Transcript
Page 1: Hausa-Bade (Western) Wordlist

145

TSARIN KALMOMIN

HAUSA-BADANCI

A

a a, , , a farke gagjl jla a gefe j g m”n a wurin g ku a zaune t”jl w a ía

aba biyu gbu abinci k l n abincin almuru kaisalan aboki k mn n, s‰b n abota mang n kwen abu ben abu na mutum z”n adada d dan adda ddan Adiya A y ado g d b z n, j g n ado, yi j g tu aduwa gw on = u on agana f”r n, f”r u g rau, g d b z n agola g t g sen, k m n n, t”rk”n agwagwa gw gwan agwagwa (iri) t b”lb l”n ahoki m ng n aika w nu aiki wan n ainihi k nc”n ajiye tltu ajiye zuciya mz mu akurki k s‰ k z ”n akushi b r n, k llam”n akwai zu akwati kw ten

akwiya f kon, ak n akwiya tsohuwa ng f kon alaro al r n alíajabi aj p”n alíamari lamar”n albarkaci bark n albasa rbasam n albasar kura gj mkwan alfadari lpad r n algaita lg t n = lk t n Alhamis L m suw alheri h r n alhudahuda m l n k f fun aljanni m l k w n aljihu r p n al alami lkal min Al urani lk r n n Al uríani kun n, l y n Allah K ka allo llon allura n p”r n almajiri lm j rin, p k r n almakashi makas n almubazzari m kw n alwala lw lan alwashi c p”c pi alwashi, yi c pu amana m n n, sart n ambata zgwu amfana p id w tu amfani paid n amini h rm amma mma = mman amsa ng mu, gz”d amsa amo lgwa , b lb la, b”l-b”l-

b”l, b”ll , b r mma, b , bama, bamm , bitta, bukka, b sg i-b sg i, ”nna, rg mma, ”tl-

”tl- ”tl, a urum, urum- urum,

Page 2: Hausa-Bade (Western) Wordlist

146 Hausa-Badanci

c” ”tl-c” ”tl , c” ”ttl , c” en, c” wwa, c p, c”ppa, c”r”t, c , caktl tl , calayy , cappa, carra, catl-catl-catl, catl-catl , cattl , caww , c c , c , c k”mm , cikka, cikup-cikup-cikup , cimus, c tt , coyy = coyya, d nd na, dangaramm = dang r m , an-

an- an, lla, yan, yilut, yirimma, f rra, g” ”kk , g” -

g” -g” , g”r” , gam-gam-gam, gaww , gh m , gh r a, gh r iy gh r r , gi , g g ya, gu , gw rjlayy , hw , jl bjl pa, jl”pp = l”pp , jl”r”pp , jl”re, jl”rgi , k”c”tt , k” kk , k” k-k” kk , k”l pp , k”níyil, k”pp , k”r”ll , k”r”p, k”rtl-k”rtl-k”rtl, ka a-ka a, kac”kka, kaca-kaca, kakcayi-kakc ya, kall , kanka , kapkap , karauu, karm m , katl, kayya-k yy -kayya, k ffa, kipp , kol-kol, ku ”k, k l mma, kum”tl, kunyatl, kup, kurpp , kurut, kuyamm , kw , kw -kw -kw , kwat, kuyy = kw kw , l”pp = l”ppa, lai = layya, l ilayy , l l ya, luksa , lutta, m l t-m l t, m”tta, m lm la, m lm la, ngw ll , niyakk , niyak-niyakk , ny mny ma, nya a, p”d tl, p”kka = b”kka, p l l u, p”r” a, p”r”tt , p”ra , p r (-p r -p r ), p”rrat, pakpaka, palla, papa (p p -papa), p p l -p p l , pap r wwa, papca , p c -papca , p pc , paww = pawwa, pi o , pitta, p‰k [p k], r kw yya, r mma, r mm ka, rungujl”mm , s”ks”k , s”lai, s”lak, s”lakk , s”lak-s”lakk , s”layy , s”lokk , s”m”k, s”rakk , s rr , s”rup, sakwal i-sakwal i, s sir-s sirra, s uw w , saww , s pp , s mma, sulu , s m”rs m”r , t” ”ll , t”k”mm , t”mma, t” a, t”rra, t”rumm , tapp , tass ,

tl”r”t-tl”rta, tla , tlaktlak , tl p-tl p-tl p, tl tl”r-tl tl”r, tuwass ,

gdo - gd , gjl r- gjl r- gjl r, v”rr , va , v wwa, viyu, v tv ta, v v vu, warakk , willa, w kpa, yaww , íy íy íy , z”l”k-z”l”kk , z l nna, z m = z mma, z r m = z r mma, z rk ne-z rk ne, z mb a, z rra, z z z

Amshi m s amya k mpar”n, maz m y n, v w n anya k l m ap ap ap! app , app p r m ara s r tu arautaki burm” n arbaíin g m‰ f” u arewa w la arne k”rd n arziki arz k n, v yan arziki, mai arz k m n Asabar S”bduw asali k nc”n asara sar”n asawaki g kaw n ashe k l = k l n, y = yo = ny ashirin g m‰ s”r”n ashirye d sapar t asiri s r”n asisita s”n = s yan aska b l n askan ruwa wurj k d wan aske sku assha ayy asuba k y t n atishawa, yi w st yu attajiri arz k m n, b”rb n, m d b n au... au w laÖ w la auduga ab kwan auna ng ltu aura n k tu aure am kwen, n kan, patlan auta g j n, ng j aíuzubillahi b bayi awaki g rwon aya av yan ayaba y b n

Page 3: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 147

azaba z b n azahar duw r azumi s y m n azurfa g r z”n

B

ba m = p”m, p”m = -m ba kome g o ba kyau b kso ba lafiya g t v ba shakka d ye = d ge baía tlag n baba b ba, b b n, p ba Babade Bad n Babarbare Z n”n babba g gar , g r , k rgo, m r”m babba da jaka gz mt m”n babbake f f u, f v yu babban mutun g r n babbar riga b l n Babole B‰l w n babu g‰-, n be Badanci g b den bado ag˘gon, g p z n baduku m”d lm n, m”n lm n ba i w ya bafade kwakwan n, l kw n m n Bafillatani P”l t n baga sp t”n = sf t”n bagajimi g p c”m”n bagaruwa gv r kon bagayi ng n kon bahago g m m n Bahaushe p non baibaya t mb gwu = t mb wu baiwa k d ren, gz f”n baje bd zu baka b n, b n baki mny n bakwai g tkas ba i p”lka ba in ciki k r k tlan ba o mag r v n

balbela m kw kw r n balle b lle Bamanga M ng n bambami m s k b wan bana t v na bana (kifi) k l p n banda b nd n banza b t , s l y bar a gurbi m” g m”n bara l˘kon, m tav n bara, yi l˘k˘tu barami aram n, g r man barba a w w u barbara dg zan barbara, yi dg zu Barbarci g z n, g z n”n barci w n”n bardo kacakuron bare z d n n barewa y n bargi koloriyon, vd kon, al j ban,

k ns k rwan, k‰l˘riyon bari bzu = bz”d , rmu = rm”d barkono c t n Basakkwace K w n bashi bas n basur jlaya maskw n batauye k k w n Bature Nasar n baushe m r m”n bawa mv n, gz f”n bawa mace k zv”n baya kon, b y n, d”md m”n bayan kon bayan gida kok taw bayar b ru Bayarabe Yarab w n baza bd zu, tl k nu bazara b z r n bazawara g dba beguwa s ken = amayin, m yin bi gu, k d tu bi rana gafan, gaf n bi ta s rtu bi ta da zugu b d sk l n bijimi kw m”n biki (iri) f” n

