Dlaczego o tym mówimy
Otyłość i związane z nią zaburzenia stały się w USA główną przyczyną wizyt w gabinetach lekarskich.
W USA częstość otyłości u dzieci w ciągu 30 lat wzrosła trzykrotnie i wynosi 15% w grupie od 6-19 lat.
Masa ciała dzieci polskich uległa znacznemu zwiększeniu w ostatnich latach. Czy idziemy w tę samą stronę?
Wraz ze wzrostem otyłości wzrasta częstość rozpoznawania cukrzycy i zaburzeń przemiany tłuszczów co zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy.
Otyłość
to nadmierne nagromadzenie
tkanki tłuszczowej w organizmie,
powyżej potrzeb, niekorzystne dla
zdrowia.
Za otyłość uważa się stan, w którym
tkanka tłuszczowa stanowi więcej
niż 20% masy ciała u mężczyzn
oraz 25% u kobiet.
BMI = waga/wzrost² [waga w kilogramach / wzrost w metrach]
wartość prawidłowa 19 - 25
nadwaga 25 - 30
otyłość > 30
skrajna otyłość > 40 BMI = body mass index
Przybliżone metody oceny ilości tkanki tłuszczowej
Przybliżone metody oceny
ilości tkanki tłuszczowej c.d.
WHR (waist-hip ratio) stosunek obwodu w pasie do obwodu na wysokości bioder
wartość prawidłowa dla mężczyzn – 0,9
wartość prawidłowa dla kobiet – 0,7
obwód brzucha mierzony na poziomie talii nie powinien przekraczać połowy pomiaru wzrostu.
Przyczyną otyłości bez względu na wiek jest nadmiar dostarczanych w żywności kalorii w
stosunku do ich wydatkowania.
Ważna jest nie tylko zwiększona ilość tkanki tłuszczowej, lecz jej nadmiar zlokalizowany
w okolicy brzusznej.
Jak jemy ?
Jemy coraz częściej żywność wysoko przetworzoną.
Zbyt obficie.
Zbyt tłusto.
Tłuszcze w pożywieniu najczęściej mają złe właściwości.
Jak jemy?
W wieku szkolnym coraz łatwiejszy staje się
dostęp do żywności poza domem.
Okres dojrzewania to wzrost zapotrzebowania na jedzenie i wzmożony apetyt.
Niestety często towarzyszy temu zmniejszenie aktywności fizycznej.
Jak jemy?
Młodzież ma coraz większy wpływ na to co je, a często wybiera niewłaściwie pod wpływem reklam czy rówieśników. Sięga po produkty typu fast-food.
Jak jemy?
Kto z was ma przygotowane śniadanie rano w domu i do szkoły?
Czy obiad i kolacja są w domu naszykowane?
Czy rodzice wiedzą i tłumaczą, czym grozi objadanie się fast-foodami?
Czy sami nie zachęcacie się nawzajem do takiego jedzenia?
Co to znaczy wysokie przetworzenie.
Składniki batonika
laktoza,
hydrolizat białek mleka
tłuszcz z mleka,
odtłuszczone mleko w proszku
demineralizowana serwatka w
proszku, ekstrakt słodu jęczmiennego,
lecytyna sojowa (E322),
naturalny zapach waniliowy
białko jaja
masło kakaowe,
masa kakaowa,
proszek kakaowy o zmniejszonej zawartości tłuszczu,
cukier,
syrop glukozowy,
tłuszcz roślinny,
słód jęczmienny ekstrakt,
sól,
Nie sięgaj często po:
chipsy
żelki
batoniki
pączki
gofry
fast foody
bo są kaloryczne i wysokoprzetworzone.
Unikaj napojów przygotowanych
w sposób przemysłowy.
Jedna szklanka napoju
tak wyprodukowanego
może zawierać do
6 łyżeczek cukru.
Indeks glikemiczny
to wartość która mówi nam, jak zjedzenie danej
żywności podniesie stężenie cukru we krwi w
porównaniu ze zjedzeniem glukozy.
