Ligj. VII
ETIKA E SHOQËRIVE
TREGTARE (KORPORATAVE)
Etika e biznesit dhe korporata (shoqëria
tregtare)
Mjedisi i biznesit në Shqipëri dhe organizimi i
shoqërive tregtare
-Kuadri ligjor e rregullator dhe etika e biznesit
Korporatat shumëkombëshe dhe etika
Përgjegjësitë morale të korporatës
Deformimi i shoqërive shqiptare të biznesit dhe
etika-mjedisi biznesit informal dhe piramdal
Etika e biznesit trajton të drejtën dhe gabimin, të
miren apo të keqen që shoqëron vendimarrjen në
organzatat e biznesit
Institucionet projektohen për të arritur dy qëllme
kryesore:
- Prodhmin e të mirave dhe shërbimeve
- Shpërndarjen e të mirave dhe shqërbimeve të
prodhuara
Etika e biznesit dhe korporata
(shoqëria tregtare)
Institucionet ekonomike
Kush do të merret me prodhimin
Si do të organizohet puna
Cilat burime do të shfrytëzohen
Si do të shpërndahen produktet dhe
shërbimet midis anëtarëve të shoqërisë
Korporatat përbëjnë sot formën më të
rëndësishme të organizatave moderne të
biznesit,
Organzatat e mëdha domnojnë ekonominë
botërore
Të ardhurat e tyre vjetore dhe aktivet që kanë
në zotërim tejkalojnë shifren prej 100 miliardë
dollarësh
Roli i korporatave në ekonomi
Fillimi viteve 90 ta
Kanada
Franca
Gjermania
Italia
Japonia
ShBA dhe
Rusia i kishin buxhetet
GENERAL MOTORS
Të ARDHURAT NGA
SHITJA
Aktorët e korporatës moderne
Aksionarët që kontribojnë me kapital (Lartësa e
kapitalit)
Drejtuesit dhe zyrtarët e tjerë që janë ngarkuar nga
aksonarët
Punëmarrësit dhe të punësuarit e tjerë
Furnitorët , blerëst , financuesit, organizmat qeveritare
etj
A janë korporatat moralisht përgjegjëse për
veprimet e tyre sic janë njerëzit?
A duhet që për korporatën të përdoren terma të
tillë si: keqbërje, detyrim, përgjegjësi
(i) ”Korporatat janë moralisht përgjegjëse,
përderisa them se korporatat veprojnë njëlloj s
njerëzit!”
(ii) ” Korporatat nuk janë moralisht përgjegjëse
përderisa veprojnë njëlloj si makinat”
- Korporatat duhet të trajtohen si subjekete të
varuara nga individët
- Veprimet e tyre varen nga njerëzit të cilët janë
bartës të detyrimeve dhe përgjegjësive
Edhe Korporatat edhe njërëzit që udhëheqin janë
përgjegjës për veprimet joetke dhe jomorale
Vitet 70-80ta
Idustri e mbështetur në teknologjhi të vjetruar,
Bujqësi të prapambetur,
Politikë ekonomike –subvencionim i humbjeve
Fshehje të joeficiencës
Politikë për Punësim të Plotë
Mungesë e motivit real të punëtorëve
Mjedisi i biznesit në Shqipëri dhe
organizmi i shoqërive tregtare
Vitet 90ta
Sistemit socialist të komanduar po vinte fundi
Nuk kishte burime për të suportuar humbjet-
mbijetesën
U zhveshen fenomenet artifciale: papunësia,
liria bazë, rënia e mirëqenies etj
SHPËRTHIM TËRËSOR NË TË GJTHA
KOMPONENTËT E SAJ
Mjedisi i biznesit në Shqipëri dhe
organizmi i shoqërive tregtare
Vitet 90ta
Mjedis krize dhe përpjekje reformuese
Hapat e parë të organizimit të biznesit privat
Në kushtë të mungesës së eksperiencës
çeshtjet ligjore dhe etike zgjidheshin duke
përdorur menyra joetike
Mjedisi i biznesit në Shqipëri dhe
organizmi i shoqërive tregtare
Vitet e 90ta
Tregtimi i mallrave kancerogjene-vdekjeprurëse
Falsifikimi i mallrave,
Reklama abuzive
Mungesë e kushtit të garancisë dhe mirëmbajtjes
etj
Mjedisi i biznesit në Shqipëri dhe
organizmi i shoqërive tregtare
Mesi i viteve të 90ta
Organizimi i organizatave të mirëfillta erdhi në
mënyrë graduale
Ndihmesa fillestare – ish ndërmarrjet
shtetërore të vogla e të mesme që vepronin në
sferën e tregtisë, prodhimit, ndërtimit etj.