Page 4: Hausa-Bade (Western) Wordlist

148 Hausa-Badanci

bikin aure patlan bindiga b nd”g n binne t gbu binne, yi s wu binnewa, mai m t gb n birbiro b t n birgima b rb rtu biri vj n birki a b rb rtu bisa w kan bishiya w kan bishiya (iri) c k n, g wast n,

j g m z n, t”r n biya gmu biya tara jl ptu biyar v biyu s”r”n Bizi bz bodari k l n boka b‰k n Bolanci g b˘len bololo mb˘l˘lon bubbuga f vdu buci kura k r b k˘r n budurwa kaz m”n bu a e garb ca bu e rb cu, rb cu, d”rb c , gh ,

h mtu bu in cizo b”rm”d n buga vdu, p mu buge gh ptu bulaguro mt g m”n, b w n bulala ng rt”men bultu z rt”n bunsuru b z r n bunu b n n bununu g n n , k b”mb n, p”b t”n bura g ny n burabusko s inon burar Buzu p t”ma k r r n burbunbuma s”kw gun burburwa b”n tan burdo bugz m”n burduddigi majl rkuw n burduddugi g p”rdadg n, g z b n,

g rd din, k n n n, ng rd d n burga s b nu

burugali m sab n n busa b ktu, s ftu busasshe g h a bushe h wu bushiya atakwaz m”n, kumny n =

kumy n buta g rawan, s h n”n butar arfe k b r s”n buwaya j u Buzu K nd m n buzuzu jl gjl”g n

a ace p p tu aci kw u acin rai k r k n n acin rai, yi k mz z ru acin zuciya k l -k l m n algaje mb lu alijage mb lu am are r ru antare mb lu arawo akar n are ru argo siy n ari, yi s nv u, t zu ariya kab l”n arna, yi l ktu ata kw u, p tu atacce g kw a, g pat atar hwu auna k d n n aure ay n awo tlkw kw r n, bson, k w lan,

rban awo busasshe tlatl”r n era k m”n eran daji s tin oye d psu urme rb ghu, rb ghu usa f r f r tu uya b su

Page 5: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 149

C

ca a jl k u caccakai kayam”n cafe mtlu cafke rpu caka tk u cake j k u cakwaikwaiwa d yon campi m jlan can wajen inn canka c nku cara k rk ru carki c r”n, p r”n casaíin g m‰ wuray ce lhu, z nu ce iya r b”n ceta h ru cewa ma = n ma ci to ci (mace) ngu ci (nama) k u ci abinci k lo cibiya nk r”n cida ad md m”n, g” g ”n cika j kpu = j pku, n hwu, nhwu cika (hali) gw tu cikakke g nahwa ciki k n n cikin mace madon cilakowa ciy k n cilakowa mai jan baki t”kp n cimola tak d ren cinya g m n cinye m lku cire cku cirnaka m vg”ry n = m gv”ry n ciwo t”t kwen ciyar tl u ciyar da mp tu ciyawa z m”n ciyawa (iri) g cak ken, jl rb b”n,

k k”ren, kajl kw rca ”n ciyawa busasshiya t s”n”n

ciyawar jinka av n ciza h du cu a t nkw k u cura m u cusa dg ru cuta s m ktu

D

da b , c g , - = n -, Ök Ök = Öw Öw , m n = yaum n, y um n = m n

da can nd b da ciwo t”t da gangan g kad da anshi v rv ra da kyar d pca da matsi mama da sauri w ta, w t”-w ta da wuya t”t da yawa g wa da yawa sosai g wayy da yunwa g may daa c , d ten, gand , kak c daa ma c , c m nka daba dab n, dab n dabaibaya t rb gbu dabam b l daban b m dabara d b ran dabbar gida darb n dabgi hurg m”n dabino d b n n da a s b nu Daciya D ciya daddage j kw ru, k rc c yu da e skw kwu da i k l kwen da i, mai k li dafa rg u, b nu dafawa, mai mab n n dafe d”rg daffe gargw a dafi kaz kun

Page 6: Hausa-Bade (Western) Wordlist

150 Hausa-Badanci

dafu rgw u daga d dagargaje rt u dage m g yan Dagona Dak‰n dagule g rzaz ”n daidai kalkal daji pat n daka gb u daka gari z ku dakali d g rin dakan gari z ”n dake d”gb a da ashi ”g n dalili d l l n, p t n, wuz n dama am”k l = am”k tan, c mtlu,

d m ntu, k mo, l mb tu, t mtlu damagi wup”lak n damina d m n”n damisa r k”n damo m gb n danda e dg g ru = d g g ru, t dgu dandake yu dandali vdan danga dankan dankali d ngal n dan a k mu dan o anay n danna dg g ru = d g g ru, r ktu,

t nk ku, t m u danya maw n dara k ren darbejiya m in n dare gv ”n, vg ”n, ru dare, yi vg tu dari rg m”n dariya g m s”n dariya, yi g msu dasa dbu dasashi g”ras”n dashi m skan dau a ny m”n daure h m u, m rtu, r ktu dawa m j n dawa-dawa tamz n dayi g cak k n diga d”g n

dila d”l n dinga t kt kwu dinya s gvan dira zd vu, m r tu diri g” g ”n, k jl wan diri, yi d r tu dirko zd vu, nj vu dogo vg”r, zv”r, z riy doka tku doki d wun dokin wuya dagwz gwz n dole d‰l domin n = m n , g don haka g au don me g ak m dorina ns n doro d‰ron doro, yi j ng rtu duba, mai mag nan, mag rm n dubu d”bu duddugi c”gj k”n duhu g siyon duhuwa karag n duka t”n, d”kk , tala, z kka dukiya v yan dukiya, mai v y m n dukushi kw st n duma a ay n duman rafi karad d n dumno m dgon Dumsai a m da dundu j mbin dundukuni w s n duniya d niyan duri wuy n Durin uwaka s”tk”m” me durumi m z n dusa p”j n dushe az m n dutse b nyin dutsen ni a b nyin duwu g jl gd r kon = wurj

g jl gd r kon

Page 7: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 151

a f v n, w n”n aci jl ra a oya g gv r mag nan afe m y lu aga h ptu aki k son akin ba i pukum n akwara kawalwal n amara mar n ame s ptu, t nku an tayi d n an Adam md”n p”lk an duba m tu an fari kar n an uri t n = g j aikw n an ri o k m g n n an ruwa b w n ana ng u, t t wu an ana k mo ani g tl”n n anuwa m b t”n, m zv n, y g n n anye g tla, g y anye- anye d n a, d n -d n a ari l m n, miy auka ktu auke h rtu aura sirdi k stu aure m u, t ksu aure fuska j utu aurin guga ku m m”n aya g ag = g e, g e = w e, k ntu

azu gd n iba ngwu iba ruwa zo imama rg mu in tku inka k mu inka buhu tl r u, tl vu inya nyam n, y ma n umame m”gv s”n umi k jl wan

umi, yi rgw mu un u bj n ura su uwawu s s yon, s s wen anka afi t an n

F

fa ye fada m irin fadanci l kwanan fa a lhu, b su, jl ran, r ng zu, z nu fa a, yi jl ru fa ar gv”d fa i gvu, vgu fa i daga sama b r b ru fa i, mai m ar n fa uwar mutuwa b gz”r, bugz riyy fafe ru fahimta h ntu, h ntu faifai t”b n fakara d wan fa o f”rkw n, folfoll fallasa b zaran, b z rtu, l ntu,

p l stu fangami pangam”n fansa tl gdu fara p”rd n, tug ren farar daka tl w yan farar aya g maw n farauta baran farauta, yi b ru farce tl”b r”n far a h r tu, h r u farfa o gjl jlu, sak t”d m”n farfasa p bgu = p gbu farfashe t tl tlu fari sk ru, baktan, g b g n, h ta,

k skur fari sol heth t farin ciki kaz”h tay kw n farin ciki, yi l yu farin fata uw kwen farin jini yan

