Epika od A do Z
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Plan
1. Epika - definicja
2. Cechy epiki
3. Gatunki epickie
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Epika - definicja
Epika jest to jeden z trzech rodzajów literackich;
Obejmuje utwory pisane przede wszystkim
prozą.
Pierwsze utwory antyczne powstały w antycznej Grecji i są to eposy: „Iliada” i „Odyseja” Homera.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Cechy epickie
Bohater literacki jest to postać występująca w utworze, która ma wpływ na przebieg zdarzeń.
Przykładowi bohaterowie literaccy z powieści dla dzieci i młodzieży np. Staś i Nel, Harry Potter, Andrzej Kmicic, Pipi.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Cechy epickie
Świat przedstawiony jest to świat opisany
w dziele literackim. Jego elementami to:
czas
miejsce wydarzeń
układ zdarzeń
bohaterowie.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Cechy epickie
Akcja jest to przedstawiony w utworze literackim przebieg zdarzeń, stanowiących spójną całość.
Tworzą ją działania bohaterów zmierzające do określonego celu.
Akcja składa się z: zawiązania (rozpoczęcia)
rozwinięcia
rozwiązania (zakończenia)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Cechy epickie
Narrator to osoba, która przedstawia wydarzenia w tekście prozatorskim.
Narrator to osoba, która opowiada zdarzenia.
Narrator:
wszechwiedzący
o ograniczonej wiedzy
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Cechy epickie
Narracja to forma wypowiedzi występująca
w utworach literackich, za której pośrednictwem
czytelnik poznaje świat przedstawiony dzieła.
Celem narracji jest ukazanie zdarzeń
w określonym porządku, np. chronologicznym.
Rodzaje narracji:
pierwszoosobowa
trzecioosobowa
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Cechy epickie
Dialog jest to rozmowa między co najmniej dwiema osobami. Wypowiedzi poszczególnych uczestników dialogu zapisuję się następująco:
po zdaniu wprowadzającym stawia się dwukropek
każdą wypowiedź trzeba zacząć myślnikiem
w wypowiedź bohatera mogą być wtrącone słowa narratora – oddziela się je wtedy myślnikami, np.:
Na przerwie Kasia podeszła do Ani i zapytała:
-Przyjdziesz do mnie dziś po południu?
-Bardzo chętnie- powiedziała Ania.
-To świetnie –ucieszyła się Kasia –Pokażę Ci moje zdjęcia z Wakacji!
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Cechy epickie
Przesłanie jest to główna myśl zawarta w utworze. literackim, którą autor chciał przekazać odbiorcom.
Puenta to krótkie, często dowcipne podsumowanie wypowiedzi lub utworu literackiego.
Wątek - w utworze literackim szereg zdarzeń związanych z jednym bohaterem, tworzących ciąg zdarzeń i skutków.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wydarzenie fantastyczne, inaczej nieprawdopodobne zdarzenia, które nie są spotykane w rzeczywistości.
Wydarzenie realistyczne, inaczej prawdopodobne zdarzenia mogące występować w rzeczywistości.
Cechy epickie
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Gatunki epickie
Rodzaj literacki Epika
Gatunki literackie Rodzaj literacki
Bajka Baśń Epopeja
Legenda Nowela Opowiadanie
Powieść Mit
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Tajemnicze i groźne wydarzenia, a
przede wszystkim udział w nich osób dość znanych w pewnych kręgach,
skłoniły mnie do pominięcia kilku nieistotnych szczegółów z tej pełnej niebezpieczeństw historii. […]
Historia ta zaczęła się dla mnie pod koniec lipca, gdy z obozu harcerskiego powrócili do miasta moi trzej młodzi przyjaciele: WilhelmTell, Sokole Oko i Wiewiórka.
Z. Nienacki Księga strachów
Gatunki epickie
Powieść – dłuższy utwór literacki
o rozbudowanej, często
wielowątkowej akcji,
obejmującej dzieje wielu bohaterów.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Z tym Rudolfem Cejną sprawa się miała zupełnie inaczej.
Od początku czuliśmy, że coś z nim nie jest w porządku.