Im wyższa wartość tym gorzej dla zdrowia.
Glukoza 100
Marchew surowa 30
Marchew gotowana 80
Piwo - maltoza 110
Kakao słodzone/czekolada (ekspresowe) 60
Czynniki sprzyjające
nadwadze i otyłości
Alkohol
Jedna butelka piwa
energetycznie
odpowiada
12 łyżeczkom cukru.
Zapotrzebowanie na sól kuchenną - NaCl- chlorek sodu
Sól to najprostszy dodatek poprawiający smak i
trwałość żywności. Należy jednak pamiętać, że jej nadmiar szkodzi. Zjedzenie jednej kromki chleba pokrywa dzienne zapotrzebowanie na sól kuchenną.
Substancje E - inne substancje
dodawane do żywności
Przeciwutleniacze i konserwanty
Barwniki
Emulgatory
Wzmacniacze smaku i zapachu
Substancje słodzące
Kontrowersyjne E
E- to substancje chemiczne wytworzone
przez człowieka dodawane do żywności.
Jest ich 1400.
Zdaniem Komitetu Naukowego Technologii
Żywności Unii Europejskiej, wszystkie są
bezpieczne, jednak istnieją na ten temat
liczne kontrowersje. Substancje E mają być
ponownie przebadane.
Inne substancje dodawane do żywności
Lista E nie obejmuje tzw. dodatków smakowo-
zapachowych identycznych z naturalnymi,
których zgodnie z prawem UE nie trzeba
dokładnie specyfikować, pod warunkiem, że
ich stężenie nie przekracza 1% masy
produktów. Nie możemy być pewni czy one
także nie są szkodliwe.
Zapotrzebowanie na kalorie w kcal/dzień
Chłopcy
10 – 12 lat ok. 2000
13 – 16 lat ok. 2400
Dziewczęta
1800
2000
Przykładowe wartości energetyczne
Drugie danie:
Kotlet schabowy z dodatkami
to ok. 880 kcal.
Kotlet mielony z dodatkami
to ok. 750 kcal.
Fast-foody
Kanapka to ok. 500 kcal (połowa tych kalorii pochodzi z tłuszczy).
Frytki (średnie) to ok. 380 kcal.
Napój 400 ml to ok. 150 kcal.
Razem ok. 1030 kcal.
Rodzaje tłuszczów:
dobre
n-9
(olej rzepakowy,
oliwa z oliwek),
n-3 (w rybach).
gorsze
n-6
(olej kukurydziany,
słonecznikowy,
sojowy).
Ryby są zdrowe, ale są wyjątki:
Panga - filety z niej zrobione nie zawierają prawie
wcale kwasów tłuszczowych omega-3, za które
cenimy ryby.
Zawierają za to duże ilości zanieczyszczeń, bo
hodowane są w warunkach przemysłowych w
hodowlach na rzece Mekong, która zbiera ścieki z
wielu ośrodków przemysłowych.
Ryby są zdrowe, ale są wyjątki:
Ryba maślana to właściwie kilka gatunków
ryb – niektóre z nich zawierają nietrawione
przez człowieka woski, bardzo smaczna, ale
spożycie jej może powodować zaburzenia
lub nawet zatrucia pokarmowe.
Czynniki pomagające kontrolowanie masy ciała.
Żywność – diety.
Aktywność fizyczna.
Odpoczynek i sen.
Dieta czyli sposób żywienia
Optymalną dietą jest
dieta śródziemnomorska
składająca się głównie z warzyw, owoców, ryb, oliwy z oliwek i względnie małej ilości mięsa i produktów mlecznych.
Aktywność fizyczna
Zalecana jest aktywność fizyczna przez
kilkadziesiąt minut dziennie.
Należy ograniczyć czas oglądania telewizji i korzystania
z komputera.
W Polsce dzieci od 10 do 16 roku życia obligatoryjnie mają
cztery zajęcia wychowania fizycznego w tygodniu-180 min.