Page 8: Hausa-Bade (Western) Wordlist

152 Hausa-Badanci

farin maciji m”tl”rm n farka gjl jlu, m ng n farkar gjl jlu fartanya k len faru gjll gjlu, s du, s tu, w yi

kad nan fasa ftu, gbu, ktlu, p rtu, t tlu fasasshe g paga, g tatl fashe p gu faskararre tl” ”r n faso g nas n fata rv k”n, alm n fatara lamb n fate-fate d pt n faya (?) t gdon fe e h nu fesa p zwu fi k o fid da tsammani t ptu fidd kwantsa d y g y n fi a z y m”n fi e p u Filatanci g b˘r kwen, g b˘ren firfita f v ru firgita gb du, g r u, g rb ptu,

g rg ptu firi s f”n fita v ru fitar do fitinanne r t m n fito f fiy n fito, yi f f yu fitsari v on fura b˘bon, p r r wan fure g mp l n furen kuka t mb”gn n furfura kw r”n fusata jl rtu fushi ajl rt”n fuska buksan, nv”d n fyace majina f rtu, tl nu

G

ga ga ga (shi can) ms ga (shi nan) ms (ni), ms”n = ms”n ni ga (su can) md ga (su nan) md (ni), md”n =

md”n ni ga (ta nan) mc (ni), mc”n = mc”n ni ga (ta) can mc ga ta nan t rz”n ko gaba k”m n Gabaruwa gv rw gabas gdi ga a dan gaci zgan, g ft n gada kad w n, w r tu gadagi g d g r n gadali (iri) gj mkwan gadawa pag lan, tab ran gado k d kun, kaskan, raken gado, arshen f”ny”n gadon baya k rz”n gadon fito kad r n, m karan gadu g d n gafara nts = nts mb n =

nts mb n d”nam gafiya d guren, v v gw r”n =

b b gw r”n gagara bd m kwen, bd mu,

gd mu gagararre gabd m gaggafa d”muwan gaggawa, mai g gw a gahi, mai ng m -ng ma gaho kav r”n gaigaiya k g u gaigaye kag ”n gaisuwa l fiy n gaiwa mbun gajere k dar , k gv”n gajeren wuya, mai g ur g kw tlam n gaji w tlu gajimare g r wan

Page 9: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 153

galadima G l d m n gama tk ru, tk ru gama i i z zun gamba m jlb n Gambo Kab gamji ng b r n gammo kac n gamu g mu gan a h h n gane h ntu, s n utu ganga g ngan ganga doguwa g ngazv ran ganga, mai g ng m n gangan k de gangara s rtu gani aik n, ko gansarwa tunkum n ganshe a g was n ganuwa b gan ganye am n gara ngalk , taruw n garafuni g tag kwan garaya g r yan garaya, mai g r y m n gare ga, mb l”l”n garga a h bu garga i, yi kw gw u gargajiya kak c gari lk riyan, apt n, n garin goruba b r n garke gz gan, b r n garkuwa ngarakun gartsa aw n Garvagal G f”rag tlai garwashin wuta v nyin garwaya ps kwu, w sku gasa b ku gasasshe gab ka gasaya ”mb n gashe d”b k gashi c”n gashin ido v d n gashin tsuntsu gapt n Gashuwa Gas w gaskiya j”r n gatari r p n gatari babba s k t non

gatse, yi s wu gau e g yin gauraka gv r n = vg r n gawa gv n gawayi k nk s n gawo gw y n gawurta b˘r tu gaya lhu, z nu gayan tuwo s r gayar l l tu, l p y tu = l f y tu gayi g y n gayya g yyan gaza g mb˘tu gazari y w n gefe g ft n, suwen gefen r n gemu m l”n, m r”n gero wun gewaya v rku, z gu gewaya gida b r u gewaye d”b”r gida mad wan, ngw - gidan tururuwa a amnyak n giginya k n m”n gima gmu gina lmu gindi s”n gindin bishiya gv n ginshi i g rkukon gira gz”d n Girgir K g” girka dvu girma gb ru, g r tu, g rg n tu gishiri d s n giwa g w n, g y nw n, ng w n n giwar ruwa kab l”n giya k m l n, mb l”n giyayya g n n n gizago k n f”n gizo-gizo arar w n gobe s na gode g˘d tu go iya d kwan, w zan goga-masu uks n goge c ntu, s zgwu golo n n”n goma gum

Page 10: Hausa-Bade (Western) Wordlist

154 Hausa-Badanci

goma sha aya gum v r n g e gona k m n gonakai k”r ban gora g˘ran ay n, gwara = zaw

gwaran, gd n Gorgoram G‰karam goro g‰r n goruba g r m”n goshi puksan goya k vu goyo gwd f”n gudanar da r w”d gudu r wu gu a wurwur n gu e-gu e k‰rotk” p p =

w z tk” p p guga g jl non, g gan, karf n guguwa t w wun gujiya gang l n gulma, yi s wu gumba mb˘l˘lon, ng mdan gunaguni, yi g ng nu gungume tag r n gur ace k r nu, k nt u gur ata k nt u gurgu d”nkw n, d r”n, gd n gurji ng rjlin gusa k r tu, s gwu, t bu gusar s gwud gutsura pc ku guza gz n”n gwada k ktlu gwa ayi m kw n gwafa kag f wan, k‰f wan gwaggon biri vj n a g b nyin gwaiduwa an kw n = an w n gwaigwaya mtl r n gwaiwa kwan, n n”n, kuz y n gwale ntu gwambaza bangw z n gwamki gasken gwandar daji un kon gwangwani kumb n gwani m zgw n gwanince j bu gwano s s”n gwara m g ran

gwatso mag an, yakwa n gwatso, yi m g u, y kw u gwauro b z n n gweba g‰b n = gw b n gwigwiya g rm m u, tl jlgu gwiwa a kf n gwiwar hannu s” am n gya a j n = nj n gyambo anj n gyangya a z p nu, z p nu gyangya i az pan”n gyara lmu gyatsa g tl n gyatsa, yi g tlu gyauro tl r”n gyauto jauton gyazbi g l” g l” in

H

habaici ng r n ha a g mc”n, hum an,

mahwarhwar”n ha o d n hadiri d l k n, kaj r”n ha a g mtu = g mtu, l mtu, nd pu,

nd bu, p kwtu, r ptu ha a aiki jlg”d ha ama s ktu ha ama, mai g sakt n ha iye b nk u, ntu ha u jlgu hagu g m e, majl w i, majl we,

m e haifuwa y y n haihu y wu haka n nu = nno, n nuww ha ar ari ar rg n”n, jlabjl p”n”n,

tlatliy n ha ori ny nyin ha ura m rtu ha uri k m r”n, k nad n hali l n halin Barebare g z n kwen

Page 11: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 155

halin Turawa g n s r kwen hamata yaw n hambu a b mu hamma h m n, h mat”n hamsin g m‰ v hana gu = g”d , t gu hanawa, mai m g d n hanci tlk n”n hangun c”jg tl”m”n hanji d t”n hankaka gh n hankali ankal n hankali, yi nk ltu hankufa g sask n han a h h n hannu am n, z n hannun hagu g m en hanta n v w n hantsa uhw n hantsi balt n hanya bd m”n, dv n har har, sakam har yanzu nik , n n harar b nu harba vo harba da afa s g mu har iya zg r vj n harshe m r ny”n Hasana C kw haska ltu Hassan Kav yo hatsi wun hatsi nunanne g mp ram hau g yu hau da ruwan ciki s mfu haukace d mb yu, tl kp ru hauri, mai mag y n Hausa g p no Hausance g p n kwen haushi afuw n haushi, yi gh ugh utu hawainiya k ng”j n = k nj j n hawaye s˘r n, s w ren haya i z kw n hayar da ktl”d haye ruwa s vu hayi g ft n

hazbiya b gjlan hazo gb nt nen hininiya, yi m m yu hira m d wun hoge buks”r n hora zd nu horarre gazd na huce l yu huda pc tlu, zg tu, tl kwu hudajje gazg ta hu u f” u huhu kukkuf”n huje zg tu hula j kuwan hura wuta f tu Husaini K k huta f t tu