Llojllojshmëria e bizneseve filloj të
kompletohet
Mjedisi i biznesit në Shqipëri dhe
organizmi i shoqërive tregtare
Pas viteve 2000;
Privatizmi i disa ndërmarrjeve të rëndësishme
shoqërore;
Në fazën e arë të tranziconit mjedisi etik dhe
përgjegjësia sociale kanë qenë të papërfillshme
ose nuk janë konsideruar fare;
Zhvillimi i shoqërive tregtare me kapital të
përbashkët (vendas dhe të huaj);
Korporatat – objekt i madh i disciplinës etike.
Mjedisi i biznesit në Shqipëri dhe
organizmi i shoqërive tregtare
Kuadri ligjor përfshinë ligjet bazë, rregullat etj
Kërkesat etike përfshinë rregullat e
pashkruara morale të shoqërisë
Organizatat e biznesit përfshijnë mundësi për
mosdeklarim të shumës së fitimeve të
realizuara, mashtrim të klientëve, trajtm i
pandershëm i punëtorëve dhe palëve të treta
etj
Kuadri ligjor e rregullativ
Operojnë në disa vende të botës,
Shfrytëzojnë avantazhet nëpër vende të
ndryshme
Menaxherët përballen me:
- Interesat e biznesit dhe
- Interesave të vendit
Nëse investimi është madh paraqiten vështirësi
nëse nuk be dakord me nteresat e pushtetit
vendor,
Me qëllim që t‘ju shpëtojnë taksave, transferojnë
produktet dhe fitimet në zona të ndryshme
Korporatat shumëkombëshe dhe etika
Operojnë në disa vende të botës,
Shfrytëzojnë avantazhet nëpër vende të
ndryshme
Menaxherët përballen me:
- Interesat e biznesit dhe
- Interesave të vendit
Nëse investimi është madh paraqiten vështirësi
nëse nuk be dakord me nteresat e pushtetit
vendor,
Me qëllim që t‘ju shpëtojnë taksave, transferojnë
produktet dhe fitimet në zona të ndryshme
Korporatat shumëkombëshe dhe etika
Veprimtaria kryhet nëpërmjet disa opëracioneve
Kush është përgjegjës?
Rasti parë – individi përgjegjës
Kritikët: Për veprimet e grupi pasojat bartë grupi
Faktorët lehtësues: Pasigura, vështirësia,
ndërlkimet , pacartësia zvogëlojnë përgjegjësinë
morale ndaj veprimeve të korporatës.
Përgjegjësia Morale e Korporatës
Studiuesit e etikës:
Kur vartësi vepron në bazë të urdhërave të
eprorit ai shkarkohet nga përgjegjësia për
veprimet e bëra.
Mirëpo vartësi nuk është i detyruartu bindet
urdhërave që konsideron se janë të
moralshme nga ana etike.
Përgjegjësia Morale e Korporatës
Heqja dorë nga forma e centralizuar, fillimi i
proceseve të shëndërrimit të pronës në
pronë rivate, orentimi nga tregu.
- Dhënja e parave me fajde
- Sistemi piramidal
Filloj kriza e fajdeve për tu shëndërruar shpejt
në një krize të gjërë ekonomike, sociale e
politikee shoqëruar me trazirat e vitit 1997
Deformimi i shoqërive shqiptare të
biznesit informal dhe pramidal