Choroby nowotworowe związane z otyłością
Rak:
przełyku,
jelita grubego,
sutka,
trzonu macicy,
nerek.
Co to jest zespół metaboliczny ?
grupa objawów do których należą:
1. zaburzenia przemiany cukrów
2. zaburzenia przemiany tłuszczy
3. nadciśnienie tętnicze
4. otyłość brzuszna
Jeśli występują 3 z nich -
jest to zespół metaboliczny.
Zespół metaboliczny c.d.
22 mln dzieci poniżej 5 r.ż. jest otyłych
10% pomiędzy 5-17 r.ż. ma nadwagę lub otyłość (WHO 2004)
W Polsce częstość zespołu metabolicznego u dorosłych wynosiła dla mężczyzn 20,6% i dla kobiet 17,4%.
Występowanie zespołu metabolicznego potwierdzono u 14% otyłych dzieci w wieku 6-18 lat.
U pacjentów z zespołem metabolicznym 3 x wzrasta częstość chorób serca.
2 x wzrasta śmiertelność w porównaniu z populacją zdrową.
Dorośli z zespołem metabolicznym mają 5 x większe ryzyko rozwoju cukrzycy.
Zespół metaboliczny c.d.
Okresem krytycznym w rozwoju zespołu metabolicznego jest
dojrzewanie płciowe, wiąże się to z działaniem hormonów.
Zespół metaboliczny c.d. - co sprzyja jego wystąpieniu:
Otyłość.
Wrodzone uwarunkowania.
Predyspozycje etniczne.
Tryb życia (mała aktywność fizyczna, złe nawyki
żywieniowe).
Zespół metaboliczny c.d. - leczenie
Stopniowa redukcja masy ciała.
Zwiększenie aktywności fizycznej.
Stosowanie zdrowej diety.
Zespół metaboliczny c.d. - dieta
W leczeniu nadwagi i otyłości - dieta niskokaloryczna,
zbilansowana, oparta o produkty węglowodanowe o niskim
indeksie glikemicznym (45%) oraz tłuszcze roślinne z dużym
udziałem kwasu oleinowego i olej rybi (20%).
Zespół metaboliczny c.d. - błonnik
Właściwa jest dieta bogata w błonnik, szczególnie pochodzenia zbożowego, z produktów pełnoziarnistych np. otręby, płatki owsiane, ciemne pieczywo.
Dieta taka sprzyja rzadszemu występowaniu zespołu metabolicznego.
Rola błonnika polega na:
- zwiększęniu uczucia sytości
- korzystnie zwalnia przesuwania pokarmu z żołądka do jelita cienkiego
- poprawia sposób wykorzystania energii z pożywienia.
Zespół metaboliczy c.d. - zapobieganie
W zapobieganiu zespołowi metabolicznemu i jego powikłaniom u dzieci i młodzieży pierwszoplanową rolę odgrywa niedopuszczanie do powstawania otyłości i nadwagi.
U dzieci szczupłych, lecz pochodzących z rodzin w których występuje otyłość rodziców lub/i dziadków powinny być kontrolowane wskaźniki masy ciała. Rodzice powinni być poinformowani o konieczności zmiany stylu życia i diety, a także zwiększenia aktywności fizycznej.
U dzieci otyłych najważniejszym postępowaniem jest zahamowanie przyrostu masy ciała lub jej redukcja. Jeżeli otyłość jest znaczna należy wykonać odpowiednie badania.
Podobnie postępujemy z dziećmi rodzinnie obciążonymi cukrzycą .
Reguły dla zdrowia
Aktywność ruchowa przez kilkadziesiąt minut dziennie.
Ograniczyć picie słodzonych napojów.
Ograniczyć solenie żywności.
Dwa razy w tygodniu jeść ryby.
Posiłki przygotowywać na oleju rzepakowym lub oliwie.
Spożywać ciemne pieczywo – pamiętać o otrębach.
Nabiał tzw. „chudy”.
Chude czerwone mięso wystarczy jeść raz w tygodniu.
Drób jemy bez skóry.