I

i wu = idan c ndu, kw y , n ido dan idon sawu d zg r”n = d zg r”n igiya z y n igiyar ruwa av w n ihu kurw n ihu, yi k k wu, w ltu iko m”n n in n , na, n , n , n ina n = r n, na, n , r n = n ingidido ag yon inna doguwa b d”n inuwa r”rwan, s”rwak n, s”rwan,

suwak n inyawara tak d ren iri sad n isa b to, k d tu iska k s m”n, kwakwt n,

m l k w n, z w n ita at itace d m n itatuwa d m”n iya b to, iy , yo

Page 12: Hausa-Bade (Western) Wordlist

156 Hausa-Badanci

iyaka y gan iyakacin gona akwayan iyali y l n izga ven

J

ja b tla, uwa, t r u ja a asa p su ja jiki s mfu ja kunne nd tu ja a nguz m”n jagwalgwale c mtlu jaka ng”rk n jaka (ku i) j kan jaki k‰ron jalibebe ng ng n jamaía j m jan baki b nuwan jangala jl v n jante k m”llon jarababbe kwalam n jargi sawar n jari l n jarraba k ktlu jarumi b‰riy = ngurj m jaura jlamran Jawur Jl w”r je ju jefa f tu, tl bdu jefa uriía k rtu jefe d ta jema k yan jemage j m g n jera ji d kwu jibi mz ri jida zgu jifa, mai m fat n jigida c pin, g r n jijiya zd n jika k k n jiki tkwan ji a gw u, r jlu, g u

ji a e gagw a jim ka an l mman jima skw kwu jimina z y m”n jimre r ktu jingina d nsu jini t”d m”n jinjiri kan n jinya, yi d nd tu jira k mnu, k yu, mnu jira har gajiya c j nu jira ruwa d ru jiya kad wo juji a bz k”n Jumaía J”m w juna a n juya b rt nu, kw rkw rtu, m sk tu,

t zu, v r r tu juya baya v˘tu juye k to, s zvu

K

ka g”, g , ga, g , g , g , g ka da k r u kaba yuwak n, ara yuwak n,

ng ron kabarai dal n kabari au ”n kabewa k biy n kacici-kacici m m n kaciya k d mu, kad m”n, k d mu kada gd m”n kadafkara t” z y n ka a ganga r rmu ka a nono s b nu ka a zare t b ru ka ai d m- <>+ possessive pronoun<> ka an g na, jabj pa, jap , japp ,

jappan ka e v mu kafa dbu, tku, k ktu kafa a gapt n, p r an kafe jbu, k ktu

Page 13: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 157

kafin k bd r kai a n, ag , j”d , k k ru kaikaice gj u kaikaita gj u kaiwa n d”n kajiji j j n kaka k k n, k k n, tl r m”n kaka, yi zuwan tl r m tu kaki anay n, k k kin, tlatlaw n kaki, yi h rku, tl tl wu kalacin anzo j”gj”g n kali k l”n kallo aik n kaluluwa markw kwa ”n kalwa kalw n kam k , k m, m nk kama ksu, g fo, su kama hanya z rnu kama, yi ru kamanni c p n, c p n kwen kamar k ma, k di kamawa, mai mag f n kambu k mbun kam orin kifi tlkw kw r n kame k n wu kana ya, y , y , y kananzir k n nz r”n kankana p rin kankare h u, k sk stu kantakara atakar n = takur n kanti k nt n kanwa m nkon kanya v”r am n kanzagi kalon = kallon kanzayi aníy”r”n kara asak n, t suw k n karamiski s g nab˘bon = s nab˘bon karamshin kaba k mb b wan ~

k mb b w n karan hanci matlkakar”n,

zaw tlk”n n karanta k r tu karaya gb du kar a gnu, g nu kare j n, wun j n karen ruwa il‰lilon, wun”j g duwan karfasa and lon, k v kun, p rc”n

kargo pson karin magana ng r n karkace gd bu, gjlu karka a b rm mtu karkanda parton karkara ng r‰d n karkarwa ag g ”n, aj gj k”n,

araprap n karkarwa, yi g g tu, j gj ktu,

r pr ptu karkashin s”n karmami sask”n n karo, yi vdu karta p rdu, tl rdu karuwa k rw n karya ktlu, t tlu karya tambaya kany n karye t tlu kasa ab r”n kashala k cal n kashe tku kashedi, yi kw gw u kashi b n, son kashi, yi ska b n kashin Yawo k s y won kaska v v”n kasko kask n, ngay n kasuwa sk”n katanga katank n, tl rpapt n katantanwa g tantaw n, t gd kon katsari g s kam n kauci b w n kausa k sk s n kawai b ya, y u kawo j wad kawowa n yid n kawu k k n kaya k cimon, kak”ran, karen kayar k r u kaza k da, k z kon, k z n kaza bingi d kwc n ke ag m kece tl mp tu kere m p ren kewar kifi d”mnan kewaya r ru ki ”m, g”, g , g m, ga, g , g , g

Page 14: Hausa-Bade (Western) Wordlist

158 Hausa-Badanci

kibiya d g n kibiyar baduku gan kiciciya d gbon ki a b iy n ki a, yi h l mu kife bj mu, bj mu, zb tu, zb tu,

c pu kifi v n kon kifi (iri) m s”k tlan”n kififiya arawun kin g”, g kina ma, m , m , m kindai k nden kindirmo k nd”rmon kira g ru, k˘tu kirari, yi c pu kir a jl k u kir a fura kw msu kishi g ran kishi, mai mag r n kishiya am ngwan kiskiri k jlgen kitse ny m”n kiwato mp tu kiwo, yi d wu kiyashi r w n ko d ma = d , k , ko, y ye ko a g ltu ko e s sku kofi s y n kogi duwan Kogin Yo ngaram n kogo g r n koina nk kokkoriya jl kwalen kokowa awar n koma k l ktu, gzu koma (na suu) c rp n, k‰m n koma a e gajlg ma koma e jlg mu, jlg mu komayya b”n tan kome k nka, t mka kora g ma ma on, p rd”n, r ku,

r rku korar aljannu z kwc m”n kore tl”rta, tl”rtl”rt kore tsuntsaye l

kowa k ka, t ka kowane t w nka koy von koya k zg zu koyar k zg zu koyaushe g hank ku aw n, k , n = aw n , w n ku ewa kag wan ku uce p r tu, p rd gu, p tku,

s mp u kucika m gun = m zgun, v y n kudu n”m kududdufi h r b y n ku i t gd n, z ngun kufai g t r n kufila k mz z ru kuftiri zd n kujera kwaj r n kuka an”n, a n n, h ya-h yan,

kukon kuka, yi nu, w rdu kukuki tlk íyin kul kul kul a m”ksalal n = m ks”nyan =

m”s”ny n kullum d r , d ra-d ra, sara kaiw kullum-kullum cakcak = cacak kuma k˘r‰ = k˘ri kumallo k l -k l m n kumbura n ntu, tu, w su kumbura (ciki) gb mtu kumburarre gagb mta kumfa apakwan kumurci g was n kun n = aw n kuna na, n , n , n = aw na, aw n kunama w rj”n kunci g tler”n, hw n kunkumi gjl r gjl r”n kunkunniya kaz k k w n kunkuru kar gon, k n = ayakun kunna c fu, wu kunna toci ltu kunne g t n kunu akurn n kunuguru m s ft lon kunya a mny n, nang wan

Page 15: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 159

kura bjl m”n, gjl m”n kur a rvu, h r u kurciya t t”rak n kurege k y n kuregen bisa c r ron kurengen bisa an yowal n kurkunu zd n kurkura baki k k u kurma akuy n kurna kwarn n kurtu kolban kurum b ya kusa jg m”n, d mto, della, j g m”n kusa, yi d mt˘tu kuskura ft wu kuskure ft wu kuturta r”rwan kuturu d ngw n, kuwa k , k wa kuwwa kurw n kwabo ka n kwa a s yu kwa e mb lu kwa e antare mb lu kwa ayi ku yak n, makwas”n,

s”ma ”n kwa ayi, mai g s”ma kwa o ng c n kwa o na kogi kokon kwafsa tlkw kw r n kwaikwaya ng”d , s rku kwakwa kw kw n kwakwata c ng r”n kwalekwale k gr n kwalfe tl g u kwambami ku n, m kf”t n kwana w n”n, k bun, nu, w non kwance st kwu, st kwu kwanso tlkw kw r n, k l lp n kwanta v du = v ju kwanta kan wai b mu kwanta rafi atl”r n, gap gz n kwantacce g stakwa kwantar s nu, s ru kwantsa g y n kwara gar n kwari jag”r n, t n m”n

kwartanci d gw nan kwasa-kwasa g d mban kwashe zgu, ngwu kwata m s d”n kwatangwalo d g nen, g nen kwi i h”ny” n kwikwiyo k t r n kyakkyawan abu van kyanwa p t”n, takajl ren kyarkeci m ic kon = m c kon kyau va, v kwen kyauro s”n m n

aba kuz y n adago kw kw sin adandoniya d s n adangare k r g m n adauniya atl”r n afa zg r”n afo f w n agowa wuz n aguwa tak jlg jlg ”n aidajini ka g yon ai ayi k sk sa, r”v wan aimi j g n n aji gap gz n anana pa ” a ane d raken, l k n an ane in la an ara ay n anshi hawan ansuwa p r r wan anuwar uba b b n”n anuwar uwa datkw n anwa d raken, l k n anzo wurn n ara sk nu ara fa i yu arami g na, jabj pa, jap , l gl k , l k

arangiya ap w n = apap w n arar wani, yi b rk tu

Page 16: Hausa-Bade (Western) Wordlist

160 Hausa-Badanci

arato k r ntu araya am m w n, g jl k n, k dug rs”n

are tk ru, tk ru, d mu, su arfe hwiy n arfi d non ar ara g rang ram”n aro m”dg l”n arshen d r ken aru skw nu arya p c”n asa ais n, han, kiy ”n ashi s l n ato b kw tkw ta, b‰riy = ngurj m, b gd r ya, ngurz m

aura rgu auyen noma jang n awa kwaitan, m ng n awara g˘d m”n, jl ron, s s d n, zantar n

awura s r n aya j j m”n, j j m kon azwa s kt wan e uwa f”rkw n era z mu eya m in, gj kw r n i k ru irare y y n irga n irgi rfon iri- iri g pag m n = g yaw m n irinjijiya cuwulwulon irji kuvan ir a vj n p”lk ir ira f yu irya s”ms”m n ishirwa gj n oda kursasiy n odago mb r m n ofa mny k s n ofa hatsi t nsu = t rsu ofa tabarma su ofar fada kaisalan ofar gida m gv n = m vg n ofar waje mny m vg n oki- o i m ku v bjl m”n

okíon ido gu kw gdan = gu kw dan

onanne gab ka one stu, d”b k orama z rk n oshi w yu ota gj n, mag f”n uda j w n udan doki g jl v n udan zuma c”v wan udiji nd l n ugiya m”rim”r n ugu ng ngon uli- uli kul kul n ulle nd bu ulli k”rkatl”n uma s s n, ny mny m”n undume yu ungurguma sukw gun unsa hw yu unshe kw yu ura b”rb r”n, kumb ton, zukt”l n urji jlay n urun us d”nguruf wabri p”r m n wai gwen, gw y n wa walwa jl n”n wallon goruba kw kw sin wanda g k n ware dg ru waro g skw n waro (iri) f t”n warya warya (itace) mab g d m”n warya arama zakkan waryar cin tuwo iy n waryar shan ruwa ar n wauri s m”n wayar ido ay w gdan, c lan yale y ntu yanda f”r n, f”r u l kau yan yashe ktlu yastu j n d”n yaure kan ban, karawun yazbi k”v ron

Page 17: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 161

L

laíasar l s r labari l b r”n, s mmanan lada ag rin lafiya k lapiy n, ng Lahadi L duw lahira Mazg laifi yap”n laka gankwankw n lakuta jl nu lalace k k tu lalata l ktu lale l le lallama l pu lallashe c˘c˘tu = r˘r˘tu, l il itu, l pu lalle lall n lalo ku b n”n lamsa (?) t gdon lan wasasshe g gd bayy , g gjla lan washe gd bu, k r y mu Laraba L r ba lardi k rken, l rd n lasa p lku lauje l w rjen laya l y n le e na asa mny han = mny k han le e na sama mny sk n le a mu, wu lemo l mon li e tl u lilo s gwd n linzami l nj m n Littinin L t r n lokaci gand n, m n, san = sagan =

sakan ludayi z n n lufa t lmon lulu g non lumfashi amfow n lusur gh pgh p n

M

ma k n , m nk maauni mang lt n mabiyi m g n mabu i marb c”n, marb c n mace g man maciji kuw n maciyi m t n Madamuwa M da m madubi k t”ram n ma aci ag m”n ma aciya mav wan ma inki m akm n mafa a m gv”n mafarauci mab r m n, mz m”n mafari m tak”m n mafarki suwan”n mafi girma g ru mafita mav r”n magana alh n magana (mai) m lh n magana, yi ru magandaci m sauy n magani k rg n”n magariba mag r p”n magarya h y kon magaryar kura h y k bjl m”n mage takajl ren magen jibda jibd n maginiya d k”ram n magirbi d b n, s k t non magiya, yi m rtu maguji m raw n mahaifa ad f”n, tl rv n mahaifi maíyaw n mahauci m son, m s m n mahaukaci g tl”kpar n mahuci v ft n mahuri kwart n mai b c n, m l n, m tluwan mai ado d”j g t mai aurin zuciya g kaz”g gw n mai ceto m h”r n

Page 18: Hausa-Bade (Western) Wordlist

162 Hausa-Badanci

mai dabara d b r m n mai ganganci gv v m n mai gida p t˘m n mai hawan doki m skw n mai kai dubu k”l m y wan mai kauri d”nk r, d”nk”rr mai arfi d n˘m n mai nauyi d ksi mai rabiya mag f t n mai sara makarm n mai suna c b”n n mai tsabta m l w mai wasan dara k r m n mai zafi b tla maimai kub t”n maimaita g d mzu maina g nyen, m in n majanyi m k van majina tl n”n maka g maka i kal‰m n = kallom n,

m h lm n makaho jlg n makami mb˘r n = mb l”men makankari b r”n, tlar n makanta jlg yu makara b ib itu, b ib yin makaranta makarantan makasa nd l n makitsiya maj pt”n makiyaya mad wun makiyayi mad w n mako m k n makokoci m war n makwa aici g makwas ma ale k rc u ma aryaci g p c n, m p c n ma ata kam gm n [kam m n] ma era d”man ma eri d k n, d m ru, maz m n ma esu kwall ram”n ma ogwaro makwas”n,

ngw rgw jlon ma wabci k m skin, m takwaz n ma wa wafi makarm” d man malam m lam”n mama iy

mamaki aj p”n mana , d ye = d ge, j , w , k le maniyyi m wan manjakara g kok n, tl w n manna c u manomi m r y n, marwiy n manta t w yu manuniya marv n manzo k d k m n, m w n n mara r n, m”gb ”n, m r n mara aure b z n mara nauyi k mpoyya maraba l le mara i askiyan maras ha uri m nd nan maraya ganam”n marayan t rkw n maregi c kc kw n mari a gadon baya g jl rin marina mad lt”n marini mad lt n mariri m r r n marka e jl k u marke an”m n maro i ng l n, l˘k˘m n, y l m n maro in ruwa dg mt”llen marufin ofa kan ban marufin tukunya ngay n masa ci masaba m t rag n masaki kad kwan, mab n = m b n masa i c k m n, m c k n masallaci masall cin masaniya y k n”n masara g r san n, w n n sar n,

m sarm n mashaya b ran mashayi m s n mashi c c n, ng s”n mashiga m kf n = m f”n masilla m s llon masoyi maig n n masunci m s y n mata aman, m t”n, tu matacce g mta mataci s w den matafiyi m r k”n n