Tak, można było od razu poznać, że Cejna nie jest zwykłym nowym. Pamiętam dokładnie jego wprowadzenie do klasy. Czekaliśmy właśnie na lekcję z języka polskiego, było już kwadrans do dzwonka, a Żwaczek nie przychodził.
E. Niziurski Lizus
Gatunki epickie
Opowiadanie– niewielki
utwór literacki
o ograniczonej liczbie
wątków i bohaterów.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
A kufer nie był zwyczajny! Wystarczyło
nacisnąć zamek, a natychmiast wylatywał w powietrze. Syn kupca nacisnął zamek i hops! Wyleciał przez komin wysoko nad chmury i coraz wyżej i wyżej.
Dno kufra trzeszczał, a on bał się nie na żarty, by kufer nie rozleciał się na kawałki, bo wówczas fiknąłby porządnego kozła.
[…] W ten sposób przyleciał do kraju Turków. Kufer schował w lesie pod suchymi liśćmi i udał się do miasta.
H. Ch. Andersen. Latający kufer
Gatunki epickie
Baśń – utwór literacki o treści
fantastycznej. Opowiada zazwyczaj o
cudownych, magicznych wydarzeniach,
niezwykłych zjawiskach i istotach.
Baśniowe zdarzenia rozgrywają się
w bliżej nie określonym miejscu
oraz czasie. Kończą się one
najczęściej zwycięstwem
dobra nad złem.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ujrzeli orła, który powoli opadał na gniazdo,
znajdujące się w koronie wielkiego dębu. Na tle czerwonego, przedwieczornego nieba, sylwetka ptaka jaśniała ostrą bielą.
-To znak od bogów! - zawołali zgodnym chórem ludzie.
- -To dobra wróżba- rzekł uśmiechnięty Lech. – Tutaj się osiedlimy, a ten wspaniały ptak będzie nas zawsze ochraniał. Tak też się stało.
- Na polanie zbudowano gród, a na pamiątkę orlego gniazda nazwano go Gnieznem. Orzeł Biały na czerwonym tle stał się herbem państwa polskiego, które bierze swój początek od Lecha.
- C. Niewiadomska Legenda o Lechu i Orle Białym
Gatunki epickie
Legenda– fantastyczna opowieść
ludowa przekazywana z pokolenia
na pokolenie. Dotyczy historycznych
miejsc, osób oraz zdarzeń.
Występują w niej elementy
niezwykłości i cudowności.
Tematem legendy może być
np. powstanie państwa czy miasta
lub pochodzenie określonego
zjawiska przyrody.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Demeter, uszczęśliwiona
postanowieniem Dzeusowym, zdjęła klątwę z ziemi i wnet odżyła ona tysiącem strumieni, zakwitła bielą sadów i zielenią drzew, zapachniała miętą, macierzanką i cząbrem, rozszumiała się łanami złocistych zbóż.
Od owego czasu co roku na wiosnę Ziemia – Demeter stroi się w szaty radosne na powitanie córki, a późną jesienią, gdy ją ma utracić, płacze deszczem i szarugą nad swa dolą.
W. Markowska. Demeter i Kora
Gatunki epickie
Mit – opowieść fantastyczna dotycząca
bardzo odległej przeszłości.
Mity wyjaśniają pochodzenie bogów
i ludzi, opowiadają ich czynach,
tłumaczą sens zwyczajów i wierzeń,
a także objaśniają zjawiska zachodzące
w przyrodzie.
Zbiór wszystkich mitów jednego ludu
nazywa się mitologią.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wół się śmiał widząc mrówki w małej pracy skrzętne;
Wtem usłyszał o jednej te słowa pamiętne:
„Z umysłu pracujących szacunek roboty!
Ty pracujesz bo musisz; my, mrówki – z ochoty.”
I. Krasicki. Wół i mrówki
Gatunki epickie
Bajka– niewielki utwór pisany wierszem,
czasami prozą; zawiera treści dydaktyczne,
pewną naukę moralną, prawdy życiowe.
Bohaterami są najczęściej zwierzęta,
rzadziej ludzie, rośliny, przedmioty.
Istnieją dwie odmiany bajki:
epigramatyczna, inaczej ezopowa
( krótka , zwięzła)
narracyjna( o charakterze fabularnym).
