAir Varié op. 23, nr. 3Bosse EditionConcertino op. 34–36Bosse Edition
SANDERS, MARYThe Junior AccompanistNovello
SCHOSTAKOVICH, DIMITRIDie aufgezogene PuppePeters
SCHUBERT, FRANZEntracte from Rosemunde nr. 2[nr. 11 í Composition and Arrangements]Associated Board
SEITZ, F.Concertino op. 13 í G-dúrHeinrichshofen
SUZUKI, SHINICHISuzuki Violin School, 1.–3. heftiSummy-Birchard
TIBOR, SÁRANSmall SuiteEditio Musica Budapest
WHISTLER, H. S.Melodies in First PositionRubankSolos for StringsRubank
WHISTER, H. S. / HUMMEL, H. A.First Solo AlbumRubank
ÝMSIREvening of Violin Classics, a collection of easy music in the first three positionsSchirmer
Everybody’s Favorite Series no. 24, first position violin piecesAmsco
Fiddlers’ Choice, Grade 4 LowerAssociated Board
Klassische Stücke - ClassicalPieces - Morceaux Classiques, 1. og 2. heftiPeters
Violin Intermezzo Album [1.- 3. stilling]Bosse Edition
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
14
17
enda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendur ólíkir.Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstaklings-bundin og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiðahvern nemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok miðnáms eiga fiðlunemendur að hafa náð eftirfarandi markmiðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan hátt þegar leikið er á hljóðfærið
- haldi eðlilega á fiðlu og boga
- hafi náð tökum á eðlilegum og áreynslulausum hreyfingum hand-
leggja
- hafi gott vald á detaché, staccato, legato og martelé
- hafi allgott vald á spiccato, ricochet og colle
- hafi gott vald á pizzicato
- ráði við léttleika í stroki og hröð strengjaskipti
- hafi á valdi sínu mismunandi hraða og styrkleika í bogastrokum
- beiti öruggum og markvissum vinstri handar fingrahreyfingum
- hafi náð góðum tökum á inntónun
- hafi náð töluverðri leikni í tvígripum í þríundum, sexundum og átt-
undum
- hafi náð tökum á þjálum skiptum milli stillinga
- hafi góða þekkingu á hærri stillingum
- hafi náð tökum á vibrato og beiti því við túlkun
- geti gert styrkleikabreytingar og andstæður augljósar
- geti stillt hljóðfæri sitt sjálfur
Nemandi
- hafi öðlast gott hrynskyn
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við í fyrri hluta miðnáms
- hafi þjálfast reglulega í að leika utanbókar
- hafi lagt stund á ýmiss konar samleik, þ.m.t. hljómsveitarleik og
kammertónlist
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- geti leikið krómatískan tónstiga á tónsviðinu frá g til d'''17
Fiðla – Miðnám
16
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið grunn-náms, bls. 11. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófs samkvæmtnánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggja fram listayfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinu velurprófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- krómatískan tónstiga í 1. stillingu
- tvo dúrtónstiga, tvær áttundir
- tvo laghæfa molltónstiga, tvær áttundir
- þríhljóma (moll og samnefndan dúr), tvær áttundir, í þeim fjórum
tóntegundum sem valdar eru til prófs
Leikmáti og hraði
Nemandi
- leiki krómatískan tónstiga legato
- geti leikið hvern tónstiga ásamt hljómum með tveimur til þremur
mismunandi bogastrokum
- geti leikið tónstiga og hljóma bæði hægt og hratt
- leiki hraðasta tónstigann eigi hægar en M.M. C = 86, miðað við að
leiknar séu áttundapartsnótur
- leiki tónstiga og hljóma hiklaust og utanbókar
MiðnámÍ miðnámi eykst umfang námsins frá því sem er í grunnnámi og ætla máað námstíminn lengist að sama skapi. Miðað er við að nemendur getilokið miðnámi á um það bil fjórum til fimm árum en námshraði getur þóverið mismunandi. Ræður þar miklu ástundun, aldur og þroski nem-enda.
Markmið í miðnámiUppbygging kennslu í miðnámi skal taka mið af eftirfarandi: Megin-markmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hluta aðal-námskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sértækummarkmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfum nem-
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
16
19
annars kennsluefnis. Þyngdarstig viðfangsefnanna er breytilegt, þ.e. alltfrá kennsluefni, sem hentar við upphaf miðnáms, til efnis sem hæfir viðlok námsáfangans.
Listinn er tvískiptur: annars vegar kennslubækur og æfingar, hins vegartónverk og safnbækur. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefandagetið fyrir neðan titil verks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutarkennslubóka eða tónverka að vera léttari eða erfiðari en hæfir þessumnámsáfanga. Af þessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrumtilvikum getið í fleiri en einum áfanga.
Kennslubækur og æfingar
DONT, J.24 Studies op. 37 in preparationfor Kreutzer and Rode etudesIMC/Peters
GALAMIAN, I.Contemporary Violin Technique, 1. heftiGalaxy Music Corporation
HRIMALY, J.Scale-Studies for ViolinSchirmer/Carl Fischer
MAZAS, J. F.Etýður op. 36, 1. heftiIMC/Peters
SCHRADIECK, H.School of Violin-Technics, 1.–3. heftiCarl Fischer
SEVCIK, O.Preperatory Exercises in DoubleStopping, op. 9SchirmerSchool of Violin Technics, Exercises in the first position, op. 1, I. heftiSchirmerSecond to Seventh Positions, op. 1, II. heftiSchirmer
SEVCIK, O.School of Bowing Technic, op. 2,II.–IV. hefti SchirmerShifting the Position and Preperatory Scale-Studies, op. 8Schirmer40 Variations, op. 3Bosworth Edition
TROTT, J.Melodious Double-Stops, 1. og 2. heftiSchirmer
WHISTLER, H. S.Developing Double-StopsRubankPreparing for Kreutzer, 1. og 2. heftiRubankIntroducing the Positions, 1. hefti[fimmta stilling – frá bls. 30]RubankIntroducing the Positions, 2. hefti[önnur, fjórða, sjötta og sjöunda stilling]Rubank
WOHLFAHRT, FRANZ60 æfingar, op. 45Schirmer
19
Fiðla – Miðnám
18
- hafi á valdi sínu a.m.k. sex dúrtónstiga í þremur áttundum
- hafi á valdi sínu a.m.k. sex hljómhæfa og laghæfa molltónstiga í
þremur áttundum
- hafi á valdi sínu þríhljómaraðir sem tengjast framangreindum dúr-
og molltóntegundum, sbr. dæmi á bls. 23–24; leika skal alla hljóma
hverrar raðar frá grunntóni fyrsta hljóms1
- hafi þjálfast í leik flaututóna í dúr- og laghæfum tónstigum upp í
3. stillingu
- hafi þjálfast í leik gangandi þríunda í dúr- og laghæfum molltónstig-
um upp í 6. stillingu
- hafi þjálfast í leik tvígripa í þríundum, sexundum og áttundum í dúr-
og molltónstigum, í tveimur áttundum þar sem mögulegt er innan
tónsviðsins g til d''', annars í einni áttund
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á miðprófi samkvæmt þessari
námskrá
Nemanda hafi gefist kostur á að velja hvort og að hversu miklu leyti
hann sinnir eftirfarandi atriðum:
- leik eftir eyra
- tónsköpun
- spuna
Nemandi sýni eftirfarandi atriði í þeim mæli sem eðlilegt getur talist við
lok miðnáms:
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- ýmis blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í miðnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í miðnámi.Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera til við-miðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við val
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
18
1 Í hverri hljómaröð skulu vera eftirfarandi hljómar: i, I, vi, IV, iv, i07, V7/IV
21
MiðprófVið lok miðnáms skulu nemendur þreyta miðpróf, annars vegar í hljóð-færaleik og hins vegar í tónfræðagreinum. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Mikilvægt er aðallir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ miðprófi í fiðluleik skal nemandi leika þrjú verk og eina æfingu. Aðrirprófþættir eru tónstigar og brotnir hljómar, val og óundirbúinn nótna-lestur, auk þess sem gefið er fyrir heildarsvip prófsins. Á miðprófi veljanemendur á milli þess að (a) leika tónverk að eigin vali af sambærilegriþyngd og önnur prófverkefni, (b) leika frumsamið verk eða eigin útsetn-ingu og (c) spinna út frá gefnu upphafi, lagi eða hljómferli með eða ánundirleiks. Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennumhluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 43. Nánar er gerð grein fyrir vægieinstakra prófþátta á bls. 38–39 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á miðprófi, valin úrþekktum tónbókmenntum hljóðfærisins. Síðan eru birt fyrirmæli umfjölda og leikmáta tónstiga og hljóma á miðprófi.
Tónverk og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á miðprófi er ætlað að skilgreinaþyngdarstig prófsins. Fullt eins má þó velja önnur verkefni af sambæri-legri þyngd.
VIVALDI, ANTONIOKonsert op. 12, nr. 1 í g-mollIMCKonsert op. 3, nr. 12 í E-dúrPetersKonsert í G-dúrSchottKonsert í A-dúrSchottKonsert í d-mollSchott
ÝMSIRWorld’s Favorite Intermediate Violin Pieces, No. 92[úrval]Ashley Publications
ÞÓRARINN JÓNSSONTvö lögÍslensk tónverkamiðstöð
21
Fiðla – Miðnám
20
Tónverk og safnbækur
Eftirfarandi tónverk og safnbækur eru fyrir fiðlu og hljómborðsundirleik nema annað sé tekið fram.
ACCOLAY, JEAN BATISTEKonsert í a-mollIMC
BACH, JOHANN SEBASTIANKonsert í a-mollIMC
DANCLA, CHARLESSix Airs VariésCarl Fischer
DVORÁK, ANTONINSónatína op. 100IMC
FIOCCO, J.AllegroIMC
HÄNDEL, G. F.Sónötur í F-dúr, D-dúr og g-mollHenle
HALLGRÍMUR HELGASONSónata (nr. 1)Menningarsjóður
HAYDN, JOSEPHKonsert í G-dúrHenle
JÓN NORDALSystur í GarðshorniÍslensk tónverkamiðstöð
KABALEVSKY, DIMITRI18 Album PiecesKalmus
MONTI, V.CzardasCarl Fischer
NARDINI, P.Konsert í e-mollIMC
NELSON, SHEILA M.Romantic ViolinistBoosey & Hawkes
PERLMAN, GEORG (ÚTG.)Violinist’s Recital AlbumCarl FischerLet Us Have Music, 1. og 2. heftiCarl Fischer
PERLMAN, GEORG (ÚTG.)Violinist’s Contest AlbumCarl FischerViolinist’s First Solo Album, 2. heftiCarl Fischer
RIEDING, OSCARÚrval konsertaBosworth Edition
SCHUBERT, FRANZSónatína í D-dúr, op. 1Henle
SEITZ, FREDERICKKonsert í g-moll, op. 12Carl FischerKonsert í D-dúr, op. 15Heinrichshofen
SHOSTAKOVICH, DIMITRI AlbumstückePeters
SITT, HENRIConcertino op. 70 í a-mollBosworth Edition
STAMITZ, KARLKonsert í B-dúrBreitkopf & Härtel
SUZUKI, SHINICHISuzuki Violin School, 4.–6. heftiSummy-Birchard
SVEINBJÖRN SVEINBJÖRNSSONLyriske stykker for violin og pianoWilhelm Hansen[eintök varðveitt í LandsbókasafniÍslands - Háskólabókasafni]Moment musical í F-dúr[handrit (Lbs 619 fol) varðveitt íLandsbókasafni Íslands -Háskólabókasafni]Saga – A Musical Sketch for Violinand PianoforteThe London Music Publ. Co.[eintök varðveitt í LandsbókasafniÍslands - Háskólabókasafni]
TELEMANN, G. PH.Fantasíur nr. 9 í h-moll og 10 í D-dúr úr: 12 fantasíur fyrir einleiksfiðluIMC
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
20
23
- tvígrip í tveimur áttundum þar sem mögulegt er innan tónsviðsins
g til d''', annars í einni áttund:
- þríundir í einni dúrtóntegund
- þríundir í einni hljómhæfri eða laghæfri molltóntegund
- sexundir í einni dúrtóntegund
- áttundir í einni dúrtóntegund og einni laghæfri molltóntegund
Leikmáti og hraði
Nemandi
- leiki krómatískan tónstiga legato
- geti leikið dúr- og molltónstiga með mismunandi hraða og boga-
strokum, s.s. spiccato, martelé og detaché; einn tónstigann skal
leika upp í 7.– 8. stillingu
- leiki hljóma bundið, þrjár nótur á hvern boga
- leiki hraðasta tónstigann eigi hægar en M.M. C = 144, miðað við að
leiknar séu áttundapartsnótur
- leiki gangandi þríundir frá grunntóni upp á grunntón og niður aftur;
heimilt er þó að fara þríund upp fyrir efri grunntón og einn tón niður
fyrir neðri grunntón
- leiki flaututóna frá grunntóni upp á grunntón og niður aftur
- leiki þríundatvígrip þannig að neðri upphafsnóta sé grunntónn og efri
upphafsnóta þríund ofar
- leiki sexundatvígrip þannig að efri upphafsnóta sé grunntónn og
neðri upphafsnóta sexund neðar
- leiki tónstiga og hljóma hiklaust og utanbókar
Dæmi
Hljómaröð frá c
========================Ä
Ûmmmmm
mmmm
mmmm
t"t
t
Û
mmm
mmmm
mmmmm
t" t
t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
t" t
t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
t
tt
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t
tt
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
t
tt
========================Ä
Ûmmmmm
mmmm
mmmm
tt
t
Û
mmm
mmmm
mmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
tt
t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
t
tt
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t
tt
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
t
tt
========================Ä
Ûmmmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Û
mmm
mmmm
mmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
tt
t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmm
tt
t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
t
23
Fiðla – Miðnám
22
Dæmi um verk
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið mið-náms, bls. 17–18. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófssamkvæmt nánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggjafram lista yfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinuvelur prófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- krómatískan tónstiga á tónsviðinu g til d'''
- tvo dúrtónstiga, þrjár áttundir
- einn hljómhæfan molltónstiga, þrjár áttundir
- einn laghæfan molltónstiga, þrjár áttundir
- tvær þríhljómaraðir sem tengjast tveimur þeirra dúr- og molltón-
tegunda sem valdar eru til prófs, þrjár áttundir, sbr. dæmi á bls. 23–24;
leika skal alla hljóma hverrar raðar frá grunntóni fyrsta hljóms2
- gangandi þríundir upp í 6. stillingu í sömu dúr- og laghæfu molltón-
tegundum sem undirbúnar eru fyrir prófið
- flaututóna í einum dúrtónstiga upp í 3. stillingu
Æfing nr. 18Úr: Mazas, J. F.: Etýður op. 36IMC/Peters
Æfing nr. 20Úr: Dont, J.: 24 Studies op. 37IMC/Peters
BACH, J. S.Fiðlukonsert í a-moll, 1. kafliIMC
MONTI, V.CzardasCarl Fischer
ÞÓRARINN JÓNSSONMeditationÚr: Tvö lögÍslensk tónverkamiðstöð
SEITZ, F.Fiðlukonsert í g-moll op. 12, 1. kafliBosworth Edition
HÄNDEL, GEORG FRIEDRICHSónata í F-dúr, 1. og 2. kafliHenle
MOZART, W. A.Rondo í D-dúrÚr: Gingold, J.: Solos for the ViolinPlayerSchirmer
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
22
2 Í hverri hljómaröð skulu vera eftirfarandi hljómar: i, I, vi, IV, iv, i07, V7/IV
25
Við lok framhaldsnáms eiga fiðlunemendur að hafa náð eftirfarandimarkmiðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan hátt þegar leikið er á hljóðfærið
- hafi náð mjög góðum tökum á eðlilegri og vel þjálfaðri stöðu beggja
handa og samhæfðum hreyfingum
- sýni leikni og hraða í mismunandi bogastrokum
- ráði yfir þjálum bogaskiptum, strengjaskiptum og stillingaskiptum
- beiti lipurri, jafnri og styrkri fingratækni og hafi mikinn hraða á valdi sínu
- hafi mjög gott vald á tvígripum í þríundum, ferundum, sexundum,
áttundum og tíundum
- hafi kynnst öllum öðrum tvígripum
- geti leikið tvígrip uppi í efstu stillingum og sýni mýkt í stillinga-,
strengja- og bogaskiptum
- hafi náð mjög góðum tökum á inntónun
- sýni fjölbreytta notkun vibrato með hliðsjón af stíl
- ráði yfir víðu styrkleikasviði hvar sem er á tónsviði hljóðfærisins
- geti dregið fram andstæður og ólík blæbrigði og beitt til þess við-
eigandi bogatækni
Nemandi
- hafi öðlast mjög gott hrynskyn
- hafi mjög góð tök á nótnalestri miðað við kröfur þessa námsáfanga
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við á miðprófi
- hafi fengið reglulega þjálfun í að leika utanbókar
- hafi lagt stund á ýmiss konar samleik, þ.m.t. kammertónlist og
hljómsveitarleik
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- geti leikið krómatískan tónstiga á öllu tónsviði fiðlunnar
- hafi þjálfast í leik allra dúrtónstiga, hljómhæfra og laghæfra molltón-
stiga, fjórar áttundir þar sem mögulegt er, annars þrjár áttundir
- hafi þjálfast í leik hljómaraða sem tengjast öllum dúr- og molltónteg-
undum, sbr. dæmi á bls. 32–33; leika skal alla hljóma hverrar raðar
frá grunntóni fyrsta hljóms3
25
Fiðla – Framhaldsnám
24
FramhaldsnámFramhaldsnám tekur við að loknu miðnámi. Hér er um umfangsmikinnnámsáfanga að ræða og miðast lok framhaldsnáms við að nemendur séuundir það búnir að takast á við tónlistarnám á háskólastigi.
Gera verður ráð fyrir að námstími í framhaldsnámi sé einstaklingsbund-inn og ræður þar miklu ástundun, aldur, þroski og hæfileikar nemenda.Miðað er við að unnt sé að ljúka þessum áfanga á um það bil fjórum ár-um. Afburðanemendur ættu að geta lokið náminu á skemmri tíma eneinnig getur lengri námstími verið eðlilegur.
Markmið í framhaldsnámiUppbygging kennslu í framhaldsnámi skal taka mið af eftirfarandi:Meginmarkmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hlutaaðalnámskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sér-tækum markmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörf-um nemenda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemend-ur ólíkir. Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstak-lingsbundin og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiðahvern nemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
========================Ä
Ûmmmmmm
mmmmm
mmmm
t
tt
Û
mmm
mmmmm
mmmmm
t
tt
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
t
tt
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmm
tt
t
========================Ä
Ûmmmmmm
mmmmm
mmmm
t
t"t
Û
mmm
mmmmm
mmmmm
t
t" t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
t
t" t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmm
tt
t
========================Ä
mmmmmm
mmmmm
mmmm
mmmm
t"t
"t%t m
mm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
t" t
" t% t m
mmmm
mmmmmm
mmmmmmm
mmmmmmmm
t" t
" t% t m
mmmmmmm
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
tt
tt
mmmmm
mmmmm
mmmm
mmm
tt
tt
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
tt
========================Ä
mmmmmm
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t"t m
mm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
t" t m
mmmm
mmmmmm
mmmmmmm
mmmmmmmm
tt
t" t m
mmmmmmm
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
tt
tt
mmmmm
mmmmm
mmmm
mmm
tt
tt
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
tt æ
«|
mmmm
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
24
3 Í hverri hljómaröð skulu vera eftirfarandi hljómar: i, I, VI, I+, vi, IV, iv, i07, V7/IV
27
Tónverk
Eftirfarandi tónverk eru fyrir fiðlu og hljómborðsundirleik nema annað sé tekið fram.
ÁRNI BJÖRNSSONRómanza, op. 6MenningarsjóðurRómanza, op. 14Menningarsjóður
ÁSKELL MÁSSONTeikn fyrir einleiksfiðluMenningarsjóður
BACH, JOHANN SEBASTIANKonsert nr. 2 í E-dúrIMCSex sónötur fyrir fiðlu og píanó(sembal)HenleSex sónötur og partítur fyrir ein-leiksfiðluIMC
BARTÓK, BÉLASónatínaSchirmerHungarian FolksongsEditio Musica Budapest
BARTÓK / SZÉKELYRumanische VolktanzeUniversal Edition
BEETHOVEN, LUDWIG VANTvær rómönzur op. 40 og 50IMCSónötur[úrval]Henle
FIORILLO, F.36 Caprices for violinIMC
FLESCH, CARLScale systemCarl Fischer
GALAMIAN, IVANContemporary Violin Technique1. Scale and arpeggio exerciseswith bowing and rhythm patterns2. Double and multiple stopsGalaxy Music Corporation
GAVINIÈS, P.24 StudiesIMC
GILELS, ELISABETHDaily exercises for the violinistSikorski
KREUTZER, R.42 StudiesIMC
MARKOV, A.Violin TechniqueSchirmer
MAZAS, J. F.Etudes op. 36, tvö heftiIMC
PAGANINI, N.24 CapricesIMC
RICCI, RUGGIEROLeft Hand Violin TechniqueSchirmer
RODE, P.24 CapricesIMC
SCHRADIECK, H.School of Violin Technics, 1.– 3. heftiSchirmerScale Studies for the ViolinSchirmer
SEVCIK, O.School of Violin Technique op. 1,3. og 4. heftiBosworth EditiomSchool of bowing technique op. 2,4.–6. heftiBosworth Edition40 Variations, op. 3Bosworth Edition
YOST, G.The Yost SystemBoston Music Co.
ZUKOFSKY, PAULAll-Interval Scale BookSchirmer
Fiðla – Framhaldsnám
26
- hafi þjálfast í leik flaututóna í dúr og moll á öllu tónsviði fiðlunnar
- hafi þjálfast í leik gangandi þríunda í dúr og moll
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á framhaldsprófi samkvæmt
þessari námskrá
- hafi undirbúið efnisskrá til flutnings á tónleikum samkvæmt almennum
hluta aðalnámskrár, bls. 41–42
Nemandi sýni með ótvíræðum hætti
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- margvísleg blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í framhaldsnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í framhalds-námi. Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera tilviðmiðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við valannars kennsluefnis. Þyngdarstig verkefnanna er breytilegt, þ.e. allt frákennsluefni, sem hentar við upphaf framhaldsnáms, til efnis sem hæfirvið lok námsáfangans.
Listinn er þrískiptur: æfingar, tónverk og útdrættir úr hljómsveitarverkum.Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefanda getið fyrir neðan titil verkseða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutar kennslubóka eða tónverka aðvera léttari eða erfiðari en hæfir þessum námsáfanga. Af þessari ástæðuer sömu viðfangsefna einnig í nokkrum tilvikum getið í fleiri en einumáfanga.
Æfingar
CAMPAGNOLI, B.7 Divertimenti, op. 18Peters
DONT, J.Etuden und Caprices, op. 35Peters
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
26 27
29
Útdrættir úr hljómsveitarverkum
GINGOLD, JOSEFOrchestral Excerpts, 1.–3. heftiIMC
STRAUSS, RICHARDOrchestral Excerpts from Symphonic WorksIMC
ÝMSIRModerne Orchester-Studien für Violine, 1.–2. heftiSchott
Standard Repertoire Library, ViolinExcerpts[úrval]Belwin Mills
NOVÁCEK, OTTOKARMoto PerpetuoIMC
PROKOFIEV, SERGE5 Melodies, op. 35bisBoosey & Hawkes
RODE, PIERREKonsertar[úrval]Peters
SAINT-SAËNS, C.Havanaise, op. 83IMCIntroduction and Rondo Capriccioso, op. 28IMC
SARASATE, PABLO DEZigeunerweisen, op. 20IMCRomanze Andaluza, op. 22IMC
SCHUBERT, FRANZSónatínur[úrval]Henle
SIBELIUS, JEANSónatína, op. 80Wilhelm Hansen
SIGURÐUR E. GARÐARSSONPoemÍslensk tónverkamiðstöð
SINDING, CHRISTIANSvíta, op. 10 í a-mollIMC
SPOHR, LUDWIGKonsertar[úrval]Peters
STRAVINSKY, IGORSuite ItalienneBoosey & Hawkes
SVEINBJÖRN SVEINBJÖRNSSONSónata í F-dúrÍslensk tónverkamiðstöð
SVENDSEN, JOHANRómanza, op. 26Wilhelm Hansen
TELEMANN, GEORG PHILIPP12 sónötur fyrir einleiksfiðluHeinrichshofen
VERACINI, FRANCESCO MARIAKonsertar[úrval]IMC
VITALI, GIOVANNI BATTISTAChaconna í g-mollIMC
VIVALDI, ANTONIOSónötur[úrval]Editio Musica BudapestÁrstíðirnar og úrval annarra fiðlukonsertaSchott
WIENIAWSKI, HENRIScherzo-Tarantella, op. 16IMCLégende, op. 17IMC
ÞORKELL SIGURBJÖRNSSONG-suiteÍslensk tónverkamiðstöð
29
Fiðla – Framhaldsnám
28
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
28
BENTZON, NILS VIGGOCapricciettaWilhelm Hansen
BÉRIOT, CHARLES DEKonsertar[úrval]PetersScéne de Ballet, op. 100Peters
BLOCH, ERNESTBaal Shem: 1. Vidui, 2. Nigun, 3. Simchas TorahCarl Fischer
BRUCH, MAXKonsert nr. 1 í g-moll, op. 26IMC
CONUS, J. Konsert í e-mollIMC
CORELLI, ARCANGELOSónötur[úrval]Peters
DVORÁK, ANTONINRómansa í f-moll, op. 11IMCRomantic Pieces, op. 75Editio Suprophon
FJÖLNIR STEFÁNSSONSónata fyrir fiðlu og píanóHandrit hjá tónskáldinu
GINGOLD, JOSEFSolos for the Violin PlayerSchirmer
GRIEG, EDVARDSónötur í F-dúr, G-dúr og c-mollPeters
HALLGRÍMUR HELGASONSónötur[úrval]MenningarsjóðurSónata fyrir einleiksfiðluMenningarsjóðurRómanzaGígjanTvö lögGígjan
HÄNDEL, GEORG FRIEDRICHSónötur[úrval]Henle
HAYDN, J.Konsertar í C-dúr og A-dúrPeters
HELGI PÁLSSONSex íslensk þjóðlög, op. 6MenningarsjóðurDansÍslensk tónverkamiðstöðPoem í íslenskum þjóðlagastílÍslensk tónverkamiðstöðSvítaÍslensk tónverkamiðstöðStef með tilbrigðumMenningarsjóðurVikivakiÍslensk tónverkamiðstöð
JÓN NORDALSystur í GarðshorniÍslensk tónverkamiðstöðSónataÍslensk tónverkamiðstöð
JÓNAS TÓMASSONVetrartré fyrir einleiksfiðluÍslensk tónverkamiðstöðBallet IV fyrir einleiksfiðluÍslensk tónverkamiðstöð
JÓRUNN VIÐARÍslensk svíta fyrir fiðlu og píanóÍslensk tónverkamiðstöð
KABALEVSKY, D.Konsert í C-dúr, op. 48IMC
KARL O. RUNÓLFSSONÍslensk rímnalög, op. 12MenningarsjóðurSónata op. 14Íslensk tónverkamiðstöð
KARÓLÍNA EIRÍKSDÓTTIRIn Vultus Solis fyrir einleiksfiðluÍslensk tónverkamiðstöð
KREISLER, FRITZ / PUGNANIPreludium und AllegroSchottThe Fritz Kreisler CollectionCarl FischerÚrval smáverkaSchirmer
LECLAIR, JEAN MARIESónötur[úrval]IMC
MOZART, WOLFGANG AMADEUSKonsertar[úrval]HenleSónötur[úrval]Henle
31
Dæmi um útdrætti úr hljómsveitarverkum
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmiðframhaldsnáms, bls. 25. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófssamkvæmt nánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggjafram lista yfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinuvelur prófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- krómatískan tónstiga, fjórar áttundir
- tvo dúrtónstiga, þrjár áttundir
- tvo molltónstiga, hljómhæfa og laghæfa, þrjár áttundir
- hljómaraðir sem tengjast þeim dúr- og molltónstigum sem valdir eru
til prófs, þrjár áttundir, sbr. dæmi á bls. 32–33; leika skal alla hljóma
frá grunntóni upphafshljóms4
- einn dúrtónstiga, fjórar áttundir
- einn molltónstiga, hljómhæfan og laghæfan, fjórar áttundir
- einn dúr- eða molltónstiga í flaututónum, tvær áttundir
Caprice nr. 14Úr: Paganini, N.: 24 CapricesIMC
Caprice nr. 28Úr: Fiorillo, N.: 36 CapricesIMC
MOZART, WOLFGANG A.Sinfónía nr. 40 í g-moll, úr 1. og 3. þættiÚr: Gingold, J.: OrchestralExcerpts, 1. heftiIMC
BEETHOVEN, LUDWIG VANSinfónía nr. 5, úr 1. og 3. þættiÚr: Gingold, J.: OrchestralExcerpts, 2. heftiIMC
TCHAIKOVSKY, P. I.Sinfónía nr. 4 op. 36, úr 2. þættiÚr: Gingold, J.: OrchestralExcerpts, 1. heftiIMC
DVORÁK, ANTONINSinfónía nr. 5, Frá nýja heiminum,úr 2. þættiÚr: Gingold, J.: OrchestralExcerpts, 2. heftiIMC
STRAVINSKY, IGORDanse sacrale úr Le sacre duprintemps, taktar 142–154Úr: Moderne Orchester-Studien, 1. heftiSchott
BARTÓK, BÉLAKonsert fyrir hljómsveit, 1. þáttur,taktar 76–231Úr: Moderne Orchester-Studien,2. heftiSchott
31
Fiðla – Framhaldsnám
30
FramhaldsprófFramhaldspróf er lokapróf á námsferli í tónlistarskóla. Prófið er þríþætt;hljóðfærapróf, tónleikar og tónfræðapróf. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Umfjöllun umtónleika við lok framhaldsnáms er að finna á bls. 41–42 í sama riti. Mikil-vægt er að allir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ framhaldsprófi í fiðluleik skal nemandi leika þrjú verk, útdrætti úrhljómsveitarverkum og eina æfingu. Aðrir prófþættir eru tónstigar ogbrotnir hljómar, val og óundirbúinn nótnalestur, auk þess sem gefið erfyrir heildarsvip prófsins. Á framhaldsprófi velja nemendur á milli þessað (a) leika tónverk að eigin vali af sambærilegri þyngd og önnur próf-verkefni og (b) leika samleiksverk þar sem próftaki gegnir veigamikluhlutverki. Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennumhluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 44. Nánar er gerð grein fyrir vægieinstakra prófþátta á bls. 40 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á framhaldsprófi og út-drætti úr hljómsveitarverkum. Síðan eru birt fyrirmæli um fjölda og leik-máta tónstiga og hljóma á framhaldsprófi.
Tónverk, útdrættir úr hljómsveitarverkum og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á framhaldsprófi er ætlað að skil-greina þyngdarstig prófsins. Fullt eins má þó velja önnur verkefni afsambærilegri þyngd.
Dæmi um tónverk
BRUCH, MAXFiðlukonsert nr. 1 í g-moll, op. 26,1. þátturIMC
MOZART, WOLFGANG AMADEUSKonsert í D-dúr KV 218, 1. þátturmeð kadensuHenle
BACH, JOHANN SEBASTIANPartíta nr. 3 í E-dúr, 1. þátturIMC
LECLAIR, JEAN MARIESónata í D-dúr, 1. og 4. þátturIMC
JÓN NORDALSónata, 2. og 3. þátturÍslensk tónverkamiðstöð
ÁSKELL MÁSSONTeikn fyrir einleiksfiðluÍslensk tónverkamiðstöð
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
30
4 Í hverri hljómaröð skulu vera eftirfarandi hljómar: i, I, VI, I+, vi, i07 , V7/IV
33
SamleikurHér á eftir fara nokkrar ábendingar um samleiksverk sem gætu reynstnotadrjúg í kennslu. Verkin eru flokkuð í þrennt: verk fyrir grunnnám,miðnám og framhaldsnám, allt eftir því í hvaða námsáfanga þau hentabest. Innan hvers hluta er verkunum raðað eftir stafrófsröð höfunda ogútgefenda getið með sama hætti og annars staðar í námskránni.
Grunnnám
ÁRPÁD, PEJTSIKEasy Trios from Four CenturiesEditio Musica Budapest
BARLOW, BETTY M.Easy Baroque Duets for ViolinSummy-Birchard
BARTÓK, BÉLA44 Duos[úrval, 1–25]Universal Edition
BEER, L. J. (ÚTS.)Sieben kleine StückeHeinrichshofen
BEETHOVEN, LUDWIG VAN /TWARTS, W.
Deutsche Tänze und kleine StückeHeinrichshofen
ELÍAS DAVÍÐSSONFiðludúettar og nokkur lög meðþriðja hljóðfæriÍslensk tónverkamiðstöð
GUNNAR REYNIR SVEINSSONMúsík fyrir skólastrengi [fiðlur og selló]Íslensk tónverkamiðstöð
HALL, JON ERIK10 Håll-låtarNordisk folkmusik
HÄNDEL, GEORG FRIEDRICHKleine Tänze für zwei und drei ViolinenHeinrichshofen
HAYDN, JOSEPH / BEERSechs Kleine StückeHeinrichshofen
HAYDN, JOSEPH / TWARZDeutsche Tänze und MenuetteHeinrichshofen
JOPLIN, SCOTT / HEGER, UWELeichte Ragtime [3 fiðlur]Noetzel
========================Ä
mmmmmm
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t"t m
mm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
t" t m
mmmm
mmmmmm
mmmmmmm
mmmmmmmm
tt
t" t m
mmmmmmm
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
tt
tt
mmmmm
mmmmm
mmmm
mmm
tt
tt
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
tt æ
«|
mmmm
========================Ä
Ûmmmmmm
mmmmm
mmmm
t
tt
Û
mmm
mmmmm
mmmmm
t
tt
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
t
tt
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmm
tt
t
========================Ä
Ûmmmmmm
mmmm
mmmm
t
t"t
Û
mmm
mmmmm
mmmmm
t
t" t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
t
t" t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmm
tt
t
========================Ä
mmmmmm
mmmmm
mmmm
mmmm
t"t
"t%t m
mm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
t" t
" t% t m
mmmm
mmmmmm
mmmmmmm
mmmmmmmm
t" t
" t% t m
mmmmmmm
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
tt
tt
mmmmm
mmmmm
mmmm
mmm
tt
tt
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
tt
Fiðla – Framhaldsnám
32
- gangandi þríundir í þeim dúr- og molltóntegundum sem valdar eru til
prófs, þrjár áttundir
- tvígrip:
- þríundir, sexundir og áttundir í einni dúr- og einni molltóntegund,
hljómhæfri og laghæfri, tvær áttundir
- tíundir í einni dúr- eða molltóntegund, eina áttund
Leikmáti og hraði
Nemandi
- sýni fjölbreytni í bogatækni
- sýni fjölbreytni í hraðavali
- leiki hraðasta tónstigann eigi hægar en M.M. C = 120, miðað við að
leiknar séu sextándapartsnótur
- leiki tvígrip legato, þ.e. bindi tvær til fjórar nótur, u.þ.b. á hraðanum
M.M. C = 72, miðað við að leiknar séu áttundapartsnótur
Dæmi:
Hljómaröð frá c
========================Ä
Ûmmmmm
mmmm
mmmm
t"t
t
Û
mmm
mmmm
mmmmm
t" t
t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
t" t
t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
t
tt
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t
tt
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
t
tt
========================Ä
Ûmmmmm
mmmm
mmmm
tt
t
Û
mmm
mmmm
mmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
tt
t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
t
tt
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t
tt
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
t
tt
========================Ä
Ûmmmmmm
mmmmm
mmmm
t"t
"t
Û
mmm
mmmm
mmmmm
t"t
" t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
t" t
" t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmm
tt
t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
t
========================Ä
Ûmmmmmm
mmmmm
mmmm
tt
"t
Û
mmm
mmmm
mmmmm
tt
" t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
tt
" t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmm
tt
t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
t
========================Ä
Ûmmmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Û
mmm
mmmm
mmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmmm
mmmmmmm
tt
t
Û
mmmmmmmm
mmmmmmm
mmmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmm
tt
t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
t
mmmm
t
tt
mmmm
mmm
m
tt
t
t Û
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
32 33
3535
Fiðla – Framhaldsnám
34
Miðnám
BACH, JOHANN SEBASTIANKonsert í d-moll[2 fiðlur + píanó]IMC
BARTÓK, BÉLA44 dúettar[2 fiðlur]Boosey & Hawkes
DALL’ ABACO, EVARISTO FELICETríósónata í C-dúr, op. 3, nr. 1Schott
HAYDN, FRANZ JOSEPH6 dúettar[2 fiðlur]Belwin Mills
HOFFMEISTER, F. A.Dúó í C-dúr[fiðla + selló]IMC
LOMBARDINI-SIRMEN, MADDALENA LAURA
6 dúettar[2 fiðlur]Hildegard
KAYSER, PAUL DEViolin Duet TimeFaber
NELSON, SHEILA M.Right from the start, Twenty Tunesfor Young ViolinistsBoosey & HawkesThrees for ViolinsBoosey & HawkesFours for ViolinsBoosey & HawkesTunes for my String Quartet Boosey & HawkesTwo in OneBoosey & Hawkes
NELSON, SHEILA M. (ÚTS.)Tunes you know I [2 fiðlur]Boosey & Hawkes
NYKRIN, RUDOLFTandem fahren, 18 easy violin duetsSchott
REID, DUNCANStarting from Scratch[2 fiðlur]Nova Music
SCHNEIDER, WILLYDeutsche Volkslieder für 2 violinenSchott
STRAUCH, ALEXANDERWeihnachtliche KammermusikBärenreiter
STRAUSS, JOHANN, JR. / STARR,WILLIAM OG CONSTANCE
Taka Taka Polka og Happy TimesPolka[2 fiðlur + píanó, möguleiki á víólu, selló,kontrabassa og flautu til viðbótar]Summy-Birchard
SUZUKI, SHINICHIHome Concert Birch Tree GroupString Quartets for Beginning Ensambles, 1. og 2. heftiSummy-Birchard
SZÁSZ, JÓZSEF (ÚTS.)Leichte Kammermusik[3 fiðlur]Ernst Eulenberg
TAYLOR, ANN (ÚTS.)Chamber Music Primer: FourPiano trio pieces[fiðla+selló+píanó]Ivory Palaces Music Publ.
VIVALDI, ANTONIO / FRASER, D.Autumn, from The SeasonsFentone Music
WETTLAUFER, J. MAYNARDFiddlers FourBoosey & Hawkes
WHISTLER / HUMMELFirst Duet AlbumRubankViolin Masters Duet RepertoireRubankAlbum for Two Violins nr. 161Rubank
WIESENFELDT, EVA (ÚTS.)Easy Pieces for 2 Violins and ViolaSchott
WILSON, PETER / RANGER, MADELEINE
Stringpops 1, Fun Pieces for Beginner StringsFaber
Framhaldsnám
BARTÓK, BÉLA44 dúettar[2 fiðlur]Boosey & Hawkes
BEETHOVEN, LUDWIG VANSerenada[flauta + fiðla + víóla]Tríó[píanó + fiðla + selló – úrval]HenleStrengjakvartettar op. 18[úrval]Henle
BÉRIOT, C. DEDúó op. 57[2 fiðlur]Peters
BOCCHERINI, LUIGITveir dúettar op. 5[2 fiðlur]IMCTríó[2 fiðlur + selló – úrval]IMC
CARLSTEDT, J.Átta dúettar[2 fiðlur]Musikalska KonsertföreningenStockholm
DVORÁK, ANTONINTerzetto op. 74[2 fiðlur + víóla]IMC
HÄNDEL / HALVORSENPassacaglia[fiðla + víóla/selló]Wilhelm Hansen
HAYDN, JOSEPHDúett í D-dúr[fiðla + selló]IMCStrokkvartettar[úrval]Peters
SPOHR, LUIGIDúó op. 13[fiðla + víóla]Peters
MAZAS, JACQUES FERÉOLDouze Petits Duos op. 38, 1. og 2. heftiWilhelm Hansen
PLEYEL, IGNACE6 litlir dúettar, op. 8Peters6 litlir dúettar, op. 59Peters6 litlir dúettar, op. 48Schirmer
SHOSTAKOVICH, DMITRI3 dúettar[2 fiðlur]Kalmus
TELEMANN, GEORG PHILIPPKonsert í G-dúr[4 fiðlur + píanó]IMCKonsert í C-dúr[4 fiðlur + píanó]IMCKonsert í C-dúr[4 fiðlur + píanó]IMCKonsert í D-dúr[4 fiðlur + píanó]IMC
VIOTTI, J. B.3 dúettar op. 29[2 fiðlur]Schirmer
VIVALDI, ANTONIOConcerto grosso í d-moll, op. 3,nr. 11[2 fiðlur + píanó]PetersKonsert í F-dúr, nr. 34[3 fiðlur + píanó]IMCKonsert í h-moll, F. IV, nr. 10[4 fiðlur + píanó]IMCKonsert í a-moll[2 fiðlur + píanó]IMC
ÝMSIRViolin Duets, Everybody’s FavoriteSeries No. 135[úrval]Amsco
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
34
37
Gerle, Robert: The Art of Bowing Practice, Stainer & Bell, London 1991
Gerle, Robert: The Art of Practising the Violin, Stainer & Bell, London 1983
Grindea, Carola (ritsj.): Tension in the Performance of Music: A Symposum Kahn& Averill, London (aukin og endurskoðuð útgáfa) 1987
Haendel, Ida: Woman with Violin, Victor Gollancz Ltd.
Hauck, Werner: Vibrato of the Violin, Bosworth Edition, London 1975
Havas, Kato: A New Approach to Violin Playing, Bosworth Edition, London 1961
Havas, Kato: Stage Fright its Causes and Cures, Bosworth Edition, London 1973
Havas, Kato: The Twelve Lesson Courses, in a new approach to violin playing,Bosworth Edition, London 1985
Havas, Kato: The Violin and I, Bosworth Edition, London 1968
Hendriks, Marc: Intervall-Analyse, als Grundlage der Grifftechnik im Violin-spiel, Sikorski
Hill, William Henry/Hill, Arthur F./Hill, Alfred E.: The Violin Makers of theGuarneri Family, The Holland Press Ltd.
Ingólfur Kristjánsson: Strokið um strengi, endurminningar Þórarins Guðmunds-sonar, Setberg, Reykjavík 1966
Jalovec, Karel: Beautiful Italian Violins, Westbrook House-Fulham Broadway
Kristinn Örn Kristinsson: Suzuki tónlistaruppeldi, Útgefin af höfundi, Reykjavík1998
Melkus, Eduard: Die Violine, Eine Einführung in die Geschichte der Violine unddes Violinspiels, Hallwag Verlag
Menuhin, Yehudi: Violin, Six Lessons with Yehudi Menuhin, Faber, London 1971
Menuhin, Yehudi/samantekt Christopher Hope: The Complete Violinist, SummitBooks, London 1986
Menuhin, Yehudi and Primrose, William: Violin and Viola, Schirmer, New York1976
Nelson, Sheila M.: The Violin Family, Dennis Dobson37
Fiðla – Framhaldsnám
36
Bækur varðandi hljóðfæriðEftirfarandi skrá er ætlað að veita ábendingar um áhugaverðar og gagn-legar bækur varðandi sögu, smíði og þróun hljófærisins, tónbókmenntir,tónskáld, leikmáta, flytjendur og kennslu.
Appelbaum, Samuel og Sada: The Way They Play, fjögur bindi, PaganinianaPublications Inc., Neptune City, NJ. 1972–1977
Auer, Leopold: Violin Playing as I Teach It, Dover, New York 1980
Axelrod, Robert: Heifetz, Paganiniana Publications Inc., Neptune City, NJ.
Bachmann, Alberto: An Encyclopedia of the Violin, (1925), Da Capo Press, NewYork 1966
Baillot, Pierre Marie F. de Sales /þýð. Louise Goldberg: The Art of the Violin,(1835), Northwestern University Press, Evanston IL 1991
Blum, David: Casals and the Art of Interpretation, Heinemann EducationalBooks, Ltd.
Campbell, Margaret: The Great Violinists, Doubleday & Company, Inc., NewYork 1981
Donington, Robert: String Playing in Baroque Music, Faber
Dounis, D. C.: Artists’ Technique of Violin Playing, Carl Fischer, New York 1921
Farga, Franz: Geigen und Geiger, Albert Müller
Fisher, Simon: Basics, Peters
Flesch, Carl: The Art of Violin Playing, tvö bindi, Carl Fischer New York 1939
Flesch, Carl: Problems of Tone Production in Violin Playing, Carl Fischer
Flesch, Carl: Violin Fingering. Its Theory and Practice, Dover
Galamian, Ivan: Principles of Violin Playing and Teaching, Prentich-Hall Inc.,Engelwood 1962
VIVALDI, ANTONIOKonsert fyrir fiðlu og selló í B-dúrIMCKonsertar fyrir 2, 3 og 4 fiðlur[úrval]IMC
WIENIAWSKI, HENRIEtudes-Caprices op. 18[2 fiðlur]IMC
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
36
39
VÍÓLAÍ þessum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla er fjallað um nokkur atriðivarðandi nám á víólu. Þar á eftir fara kaflar um hvern hinna þriggjamegináfanga námsins, grunnnám, miðnám og framhaldsnám. Í þessumköflum eru fyrst tilgreind þau leikni- og skilningsmarkmið sem nem-endur þurfa að hafa náð við lok hvers námsáfanga. Síðan eru birtirverkefnalistar með dæmum um viðfangsefni í hverjum námsáfanga. Áeftir verkefnalistunum er prófkröfum á áfangaprófum lýst með völdumdæmum og gerð grein fyrir flutningsmáta tónstiga og hljóma. Í lok nám-skrárinnar er skrá með samleiksverkum, auk ábendinga um gagnlegarbækur varðandi hljóðfærið.
Rétt er að benda á að flokkun viðfangsefna í námsáfangana er ekki ein-hlít, sum þeirra hæfa nemendum á mörkum áfanga og einnig geta ýmissígild verk úr grunn- og miðnámi hentað sem viðfangsefni í framhalds-námi. Hér er það kennara að vega og meta. Aðalatriðið er ekki hvaðnemandinn leikur, heldur hvernig hann gerir það.
Nokkur atriði varðandi nám á víóluVíólan er náskyld fiðlunni og mjög lík í útliti. Víólan er oftast stærri, úrþykkari viði og þar af leiðandi þyngri. Vegna stærðar og þyngdar hljóð-færisins er erfiðara fyrir unga víólunemendur en fiðlunemendur að til-einka sér góða, átakalausa tækni. Til eru litlar víólur, gerðar fyrir unganemendur og hljóma þær stundum allvel. Einnig getur komið til greinaað nota fiðlur með víólustrengjum en sá kostur er lakari. Fiðlur meðvíólustrengjum hljóma hvorki eins og fiðlur né víólur og gefa rangahugmynd um tón víólunnar. Vegna skyldleikans við fiðluna er ekkertþví til fyrirstöðu að smávaxnir nemendur hefji nám sitt á fiðlu og skiptisíðar yfir á víólu. Vilji nemandi hins vegar byrja strax á víólunámi erráðlegt að nota litla víólu. Öðru máli gegnir ef nemandi byrjar að læra áaldrinum 3 til 5 ára, t.d. með Suzuki-aðferð. Í slíkum tilfellum verður aðnota litlar fiðlur, færa strengina til þannig að A-strengur verði þar semE-strengur er á fiðlunni o.s.frv.
393838
Primrose, William: Technique is Memory. For violin and viola, Oxford UniversityPress
Rolland, Paul: The Teaching of Action in String Playing, Boosey & Hawkes
Roth, Henry: Violin Virtuosos: From Paganini to the 21st Century, OrpheusPublications, Urbana IL 1986
Schwarz, Boris: Great Masters of the Violin, Simon & Schuster, New York 1983
Seling, Hugo: Wie und Warum, die neue Gegenschule, Lehrerheft nr. 4635, Peters
Sheppard, Leslie & Axelrod, Herbert R.: Paganini, Paganiniana Publications Inc.,Neptune City, NJ 1979
Starr, William: The Suzuki Violinist, Kingston Ellis Press, Nashville 1976
Stowell, Robin: The Cambridge Companion to the Violin, Cambridge UniversityPress, Cambridge 1992
Sugden, John: Niccolo Paganini, Supreme Violinist or Devil’s Fiddler, MidasBooks
Suzuki, Shinichi: Nurtured by Love, Exposition Press Inc.
Szigeti, Joseph: Szigeti on the Violin, Dover, New York 1979
Yampolsky, I. M.: The Principles of Violin Fingering, Oxford University Press1967
Yost, Gaylord: Basic Principles of Violin Playing, Volkwein Publishing Company
41
- kunni að nota allan bogann og ákveðna hluta hans
- hafi náð allgóðum tökum á mismunandi bogastrokum, þ.e. legato,
detaché og staccato
- hafi náð allgóðum tökum á pizzicato
- hafi náð góðri tónmyndun á öllu tónsviðinu í 1., 2. og 3. stillingu
- hafi náð allgóðum tökum á inntónun
- hafi nokkur tök á vibrato
- geti leikið með greinilegum styrkleikabreytingum
- hafi náð grundvallartökum á að stilla hljóðfæri sitt sjálfur
Nemandi
- hafi öðlast allgott hrynskyn
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við í fyrri hluta grunnnáms
- hafi þjálfast reglulega í að leika utanbókar
- hafi þjálfast reglulega í að leika eftir eyra
- hafi fengist við skapandi starf frá upphafi námsins
- hafi lagt stund á ýmiss konar samleik
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- hafi á valdi sínu eftirtalinn dúrtónstiga, eina áttund: B
- hafi á valdi sínu eftirtalda dúrtónstiga, tvær áttundir: C, G, D, F
- hafi á valdi sínu eftirtalinn hljómhæfan og laghæfan molltónstiga,
eina áttund: h
- hafi á valdi sínu eftirtalda hljómhæfa og laghæfa molltónstiga, tvær
áttundir: a, e, g, c
- hafi á valdi sínu eftirtalda þríhljóma, tvær áttundir: c-moll og C-dúr,
d-moll og D-dúr, e-moll og E-dúr, f-moll og F-dúr, g-moll og G-dúr,
a-moll og A-dúr
- hafi á valdi sínu eftirtalda þríhljóma, eina áttund: b-moll og B-dúr,
h-moll og H-dúr
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á grunnprófi samkvæmt þess-
ari námskrá
Nemandi sýni eftirfarandi atriði í þeim mæli sem eðlilegt getur talist við
lok grunnnáms:
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun41
Víóla – Grunnnám
40
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
40
Litlar áreiðanlegar heimildir eru til um uppruna víólunnar. Víólan einsog hún er nú mun þó hafa þróast frá hljóðfærum gambafjölskyldunnar,einkum viola da braccio. Braccio merkir armur eða handleggur og ervíólan því á erlendum tungumálum oft nefnd bratsche eða brats.
Tónlist fyrir víólu er einkum skrifuð í C-lykli (altlykli) og kynnast nem-endur honum því fyrst. Síðar þurfa þeir einnig að öðlast lestrarleikni íG-lykli. Gagnlegt er fyrir alla víóluleikara að hafa kynnst fiðlunni og ásama hátt er æskilegt að fiðluleikarar hafi fengið að kynnast víólunni ogþeim eðlismun sem er á þessum tveim náskyldu hljóðfærum.
GrunnnámAlmennt er miðað við að nemendur, sem hefja nám í hljóðfæraleik 8 til9 ára gamlir, ljúki grunnnámi á um það bil þremur árum. Þessi viðmiðuner þó engan veginn einhlít þar sem nemendur hefja nám á ýmsum aldriog námshraði getur verið mismunandi.
Markmið í grunnnámiUppbygging kennslu í grunnnámi skal taka mið af eftirfarandi: Megin-markmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hluta aðal-námskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sértækummarkmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfumnemenda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendurólíkir. Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstak-lingsbundin og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiðahvern nemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok grunnnáms eiga víólunemendur að hafa náð eftirfarandi mark-miðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan hátt þegar leikið er á hljóðfærið
- haldi rétt á hljóðfærinu, víólan sitji vel og örugglega
- hafi náð tökum á eðlilegum og áreynslulausum hreyfingum handleggja
- hafi náð tökum á eðlilegri og áreynslulausri stöðu vinstri handar
- hafi náð hröðum og jöfnum vinstri handar fingrahreyfingum
- hafi náð tökum á mjúku og öruggu bogataki
43
Tónverk og safnbækur
Eftirfarandi tónverk og safnbækur eru fyrir víólu og hljómborðsundirleik nema annað sétekið fram.
BACH, J. S. / MURPHY, J. F.Ten Little ClassicsCarl Fischer
FAURÉ, G.BerceuseHamelle
FLETCHER, S.New Tunes for Strings, 1. og 2. heftiBoosey & Hawkes
FORBES, W.A Second Year Classical Albumfor Viola PlayersOxford University Press
LOEILLET, J. B.Sónata í B-dúrIMC
MACKAY, N.Easy Position Tunes for ViolaOxford University Press
NELSON, S.Technitunes for Viola[með undirleik annarrar víólu]Boosey & Hawkes
PEPUSCH, J. C.Sónata í d-mollSchott
PURCELL, H.Sónata í g-mollOxford University Press
TELEMANN, G. PH.Sónata í a-mollPeters
ÝMSIRAlbum of Classical PiecesKalmus
Alte Musik für Viola mit Klavier-begleitungEditio Musica Budapest
First Solos for the Viola PlayerSchirmer
A Second Year Classical Albumfor Viola PlayersOxford University Press
SITT, H.BratschenschulePeters
SUZUKI, S.Suzuki Viola School, 1.–3. heftiSummy-BirchardSuzuki Viola School, 4. hefti[fyrstu tvö verkin]Summy-Birchard
WHISTLER, H. S.From Violin to ViolaRubankIntroducing Positions for Viola, 1. og 2. heftiRubank
WHISTLER, H. S. / HUMMEL, H. A.String Companions, Duo Collection, 1. hefti[fiðla + víóla]Rubank
WOHLFART, F.60 Studien op. 45, 1. heftiIMC
WOLLMER, B.Bratschenschule, 1. heftiSchott
ÝMSIRAssociated Board, Scales andArpeggios, 1. heftiAssociated Board
43
Víóla – Grunnnám
42
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
42
- blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í grunnnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í grunnnámi.Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera til við-miðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við val ann-ars kennsluefnis. Þyngdarstig viðfangsefnanna er breytilegt, þ.e. allt frákennsluefni fyrir byrjendur til viðfangsefna sem henta við lok grunn-náms.
Listinn er tvískiptur: annars vegar kennslubækur og æfingar, hins vegartónverk og safnbækur. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefandagetið fyrir neðan titil verks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutarkennslubóka eða tónverka að vera erfiðari en hæfir þessum námsáfanga.Af þessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrum tilvikumgetið í fleiri en einum áfanga.
Kennslubækur og æfingar
APPLEBAUM, S.String Builder, 1.–3. heftiBelwin MillsFirst Program for Strings, 1.–3. heftiBelwin MillsSecond and Fourth PositionsBelwin Mills
FORBES, W.A First Book of Scales & ArpeggiosOxford University Press
HOFMANN, R.Die Ersten Studien für Viola op. 86Peters
KAYSER, H. E.Etýður op. 20[nr. 1 til 12]Schott
KIEVMAN, L.Practising the Viola, mentally,physicallyKelton Publications
KINSEY, H.Elementary Progressive Studies,1.–3. heftiAssociated Board
MACKAY, N.A Modern Viola MethodOxford University Press
ROLLAND, P.Young Strings in ActionBoosey & Hawkes
SEYBOLD, A.Die Leichtesten EtüdenSchott
45
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið grunn-náms, bls. 41. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófs samkvæmtnánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggja fram listayfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinu velurprófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- tvo dúrtónstiga, tvær áttundir
- tvo laghæfa molltónstiga, tvær áttundir
- þríhljóma (moll og samnefndan dúr), tvær áttundir, í þeim fjórum tón-
tegundum sem valdar eru til prófs
Leikmáti og hraði
Nemandi
- geti leikið tónstiga og hljóma detaché og legato
- leiki tónstiga eigi hægar en M.M. C = 72, miðað við að leiknar séu
áttundapartsnótur
- leiki þríhljóma eigi hægar en M.M. C = 72, miðað við að leiknar séu
fjórðapartsnótur
- leiki tónstiga og hljóma hiklaust og utanbókar
Dæmi
C-dúr
========================
Ç ä
t
mmmm
mmmm
mmmm
tt
mmmmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt»
tt
tmmmm
mmm
mmmm
tt m
mm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
tmmmm
mmmm
mmm
tt
mmmm
mmmm
mmmm
mmm
tt
tt
=================
Ç tmmmm
mmmm
mmmm
tt
mmmm
mmmm
mmmm
mmmmmt
tt
tæ
«|
mmmm
c
Æfing nr. 5Úr: Kayser, H. E.: Etýður op. 20Schott
Æfing nr. 17Úr: Wohlfart, B.: 60 Studien op. 45, 1. heftiPeters
45
Víóla – Grunnnám
44
GrunnprófVið lok grunnnáms skulu nemendur þreyta grunnpróf, annars vegar íhljóðfæraleik og hins vegar í tónfræðagreinum. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Mikilvægt er aðallir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ grunnprófi í víóluleik skal nemendi leika þrjú verk og eina æfingu.Aðrir prófþættir eru tónstigar og brotnir hljómar, val og óundirbúinnnótnalestur, auk þess sem gefið er fyrir heildarsvip prófsins. Á grunn-prófi velja nemendur á milli þess að (a) spinna út frá gefnu upphafi, ein-földu hljómferli eða lagi, (b) leika frumsamið verk eða eigin útsetninguog (c) leika stutt alþýðulag eða þjóðlag sem þeir hafa lært eftir eyra.Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennum hluta aðal-námskrár tónlistarskóla, bls. 43. Nánar er gerð grein fyrir vægi einstakraprófþátta á bls. 37 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á grunnprófi, valin úrþekktum tónbókmenntum hljóðfærisins. Síðan eru birt fyrirmæli umfjölda og leikmáta tónstiga og hljóma á grunnprófi.
Tónverk og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á grunnprófi er ætlað að skilgreinaþyngdarstig prófsins. Fullt eins má velja önnur verkefni af sambærilegriþyngd.
Dæmi um tónverk
BACH, J. S.GavottaÚr: Album of Classical PiecesIMC
MOZART, W. A.LarghettoÚr: A Second Year Classical Album for Viola PlayersOxford University Press
FAURÉ, G.BerceuseHamelle
SEITZ, F.Konsert nr. 2, 3. þátturÚr: Suzuki, S.: Suzuki Viola School,4. heftiSummy-Birchard
PURCELL, H.Sónata í g-moll, 2. þátturOxford University Press
TELEMANN, G. PH.Sónata í a-moll, 2. þátturPeters
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
44
47
- hafi á valdi sínu mismunandi hraða og styrkleika í bogastrokum
- beiti öruggum og markvissum vinstri handar fingrahreyfingum
- hafi náð góðri tónmyndun á öllu tónsviðinu frá 1. til 6. stillingar
- hafi náð góðum tökum á stillingaskiptum
- hafi náð góðum tökum á inntónun
- hafi náð góðum tökum á vibrato og sýni notkun þess við túlkun
- geti gert styrkleikabreytingar og andstæður augljósar
- hafi gott vald á hægum og hröðum leik
- geti stillt hljóðfæri sitt sjálfur
Nemandi
- hafi öðlast gott hrynskyn
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við í fyrri hluta miðnáms
- hafi þjálfast reglulega í að leika utanbókar
- hafi þjálfast í ýmiss konar samleik, þ.m.t. hljómsveitarleik og kammer-
tónlist
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- hafi á valdi sínu krómatískan tónstiga, tvær áttundir frá eftirtöldum
tónum: c, des, d, es, e
- hafi á valdi sínu eftirtalda dúrtónstiga, þrjár áttundir: C, Des, D, Es, E
- hafi á valdi sínu eftirtalda hljómhæfa og laghæfa molltónstiga, þrjár
áttundir: c, d, e
- hafi á valdi sínu þríhljómaraðir sem tengjast framangreindum dúr-
og molltóntegundum, sbr. dæmi á bls. 54; leika skal alla hljóma
hverrar raðar frá grunntóni fyrsta hljóms5
- hafi á valdi sínu gangandi þríundir í framangreindum dúrtóntegund-
um og laghæfum molltóntegundum, tvær áttundir
- hafi á valdi sínu tvígrip í sexundum í framangreindum dúrtóntegund-
um, eina áttund
- hafi á valdi sínu flaututóna í framangreindum dúrtóntegundum og
laghæfum molltóntegundum, tvær áttundir
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á miðprófi samkvæmt
þessari námskrá
47
Víóla – Miðnám
46
c-moll og C-dúr þríhljómar
MiðnámÍ miðnámi eykst umfang námsins frá því sem er í grunnnámi og ætla máað námstíminn lengist að sama skapi. Miðað er við að nemendur getilokið miðnámi á um það bil fjórum til fimm árum en námshraði getur þóverið mismunandi. Ræður þar miklu ástundun, aldur og þroski nem-enda.
Markmið í miðnámiUppbygging kennslu í miðnámi skal taka mið af eftirfarandi: Megin-markmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hluta aðal-námskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sértækummarkmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfum nem-enda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendur ólíkir.Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstaklingsbundinog viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiða hvern nem-anda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok miðnáms eiga víólunemendur að hafa náð eftirfarandi markmiðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan og áreynslulausan hátt þegar leikið er á
hljóðfærið
- haldi eðlilega og áreynslulaust á víólu og boga
- hafi náð tökum á eðlilegum og áreynslulausum hreyfingum hand-
leggja
- hafi gott vald á eftirfarandi bogastrokum: legato, detaché, martelé,
spiccato, saltando og col legno
- hafi gott vald á pizzicato
- ráði við léttleika í stroki
========================
Ç3
4
t
mmmm " t
mmmm t
mmmm tm
mmm
" tmmmm
tmmmm
tmmmm
tmmmm
" tmmmm
tmmmm
t
mmmm
" t
mmmm
========================
Ç
t
mmmm #t
mmmm t
mmmm tm
mmm
tmmmm
tmmmm
tmmmm
tmmmm
tmmmm
tmmmm
t
mmmm
t
mmmm
æ
«|
mmmm
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
46
5 Í hverri hljómaröð skulu vera eftirfarandi hljómar: i, I, vi, IV, I
49
Tónverk og safnbækur
Eftirfarandi tónverk og safnbækur eru fyrir víólu og hljómborðsundirleik nema annað sétekið fram.
ACCOLAY, J. B.Konsert nr. 1Schirmer
BACH, C. PH. E.Sónata fyrir víólu og sembalSchott
BACH, J. CHR. / CASADESUSKonsert í c-mollEd. Salabert
BACH, J. S.Air úr svítu nr. 3 í D-dúr, (Celebrated Air)IMC/ Carl FischerSolo Suites for violoncell[einleiksverk – útsett fyrir víólu]Chester
BARTÓK, B.Ein Abend am LandeEditio Musica Budapest
BRAHMS, J.Ungverskir dansar nr. 1 og 3Hinrichsen
CORELLI, A.Sónata í d-moll op. 5, nr. 8IMCSonata da CameraOxford University PressSónata XII La FolliaSchott
DITTERSDORF, C.AndantinoIMC
DVORÁK, A.Sónatína í G-dúr, op. 100Peters
ECCLES, H.Sónata í g-mollPeters
FAURÉ, G.LamentoIMCAprès un rêveHamelleElegy op. 24IMC
DONT / SVENCENSKITwenty progressive Exercises forthe Viola[með undirleik annarrar víólu]Schott
FLESCH, C.Das SkalensystemRies & Ehrler
FORBES, W.A First Book of Scales & ArpeggiosOxford University PressA Second Book of Scales & ArpeggiosOxford University PressA Book of Daily Exercises for ViolaPlayersOxford University Press
KAYSER, H. E.36 Etüden op. 20VEB Hofmeister
KIEVMAN, L.Practising the Viola, mentally,physicallyKelton PublicationsElementary Progressive StudiesSet IIIAssociated Board
KREUTZER, R.42 StudiesSchirmer
MAZAS, F.Etudes Speciales op. 36, 1. heftiIMC
SEVCIK, O.School of Technique op. 1, 2, 3 og 8 Bosworth
WHISTLER, H. S.From Violin to ViolaRubankIntroducing the Positions for Viola,2. heftiRubankEssential Exercises & EtudesRubank
WHISTLER, H. S. / HUMMEL, H. A.Concert & Contest CollectionRubank
Víóla – Miðnám
48
Nemanda hafi gefist kostur á að velja hvort og að hversu miklu leyti
hann sinnir eftirfarandi atriðum:
- leik eftir eyra
- tónsköpun
- spuna
Nemandi sýni eftirfarandi atriði í þeim mæli sem eðlilegt getur talist við
lok miðnáms:
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- ýmis blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í miðnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í miðnámi.Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera til við-miðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við valannars kennsluefnis. Þyngdarstig viðfangsefnanna er breytilegt, þ.e. alltfrá kennsluefni, sem hentar við upphaf miðnáms, til efnis sem hæfir viðlok námsáfangans.
Listinn er tvískiptur: annars vegar kennslubækur og æfingar, hins vegartónverk og safnbækur. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefandagetið fyrir neðan titil verks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutarkennslubóka eða tónverka að vera léttari eða erfiðari en hæfir þessumnámsáfanga. Af þessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrumtilvikum getið í fleiri en einum áfanga.
Kennslubækur og æfingar
APPLEBAUM, S.Orchestral Bowing EtudesBelwin Mills
BLUMENSTENGEL, A.24 Studies op. 33IMC
DANCLA, C.Etüden op. 68[2 víólur]Peters
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
48 49
51
MiðprófVið lok miðnáms skulu nemendur þreyta miðpróf, annars vegar í hljóð-færaleik og hins vegar í tónfræðagreinum. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Mikilvægt er aðallir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ miðprófi í víóluleik skal nemendi leika þrjú verk og eina æfingu. Aðrirprófþættir eru tónstigar og brotnir hljómar, val og óundirbúinn nótna-lestur, auk þess sem gefið er fyrir heildarsvip prófsins. Á miðprófi veljanemendur á milli þess að (a) leika tónverk að eigin vali af sambærilegriþyngd og önnur prófverkefni, (b) leika frumsamið verk eða eigin útsetn-ingu og (c) spinna út frá gefnu upphafi, lagi eða hljómferli með eða ánundirleiks. Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennumhluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 43. Nánar er gerð grein fyrir vægieinstakra prófþátta á bls. 38–39 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á miðprófi, valin úrþekktum tónbókmenntum hljóðfærisins. Síðan eru birt fyrirmæli umfjölda og leikmáta tónstiga og hljóma á miðprófi.
RAVEL, M.Pavane pour une infante défunseMasters Music Publications
ROUSSEL, A.AriaLeduc
SCHUMANN, R.Adagio og Allegro op. 70IMC
TELEMANN, G. PH.Konsert í G-dúr[víóla + strengjasveit/píanó]IMC/ Bärenreiter
VAUGHAN WILLIAMS, R.Suite for Viola & Orchestra (piano)group 1Oxford University PressSuite, group 2Oxford University PressSuite, group 3Oxford University Press
VERACINI, F. M.LargoIMC
VIVALDI, A.6 sónöturIMC
ÝMSIRAlbum of Classical PiecesKalmus
51
Víóla – Miðnám
50
FLACKTON, W.Sónata í C-dúr, op. 11, nr. 4SchottÞrjár sónötur fyrir víólu og fylgiröddDoblinger
FORBES, W.Album for Viola PlayersOxford University Press
GLASUNOW, A.Elegie op. 44M. P. Belaieff
GLUCK, CH. W.Melody from „Orfeo“Viola World Publications
GRANADOS, E.Orientale, Spanish Dance no. 2IMC
JÓNAS TÓMASSONMelódía fyrir víólu einleikÍslensk tónverkamiðstöð
HAYDN, J. / PIATIGORSKYDivertimentoHenry Elkan
HÄNDEL, G. F.Entrance of the Queen of ShebaViola World PublicationsSónata nr. 10 í g-mollIMCSónata í C-dúrIMC
HÄNDEL, G. F. / CASADESUSKonsert í h-mollSchott
HINDEMITH, P.Trauermusik[víóla + strengjasveit/píanó]Schott
HUMMEL, J. N.Fantasie[víóla + hljómsveit/píanó]Amadeus Kunzelmann/MusicaRara
KALLIWODA, J. W.Sechs Nocturnes op. 186Peters
KREISLER, F.LiebesleidViola World Publications Sicilienne and RigaudonViola World Publications
LANNING, J. (ÚTS.) The Classic Experience, FavouriteClassical Themes[útsett fyrir víólu og píanó]Cramer
LARSSON, L. EConcertino op. 45 nr. 9[víóla + strengjasveit/píanó]Gehrmans
LOEILLET, J. B.Sónata í B-dúrIMC
MARAIS, M.Five Old French DancesMasters Music Publications
MARCELLO, B.Sónötur í C-dúr og G-dúrIMC
MARINO, C.Sónata í D-dúrDoblinger
MENDELSSOHN-BARTHOLDY, F.Sónata í c-mollDeutscher Verlag, Leipzig
MOZART, W. A.Sónatína í F-dúr K 439b, nr. 1Henry ElkanSerenata CantabileViola World Publications
MOZART / PIATIGORSKYSónatína í C-dúrElkan Vogel Co. Inc.DivertimentoElkan Vogel Co. Inc.