Page 19: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 163

matakala mag yin mataki m t g ”n matar anuwa t kw n matar jego m w n matari m capt n matashinkai b r n matattu md gd w matauni c gnan matoni maz an matsa c mtlu, t m u matsala j w p”n matsattsagi asas w n matsattsaku don matse j m u, m wu, m m u,

m u, p tltu matse jiki ptu matsiyaci ng d n, p”tk”n matsoraci gagb d n, gh gh n matsuki ng r ng rin mayar gz”d mayawuya t”rs n maye k r m n, pad r n, tugwz r n mayunwaci g may n, k n m n mayya k r m n, tugwz r n maza ms t”n mazinaci k nz n m n, kwalam n mazo z r n me k m, n m, t m mesa k van miji ms”n mijin íyaruwa t kw n miki g m mikiya zakwt n mi e st ru, t rt ru mini y = y n minjirya mj n minshari jl nk‰r n mintsire rj gwu = rj wu mirgina m rg u miya wen miyar anyen kifi c kwa ”n miyar kuka ik kw n miyau l l wen mo a kumb n, ma akw n mota m‰t n motsa r u motse mc wu

motsi ar n mu agw , aj , j , j , w , w , w = -

gw <>after<> , w muciya v n”n mu uwa k van mugu b kso, h r m, k l don,

k mang r mugunta b kson, h r makwen mugunya an n Mugza M kza mujiya d z n muku w n mu amu i ham n mun j , w muna ja, j , j , j , wa, w , w , w munafuki m n f k, m n f”k n munafunci g nden muni j ng jl m murgina v rn n yu murhu gv gn”n, hurb b n murje m u murna antl n murna, yi ntlu murya makwas”n murya babba g makwas musaya p ltu mushe r pan musko ab n nen, m samanen musu kci, k mp k”n mutane mdan mutu mtu mutum md”n, md”n p”lk mutumin b c n, w r w mutuwa m t”n muzuru ngayam”n

N

n -, g, k, n, , w na = - n , n” -na a, , , na bakwai m g tk san na biyar m v nu, m v n na biyar, ta biyar kag v = kavg

Page 20: Hausa-Bade (Western) Wordlist

164 Hausa-Badanci

na biyu kak s”r”n, m s”r”n , m s”rn n

na ari m miy u na farko k skur”n na gode s m bark na goma m g mau na hu u kak f” u, m f” ”n n,

m f” ”n na shida k zdu = ka zdu, m zd n na takwas m tl”d kw nu na tara m wurayan na uku ka kwan, m kwan n,

m kwan naíam gh , w i na e u na e tabarmar kunya mb t m kwen Naira N r n naka k i naki k m nakiya n kiy n naku k wun nama s s n naman daji babba bund n naman kaza aka y n namiji g ms”n namu k j , k w nan r nanna e k r y mu narke r yu, r yu nasa k ri nasara, yi n s rtu nasu k kci nauyi d ks kwen nawa k n , naw n nema m ku neman magana y yin neman magani rg n”n Ngizim g”z m”n ni = - n , ay , yu ni a n yu nin aya, yi n yu nisa catt , mfu, mz mu, param,

paramm nishi amf n nitse mu niyya niy n nka

nki ”m nku wun nmu j , w = -gw <>after<> noma rwen, r yu nono any n nono (na mace) f fon nonon kurciya g nyin nsa ri nsu kci nta ra nufa tlo nuna rv u, n wo, t tk u nunanne g nawa

R

r -, g, k, , tk , tk” + k, w raba jl jl tu, r tu raba fa a h h ru rabi r t n rabon gado w r tan rabu cku ra a ma w n ra a s s wu ra a suna stu ra a, yi ny wu rafani kwata n ragaya r gay n rage jl ktu, nzu, p l tu, z ru rago gh pgh p n, gw m n, t”sk”n n ragon maza m z w n rahusa m l mpan, m lamp”n rai ron rai a ace g kur rairayi aison raka k rvu rake r ken rakuwa m”k”non, m”vg r”n =

m”gv r”n ra umi jl gmon [jl mon] ra umin dawa k”nc”r n rama gmu, k g mu [k mu] rame rkw yu, s ks ktu rami v k”n

Page 21: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 165

rana afan ranar gafan randa patlak n, patlake m n,

s w n rani k”z ren ran wasa ng jlu rantse h h nu rarake h rdu, hw rbu rarraba p kpu rarrafe rdu rasa wo rashin gata b t kw n rashin hankali, yi tlkw mtu rashin kunya, mai mf n, ns rashin kyau b kson rashin lafiya dond n, d kwak

d m n”n, g t v n, k l m n, k s w n

rashin lafiya, yi f ru rasu n b tu rataya yu rataya a wuya r utu ratsa tl rmu ratse tl gdu rau da r ”d rauni matl n, w lak n rauni, yi l r˘tu rawa skw r n, jl yu rawani liy p n, p n n rawarwa, mai m r ”d n raya kp pu, h tu rayu h tu rayuwa k bun rena r tu reni h‰rakt n reno, yi c c u reto az w rton reto, yi p l ip l itu riga s ru, s s ru, zanen riga irin na da kwararapc n rigingine g n rijiya s”r n riki a k to ri e g fo, mtlu rina d ltu rishin lafiya d m n”n rka

rki ”m rku wun rmu j , w = -gw <>after<> roba awuwon ro i-ro i b˘l -b‰l n, j l -jole rogo dauy n ro a l˘k˘tu ro on Allah l nk˘ron rowa, yi s ktu rsa ri rsu kci rta ra rub da ciki t”r m ru a e gavg a ru e gb kw tu, zgw u, r u ru a s ru rufa ganga s lmu rufaffe g ku rufe d”k , k u rufe ganga hw yu ruku u gwale-gwalen, gw ragw r n ruma-fada d m r m”n rumbu b r b ran rumfa pag n runhu b”rw n rurrushe tl rg gdu rusasshe g tl”rg da rushe jl rb bu, tl rg du, tl rg du ruwa m n ruwa-ruwa m nk w n ruwan gatari m”gr p n ruwan shuka am”zg m”n ruwan tsari m”ktlaram”n ruwan tsirki m n dugz r ruwan wani l mben

S

sa dg nu, hwu saba ks”d = ksu sabaíin g m‰ g tkas sabara m s s w n sabo h”r saboda n = m n , g

Page 22: Hausa-Bade (Western) Wordlist

166 Hausa-Badanci

saboda haka g au sabon ruwa aur”n sabulu s b l n sa i p man sace mp stu sadaka s d kan safe p” ”ku sai s saiwa haron saiwar goruba zon saka t u sakaina jl”gd r kon, tl”gd r”n =

tl”gd r kon sake p ltu sake yi gzu saki jiki p ru sakiya and lon sa a faifai tl u sa a igiya t lmu sa a tabarma lp tu sa a yadi c ku sa a zana g unu salka s tk n = sark n sallam sallaman sallama s l mtu, salank sallar asuba salak p” ”k sama skun sama da skun samho k jlgen sami daman yi pt kwu sami sau i ng tu sammako, yi s nku, t w tu samu bo, t su sanda zawan sandan sarauta zawagd m”n san a s m u sani zgo, s g”n saniya ktlan san o p nnan sannu us , us n sansami w ry n sansana h wu santsi t b”rnon sanyi lay n sanyin jiki, yi k mp itu saran asa t kpu sarauniyar mata m gin

sarauta k rm yin, k rvan sarautu K call n, K igam sare c ktlu sarki dg m”n, m y n Sarki, zama m itu sarkin gari b”l m n sar afa jlg utu sar a iya aur n saro g˘d m”n, s r n, s s d n sassabe, yi s v yu sassa a h , s ks ktu, tl tl ru sassame k mu sassauta s ks kwu sata k ru sauka zd vu, p wu saukar zd v”d , p wud sauke tltu sau i mpon, k ske, k s m”n sau i, yi k mp itu saura g pt ku, g ptu saurara ng”d saurare k r ntu saurayi m kw t n, m p”nd n sauri da, yi g ”d , g u sauro vd d wan sawaya t rwan sawu t g ”n sawun maciji t mpasan saya m su sayar bdu saye d mas sha s sha dare kwaz n shaíani wuj”r”n shadda jaw n shafa l mb tu shafe z wu shafe (da ruwa) lm yu, lm yu shaho gw sav n shaida s n utu, s idan shakiyyi n nk m n shamuwa s ng r r n = s ng lan =

t mak kan shanshani s w l wanjen shanya r nu shara a gona aj k won shara fage y lon

Page 23: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 167

share sfu share gona p r tu sharewa t r dbon shariía s r yan shashatau ckw d g n,

n nk l p yan shata k rtu shawara z nten, z ntu shayar d u shayi s y n She an Dal y j m shegantaka r t m kwen shege d ngw y , ng r p n shekara m n”n, k rb n, m nu shekaran jiya w na mdo shekararre g m na she a sak n shela v rku shi ac , ci shida zd shiga fu, fku, kfu, sfu shigar f”d , kf”d shige z mu shikenan d ci, gwel, want shi iyanci tlag n shimfi a p rtu shinge g rg r n shinkafa s nk f n shiri mar n, sapar n shirinya s n shiru s”riyu, s”riyuww shiru, yi s m yu shirwa kw l n shirya s p r tu shiryayye g sapar t shisshigi c k m kwen shisshigi, mai c k m n shisshike g bac”m”n shugaban b c n shugabanci g rg n kwen shuka s g mu shuna s ktu shuri da afa k fankan n shuwaki g kaw n sille w l ku, w l ku sinkiya m r kon sirdi s rd n

siriri iu wa sisi s sin sissille w lalku sitira tab n sittin g m‰zd siyaki k mb lt”n so ncu soka c k u, s g mu, s kfu, tl vu soma t kp su, t k mu = t nk mu, vo sosa h u sosai gwella, h wa soso s ton, kw tl n, s˘son soya k uyu soyayya ncon soyayye g kauy soye d kauy su akc , da, d , d , d , kci su Wane j = nj su, yi s yu subahanallahi s ban ll i subhana sub n su uce p r tu suda akwasin Sugum sk m sukuwa p”rt n sukuwa, yi p rtu sule s”l n sulhu, yi lm yu, s l utu sulle s kws kwu sullu e s nkw u suma m s nu, s v ru, z n u suna m ”n suna, yin sta m n sunan mace Pasuma, S - sunan namiji w -, Dal , J j ,

K r”zg m sunan namiji ko mace A bz k ,

D d , G pajl , K gwdu, T w sungumi sug m”n sunkwiya d n nkwu, d nkw u,

d nu sura z mtu surfa s p u suri a ks”r n suruki, suruka s w r n surutu, mai m ar n, m n m n sussuka c k u

Page 24: Hausa-Bade (Western) Wordlist

168 Hausa-Badanci

suu mny ma, siy n

T

ta = - n , da, d , d , d , tu ta biyar m v n ta biyu kak s”r”n, m s”rn n ta da ura b stu ta farko k skur”n ta hu i kak f” u ta hu u m f” ”n n ta shida m zd n ta uku ka kwan, m kwan n ta zo ta wuce saksak ta, yi awar n, niy = niyy taíaziyya t z n taba t ban tabar kogi t b g d wan tabarma fc n, k b n, kw ntan tabarma babba b cikuran tabbare-tabbare d al tab i d mb r m tabka g rtu, tl g u tabki k mb n tabo b lon, p lw n ta a k mo, ng lte, p r tu, t mbu,

gjlu ta arya nkun ta o t”l n tace c c tu tafasa g t ven, r p u, r p u tafasasshe g rapa a tafi st ru, pakp n tafi, yi mtlu tafin hannu kunu am”n tafiya n n = y n n, r kan n =

ar kan”n tafiya, yi r k nu Tagali T g li tagulla ng k”men tagumi db k tl”m”n tagwaye m n”n taimaka mb n tu taimako mb nan

taje kai s rtu taka k i, t g u taka a bado g skam”k d wan takaba, mai ku g m”n takaba, yi tl wu takalmi h n mj n, hw y mj n”n =

h n mj n”n takan ar giwa wu d wun takarda kakkad”n taki k m takobi k nsakar n = gasakar”n taku k wun takwas tl”d kw Talata T l kuw talatin g m‰ kw n tama t”f n tamanin g m‰ tl”d kw tambaya bdu, ck˘ru tamu k j , k w tamuno ka yak yak n tanka a ankab n tanka e c kc ku Tanko Jl wi tankware t nku tantabara t t b r”n tara c ptu, wuray tarar t su tare gu = g”d , t gu, tu tari kuvan tari, yi tl tl wu tarihi s mmanan tarko c r mp yin, k l”n, kw ntar n tarkon kurege g b rman, k b rman tarna i t rbu taro cap”n n, taron taru k”rc n tarwa a m”s n tasa k ri tashi tlo tasu k kci tatar kurny n tatsa w nyu tatsuniya m m n, t rz”nan tattare g cacapt tattasai t t shen tattauna g rm m u tattone c kc kwu

Page 25: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 169

tauna d rtlu, g rm u, j m u tauna ashi r gjlu tauraro s”sakon taure maz r”n tauri h m tausa m ksu tausayi k nc n w , k nc nuw kw n tawa k n tayar gjl jlu tebur t b r”n tirke way n tisa j rtu to n , t˘ tofa p s w n tofu w yu Toka G pciy tokare s kfu toliya kws”n tona z u tona aramin rami bjlu tona tuwo n tona waÖ asiri s r r tu tone k ck cu toshe d su totuwa an kw n = an w n tozali s”nt”ram”n tsa yuw zgan tsabta m l w kwen tsabura c kwtlu, m cakwtl n tsada dand non tsafi sanam n tsafi, yi k c ktu tsaga ru, p tu, s tu tsagagi m a g b ron tsage jl y n tsagu s t n tsaiko p llon tsaka kalalakamp n tsakar dare d”rten tsaki hiy n, mc wan tsaki, yi mc yu tsakiya d”mb n, d b”n, kaz n tsakura j ptu tsakuwa v r n tsallake c llen, y”l n, m kwu tsame c c yu tsami c

tsamiya m”s k n tsamiyar biri m s k‰vj n tsammani t man tsammani, yi t m tu tsana pt kwu tsani mag yin, tl”tl n tsankwaka a akatlon tsaraba zg g n tsaraka z man tsare mnu, t ru tsarnu p t sken, z r n tsatso m r wun tsattsewa g c b len tsauce jl rtu tsaure av wan tsawa ajl rt”n tsawatar hw ltu, w ltu tsawo d t”n tsaya l gu tsaya (wata) l wo tsayar l g”d tsaye d”l gi tsefe s rtu tsere wa rmu = rm”d tsibiri gw r”n, rgw ”n tsidau k yayan tsine ptu tsingaro dung rin, m h l n tsinke gdu, y w n, k du tsinke don tsire alk”n tsinta k mu tsintsiya yuw n tsira p rt tku tsirara sulla tsire caren tsire, mai c r m n tsirka gz ru tsirkakke gagwz ra tsirke dugz r tsirkiya ark”n tsirta c ku tsirya k lon tsitaka c tak n tsiyace gb mu tsiyatar gb mu tsofaffi ng rcini tsoffi ng rcin”n

Page 26: Hausa-Bade (Western) Wordlist

170 Hausa-Badanci

tsoho d n = d nu, gag ra, gag r n tsoho, tsohuwa ng r”n tsohon ciki ga watl tsokana s kwtu tsoma c vu tsorata m r yu tsoratacce g marwe tsoro m rwen tsotsa mc c wu tsufa g ru tsugunanne g c”kpap tsuliya m b”n tsumangiya hw p n tsumaya ng”d tsumma d n n tsunguna c kp pu tsuntsu ton, tan tsutsa g skw n tu e r ntu tudu gw r”n, rgw ”n tufafi k cimon tuje bad n tuka igiya lmu tukuna d won( ), nik tukuno jlgw n”n tukunya gu kwan tukunya babba b rb ram”n tukunyar dafa tuwo gu kw b”n n tukunyar miya s”nt”l”n tu a (tuwo) jl w rtu tulu t l n tuma m y lu, kc ru tumatir t m t”r”n tumbi b kan, b z n tumfus f”r u l kau tumu v r n tun kaiw tun (da) t”n (b ) tunatar gv”d tunfafiya pc r kon tunfafiya, ruwansa any”pc rakon tunkiya t m kun = t man tunku bad len, masan n tunkwiya vdu tuntu e g p m n tura t b yu, t mb lu tura wuta r kwsu

Turanci g n s ran turara c c tu turare ward n ture t gv u, t bu ture ruwa k rtu, k tu turmi t”m n turu d”mb l”n tururuwa mny kon tusa w ”n tushiya g takws n tutsu w st n tutsu, yi w stu tuwo kajl w n tuwon laushi g dan tuwon tsari gb rnon

U

uba f n uku kwan ungo ”m ungulu jigan unguwa k r”n Usaina Y = T v = d”g uwa men uwaka! M me uwan fartanya m”k len

W

wa g r n, , k , t , y <>+ proper name<>, y ya = y y y

w azi w zin waccan mc wace t w n wacila w c”l n wa ancan md wa annan md”n , mdo wahala f m”n, p s d”n wai ma = n ma waina t b”sk n, w inan

Page 27: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 171

wainan goruba b r n waiwaya m lu, v˘tu, z gu waje vay n wake alcin = l c”n wake anye g rs n waken damo kam gen wa a, yi rwu wa ar mutuwa zayan wal iya, yi m l ktu wan baba b ba g ra, b r n wancan ms Wance k w n n = kw gw n n wando w ndon Wane k w n n = kw gw n n wani g e = w e wani abu ben wani gari man”m n wanka, yi psu wanke s u wanke hannu da afa l ml mtu wanke hatsi zv v yu wanna (namiji) mso wannan ms”n wannan (mace) mc”n , mco wannan in w r w wanzami w nz m n = w nj m n ware k rtu, p rtu, tl ru warhaka ann wari hawan wari, yi gv u, vg u warkar rg ntu warke ng tu warta z mtu warware p rp ru warwatse a guje p r mu wasa skw r n, g ltu, jl rtu wasa, mai m skw r n wasan kokawa saw n wasan urya, yi s ru wasan langa m n wasan ruwa anc v s”n wasan yara p n wasu g kfag = w kfag , g kfe =

w kfe wata g e = w e, t”l n watakila w ng ba wato rabd

watsar bd zu, tl k nu watse bd zu, d t v v , tl k nu wauta k k b kwen wauta, mai k k b wawa tlkw m”n = tlk m”n,

gad mb ya, k k b n wawanci tlkw mnan wayar gr yu waye (gari) tl nu waye kai tl du wayo b”rg n, k ndon wayo, mai k rw n wayo, yi gr yu wayyo ururu wuce n utu, n˘tu, v ntu wu a wud n wuni h nu wuri nk m, ren, t n n wushirya jlakiy n wuta ak n wuta-wuta nd l n wutar barewa aka y n wutsiya kt r”n wuya t”t kwen, r n wuyan kogi r n

Y

ya da, d , d , d , d da = d d d , g r n, wuny n

ya, yaya d <>+ proper name<> yaba kt an ya a c u ya a aya s mu yadu rdu ya iya ariyon yaga p tu yage tl mp tu, tl rku yaji y j n yaji, yi st ru yakuwa r s”n ya e-ya e, yi z y yu ya i z y n ya i, yi z yu

Page 28: Hausa-Bade (Western) Wordlist

172 Hausa-Badanci

yalo y lon yam ururu l y b vj n yamma p te yanka rtlu, s du yanka (lokaci) stu yanke gdu, rtlu yanke da lauje tl ptu yanke kan hatsi v˘nu yankwana s m ru yankwananne g s mamar n yankwanar s m ru yanyawa ad yon yanzu n , nn = nn n , t”n yara y r n Yarabanci Yarabanc n yarda rd tu, k s ktu yarinya wuny g man = wunyag man,

wuny n yarinyar wani wuny ny yaro m ny”m”n yarontaka m ny”m kw n yatsa aikw n yau s bu yau i, mai g l g l a yauni am m w n, k dug rs”n yaushe ah n yawa, yi g w tu yawanci g w kwen yawo, yi r k nu yawon duniya barg n yawu h n yawwa y wwa yaya n n w n, ktlen yaye cku yayi g ten yayyanke g rtlu, k gdu yi sku, jl mu Yin y n yiwu tkw , t po yoye tlku yum u ar wan yunwa mayan

íY

íyan mata m ny amat n íyaruwa g luw n íyaíya mata ktle amat”n íyaíya maza ktl ms t”n íyaíyan itace y n

Z

zabo s v nyin za a ru zafi, yi jl ru zafin zuciya jl ra zaga c fku, ngwu zago g jlg jl m n zakara g skam n zakaran e uwa k r k r n zaki zgy n, m nan zaku a s gwu za i-banza gw ragw r n za i, mai lamlama zalaidu w nj m”k ton zal e jl w n zama jl wu, k to zama gyambo kw lkw ltu zama ja b tl tu zamani z m n”n zana c ktlu, g rtu, k rtu, s tu,

tagw n = taw n zance z nten zance, yi z ntu zane j ptlan zane na gargajiya t”rku y”n zanen goyo m k van zarafi wuj”r”n zare z mtu, z ryan zarya c p n zauna jl wu zaunanne gajlawa zaune d”jl wi

Page 29: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 173

zaure zauren zawayi z wat n zawayi, yi z utu zawo m z m n zaza gzen zazza i g t v n zazzaga ng gwu zina k”nz nan zinariya z n r n, z n riy n zirman k l k lan zo j wo zobe g˘g”r n zogalai h l”nk n zogi kiya n zomo g ren = gwren zuba po zube s zvu zuciya kaz n zuffa kamb˘r n zuga s ktu, v v tu zugazugi v v tan zuma c”v wan, kul n zungura s kwtu zunku a s ks kwu zunku ar s gwud zurfi zv”r zuwa , n n = y n n, n y n zuwo z w w n