Etika e korporatave

Ligj. VII

ETIKA E SHOQËRIVE

TREGTARE (KORPORATAVE)

Etika e biznesit dhe korporata (shoqëria

tregtare)

Mjedisi i biznesit në Shqipëri dhe organizimi i

shoqërive tregtare

-Kuadri ligjor e rregullator dhe etika e biznesit

Korporatat shumëkombëshe dhe etika

Përgjegjësitë morale të korporatës

Deformimi i shoqërive shqiptare të biznesit dhe

etika-mjedisi biznesit informal dhe piramdal

Etika e biznesit trajton të drejtën dhe gabimin, të

miren apo të keqen që shoqëron vendimarrjen në

organzatat e biznesit

Institucionet projektohen për të arritur dy qëllme

kryesore:

- Prodhmin e të mirave dhe shërbimeve

- Shpërndarjen e të mirave dhe shqërbimeve të

prodhuara

Etika e biznesit dhe korporata

(shoqëria tregtare)

Institucionet ekonomike

Kush do të merret me prodhimin

Si do të organizohet puna

Cilat burime do të shfrytëzohen

Si do të shpërndahen produktet dhe

shërbimet midis anëtarëve të shoqërisë

Korporatat përbëjnë sot formën më të

rëndësishme të organizatave moderne të

biznesit,

Organzatat e mëdha domnojnë ekonominë

botërore

Të ardhurat e tyre vjetore dhe aktivet që kanë

në zotërim tejkalojnë shifren prej 100 miliardë

dollarësh

Roli i korporatave në ekonomi

Fillimi viteve 90 ta

Kanada

Franca

Gjermania

Italia

Japonia

ShBA dhe

Rusia i kishin buxhetet

GENERAL MOTORS

Të ARDHURAT NGA

SHITJA

Aktorët e korporatës moderne

Aksionarët që kontribojnë me kapital (Lartësa e

kapitalit)

Drejtuesit dhe zyrtarët e tjerë që janë ngarkuar nga

aksonarët

Punëmarrësit dhe të punësuarit e tjerë

Furnitorët , blerëst , financuesit, organizmat qeveritare

etj

A janë korporatat moralisht përgjegjëse për

veprimet e tyre sic janë njerëzit?

A duhet që për korporatën të përdoren terma të

tillë si: keqbërje, detyrim, përgjegjësi

(i) ”Korporatat janë moralisht përgjegjëse,

përderisa them se korporatat veprojnë njëlloj s

njerëzit!”

(ii) ” Korporatat nuk janë moralisht përgjegjëse

përderisa veprojnë njëlloj si makinat”

- Korporatat duhet të trajtohen si subjekete të

varuara nga individët

- Veprimet e tyre varen nga njerëzit të cilët janë

bartës të detyrimeve dhe përgjegjësive

Edhe Korporatat edhe njërëzit që udhëheqin janë

përgjegjës për veprimet joetke dhe jomorale

Vitet 70-80ta

Idustri e mbështetur në teknologjhi të vjetruar,

Bujqësi të prapambetur,

Politikë ekonomike –subvencionim i humbjeve

Fshehje të joeficiencës

Politikë për Punësim të Plotë

Mungesë e motivit real të punëtorëve

Mjedisi i biznesit në Shqipëri dhe

organizmi i shoqërive tregtare

Vitet 90ta

Sistemit socialist të komanduar po vinte fundi

Nuk kishte burime për të suportuar humbjet-

mbijetesën

U zhveshen fenomenet artifciale: papunësia,

liria bazë, rënia e mirëqenies etj

SHPËRTHIM TËRËSOR NË TË GJTHA

KOMPONENTËT E SAJ



Vitet 90ta

Mjedis krize dhe përpjekje reformuese

Hapat e parë të organizimit të biznesit privat

Në kushtë të mungesës së eksperiencës

çeshtjet ligjore dhe etike zgjidheshin duke

përdorur menyra joetike



Vitet e 90ta

Tregtimi i mallrave kancerogjene-vdekjeprurëse

Falsifikimi i mallrave,

Reklama abuzive

Mungesë e kushtit të garancisë dhe mirëmbajtjes

etj



Mesi i viteve të 90ta

Organizimi i organizatave të mirëfillta erdhi në

mënyrë graduale

Ndihmesa fillestare – ish ndërmarrjet

shtetërore të vogla e të mesme që vepronin në

sferën e tregtisë, prodhimit, ndërtimit etj.

Llojllojshmëria e bizneseve filloj të

kompletohet



Pas viteve 2000;

Privatizmi i disa ndërmarrjeve të rëndësishme

shoqërore;

Në fazën e arë të tranziconit mjedisi etik dhe

përgjegjësia sociale kanë qenë të papërfillshme

ose nuk janë konsideruar fare;

Zhvillimi i shoqërive tregtare me kapital të

përbashkët (vendas dhe të huaj);

Korporatat – objekt i madh i disciplinës etike.



Kuadri ligjor përfshinë ligjet bazë, rregullat etj

Kërkesat etike përfshinë rregullat e

pashkruara morale të shoqërisë

Organizatat e biznesit përfshijnë mundësi për

mosdeklarim të shumës së fitimeve të

realizuara, mashtrim të klientëve, trajtm i

pandershëm i punëtorëve dhe palëve të treta

etj

Kuadri ligjor e rregullativ

Operojnë në disa vende të botës,

Shfrytëzojnë avantazhet nëpër vende të

ndryshme

Menaxherët përballen me:

- Interesat e biznesit dhe

- Interesave të vendit

Nëse investimi është madh paraqiten vështirësi

nëse nuk be dakord me nteresat e pushtetit

vendor,

Me qëllim që t‘ju shpëtojnë taksave, transferojnë

produktet dhe fitimet në zona të ndryshme


Operojnë në disa vende të botës,

Shfrytëzojnë avantazhet nëpër vende të

ndryshme

Menaxherët përballen me:

- Interesat e biznesit dhe

- Interesave të vendit

Nëse investimi është madh paraqiten vështirësi

nëse nuk be dakord me nteresat e pushtetit

vendor,

Me qëllim që t‘ju shpëtojnë taksave, transferojnë

produktet dhe fitimet në zona të ndryshme


Veprimtaria kryhet nëpërmjet disa opëracioneve

Kush është përgjegjës?

Rasti parë – individi përgjegjës

Kritikët: Për veprimet e grupi pasojat bartë grupi

Faktorët lehtësues: Pasigura, vështirësia,

ndërlkimet , pacartësia zvogëlojnë përgjegjësinë

morale ndaj veprimeve të korporatës.

Përgjegjësia Morale e Korporatës

Studiuesit e etikës:

Kur vartësi vepron në bazë të urdhërave të

eprorit ai shkarkohet nga përgjegjësia për

veprimet e bëra.

Mirëpo vartësi nuk është i detyruartu bindet

urdhërave që konsideron se janë të

moralshme nga ana etike.

Përgjegjësia Morale e Korporatës

Heqja dorë nga forma e centralizuar, fillimi i

proceseve të shëndërrimit të pronës në

pronë rivate, orentimi nga tregu.

- Dhënja e parave me fajde

- Sistemi piramidal

Filloj kriza e fajdeve për tu shëndërruar shpejt

në një krize të gjërë ekonomike, sociale e

politikee shoqëruar me trazirat e vitit 1997

Deformimi i shoqërive shqiptare të

biznesit informal dhe pramidal

Education

Etika e korporatave