NARDINI, P.Sónata í f-mollCranz and Co.
PAGANINI, N.Moto Perpetuo[einleiksverk; einnig fáanlegt með undirleik]IMC
PEPUSCH, J. C.Sónata í d-mollSchott
PURCELL, H.Sónata í g-mollOxford University Press
RACHMANINOV, S.Romance and ScherzoOxford University PressVocalise op. 34, nr. 14IMC
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
50
53
- flaututóna í framangreindum dúr- og laghæfum molltóntegundum,
tvær áttundir
- tónstiga í sexundum í einni dúrtóntegund, eina áttund
Leikmáti og hraði
Nemandi
- leiki krómatískan tónstiga eina áttund á bogastroki
- geti leikið tónstiga og hljóma með mismunandi bogastrokum, s.s.
legato, detaché, spiccato og martelé
- sýni fjölbreytni í hraðavali
- leiki hraðasta tónstigann eigi hægar en M.M. C = 96, miðað við að
leiknar séu áttundapartsnótur
- leiki gangandi þríundir frá grunntóni upp á grunntón og niður aftur;
heimilt er þó að fara þríund upp fyrir efri grunntón og einn tón niður
fyrir neðri grunntón
- leiki flaututóna frá grunntóni viðkomandi tónstiga
- leiki tvígrip í sexundum þannig að efri upphafsnóta sé grunntónn og
neðri upphafsnóta sexund neðar
- leiki tónstiga og hljóma hiklaust og utanbókar
Dæmi
Krómatískur tónstigi frá c
========================
Ç ä mmmm
mmmm
mmmm
mmmm
t ! tt ! t
mmmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt !t
t
mmmm
mmmm
mmmm
mmmm
!tt !t
t mmmm
mmmm
mmmm
mmmm
t !tt !t
========================
Çmmmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt !t
t mmmm
mmmm
mmmm
mmmm
! tt !t
t mmmm
mmm
mmmm
mmm
tt " t
t mmmm
mmm
mmmm
mmm
" tt " t
t
========================
Çmmmm
mmmm
mmm
mmm
t " tt " t
mmmm
mmmm
mmmm
mmmmt
t "tt
mmmm
mmmm
mmmm
mmmm" t
t "tt
mmmm
mmmm
mmmm
mmmm
t "tt " t
æ
«|
mmmm
c
53
Víóla – Miðnám
52
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
52
Tónverk og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á miðprófi er ætlað að skilgreinaþyngdarstig prófsins. Fullt eins má þó velja önnur verkefni af sambæri-legri þyngd.
Dæmi um tónverk
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið mið-náms, bls. 47. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófs samkvæmtnánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggja fram listayfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinu velurprófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- krómatískan tónstiga, tvær áttundir
- tvo dúrtónstiga, þrjár áttundir
- tvo molltónstiga, hljómhæfa og laghæfa, þrjár áttundir
- þríhljómaröð sem tengist einni þeirra dúr- og molltóntegunda sem
valdar eru til prófs, þrjár áttundir, sbr. dæmi á bls. 54; leika skal alla
hljóma hverrar raðar frá grunntóni fyrsta hljóms6
- gangandi þríundir, tvær áttundir, í þeim dúr- og laghæfu molltónteg-
undum sem valdar eru til prófs
Æfing nr. 8Úr: Kreutzer, R.: 42 StudiesSchirmer
Æfing nr., 3Úr: Mazas, F.: Etudes Specialesop. 36, 1. heftiIMC
GLASUNOW, A.Elegie op. 44M. P. Belaieff
ECCLES, H.Sónata í g-moll, 1. og 2. þátturPeters
RACHMANINOV, S.Vocalise op. 34, nr. 14IMC
HINDEMITH, P.Trauermusik[víóla + strengjasveit/píanó]Schott
LARSSON, L. E.Concertino op. 45 nr. 9, 1. þáttur[víóla + strengjasveit/píanó]Gehrmans
BACH, J. CHR.Konsert í c-moll, 1. þátturEd. Salabert
6 Í hverri hljómaröð skulu vera eftirfarandi hljómar: i, I, VI, vi, IV, I
5555
Víóla – Miðnám
54
C-dúr
Hljómaröð frá c
C-dúr, gangandi þríundir
========================
Ç ä mmmmm
mmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt
mmmmm
mmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmmmm
mmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
tmmmm
========================
Ç
mmmmm
mmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt m
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt m
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt m
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt
mmmm
mmmmm
mmmm
mmmmmt
tt
t
mmmm
mmmmm
mmmm
mmmmmt
tt
t
mmmm
mmmmm
mmmm
mmmmmt
tt
t
mmmmm
mmmmm
mmmm
mmmmm
tt
tt
=======
Ç
æ
«|
mmmm
c
========================
Ç3
4
Ûmmmmm
mmmm
mmmm
t"t
t
Û
mmmm
mmmmm
mmmmm
t" t
t
Ä
Û
mmm
mmmm
mmmmm
t" t
t
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t
t" t
Û
mmm
mmmmm
mmmm
tÇ
t" t
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t
t" t
========================
Ç
Ûmmmmm
mmmmm
mmmm
t#t
t
Û
mmmm
mmmmm
mmmmm
tt
t
Ä
Û
mmm
mmmm
mmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t
tt
Û
mmm
mmmmm
mmmm
tÇ
tt
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
t
tt
========================
Ç
Ûmmmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Û
mmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
t
Ä
Û
mmm
mmmm
mmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmm
tt
t
Û
mmm
mmmmmm
mmmm
tÇ
t
t
Ûmmmm
mmmm
mmmmmm
tt
t
Û
==================
Ç
Ûmmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Û
mmmm
mmmmm
mmmmm
tt
t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
tæ
|
mmmm
c
========================
Ç
Ûmmmmmm
mmmm
mmmm
t
tt
Û
mmmm
mmmmm
mmmmmm
t
tt
Ä
Û
mmm
mmmmm
mmmmm
t
tt
Û
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Û
mmm
mmmmm
mmmm
tÇ
tt
Û
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Û t
Ûmmm
mm m
m
========================
Ç ä
t
mmmm
mmmm
mmmm
tt
mmmmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
tmmmm
mmm
mmmm
tt m
mm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
tmmmm
Ä
mmmm
mmmm
tt m
mmm
mmmm
mmmmm
mmmmm
tt
tt
========================Ä
tmmmmm
mmmm
mmmm
tt
mmmmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
ttÇ
tmmmm
mmmm
mmm
tt
mmmm
mmmm
mmmm
mmm
tt
tt
tmmmm
mmmm
mmmm
tt
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmmmt
tt
tæ
«|
mmmm
c
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
54
C-dúr, sexundir
C-dúr, flaututónar
FramhaldsnámFramhaldsnám tekur við að loknu miðnámi. Hér er um umfangsmikinnnámsáfanga að ræða og miðast lok framhaldsnáms við að nemendur séuundir það búnir að takast á við tónlistarnám á háskólastigi.
Gera verður ráð fyrir að námstími í framhaldsnámi sé einstaklingsbund-inn og ræður þar miklu ástundun, aldur, þroski og hæfileikar nemenda.Miðað er við að unnt sé að ljúka þessum áfanga á um það bil fjórum árum.Afburðanemendur ættu að geta lokið náminu á skemmri tíma en einniggetur lengri námstími verið eðlilegur.
Markmið í framhaldsnámiUppbygging kennslu í framhaldsnámi skal taka mið af eftirfarandi:Meginmarkmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hlutaaðalnámskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sér-tækum markmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfumnemenda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendurólíkir. Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstaklings-bundin og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiða hvernnemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
=========================
Ç ä
t
mmmmmmz
t
mmmmmmz
t
mmmmmmz
t
mmmmmm" z
t
mmmmmmz
t
mmmmmmz
zmmmmmm
t
zmmmmmm
t
zmmmmmm
t
zmmmmmm
t
" zmmmmmm
t
zmmmmmm
t
zmmmmmm
t
zmmmmmm
t
zmmmmmm
tzmmmmmm
t
=========================
Ç
zmmmmmm
tzmmmmmm
t" zmmmmmm
tzmmmmmm
tzmmmmmm
tzmmmmmm
tzmmmmmm
tt
mmmmmmz
t
mmmmmmz
t
mmmmmm" z
t
mmmmmmz
t
mmmmmmz æ
«|
mmmmmm«
z
c
========================
Ç ä
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
ttmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
=================
Ç
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
tt
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
æ«|
mmmmmmm
«| c
57
- hafi þjálfast í leik flaututóna í framangreindum dúr- og molltón-
tegundum, tvær áttundir
- hafi á valdi sínu gangandi þríundir í framangreindum dúr- og moll-
tóntegundum, þrjár áttundir
- hafi á valdi sínu leik eftirtalinna dúrtónstiga í sexundum, tvær
áttundir: C, Des, D, Es, E
- hafi á valdi sínu leik dúrtónstiga, hljómhæfa og laghæfa molltón-
stiga í áttundum, eina til tvær áttundir eftir tóntegundum
- hafi hlotið nokkra þjálfun í leik tónstiga í þríundum
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á framhaldsprófi samkvæmt
þessari námskrá
- hafi undirbúið efnisskrá til flutnings á tónleikum samkvæmt
almennum hluta aðalnámskrár, bls. 41–42
Nemandi sýni með ótvíræðum hætti
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- margvísleg blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í framhaldsnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í framhalds-námi. Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að veratil viðmiðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars viðval annars kennsluefnis. Þyngdarstig verkefnanna er breytilegt, þ.e. alltfrá kennsluefni, sem hentar við upphaf framhaldsnáms, til efnis semhæfir við lok námsáfangans.
Listinn er þrískiptur: æfingar, tónverk og útdrættir úr hljómsveitarverkum.Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefanda getið fyrir neðan titilverks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutar kennslubóka eðatónverka að vera léttari eða erfiðari en hæfir þessum námsáfanga. Afþessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrum tilvikum getið ífleiri en einum áfanga. 57
Víóla – Framhaldsnám
56
Við lok framhaldsnáms eiga víólunemendur að hafa náð eftirfarandimarkmiðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan hátt þegar leikið er á hljóðfærið
- hafi náð tökum á eðlilegri og vel þjálfaðri stöðu beggja handa og
samhæfðum hreyfingum
- ráði yfir góðri bogatækni
- ráði yfir þjálum bogaskiptum, strengjaskiptum og stillingaskiptum
- sýni leikni og hraða í mismunandi bogastrokum
- beiti lipurri og jafnri fingratækni og ráði yfir talsverðum hraða
- hafi náð tökum á öruggri og þroskaðri tónmyndun á öllu tónsviðinu
- hafi náð mjög góðum tökum á inntónun
- hafi náð góðum tökum á vibrato og noti það með hliðsjón af stíl
- ráði yfir víðu styrkleikasviði hvar sem er á tónsviðinu
- geti dregið fram andstæður og ólík blæbrigði og beitt til þess viðeig-
andi bogatækni
Nemandi
- hafi öðlast mjög gott hrynskyn
- geti auðveldlega lesið nótur í G-lykli og C-lykli (altlykil)
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við á miðprófi
- hafi fengið reglulega þjálfun í að leika utanbókar
- hafi hlotið þjálfun í ýmiss konar samleik, þ.m.t. hljómsveitarleik og
kammertónlist
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- hafi á valdi sínu krómatískan tónstiga, þrjár áttundir frá eftirtöldum
tónum: fís, g, as, a
- hafi á valdi sínu eftirtalda dúrtónstiga, þrjár áttundir: C, Des, D, Es,
E, F, Fís, F, As, A
- hafi á valdi sínu eftirtalda hljómhæfa og laghæfa molltónstiga, þrjár
áttundir: c, cís, d, es, e, f, fís, g
- hafi á valdi sínu hljómaraðir sem tengjast framangreindum dúr- og
molltóntegundum, þrjár áttundir, sbr. dæmi á bls. 64–65; leika skal
alla hljóma hverrar raðar frá grunntóni fyrsta hljóms7
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
56
7 Í hverri hljómaröð skulu vera eftirfarandi hljómar: i, I, vi, IV, iv, i07, V7/IV
59
BEETHOVEN, L. VANNotturno Op. 42Schott7 Mozart VariationenPeters
BEN, M. P. / HAIMThree Songs Without WordsIsrael Music
BERLIOZ, H.Harold in Italien [sinfónía með víólueinleik]Breitkopf & Härtel
BEYER, FRANZKadensur við víólukonserta eftir K. Stamitz, C. Fr. Zelter og F. A. HoffmeisterKunzelman
BLAKE, H.Prelude for Solo ViolaFaber
BLOCH, E.SvítaSchirmer
BOCCHERINI, L.Sónata í c-mollSchott/CarishSónata nr. 6 í A-dúrIMC
BRAHMS, J.Tvær sónötur op. 120[víóla/klarínetta + píanó]Breitkopf & Härtel/Peters
BRITTEN, B.Lacrymae op. 48Boosey & Hawkes
BRUCH, M.Romanze op. 85[víóla + hljómsveit/píanó]Schott
CORELLI, A.Sónata XII La FolliaSchott/IMC
DITTERSDORF, C. D. V.Konsert í F-dúr[víóla + hljómsveit]SchottSónata í Es-dúr[einnig til fyrir víólu og kontrabassa, útg. Amadeus Verlag]IMC
ENESCO, G.ConcertpieceIMC
FAURÉ, G.Elegy op. 24IMC
FLACKTON, W.Sónata nr. 4 í c-mollSchott
FRANCOEUR, F.Sónata nr. 4IMC
GLASUNOW, A.Elegie op. 44M. P. Belaieff
GLINKA, M.Víólusónata í d-mollMusica Rara
GLUCK, CH. W.Melodie from „Orfeo“Viola World Publications
GRANADOS, E.Two Spanish DancesMaster Music Publications
HÄNDEL, G. F. / CASADESUSKonsert í h-mollSchott
HÄNDEL / HALVORSENPassacaglia[fiðla + víóla]Wilhelm Hansen
HALLNÄS, H.Sónata op. 19Musikaliska konstföreningen
HAYDN, M.Fjórar sónötur fyrir fiðlu og víóluBreitkopf & Härtel
D’HERVELOIS, C.2me SuiteÉdition Delrieu
HILMAR ÞÓRÐARSONKveðja (Smá kveðja til afa)Íslensk tónverkamiðstöð
HINDEMITH, P.MeditationSchottDer Schwanendreher [víóla + hljómsveit/píanó]SchottSónata fyrir einleiksvíólu op. 25, nr. 1SchottSónata fyrir einleiksvíólu op. 11, nr. 5SchottTrauermusik[víóla og strengjasveit/píanó]Schott
59
Víóla – Miðnám
58
Æfingar
Tónverk
Eftirfarandi tónverk eru fyrir víólu og hljómborðsundirleik nema annað sé tekið fram.
ATLI HEIMIR SVEINSSONCathexis fyrir víólu og píanóÍslensk tónverkamiðstöðMelódía fyrir víóluÍslensk tónverkamiðstöð
ATTERBERG, K.Suite for Violin, Viola and StringOrchestra. op. 19Eriks (Stockh.)
ÁSKELL MÁSSONKadensaÍslensk tónverkamiðstöð
BACH, J. C. / CASADESUSKonsert í c-mollEd. Salabert
BACH, J. S.Air úr svítu nr. 3 í D-dúr (Celebrated Air)IMC/ Carl FischerÞrjár sónötur fyrir viola da gambaog sembal[umskrifað fyrir víólu og píanó/sembal]Breitkopf & Härtel/Peters/IMC/RicordiFantasia CromaticaBoosey & HawkesEinleikssvítur fyrir selló[umskrifað fyrir víólu]Chester
BAX, A.LegendChappell
BLUMENSTENGEL, A.24 Studies op. 33IMC
BRUNI, A. B.25 Studies for Viola SoloIMC
CAMPAGNOLI, B.41 Caprices op. 22 for ViolaIMC/Peters
DONT / SVENCENSKITwenty Progressive Exercises forthe Viola[með undirleik annarrar víólu]Schott
FLESCH, C.Das ScalensystemRies & Ehrler
FORBES, W.A Book of Daily Exercises for ViolaPlayersOxford University PressA Second Book of Scales & ArpeggiosOxford University PressA Third Book of Scales & ArpeggiosOxford University Press
FUCHS, L.16 Fantasy Etudes for ViolaIMC
GAVINIÉS, P.Les 24 Matinées[fyrir víólu]Ricordi
HOFFMEISTER, F. A.Viola EtüdenPeters
MAZAS, F.Etudes Speciales op. 36 for violasolo, 1. heftiIMCEtudes Brillantes op. 36 for violasolo, 2. heftiIMC
RODE, P.24 CapricenSchott
ROSTAL, MAX24 CapricenSchott
SEVCIK, O.School of Technique op. 1, 2, 3 og 8Bosworth
SCHLOMING, H.24 Studien für vorgeschritteneSchüler, op. 15Elite Edition
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
58
61
Útdrættir úr hljómsveitarverkum
FramhaldsprófFramhaldspróf er lokapróf á námsferli í tónlistarskóla. Prófið er þríþætt;hljóðfærapróf, tónleikar og tónfræðapróf. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finnaumfjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægiþeirra, lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Umfjöllunum tónleika við lok framhaldsnáms er að finna á bls. 41–42 í sama riti.Mikilvægt er að allir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ framhaldsprófi í víóluleik skal nemandi leika þrjú verk, útdrætti úrhljómsveitarverkum og eina æfingu. Aðrir prófþættir eru tónstigar ogbrotnir hljómar, val og óundirbúinn nótnalestur, auk þess sem gefið er
VIELANDOrchestral Excerpts from theSymphonic Repertoire for Viola,1.–5. heftiIMC
STRAUSS, R. Orchesterstudien aus den Symphonischen WerkenPeters
SCHUMANN, R.Adagio & Allegro op. 70IMCFantasy Pieces[upprunalega fyrir klarínettu og píanó]IMCMärchenbilder op. 113Breitkopf & Härtel/IMC
STAMITZ, J.Sónata op. 6aIMC
STAMITZ, K.Konsert í D-dúr, op. 1[víóla + hljómsveit]IMCSechs Duette, 1. hefti[2 víólur]Schott
STRAVINSKY, I.Elegie[einleiksverk]Boosey & Hawkes/Schott
SVEINBJÖRN SVEINBJÖRNSSON /INGVAR JÓNASSON
Það er svo margt ef að er gáðIngvar Jónasson
TELEMANN, G. PH.Svíta í D-dúr[víóla + strengjasveit/píanó]Schott
WANHAL, J. B.Concerto for Viola & OrchestraIMC/Viola World Publications
WEBER, C. M. V.Andante & Rondo Ongarese[víóla + hljómsveit]Schott/IMC
WIENIAWSKILégendeViola World Publications
ÞORKELL SIGURBJÖRNSSONFimm íslensk þjóðlög Íslensk tónverkamiðstöðStep by Step[einleiksverk]Íslensk tónverkamiðstöð
61
Víóla – Miðnám
60
HOFFMEISTER, F. A.Konsert í D-dúrIMC/H. L. Grahl
HOLST, G.Lyric Movement[víóla + lítil hljómsveit]Oxford University Press
HUMMEL, J. N.Fantasía[víóla + hljómsveit/píanó]Musica Rara
IBERT, J.AriaLeduc
JACOB, G.Variations[einleiksverk]Musica RaraSónatína[2 víólur]Oxford University Press
JOACHIM, J.Hebrew Melodies op. 9Masters Music Publications
JÓN NORDALPiccola musica notturnaÍslensk tónverkamiðstöð
JÓN ÞÓRARINSSONSónata fyrir (klarínettu) víólu og píanóMenningarsjóður
JÓNAS TÓMASSONConcerto I for Viola & SmallOrchestraÍslensk tónverkamiðstöðNotturno III fyrir sembal og víóluÍslensk tónverkamiðstöð
KJARTAN ÓLAFSSONDimma Íslensk tónverkamiðstöðKonsert fyrir víólu og strengjasveitÍslensk tónverkamiðstöð
KOCH, E. VONMonolog nr. 16[einleiksverk]Gehrmans
KREISLER, FR.Preludium & AllegroViola World Publications
LECLAIR, J. M.Sónata „Le Tombeau“IMC
MARAIS, M.Five Old French DancesMasters Music PublicationsSvíta í D-dúrPeters
MASSENET, J.Meditation from ThaisViola World Publications
MENDELSSOHN-BARTHOLDY, F.Sónata í c-mollDeutscher Verlag für Musik, Leipzig
MILHAUD, D.4 VisagesHeugel
MOZART, W. A.AdagioViola World PublicationsDuos for Violine & Viola K. 423 &K. 424PetersSerenata CantabileViola World PublicationsSinfonia Concertante í Es-dúr K. 364[fiðla + víóla + hljómsveit/píanó]PetersTema con VariationiPolskie Wydawnictwo Muzyczne
PAGANINI, N.Moto PerpetuoIMCSonata per la Grand ViolaSchott
RAVEL, M.Pavane pour une infante défunseMasters Music Publications
REGER, M.Þrjár svítur op. 131d[einleiksverk]PetersSónata í B-dúr op. 107[klarínetta (víóla eða fiðla) + píanó]Bote & Bock
SCHOSTAKOWITSCH, D.Sónata op. 147Sikorski
SCHUBERT, F.Arpeggione-SonatePeters
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
60
63
Dæmi um útdrætti úr hljómsveitarverkum
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið fram-haldsnáms, bls. 56–57. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófs sam-kvæmt nánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggja framlista yfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinu vel-ur prófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- krómatískan tónstiga frá c til c'''
- tvo dúrtónstiga, þrjár áttundir
- tvo molltónstiga, hljómhæfa og laghæfa, þrjár áttundir
- hljómaraðir sem tengjast þeim dúr- og molltóntegundum sem valdar
eru til prófs, þrjár áttundir, sbr. dæmi á bls. 65; leika skal alla hljóma
hverrar raðar frá grunntóni fyrsta hljóms8
- gangandi þríundir í framangreindum dúr- og laghæfum molltónteg-
undum, þrjár áttundir
- tónstiga í flaututónum, tvær áttundir
- tónstiga í sexundum í einni dúrtóntegund og einni laghæfri molltón-
tegund, tvær áttundir
- tónstiga í áttundum í einni dúrtóntegund og einni laghæfri molltónteg-
und, tvær áttundir
ROSSINI, G.Úr forleik „La Gazza Ladra“Úr: Vieland: Orchestral Excerptsfrom the Symphonic Repertoirefor Viola, 2. hefti, bls. 19IMC
BRAHMS, J.Sinfónía nr. 2[fyrsta dæmið]Úr: Vieland: Orchestral Excerptsfrom the Symphonic Repertoirefor Viola, 2. hefti, bls. 8IMC
TCHAIKOVSKY, P.Symphonie Pathétique op. 74Úr: Vieland: Orchestral Excerptsfrom the Symphonic Repertoirefor Viola, 2. hefti, bls. 34IMC
BEETHOVEN, L. VANSinfónía nr. 5Úr: Vieland: Orchestral Excerptsfrom the Symphonic Repertoirefor Viola, 1. hefti, bls. 4–5IMC
MOZART, W. A.Sinfónía nr. 40 í g-mollÚr: Vieland: Orchestral Excerptsfrom the Symphonic Repertoirefor Viola, 2. hefti, bls. 26IMC
DVORÁK, A.Sinfónía nr. 4Úr: Vieland: Orchestral Excerptsfrom the Symphonic Repertoirefor Viola, 3. hefti, bls. 17–18IMC
63
Víóla – Miðnám
62
fyrir heildarsvip prófsins. Á framhaldsprófi velja nemendur á milli þessað (a) leika tónverk að eigin vali af sambærilegri þyngd og önnur próf-verkefni og (b) leika samleiksverk þar sem próftaki gegnir veigamikluhlutverki. Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennumhluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 44. Nánar er gerð grein fyrir vægieinstakra prófþátta á bls. 40 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á framhaldsprófi og út-drætti úr hljómsveitarverkum. Síðan eru birt fyrirmæli um fjölda og leik-máta tónstiga og hljóma á framhaldsprófi.
Tónverk, útdrættir úr hljómsveitarverkum og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á framhaldsprófi er ætlað að skil-greina þyngdarstig prófsins. Fullt eins má þó velja önnur verkefni afsambærilegri þyngd.
Dæmi um tónverk
Dæmi um æfingar
Æfing nr. 17Úr: Campagnoli, B.: 41 Capricesop. 22 for ViolaIMC/Peters
Æfing nr. 2Úr: Rode, P.: 24 CapricenSchott
BACH, J. S.Sarabande og Gigue úr svítu nr. 3í C-dúrChester
STAMITZ, K.Konsert í D-dúr, 1. þáttur með kadensuIMC
ÞORKELL SIGURBJÖRNSSONSex íslensk þjóðlögÍslensk tónverkamiðstöð
BRAHMS, J.Víólusónata í f-moll, 1. þátturBreitkopf & Härtel/Peters
JÓN ÞÓRARINSSONSónataMenningarsjóður
HOFFMEISTER, F. A.Konsert í D-dúr, 1. þáttur með kadensuIMC/H.L. Grahl
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
62
8 Í hverri hljómaröð skulu vera eftirfarandi hljómar: i, I, vi, IV, iv, i07, V7/IV
65
C-dúr, gangandi þríundir
C-dúr, sexundir
C-dúr, áttundir
========================
Ç ä
t
mmmmmmmm
t
t
mmmmmmmm
t
t
mmmmmmmm
t
t
mmmmmmmm
ttmmmmmmmm
t
tmmmmmmmm
t
tmmmmmmmm
t
tmmmmmmmm
t
tmmmmmmmm
t
tmmmmmmmm
t
tmmmmmmmm
t
tmmmmmmmm
t
=================
Ç
tmmmmmmmm
tt
mmmmmmmm
t
t
mmmmmmmm
t
t
mmmmmmmm
t
æ
«|
mmmmmmmm
«| c
=======================
Ç ä
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
ttmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
Ä
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
=======================Ä
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
tÇ
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
tt
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
æ|
mmmmmmm
| b
========================
Ç ä mmmmm
mmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt
mmmmm
mmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmmmm
mmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmmm
mmmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
tt
Ä
========================Ä
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmm
mmmm
mmmm
mmmm
tt
tt
mmmm
mmmmm
mmmmm
tt
t tmmmmm
mmmmmm
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt m
mmm
mmm
mmmm
mmm
tt
tt m
mmm
mmm
mmmm
mmm
tt
tt m
mmm
mmm
mmmm
mmm
tt
ttÇ
========================
Ç
mmmm
mmm
mmmm
mmm
tt
tt m
mmm
mmm
mmmm
mmm
tt
tt m
mmm
mmm
mmmm
mmm
tt
tt m
mmm
mmm
mmmm
mmm
tt
tt
æ
mmmm
mmm
mmmm
mmm
tt
tt
mmmm
mmmmm
mmmm
mmmmmt
tt
t
mmmm
mmmmm
mmmmmt
tt t
mmmm
========================
Ç
Ûmmmmmm
mmmm
mmmm
t
t"t
Û
mmmm
mmmmm
mmmmmm
t
t" t
Ä
Û
mmm
mmmmm
mmmmm
t
t" t
Û
mmmmm
mmmmm
mmmm
t" t
t
Ç
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t" t
t
Ûmmmm
mmmm
mmmmm
t"t
t
========================
Ç
mmmmmm
mmmmm
mmmmm
mmmm
t"t
"t%t m
mmm
mmmmm
mmmmm
mmmmmm
t" t
" t% t
Ä
mmm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
t" t
" t% t m
mmmm
mmmmm
mmmm
mmm
t% t
" t" t
mmmm
mmmmmmm
mmmmmm
mmmmm
tÇ
% t" t
" t
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
t%t
"t"t
========================
Ç
mmmmmm
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t"t
Ä
mmmmmm
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t"t m
mm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
t" t m
mmmm
mmmmm
mmmm
mmm
t" t
tt
Ç
mmmmmm
mmmmm
mmmmm
mmmm
t" t
tt
mmmm
mmmm
mmmmm
mmmmmm
t"t
tt
========
Ç
æ|
mmmm
c
65
Víóla – Miðnám
64
Leikmáti og hraði
Nemandi
- leiki krómatískan tónstiga þrjár áttundir upp frá grunntóni og niður
aftur, eina áttund á hverju bogastroki
- sýni fjölbreytni í bogastrokum
- leiki gangandi þríundir frá grunntóni upp á grunntón og niður aftur;
heimilt er þó að fara þríund upp fyrir efri grunntón og einn tón niður
fyrir neðri grunntón
- leiki tónstiga í sexundum legato
- leiki tónstiga í áttundum legato
- leiki hraðasta tónstiga eigi hægar en M.M. C = 120, miðað við að
leiknar séu áttundapartsnótur
- leiki tónstiga og hljóma hiklaust og utanbókar
Dæmi
C-dúr
Hljómaröð frá c
========================
Ç3
4
Ûmmmmm
mmmm
mmmm
t"t
t
Û
mmmm
mmmmm
mmmmm
t" t
t
Ä
Û
mmm
mmmm
mmmmm
t" t
t
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t
t" t
Û
mmm
mmmmm
mmmm
tÇ
t" t
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
t
t"t
========================
Ç
Ûmmmmm
mmmmm
mmmm
t#t
t
Û
mmmm
mmmmm
mmmmm
tt
t
Ä
Û
mmm
mmmm
mmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmm
mmm
t
tt
Û
mmm
mmmmm
mmmm
tÇ
tt
Ûmmmm
mmmmm
mmmmmm
t
tt
========================
Ç
Ûmmmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Û
mmmm
mmmmm
mmmmmm
tt
t
Ä
Û
mmm
mmmm
mmmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmmm
mmm
tt
t
Û
mmm
mmmmmm
mmmm
tÇ
t
t
Ûmmmm
mmmm
mmmmmm
tt
t
========================
Ç
Ûmmmmmm
mmmm
mmmm
t
tt
Û
mmmm
mmmmm
mmmmmm
t
tt
Ä
Û
mmm
mmmmm
mmmmm
t
tt
Û
mmmmm
mmmmm
mmmm
tt
t
Û
mmm
mmmmm
mmmm
tÇ
tt
Ûmmmm
mmmm
mmmmm
tt
t
========================
Ç äÛ
mmmm
mmmm
mmmm
tt
t
Ûmmmm
mmmm
mmmm
tt
t
Û
mmm
mmmm
mmmm
tt
t
Û
mmmm
mmmm
mmmm
tt
t
Û
mmm
mmmm
mmmm
tt
t
Ä
Û
mmmm
mmmm
mmmm
tt
t
Û
mmm
mmmm
mmmm
tt
t
Û
mmmmm
mmmm
mmmm
tt
t
========================Ä
Û
mmmm
mmmm
mmm
tt
t
Ç
Û
mmmmm
mmmm
mmmm
tt
t
Û
mmmm
mmm
mmm
tt
t
Û
mmmm
mmmm
mmmm
tt
t
æ
Ûmmmm
mmmm
mmmmt
tt
Ûmmmm
mmmm
mmmmt
tt
|
mmmm
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
64
6767
Víóla – Miðnám
66
SamleikurHér á eftir fara nokkrar ábendingar um samleiksverk sem gætu reynstnotadrjúg í kennslu. Verkin eru flokkuð í þrennt: verk fyrir grunnnám,miðnám og framhaldsnám, allt eftir því í hvaða námsáfanga þau hentabest. Innan hvers hluta er verkunum raðað eftir stafrófsröð höfunda ogútgefenda getið með sama hætti og annars staðar í námskránni.
Grunnnám
Miðnám
BACH, W. FR.Drei Duette[2 víólur] Breitkopf & Härtel
BARTÓK, B.Fourty Four Viola Duos, 1. heftiBoosey & Hawkes
ELÍAS DAVÍÐSSONDúettar og tríó fyrir víólurTónar & steinar
HAYDN, M.Fjórar sónötur fyrir fiðlu og víóluBreitkopf & Härtel
INGVAR JÓNASSONÚtsetningar fyrir 2, 3 og 4 víólurIngvar Jónasson
MOZART, W. A.12 Duos[2 víólur]Viola World PublicationsStrengjakvartettar, 2. heftiPeters
PURCELL, H.Chaconna í g-moll[strengjakvartett]IMC
STAMITZ, C.Sechs Duette für zwei Violen, 1. heftiSchott
WERDIN, E.Vier Bagatellen für Viola und GitarreDoblinger
WHISTLER, H. S. / HUMMEL, H. A.String Companions Duet Collection, 1. og 2. hefti[fiðla + víóla]Rubank
BARTÓK, B.Fourty Four Viola Duos, 1. heftiBoosey & Hawkes
ELÍAS DAVÍÐSSONDúettar og tríó fyrir víólurTónar & steinar17 duetti per altiTónar & steinar
INGVAR JÓNASSONÚtsetningar fyrir þrjár og fleiri víólurIngvar Jónasson
MOZART, W. A.12 Duos[2 víólur]Viola World Publications
NELSON, S.Tunes for my String TrioBoosey & HawkesTunes for my String QuartettBoosey & Hawkes
SUZUKI, S. / STUEN-WALKER, BETSYEnsembles for Violas[2 víólur]Summy-Birchard
WHISTLER, H. S. / HUMMEL, H. A.String Companions Duet Collection, 1. og 2. hefti[fiðla + víóla]Rubank
WIDDICOMBE, T.Ebford Suite[fiðla + víóla + selló + píanó]Chappell
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
66
Framhaldsnám
Bækur varðandi hljóðfæriðEftirfarandi skrá er ætlað að veita ábendingar um áhugaverðar og gagn-legar bækur varðandi sögu, smíði og þróun hljóðfærisins, tónbókmenntir,tónskáld, leikmáta, flytjendur og kennslu. Vegna náins skyldleikavíólunnar við fiðluna eru einnig miklar upplýsingar í bókum um fiðluna.
Menuhin, Yehudi/Primrose, William: Violin and Viola, MacDonald & Jane’s,London 1976
Primrose, William: Technique is Memory, Oxford University Press, London 1960
Riley, Maurice W.: The History of the Viola, band I og II, eigin útgáfa 1980 og 1991[Auk þess að vera saga hljóðfærisins er að finna miklar upplýsingar um verkfyrir hljóðfærið, þekkta víóluleikara og upplýsingar um tónbókmenntir.]
Tertis, Lionel: Cindarella No More, Wm. Carling & Co Ltd., London 1953
Tertis, Lionel: My Viola and I, Elek Books Ltd., London 1976
Tertis, Lionel: Beauty of Tone in String Playing, Oxford University Press, London1946
Zeyringer, Franz: Literatur für Viola, Verlag Julius Schönwetter Jun., Hartberg,Österreich 1963, 1965, 1976, 1985
BACH, J. S.Brandenburgarkonsert nr. 6[2 víólur + víóla da gamba + selló +kontrabassi]IMC
BACH, W. FR.Þrír dúettar[2 víólur]Breitkopf & Härtel
69
SELLÓÍ þessum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla er fjallað um nokkur atriðivarðandi nám á selló. Þar á eftir fara kaflar um hvern hinna þriggjamegináfanga námsins, grunnnám, miðnám og framhaldsnám. Í þessumköflum eru fyrst tilgreind þau leikni- og skilningsmarkmið sem nem-endur þurfa að hafa náð við lok hvers námsáfanga. Síðan eru birtirverkefnalistar með dæmum um viðfangsefni í hverjum námsáfanga. Áeftir verkefnalistunum er prófkröfum á áfangaprófum lýst með völdumdæmum og gerð grein fyrir flutningsmáta tónstiga og hljóma. Í loknámskrárinnar er skrá með samleiksverkum, auk ábendinga um gagn-legar bækur varðandi hljóðfærið.
Nokkur atriði varðandi nám á sellóHljóðfærið tilheyrir fjölskyldu strengjahljóðfæranna og hefur sömu lögun ogfiðlan. Sellóið kom fyrst fram um 1600 og hefur síðan í meginatriðum veriðóbreytt. Sellóið er viðkvæmt hljóðfæri og fyrirferðarmikið. Ungir nemend-ur geta því átt í nokkrum erfiðleikum með að flytja það á milli staða.
Til eru selló í mörgum stærðum. Flestir tónlistarskólar leigja út hljóðfæritil nemenda sinna fyrstu árin en yfirleitt er gert ráð fyrir að nemendureignist eigið hljóðfæri þegar þeir eru farnir að nota hljóðfæri í fullristærð.
Algengast er að nemendur hefji nám um 8 ára aldur. Sé boðið boðið uppá viðeigandi kennsluaðferðir, s.s. Suzuki-aðferð, geta nemendur byrjaðfyrr, allt niður í 4 ára aldur. Þess eru þó mörg dæmi að nemendur hafibyrjað nám mun seinna en hér að ofan er lýst og náð góðum árangri.
GrunnnámAlmennt er miðað við að nemendur, sem hefja nám í hljóðfæraleik 8 til9 ára gamlir, ljúki grunnnámi á um það bil þremur árum. Þessi viðmið-un er þó engan veginn einhlít þar sem nemendur hefja nám á ýmsumaldri og námshraði getur verið mismunandi.
696868
71
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við í fyrri hluta grunnnáms
- hafi þjálfast reglulega í að leika utanbókar
- hafi þjálfast reglulega í að leika eftir eyra
- hafi fengist við skapandi starf frá upphafi námsins
- hafi lagt stund á ýmiss konar samleik
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- hafi á valdi sínu eftirtalda dúrtónstiga og þríhljóma, tvær áttundir:
C, D, A, F
- hafi á valdi sínu eftirtalda dúrtónstiga og þríhljóma, eina áttund:
B, Es
- hafi á valdi sínu eftirtalda hljómhæfa og laghæfa molltónstiga ásamt
þríhljómi, tvær áttundir: a, e, d, g, c
- hafi á valdi sínu eftirtalinn hljómhæfan laghæfan molltónstiga ásamt
þríhljómi, eina áttund: h
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á grunnprófi samkvæmt
þessari námskrá
Nemandi sýni eftirfarandi atriði í þeim mæli sem eðlilegt getur talist við
lok grunnnáms:
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í grunnnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í grunnnámi.Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera til við-miðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við valannars kennsluefnis. Þyngdarstig viðfangsefnanna er breytilegt, þ.e. alltfrá kennsluefni fyrir byrjendur til viðfangsefna sem henta við lokgrunnnáms. 71
Selló – Grunnnám
70
Markmið í grunnnámiUppbygging kennslu í grunnnámi skal taka mið af eftirfarandi: Megin-markmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hluta aðal-námskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sértækummarkmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfum nem-enda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendur ólíkir.Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstaklingsbund-in og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiða hvernnemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok grunnnáms eiga sellónemendur að hafa náð eftirfarandi mark-miðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan hátt þegar leikið er á hljóðfærið
- haldi rétt á hljóðfærinu
- hafi náð tökum á góðu og öruggu bogagripi
- haldi boga þannig að hann myndi rétt horn við strenginn (90°) og
grunnstaða hans á strengnum sé u.þ.b. mitt á milli stóls og grip-
brettis
- beiti boganum á eðlilegan og áreynslulausan hátt
- hafi náð tökum á eðlilegri stöðu vinstri handar
- leiki með markvissum og jöfnum fingrahreyfingum
- hafi náð allgóðum tökum á eftirfarandi bogastrokum: staccato,
legato og detaché
- hafi náð allgóðum tökum á pizzicato
- hafi náð góðum tökum á tónmyndun í fyrstu fjórum stillingum ásamt
áttundarflaututónum
- hafi náð allgóðum tökum á inntónun
- sé byrjaður að fást við vibrato
- geti leikið með greinilegum styrkleikabreytingum
- hafi náð grundvallartökum á að stilla hljóðfæri sitt sjálfur
Nemandi
- hafi öðlast allgott hrynskyn
- kunni góð skil á nótnalestri í bassalykli
- hafi kynnst lestri í tenórlykli
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
70
73
GrunnprófVið lok grunnnáms skulu nemendur þreyta grunnpróf, annars vegar íhljóðfæraleik og hins vegar í tónfræðagreinum. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Mikilvægt er aðallir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ grunnprófi í sellóleik skal nemendi leika þrjú verk og eina æfingu.Aðrir prófþættir eru tónstigar og brotnir hljómar, val og óundirbúinnnótnalestur, auk þess sem gefið er fyrir heildarsvip prófsins. Á grunn-prófi velja nemendur á milli þess að (a) spinna út frá gefnu upphafi, ein-földu hljómferli eða lagi, (b) leika frumsamið verk eða eigin útsetninguog (c) leika stutt alþýðulag eða þjóðlag sem þeir hafa lært eftir eyra.Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennum hlutaaðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 43. Nánar er gerð grein fyrir vægieinstakra prófþátta á bls. 37 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á grunnprófi, valin úrþekktum tónbókmenntum hljóðfærisins. Síðan eru birt fyrirmæli umfjölda og leikmáta tónstiga og hljóma á grunnprófi.
ROMBERGSónötur op. 43Carl Fischer
SQUIREIn DreamlandCarl Fischer
STUTSCHEWSKI, J. (ÚTG.)Verschollene Klänge, Alte Meisterweisen für Cello und KlavierUniversal Edition
SUZUKI, S.Suzuki Cello School, 1. og 2. heftiSummy-Birchard Suzuki Cello School, 3. hefti[lög nr. 1–4, 7 og 9]Summy-Birchard
ÝMSIRAlte Meisterweisen 1. heftiSchott
Everybody’s Favorite Cello SolosAmsco
Klassische Stücke von den Anfang, 1. og 2. heftiSchott
73
Selló – Grunnnám
72
Listinn er tvískiptur: annars vegar kennslubækur og æfingar, hins vegartónverk og safnbækur. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefandagetið fyrir neðan titil verks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutarkennslubóka eða tónverka að vera erfiðari en hæfir þessum námsáfanga.Af þessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrum tilvikum getiðí fleiri en einum áfanga.
Kennslubækur og æfingar
Tónverk og safnbækur
Eftirfarandi tónverk og safnbækur eru fyrir selló og hljómborðsundirleik nema annað sétekið fram.
APPELBAUM, S. (ÚTG.)Building Technic with BeautifulMusic, 1.–4. heftiBelwin Mills
BEETHOVEN, L. VAN / APPELBAUMSónatína í G-dúrBelwin Mills
BRÉVAL, J. B.Leichte Stücke für Violoncello mitBegleitung durch 2. V’celloSchottSónata í C-dúrSchott
DERI, OTTO Solos for the Cello Player[lög nr. 1, 2 og 4]Schirmer
HAFLIÐI HALLGRÍMSSON7 íslensk þjóðlögRicordi
HINDEMITH, P.Drei leichte StückeSchott
KLENGEL, J.Sónatína nr. 1IMC
MARCELLO, B.Sónata í a-mollSchottSónötur í G-dúr og C-dúrSchottSónata í e-mollSchott
PURCELL, H.Air[úr: Schott Cello Series, 10. hefti]Schott
RIEDINGKonsert í h-moll op. 35Bosse Edition
APPELBAUM, S.String Builder, 1. og 2. heftiBelwin Mills
BENONY / BURROWS1st Year Cello MethodPaxton Music Ltd.
LEE, S.40 Leichte Etüden op. 7Schott
LOMNÄSJag skal bli cellist, 1. og 2. heftiGehrmans
PIATTI, A.Violoncello Method, 1. og 2. heftiAugener
POPPER, D.15 Easy Studies Preparatory toop. 76 & 73IMC
SQUIRETwelve Easy Exercices op. 18Augener
STUTSCHEWSKI, J.Neue Etüdensammlung, 1. heftiSchott
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
72
75
Leikmáti og hraði
Nemandi
- geti leikið a.m.k. einn dúrtónstiga og einn laghæfan molltónstiga,
tvær áttundir
- geti leikið a.m.k. einn dúrþríhljóm og einn mollþríhljóm, tvær áttundir
- geti leikið hvern tónstiga og þríhljóm með tveimur mismunandi boga-
strokum
- leiki hraðasta tónstiga og þríhljóm eigi hægar en er M.M. C = 66,
miðað við að leiknir séu áttundapartsnótur
MiðnámÍ miðnámi eykst umfang námsins frá því sem er í grunnnámi og ætla máað námstíminn lengist að sama skapi. Miðað er við að nemendur getilokið miðnámi á um það bil fjórum til fimm árum en námshraði geturþó verið mismunandi. Ræður þar miklu ástundun, aldur og þroskinemenda.
Markmið í miðnámiUppbygging kennslu í miðnámi skal taka mið af eftirfarandi: Megin-markmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hluta aðal-námskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sértækummarkmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfumnemenda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendurólíkir. Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstaklings-bundin og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiðahvern nemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok miðnáms eiga sellónemendur að hafa náð eftirfarandi markmiðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan og áreynslulausan hátt þegar leikið er
á hljóðfærið
- hafi náð tökum á eðlilegum og áreynslulausum hreyfingum handleggja
- haldi eðlilega á hljóðfærinu og boganum
- hafi náð tökum á góðu bogagripi
- beiti boganum þannig að hann myndi rétt horn við streng og grunn-
staða hans sé u.þ.b. mitt á milli gripbrettis og stóls 75
Selló – Grunnnám
74
Tónverk og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á grunnprófi er ætlað að skilgreinaþyngdarstig prófsins. Fullt eins má velja önnur verkefni af sambærilegriþyngd.
Dæmi um tónverk
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið grunn-náms, bls. 71. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófs samkvæmtnánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggja fram listayfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinu velurprófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- tvo dúrtónstiga og þríhljóma
- tvo laghæfa molltónstiga og þríhljóma
KUMMERÆfing nr. 26Úr: Piatti: Violoncello Method, 2. heftiAugener
POPPER, D.Æfing nr. 5Úr: 15 Easy Studies Preparatory toop. 76 & 73IMC[sama æfing er nr. 26 í Stutschewski,J.: Neue Etüdensammlung, 1. hefti, útg.Schott]
BOCCHERINI, L.MenúettÚr: Suzuki Cello School, 3. hefti,nr. 3Summy-Birchard
BRÉVAL, J. B.Sónata í C-dúr, 1. kafliSchott
HAFLIÐI HALLGRÍMSSONAustan kaldinnÚr: 7 íslensk þjóðlögRicordi
HINDEMITH, P.Drei Leichte Stücke, nr. 1Schott
MARIE, G.La CinquantaineÚr: Deri: Solos for the Cello Player, nr. 4Schirmereða: Suzuki Cello School, 3. hefti,nr. 9Summy-Birchard
MENDELSSOHN BARTOLDY, F.Á vængjum söngsinsÚr: Everybody’s Favorite Cello SolosAmsco
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
74
77
- hafi náð góðum tökum á leik allra dúr- og mollþríhljóma í tveimur til
þremur áttundum á tónsviðinu C til g''
- geti leikið gangandi þríundir á tónsviðinu C til g''
- geti leikið sexundatvígrip á tónsviðinu C til g’’
- hafi kynnst leik þríundatvígripa
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á miðprófi samkvæmt þessari
námskrá
Nemanda hafi gefist kostur á að velja hvort og að hversu miklu leyti
hann sinnir eftirfarandi atriðum:
- leik eftir eyra
- tónsköpun
- spuna
Nemandi sýni eftirfarandi atriði í þeim mæli sem eðlilegt getur talist við
lok miðnáms:
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- ýmis blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í miðnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í miðnámi. Listinner alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera til viðmiðunar viðskipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við val annars kennsluefnis.Þyngdarstig viðfangsefnanna er breytilegt, þ.e. allt frá kennsluefni, semhentar við upphaf miðnáms, til efnis sem hæfir við lok námsáfangans.
Listinn er tvískiptur: annars vegar kennslubækur og æfingar, hins vegartónverk og safnbækur. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefandagetið fyrir neðan titil verks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutarkennslubóka eða tónverka að vera léttari eða erfiðari en hæfir þessumnámsáfanga. Af þessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrumtilvikum getið í fleiri en einum áfanga.
77
Selló – Miðnám
76
- hafi allgott vald á eftirtöldum bogastrokum: detaché, legato, staccato,
martelé og spiccato
- hafi gott vald á pizzicato með hægri og vinstri hendi
- hafi á valdi sínu mismunandi hraða og styrkleika í bogastrokum
- hafi náð tökum á mjúkum bogaskiptum
- hafi náð tökum á jöfnum strengjaskiptum
- hafi náð tökum á eðlilegri stöðu vinstri handleggjar miðað við þá
stillingu og þann streng sem leikið er á hverju sinni
- hafi náð tökum á hnitmiðaðri fingratækni, þ.m.t. sveigjanlegum
þumalfingrum
- hafi náð tökum á góðri samhæfingu vinstri og hægri handar
- hafi náð góðri tónmyndun á tónsviðinu frá C upp á g'' í 11. stillingu og
hafi nokkurt vald á notkun þumalfingurs
- hafi náð góðum tökum á inntónun
- hafi náð tökum á þjálum stillingaskiptum
- hafi náð góðu valdi á vibrato
- geti sýnt blæbrigði með mismunandi fjarlægð frá stól og mismun-
andi bogahraða
- geti gert styrkleikabreytingar og andstæður augljósar
- geti stillt hljóðfæri sitt sjálfur
Nemandi
- hafi öðlast gott hrynskyn
- kunni góð skil á nótnalestri í bassa- og tenórlykli
- kunni nokkur skil á nótnalestri í G-lykli
- kunni skil á skammstöfunum tengdum bogatækni
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við í fyrri hluta miðnáms
- hafi þjálfast reglulega í að leika utanbókar
- hafi þjálfast í ýmiss konar samleik, þ.m.t. hljómsveitarleik og kammertónlist
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- hafi vald á krómatískum tónstiga í þremur áttundum
- hafi náð góðum tökum á leik allra dúrtónstiga í tveimur til þremur
áttundum á tónsviðinu C til g''
- hafi náð góðum tökum á leik allra hljómhæfra og laghæfra molltón-
stiga í tveimur til þremur áttundum á tónsviðinu C til g''
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
76
79
MiðprófVið lok miðnáms skulu nemendur þreyta miðpróf, annars vegar í hljóð-færaleik og hins vegar í tónfræðagreinum. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Mikilvægt er aðallir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ miðprófi í víóluleik skal nemendi leika þrjú verk og eina æfingu. Aðrirprófþættir eru tónstigar og brotnir hljómar, val og óundirbúinn nótna-lestur, auk þess sem gefið er fyrir heildarsvip prófsins. Á miðprófi veljanemendur á milli þess að (a) leika tónverk að eigin vali af sambærilegriþyngd og önnur prófverkefni, (b) leika frumsamið verk eða eigin útsetn-ingu og (c) spinna út frá gefnu upphafi, lagi eða hljómferli með eða ánundirleiks. Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennum
MARCELLOSónötur í F-dúr og g-mollSchottSónata í e-mollSchottSónata í D-dúrSchott
MARTINU, B.PastoralesLeduc
PARADIS, MARIA-THERESIA V.SicilienneSchott
RAPP, E. (ÚTG.)Alte Meisterweisen für junge Cellisten, 2. heftiSchott
ROMBERGKonsert í e-moll op. 38Delrieu
SAINT-SAËNS, C.Allegro appassionato op. 43Durand
SQUIRE, W. H.Bourrée op. 24Southern Music EspañolaTarantella op. 23IMC
STUTSCHEWSKI, J.The little Cellist, Seven MiniaturesLeeds Music Corporation
STUTSCHEWSKI, J. ( ÚTG.)Verschollene Klänge, Alte Meisterweisen für Cello und KlavierUniversal Edition
SUZUKI, S.Suzuki Cello School, 3., 4. og 5. heftiSummy-Birchard
VIVALDI, A.Konsert í a-moll RV 442[P.V. 24-F III Nr. 4]SchottKonsert í D-dúr RV 404SchottSónötur nr. 1–5Schott/Editio Musica Budapest
ÝMSIREverybody’s Favourite Cello SolosAmsco
79
Selló – Miðnám
78
Kennslubækur og æfingar
Tónverk og safnbækur
Eftirfarandi tónverk og safnbækur eru fyrir selló og hljómborðsundirleik nema annað sé tekið fram.
BACH, J. S.Einleikssvíta nr. 1 í G-dúrÝmsir útgefendurEinleikssvítur nr. 2 og 3[valdir þættir]Ýmsir útgefendur
BAZELAIRESuite francaise op. 114Schott
BEETHOVEN, L. VAN12 tilbrigði við stef eftir HändelHenleSónatínaPeters
BRÉVALKonsert í F-dúrDelrieu
COUPERINPiéces en concertLeduc
DERI (ÚTG.)Solos for the Cello PlayerSchirmer
FAURÉ, G.SicilienneÝmsir útgefendur
FESCH, W. DEDrei Sonaten op. 8, nr. 7–9MoeckDrei Sonaten op. 8, nr. 10–12Moeck
GAILLARD, J. E.Sónata í e-mollSchott
HAFLIÐI HALLGRÍMSSON6 íslensk þjóðlög útsett fyrir sellóog píanóÍslensk tónverkamiðstöð
HAYDN, J. / PIATIGORSKI, G.Divertimento, 1. og 2. þátturElkan Vogel
KLENGEL, J.Konsertínó í a-moll op. 46Breitkopf & HärtelKonsertínó í C-dúr op. 7Breitkopf & Härtel
COSSMANNVioloncello StudienSchott
DOTZAUERAusgewählte Etüden für Violoncello, 1. heftiPeters
DUPORT21 EtüdenPeters
FEUILLARDDaglegar æfingarSchott
KUMMER10 Melodische Etüden op. 57Peters
LEE, S.Melodische Etüden op. 31, 1. og 2. heftiSchott/Peters
LOEB, J.Gammes et ‘ArpégesGérard Billaudot
PIATTI, A.Violoncello Method, 2. og 3. heftiAugener
SEVCIK, O.School of Bowing Technics op. 2,1. og 2. heftiBosse Edition
STUTSCHEWSKI, J.Neue Etüdensammlung, 2. og 3. heftiSchott
SUCH, P.Æfingasafn, 2. heftiAugener
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
78
81
Nemandi geti leikið
- krómatískan tónstiga frá C til c'''
- tvo dúrtónstiga og þríhljóma, þrjár áttundir
- tvo hljómhæfa og laghæfa molltónstiga ásamt þríhljómum, þrjár
áttundir
- gangandi þríundir í einni dúrtóntegund og einni hljómhæfri molltón-
tegund, þrjár áttundir
- sexundatvígrip í einni dúrtóntegund þannig að efri tónninn fari hæst
upp á c'''
Leikmáti og hraði
Nemandi
- leiki krómatískan tónstiga frá C upp á c'''og niður á C aftur
- geti leikið hvern dúr- og molltónstiga með tveimur mismunandi
bogastrokum
- geti leikið hvern dúr- og mollþríhljóm með tveimur mismunandi boga-
strokum
- leiki hraðasta tónstiga og þríhljóm eigi hægar en M.M. C = 88,
miðað við að leiknar séu áttundapartsnótur
- leiki gangandi þríundir frá grunntóni upp á grunntón og niður aftur;
heimilt er þó að fara þríund upp fyrir efri grunntón og einn tón niður
fyrir neðri grunntón
- leiki sexundatvígrip, hæst upp í 7. stillingu
- leiki sexundatvígrip þannig að efri upphafstónn sé grunntón og
neðri upphafstónn sexund neðar
- leiki tónstiga og hljóma hiklaust og utanbókar
81
Selló – Miðnám
80
hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 43. Nánar er gerð grein fyrir vægieinstakra prófþátta á bls. 38–39 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á miðprófi, valin úrþekktum tónbókmenntum hljóðfærisins. Síðan eru birt fyrirmæli umfjölda og leikmáta tónstiga og hljóma á miðprófi.
Tónverk og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á miðprófi er ætlað að skilgreinaþyngdarstig prófsins. Fullt eins má þó velja önnur verkefni af sambæri-legri þyngd.
Dæmi um tónverk
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið mið-náms, bls. 76–77. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófssamkvæmt nánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggjafram lista yfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinuvelur prófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Etýða nr. 4Úr: Duport: ÆfingarPeters
Æfing nr. 9Úr: Kummer: 10 Melodische Etüden op. 57Peters
BACH, J. S.Prelúdía úr einleikssvítu nr. 1 í G-dúrÝmsir útgefendur
HAFLIÐI HALLGRÍMSSONKindur jarma í kofunumÚr: 6 íslensk þjóðlög útsett fyrirselló og píanóÍslensk tónverkamiðstöð
KLENGEL, J.Konsertínó í C-dúr, op. 7, 1. þátturBreitkopf & Härtel
SAINT-SAËNS, C.Svanurinnt.d. úr: Deri (útg.): Solos for theCello Player, útg. SchirmereðaEverybody’s Favorite Cello Solos,útg. Amsco
SQUIRETarantellaIMC
VIVALDI, A.1. og 2. þáttur úr sónötu nr. 5 í e-mollSchott/Editio Musica Budapest
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
80
83
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan og áreynslulausan hátt þegar leikið er á
hljóðfærið
- hafi náð tökum á eðlilegri og vel þjálfaðri stöðu beggja handa og
samhæfðum hreyfingum
- ráði yfir góðri bogatækni
- beiti lipurri og jafnri fingratækni og ráði yfir talsverðum hraða
- hafi náð tökum á öruggri og þroskaðri tónmyndun á öllu tónsviði
hljóðfærisins
- ráði yfir þjálum bogaskiptum, strengjaskiptum og stillingaskiptum
- hafi náð mjög góðum tökum á inntónun
- hafi náð góðum tökum á vibrato og noti það með hliðsjón af stíl
- ráði yfir víðu styrkleikasviði hvar sem er á tónsviðinu
Nemandi
- hafi öðlast mjög gott hrynskyn
- hafi góð tök á nótnalestri í F-, C- og G-lykli
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við á miðprófi
- hafi fengið reglulega þjálfun í að leika utanbókar
- hafi þjálfast í ýmiss konar samleik, þ.m.t. hljómsveitarleik og kammer-
tónlist
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- hafi þjálfast í leik allra dúrtónstiga, hljómhæfra og laghæfra molltón-
stiga, fjórar áttundir
- hafi þjálfast í leik allra dúr- og mollþríhljóma, fjórar áttundir
- hafi þjálfast í leik allra dúrtónstiga, hljómhæfra og laghæfra molltón-
stiga í tvígripum í sexundum, þríundum og áttundum, tvær til þrjár
áttundir eftir legu
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á framhaldsprófi samkvæmt
þessari námskrá
- hafi undirbúið efnisskrá til flutnings á tónleikum samkvæmt almenn-
um hluta aðalnámskrár, bls. 41–42
83
Selló – Framhaldsnám
82
Dæmi
C-dúr, sexundatvígrip
FramhaldsnámFramhaldsnám tekur við að loknu miðnámi. Hér er um umfangsmikinnnámsáfanga að ræða og miðast lok framhaldsnáms við að nemendur séuundir það búnir að takast á við tónlistarnám á háskólastigi.
Gera verður ráð fyrir að námstími í framhaldsnámi sé einstaklingsbund-inn og ræður þar miklu ástundun, aldur, þroski og hæfileikar nemenda.Miðað er við að unnt sé að ljúka þessum áfanga á um það bil fjórum árum.Afburðanemendur ættu að geta lokið náminu á skemmri tíma en einniggetur lengri námstími verið eðlilegur.
Markmið í framhaldsnámiUppbygging kennslu í framhaldsnámi skal taka mið af eftirfarandi:Meginmarkmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hlutaaðalnámskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sér-tækum markmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörf-um nemenda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendurólíkir. Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstak-lingsbundin og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiðahvern nemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok framhaldsnáms eiga sellónemendur að hafa náð eftirfarandimarkmiðum:
=======================
Åä
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
ttmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
tÇ
tmmmmmmm
t
=======================
Ç
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
tÅ
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
=======================
Å
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
t
tmmmmmmm
tt
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
t
mmmmmmm
t
æ|
mmmmmmm
|b
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
82
85
Tónverk
Eftirfarandi tónverk eru fyrir selló og hljómborðsundirleik nema annað sé tekið fram.
BACH, J. C.Konsert í c-mollEd. Salabert
BACH, J. S.Einleikssvítur nr. 1 í G-dúr, nr. 2 íd-moll og nr. 3 í C-dúrÝmsar útgáfurÞrjár sónötur BWV 1027-1029 fyrirviola da gamba(selló) og sembal(píanó)Peters
BEETHOVEN, L. VANSónötur op. 5, nr. 1 og 2, fyrirpíanó og sellóHenleTilbrigði við stef úr TöfraflautuMozartsHenle
BOCCHERINI, L.Rondó í C-dúrSchott
BRAHMS, J.Sónata op. 38 í e-mollHenle
BRUCH, M.Kol Nidrei op. 47Simrock
CASSADO, G.RequiebrosSchott
CHOPIN, F.SónataPolskie Wydawnictwo Muzyczne
ECCLES, H.Sónata í g-mollSchott
FALLA, M. DESuite populaire espagnoleMax Esching
FAURÉ, G.Elegy op. 24 IMC/Peters
FAURÉ, G. / CASALSAprès un rêveLeduc
GOENS, D. V.Scherzo, op. 12, nr. 2Hamelle
HAYDN, J.Konsert í C-dúrHenle/IMC
HAYDN, J. / PIATIGORSKI G.Divertimento Elkan Vogel
HENZE, H. V.Serenade für Violoncello solo[einleiksverk]Schott
HINDEMITH, P.Sónata fyrir einleiksselló op. 25,nr. 3SchottTrauermusik für Violoncello undStreichorchesterSchott
JÓRUNN VIÐARTilbrigði um íslenskt þjóðlagÍslensk tónverkamiðstöð
KODÁLY, Z.AdagioEditio Musica BudapestSónata op. 4Universal Edition
MARTINU, B.Sónata nr. 3Leduc
MENDELSSOHN, F.Sónata nr. 1PetersVariations Concertantes op. 17Peters
MONN, M. G.Sellókonsert í g-mollUniversal Edition
MOSZKOWSKI, M.Guitarre, op. 45, no. 2Peters
POPPER, D. / ROSE, L.Gavotta nr. 2, op. 23IMC
RACHMANINOFF, S. / ROSE, L.Vocalise op. 34, no. 14 IMC
RAVEL, M.Habanera pour violoncelloLeduc
85
Selló – Framhaldsnám
84
Nemandi sýni með ótvíræðum hætti
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- margvísleg blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í framhaldsnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í framhalds-námi. Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera tilviðmiðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við valannars kennsluefnis. Þyngdarstig verkefnanna er breytilegt, þ.e. allt frákennsluefni, sem hentar við upphaf framhaldsnáms, til efnis sem hæfirvið lok námsáfangans.
Listinn er þrískiptur: æfingar, tónverk og útdrættir úr hljómsveitarverk-um. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefanda getið fyrir neðan titilverks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutar kennslubóka eða tón-verka að vera léttari eða erfiðari en hæfir þessum námsáfanga. Af þessariástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrum tilvikum getið í fleiri eneinum áfanga.
Æfingar
BENTZON, N. V.16 Etudes for Cello SoloWilhelm Hansen
COSSMANN, B.Violoncello-StudienSchott
DUPORT21 EtüdenPeters
FEUILLARD, L. R.Tägliche ÜbungenSchott
LOEB, J.Gammes et ‘ArpégesGérard Billaudot
PIATTI, A.Violoncello Method, 3. heftiAugener12 Capricen op. 25Peters/Ricordi
POPPER, D.High School of Cello Playing (40 etudes) op. 73Schirmer/IMC
SEVCIK, O.School of Bowing Technique op. 2, 2. og 3. heftiBosworth Forty Variations op. 3Bosworth Changes of Position and Preperatory Scale Studies op. 8Bosworth
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
84
87
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á framhaldsprófi og út-drætti úr hljómsveitarverkum. Síðan eru birt fyrirmæli um fjölda og leik-máta tónstiga og hljóma á framhaldsprófi.
Tónverk, útdrættir úr hljómsveitarverkum og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á framhaldsprófi er ætlað að skil-greina þyngdarstig prófsins. Fullt eins má þó velja önnur verkefni afsambærilegri þyngd.
Dæmi um tónverk
Dæmi um útdrætti úr hljómsveitarverkum
Ofangreind dæmi er að finna í: Rose/Stutch: Orchestral Excerpts from the SymphonicRepertoire, 1.-3. hefti, útg. IMC.
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið fram-haldsnáms, bls. 83. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófs sam-kvæmt nánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggja fram
POPPER, D.Æfing nr. 5Úr: High School of Cello PlayingSchirmer/IMC
DUPORTEtýða nr. 6 í G-dúrÚr: 21 EtüdenPeters
BACH, J. S.Brandenborgarkonsert nr. 3 í G-dúr
BEETHOVEN, L. VANSinfónía nr. 5
BRAHMS, J.Sinfónía nr. 2
HAYDN, J.„Surprise“ sinfónían
MENDELSSOHN, F.Fingalshellir
SIBELIUS, J.Sinfónía nr. 2
BACH, J. S.Sarabande og Gigue úr einleiks-svítu nr. 2 í d-mollÝmsar útgáfur
BEETHOVEN, L. VAN1. og 2. þáttur úr sónötu op. 5, nr. 2 í g-mollHenle
HAYDN, J.1. þáttur úr konsert í C-dúrHenle/IMC
JÓRUNN VIÐARTilbrigði um íslenskt þjóðlagÍslensk tónverkamiðstöð
SAINT-SAËNS, C.1. þáttur úr konsert í a-moll op. 33Durand/IMC
SCHUMANN, R.3. þáttur úr Fantasiestücke op. 73Peters
87
Selló – Framhaldsnám
86
Útdrættir úr hljómsveitarverkum
FramhaldsprófFramhaldspróf er lokapróf á námsferli í tónlistarskóla. Prófið er þríþætt;hljóðfærapróf, tónleikar og tónfræðapróf. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Umfjöllun umtónleika við lok framhaldsnáms er að finna á bls. 41–42 í sama riti. Mikil-vægt er að allir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ framhaldsprófi í sellóleik skal nemandi leika þrjú verk, útdrætti úrhljómsveitarverkum og eina æfingu. Aðrir prófþættir eru tónstigar ogbrotnir hljómar, val og óundirbúinn nótnalestur, auk þess sem gefið erfyrir heildarsvip prófsins. Á framhaldsprófi velja nemendur á milli þessað (a) leika tónverk að eigin vali af sambærilegri þyngd og önnur próf-verkefni og (b) leika samleiksverk þar sem próftaki gegnir veigamikluhlutverki. Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennumhluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 44. Nánar er gerð grein fyrir vægieinstakra prófþátta á bls. 40 í sama riti.
ROSE / STUTCHOrchestral Excerpts from theSymphonic Repertoire, þrjú heftiIMC
SAINT-SAËNS, C.Konsert nr. 1, op. 33Durand/IMC
SALLINEN, A.Elegía fyrir Sebastian Knight[einleiksverk]Fazer
SAMMARTINI, G. B.Sónata í G-dúrSchott
SHOSTAKOVICH, D.Zwei Stücke, Adagio undFrühlings-walzerPeters
SCHUMANN, R.Fantasiestücke op. 73PetersFünf Stücke im VolkstonBreitkopf & Härtel
SNORRI S. BIRGISSON„Dans“ fyrir einleikssellóÍslensk tónverkamiðstöð
SOMMERFELDT, Ø.Mini Suite fyrir einleiksselló op. 43Nordisk Musikforlag
VIVALDI, A.Sónata nr. 6SchottSónötur nr. 6, 7, 8 og 9Editio Musica Budapest
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
86
89
Miðnám
Framhaldsnám
BEETHOVEN, L. VANPíanótríó op. 1, nr. 1, 2 og 3[píanó + fiðla + selló]Henle/Peters
HAYDN, J.Píanótríó og strengjakvartettarHenle/Peters
MOZART, W. A.Píanótríó og strengjakvartettarHenle/Peters
VILLA-LOBOS, H.Bachianas Brazilieras nr. 5[sópran + sellósveit, a.m.k. 8 selló]AmscoBachianas Brazilieras nr. 1[sellósveit, a.m.k. 8 selló]Amsco
BARTÓK, B.18 duos[2 selló]Universal Edition
BOISMORTIER, J. B. DERokoko-Duette für zweiVioloncelli, Heft 1, Drei SonatenMoeck
COUPERIN, F.Concert à deux VioloncellesLeduc
GOLTERMANNSerenada op. 119, nr. 1[4 selló]IMCRómansa, op. 119, nr. 2[4 selló]IMC
HÄNDEL, G. F.Sónata fyrir tvö selló op. 2, nr. 8Peters
HAYDN, J. / STEINER, F. J.Six Minuets for two CellosBoosey & Hawkes
HOLM, P.Lille suite for fem celloerWilhelm Hansen
KUMMERSechs Duos für Violoncello op. 156, 2. heftiIMC
MOZART, W. A.Sónata fyrir tvö bassahljóðfæriBärenreiter
TELEMANN, G. PH. / STARKERSix canonic sonatas for two cellosIMC
ZEHMModerne Tänze[2 selló]Schott
VIVALDI, A.Konsert í g-moll[2 selló]Eulenburg/IMC
ÝMSIRDas Klaviertrio[píanó + fiðla + selló]Elite Edition
NELSON, S.Pairs for cellosBoosey & HawkesThrees and foursBoosey & Hawkes
ÝMSIRFrom the Notebooks for AnnaMagdalena Bach and WolfgangAmadeus Mozart[2 selló / selló + píanó]Universal Edition
89
Selló – Framhaldsnám
88
lista yfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinuvelur prófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- tvo dúrtónstiga og þríhljóma, fjórar áttundir
- tvo hljómhæfa og laghæfa molltónstiga, ásamt þríhljómum, fjórar
áttundir
- tvígrip: þríundir, sexundir og áttundir í einum dúrtónstiga og einum
hljómhæfum molltónstiga, tvær til þrjár áttundir
Leikmáti og hraði
Nemandi
- sýni fjölbreytni í hraðavali
- geti leikið hvern tónstiga og hljóm með tveimur mismunandi boga-
strokum
- leiki hraðasta tónstiga og þríhljóm eigi hægar en M.M. C = 144,
miðað við að leiknar séu áttundapartsnótur
- leiki tvígrip yfir tvær til þrjár áttundir eftir tónhæð tónstigans
SamleikurHér á eftir fara nokkrar ábendingar um samleiksverk sem gætu reynstnotadrjúg í kennslu. Verkin eru flokkuð í þrennt: verk fyrir grunnnám,miðnám og framhaldsnám, allt eftir því í hvaða námsáfanga þau hentabest. Innan hvers hluta er verkunum raðað eftir stafrófsröð höfunda ogútgefenda getið með sama hætti og annars staðar í námskránni. Í ein-staka tilfellum kunna hlutar tónverka að vera léttari eða erfiðari en hæfirviðkomandi áfanga. Af þessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig ínokkrum tilvikum getið í fleiri en einum áfanga.
Grunnnám
ELÍAS DAVÍÐSSONDúettar o.fl.Tónar og steinar
FLETCHER, S.New Tunes for Strings, tvö hefti[fiðla, víóla, selló, kontrabassi – ýmsirmöguleikar]Boosey & Hawkes
FREWER, MARTINJólalög fyrir selló[dúettar og tríó]M. Frewer
KUMMERSix Duets for Violoncello, 1. heftiIMC
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
88
91
KONTRABASSIÍ þessum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla er fjallað um nokkur atriðivarðandi nám á kontrabassa. Þar á eftir fara kaflar um hvern hinnaþriggja megináfanga námsins, grunnnám, miðnám og framhaldsnám. Íþessum köflum eru fyrst tilgreind þau leikni- og skilningsmarkmið semnemendur þurfa að hafa náð við lok hvers námsáfanga. Síðan eru birtirverkefnalistar með dæmum um viðfangsefni í hverjum námsáfanga. Áeftir verkefnalistunum er prófkröfum á áfangaprófum lýst með völdumdæmum og gerð grein fyrir flutningsmáta tónstiga og hljóma. Í loknámskrárinnar er skrá með samleiksverkum, auk ábendinga um gagn-legar bækur varðandi hljóðfærið.
Nokkur atriði varðandi nám á kontrabassaNám á kontrabassa getur hafist við 6 til 7 ára aldur svo fremi að tilafnota sé hljóðfæri af hæfilegri stærð. Til eru hljóðfæri allt niður í 1/16af fullri stærð og jafnvel enn minni. Algengast er þó að nemendur hefjinám á unglingsárum þegar líkamsburðir eru orðnir nægir til að valdahljóðfæri af venjulegri stærð, enda hafa tiltölulega fáir kontrabassar íbarnastærðum verið fluttir til Íslands hingað til og stutt síðan farið varað framleiða og kenna á slík hljóðfæri.
Margir tónlistarskólar leigja út hljóðfæri til nemenda sinna fyrstu árin,auk þess sem gera verður ráð fyrir hljóðfæri í skólanum til afnota fyrirnemendur í kennslustundum.
Kontrabassi er notaður í fjölmörgum tegundum tónlistar. Mikilvægt erað nemandinn nái undirstöðufærni í tækni og túlkun, færni sem hannsíðan getur nýtt sér til hvers kyns tónlistariðkunar innan klassískasviðsins eða annarra tegunda tónlistar.
GrunnnámAlmennt er miðað við að nemendur, sem hefja nám í hljóðfæraleik 8 til9 ára gamlir, ljúki grunnnámi á um það bil þremur árum. Þessi viðmiðun
9190
Bækur varðandi hljóðfæriðEftirfarandi skrá er ætlað að veita ábendingar um áhugaverðar og gagn-legar bækur varðandi sögu, smíði og þróun hljóðfærisins, tónbókmenntir,tónskáld, leikmáta, flytjendur og kennslu.
Bächi, Julius: Berühmte Cellisten, Atlantis Verlag, Zürich
Blum, David: Casals and the Art of Interpretation, Heinemann, London
Bunting, Christopher: Essey on the Craft of Cello Playing, Vol 1, Vol 2, CambridgeUniversity Press
Campbell, Margaret: The Great Cellists, Gollancz
Casals, Pablo: Ljós og skuggar á langri leið. Ævisaga Pablo Casals, Bókaútgáfan Þjóðsaga
Daniels, Robin: Conversations with Menuhin, MacDonald and James, London
Doppelbauer, R.: Der frühe Cellounterricht, Heinrichshofen
Easton, Carol: Jaqueline du Pré, Summit Books
Ginsburg: History of the Violoncello, Belwin Mills
Grindea, C. ritstj.: Tensions in Performance of Music, A symposium, Kahn andAverill, London 1987.
Jacobsen, Robert: Reverberations: Interviews with the World’s Leading Musicians,Morrow Paperback Edition
Mateski/Rush: Playing and Teaching Stringed Instruments, Belwin Mills
Menuhin, Yehudi: Unfinished Journey, MacDonald and James, London
Musikalske Selvportrætter: Erling Blöndal Bengtsson, Maria Callas o. fl. Gjellerup,København
Piatigorski, G.: Das Cello und ich, Rainer Wunderlich Verlag, Tübingen Hermann Leins
Pleeth, William: Cello, Yehudi Menuhin Music Guides, Schirmer Books
Tortellier, Paul: How I play, how I teach, Chester Music
Wasilewski, W. J. von: Das Violoncell und seine Geschichte, Breitkopf & Härtel
Wordsworth, William: Jaqueline du Pré Impressions, The Vanguard Press, New York90
93
Nemandi
- hafi öðlast allgott hrynskyn
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við í fyrri hluta grunnnáms
- hafi þjálfast reglulega í að leika utanbókar
- hafi þjálfast reglulega í að leika eftir eyra
- hafi fengist við skapandi starf frá upphafi námsins
- hafi þjálfast í ýmiss konar samleik
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
- hafi á valdi sínu krómatískan tónstiga á tónsviðinu frá lausum
E-streng að F á G-streng
- hafi á valdi sínu eftirtalda dúrtónstiga og þríhljóma, eina áttund:
G, B, C, D, Es, As, Des
- hafi á valdi sínu eftirtalda dúrtónstiga og þríhljóma, tvær áttundir: E, F
- hafi á valdi sínu eftirtalda hljómhæfa og laghæfa molltónstiga ásamt
þríhljómum, eina áttund: a, b, c, d, g
- hafi á valdi sínu eftirtalda hljómhæfa og laghæfa molltónstiga ásamt
þríhljómum, tvær áttundir: e, f
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á grunnprófi samkvæmt
þessari námskrá
Nemandi sýni eftirfarandi atriði í þeim mæli sem eðlilegt getur talist við
lok grunnnáms:
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
93
Kontrabassi – Grunnnám
92
er þó engan veginn einhlít þar sem nemendur hefja nám á ýmsum aldriog námshraði getur verið mismunandi. Ætla má að nemendur, sem hefjanám á unglingsárum, geti lokið grunnnámi á skemmri tíma.
Markmið í grunnnámiUppbygging kennslu í grunnnámi skal taka mið af eftirfarandi: Megin-markmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hluta aðal-námskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sértækummarkmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfum nem-enda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendurólíkir. Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstak-lingsbundin og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiðahvern nemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok grunnnáms eiga kontrabassanemendur að hafa náð eftirfarandimarkmiðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan og áreynslulausan hátt þegar leikið er á
hljóðfærið
- haldi rétt á hljóðfærinu
- hafi náð tökum á góðu og öruggu bogagripi
- beiti boganum á eðlilegan og áreynslulausan hátt
- hafi náð tökum á eðlilegri stöðu vinstri handar
- leiki með markvissum og jöfnum fingrahreyfingum
- hafi náð allgóðum tökum á mismunandi bogastrokum, þ.e. detaché,
staccato, legato og martelé
- hafi náð allgóðum tökum á pizzicato
- hafi náð góðum tökum á tónmyndun í stillingum 1/2–8 (að F á
G-streng)
- hafi náð góðum tökum á tónmyndun á neðra tónsviði að F
- hafi náð allgóðum tökum á inntónun
- hafi nokkur tök á vibrato
- geti leikið með greinilegum styrkleikabreytingum
- hafi náð grundvallartökum á að stilla hljóðfæri sitt sjálfur
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
92
95
GrunnprófVið lok grunnnáms skulu nemendur þreyta grunnpróf, annars vegar íhljóðfæraleik og hins vegar í tónfræðagreinum. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Mikilvægt er aðallir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ grunnprófi í kontrabassaleik skal nemandi leika þrjú verk og eina æfingu.Aðrir prófþættir eru tónstigar og brotnir hljómar, val og óundirbúinnnótnalestur, auk þess sem gefið er fyrir heildarsvip prófsins. Á grunnprófivelja nemendur á milli þess að (a) spinna út frá gefnu upphafi, einfölduhljómferli eða lagi, (b) leika frumsamið verk eða eigin útsetningu og(c) leika stutt alþýðulag eða þjóðlag sem þeir hafa lært eftir eyra. Frekariumfjöllun um valþátt prófsins er að finna í almennum hluta aðalnámskrártónlistarskóla, bls. 43. Nánar er gerð grein fyrir vægi einstakra prófþáttaá bls. 37 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á grunnprófi, valin úrþekktum tónbókmenntum hljóðfærisins. Síðan eru birt fyrirmæli umfjölda og leikmáta tónstiga og hljóma á grunnprófi.
FREDIN, TORVALDKontrabasen och jagThore Ehrling Musik AB
HALAHAN, GUYBagatelles pour ContrebasseYorke Edition
HARTLEY, KEITHDouble Bass Solo 1, 50 MelodiesOxford University PressDouble Bass Solo 2, 48 Piecesfrom the Orchestral Repertoire[einleiksverk]Oxford University PressDouble Bass Solo Plus, 20 GradedMelodies for Double Bass and PianoOxford University PressBass Clef Duets for Cellos, DoubleBasses or BassoonsOxford University Press
LANCEN, S.Berceuse for Baby HippopotamusYorke Edition
SALLES, BERNARDPièces classiques, 1.–3. heftiGérard Billaudot
ÝMSIRPetites pieces pour contrebasseà cordesAug. Zurfluh, Paris
Yorke Solos for the Double Bassand Piano, 1. heftiYorke Edition
95
Kontrabassi – Grunnnám
94
Verkefnalisti í grunnnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í grunnnámi.Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera til við-miðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við valannars kennsluefnis. Þyngdarstig viðfangsefnanna er breytilegt, þ.e. alltfrá kennsluefni fyrir byrjendur til viðfangsefna sem henta við lok grunn-náms.
Listinn er tvískiptur; annars vegar kennslubækur og æfingar, hins vegartónverk og safnbækur. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefandagetið fyrir neðan titil verks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutarkennslubóka eða tónverka að vera erfiðari en hæfir þessum námsáfanga.Af þessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrum tilvikum getiðí fleiri en einum áfanga.
Kennslubækur og æfingar
Tónverk og safnbækur
Eftirfarandi tónverk og safnbækur eru fyrir kontrabassa og hljómborðsundirleik nema annaðsé tekið fram.
BOADEN, FREDERICKPetite Suite for Double Bass andPianoYorke Edition/Copyright Chappell
CARROLL, I.Five Simple Pieces for DoubleBassAugener
BILLÉ, ISAIANuovo Metodo per contrabasso,Parte 1, III corso practicoRicordi
BOTTESINI, GIOVANNIMethod for Double Bass, 1. heftiYorke Edition
EMERY, CAROLINEBass is Best! Yorke Mini BassBook 1Yorke Edition
HERFURTH, C. PAULPlaying the String Bass Boston Music Co.
NANNY, EDOURDMéthode complète, 1. heftiLeduc
SIMANDL, FRANZNew Method for String Bass, 1. hefti IMC/Carl Fischer30 Etudes for the String BassCarl Fischer
STREICHER, LUDWIGMein Musizieren auf dem Kontrabass, 1. heftiDoblinger
VANCE, GEORGEProgressive Repertoire for theDouble Bass, 1. og 2. heftiCarl Fischer
ÝMSIRYorke studies, 1. og 2. heftiYorke Edition
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
94
97
Leikmáti og hraði
Nemandi
- leiki krómatískan tónstiga bundinn, fjórar nótur í hverju stroki
- geti leikið dúr- og molltónstiga á eftirfarandi hátt:
- óbundið, jafnar nótur
- bundið, tvær nótur í hverju stroki
- pizzicato
- geti leikið þríhljóma frá grunntóni beint upp á efsta tón innan tón-
sviðsins og niður á grunntón aftur á eftirfarandi máta:
- óbundið, jafnar nótur
- bundið, þrjár nótur í hverju stroki
- pizzicato
- leiki tónstiga og hljóma eigi hægar en M.M. C = 70, miðað við að
leiknar séu áttundapartsnótur
- leiki tónstiga og hljóma, hiklaust og utanbókar
Dæmi
B-dúr
B-dúr þríhljómur
MiðnámÍ miðnámi eykst umfang námsins frá því sem er í grunnnámi og ætla máað námstíminn lengist að sama skapi. Miðað er við að nemendur getilokið miðnámi á um það bil fjórum til fimm árum en námshraði getur þóverið mismunandi. Ræður þar miklu ástundun, aldur og þroski nemenda.
Markmið í miðnámiUppbygging kennslu í miðnámi skal taka mið af eftirfarandi: Megin-markmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hluta aðal-
===========
Å
"
" ä
æ
mmmm
mmmm
tt
mmmm
mmmmm
t
t
mmmm
mmmm
tt
t
mmmm
====================
Å
"
" ät
mmmm
mmmm
mmmm
t t mmm
mmmm
mmmm
mmmm
t t t t tmmmm
mmmm
mmm
t tmmmm
mmmm
mmmm
mmm
t t t t
æ
«|
mmmm c
97
Kontrabassi – Grunnnám
96
Tónverk og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á grunnprófi er ætlað að skilgreinaþyngdarstig prófsins. Fullt eins má velja önnur verkefni af sambærilegriþyngd.
Dæmi um tónverk
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið grunn-náms, bls. 93. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófs samkvæmtnánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggja fram listayfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinu velurprófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- krómatískan tónstiga á tónsviðinu 'E að F (á G-streng)
- tvo dúrtónstiga og einn molltónstiga, hljómhæfan og laghæfan,
ásamt þríhljómum, þar af einn tónstiga og hljóm, tvær áttundir
Æfing nr. 6 í D-dúrÚr: Simandl, F.: New Method forString Bass, 1. hefti, bls. 23Carl Fisher/IMC
Æfing nr. 12 í a-mollÚr: Bottesini, G.: Method for Dou-ble Bass, 1. heftiYorke Edition
BOADEN, FREDERICKPetite Suite for Double Bass andPiano, 2. eða 4. kafli, Elegy eðaMarch Yorke Edition
RIDOUT, ALANAnimal Band nr. 101Úr: Emery, Caroline: Bass is Best!Yorke Mini Bass Book 1Yorke Edition
HÄNDEL, G. F.Mars (úr Scipio) nr. 23Úr: Hartley, Keith (úts.): DoubleBass Solo 1, 50 MelodiesOxford University Press
LANCEN, S.Berceuse for Baby HippopotamusYorke Edition
HÄNDEL, G. F.AriosoÚr: Fredin: Kontrabasen och jag,1. heftiThore Ehrling Musik, AB
HALAHAN, GUYBagatelle nr. 4Úr: Bagatelles pour ContrebasseYorke Edition
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
96
99
- hafi á valdi sínu krómatískan tónstiga frá lausum E-streng að d í
þumalstillingu á G-streng
- geti leikið alla dúr- og molltónstiga, hljómhæfa og laghæfa, ásamt
þríhljómum, tvær áttundir nema Dís/Es-dúr eina áttund
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á miðprófi samkvæmt þessari
námskrá
Nemanda hafi gefist kostur á að velja hvort og að hversu miklu leyti
hann sinnir eftirfarandi atriðum:
- leik eftir eyra
- tónsköpun
- spuna
Nemandi sýni eftirfarandi atriði í þeim mæli sem eðlilegt getur talist við
lok miðnáms:
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- ýmis blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í miðnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í miðnámi.Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera til við-miðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við valannars kennsluefnis. Þyngdarstig viðfangsefnanna er breytilegt, þ.e. alltfrá kennsluefni, sem hentar við upphaf miðnáms, til efnis sem hæfir viðlok námsáfangans.
Listinn er tvískiptur: annars vegar kennslubækur og æfingar, hinsvegar tónverk og safnbækur. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda ogútgefanda getið fyrir neðan titil verks eða bókar. Í einstaka tilfellumkunna hlutar kennslubóka eða tónverka að vera léttari eða erfiðari enhæfir þessum námsáfanga. Af þessari ástæðu er sömu viðfangsefnaeinnig í nokkrum tilvikum getið í fleiri en einum áfanga.
99
Kontrabassi – Miðnám
98
námskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sértækummarkmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfumnemenda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendurólíkir. Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstaklings-bundin og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiða hvernnemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok miðnáms eiga kontrabassanemendur að hafa náð eftirfarandimarkmiðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan og áreynslulausan hátt þegar leikið er á
hljóðfærið
- haldi eðlilega á hljóðfærinu og boganum
- hafi náð tökum á góðu og öruggu bogagripi
- hafi gott vald á bogatækni, þ. á m. spiccato, ricochet og sautillé
- hafi náð góðum tökum á pizzicato
- hafi náð tökum á mjúkum bogaskiptum
- hafi náð tökum á jöfnum strengjaskiptum
- hafi náð tökum á markvissri og eðlilegri stöðu vinstri handar
- hafi náð tökum á hnitmiðaðri fingratækni
- hafi náð góðum tökum á tónmyndun á öllu tónsviðinu frá 'E að d
(í þumalstillingu á G-streng)
- hafi náð góðum tökum á inntónun
- hafi allgóð tök á vibrato
- geti gert styrkleikabreytingar og andstæður augljósar
- geti stillt hljóðfæri sitt sjálfur
Nemandi
- hafi öðlast gott hrynskyn
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við í fyrri hluta miðnáms
- hafi þjálfast reglulega í að leika utanbókar
- hafi þjálfast í ýmiss konar samleik, þ.m.t. hljómsveitarleik og kammer-
tónlist
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
98
101
MiðprófVið lok miðnáms skulu nemendur þreyta miðpróf, annars vegar í hljóð-færaleik og hins vegar í tónfræðagreinum. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finnaumfjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægiþeirra, lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Mikil-vægt er að allir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ miðprófi í kontrabassaleik skal nemendi leika þrjú verk og einaæfingu. Aðrir prófþættir eru tónstigar og brotnir hljómar, val og óundir-búinn nótnalestur, auk þess sem gefið er fyrir heildarsvip prófsins. Ámiðprófi velja nemendur á milli þess að (a) leika tónverk að eigin vali afsambærilegri þyngd og önnur prófverkefni, (b) leika frumsamið verk eðaeigin útsetningu og (c) spinna út frá gefnu upphafi, lagi eða hljómferlimeð eða án undirleiks. Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finnaí almennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 43. Nánar er gerðgrein fyrir vægi einstakra prófþátta á bls. 38–39 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á miðprófi, valin úrþekktum tónbókmenntum hljóðfærisins. Síðan eru birt fyrirmæli umfjölda og leikmáta tónstiga og hljóma á miðprófi.
Tónverk og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á miðprófi er ætlað að skilgreinaþyngdarstig prófsins. Fullt eins má þó velja önnur verkefni af sambæri-legri þyngd.
PURCELL, H. / ZIMMERMANNAriaIMC
SAINT-SAËNS, C.Fíllinn úr Karnival dýrannaUnited Music Publishers
VIVALDI, A. / ZIMMERMANNSónata nr. 1 í B-dúrIMC
ÝMSIRYorke Solos Vol. 1, 35 Easy PiecesYorke Edition
101
Kontrabassi – Miðnám
100
Kennslubækur og æfingar
Tónverk og safnbækur
Eftirfarandi tónverk og safnbækur eru fyrir kontrabassa og hljómborðsundirleik nema annaðsé tekið fram.
BACH, J. S. / NEILINGERSarabanda úr sjöttu sellósvítunni[einleiksverk]Ludwin
BRUCH, M. / SANKEYKol Nidrei op. 47IMC
CAPUZZI, A.Konsert í F-dúrBoosey & HawkesKonsert í D-dúrYorke Edition
CARROLL, IDA5 National DancesStainer & Bell
ECCLES, H. / NEIDLINGERFyrsti þáttur úr sónötu í g-mollLudwin
FAURÉ, G. / ZIMMERMANNAprès un rêveIMCSicilienne op. 78IMC
FRESCOBALDI, G.ToccataLudwin
GIOVANNINOSónata í F-dúrYorke Edition
HARTLEY, K. (ÚTG.)Double Bass Solo 1Oxford University PressDouble Bass Solo 2[einleiksverk]Oxford University Press
HESTER, N.The Bull Steps OutYorke Edition
MARCELLO, B.Sónata í G-dúrSchirmer
MARIE, G.La CinqantaineLudwin
PERGOLESI, G. B.NinaLudwin
BILLÉ, ISAIANuovo metodo per contrabasso,III corso practico, 1. heftiRicordi
BOTTESINI, GIOVANNIMethod for Double Bass, 1. og 2. heftiYorke Edition
NANNY, EDOURDMéthode complète, 1. heftiLeduc
SIMANDL, FRANZNew Method for String Bass, 1. heftiIMC/Carl FischerNew Method for String Bass, 2. heftiIMC30 Etudes for the String BassIMC
STORCH / HRABÉ / ZIMMERMANN, F.57 Studies in two Volumes, 1. heftiIMC
STREICHER, LUDWIGMein Musizieren auf dem Kontrabass, 2. og 3. heftiDoblinger
STURM, WILHELM / ZIMMERMANN, F.110 Studies in two Volumes, 2. heftiIMC
VANCE, GEORGEProgressive Repertoire for theDouble Bass, 1. og 2. heftiCarl Fischer
ÝMSIRYorke Studies, 2. heftiYorke Edition
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
100
103
- geti leikið dúr- og molltónstiga á eftirfarandi hátt:
- óbundið, jafnar nótur
- bundið, tvær nótur í hverju stroki
- pizzicato
- geti leikið þríhljóma frá grunntóni beint upp á efsta tón innan tón-
sviðsins og niður á grunntón aftur á eftirfarandi hátt:
- óbundið, jafnar nótur
- bundið, tvær nótur í hverju stroki
- pizzicato
- leiki hraðasta tónstigann eigi hægar en M.M. C = 120, miðað við að
leiknar séu áttundapartsnótur
- leiki tónstiga og hljóma, hiklaust og utanbókar
Dæmi
B-dúr
B-dúr þríhljómur
FramhaldsnámFramhaldsnám tekur við að loknu miðnámi. Hér er um umfangsmikinnnámsáfanga að ræða og miðast lok framhaldsnáms við að nemendurséu undir það búnir að takast á við tónlistarnám á háskólastigi.
Gera verður ráð fyrir að námstími í framhaldsnámi sé einstaklingsbund-inn og ræður þar miklu ástundun, aldur, þroski og hæfileikar nemenda.Miðað er við að unnt sé að ljúka þessum áfanga á um það bil fjórumárum. Afburðanemendur ættu að geta lokið náminu á skemmri tíma eneinnig getur lengri námstími verið eðlilegur.
====================
Å
"
" ämmmm
mmmmm
mmmmm
mmmmmmm
tt
t
tmmmm
mmmmm
mmmmmmm
mmmmm
tt
t
t
æ
mmmmmmm
mmmmmm
mmmmm
mmmm
tt
tt
|
mmmm
=======================
Å
"
" ät
mmmm
mmmm
mmmm
t t mmm
mmmm
mmmm
mmmm
t t t t tmmmm
mmmm
mmmm
t t mmmmm
mmmmm
mmmmmm
mmmmmm
t t tt
tmmmmmmm
mmmmmm
mmmmmm
ttmmmmm
mmmmm
mmmm
mmmm
tt t
t tmmmm
mmmm
mmm
t tmmmm
mmmm
mmmm
mmm
t t t t
æ
«|
mmmm c
103
Kontrabassi – Miðnám
102
Dæmi um verk
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið mið-náms, bls. 99. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófs samkvæmtnánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggja fram listayfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinu velurprófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- krómatískan tónstiga frá 'E að d (í þumalstillingu á G-streng)
- tvo dúrtónstiga ásamt þríhljómum, tvær áttundir
- einn molltónstiga, hljómhæfan og laghæfan, ásamt þríhljómi, tvær
áttundir
Leikmáti og hraði
Nemandi
- leiki krómatískan tónstiga bundið, fjórar nótur í hverju stroki
Æfing nr. 31 í D-dúrÚr: Bottesini, G.: Method for Dou-ble Bass, 1. heftiYorke Edition
Æfing nr. 2 í C-dúrÚr: Simandl, F.: New Method forString Bass, 2. hefti, bls. 5IMC
BEETHOVEN, L. VAN.SónatínaÚr: Hartley K. (útg.): Double BassSolo 1Oxford University Press
CAPUZZI, A.Konsert í D-dúr, 1. kafli, AllegroYorke Editioneða Konsert í F-dúr, 1. kafli, AllegroBoosey & Hawkes
DEUTSCHMANN, GERHARDThe Fairground, nr. 33Úr: Yorke Solos, 1. heftiYorke Edition
GIOVANNINOSónata í F-dúr, 1. kafli, AllegroYorke Edition
MARCELLO, B.Sónata í G-dúr, 3. og 4. kafliSchirmer
VIVALDI, A. / ZIMMERMANNSónata nr. 1 í B-dúr, 3. og 4. kafliLargo og AllegroIMC
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
102
105
- hafi á valdi sínu krómatískan tónstiga, þrjár áttundir á tónsviðinu
'E til c'
- geti leikið alla dúrtónstiga, hljómhæfa og laghæfa molltónstiga
ásamt þríhljómum, þrjár áttundir á tónsviðinu 'E til c'
- hafi undirbúið prófverkefni til flutnings á framhaldsprófi samkvæmt
þessari námskrá
- hafi undirbúið efnisskrá til flutnings á tónleikum samkvæmt almenn-
um hluta aðalnámskrár, bls. 41–42
Nemandi sýni með ótvíræðum hætti
- tilfinningu fyrir túlkun og hendingamótun
- margvísleg blæbrigði og andstæður
- þekkingu og skilning á stíl
- tilfinningu fyrir samleik
- öruggan og sannfærandi leik
- persónulega tjáningu
- viðeigandi framkomu
Verkefnalisti í framhaldsnámiHér á eftir fara nokkur sýnishorn viðfangsefna nemenda í framhalds-námi. Listinn er alls ekki tæmandi og er honum einkum ætlað að vera tilviðmiðunar við skipulagningu hljóðfæranámsins, meðal annars við valannars kennsluefnis. Þyngdarstig verkefnanna er breytilegt, þ.e. allt frákennsluefni, sem hentar við upphaf framhaldsnáms, til efnis sem hæfirvið lok námsáfangans.
Listinn er þrískiptur: æfingar, tónverk og útdrættir úr hljómsveitarverk-um. Raðað er eftir stafrófsröð höfunda og útgefanda getið fyrir neðantitil verks eða bókar. Í einstaka tilfellum kunna hlutar kennslubóka eðatónverka að vera léttari eða erfiðari en hæfir þessum námsáfanga. Afþessari ástæðu er sömu viðfangsefna einnig í nokkrum tilvikum getið ífleiri en einum áfanga.
105
Kontrabassi – Framhaldsnám
104
Markmið í framhaldsnámiUppbygging kennslu í framhaldsnámi skal taka mið af eftirfarandi:Meginmarkmiðum tónlistarskóla sem sett eru fram í almennum hluta aðal-námskrár, sértækum markmiðum einstakra greinanámskráa, sértækummarkmiðum einstakra skóla og síðast en ekki síst áhuga og þörfumnemenda. Leiðir að markmiðum geta verið mismunandi og nemendurólíkir. Þess vegna hlýtur uppbygging námsins ætíð að verða einstaklings-bundin og viðfangsefni breytileg. Það er hlutverk kennara að leiða hvernnemanda í átt að settu marki með viðeigandi viðfangsefnum.
Við lok framhaldsnáms eiga kontrabassanemendur að hafa náð eftir-farandi markmiðum:
Nemandi
- beiti líkamanum á eðlilegan og áreynslulausan hátt þegar leikið er á
hljóðfærið
- hafi náð tökum á eðlilegri og vel þjálfaðri stöðu beggja handa og
samhæfðum hreyfingum
- ráði yfir nákvæmri og öruggri bogatækni
- hafi náð tökum á góðri og öruggri vinstrihandartækni
- beiti lipurri og jafnri fingratækni og ráði yfir talsverðum hraða
- ráði yfir þjálum bogaskiptum, strengjaskiptum og stillingaskiptum
- hafi náð tökum á góðri tónmyndun á öllu tónsviðinu
- hafi náð mjög góðum tökum á inntónun
- hafi náð góðum tökum á vibrato og noti það með hliðsjón af stíl
- ráði yfir víðu styrkleikasviði hvar sem er á tónsviði hljóðfærisins
Nemandi
- hafi öðlast mjög gott hrynskyn
- geti lesið og leikið án undirbúnings verkefni sambærileg þeim sem
fengist var við á miðprófi
- ráði yfir talsverðum hraða
- hafi fengið reglulega þjálfun í að leika utanbókar
- hafi hlotið þjálfun í ýmiss konar samleik, þ.m.t. hljómsveitarleik og
kammertónlist
- hafi farið yfir viðunandi fjölda verkefna
- hafi fengist við fjölbreytt úrval verkefna
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
104
107
Útdrættir úr hljómsveitarverkum
FramhaldsprófFramhaldspróf er lokapróf á námsferli í tónlistarskóla. Prófið er þríþætt;hljóðfærapróf, tónleikar og tónfræðapróf. Í kafla um áfangapróf íalmennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 33–44, er að finna um-fjöllun um áfangapróf, þ.m.t. tilgang, skipulag, prófþætti og vægi þeirra,lengd prófa, prófreglur, prófdæmingu og einkunnagjöf. Umfjöllun umtónleika við lok framhaldsnáms er að finna á bls. 41–42 í sama riti.Mikilvægt er að allir, sem hlut eiga að máli, kynni sér þessi atriði vandlega.
Verkefni og prófkröfurÁ framhaldsprófi í kontrabassaleik skal nemandi leika þrjú verk, út-drætti úr hljómsveitarverkum og eina æfingu. Aðrir prófþættir eru tón-stigar og brotnir hljómar, val og óundirbúinn nótnalestur, auk þess semgefið er fyrir heildarsvip prófsins. Á framhaldsprófi velja nemendur ámilli þess að (a) leika tónverk að eigin vali af sambærilegri þyngd ogönnur prófverkefni og (b) leika samleiksverk þar sem próftaki gegnirveigamiklu hlutverki. Frekari umfjöllun um valþátt prófsins er að finna
HARTLEY, K.Double Bass Solo 2Oxford University Press
SIMANDL, F.New Method for String Bass, 1. heftiIMC/Carl Fischer
MANDENSKY, E.Strauss, Orchesterstudien ausden Symphonischen WerkenEdition Peters
ZIMMERMAN, OSCARThe complete Double Bass Parts,selected works of Joh. Seb. BachZimmermanThe complete Double Bass Partsof Strauss Tone PoemsZimmerman
ZIMMERMANN, FREDERICOrchestral Excerpts from theSymphonic Repertoire, sjö heftiIMC
MISEK, A.Sónata nr. 1 í A-dúrLibenSónata nr. 2 í e-mollLiben
MONTAG, L.Etude Editio Musica Budapest
RIDOUT, ALANKonsert Yorke Edition
ROMBERG, B. / SANKEYSónata í e-mollIMC
VIVALDI, A.Sónata nr. 1 í B-dúrIMC
WALTER, D.The Elephant’s GavotteYorke Edition
ZIMMERMAN, O.Solos for the Double Bass PlayerSchirmer
107
Kontrabassi – Framhaldsnám
106
Æfingar
Tónverk
Eftirfarandi tónverk eru fyrir kontrabassa og hljómborðsundirleik nema annað sé tekið fram.
BENSTEAD, C.Four EpisodesYorke Edition
BERKELEY, L.Introduction and AllegroYorke Edition
BOTTESINI, G.ElegiaYorke Edition
CAPUZZI, A. / BUCCHARELLAKonsert í D-dúrYorke Edition
CIMADOR, G. B.Konsert í G-dúrYorke Edition
CORELLI, A. / ZIMMERMANNSónata í d-mollIMC
DRAGONETTI, D.Andante og Rondó í C-dúrYorke EditionSolo in G (Variazioni con Tema diMinuetto)Doblinger/Kalmus
DRAGONETTI, D. / SHANNONThe Famous Solo in E minorYorke Edition
ECCLES, H. / ZIMMERMANNSónata í g-mollIMC
FESCH, W. / ZIMMERMANNSónata í G-dúrIMC
GLIÈRE, R.Intermezzo, op. 9, nr. 1IMCPrelude, op. 32, nr. 1IMC
HARTLEY, K. (ÚTG.)Double Bass Solo 2[einleiksverk]Oxford University PressDouble Bass Solo Plus, 20 GradedMelodies for Double Bass and PianoOxford University Press
JACOB, GORDONA Little ConcertoYorke Edition
KEYPER, F.Romance and RondoYorke Edition
BILLÉ, ISAIANuovo metodo per contrabasso,III corso practico, 1. heftiRicordi
BOTTESINI, GIOVANNIMethod for Double Bass, 1. og 2. heftiYorke Edition
NANNY, EDOURDMéthode complète, 1. heftiLeduc
SIMANDL, FRANZNew Method for String Bass, 1. heftiIMC/Carl FischerNew Method for String Bass, 2. heftiIMC30 Etudes for the String BassIMC
STORCH / HRABÉ / ZIMMERMANN, F.57 Studies in two Volumes, 1. heftiIMC
STREICHER, LUDWIGMein Musizieren auf dem Kontrabass, 2. og 3. heftiDoblinger
STURM, WILHELM / ZIMMERMANN, F.110 Studies in two Volumes, 2. heftiIMC
VANCE, GEORGEProgressive Repertoire for theDouble Bass, 1. og 2. heftiCarl Fischer
ÝMSIRYorke Studies, 2. heftiYorke Edition
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
106
109
Dæmi um æfingar
Tónstigar og brotnir hljómarUndirbúa skal tónstiga og brotna hljóma í samræmi við markmið fram-haldsnáms, bls. 105. Úr því efni velji kennari og nemandi til prófs sam-kvæmt nánari fyrirmælum hér á eftir. Fyrir upphaf prófs skal leggja framlista yfir þá tónstiga og hljóma sem undirbúnir hafa verið. Í prófinu velurprófdómari þá tónstiga og hljóma sem leiknir eru.
Efni
Nemandi geti leikið
- krómatískan tónstiga, þrjár áttundir á tónsviðinu 'E til c'
- tvo dúrtónstiga, ásamt þríhljómi, þrjár áttundir
- einn molltónstiga, hljómhæfan og laghæfan, ásamt þríhljómi, þrjár
áttundir
Leikmáti og hraði
Nemandi
- geti leikið krómatískan tónstiga á eftirfarandi hátt:
- bundið, sex nótur í hverju stroki
- geti leikið tónstiga á eftirfarandi hátt:
- óbundið, jafnar nótur
- bundið, sjö nótur í hverju stroki
- pizzicato
- geti leikið brotna þríhljóma á eftirfarandi hátt:
- óbundið, jafnar nótur
- bundið, fjórar nótur í hverju stroki
- pizzicato
- leiki hraðasta tónstigann eigi hægar en M.M. C = 144, miðað við að
leiknar séu áttundapartsnótur
- leiki tónstiga og hljóma, hiklaust og utanbókar
Æfing nr. 5Úr: Bottesini, G.: Method for Double Bass, 2. heftiYorke Edition
Æfing nr. 1Úr: Simandl, F.: Gradus adParnassum, 1. heftiIMC
109
Kontrabassi – Framhaldsnám
108
í almennum hluta aðalnámskrár tónlistarskóla, bls. 44. Nánar er gerðgrein fyrir vægi einstakra prófþátta á bls. 40 í sama riti.
Hér á eftir eru fyrst birt dæmi um prófverkefni á framhaldsprófi og út-drætti úr hljómsveitarverkum. Síðan eru birt fyrirmæli um fjölda og leik-máta tónstiga og hljóma á framhaldsprófi.
Tónverk, útdrættir úr hljómsveitarverkum og æfingarEftirfarandi dæmum um prófverkefni á framhaldsprófi er ætlað að skil-greina þyngdarstig prófsins. Fullt eins má þó velja önnur verkefni afsambærilegri þyngd.
Dæmi um tónverk
Dæmi um útdrætti úr hljómsveitarverkum
BRITTEN, B.Variation H úr „The Young Per-sons Guide to the Orchestra“Úr: Hartley, Keith: Double BassSolo 2, nr. 25Oxford University Press
VERDI, G.Solo úr Othello, 4. þættiÚr: Hartley, Keith: Double BassSolo 2, nr. 30Oxford University Presseða: Simandl, F.: New Method forString Bass, 1. hefti, bls. 121Carl Fischer/IMC
BEETHOVEN, L. VANSinfónía nr. 5Úr: Zimmerman (útg.): OrchestralExcerpts, 7. heftiIMC
BRAHMS, J.Sinfónía nr. 2Úr: Zimmerman (útg.): OrchestralExcerpts, 1. heftiIMC
MOZART, W. A.Sinfónía nr. 40Úr: Zimmerman (útg.): OrchestralExcerpts, 1. heftiIMC
STRAUSS, R.Tod und VerklärungÚr: Madensky (útg.): Orchester-studien aus den SymphonischenWerkenEdition Peters
CIMADOR1. þáttur úr konsert í G-dúrYorke Edition
CORELLI, A. / ZIMMERMANNSónata í d-mollIMC
DRAGONETTI, D.Solo in G (Variazioni con Tema diMinuetto)Doblinger/Kalmus
JACOB, GORDONA Little Concerto, 3. kafli AllegroYorke Edition
RIDOUT, ALANKonsert, 1. kafli Grave Yorke Edition
VIVALDI, A.Sónata nr. 1 í B-dúrIMC
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
108
111
Framhaldsnám
BARBER, S.Adagio for Strings[4 kontrabassar]Ludwin
BREUER, PAULLittle Serenade for 2 Flutes andDB[2 flautur + kontrabassi]Edition Gerig
DITTERSDORF, K. D. VONSinfonia Concertante for viola &bassKalmus
DVORÁK, A.Kvintett í G-dúr, op. 77IMCSerenaða í d-moll, op. 44IMC
MOZART, W. A.Sónata í B-dúr, K 292[2 kontrabassar, upphaflega fagott +selló]LudwinDivertimento nr. 17 í D-dúr K 334[2 fiðlur + víóla + kontrabassi/selló + 2 horn]IMC
PORADOWSKI, STEFAN BOLESLAWTrio für drei Kontrabässe, Op. 56Hofmeister
PROKOFIEFF, S.Grandmother's Tales[4 kontrabassar]LudwinKvintett í g-moll, op 39[óbó + klarínetta + fiðla + víóla + kontrabassi]IMC
RAVEL, M.Pavane of the Sleeping Beauty[2 kontrabassar]Ludwin
ROSSINI, G.Sonati a quattro: Sónata nr. 1 í G-dúr[2 fiðlur + selló + kontrabassi]KalmusSonati a quattro: Sónata nr. 2 í A-dúr[2 fiðlur + selló + kontrabassi]KalmusSonati a quattro: Sónata nr. 3 í C-dúr[2 fiðlur + selló + kontrabassi]KalmusSonati a quattro: Sónata nr. 4 í B-dúr[2 fiðlur + selló + kontrabassi]KalmusSonati a quattro: Sónata nr. 5 í Es-dúr[2 fiðlur + selló + kontrabassi]KalmusSonati a quattro: Sónata nr. 6 í D-dúr[2 fiðlur + selló + kontrabassi]Kalmus
SCHUBERT, F.Oktett í F-dúr, op. 166[strokkvartett + kontrabassi + klarínetta+ horn + fagott]IMC
DVORÁK, A.Intermezzo fyrir strengjakvintettLudwin
MOZART, W. A.Sónötur í C-dúr og F-dúr, K 46[kontrabassi + fiðla, upphaflega fiðla +selló]Ludwin
SAINT-SAËNS, C.Septett op. 65[trompet + 2 fiðlur + víóla + selló +kontrabassi + píanó]IMC
SATIE, ERICGymnopedies[4 kontrabassar]Ludwin
SCHUBERT, F.Silungakvintettinn op. 114[fiðla + víóla + selló + kontrabassi + píanó]IMC
111
Kontrabassi – Framhaldsnám
110
Dæmi
B-dúr – bundið, sjö nótur í hverju stroki
SamleikurHér á eftir fara nokkrar ábendingar um samleiksverk sem gætu reynstnotadrjúg í kennslu. Verkin eru flokkuð í þrennt: verk fyrir grunnnám,miðnám og framhaldsnám, allt eftir því í hvaða námsáfanga þau hentabest. Innan hvers hluta er verkunum raðað eftir stafrófsröð höfunda ogútgefenda getið með sama hætti og annars staðar í námskránni.
Grunnnám
Miðnám
BACH, J.S. / NEIDLINGER, B.Air on a G String[2 kontrabassar]LudwinFúga í c-moll[3 kontrabassar]LudwinFúga í g-moll[3 kontrabassar]LudwinFjórir kóralar[4 kontrabassar]Ludwin
BACH, J.S. / NEIDLINGER, B.Sheep May Safely Graze[4 kontrabassar]LudwinJesu, Joy of Man’s Desire[4 kontrabassar]Ludwin
BEETHOVEN, L. VANSeptett í Es-dúr, op. 20IMC
BACH, J. S.Anna Magdalena Collection[2, 3 og 4 kontrabassar]LudwinSeven Preludes[2 og 3 kontrabassar]LudwinDuets and Trios for BeginningBassists[2 og 3 kontrabassar]Ludwin
MOZART, W. A.Twelve Duets[kontrabassi + víóla]Ludwin
ÝMSIRJólalögLudwin
=======================
Å
"
" ä
t
mmmmm
mmmmm
mmmm
t t
mmmmm
mmmm
mmmm
mmmm
t t t tt
mmmm
mmmm
mmmm
t t mmm
mmmm
mmmm
mmmm
t t t t tmmmm
mmmm
mmmm
t t mmmmm
mmmmm
mmmmmm
mmmmmm
t t tt tm
mmmmmm
mmmmmm
mmmmmm
tt
mmmmm
mmmmm
mmmm
mmmm
tt t t
==================
Å
"
"
tmmmm
mmmm
mmm
t tmmmm
mmmm
mmmm
mmm
t t t tt
mmmm
mmmm
mmmm
t t
mmmm
mmmm
mmmm
mmmmmt t
tt
æ
t
mmmmm
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
110
113113
112
Bækur varðandi hljóðfæriðEftirfarandi skrá er ætlað að veita ábendingar um áhugaverðar og gagn-legar bækur varðandi sögu, smíði og þróun hljóðfærisins, tónbókmenntir,tónskáld, leikmáta, flytjendur og kennslu.
Brun, Paul: A History of the Double Bass, 1, Chemin de la Flanerie 59650 France1989
Dreyfus, Laurence: Bach's Continuo Group, Studies in the History of Music #3,Harvard University Press 1987
Elgar, Raymond: Introduction to the Double Bass, Sussex, England 1960 [fáanleghjá Lemur Music, California, USA]
Elgar, Raymond: More about the Double Bass, Sussex, England 1963[fáanleg hjá Lemur Music, California, USA]
Elgar, Raymond: Looking at the Double Bass, Sussex, England 1967
Meier, Adolf: Konzertante Musik für Kontrabass in der Wiener Klassik, Schrift-en zur Musik #4, München-Salzburg 1969
Planyavsky, Alfred: Geschichte des Kontrabasses, Hans Schneider, Tutzing,Þýskaland 1970, 1984
Planyavsky, Alfred: Der Barockkontrabass Violone, Salzburg 1989
Rosengard, Duane: Cremonese Double Basses, Editrice Turris, Cremona 1992
Salmen, Walter: Kontrabass und Bassfuntion, IBzM #12, Innsbruck 1986
Stanton, David H.: The String (Double) Bass, Evanston, Illinois 1965
Zimmerman, Oscar & Murphy, George: Once More. From the Beginning[fáanleg hjá Lemur Music, California, USA]
Tímarit og vefföngThe Double Bassist, Orpheus Publications, PO Box 648, Harrow, Middelsex HA1
2NW, England
International Society of Bassists, 4020 McEwen, Suite 105, Dallas, Texas, U.S.A.http://jmu.edu/bassists/isb.html
Lemur Music – heimasíða með fjölmörgum tengingum, um nánast allt sem við-kemur kontrabassa. http://www.lemur-music.com
Aðalnámskrá tónlistarskóla – Strokhljóðfæri
112
AÐALNÁMSKRÁ TÓNLISTARSKÓLASTROKHLJÓÐFÆRI
2001
Menntamálaráðuneytið