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ćwiczenia
Przypomnij sobie dowolną przeczytaną w tym roku
powieść np. Harry Potter, W pustyni w i puszczy, Ania z
Zielonego Wzgórza , Zmierzch:
Wyodrębnij 2 wątki związane z postaciami pobocznymi; odszukaj wątek główny, związany z główną , najważniejszą postacią utworu.
Wypisz kilka kolejnych zdarzeń składających się na akcję; podkreśl zdarzenie będące zawiązaniem akcji oraz zdarzenie rozwiązujące akcję.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ćwiczenia
Określ gatunek i rodzaj literacki podanych
utworów; B.Prus Lalka
O Lechu, Czechu i Rusie
J. Parandowski Dedal i Ikar
H. Sienkiewicz Ogniem i mieczem
J. Tuwim Kapuśniaczek
A.Mickiewicz Przyjaciele
H. Ch. Andersen Dziewczynka z zapałkami
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ćwiczenia
Podaj po jednym przykładzie utworu epickiego, który ze względu na temat zalicza się do utworów:
przygodowych
podróżniczych
przygodowo- podróżniczych
obyczajowych
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ćwiczenia
Podkreśl we fragmencie narracji przykłady wypowiedzi, w których narrator ocenia zdarzenia lub postacie , stara się wpłynąć na opinię czytelnika.
„W jakiej strasznej sytuacji znaleźli się nieszczęśliwi podróżni! Nie panowali już nad swym statkiem powietrznym. Wszystkie ich wysiłki szły na marne. Powłoka balonu
wiotczała coraz bardziej. Gaz uchodził i w żadem sposób nie można go było powstrzymać. Tempo opadania było coraz szybsze i o pierwszej po południu kosz znajdował się już tylko na wysokości sześciuset stóp nad oceanem.
W istocie nie było sposobu, aby zapobiec uchodzeniu gazu, który bez przeszkód wydobywał się przez
rozdartą powłokę balonu. Po wyrzuceniu z kosza wszystkich przedmiotów, które się w nim znajdowały, pasażerowie mogliby jeszcze prze kilka godzin utrzymać się w powietrzu. Ale mogło to najwyżej opóźnić nieuniknioną katastrofę i gdyby przed nastaniem zmroku nie ukazał się jakiś ląd, to zarówno pasażerowie, jak kosz i balon zniknęliby w odmętach.
Toteż wszystko, co można było jeszcze uczynić, zostało niezwłocznie zrobione. Aeronauci byli ludźmi
dzielnymi i umieli patrzeć śmierci w oczy. Z ich ust nie padło ani jedno słowo skargi. Postanowili walczyć do ostatniej sekundy i zrobić wszystko, aby odwlec upadek balonu.”
J. Verne Tajemnicza wyspa
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ćwiczenia
Uzupełnij podane fragmenty narracji tak, aby wzbudzić różne uczucia czytelnika.
a) współczucie
…………..Marek ……………się uczył…………. .
Siedział …………….. pochylony na książką ………. głosem powtarzał zadane lekcje. Tekst był stanowczo dla ………………….. za ……………. .
b) potępienie
………….. sprzedawca włożył jej towar do torby.
W domu stwierdziła, że brakuje masła. To dopiero …………… .
c) podziw
Był to …………pies. Miał …………. budowę, …………… sierść, ………………..oczy. On sam się uważał za ………………… dorosłych i ………………………..dzieci. Po prostu …………….., a nie pies.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
1. M. Nagajowa, Słowa i świat, Zeszyt ćwiczeń dla klasy szóstej szkoły podstawowej,
WSiP S.A.2006, Warszawa.
2. Barbara i Krzysztof Gierymscy , Terminy literackie, Agencja Wydawnicza Gram 2006 Warszawa.
3. Nowa Era, Niezbędnik Gimanzjalisty- dodatek dla ucznia, Wydawnictwo Era 2009r.
4. Henryk Sułka, Podręczny słownik terminów literackich, Kraków 2005r.
Bibliografia:
Przydatne linki: http://eduseek.interklasa.pl http://www.scholaris.pl
http://www.profesor.pl/
http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego