Download pdf - Ho bieu chanh tien bac bac tien

Ti n b c b c ti n 1 www.hobieuchanh.com

Ti n B c - B c Ti nH Bi u Chánh

Ph n M t

M t tr i ã xu ng khu t mái nhà mà Tr n Bá V n ch a th y con là Bá K v nóicoi nó thi u hay là r t, nên nóng n y trong lòng, m t lát ra ng tr c c a ngómông xu ng ng Paul Blanchy, là ng Sài Gòn ch y t mé sông B n Nghélên Tân Ð nh r i qua C u Ki u. Bá V n ng ngóng m t h i lâu, th y thiên h lên xu ng d p dìu, xe h i, xe kéo l iqua không d t, mà không th y d ng con v , m i l n b c tr vô sân, r i i vòng l ib hòn non gi mà nh m c nh. V là Ð Th Ðào ng trên th m nhà l u ngó xu ng; ng i ã quá b n m i tu ir i mà dung nhan còn p, qu n áo m c toàn l a tr ng, c tai ch p nháng th yxoàn1, da tr ng thêm d i ph n, tóc en l i g láng nhu t. Cô ngó ch ng và nói r ng:

- Ch chi h i nãy mình ng i xe h i xu ng tr ng mà coi, d u có u hay là r tc ng r c ph c nó v , nhà ch i hoài thi t khó ch u quá.

Bá V n ch a k p tr l i, b ng th y có hai chi c xe kéo ch y vô c a, Tr n Bá Kng i xe tr c, Nguy n Hi u Liêm ng i xe sau. Bá K th y cha m thì m ng quýnh,xe ch a k p ng ng mà anh ta nh y i xu ng và nói r ng:

- Hai a u h t ba à. Con u s n m, còn Hi u Liêm u s m t, may quá. V ch ng Bá V n m t mày t i rói, h i th m l ng x ng, r i d t con và Hi u Liêmvô nhà. Lý Nh Bình là r c a Bá V n, Tr n Thanh Huê là con gái u lòng, v i Tr nThanh Ki u là con gái út m i m i sáu tu i, ch a có ch ng, nghe ti ng Bá K l t tchen nhau ch y ra mà m ng. Ð Th h i gia d ch d n c m cho con n; Hi u Liêm xin t mà v Bà Chi u ngbáo tin cho m m ng, k o m nhà trông i. Bá V n v vai Hi u Liêm mà nói r ng:

- Cháu là anh em b n bè thân thi t c a th ng Bá K , tuy cháu bên tr ng SPh m còn nó bên tr ng B n Qu c, mà m y n m nay h chúa nh t cùng làbãi tr ng thì hai a bây kh o d t, ch i b i v i nhau nh anh em ru t. Nayhai a bây thi b ng t t nghi p u h t c hai, mà cháu là con nhà nghèo l igi t c gi i nh t, nên th y m ng mà c ng khen cháu l m. H i tr a th ynghe th ng Bá K nó nói ch c nó u, nên th y có bi u tr gia d ch n u c mTây ng th y n m ng cho nó. S n có cháu ghé l i ây, thôi cháu ây nc m v i th y, th y bi u xe h i vô nhà cho ch hay và m i ch ra ây mà dti c chung cho vui.

1 h t xoàn


Bá K nghe cha nói nh v y thì m ng h t s c, li n ch y ra sau bi u xe h i maumau vô Bà Chi u mà r c bà thân c a Hi u Liêm. Tr i ã t i r i, trong nhà èn khí t lên chói sáng lòa, bàn gh t gi ng mónnào xem c ng quý, l i m y c a u có treo mành mành thêu, m y g c c t u có k hoa d th o, nên coi ra v nhà sang tr ng l m. V ch ng Bá K v i Lý Nh Bình c theo h i th m Bá K và Hi u Liêm v vi c thikhóa, còn Thanh Huê và Thanh Ki u y ph c toàn l a tr ng, tay eo cà rá th y xoàn,tai eo bông c ng nh n th y xoàn, mà c eo dây chuy n c ng g n th y xoàn, ng ilo tr i náp2, ng i lo t bàn, i t i i lui, èn khí gi i m y h t th y xoàn, coi ch ngkhác tiên nga giáng th . S a so n d n ti c v a xong thì nghe ti ng xe h i v ng ng ngoài c a. Hi u Liêm và Bá K l t t ch y ra ti p r c. Bà thân c a Hi u Liêm là Cao Th Quyên, tu i g n n m m i, Bà Chi u, chuyênngh gói nem mà bán; thu nay tuy con mình k t b n v i Bá K và tuy Bá K th nghay vô nhà mà ch i hoài, song bà xét ph n nghèo hèn nên ch a dám n nhà Bá V nl n nào. Bà g p Hi u Liêm thì m ng r r i Bá K m i bà vô nhà. Bà th y nhà l u kinhdinh3 , trong nhà ki ng v t gh bàn h c h , bà ngó l i ph n bà nghèo hèn, mình m cm t cái qu n tuy m i mà b ng v i en, còn cái áo tuy b ng xuy n mà c , t nhiên bàái ng i nên bà ng d d trên th m không dám vô. Bá V n b c ra chào r i m i bà vô nhà. Bà b c vô b ng ch p tay chào Ð Thr i day qua l i th y v ch ng Thanh Huê v i Thanh Ki u, bà không bi t là ai nênc ng ch p tay chào luôn h t ba ng i. Bá V n nói r ng:

- Ch nghèo mà sanh c m t a con h c gi i nh v y thi t là quý l m. Naynó thi u th nh t, mà may th ng nh tôi c ng u, nên tôi bày ti c bi u vôr c ch ra n u ng vui ch i v i v ch ng tôi m t b a. Xin m i ch ng i qua nc m.

Cao Th th a r ng bà ã dùng c m chi u r i. V ch ng Bá V n v i Bá K m i h ts c mà bà c ng không n, túng th m i d y gia d ch l y tr u n c trên bàn nhd a bên ó, r i m i bà ng i mà u ng n c. M y ng i nh p ti c n u ng vui c i; v ch ng Bá V n ngó con khí s c r t hânhoan. Trong khi nói chuy n thì Thanh Huê t ý khinh b ch ng là Nh Bình, nóinhi u ti ng n ng n làm cho Hi u Liêm nghe x n xang, mà Nh Bình c i t nhiên,ch ng gi n h n phi n trách chút nào h t. Thanh Ki u thì ít nói chuy n, song ng i n th ng hay li c ngó Hi u Liêm, nh ngmà Hi u Liêm không hay nên không ý n, c ng i chim b m4, có ai h i m i nói,b ng không thì n u ng ho c suy ngh nh ng bài thi mà thôi. Cao Th ng i ngó kh p trong nhà, th y v t nào c ng quý, món nào c ng p, thìtrong b ng khen th m, mà bà ngó quanh qu t, r i sao sao bà c ng ngó con, tuy bà

2 (nappe), kh n bàn3 r ng rãi và ng n n p4 nín thinh, ít nói


c làm khách nhà sang thì bà vui, song s vui y th nào c ng không b ng cái vuinghe con thi u. Mãn ti c r i, Bá K th a v i cha m và n n n v i Cao Th cho Hi u Liêm ngv i mình m t êm ng anh em trò chuy n ch i cho ph tình. V ch ng Bá V n g c

u, còn Cao Th th y Bá K quy n luy n v i con mình quá nên c ng không n ng ntr . Bá V n m i bi u em xe h i ra ng hai chàng tân khoa a Cao Th v BàChi u và luôn d p ch y ch i m t vòng mà h ng gió. Xe vô t i nhà, Hi u Liêm v i Bá K ghé l i ch i m t lát, r i t giã Cao Th lên xebi u ch y vòng lên L ng Cha C , ng vô Ch L n. B a y chính b a r m tháng Sáu mà l i nh m tr i không m a nên gió lao rao mátm t, tr ng chi u r i sáng ng, máy xe ch y vù vù, lòng thanh niên kh p kh i. Qua kh i Phú Nhu n r i, Bá K n m tay Hi u Liêm mà h i r ng:

- R i ây anh tính xin ra Hà N i h c tr ng nào?- Ch c là tôi i h c n a không c.- Sao v y? Anh tr ng S Ph m mà ra, n u anh không i h c n a thì anh ph i

làm th y giáo, n l ng m i tháng l i n m m i ng. V y thì anh nên xin ratr ng Cao ng s ph m Hà N i mà h c thêm ba n m n a, sau anh v làmgiáo s tr ng l n, ho c làm Ð c h c tr ng t nh, n l ng m i tháng trên m ttr m, ã l i h n mà l i sang h n nhi u l m; sao anh không mu n i h c n a?

- Nhà tôi nghèo quá, còn i h c xa thì t n hao nhi u nên tôi ngh khó mà i h cthêm n a c.

- Chuy n t n hao anh ng lo. Ba tôi ã tính h tôi thi u r i, thì cho tôi thi làmth ký Soái ph Nam K . Tôi không ch u, th nào tôi c ng xin ra tr ng Phápchánh5 mà h c thêm ba n m n a ng v làm Còm mi6 ch i.

Hi u Liêm nghe nói bu n xo, cách m t h i lâu, r i m i nói r ng:- Anh th ng tôi, anh mu n giúp cho tôi nên danh, thi t tôi c m tình anh l m.

Nh ng mà tôi tính i không c, b i vì ph n tôi nghèo hèn, trong nhà có m tm m t con; thu nay má tôi c c kh ki m ti n mà nuôi tôi n h c. Nay tôi ãcó th làm mà nuôi má tôi c r i, v y tôi ph i li u mà tr th o cho má tôi,ch không l tôi ham công danh mà cho má tôi c c kh n ba n m n a.

Bá K nghe l i ph i thì kính ph c vô cùng. Anh ta ng i suy ngh m t h i r i nóir ng:- N u anh không i ch c tôi c ng không i.

Hai ng i trong trí u có vi c ph i suy ngh riêng, nên không nói chuy n n a. Xeh i ch y vô Ch L n r i tr v . Lúc v g n t i nhà, Bá K m i nói r ng:

- N y anh, hai anh em mình k t b n v i nhau m y n m nay, th ng yêu trìum n nhau ch ng khác nào nh anh em ru t. Ý tôi mu n sao tình ngh a c a anhem mình càng kh ng khít h n n a, nên tôi tính nh v y, anh th ngh coi có

c hay không: con em tôi là con Thanh Ki u n m nay nó ã c m i sáutu i r i, v y thôi tôi th a l i v i ba má g nó cho anh, ng anh em mìnhg n g i v i nhau hoài hoài, cho ph tình b ng h u.

5 lu t6 (commissaire), cán s cao c p hành chánh có tr n quy n quy t nh


Hi u Liêm bi n s c, g c m t mà áp nh r ng:- Ph n tôi nghèo hèn quá, anh th ng anh nói nh v y, ch tôi âu dám èob ng.

Bá K c i ng t mà áp r ng:- Anh c so sánh giàu nghèo hoài! V y ch tài h c v i tánh t t c a anh ó không

áng muôn b c hay sao?- Tôi mà có tài gì? Th y nhà giàu có sang tr ng, còn cô T dung nhan tu n tú,

c h nh h n ng i, tôi e m y ông i h c bên Tây v c ng ch a x ng ángthay, ch tôi ph m giá bao nhiêu mà dám èo b ng thái quá.

- Anh ng nói v y. Con ng i i cái ph i là quý h n h t. Hay là anh th yg ng ch Hai tôi ch n hi p ch ng quá r i anh gi t mình? Không, con em tôitánh ý nó không gi ng ch âu. Nó nh nhoi m m m ng l m.

Bá K v a nói t i ó, thì xe h i ã v t i nhà r i. Anh ta m c a xe leo xu ng vànói nh v i Hi u Liêm r ng:

- Anh ng ng i chi h t. Vi c tôi m i nói v i anh ó, m c tôi tính cho. Hai ng i b c vô nhà thì th y v ch ng Bá V n v i con r ng ng i nóichuy n. Lý Nh Bình v i v là Thanh Huê th y xe h i v bèn t giã cha m và haiem, r i m n xe a v nhà Ð t H . Hi u Liêm th y m t Thanh Ki u, thì nh m y l i Bá K nói v i mình trên xe nêntrong lòng ái ng i l m, b i v y ng i lo ra hoài, không nói chuy n chi h t, mà c ngkhông dám ngó Thanh Ki u. Bá K kêu gia d ch bi u rót ít chén n c trà em rau ng. Thanh Ki u v i vã i rót b n chén n c trà b ng ra, tr c m t cha m v iBá K , Hi u Liêm, m i ng i m t chén. Hi u Liêm th y Thanh Ki u i l i g n bênmình, mùi d u th m bay ng t ngào thì ng n ng nh say nh ngây, b i v y b ngchén n c u ng mà tay run l y b y. Ð Th bi u Thanh Ki u l y truy n Tái sanh duyên c cho bà nghe. Bà n mtrên ván, Bá V n n m trên gh xích u, còn Thanh Ki u thì d t gh ng i g n m t bên

ó mà c truy n. Bá K bi u Hi u Liêm lên l u r i d t nhau vào phòng c a anh ta. Hi u Liêm thunay ã có vào phòng c a Bá K nhi u l n, nên ch ng b ng chi h t. Bá K v n ènr i l y sách a cho Hi u Liêm bi u n m trên gi ng mà c, cho anh ta i iti n m t lát r i s lên. Hi u Liêm c sách mà trí lo ra, nên c không hi u chi h t. Anh ta bèn ng i d yt t èn, ng n m mà suy ngh cho d . Bá K tr lên phòng, th y èn t t t i en, t ng Hi u Liêm ã ng r i, nên nhb c tr xu ng nói chuy n v i cha m . Ð Th th y Bá K , l m c m ng i d y n tr u và nói chuy n v i con. Thanh Ki uth y cha m v i anh ráp l i nói chuy n, không thèm nghe mình c truy n n a, nêncô x p truy n, r i ng d y i vào phòng mà ngh . V ch ng Bá V n m ng con m i thi u nên ng nói chuy n vui v , thình lìnhBá K nói r ng:

- Con có tính m t vi c riêng, song x a nay con không mu n t cho ba má bi t.B a nay, con v i Hi u Liêm ã thi u r i, v y con ph i t thi t ra cho ba mánghe, không l con còn gi u n a. V con làm anh em b n v i Hi u Liêm m y


n m nay, con bi t ch c nó h c gi i l m, mà con l i d xem tánh tình nó thi t làa ôn hòa trung h u n a. Tuy nó m góa nhà nghèo, song cái nh n ph m c a

nó ó d u con nhà giàu sang n b c nào i n a c ng không h n nó c. ConThanh Ki u n m nay ã l n r i, v y con xin ba má g Thanh Ki u cho Hi uLiêm i; con có em r nh v y con r t vui lòng, mà Thanh Ki u có ch ng nhv y thi t là x ng áng l m.

Ð Th v n là con nhà quan, khi còn nh cha m g cho Bá V n là trai nghèo l ih c ít, y là vì cô ta ã l mang ti ng l ng x ng, ng i ng b c không ai ch u c i,nên ph i ép mình mà k t tóc tr m n m v i ng i th p h n mình. Tuy trót hai m iba n m nh Bá V n dày công b n chí nên g y d ng s nghi p áng vài ba muôn,ch ba m cô ta lúc khu t r i thì gia tài tan rã theo m t l t, không l i cho cô tam t ng b c nào, nh ng mà cô c ng ch a hi u cu c i, c t ng nhà t t b c nhi ulà giàu, ch c l n quy n cao là sang ch không dè chí l n tài hay còn h n nhà t t b cnhi u, c tr ng ngh a dày còn h n quy n cao t c l n. Cô ã quên h t m y vi c c ,duy còn nh có hai i u là nh mình v n con nhà quan, và nh bây gi mình ã giàucó r i mà thôi, b i v y n nói theo i u sang giàu thì ít ai bì v i cô c. Cô v anghe Bá K th th xin g Thanh Ki u cho Hi u Liêm thì cô thò tay móc m t c cthu c s ng mà x a ngoai r ch7, r i c i g n mà nói r ng:

- Con s em nó ch ng hay sao mà con lo g g p d v y? Mà d u có g thì c ng th ng th ng cho cha m l a ch nào x ng áng cho con Thanh Ki u kh i

hèn h thân nó, ch sao con l i bi u g cho Hi u Liêm? Má th y nhà nghèo más l m. N m tr c má nghe l i ba con má g ch Hai con cho Nh Bình, bây ginó nh t i báo ó, con không th y hay sao? Nh Bình h c c ng thi u a! Mànhà nghèo quá, lãnh l ng tháng nào xài c ng h t, ba v i má ph i bù s t, m in m t n hao b c ngàn, con coi kh là d ng nào, h ? Thi t má th y nhà nghèobây gi má th t kinh r i.

Bá K li c m t dòm cha, có ý trông coi cha ngh th nào, té ra th y cha n m hútthu c lá phà khói bay nghi ngút mà không nói ti ng chi h t, túng th anh ta áp v im r ng:

- Ch Hai có ch ng c nh anh Hai v y, thì ch có ph c l m r i, ch má cònmu n òi b c nào n a?

- Sao mà con g i là có ph c? L y ch ng nghèo ó là cái ph c há?- Con ng i i nghèo giàu t ý ông tr i, ch không ai dám ch c giàu ba h ,

còn ai dám nói khó ba i. Mà anh Hai cha m nh nghèo m c d u, ch nhlàm th ký m i tháng lãnh l ng sáu b y ch c ng b c, n u ch Hai bi t ti nt n nh ng i ta, thì có l nào không n. Má xét l i mà coi, anh Hai n xàih t bao nhiêu âu? Anh Ð t H i làm vi c d i Th ng th , nh hà ti n nn i không dám i xe l a, c kéo c ng i b hoài; còn y ph c má th y nh có ôigiày ho c cái áo nào t t âu? Nhà nh h t xài má ph i bù s t, y là t i ch Hai,ch xài quá , ch nào ph i t i anh Hai. Ch ng làm vi c l ng ít, mà ch n xàitheo b c thiên h , áo qu n c a ch ng hai t y nhóc, màu nào c ng có, s mmai b n màu n y, chi u b n màu khác, kh n choàng h u mua t i m i hai

7 cu n tròn, l n tròn


ng m t cái, s m h t xoàn eo cùng mình, trong nhà b c ra thì leo lên xe, hch ng v ng m t thì câu tôm8 hai c c m t cây, n xài nh v y d u anh Hai làmvi c m i tháng lãnh ba tr m ng b c l ng c ng ch a c. Má có tráchsao không trách ch Hai, mà tr l i trách anh Hai?

- Má nói chuy n cho con nghe ch i v y ch má có trách ai âu?- Má ph i r y ch Hai m i c. Ch ng ph i ch xài phí quá mà thôi, mà cách

ch c x v i ch ng c ng k l m. Ch ba má giàu, r i ch khinh th anh Hainh b v y. Ch t ng n hi p ch ng ó thiên h khen, không dè ng ingoài dòm vô, h chê ch là gái th t giáo.

- i! Th ng ó ch Hai con r y nó c ng áng l m! L ng không xài mà nó clén lút g i v cho cha m , khi m i ng, khi m i l m ng hoài, bi u khôngr y sao c.

- T i cha m ng i ta nghèo, nên ng i ta ph i giúp ; cái ó là cái t t c ang i ta, n u ch Hai bi t i u, ch càng thêm kính ph c, ch sao ch l i r y?

- Con nói nh v y nghe c ng ph i. Mà t i cha m anh Hai con nghèo, nên m isanh nhi u chuy n ó a! B i v y má n r i, bây gi t i phiên con Thanh Ki u

th ng th ng má l a ch nào giàu l n, ho c làm vi c có danh d nhi u, má sg , ng ngày sau trong gia o nó kh i l n x n và ba v i má c ng kh i bù s tn a.

- N u v y má chê Hi u Liêm nghèo nên m i nh t nh không b ng lòng gThanh Ki u cho Hi u Liêm hay sao?

- G nh v y sao c. Hi u Liêm nghèo mà bà già nó hèn h quá, làm sui nhv y m c c l m con. Ba con ã tính k c H i ng Qu n h t t i ây s ra tranhc . V y ch ít tháng n a ba con làm H i ng, r i thi u gì ch giàu sang h nàin làm sui mà con s .

- Ba tính ra tranh c H i ng hay sao?- .- Má chê Hi u Liêm nghèo, thi t con phi n quá!- Má th y nó h c gi i mà tánh n t m m m ng má c ng th ng nó l m, song

th ng thì th ng ch g con cho nó sao c.- Bây gi g Thanh Ki u má chê Hi u Liêm nghèo, sao h i tr c ba nghèo má l i

ng ba? Ð Th nghe con h i câu ó thì h th m, nên ng d y i rót n c mà u ng,không ch u tr l i. Bá K bi t ý m , d u th nào c ng không ch u g em mình cho Hi u Liêm, nênm t mày bu n xo, ng i suy ngh m t h i r i day qua h i cha r ng:

- Má chê Hi u Liêm nghèo má không ch u g con, còn ý ba tính l nào?Bá V n và gãi u và áp r ng:- i! Má con nó mu n g ch nào t ý nó, ba không dám d t i n a. H i tr c ba

c g ch Hai con cho th ng Nh Bình, m y n m nay nó theo c n nh n hoài,ba ghét quá.

8 m t l i ánh bài


Bá K ng i ch ng tay ngó trân trân trên m t bàn, c p m t không nháy, trong lònghéo don, không nói chi n a h t. Bá V n nghe ng h gõ m i m t gi , bèn kêu gia d ch óng c a t t èn i ng .Bá K b c nhè nh lên l u, vào phòng gi mùng lên, th y Hi u Liêm n m day m tvào vách, mu n kêu th c d y mà nói chuy n, mà r i không kêu, l i ng i ch ng taytrên bàn vi t suy ngh trót gi , r i m i chun vô mùng mà ng . Sáng b a sau, Bá K v i Hi u Liêm th c d y, ng i thì bu n nghi n, k thì hth m, nên hai ng i không dám ngó m t nhau, mà c ng không nói chuy n vui c inh tr c n a. L i b y gi r i Hi u Liêm t v ch ng Bá V n và Bá K mà v BàChi u. Bá K a ra c a ngõ, hai ng i b t tay nhau mà c ng không dám ngó nhau.Bá K ng ngó theo, thì th y Hi u Liêm l m l i i ri t, n ngã t , ch góc tthánh Tây, thì qu o phía tay trái mà c ng không ngó ngoái l i. Chi u Bá K ng i xe kéo i vô th m Hi u Liêm. Anh ta ng i l ng thinh m t h ilâu r i h i r ng:

- Bác i âu v ng v y anh?- Má tôi i ra ngoài B n Thành.

Hi u Liêm li c th y b Bá K mu n nói chuy n h i hôm mà b ng không nóic, c ng i cúi m t xu ng t hoài. Cách m t h i lâu r i Bá K m i nói r ng:

- Chuy n tôi tính g em tôi cho anh, theo nh l i nói v i anh lúc i ch i trên xeh i hôm ó, tôi ã t ý cho ba và má c a tôi bi t r i. Má tôi chê anh nghèo nênnh t nh...

Bá K nói ch a d t câu, thì Hi u Liêm khoát tay, ngó ngay Bá K , n c m t r ngr ng ch y, và nói r ng:

- H i hôm tôi núp trên l u, tôi ã nghe rõ m i l i h t r i. Xin anh ng nh c nchuy n ó n a, vì anh nh c thì thêm h th n cho ph n tôi và má tôi l m.

Bá K ngh n ngào không nói chi n a c, th y Hi u Liêm ch y n c m t thìcàng au n trong lòng, nên c ng khóc theo. Hai ng i ng i ngang nhau, mà ng ithì ngó vô vách, k thì ngó ra ng, m t lát l y kh n tay lau n c m t, ch khôngnói chuy n n a. Ð n t i, Bá K ng d y t mà v . Hi u Liêm a ra ngoài ng, Bá K n mtay Hi u Liêm mà nói r ng:

- Tôi c ng bi t m y l i má tôi nói h i hôm ó, nh t là khinh b n bác nhàây, thì áng làm cho anh bu n l m. Nh ng mà tôi xin anh ngh tình tôi, quênh t m y l i y i, ng có phi n má tôi. Ý c a tôi không ph i nh ý c a má tôi

ó âu. Tôi th ng anh, anh bi t b ng tôi thì r i. Tuy anh bu n, song tôicòn bu n nhi u h n anh n a. T i nay tôi làm n ng sáng mai tôi g i xin raHà N i mà h c. D u ba v i má tôi có r y la thì tôi ch u, b nào tôi c ng i chkhông th nhà c. V y anh em mình tr c sao sau v y, d u xa xuôi cáchbi t, xin ch ph tình nhau.

Hi u Liêm g c u l ng thinh, vì c m ng quá nên không nói c m t ti ng. T y v sau, m i tu n Bá K u có vô th m Hi u Liêm, khi nhà nói chuy n,khi d t nhau i ch i, mà nói chuy n, ch ng h Bá K nh c t i vi c Thanh Ki u, còn

i ch i, c ng ch ng h Hi u Liêm ghé nhà Bá V n.


Cách vài tháng có gi y quan trên c p b ng cho Hi u Liêm làm giáo s , và b id y tr ng Ch Ð i. Hi u Liêm không cho m gói nem mà bán n a, và m n phd n v g n tr ng, ng i d y cho ti n. Bá K c ng c gi y quan trên cho h c tr ng Pháp chánh. Cha m th ng con,mu n cho nó làm th ký ng g n g i, ch không mu n cho i h c xa, nên ng n c nd t b n hoài, mà con không nghe, túng th ph i s m hành lý cho con i. Tr c khi xu ng tàu, Bá K có n nhà t giã Cao Th và Hi u Liêm. Hai anh emt tình gian díu nhau, k chúc nhà bình an, ng i khuyên i h c t n phát. Hi uLiêm s xu ng tàu mà a Bá K , b t g p v ch ng Bá V n v i Thanh Ki u, nên nóid i r ng m c vi c nhà và xin t tr c. Bá K hi u ý, nên c ng khuyên Hi u Liêm

ng a xu ng tàu. Bá K i r i, Hi u Liêm ngh th m, t nay nhà Bá V n v i mình ch ng còn tìnhngh a chi n a h t, nên th t th o trong lòng, h nh t i thì bu n, song không hi u t isao mà bu n nh v y.


Ph n Hai

Tr n Bá V n lúc còn trai thì làm th y giáo d y tr ng t ng t i Ba Kè, thu c trongt nh V nh Long, m côi cha m , có m t ng i ch tên là Tr n Th Lành, l y Tây s mvòng chuy n nh n nhan, áo qu n lòe lo t, song ch ng h giúp cho em m t ngnào. Bá V n h c ít l i nhà nghèo, làm th y giáo t ng ch ng th y có cái chi h n m yth y giáo khác. Ch ng hi u vì c nào mà ông Huy n hàm Ð Thanh Nhàn là ng isang tr ng giàu có l i kêu mà g con. Lúc y k thì nói ông Huy n hàm th y Bá V ntánh n t m m m ng ông th ng, ng i thì n t i Ð Th Ðào m t ti t h danh r i,nên ông Huy n hàm m i kêu Bá V n mà g , b i v y không ai bi t l i nào ph i màtin. Có m t i u n y ai c ng bi t rõ, là Bá V n c i v r i, li n xin thôi làm th y giáot ng và d t v lên Sài Gòn ki m vi c trong hãng buôn mà làm. Bá V n tánh c n ki m, mà chí l i b n b , nên ch t lót vài n m trong nhà có d

c chút nh, r i cho vay t n , góp gió thành bão, l n l n hoá ra m t s b c l n.Khi ông Huy n hàm Nhàn ch t, t ng là lãnh c gia tài s làm giàu to, ch ng dèông Huy n hàm nh m m t r i, thì ch n ó lên ki n mà t ch h t s nghi p, v ch ngBá V n kh i tr n y là may, ch không h ng c ng nào h t. V ch ng Bá V n h t n thì phi n l m, song phi n thì v ch ng nói v i nhautrong nhà mà thôi, ch không th l cho ng i ngoài bi t, vì s thiên h th y b ngtham c a mình, r i h chê c i. V ch ng m i quy t chí làm n n a, cho vay n l iquá , th y ai làm l i cho mình c m i ch u làm quen. Ð n lúc kh i u thu t truy n n y, thì Bá V n ã có m t mi ng t v i m t cáinhà l u, t i Tân Ð nh, giá áng tám ngàn ng, xe h i, bàn gh trong nhà, và h txoàn c a v con eo, giá áng ch ng sáu ngàn, l i có g n m t muôn ng b c m t

làm v n cho vay n a. Ng i i h giàu r i thì th ng hay mu n sang. Ð Th ngh mình ã có ti n r i,n u không có ch c ph n chút nh v i ng i ta thì h khi d , nên h ng ngày th thkhuyên ch ng ho c xu t ti n mua ch c Huy n hàm, ho c ra tranh c H i ng Qu nh t, ng i ra thiên h kính nh ng b m d . Thi t Bá V n b n tính không ch u se sua, th ng nói i n y h có ti n nhi u thìm nh, làm ông l n mà h t ti n, n vay c a dân th ng c ng ph i s nó n a. Tuy ýnh v y, mà vì bà v có máu háo danh, c theo nói hoài, lâu ngày ch y tháng, r i BáV n c ng nhi m theo ý ki n c a v , nên m i quy t k tuy n c g n t i ây s ratranh c H i ng Qu n h t. Bá K i h c Hà N i r i, thì v ch ng Bá V n lo k t vi ki n9, ng ch ng tranhc H i ng có ông ng i tâm phúc mà c y h lo giùm. Nay m i ông n y n nhàn c m, mai i vi ng th m ông n ; h có d p làm ph c thì không n t n kém, xu t

ti n cho nhi u h n thiên h , các nh t báo bia danh mà ng i khen; nghe có ámxác nào l n, d u không thân thi t cho l m c ng i a, ng g p ng i t t mà làmquen; g p i u chi b t bình thì vi t bài r i m n nh t báo n hành, cho côngchúng bi t mình là ng i ham lo vi c công ích.

9 vây cánh


Tr c kia ã nói Bá V n có m t ng i ch tên là Tr n Th Lành. T ng c ng nênnh c s chuy n ng i y ra ây luôn th . Th Lành lúc m i b y, m i tám tu i, tuynhan s c t m th ng ch không ph i mình h c x ng mai, mày t m m t ph ng chi

ó, song tính tình gian d i, n nói khôn lanh, ban u trong xóm thì làm l ng l yti ng gái h , r i sau m i ra ch mà l y Tây cho sung s ng. Tr c k t b n v i ôngCò tàu, ông Dây thép10, sau sánh ôi v i quan Kinh lý, quan Tr ng ti n11, vài ban m thì th y thay ch ng m t l n, và m i l n thay ch ng, thì cô có vàng b c thêm m tm , ch cô không thi t h i chút nào. Ng i ta nói c c á l n hoài không th óng rong c, mà cô Lành l n tròn tm i tám n ba m i hai tu i, là lúc g p quan Ph Lê Khánh Long Trà Vinh, thìcô ã s m n trang h t ch ng thi u v t gì, l i có v n h n hai ngàn ng b c n a.Quan Ph Khánh Long nh có m t ngh làm quan mà d ng nên s nghi p áng giám i muôn; ngài góa v , song có ông con, nên không tính t c huy n, vì s m ghcon ch ng hay sinh vi c xích mích. Ch ng hi u cô Lành có cái thu t chi hay, mà quanPh Khánh Long m i g p cô m t l n thì ã mê man h n phách, l ng ng tinh th n,theo n n n khuyên cô d t quan Tr ng ti n r i ngài r c em v nhà giao các vi cnhà cho cô i u ình, l i giao luôn t i chìa khóa t s t n a. M y a con th y ngài yêu cô Lành thái quá th y u phi n mu n, nên c y bàcon cô bác lén d t b n ngài. Không rõ là t i bà con nói hay là t i cô Lành làm th nào,mà quan Ph càng ngày càng yêu m n tin c y thêm, n n i kêu Chánh l c b nnhà làm hôn thú h ng nh t phép. T ây ng i xa k g n ch ng ai dám kêu "CôHai Lành" n a, th y u kêu là "Bà Ph Khánh Long", làm cho ng i l ng thi nch n chánh, ai c ng l c u, ai c ng trách thói v n minh tà m d th ng, m i hômqua còn bán ph n mua son, mà b a nay l i làm bà Huy n, bà Ph . Cô Hai Lành hoá ra bà Ph Khánh Long thi t là k ! Mà còn m t i u n y thêm kd h n n a, là quan Ph c i v ch a y m t n m, mà hai a con trai c a ngàich t h t, ch còn có ba a con gái nh mà thôi. Ðã v y mà cách có m t n m n aquan Ph c ng ch t theo hai a con trai, bà Ph trình t chúc ngôn ra thì quan Ph

ã có nh chia cho bà phân n a gia tài, chia b c ti n mà c ng chia ru ng t n a. Tchúc ngôn làm tr c m t Nô-te phép, b i v y tuy bà con ai c ng nghi cho bà Phdùng thu c c mà gi t cha con quan Ph ng o t gia tài, song bi t thì c tronglòng mà thôi, ch không có b ng c chút nào, nên không ki n th a chi c. Bà Ph xin Tòa lên án sang tên cho bà ng b g n m t tr m m u ru ng th ngh ng t i Trà Vinh, huê l i m i n m góp h n b n ngàn gi lúa, và bà lãnh ph n b cm t là m i l m ngàn ng, nh p v i s b c c a bà riêng thành t i b n m i l mngàn, r i bà lên Ch L n mua m t tòa nhà l u d a ng Bình Hòa mà , s m xeh i i ch i, m n ng i m bóp cho bà ng , an h ng thanh nhàn phú quý, chêthiên h ngu si, c i th tình kh d i, không thèm l y ch ng n a, mà c ng khôngthèm buôn bán ho c cho vay, c thâu huê l i ru ng mà xài, d u xài không h t thì dành, ch không b thí cho k nghèo nh m y tay nhà giàu l ng thi n kia, mà c ngkhông l p mi u cúng chùa nh các kh c b c12 n n n n .

10 thuy n tr ng,ty tr ng s b u i n11 ty tr ng s tr c l ng, công chánh12 m p ú, khác khe


Bà Ph v i Bá V n tuy là ch em ru t song tánh ý không gi ng nhau. Bà Phth ng khinh khi Bá V n là th ng ngu, còn Bá V n th ng ghét th m bà Ph lòng

c ác, b i v y ch em g n nhà mà ít hay t i lui. Trót m y n m Ð Th Ðào m i tháng th ng d t hai a con gái l n vô Ch L nth m bà Ph m t l n và lâu lâu h bà Ph có d p i Sài Gòn thì bà c ng lên Tân Ð nhmà th m l i. Trong ba a cháu, coi ý bà th ng Thanh Ki u nhi u h n h t, songth ng thì th ng ch ch a th y bà mua cho v t chi. V ch ng Bá V n ng lo l ng v cu c tranh c H i ng, b a n có cô N mLiêu là ng i quen v i Ð Th thu nay, d t bà Phán Quý C u Kho n nhà th m.Ð Th ra ti p khách, tr u n c h n hòi, chuy n vãn vui v . Thanh Ki u l ng x ng sau l ng m , b a cau, c t tr u, m t l y g i thêu chokhách n m, sai tr chùi ng nh cho s ch s . Bà Phán Quý ng i nói chuy n mà m tli c ngó Thanh Ki u luôn luôn, r i bà l i h i th m tu i và ki m chuy n nói v i cô. Cách vài b a, cô N m Liêu t i nhà th m Ð Th n a, mà chuy n n y cô i có m tmình. Cô ng i nói chuy n dông dài m t h i, r i cô t thi t v i Ð Th r ng bà PhánQuý có m t ng i con trai, hai m i b n tu i, tên là Hà Thái Th ng, h c ngoài HàN i, thi u th y thu c, quan trên m i b i tr b nh trong nhà th ng Ch R y. BàPhán góa ch ng, có ba ng i con mà thôi: con gái l n có ch ng làm vi c hãng NamVang; con gi a là ông th y thu c ó; còn con trai út còn h c trong tr ng B n qu c.B i hôm n bà Phán ghé ch i ngó th y Thanh Ki u i ng y u i u, v n nói d udàng, bà em lòng th ng, nên mu n c y mai n nói mà c i cho ông th y thu c,n u v ch ng Bá V n s n lòng, thì bà s d t ông th y thu c n nhà cho v ch ng BáV n bi t m t và cho hai tr th y nhau luôn th . Ð Th suy ngh m t h i, n u có r làm th y thu c thì áng m ng, song khôngbi t bà sui giàu hay là nghèo, nên nói phân hai r ng:

- Con nh tôi x a rày h i nói hai ba ch r i, mà cha nó lúc n y m c tranh cH i ng, l i th y nó còn nh quá, nên ng ch a ch u g ch nào h t.

N m Liêu nói r ng bà Phán Quý là ng i hi n c, ch ng ch t l i cho bà m tngôi nhà t t v i n m b y ngàn ng b c. Bà có h t xoàn c ng nhi u, bà h a n u ch ug thì bà i h i m t ôi bông xoàn n m tr m, r i ch ng c i bà i thêm m t b dâychuy n nh n h t xoàn n a. Ð Th nghe nói bà Phán Quý có v n n m b y ngàn và h a i h i và c i u choh t xoàn, thì ch ng còn chi gi c gi c n a, m i bi u N m Liêu ch ít ngày ng côbàn tính v i ch ng và d ý con r i s hay. V ch ng Bá V n bàn tính v i nhau, r i cho phép bà Phán Quý d t th y thu cThái Th ng n coi Thanh Ki u. Khách ã t i r i mà Thanh Ki u không ch u thayáo g u, c n m trong phòng hoài. Ð Th ph i vô mà thôi thúc n a. Thanh Ki ukhông dám trái ý m , nên c c ch ng ã b i u s sài cho có ch ng, thay áo tím màkhông ch u thay qu n tr ng, ch n i dép ch không ch u i giày, trong b c rachào khách mà c p m t t r t, i không mu n b c, ngó không th y ng i, ch ngkhác nào t i nh n ra pháp tr ng mà th t . Thanh Ki u chào khách r i, li n quày qu tr vào phòng, n m úp m t trên g i màkhóc.


M con bà Phán Quý ng i ch i h n m t gi ng h , Ð Th thì khoe ti n b c, bàPhán thì khoe tài con r i bà Phán m i t mà v . V ch ng Bá V n a khách ra kh ic a r i, thì b o em xe h i ra và i v i Thanh Huê vô Ch L n mua thêm qu n áo. Thanh Ki u nhà m t mình, ch ng hi u trí cô ngh vi c gì mà cô n m co, n cm t c tuôn d m d . Ð n chi u cha m v i ch ã v r i mà cô c ng còn n m trongmùng không ch u b c ra. Ð Th th y gia d ch d n c m m i kêu Thanh Ki u ra n.Thanh Ki u lau n c m t tuy s ch r i, nh ng vì khóc lâu quá nên mí con m t cód ng s ng, b i v y khi cô ng i l i n c m thì Thanh Huê ngó cô r i nói r ng:

- Làm con gái ch ng i coi mà khóc n i gì! M y bây gi c ch ng làm th ythu c sang tr ng quá còn làm b n a, v y ch tao ây tao ng ông ch ng làmKý l c, lãnh l ng không i xe, th y ai c ng s h t th y, tao mang l nóch ng khác nào nh mang cái gông ây sao.

Thanh Huê nói nh v y, mà v ch ng Bá V n ng i n t nhiên, l i coi b c ýl m. Ð Th c theo khen ông th y thu c Thái Th ng hoài, khen ông m t mày sángláng, i ng nghiêm trang, khen ông c p m t có tinh th n, v n nói l phép. BáV n tuy không khen song h v nói thì ông g c u và mi ng chúm chím c i hoài.Thanh Ki u không cãi mà c ng không nói ti ng chi h t, ng i ráng n h t chén c mr i thì i xu ng nhà b p ng mà ngó mông ra v n. Sáng b a sau, cô N m Liêu n nhà d ý v ch ng Bá V n, t ng là Ð Th gi cgi c không ch u g , ch ng dè cô ch a dám m h i mà Ð Th ã kh i u khen ôngth y thu c Thái Th ng và bi u cô vô C u Kho nói cho bà Phán Quý hay r ng BáV n th y m t ông th y thu c thì th ng quá, nên bà Phán mu n i l h i ngày nàoc ng c, song l c i ph i ch tuy n c H i ng xong r i s nh ngày. Cô N m Liêu vô C u Kho thu t m y l i y l i thì bà Phán v i ông th y thu c uvui m ng, nh t là bà Phán nghe cô khoe Bá V n giàu l n, ng s a so n tranh cH i ng Qu n h t thì bà l i càng m ng nhi u h n n a. Hai bên hi p ý nhau mà nh m t tháng n a, trùng nh m ngày l ình chi n, slàm l h i. B a n , l i m t gi chi u, Bá V n ng n m trên gh xích- u mà c nh t báo,còn v thì ng i trên b ván ngang ó mà n tr u. Thình lình Ð Th nói v i ch ngr ng:

- Mình b y quá, h m nay mình i Ch L n hoài mà không ghé th m ch Ph , r iluôn d p th a cho ch hay s mình tính ra tranh c H i ng và s g con nh .Nh vi c tranh c H i ng d u mình không th a tr c cho ch hay c ngkhông m y h i, ch vi c mình g con n u không th a tr c ch c là ch h n.

Bá V n và x p t nh t báo và nói r ng:- i! Th a hay là không th a c ng v y!- Sao mình l i nói v y? Ch là ch , mà ch l i giàu có l n, b nào mình c ng ph i

qu t h ch ch .- Ch giàu thì ch n, ch mình n c sao mà qu t h cho u ng công. Bây gi

ch th y tôi giàu r i ch m i t i lui ch ch em em, ch h i tr c tôi nghèo, làmth y giáo t ng n l ng m i tháng có m i sáu ng b c, khi au m ho c s mqu n áo h t ti n, g i th xin ch chút nh, ch m ng vãi trên u, nói theo báoch , mà r i c ng không g i cho m t ng xu nh nào.


- Chuy n c h i nào mà nh c l i. Ch em không m y ng i, thu n hòa v i nhaung n ng nhau không t t h n hay sao. Ð tôi nói chuy n n y cho mình

nghe: ch Ph n m nay ã trên n m m i tu i r i. Ch có s nghi p l n màkhông có con; không ph i là r a ch , song ví d mà nghe, m t ngày kia ch theoông theo bà r i gia tài c a ch ó ai n? Không ph i v con mình n hay sao?V y thì mình nên chìu lòn ch ch ngh ch ý ch làm gì.

- Ch ó tánh ý khó ch u l m mà, ai mà thu n v i ch cho c.- Ðã bi t tánh ch khó m c d u, song ph i ráng mà ch u ch .- Ng i nói chuy n v i ch thì ch coi mình nh r m nh rác, ai mà ch u cho n i.- Ch là ch , mình là em, d u ch có m ng nhi c mình i n a, thì mình nh n thua,

ai l i c i chê gì hay sao? Ph n tôi ây, tôi không c n, ai gi i c i thì c i, mi nlà có ti n nhi u thì thôi.

Có l Bá V n cho l i c a v nói ó là ph i nên ng i l ng thinh không cãi n a. ÐTh th y v y m i nói ti p r ng:

- Mình ph i nghe l i tôi. Mai m t có r nh vô mà th m ch m t chút, ng th avi c nhà cho ch hay. N y, tôi coi ý ch th ng con Thanh Ki u l m, n u mìnhg nó mà không th a tr c v i ch ch c ch gi n a. Mình g c nó cho ôngth y thu c thì có ph c quá, ch ph i g ch h hèn gì hay sao, nên s khôngdám th a cho ch hay. Không bi t ch ng mình th a cho ch hay ây ch muah t xoàn mà cho nó n a ch .

Ð Th nói v a d t l i, k nghe ti ng xe h i ng ng ngoài c a, dòm ra th y bà PhKhánh Long, thì h i thúc ch ng mau mau ch y ra ti p r c. V ch ng Bá V n d tnhau ra t i ngoài ng mà chào. Bà Ph không thèm ngó t i, c ng i trên xe màm ng tên s p-ph 13:

- Quân m y thi t là không có tâm gì h t! Tao d n có bao nhiêu ó mà quênhoài: tao bi u h tao i ch i thì ph i em theo cho , có m t cái ng nhmà m y quên. Th khi m y nhà mà th cha m y ph i hôn?

Tên s p-ph v a b c xu ng xe v a b m r ng:- B m bà l n, h i nãy tôi có nh c con L i em mà t i nó quên...Bà Ph n t r ng:- Nín! Ð chó! Không nên thân r i còn nói gi ng gì n a.Bá V n thò tay m c a xe, còn Ð Th m i bà Ph vô nhà.

Bà Ph trên xe b c xu ng r i th ng th ng i tr c, v ch ng Bá V n theo sau.Vô t i sân, Ð Th ngó trong nhà kêu l n r ng:

- Thanh Ki u a, có cô con ra ây, con i âu sao không ra mà m ng cô v y con? Thanh Ki u b c xu ng th m nhà, ch p tay xá bà Ph , r i ng nép l i m t bên.Bà Ph li c ngó Thanh Ki u và nói r ng:

- M ki p, nó i tôi ra th m nó, ch i nào nó thèm ra th m tôi.Thanh Ki u ú không bi t ti ng chi mà áp, Ð Th th y v y m i h t mà tr l ir ng:

13 ng i lái xe


- B m ch , m y tháng nay vi c nhà l n x n quá, m con tôi không i âu ch t. Hai v ch ng tôi m i bàn tính v i nhau h i nãy ây, tính vô b m vi c nhàcho ch hay.

- B m vi c gì?- Vi c thi u gì, mà vi c c ng là l n l m. Xin ch vô nhà r i tôi s b m cho ch

nghe. Bà Ph vô nhà, kéo gh ng i t i bàn gi a. Ð Th l ng x ng lít xít, h i gia d ch xúcbình b trà ngon r i ch n c cho mau; h i Thanh Ki u r c tr u, b a cau t i, l y

ng nh ng b ch. Bà Ph ngó Bá V n mà h i r ng:

- Hai v ch ng con Thanh Huê nó có hay v nhà hay không?- D th a nó v hoài.- Nó làm vi c n hay không?- i! Nó h t ti n tháng nào c ng v xin hoài.- H có v có ch ng r i thì ph i lo làm n ch xin n i gì.- Nó nghèo bây gi mình n b nó hay sao?- M y d i l m! Ai bi u h i ó g nó cho con nhà nghèo làm chi!Bá V n day m t ra c a không tr l i. Bà Ph m i nói ti p r ng:- Có v y cho bây t n ng sau có g con Thanh Ki u ng có g cho quân nghèon a.

Ð Th kéo gh ng i g n bà Ph , têm m t mi ng tr u r i c m hai tay mà a vànói r ng:- B m ch n tr u ây. H i s m m i b y tr nhà i ch Tân Ð nh nên mua cau

không c ngon. Tôi không dè ch ra ch i, ch ph i tôi hay tr c thì tôi ã saib y tr i xu ng ch B n Thành nó mua m i có cau t t.

Bà Ph l y mi ng tr u và út vô mi ng và h i r ng:- H i nãy bây nói mu n vô b m vi c nhà cho tao hay, v y ch vi c gì ó?

Ð Th li c m t nháy ch ng, có ý mu n cho ch ng kh i u mà nói. Bá V n chúmchím c i và nói r ng:

- Tôi tính k n y tôi ra tranh c H i ng.- H i ng gì?- H i ng Qu n h t.- M y mà làm H i ng n i gì?- a! V y ch h ó, h l i h n gì tôi, mà h c ng làm c v y sao!- Ð Th xen vô mà nói r ng:- B m ch , ba nó ngh bây gi làm n khá r i, trong nhà có n m b y muôn, n u

không có quy n t c chút nh, thì thiên h h khi, nên m i tính ra làm H ing Qu n h t m t khóa ch i v i ng i ta v y mà, d u có t n hao chút nh

c ng không sá gì. Bà Ph c i g n và áp r ng:

- Ra tranh c ph i t n hao nhi u; mà làm c thì h kêu "ông H i ng" v ythôi, ch có ích l i gì âu.

Bá V n châu mày áp r ng:


- Ch mà bi t gi ng gì! Ch i tôi làm c H i ng r i ch coi tôi có làm giàul n h n n a hay không mà.

- M y làm sao mà làm giàu?- Ch không hi u, ch i bây gi làm ngh nào l i cho b ng làm H i ng; ai

mu n làm Huy n hàm, Ph hàm mình i lo giùm, ki m ít nào c ng n m b yngàn, ai mu n s m súng mình i nói giùm, ki m m t l m c ng n m sáu tr m;Ph Huy n và m y th y mu n lên ch c ho c i i ch t t, mình giúp l i tnhiên h ph i n n; ch nào có c Cai t ng mình xía vô càng no h n n a. Ðãv y mình còn có th kh n ru ng t kh i t n ti n, l i h mình bi t cách làm choquan trên v a lòng, mình còn c m - ay n a, không khoái hay sao?

- Tao th y h làm H i ng r i h cãi l sao ó mà dân nó ch i quá, nh v y màkhoái n i gì.

- C n gì mi ng thiên h , mi n mình c giàu sang thì thôi mà.- Tao có bi t âu. M y làm th nào c thì m y làm, t n ti n c a m y, ch có

ph i t n hao gì c a tao ó hay sao mà tao c n.- Tôi tranh c ch c c l m, b i vì anh em ai c ng h a giúp cho tôi h t th y. Tôi

li u t n ch ng m t muôn, sau tôi g l i m i muôn cho ch coi.- Cái ó t ý m y.

Ð Th th y bà Ph không mu n d vào cu c tranh c , thì có s c bu n, nên bqua chuy n ó mà nói r ng:

- Còn con nh h m nay có ông th y thu c làm trong nhà th ng Ch R y ngcoi và nói ó, v ch ng tôi c ng tính vô b m cho ch hay ng g nó cho r i, vìnó ã l n mà ch ó c ng là x ng áng.

- Th y thu c ó tên gì?- Tên Thái Th ng!- Con c a ai âu v y?- B m con c a bà Phán Quý trong C u Kho.- Bà Phán Quý nào kia? ... Giàu hay nghèo?- B không giàu, song c ng n, ch ng ch t l i m t cái nhà v i n m b y

ngàn ng b c.- Ph i coi ch ng, h i d l i cho ch c, ch i n y h yêu ma l m; h d n b ngoàih c h coi cho rôm còn b trong h tr ng b c.

- B m ch , bà Phán n y tánh tình ch n ch t thi t thà l m mà. i! Mà mình g conk th ng r thì thôi ch k gì th ch sui. Mình g c nó cho ông th y thu c,

i ra h kêu nó b ng "cô th y thu c" thì vui r i, d u nghèo c ng ch ng h igì.

Bà Ph bi u Thanh Ki u rót cho bà m t tách n c bà u ng, r i ng d y i v ,không t ý coi bà có ành g Thanh Ki u cho Thái Th ng hay không. V ch ng BáV n a ra xe. Khi bà Ph lên xe thì Ð Th nói r ng:

- B m ch , v ch ng tôi tính nh ngày m i m t tháng m i m t Tây cho i lh i con nh . Tôi b m cho ch hay tr c, r i ch ng g n t i v ch ng tôi s vôth nh ch .

Bà Ph g t u, r i day l i nói v i th ng s p-ph r ng:


- Thôi, v . N y, i ch m ch m v y nghe hôn, m y còn ch y mau n a tao u im y a, nói cho m y bi t.

Xe ch y r i, Ð Th dòm th y ch ng không vui bèn nói r ng:- Ch Ph tánh ý khó thi t! Không có con mà hà ti n c a làm gì không bi t!T ng là nói chuy n tranh c H i ng ch ph giúp n m ba ngàn, còn nóichuy n g con Thanh Ki u ch mua cho c chút nh gì, té ra nói chuy nnào ch c ng xu i l . Mà không h i gì: Bây gi ch hà ti n không ch u l i ngti n ra, ch ng ch ch t r i thì s nghi p c a ch ó c ng v tay mình h t, tr chay sau gì mình c ng nh ch không m t âu mà s .

Bá V n rùn vai, r i b i vô nhà.


Ph n Ba

Hi u Liêm làm th y giáo d y t i tr ng Ch Ð i, tuy l ng b ng ít nh ng màanh ta n c n ki m, không a ch i b i, ban êm thì c sách ho c nói chuy n v im mà thôi, ch không coi hát, mà c ng không ng i nhà hàng, b i v y tháng nàoc ng còn d c n m m i ng b c. Cao Th th y con tánh n t nh v y thì bà m ng th m, mà Hi u Liêm làm cho mh t c c kh , kh i mua gánh bán b ng n a, thì anh ta c ng to i chí. Chuy n tàu nào ngoài B c K ch y vô c ng u có th c a Bá K g i th m, màHi u Liêm c b c th nào c ng u có h i âm h t th y. Hai anh em tuy cách m tnhau song th tín vô ra hoài, nên tâm s u bi t nhau h t c ng nh g n. Mà trongth hai ng i nói ch ng sót m t vi c nào, duy có vi c Thanh Ki u thì ch ng h nóit i n a. Lúc u tháng Novembre, Hi u Liêm ng ng i d y h c, b ng ti p c m tb c th , coi ch ngoài bao thì bi t là th c a Bá K nên l t t gi ra mà c. Thnói nh v y:

"Hà N i, le 25 Octobre 192... "B n r t yêu m n ôi, "Tôi m i ti p c th c a ba tôi cho tôi hay r ng Ba v i Má tôi ã g em tôi, làcon Thanh Ki u, cho th y thu c Hà Thái Th ng nhà th ng Ch R y... Ngày 11Novembre t i ây s cho i l h i, r i i Ba tôi tranh c H i ng xong r i, ngh a làqua tháng Giêng ho c tháng Hai, s cho c i. "Tôi hay tin y tôi l y làm bu n h t s c. Ðã bi t s g em tôi l y ch ng v quy nBa Má tôi nh, Ba Má tôi li u ch nào nên thì g , tôi không phép ng n c n. Nh ngtôi bu n vì Ba Má tôi g em tôi c ch tâm v ti n b c nhi u, v danh d gi màthôi, ch không ch u l a k trung h u, hi n l ng, không ch u hi u ng i t t quýh n ch c l n. "B n ôi! Tôi v n bi t tánh b n c ng, chí b n cao, d u b n không c vào làm rnhà tôi thì b n c ng không ti c gì; nh ng mà theo ph n tôi, thì tôi ti c l m, ti c tìnhthân ái c a hai ta không c kh ng khít thêm, ti c lòng trinh b ch c a em tôi không

c hi p v i lòng kh ng khái c a b n. "Thôi, nh n duyên t i tr i nh, v y xin b n ch khá bu n. D u nh n tình ml nh, th cu c i d i, mi n hai ta ng b i ngh a vong tình thì thôi. "Sau n y tôi g i l i chúc b n bình an và xin b n th a giùm v i bác r ng tôi kínhd ng cho bác ôi ch phúc th . Tr n Bá K bái th

Hi u Liêm c th mà n c m t ch y r ng r ng, trong lòng au n vô cùng.Anh ta không mu n cho h c trò th y s c bu n c a anh ta, nên l t t x p th b vàotúi r i l y sách ra c t ngh a bài cho h c trò ng khuây lãng.


Tan h c r i, Hi u Liêm v nhà, ngó th y m t m , s c nh m y l i c a Ð Thkhinh khi h i tr c, thì càng th ng càng kính m nhi u h n n a, mà kính th ngm bao nhiêu c ng h n gi n v ch ng Bá V n b y nhiêu. Anh ta th m ngh , n u mhay vi c Thanh Ki u thì m bu n ch không ích gì, nên anh ta không dám nói vi c yra, mà l i s m bi t mình bu n, r i m h i nên ph i ráng làm vui nh th ng. Ðêm y, Hi u Liêm n m coi sách, tính ch cho m ng r i s l y b c th c a BáK ra mà c l i. Anh ta c m cu n sách, tuy m t ngó theo hàng ch , song trí v n vn i khác, nên c hoài mà không hi u chi h t. Khi Hi u Liêm th y m vô mùng r i, anh ta m i lén l i bàn mà ng i và móc thtrong túi ra mà c. Anh ta c i c l i hai l n, châu m y nh n m t th t ru t ch nhlòng. Anh ta nh l i kiêu c ng c a Ð Th thì gi n, nên d u không c làm ch ngThanh Ki u không ti c gì, song nh t i s ch ng c i Thanh Ki u thì u t c x nxang nh ai m ng c b m gan không th ch u c. Anh ta c th t i câu: "Thôinh n duyên t i tr i nh, v y xin b n ch bu n" thì anh ta l i càng bu n h n n a.Bi t âu là nh n duyên? Ai dám ch c mình không có duyên n v i Thanh Ki u. N ukhông có duyên n thì l nào tr i l i xui cho Bá K bày chuy n nh v y. N u khôngcó duyên n thì sao mình nghe Thanh Ki u có ch ng mình l i t c gi n. Ð ng bu nsao ng mà b o ng bu n! Thôi, trong ít ngày n a ây, Thanh Ki u s làm v ôngth y thu c sang tr ng h n mình bi t d ng nào! Thanh Ki u ôi, em không có lòngth ng qua chút nào hay sao? Em ành l y ch ng hay sao? Em là em ru t c a Bá K ,mà Bá K th ng qua, sao em không th ng? Hi u Liêm ngh t i ó thì n au quá, ch u không n i, nên hai tay ch ng trênbàn r i ng i ôm u mà khóc. Cao Th n m m màng ch ch a ng , b ng nghe ti ng khóc thút thít không rõ aikhóc âu, nên gi mùng chui ra, ch ng ngó th y con n c m t chàm ngoàm, bàkinh hãi, l t t h i con coi có vi c gì quan h n n i th m s u nh v y. Hi u Liêm l c p không th gi u di m vi c riêng c a mình n a c, ã v y màtình u t c ch t ch a tràn tr trong khi c n ph i t ra gi m b t th m s u, nên ng ivà khóc và thu t rõ u uôi m i vi c l i cho m nghe, thu t chuy n Bá K tính v imình trên xe, thu t l i kiêu c ng c a Ð Th trong lúc êm v ng, r i c ng c b cth m i ti p h i chi u n a, ch ng gi u m t ch nào h t. Cao Th ng i ch m chú nghe, s c m t nh th ng, không bu n mà c ng khônggi n. Ch ng Hi u Liêm nói d t bà m i nói r ng:

- Ph n ng i ta giàu sang, còn ph n m con mình nghèo hèn, t nhiên ng i takhinh th mình, y là tình th ng, con gi n làm chi. Con hãy nghe l i m , cn m gi nh n ngh a mà i, ai giàu sang m c h , con ng thèm ua bganh ghét ai, t nhiên con vui v . V ch ng ông Bá V n chê con hèn h khôngch u g con gái cho con thì thôi, ng i giàu sang mà tánh tình nh v y conc ng ch ng nên ti c làm gì. Mà sao con nghe cô Thanh Ki u l y ch ng con l it c, th khi con có tình riêng v i cô Thanh Ki u hay sao?

Hi u Liêm cúi m t xu ng bàn nói nh nh r ng:- Con th ng cô l m.Cao Th nghe m y l i thì bi n s c, ng i suy ngh m t h i r i h i r ng:- V y mà cô có th ng con hay không?


- Th a, con không bi t lòng cô c. Thu nay con t i lui ch i v i Bá K thì côvui v t t v y thôi, ch cô không t ý chi khác.

- N u v y thì cô có tình gì v i con âu mà con th ng. Hay là con th y cô giàu cónên con th ng, ph i hôn?

- Th a, má nói nh v y thì hèn cái tình c a con quá. Con th ng Thanh Ki u làvì n t vì h nh, ch ti n b c mà sá gì.

- Ng i ta ã khinh th con, mà con còn th ng ng i ta làm chi?- Khinh th con là m c a cô, ch cô có nói ti ng chi âu.- N u cô có lòng th ng con thì có l nào cô l i ch u ng ch khác.

Hi u Liêm nghe câu y thì châu m y, ng i gãi u m t h i r i ng d y, b gi nl m nên nói r ng:

- Rau nào sâu n y, m nh v y thì con c ng ch ng khác gì. Anh ta quày qu d p èn i ng , không thèm t ng t i Thanh Ki u n a, mà cónh t i thì là gi n, ch không ph i bu n nh tr c v y. Cách n m ngày sau, nh m chúa nh t, s m mai th c d y, Hi u Liêm thay áo iqu n r i i ra ch B n Thành c mà ch i. V a qu o qua dãy ph chà-và14 bán v i,anh ta dòm th y xe h i c a Bá V n u d a l ng, trên xe có m t mình ThanhKi u ng i mà thôi, mà m t m y bu n xo ch không ph i t i t n sáng s a nh khitr c v y. Anh ta ngó cô trân trân, ch ng i l i g n cô day qua ngó th y, cô vùng lalên m t ti ng r i l t t m c a xe tính leo xu ng. Hi u Liêm ngó cô hoài, có ý làmcho cô bi t mình ã th y cô, r i day m t ch khác mà i tu t, d ng nh ng i thunay không quen bi t chi h t v y. Hi u Liêm i kh i r i trong b ng nói th m r ng: "Nó i mua v s a so n d n

ám h i a". V n nhà, anh ta c ng thu t vi c y cho m nghe, mà trong l i nóic a anh ta thì nghe có h i oán h n, ch không ph i s u th m nh tr c n a. Còn Thanh Ki u tình c g p Hi u Liêm, cô l t t xu ng xe ch c là ý cô mu n tchuy n chi ó, b i vì cô th y Hi u Liêm làm l b i tu t r i, thì cô ng i l i, m t m ytái lét, c p m t nháy lia, quày u ngó theo Hi u Liêm r i l i l y kh n nh ra laun c m t. Ð n ngày th y thu c Thái Th ng i l h i thì nhà Bá V n khách ông dày dày,l i c ng có r c bà Ph Khánh Long ra th s n a. Trong ti c ch khách ch ng nóichuy n chi khác h n là chuy n tranh c H i ng, mà nói chuy n tranh c thì aic ng ng i khen tài c c a Bá V n và ai c ng ch c Bá V n s c c . Tuy Bá V n là ng i trong b c hàn vi mà xu t thân v n ã n m mùi i cay

ng, v n ã t ng quen en b c nh n tình, nh ng vì l i khen ti ng chúc v n vít bêntai hoài, r i c ý ph tình, trong trí t ng có m t mình anh ta áng làm Ngh viênH i ng Qu n h t mà thôi, ch không còn ai n a h t, nên s t s ng quy t lo cho

c, th ng nói v i v con cùng ng i thân thích r ng d u h t nhà anh ta c ng vuilòng. Ð Th có ý ham làm "bà H i ng" nên th y ch ng nh v y bà càng vui m ng,v ch ng hi p ý ng lòng, nay ti p khách, mai i làm quen, xài phí luôn m y tháng,

n ch ng quan nh ngày c thì t n hao ã h n ba ngàn ng b c.

14 (Java), ch ng i n, Mã Lai


R i cho Bá V n, k tuy n c n y có hai ng i i u, m t là Lý Thiên Thành Ch L n, tuy nhà không giàu l n song có tài h c r ng l i có danh nhi u, hai là LêV n Bính Khánh H i, s nghi p n hai ba ch c muôn, nên c ng quy t thí n mb y muôn ra mà mua ch c. Tuy Bá V n bi t tài c a mình không b ng Lý Thiên Thành, còn th c a mìnhkhông b ng Lê V n Bính, nh ng vì lòng ham mu n ã tràn tr không th d n l i

c, l i l t n hao ã nhi u r i không l nh n thua, b i v y anh ta nh m m t ánhli u, xu t ti n b c mà mua th m, h mua bao nhiêu mình c ng mua bao nhiêu, l ih a n ngày chót s trao thêm cho c tri m i v vài ba ng b c ng i xe n a. Ð n k tuy n c , Bá V n l p m n xe h i i r c c tri, l p m n ti m c m ãi c tri n u ng, ti n b c tuôn ra nh n c ch y, m y ng i lãnh i lo h h i

bao nhiêu thì a b y nhiêu. Té ra ch ng khai thùng th m r i thì Bá V n tuy th ngs th m h n hai ng i kia, song ch ng c phân n a s ng i có i b th m, nênquan trên nh hai tu n l sau s b th m mà c l i. V ch ng Bá V n v n nhà tính l i thì t n hao trong m y ngày sau ây ã g nm i m t ngàn ng. Bá V n bi n s c, th y t n hao quá thì gi t mình, nên n m x il , c nh m m t mà th dài, không nói chi h t. M y ng i lãnh i lo giùm, m i ng i u có m t cái xe h i, l c c u t u vnhà m t, k m ng c than t c, ng i châu m y làm gi n, ai c ng nói k th nhìh ai nhi u th m h n h t thì c, ch ng lu n s bao nhiêu, và ai c ng khuyên BáV n ng th i chí, b i vì mình ã nhi u th m h n h t, l i Lê V n Bính có ti n nhi umà anh ta ng chót, th thì k th nhì ch ng s gì. Ð Th và Bá V n nghe l i h u lý thì b t bu n, nên tính tranh n a, ch khôngch u nh n thua. Khách n u ng r i t n l c v ngh . V ch ng Bá V n tính s l i thì ti n t n hao tcu c tuy n c t khi m i kh i ra cho n ngày y, k h n m i b n ngàn ng. BáV n suy ngh n u ra tranh c l n th nhì, ch c là còn ph i t n trên m t muôn n a,mà trong nhà b c m t ch còn có vài ba ngàn mà thôi, thì làm sao mà lo cho ng. BáV n tính i vay b c xã-tri, thêm m t muôn. Ð Th nghe nói i vay thì gi t mình, vìs n u tr t c r i l y b c âu mà tr n , nên khuyên ch ng vô n n n v i bà PhKhánh Long mà m n, ch ng nào bà không cho m n r i s hay. Bá V n nghe l i v i m n b c c a ch . Bà Ph l c u m ng Bá V n tính chuy nbá láp u ng ti n nên bà nh t nh không cho. Bá V n m n b c không c mà l icòn b m ng thì gi n nên v ghé nhà xã-tri th b ng khoán nhà t mà xin vay m ingàn ng, quy t tranh c cho c r i nhi c ch l i cho ã n gi n. Ð Th s n a ch ng mà h t ti n thì khó nên lén em h t xoàn th cho bà Ð iThinh r i vay thêm ba ngàn n a mà s n trong nhà. Cu c tuy n c l n th nhì tranh v i nhau còn k ch li t h n l n tr c nhi u n a.Lê V n Bính sai ng i i r o kh p các làng các t ng mà a tr c cho c tri m i vhai m i ng. Bá V n hay tin y thì kinh tâm, song không l nh n thua, nên ph it ng s a cho m i ng i hai m i l m ng. Lý Thiên Thành th y thái c a c tri hèn h , ai c ng quy t em quy n b th mra u giá mà bán, ch không bi t dùng quy n y mà l a ng i x ng áng ng b u


c thay m t lo nh ng vi c ích qu c l i dân, b i v y anh ta th i chí ngã lòng, cònvài ngày n a t i b th m, anh ta cáo th i không thèm tranh n a. Bá V n nghe Thiên Thành th i r i thì m ng th m, ch c r ng nh ng ng i bth m c Thiên Thành k tr c, th nào k n y h c ng v theo mình, ch ng dè nngày chót, Lê V n Bính sai ng i i r o trong các làng mà a thêm cho m i c trim i l m ng b c n a nên n ch ng khai th m r i thì Bá V n thua Lê V n Bínhm i hai th m. Bá V n tr t c , t i t m m y m t mu n té x u. M y ng i quen áp l i r i d t raxe h i. Ð Th ã nghe tin r i, nên ng i trong xe mà ch t i ng trong lòng, n c m ttuôn ra hoài lau không ráo. V ch ng Bá V n i v d c ng c l ng thinh không nói m t ti ng. Ch ng vt i nhà, Bá V n i th ng lên l u r i vô mùng mà n m không k p thay áo i qu n,còn v thì n m t i b ván t ng d i, kh n y m t, tay v t ngang qua trán c ngnh ng i ng . M y ngày tr c thiên h lui t i y nhà, n u ng vui c i nói chuy n inh i. B anay tiu hiu không th y ai t i n a, mà m t lát có m t ng i ghé, y là ghé xin ti n

ng tr ti n xe mà thôi, song th y Ð Th n m dàu dàu không dám h i r i b c nhnh tr ra i m t. Ðêm y Bá V n n m nóng vùi, nên mê man không bi t chi h t. R là Nh Bìnhki m d u mà thoa , còn Thanh Huê v i Thanh Ki u thì l ng x ng trong nhà m tmà bu n xo. Sáng b a sau, Bá V n h t mê, song trán s c ng còn nóng h c. Ð Thép ch ng ráng u ng m t chén s a, r i sai Nh Bình vô nhà th ng Ch R y ki mth y thu c Thái Th ng ng bi u ra ch n m ch r i i u tr giùm cho c ý. Ð ntr a, Thái Th ng m i ra ch n m ch r i vi t toa bi u k gia d ch ra Sài Gòn mà muathu c. Ð Th trong lòng s u não h t s c, ph n thì tr t c h th n, ph n thì ti n b c h t,mà l i còn thêm mang n n a. Bà mu n t thi t vi c nhà cho Thái Th ng nghe,song bà s Thái Th ng bi t r i khinh khi nên bà ng i ngùng không n nói. CònThái Th ng thì ng i chim b m ch ng h h i th m vi c tuy n c H i ng. Tr mua thu c em v . Thái Th ng d n th nào u ng gi nào r i t mà vCh L n, nói r ng tr a mai s ra mà tu n m ch l i. B nh Bá V n coi càng ngày càng n ng, mà Ð Th trông Thái Th ng không th yra. Ð n chi u b a sau m i sai Nh Bình i kêu. T i l i Thái Th ng ra t i nói r ngmình m c gác nhà th ng nên không ra th ng c và khuyên Ð Th r c th ythu c Tây ngoài Sài Gòn ng g n g i cho ti n. Ð Th nghe l i, sáng b a sau r c th y thu c Tây tr b nh cho ch ng. Bá V nu ng thu c g n n a tháng mà b nh c ng ch a gi m, l i c ng không th y m t TháiTh ng ra th m vi ng. Khách n th m ai h i vì sao Thái Th ng không tr b nh chocha v , thì Ð Th nói r ng:

- Nó m c coi nhà th ng, làm sao b mà i cho ng. B a n , b nh Bá V n tr n ng quá, v con u khóc h t th y. Lý Nh Bình th yv y m i vi t th r i sai a i vô Ch L n mà cho Thái Th ng hay. Thái Th ngra t i li n n m tay ch n m ch r i l c u nói r ng:

- S không xong.


Ð Th nghe m y l i y thì nhào l n mà khóc, nghe r t th m thi t. Thanh Ki u vàThanh Huê c ng khóc r ng lên, làm cho Thái Th ng v i Nh Bình ng lòng d tnhau b c ra ngoài. Ðêm y úng b n gi khuya thì Bá V n t t h i. Bà Ph Khánh Long nghe tin em ch t l t t ra th m. Bà th y em dâu v i m y acháu níu bà mà khóc thì bà ng lòng nên c ng khóc theo, song khóc m t h i r i bàm ng nhi c Bá V n d i d t không nghe l i bà, bày tranh c H i ng làm chi cho t nhao ti n b c r i bu n r u n n i b m ng. Hi u Liêm hay tin ch ng lành y thì l t t lên Tân Ð nh mà t l i phân u cùngÐ Th và b a t ng táng Bá V n anh ta c ng xin phép ngh d y h c ng i a.Anh ta ngó th y th y thu c Thái Th ng thì trong lòng không vui mà l i h th n, b iv y h Thái Th ng l i g n thì anh ta day m t ch khác. Còn Thái Th ng tuy trên nón có qu n m t mi ng n en, nh ng mà t khi ngquan phát hành cho t i h i h khoán, m t mày h n h luôn luôn ch ng h có s c biai, b i v y ng i không quen bi t thì ch ng ai dè là r c a Bá V n.


Ph n B n

Tranh c H i ng t n hao h n hai muôn r i ng b c, r i k ch ng au ch ythu c g n m t tháng và ch ng ch t lo t ng táng n a, b i v y Ð Th chôn ch ng r ithì trong t s t không còn n m t tr m ng b c. Ð Th r u bu n n i n n n, ph nch ng vay c a Chà Xã Tri m t muôn, còn ph n bà vay riêng c a bà Ð i Thinh bangàn, bây gi bi t l y chi mà tr . Ð n b a cúng th t mà bà không th y Thái Th ng ra. Chi u bà sai Nh Bình vôCh L n bi u Thái Th ng ra cho bà nói chuy n. Nh Bình, Thái Th ng và Thanh Huê t u r i Ð Th m i t thi t vi c nhà chocon r bi t r i h i chúng nó bây gi ph i li u l nào. Thái Th ng ng i hút thu c, b vui v nh th ng, song không nói chi h t. Nh Bình ngó v r i nói r ng:

- Th a má, nhà n y thu nay n xài quá . N u mu n tr n cho c thì m ing i ph i ti n t n mà c ng ph i lo làm n n a m i c.

Ð Th th dài r i nói r ng:- Tao thu nay sung s ng quen r i, bây gi m y b o tao i mua gánh bán b ng

tao làm sao ng.- Ph i ráng ch .- D u m con tao có làm n i n a, l i có l i mà tr n hay sao?- Con tính nh v y: bây gi ba v i má m c n h t th y là m i ba ngàn ng.

Má bán cái xe h i v i m y b h t xoàn có l tr cho bà Ð i Thinh c. Cònm i n c a xã-tri m t muôn thì má bán h t nhà t và c trong nhà ch c là

tr .- a! M y tính nh v y r i m con tao ra ngoài ch mà hay sao?- Con tính ó là tính ph ng, ch n u má bán h t gia tài thì tr n r i có l c ng

còn d c chút nh. Má m n m t c n ph nh nh mà r i dùng s b cd y làm v n mà mua bán ch c c ng n mà.

Thanh Huê nãy gi ng i l ng thinh, t ng cô s u não quá không nói c, ch ngdè cô suy ngh bây gi cha m nghèo r i, cô không nh c y xin x c n a, nên côt c r i vùng nói r ng:

- Giàu r i mà còn sanh s mu n làm H i ng chi v y không bi t! Má tính saothì má tính. Ph n tôi thì tôi không lo, h túng ti n tôi vô cô Ph tôi xin tôi xài.

Ð Th nghe gi ng nói c a Thanh Huê thì gi n l m, nên li c ngó r i m ng r ng:- M y là kh n n n! M y lo cho ph n m y mà thôi, ta ch t tr i k tao há?

Thanh Huê ng d y b i ra nhà sau. Ð Th bu n t i nên kéo g i mà n mkhông thèm nói n a. Thái Th ng ng d y t mà v . Qua ngày sau, Ð Th d t Thanh Ki u vô l y l c khóc lóc xin bà Ph Khánh Longgiúp ti n ng tr n cho ch ng, nói r ng n u không giúp thì ch c h ki n, r i thihành phát mãi nhà c a x u h l m. Bà Ph h m t cái r i gio d nh nói r ng:


- M y là h l m. T i m y mu n làm bà H i ng, m y xúi gi c ch ng m y,nên bây gi m i tàn m t ó a! H i tr c m y ch ng m y là con nhà trâm anh,còn m y chê tao là v Tây v Tà. Th v Tây mà có tài gì nên c u con nhàtrâm anh cho c. Thôi, thôi, ng có l y l c chi h t. V tính l y, tao khôngbi t âu.

Bà Ph nói m y l i r i ngoe ngo y b i vô bu ng mà n m. Ð Th li u nói n ac ng vô ích, nên lau n c m t r i m con d t nhau i v . N không tr v n mà c ng không tr l i, nên cách ít ngày chà xã-tri v i bà Ð iThinh u vào n trên Tòa mà ki n, r i biên t ch tài s n nh ngày phát mãi. Ð Th g i th ra Hà N i cho Bá K hay, r i lén d n m t ít món quý mà g icho Nh Bình. Ð Th v i Thanh Ki u ban ngày c ng nh ban êm, c ng i khóchoài, tính l t i ó ch ng nào h bán nhà r i s v u v i th ng r l n. Còn TháiTh ng thì bi t t m tích, không th y t i lui n a; có b a Ð Th sai Nh Bình vô kêu,anh ta c ng không thèm ra. B a n , n c m chi u r i, Ð Th n m gác tay qua trán mà lo tính vi c nhà. Tr is m trong nhà ã t i r i mà không ch u v n èn lên. Thình lình bà Phán Quý ngoàib c vô h i r ng:

- a! Nhà i âu m t h t, mà t i r i ch a t èn, t i mò nh v y nè?Ð Th l m c m ng i d y v n èn lên, l t t chào h i r i m i ch sui ng i. BàPhán Quý dòm cùng trong nhà r i h i r ng:- Con nh nó i âu v ng v y ch ?

H m nay Ð Th th y Thái Th ng không t i lui, n n i cho kêu c ng khôngch u ra, thì có b ng nghi Thái Th ng th y nhà mình nghèo r i nên anh ta mu n b i

c. Nay có bà Phán n th m, l i v a m i ng i li n h i con dâu i âu, thì Ð Thm ng th m nên l t t kêu Thanh Ki u. Thanh Ki u nhà sau, mà nghe nói có bà Phán, cô không ch u ra m t, nên sai giad ch lên th a d i r ng cô ã i xu ng Ð t H mà th m cô hai Thanh Huê ch a v . Ð Th mu n sai a ch y i kêu. Bà Phán c n mà nói r ng:

- Thôi, thôi, kêu làm chi; tôi th y v ng nên tôi h i v y ch . May không có nó nhà, v y mình nói chuy n m i thong th .

Bà Phán têm tr u mà n và nói r ng:- H m nay tôi mu n ra nói chuy n ch i v i ch ng ch gi i khuây, ng t trong

mình không c m nh nên không i c... Thi t ch vô ph c quá, ai th yv y c ng th ng. Tôi xét ph n tôi ây thì tôi bi t, h i ông Phán nhà ng m ttôi bu n r u bi t ch ng nào, b i v y bây gi tôi th y ph n ch tôi th ng quá.

nh s c m nh l m, ch ph i y u u i gì ó sao, r i au s s a15 có m y b a r ira nh v y.

Ð Th hít m i r i áp r ng:- B nh c a nhà tôi16 thì có th y ch gì n ng l m âu. Tôi ch c là t i ng th t c

ng bu n r u r i b nh nó d i d p thêm, nên m i h i nh v y ó.Bà Phán ng i xích l i g n r i h i nh r ng:

15 qua loa l y có, n s s a ba h t16 ch ng tôi, v tôi


- Tôi nghe h n anh m t n n hai ba muôn ng, bây gi m y ch n hó lên h ki n ng bán nhà, bán t, thi t có nh v y hay không ch ? Tôi s hghét r i h n t m b y t m b , nên tôi l t t ra h i ch ây.

Ð Th h th n nên day m t ch khác làm b ki m cái kh n và nói nh nh r ng:- Chuy n h nói ó c ng có. Lúc ra tranh c H i ng t n hao nhi u quá nên

ng có vay thêm h t m i ba ngàn. Hôm tr c tôi có nói chuy n v i th ng th ythu c. V y ch nó không có nói l i cho ch nghe hay sao?

- C kh ! Nó có nói âu!- Bây gi ch n h ã vô n h ki n r i. Tôi tính tôi bán cái nhà n y mà trn d t cho h , r i tôi ki m mua m t cái nhà nh nh tôi ; ng m t r i, nay maicon T l y ch ng thì nó theo ch ng, còn th ng Ba tôi nó i h c, sau n y nó có vthì nó i làm vi c, tôi có m t mình nhà l n minh mông c ng không ích gì.

- nh m t mà vi c nhà ch b i r i thi t t i nghi p quá!Bà Phán ng i l ng thinh m t h i r i nói ti p r ng:- Tôi ra ây thi t tr c th m ch , sau tôi nói chuy n s p nh luôn th .Ð Th t ng bà Phán nói ngày c i nên lóng tai nghe, ch ng dè bà Phán l i nóir ng:- M y tháng nay ch ã bi t b ng tôi, thi t tôi th ng con T l m. Tôi không hi ut i c nào mà hôm tr c th ng th y thu c nó v nó nói v i tôi nó mu n i Tâyh c n a ch nó không ch u c i v . Tôi r y la nó h t s c mà nó không nghe l i.Có con i n y khó quá, nó mu n ngang nào c ngang n y, thi t tôi khôngbi t làm sao c nên tôi ra cho ch hay coi ch tính l nào.

Ð Th nghe nói gi n quá, song bà d n lòng t nh táo mà áp r ng:- Ch nói m y l i tôi hi u r i. Ông th y thu c ng th y m con tôi bây gi suys p r i, nên ng tính h i hôn ng ng i ki m con nhà giàu ng c i ch gì.Con trai i nay chú nào c ng v y h t th y, c ham ti n ham b c ch không kgì làm nh n ngh a.

Bà Phán có con làm n th y thu c thì bà tr ng l m, coi thiên h không ai b ng,b i v y bà nghe Ð Th nhi c con bà ham giàu thì bà phi n nên bà c i g n mà ápr ng:

- Ch ng có nói nh v y. Tôi bi t b ng con tôi, nó không có tánh tham phúph b n nh h âu. Ch ph i nh l i mà coi, ch có giàu gì h n tôi, n u con tôinó ham giàu thì nó ng thèm i nói con ch a.

- N u nó không ham giàu sao bây gi nó l i b i c?- Không bi t ch ng hay là nó nghe con gái ch có h ch nào ó ch ng?- Con tôi h ch nào âu ch ch th coi?- Không, ch ng có nóng ch ! Cái ó là tôi nói ví d mà nghe ó thôi, ch tôi có

bi t con ch h ch nào âu. Nh ng mà tôi bi t ch c bây gi làm th nào con tôinó c ng không ch u c i.

- Tôi có nài n ch âu.- Ch tôi l i nài h i nào? Ch nh l i mà coi, h i tr c tôi d t con tôi n coi m tr i thôi, ch tôi không ch u i nói, ch t i ch sai cô N m Liêu vô ngày m t màthúc tôi hoài nên tôi v tình tôi m i i nói, ch ch giàu muôn h gì ó mà tôiham.


Ð Th g c con nhà giàu sang nên ã t p tánh khinh th nhà nghèo quen r i; chch a t ng ch u cho ai khinh b mình. Nay nghe bà Phán nói gi ng cao h n mìnhthì t c gi n quá không bi t áp th nào cho ã n gi n, cùng trí r i m i nói b ngr ng:

- Thôi tôi c ng ch ng mu n nói nhi u l i làm mích lòng ch mà làm chi. Ch tínhh i hôn tôi c ng c u. Tuy bây gi tr i khi n nhà tôi suy s p, song ph n con tôic ng ch ng ch ng âu mà tôi s , b i vì cô nó là ch Ph tôi trong Ch L n,h i tr c ch c ng không ch u g nó cho ông th y thu c, t i nhà tôi g , chtheo r y hoài, c trách sao không cho ch g . H m nay ch ra bi u tôi ch

em con nh v tr ng ch nuôi ng nó coi s nghi p cho ch , b i vì ch khôngcó con mà s nghi p t i hai ba ch c muôn ch coi không xi t. y v y, n u ôngth y thu c không c i nó thì thân nó càng sung s ng, ch có h i chi âu màtôi lo.

Bà Phán thi t c ng vì nghe Ð Th suy s p nên m con bàn tính v i nhau r i rah i hôn, mà bà quên s bà Ph Khánh Long giàu l n không có con, gia tài ngày saus v ba a cháu, nên bà m i nói h y, không dè d t chút nào h t. Ch ng bà ngheÐ Th nói bà Ph tính em Thanh Ki u v nuôi, ngh a là bây gi Thanh Ki u có ti nnhi u ngày sau còn h ng gia tài l n, thì bà h i h n vô cùng. Mà thôi, nói ã l r i, tr l i sao c. Ti c thì áng ti c, song ti c c ng ch ng íchgì, b i v y bà nói r ng:

- N u bà Ph có lòng th ng con ch nh v y thì tôi c ng m ng cho nó. Xin chng có phi n tôi. Hai ch em mình không c g n nhau, thi t là t i con tôi nó

mu n i h c n a, ch không ph i t i tôi âu. Bà Phán nói d t l i r i ng d y t mà v . Ð Th a ra t i th m. Bà Phán nggi a sân ngó vô nhà mà nói r ng:

- Nhà c t ã t t, mà cu c t c ng thi t là p. N u ch không gìn gi c, báncho ng i ta thì u ng quá. Thôi, tôi ki u ch .

Ð Th nghe m y l i chót c a bà Phán l i càng t c gi n h n n a. Bà tr vô nhàn m ngay trên ván mà khóc. Thiên h h x u thi t! H i nào mình giàu, h b mình, bây gi mình nghèo h khinh b mình thái quá! Ð Th quên vi c ngày tr cbà chê Hi u Liêm nghèo hèn bà không ch u g con, bà ch nh có s ng i ta th y bànghèo ng i ta chê con bà mà thôi, ch chi bà nh vi c Hi u Liêm ngày tr c thìch c ngày nay bà không trách m con bà Phán. Ð Th t c gi n mu n vô bà Ph mà phân tr n vi c x u h c a mình, r i xin bà rati n mua h t nhà t và xin g i Thanh Ki u v i bà ng che b t mi ng thiên h , màr i bà ngh bà Ph tánh khó l m, s nói không c mà l i còn b m ng thêm, nên bàn m co mà khóc, không i âu h t. Cách m t lát, Thanh Ki u b c ra d n d p tr un c. Ð Th bèn h i:

- Con i xu ng ch Hai con làm gì?Thanh Ki u áp r ng:- Con bi u b y tr nói d i v i má, nãy gi con n m trong bu ng ch có i âu!Ð Th ngó con ch ng h ng r i h i n a r ng:- Té ra nãy gi m nói chuy n v i bà Phán Quý, con nghe h t sao?


- Con nghe h t. Ð Th au n trong lòng nên l y kh n lau n c m t, không nói ti ng chi cn a. Thanh Ki u c i và nói r ng:

- Mà bu n làm chi. Th y thu c Thái Th ng h i hôn, y là may cho con, b i v ynãy gi con vui l m, có h i chi âu mà má bu n.

Ð Th th y con b ch ng chê mà l i hân hoan thì bà l y làm l , song bà a oantrong lòng nên không tính h i duyên c làm chi. Cách ch ng bao lâu, Tr ng tòa n niêm nhà c a tài v t, r i k L c s n ánhtr ng rao phát mãi. M con Ð Th d t nhau qua Ð t H tá túc v i r là Lý Nh Bình. Thanh Huê làv Nh Bình, t khi có ch ng, thì mình là con nhà giàu có nên coi ch ng nh r mnh rác, ban ngày c ng nh ban êm c d i ph n thoa son, thay qu n i áo i câutôm câu cá hoài, ch ng có d b n thì m ng vãi trên u, không thèm k n; mà NhBình m t là vì xét ph n mình nghèo, hai là vì th y v ch ng Bá V n c ng con, d u cómét c ng ch ng r y la chi h t, b i v y anh ta nh n thua, nh m m t cho v thongth bài b c không thèm nói t i. Ð n lúc n y Thanh Huê ch ng còn c y nh cha m nh tr c n a c, mà ng aquen ng c , c ng c i ánh bài hoài, Nh Bình r y h n, nh t nh không choThanh Huê c m n cây bài. Ð Th th t th , n tá túc v i r , không dám binh con, nên Thanh Huê ph ixu ng n c ép mình v ng l i ch ng, nh ng mà trong b ng th m oán, quy t tình hngày nào mình có ti n b c nhi u thì s hành h thân ch ng l i mà tr thù. Tuy Ð Th h t gia s n, song bà còn gi u c m t b cà rá v i vài ôi bông taih t xoàn. Bà bán b t b cà rá v i m t ôi bông làm v n cho vay ng ki m l i mcon chi d ng. M con Ð Th u nhà Nh Bình c ít ngày, k g p d p bãi tr ng, Bá K vth m nhà. Tuy lúc cha ch t Bá K xa nên không v mà báo hi u c, song vi cnhà nh có Nh Bình g i th nên anh ta ã bi t h t. Bá K v n Sài Gòn th y m v i em nhà anh r thì yên lòng, th m tính mình h c cho thành thân ng sau có nuôi m và nuôi em. Có b a anh ta n th mHi u Liêm, em chuy n th y thu c Thái Th ng h i hôn em mình ra mà nói, thìHi u Liêm làm l nói l ng, ý không mu n nghe chuy n Thanh Ki u. Bá K nghHi u Liêm còn phi n m mình, l i ngh tr c kia m mình ã chê ng i ta, n u bâygi mình còn tính k t nh n duyên l i thì là trái l ngh a l m, b i v y Bá K thi tmu n cho Hi u Liêm v i Thanh Ki u k t tóc tr m n m, mà vì anh ta ng i ngùng nênkhông dám nói ra. Bà Ph Khánh Long ch ng hi u là t i n n n nh ng l i kh c b c v i Ð Th hay làt i bà s mi ng thiên h chê c i bà giàu sang mà không bi t th ng em cháu, màb a n bà i ki m nhà Nh Bình r i bi u Ð Th d t con vô nhà bà mà . Ð Th h nvi c tr c nên gi c gi c không mu n i. Bà Ph m i nói r ng:

- Khi tr c tao gi n tao nói nh v y, ch c t ru t sao cho ành. Tao giàu sang lnào tao ành b m con bây c c kh nh v y hay sao. M con bây v v i tao.Th y thu c Thái Th ng nó chê con Thanh Ki u nghèo nó không thèm c i, tao g l y ch ng coi có h n nó hay không.


Ð Th nghe bà Ph tính g Thanh Ki u thì m ng r , n u bà g thì ch c là g connhà giàu có c, b i v y h t gi c gi c n a, và xin vài b a r i s em c vô mà

. Bà Ph v r i, Bá K can m xin ráng ch u c c vài n m n a, i mình ra tr ngr i mình lo b o b c, ch ng nên chi u l y bà Ph làm gì. Ð Th không nghe l i, cthâu x p qu n áo r i d t Thanh Ki u vô Ch L n. Bá K phi n quá nên nói r ng:

- Má ã n n c n y mà còn mê mùi giàu sang. Ð ng b c c a cô Ph là ngb c b t nh n, má n làm gì.

Ð Th g t ngang r i kêu xe ch và d t Thanh Ki u i. Bá K bu n quá, m i ixu ng nhà Hi u Liêm thu t vi c y l i cho Hi u Liêm nghe, r i nói r ng:

- Tôi v i anh không ph i ru t th t, song th ng nhau c ng nh con m t nhà,không l tôi gi u anh. Cô c a tôi ngày tr c làm i u i ác nên m i giàu l n

c ó. Tôi nói thi t, thà là tôi ch t ói ch không khi nào tôi ch u th c a côtôi m t ng xu. Má tôi suy s p ã b ng i ta khinh b r i mà ch a t n, nghecô tôi em v nuôi thì vui m ng, nghe cô tôi tính g Thanh Ki u cho con nhàgiàu thì c ý, nên b n b i vô v i cô tôi li n, không k liêm s chi h t; tôicoi ý má tôi ham g con Thanh Ki u cho ng i giàu sang hoài. Nói thì mang t iv i tr i t, ch thi t má tôi t quá.

Hi u Liêm lóng tai nghe k r i châu m y h i r ng:- Bác i mà cô T c c ng vui lòng i theo n a sao?- Thì má tôi i âu nó ph i theo ó, ch cãi sao c.- N u c vui lòng i theo thì thôi, anh can gián làm chi.Bá K ng i l ng thinh m t h i r i nói r ng:- Ti n b c thi t là kh n n n l m! Vì ti n b c, b c ti n mà ng i i h h danhd , h ph nh n ngh a, h quên liêm s h t. Ph n tôi ây c ng v y, n u tôi chê

ng b c phi ngh a thì làm sao tôi h c n a c? Kh l m, kh l m!Hi u Liêm nghe nói vùng ng d y ngó ngay Bá K mà h i r ng:- Anh chê ng b c c a tôi hay không? N u anh không chê, thì tôi tuy không

giàu, song tôi nguy n giúp cho anh n h c n cùng, anh ng ng i chi h t. Bá K n m tay Hi u Liêm r i hai anh em nhìn nhau, th y u r ng r ng n cm t.


Ph n N m

Bà Ph Khánh Long trong nhà h m mi ng nói v i tôi t thì l i nào c ng ung cay h n u, b i v y t con L i h u h t i ch Thìn n u n, t th ng s p-ph

cho t i chú làm v n, m i ngày ch ng có ng i nào mà kh i b bà ch i m t hai l n. Ð Th và Thanh Ki u v v i bà, thi t bà không ch i b i nh tôi t v y, d n chng t t , cho n chung m t mâm, nh ng mà h nói l i chi, ho c làm vi c chi sai ýbà, thì bà r y la om sòm, l y làm khó ch u l m. Thanh Ki u t nh chí l n, cha mt ng tiu, ch a t ng nghe l i n ng n gi n thúc, nay v nhà cô, ã b ng khôngvui, mà còn b r y rà n a, nên cô s s t trong lòng, t s m m i cho t i chi u c trênl u may áo thêu kh n hoài, c c ch ng ã n b a n ph i xu ng g p m t bà Ph ,ch g p bà thì cô h t h n h t vía. Còn Ð Th thì thu nay ã quen thói làm bà ch nhà, sai khi n ng i, ch ch ab ai r y rà; nay suy s p ph i ch u lòn cúi thì b m gan tím ru t, h m t chau m y. ÐTh mà d n lòng c ây là vì h cách n m ba b a thì bà Ph bàn tính chuy n gThanh Ki u l y ch ng m t l n, mà l n nào bà c ng nói bà l a ng i thi t giàu l nm con nh cho c bà m i g , b i v y Ð Th vui lòng r i quên h t gi ng ngcay, ch trông th y s sung s ng trong t ng lai mà thôi, ch không k s s nh chi n t i. M con Ð Th v v i bà Ph c b y tám tháng. B a n bà Ph ng i xe h i ich i tr n m t bu i chi u. Ð n t i bà th y Thanh Ki u ã i ng r i, bà m i nói v iÐ Th r ng:

- H i chi u tao i th m bà Chúa tàu Ph , i ch i mà may quá. B có th ng con úttên là Tri u C , n m nay nó c hai m i b y, hai m i tám tu i; b ã c icho nó m t con v x m r i, song bên Tàu, bây gi b mu n c i cho nóm t con v An Nam n a ng bên n y. B h i tao có bi t con ai t t chgiùm cho b , cu c c i h i t n hao bao nhiêu b không c n, mi n là con dâucho bi t l ngh a và nhan s c coi cho p thì thôi. Tao nghe nói tao m ng h ts c, nên tao nói tao có m t a cháu gái và tao h a mai tao d t nó l i cho bcoi. t Ch L n n y ai mà giàu cho b ng bà Chúa tàu Ph . Bà có hai cái tàukh u, con c a b a thì c t nhà máy xay lúa ngoài R ch Cát, còn a thì s mtàu a hành khách và ch hàng ng Nam Vang. Con Thanh Ki u may mà

c vào nhà ó thì ch ng khác nào chu t r t trong h n p. V y mai m y s aso n cho nó, ng tao d t nó i l i cho b coi; h b ành b ng r i mình òi h txoàn cho l n, òi ti n công cho nhi u, b là ng i giàu có l n, t n hao baonhiêu b không c n âu, n u mình không òi thì u ng. M y ráng d n d p traud i con Thanh Ki u coi cho thi t p thì t nhiên m y có b c muôn trong tay.

Ð Th nghe nói b c muôn thì m ng, mà m ng r i l i l ng l m t h i và nóir ng:- Tôi s con Thanh Ki u nó chê con ch t khách nó không ng.- a! Chê là sao? Ch t khách mà ng i ta có ti n nhi u thì thôi ch . H ! Cái thân

ã g n i n mày kia không lo, còn chê khen n i gì. N u nó có chê thì ó


m c tao. G nó ch ó, nó sung s ng mãn i, còn m nó bây gi có c b cmuôn, có l nào nó ngu quá, i chê ch nh v y.

Ð Th suy ngh m t h i r i nói r ng:- Tôi tính nh v y thì xong: Ð ng cho nó bi t vi c gì h t. Sáng mai ch bi u nó i

ch i v i ch r i ch d t nó l i nhà bà Chúa tàu cho b coi. H b ành r i thì tôiv i ch g i. Ch ng g n ngày c i mình s cho nó hay, vi c ã l r i, d u nókhông ch u c ng không c.

- ! Tính nh m y v y c ng xong. Ð ng thèm nói cho nó bi t tr c. Nói cùngmà nghe, n u ch ng nó hay nó làm b gi c gi c thì tao ánh nó ch t ch .

- Mình g nó mình òi ch ng bao nhiêu ch ?- M y c vi c òi i, mu n bao nhiêu c ng c, có tao nói c vô, không sao

âu mà s .- N u có g thì tôi òi n trang: m t b cà rá, ba s i dây chuy n, m t ôi bông,v i m t chi c vòng, u nh n h t xoàn h t th y, còn ti n ng thì òi hai ngàn.

- Sao ti n ng l i òi hai ngàn?- V y ch òi bao nhiêu?- Ch òi n m ngàn không c hay sao? B m y s bà Chúa tàu Ph không có

ti n mà i cho m y há?- D , th a n m ngàn thì n m.- B ã nói v i tao r i mà: mi n là con dâu b coi v a ý thì thôi, t n bao nhiêu b

không c n, m y s n i gì mà không dám òi kia! Ðêm y, Ð Th ng không c, c n m lo tính c nh mình g Thanh Ki u mà

òi c n m ngàn ng b c thì dùng làm v n mà cho vay. Mà ngh bây gi mìnhgóa b a cho vay c ng b t ti n, thôi mình mua ít c n ph cho m n, m i thánggóp ti n ph mà xài cho xong. Thi t có ph c ng khó l m, nay h ch n y, mai hch n , ph i s a hoài, mua ru ng m i ch c n h n. Mà ru ng bây gi m c quá, muaru ng không l i nhi u, l i s mình có n m ngàn mua ru ng có bao nhiêu âu. ÐTh n m tính n khuya mòn m i r i ng quên. Sáng b a sau, bà Ph kêu Thanh Ki u bi u thay áo i qu n, g u d i ph n r i

i ch v i bà. Ð Th m r ng l y a cho Thanh Ki u m t cái qu n c m cúc tr ng,m t cái áo t màu bông ph n, m t ôi giày thêu c m và m t cái kh n l a tr ng, r ib o s a so n cho mau. Bà l i a m t s i dây chuy n v i m t ôi bông h t xoàn c abà còn gi u cho Thanh Ki u eo n a. Thanh Ki u th y y thì ch ng h ng h i m r ng:

- Con có tang mà b n áo màu, eo h t xoàn coi sao c má?- Cô con m i bi u con ph i n m c cho t t ch ng b n tang.- a! Con có tang thì con m c tang; i v i cô mà con m c tang l i nh c gì

cho cô hay sao?- y! T i cô con bi u nh v y thì con c vi c làm theo, con cãi ây cô con r y a.- Thanh Ki u v ng l i m thay y ph c và eo n trang, song s c m t không vui.

Thanh Ki u trang i m xong r i m i c m cái kh n i xu ng l u. Bà Ph ng i d ingó lên, th y cô da m t tr ng mà má ng h ng, n c tóc en mà b i l i khéo, mi ngcó duyên nh hoa sen v a m i n , m t chói th n mà tròng r n r n n c mùa thu, khi


i tay ánh d u dàng, lúc nói m t mày m th m, nh m trong ám con gái nhà giàusang Sài Gòn, Ch L n ch a t ng th y ai dung m o c nh Thanh Ki u v y. Bà Ph trong lòng m ng th m. Bà bi u con L i kêu s p-ph em xe ra cho bà ich . Khi bà s a so n ra i, bà dòm th y Thanh Ki u eo có m t s i dây chuy n nh ,mà không nh n h t chi h t, thì bà châu m y mà h i r ng:

- V y ch không có dây chuy n nào khác hay sao mà eo s i dây chuy n gì kc c v y?

Thanh Ki u cúi u áp nh r ng:- Th a, không có.Ð Th b c l i nói r ng:- H i tr c tôi có s m cho nó m t b , có nh n h t xoàn t t quá. B n ó ba nól y c m r i b luôn, ch có ti n âu mà chu c.

Bà Ph m t s t l y ra ba s i dây chuy n c a quan Ph Khánh Long s m cho bàh i tr c mà a cho Thanh Ki u eo. Thanh Ki u gi c gi c không mu n eo. ÐTh thúc r ng:

- Ðeo ri t r i có i, cô con ch kia, không th y hay sao? Thanh Ki u ph i ráng mà eo r i ra xe h i i v i bà Ph . Bà Ph bi u xe ch y xu ng ng mé sông, qua kh i c u Ông L n r i ng ngtr c c a nhà bà Chúa tàu Ph . Bà bi u Thanh Ki u i vô nhà v i bà. Thanh Ki ukhông hi u nhà y là nhà c a ai, song nghe bi u thì ríu ríu i theo ch không dámcãi. Bà Chúa tàu Ph chào s bà Ph r i m i ng i, mà m t ngó Thanh Ki u khôngnháy. Bà Ph c i mà nói r ng:

- Con cháu tôi nói chuy n v i bà hôm qua ó là con n y ây. Nó là con c a th ngem tôi, cha nó ch t r i, tôi th y m con nó tôi th ng nên tôi m i em h t v v i tôi m y tháng nay. Nó may vá thêu thùa u khéo h t, l i bi t ch ngh arành n a. H i cha nó còn sanh ti n, cha nó c ng nó quá; tôi không có con tôimu n xin em nó v mà nuôi, cha nó không ch u cho, bây gi cha nó m t nêntôi m i nuôi c nó ó a.

Thanh Ki u không hi u bà Ph có ý chi mà thêu d t nhi u l i nh v y, nên ng ighé t i u gh tr ng k , ngó bà Ph v i bà Chúa tàu hoài. Cách ch ng bao lâu Tri u C i âu v không bi t, mà ngoài b c vô r i nóiti ng Tri u Châu v i bà Chúa tàu Ph . Anh ta không chào bà Ph mà m t l i li c ngóThanh Ki u hoài. Bà Ph thì ngó Tri u C mà c i. Còn Thanh Ki u không hi u bàChúa tàu nói chuy n chi, nên c ngó Tri u C , th y anh ta ch n i giày vàng vtr ng, mình m c qu n tr ng áo tr ng, u i nón n xám, mi ng r ng, mày ngang,hàm r ng có hai cái b t vàng, gò má phía t có m t cái th o l n mà dài b ng ngón taycái. Tri u C i vô trong c t nón r i tr ra kéo gh mà ng i ngang m t Thanh Ki u. BàChúa tàu ki m chuy n h i th m Thanh Ki u m y tu i, có m y anh em, bà h i âu thìThanh Ki u nói ó, không b ng chi h t. Bà Ph ch i g n m t gi ng h r i m i t và d t Thanh Ki u ra xe mà v . BàChúa tàu a ra t i c a và nói v i bà Ph r ng:

- Ð tôi tính r i b a nào tôi s lên nhà nói chuy n.


Xe v t i nhà, bà Ph b c vô th y Thanh Huê ng ng i khóc mà nói v i ÐTh , bà không hi u có chuy n chi nên h i r ng:

- M y vô trong n y làm gì? Sao mà khóc ó?Thanh Huê li n ng i b p xu ng t mà l y bà Ph , r i khóc và nói r ng:- B m cô, ch ng cháu kh n n n l m, bây gi nó th y cha cháu ch t, m cháu

nghèo r i nó n hi p cháu; nó ánh u i không cho cháu v i nó n a, nêncháu ph i vô ây l y cô, xin cô làm ph c cho cháu nh h t c m r i, chcháu có ch ng thì nh ch ng, mà bây gi nó không th ng cháu n a nên ánhu i cháu thì cháu bi t âu mà n ng d a.

Thanh Huê l y r i ng d a gh khóc r m r t. Bà Ph châu m y nói r ng:- Tao ã nói th ng cha m y không làm vi c gì nên thân h t. T i g con không bi tl a nên bây gi m i ra c n i nh v y ó.

Thanh Huê nói r ng:- B m cô, h i tr c tháng nào cháu c ng xin ti n c a ba má cháu em v cho nó

n, bây gi không có ti n n a nên nó ánh cháu, ch có chuy n chi âu.Bà Ph ng i l ng thinh têm tr u mà n r i nói r ng:- Thôi, ây v i tao, ng thèm v v i nó n a. Nó có gi i thì nó ki n mà xin

i. H nó m y r i, tao g ch khác xem có giàu sang b ng m i nó haykhông?

L i ch ng v ng t i, Lý Nh Bình vô nhà bà Ph mà mét v i bà và Ð Th r ngThanh Huê không lo làm n, không ch u coi sóc vi c nhà, c ánh bài b c hoài, anhta la d t nhi u phen mà không nghe nên h i s m m i gi n ph i ánh vài b p tai màtr ng tr . Anh ta l i xin m v i cô r y giùm ng Thanh Huê b tánh c , ch bây ginhà nghèo r i, n u c xa xí b c bài hoài, thì ch c ch ng kh i mang h i. Thanh Huê núp trong bu ng, lóng tai nghe ch ng nói nh v y, li n b c ra cãi l ,nói nhi u l i h n hào, mà mi ng l i tía lia. Nh Bình nói không l i, nên Nh Bìnhph i l mà thành ra ng i qu y. Ð Th v n có tánh binh con, mà l i h i s m m i nghe bà Ph bi u Thanh Huê

ng thèm v v i Nh Bình n a, nên bà nói gi ng cay ng r ng:- Thôi, m y ch ng c n ph i nói nhi u l i. Tao bi t r i h t: t i tao nghèo nên con

tao m i mang ti ng h , ch h i tr c tao có ti n nhi u thì con tao nó t t , chchuy n chi âu. Nó h thôi m y v vô Tòa mà nó i. M y nó r i coi nó cóch t ói hay không?

Nh Bình t ng v mình qu y, vô mét ng m v r y la nó r i em nó v , ch ngdè m v tr l i trách mình, còn cô v thì ng i ch b , nên anh ta bu n quá, bèn

ng d y cáo t , không mu n phân ph i qu y chi n a h t. Ðêm y Thanh Huê nói chuy n v i m thì vui v nh th ng; n u ng i ngoàidòm vô thì không ai dè cô xích mích v i ch ng bao gi . Còn Thanh Ki u ng i d abên ó mà trí l i lo ra, c suy ngh hoài, không hi u cô mình h i s m m i d t mình

i ch i ó có ý riêng chi ch ng. Cách vài ngày có bà Chúa tàu Ph n nhà th m bà Ph . Ð Th ng i m t bên bàPh mà nói chuy n v i khách m t h i r i lên l u h i Thanh Ki u thay áo i qu n

ng xu ng chào bà Chúa tàu. Thanh Ki u gi c gi c không mu n i. Ð Th r y và


nói r ng t i ý bà Ph mu n nh v y, không nên cãi, nên c c ch ng ã Thanh Ki uph i v ng l i. Thanh Ki u chào bà Chúa tàu thì th y bà Chúa tàu vui l m, mà bà l i c ngó côtrân trân. Thanh Ki u chào r i thì rút lên l u mà n m; còn Thanh Huê thì x n b ng n ch khách ng i, b ngoài làm b lo tr u mà b trong thi t mu n nghe chuy n. Cô nghe bà Chúa tàu nói v i bà Ph và Ð Th r ng bà th y Thanh Ki u dungnhan tu n tú, i ng d u dàng bà em lòng th ng, mà con bà là Tri u C th yThanh Ki u nó c ng ch u r i, nên bà xin bà Ph và Ð Th g Thanh Ki u cho con bà,

nh cho c i b a nào bà c ng ch u h t, song c i g p ch ng nào càng t t ch ngn y. Bà Ph bèn m h i h i coi bà Chúa tàu tính cho n trang nh ng v t chi thì bàChúa tàu suy ngh m t h i r i bà nói r ng nhà bà không thi u chi vòng chuy n, v ybà tính cho hai chi c vòng h t xoàn, ba s i chuy n h t xoàn, m t b cà rá, m t ôibông tai, m t cây ghim c và m t cây th gi t u, u nh n h t xoàn h t th y, ngcho b v n con gái. Ð Th m ng quá ch a k p nói t i chuy n òi ti n ng, thìbà Chúa tàu l i nói bà s cho m i m áo v i ba ngàn ng b c ng cho con dâuvui lòng. Ð Th mu n òi ti n ng thêm cho s n m ngàn, song ngó th y bà Ph g t

u mà c i, t ng bà ã ch u r i, l i ngh ng i ta cho h t xoàn nhi u quá không lmình còn òi thêm n a, nên bà l ng thinh c ng i chúm chím c i hoài. Ch ng bà Chúa tàu v r i, bà Ph m i h i Ð Th r ng:

- Tao ã bi u m y òi n m ngàn ti n ng, sao b nói ba ngàn mà m y l ngthinh không ch u òi thêm?

- Tôi th y b t t , tính cho n trang nhi u quá nên tôi không n òi n a.- M y ngu quá! M y ph i òi ti n ng nhi u m y m i có l i, ch n trang d ub cho bao nhiêu con m y nó c ng em v nhà b , m y n c hay sao?

Ð Th ng i l ng thinh, s c m t không vui, ch c là trong trí th m ti c vì v b ngmà m t t i hai ngàn ng b c. Cách m t h i lâu r i Ð Th m i nói r ng:

- Không h i gì, mình t t v i ng i ta, có l ngày sau mình còn nh nhi u l m.Con Thanh Ki u vào c nhà ó không l nó không út nhét mà nuôi tôi.

Trong lúc bà Ph v i Ð Th nói chuy n thì Thanh Huê thót lên l u mà thu t h tu uôi m i vi c cho Thanh Ki u nghe, k n trang c a bà Chúa tàu mu n cho,

r i l i h n h khen Thanh Ki u có ph c l n. Thanh Ki u nghe nói ch ng h ng r ing i x m t, hai hàng n c m t ch y ròng ròng. Thanh Huê th y v y m i h i t i saomà có ch ng giàu l i không vui. Thanh Ki u ngó ch trân trân và áp r ng:

- Em ã nh t nguy n không l y ch ng, b i v y d u ai em m t xe h i h t xoànmà c i em c ng không vui n a.

Thanh Huê l t t xu ng mét v i bà Ph r ng Thanh Ki u nói không ch u l ych ng. Ð Th r y Thanh Huê sao l i t c m ch nói cho Thanh Ki u bi t tr c làm chi,r i bà Ph bi u con L i lên kêu Thanh Ki u xu ng cho bà d y vi c. Thanh Ki u v a b c xu ng l u thì bà Ph h i r ng:

- Tao v i m m y tính ki m ch giàu có mà g m y cho m y nh , sao m y l i nóiv i ch m y r ng m y không ch u l y ch ng? Ð ng có nói b y nh v y n a tao

ánh ch t a. Ph n m y bây gi côi cút, m con không có c m n; ch n y


ng i ta th ng m y nên tính c i m y mà i n trang v i ti n ng nm t hai muôn ng b c; m y ã b ch ng b , bây gi c nh v y thì mayl m, còn nói nhõng nh o gi ng gì ó?

Thanh Ki u và khóc và nói r ng:- B m cô, thân con là con gái, n u ph i l y ch ng thì ch n n i nh n ngh a, ch có

ph i bán thân hay sao mà l a ch nhi u ti n.Ð Th ch n mà nói r ng:- Con ch a hi u vi c gì, ng có nói b y nh v y cô con ánh ch t a. Ð má nói

cho con nghe: Bà Chúa tàu Ph giàu l m, bà nói mà c i con cho con trai út c abà. Bà h a cho n trang h t không thi u món nào, mà th nào c ng nh nh t xoàn h t th y. Bà l i i ti n ng cho má ba ngàn, con có ch ng giàu sangsung s ng mà má l i có v n làm n, y thi t là ph c c c a ông bà l inên m i c nh v y ó a con. Thôi, con lên l u mà ch i i, ng có nói b ynói b không nên. Ði i... Thanh Huê, d t em lên l u i con.

Thanh Huê v ng l i m , li n n m tay d t Thanh Ki u lên l u. Thanh Ki u chun vômùng mà n m, nh m y l i m khuyên thì h th n ph n gái, au n lòng ngay vôcùng. Làm con gái t ng là c ch n ch nh n ngh a mà g i ph n trao thân, chnào dè ph i làm nh m t món hàng, l a ch nào cao giá m i bán, thân ph n nh v yn u s ng càng thêm nh nhu c ch không ích gì. Trong lòng cô l y làm n au ch ukhông c, nh ng mà m nh v y, cô nh v y, ch c ng nh v y n a, thì bi t thanphi n v i ai, b i v y cô có bu n thì lén khóc th m mà thôi ch không nói chi h t. Bà Chúa tàu nh ngày r i, b a n bà d t Tri u C n mà cho n trang và n pti n ng. Ð n trang x p trên qu , món nào nh n h t xoàn c ng l n, l i có ba m i t m gi y x ng d a bên ó n a, song bà Chúa tàu xin cho Thanh Ki u rachào r i bà s cho. Ð Th nói nh v i Thanh Huê, bi u lên kêu Thanh Ki u xu ngmà chào m ch ng. Thanh Huê i m t h i lâu r i mà không th y Thanh Ki u xu ng. Ð Th nóng n ym i i lên l u mà thúc. Bà lên t i ó, th y Thanh Ki u u tóc r i nùi, áo qu n ch athay, bà gi n quá m ng r ng:

- Sao không g u thay áo xu ng mà chào ng i ta, ng a? Ð ng i tang i ch hoài ó sao?

Thanh Huê ti p nói r ng:- T nãy n gi tôi bi u h t s c mà không c, má làm sao ó má làm.

Ð Th n m tay kéo Thanh Ki u bi u i g u. Thanh Ki u ng i trân trân nhkhúc cây, không thèm nói i nói l i, mà c ng không ch u ch i g . Ð Th gi n quá vhai ba v , Thanh Ki u không khóc mà c ng không nói. Ð Th làm d không ctúng ph i d ng t; mà nói êm Thanh Ki u c ng không thèm nghe, bà n i gi n mu n

ánh ch t cho r i, ng t có khách ng i d i, không l hành hung náo ng, cùng thbà ph i xu ng nói d i r ng Thanh Ki u nóng l nh nên không chào c. Bà Chúa tàu bèn nói:

- Thôi, b a nào nó m nh r i tôi s l i mà cho và nh ngày c i luôn th . Bà nói nh v y r i tom góp n trang v i ba m i t m gi y x ng mà b vào qu vàt bà Ph v i Ð Th mà v . Khách v a ra kh i c a thì Ð Th ngó bà Ph mà nói r ng:


- Nó ng i trân trân trên l u, mà tôi bi u xu ng chào ng i ta nó không ch uxu ng.

Bà Ph nghe nói th thì c n r ng tr n m t, x m x m i lên l u. Ð Th c ng b nb i theo bà. Bà Ph th y Thanh Ki u ng ng i trên gh mà khóc, bà không thèmnói chi h t, v i tay l y cây ch i lông gà móc d a c a r i tr cán qu t b trên uThanh Ki u h n m t ch c và ch i r ng:

- Ðu m ông bà ông v i m y, m y c gan dám trái ý tao há! M y có c ng uc ng c thì i ra kh i nhà tao cho mau, i ra làm i, ng có ây n a.

Bà ánh m t r i qu ng ch i ng i ngh mà c ng còn m ng thêm r ng:- Loài m y là loài trâu loài chó, nên m i không bi t t t x u, không bi t ph i qu y,

ch ng i ta thì không l ngu d i nh v y bao gi . Cha m nghèo m t r i, bâygi thình lình có c m t hai muôn ng, l i còn c vào nhà giàu l n, trong thì có k h u h , sung s ng nh tiên, ra ngoài thì ng i xe h i, h t xoànchói cùng mình, mà l i không ch u, v y ch m y i ông vua i nói m y m i

ng ph i không? Ð Th nghe nh c t i h t xoàn, bà t c quá, d n không c, nên bà l m cây ch iti p ánh Thanh Ki u n a. Thanh Ki u t trên m t xu ng t i d i l ng, tay ch n

u c b roi ánh l n ngang l n d c, cô au quá nên khóc thút thít, song không thanphi n chi h t. Hai bà ánh m i tay r i theo c t h i coi t i c nào mà Thanh Ki u không ng Tri uC . Thanh Ki u c l ng thinh hoài. Bà Ph nói r ng:

- Tao bi t r i, ch c là con n y nó l y trai r i, nên m i k khôi nh v y ch gì! Thanh Ki u nghe m y l i nh c nhã y thì gi t mình, nh ng m t ngó bà Ph trântrân. Ð Th b c l i v n vai r i h i r ng:

- V y ch t i sao mà m y không ng ch n y, m y nói cho tao nghe th coi.Thanh Ki u châu m y suy ngh m t h i r i nói nh nh r ng:- Con ã nguy n không l y ch ng, mà ch ó là con ch t nên con không ch u.

Hai bà nghe nói thì ngó nhau r i d t nhau i xu ng. Thanh Huê ngó em, ã khôngcó chút th ng yêu mà l i có s c gi n, nên h m t cái r i c ng theo m v i cô mà ixu ng. Thanh Ki u leo lên gi ng n m mà khóc. Tr a b a y không ai kêu n c m, màThanh Ki u c ng không bi t ói. Ð n x , Thanh Ki u mình m y nóng b c, nên n mmê man, không bi t chi h t. Bà Ph v i Ð Th bàn tính v i nhau ph i ch m ch m mà d Thanh Ki u chkhông nên c ng b c, b i v y ch ng n b a c m chi u m i sai Thanh Huê lên kêuThanh Ki u xu ng n c m. Thanh Huê n m tay thì nóng h i nên l t t ch y xu ngnói cho m hay. Ð Th lên r cùng mình, th y Thanh Ki u nóng mê, bèn l y d u giómà thoa r i p m n và óng c a s l i cho kín. Thanh Ki u nóng mê man luôn t i m t ngày n a, bà Ph s m i sai i r c quanth y thu c coi m ch mà i u tr . Quan th y thu c th y Thanh Ki u có l n roi ym t y mình thì h i Ð Th v i bà Ph v y ch ai ánh mà có d u roi ó. Hai bà ú không bi t sao mà tr l i, may nh quan th y thu c ch n m ch bi t Thanh Ki u b


b nh trái gi ng nên l t t vi t gi y r i h i trong nhà ph i ch Thanh Ki u ra Nhàth ng Ch Quán l p t c, nên b chuy n l n roi không nói t i. Thanh Ki u b trái gi ng n ng quá, nên trái m c y m t y mình. Ð Th vàThanh Huê n th m quan th y thu c không cho phép, nên không th y m t c. Cách ch ng m t tháng, trái xu ng h t r i, Thanh Ki u ã m nh, quan th y thu cd i lên cho n m theo phòng b nh th ng, r i m i cho phép bà con n th m. Bà Phr bà Chúa tàu i v i Ð Th và Thanh Huê ra nhà th ng Ch Quán mà th m. Khib c vô phòng th y Thanh Ki u m t r ch ng, ai n y ng ng n, ch t l i l c u,không nói chi c h t. V d c ng, bà Ph d ý bà Chúa tàu thì bi t r ng vì Thanh Ki u m t r r i nênbà Chúa tàu không mu n c i cho Tri u C n a. Thi t qu , ch ng Thanh Ki u m nhr i v nhà, bà Chúa tàu nói r ng:

- Tri u C nó ghét con gái m t r l m, nghe nói Thanh Ki u au trái gi ng thì nókhông ch u c i, nên tôi ã i nói ch khác cho nó r i.

Ð Th nghe bà Ph v thu t m y l i y l i thì ngh n c , t c ng c, nói khôngc. Bà Ph nói r ng:

- Có sao âu mà lo! D u nó m t r , song c ng còn l ch s l m ch . Thôi, nhTri u C có chê thì ta g cho An Nam, h i gì.

Ð Th ngó Thanh Huê, b mu n nói chuy n chi ó, mà r i day l i l y tr u têm màn, không ch u nói, có l bà ti c Thanh Huê có ch ng r i, tuy b ch ng mà ch a ,

nên không em ch th cho em c. Ghê g m thay b ng tham lam!


Ph n Sáu

Thanh Ki u tuy n c da tr ng , khóe mi ng h u duyên, ti ng nói thanh tao,t ng i y u i u, song b au trái gi ng m t r ch ng nên v xinh p c a cô m iph n nay gi m h t ôi ba ph n. Con gái h th ng g p r i nh cô v y, thì ai màch ng bu n, nh ng mà cô g p r i cô l i vui, t s m m i n chi u c lo thêu kh nthêu giày ng em m y ti m g i mà bán. B a n , bà Ph Khánh Long ang ng i câu tôm ch i v i Thanh Huê, còn Ð Ththì n m m t bên ó mà coi truy n. Thình lình, ông Phan Phú Th , là Huy n hàm C n Giu c, tu i g n n m m i, nhà thi t giàu l n, ngoài b c vô, u b t kh n ch ,mà ch n l i mang giày vàng. Bà Ph v n ã quen v i ông Huy n hàm y nhi u, nên l t t b bài chào m ng.Ð Th ng i d y r i bi u Thanh Huê l y thu c rót n c mà ãi khách. Bà Ph ngó ông Huy n hàm r i h i r ng:

- Ông Huy n tang cho ai ó v y?- Th a tôi tang cho nhà tôi.- a! Bà Huy n m t h i nào mà tôi không hay?- Nó m t ã b n tháng r i.- C kh d hôn! V y mà có hay âu! Bà Huy n au b nh gì v y?- Khi nó m i au thì tôi t ng au s sài, ch ng tôi th y n ng tôi ch lên ChL n cho quan th y coi thì nói nó au ru t. Tôi th t kinh, r c th y ch y thu c,làm cách mà nó không m nh. Hôm nó m t tôi b i r i quá nên không cho bàcon hay k p.

- T i nghi p quá! Bà Huy n l i m y a con? Có a nào nh hay không?- Nó l i ba a con gái: a l n n m nay hai m i hai tu i, ã có ch ng r i,

a gi a m i tám tu i, ch ng m i i nói, còn a nh m i tu i.- Té ra ông Huy n không có con trai?- Không có.- Giàu mà không có con trai ngh c ng bu n ch .- Tr i bi u nh v y bi t làm sao bây gi .- Ông Huy n m i n m góp lúa c bao nhiêu?- Tôi n, m i n m góp m i m y ngàn gi , có nhi u gì âu.- B y nhiêu ó là nhi u r i, ch còn bao nhiêu n a m i g i là giàu. Ông Huy n

bây gi có tính ch p n i hay không?- nhà tôi m i m t nên tôi ch a tính vi c ó. Mà ch c là tôi ph i tính, b i vì gia

th tôi l n, không có n bà coi sóc trong thì b t ti n l m.- V y ch sao! Ng i ta nói "t giã bi t lu n" mình th ng yêu ng i ch t thì b ng, ch ch mà s ng l i c sao. Hu ng chi là ông Huy n không có con trai,v y ông Huy n c ng nên ki m m t ng i còn tr tu i mà ch p n i, ho c maysanh c chút trai ng k nghi p v sau ch !

- Tôi c ng ngh nh v y. Bây gi vi c trong nhà tôi giao cho con m i tám tu icoi sóc. Nay mai ây nó có ch ng r i tôi làm sao? B i v y ch c tôi ph i c i vkhác, ch góa không c.


Bà Ph m t mày h n h , li c ngó Ð Th , mi ng chúm chím c i. Ð Th h i ý nênc ng c i v i bà, r i chen vô mà nói chuy n v i Phan Phú Th . Bà Ph nói xa nói g n m t h i r i bà t thi t r ng bà có a cháu gái kêu bà b ngcô, n u ông Huy n hàm b ng lòng thì bà s cho coi m t. Phú Th h i ng i y là conc a ai. Bà Ph ch Ð Th mà nói nó là con c a Ð Th , còn em trai bà là Bá V n ãch t h n m t n m nay r i. Phú Th ng i, m t ngó ôi giày vàng, mi ng chúm chím c i. Bà Ph hi u ý ông

ã ch u r i, nên nói r ng:- Nó ng thêu giày trên l u. Ð tôi bi u nó em ít c p m t giày xu ng cho ông

Huy n coi mà mua, ng nó xu ng cho ông coi cho d . Phú Th ng i c i hoài. Bà Ph bi u Thanh Huê lên l u kêu Thanh Ki u em ítc p m t giày xu ng cho ông Huy n l a. Thanh Ki u h ng h không dè vi c chi h t,nên c m ba c p m t giày xu ng r i i th ng l i ch Phú Th ng i mà a cho PhúTh . Phú Th thò tay l y m t giày mà m t li c ngó cô. Thanh Ki u th y ông tu i ángchú bác, không ái ng i chi h t, nên ng ngay tr c m t mà ch coi ông ành17 c pnào. Ông làm b quê mùa, h i cô c p nào thêu khéo, c p nào thêu ch c, h i giá c tc p, có ý gh o cho cô nói. Ông Huy n hàm h i âu thì Thanh Ki u nói ó, khôngchút nào b ng . Bà Ph , Ð Th v i Thanh Huê ng i bên ván, ngoài m t làm t nhmà trong lòng vui th m, Phú Th l y b c ra mua luôn h t ba c p m t giày. ThanhKi u bán c thì m ng nên tr lên l u mi ng c i ng n ngo n. Bà Ph h i Phú Th coi v a ý hay không, thì ông c c i hoài không ch u nói. BàPh m i h i:

- Th khi ông Huy n chê cháu tôi m t r , ph i không?Phú Th l t t áp r ng:- Th a không, m t r có h i gì âu. Song tôi v tôi tính vi c nhà ít b a r i tôis lên tr l i cho bà.

Cách ch ng m t tu n l , Phan Phú Th tr lên th m bà Ph n a. Ð Th ni m n ,têm tr u cho ông n, t thu c cho ông hút, rót n c b ng cho ông u ng, không ch usai a nào h t. Phú Th l n n y m c áo sa-ten, qu n l a tr ng, c ng mang ôi giày vàng hômtr c, song chùi lau láng m t, không th y dính m t chút bùn. Ông c ngó Ð Thr i chúm chím c i hoài. Ban u Ð Th t ng ông ã ành con mình nên trongb ng m ng th m, ch ng th y ông ngó ri t thì m c c nên ng i không yên. Ð Th v a b c ra nhà sau, thì bà Ph li n h i Phú Th r ng:

- Sao? Chuy n y h m nay ông Huy n v tính r i ch a?Phú Th c i m n r i áp r ng:- Ch ng gi u chi bà, chuy n y tôi ngh khó quá.Bà Ph châu m y h i r ng:- Sao v y?

17 ch u, ng ý


- Cô em nh tu i quá, cô nh h n con gái u lòng tôi b n tu i. N u tôi c i côthì s con tôi nó bu n, mà tôi ch c thiên h h d ngh n a. Tôi ã già r i màc i con gái còn m ng thì coi c ng k .

- i! Chuy n ó có h i gì âu! V y ch ông Huy n không nghe ng i ta nói:"B y m i có c a c ng v a m i l m" hay sao?

- Th a bà, tôi s h c i quá... Ch chi cô kia c ng tôi thì tôi không d d chih t.

- Cô nào? Con ch nó có ch ng r i, tuy nó gi n ch ng nó nên vô v i tôi, song vch ng có hôn thú h n hòi, ch a b thì có ch ng khác sao c. Nh ông cómu n thì ph i i nó ch ng nó xong r i c i m i c.

- Th a không, tôi không ph i nói cô ó, b i vì cô ó c ng không l n h n con tôi.- V y ch ông Huy n nói ai?- Th a tôi nói cô l n kia.- Cô l n nào? Ông mu n con m nó ph i không?- Phú Th g c u lia l a. Bà Ph t c c i, song ráng làm t nh mà nói r ng:- Con em tôi thì khó m t chút, b i vì t ngày ch ng nó ch t n nay nó không có

tính l y ch ng khác. Tuy v y mà n u ông Huy n mu n thì tôi nói giùm thcoi, r i b a nào ông Huy n lên ch i tôi s tr l i cho.

Phú Th v r i, bà Ph c n m c i hoài. Ð Th h i bà v y ch Phú Th tính lnào. Bà Ph áp r ng:

- Ông Huy n ng nói con Thanh Ki u còn nh l m, n u c i nó s h c i, màng tr l i mu n m y, nên c y tao nói giùm, v y ch m y ng ng hay không?

Ð Th tuy tu i ã g n b n m i l m mà nhan s c còn p l m. Bà nghe nói PhúTh mu n bà thì bà ch ng h ng, trong lòng tuy vui, song ngoài m t làm bu n mànói r ng:

- B m ch , ba b y tr m t, em lo g con Thanh Ki u ch a c em bu n r u áyru t, em n nào i l y ch ng mà b con cho ành. Ðã v y ch ng ch t ch a mãntang, có l nào em i l y ch ng g p nh v y.

Bà Ph làm m t bu n, ng i suy ngh m t h i r i nói r ng:- Con c a m y a nh ch a g c, còn a l n có ch ng r i mà c ng nh

không, nay m y b nó mà i l y ch ng, thì thi t c ng khó coi m t chút. Nh ngmà tao ngh ch n y x ng áng l m, n u m y ái ng i không ng, h i c iv khác thì u ng. Ông Phú Th bây gi ã làm t i ch c Huy n hàm, h m y v

ó thì h kêu m y là bà huy n. Ðã v y mà ng l i giàu l n, ng nói gi u ch hnói v i tao m i n m ng góp hai m i ngàn gi lúa. ng có ba a con gái, conl n có ch ng r i, con gi a nay mai gì ây h c ng c i n a, còn con út m i támchín tu i mà bi t vi c gì. N u m y khôn khéo h m y v nhà ó thì ch c quy nhành m y c m h t. Mà n u tr i nh u ph c cho m y c m t a con traicho ng, thì thôi nói gì, s nghi p c a ng ch c là v m con m y n h t.

Ð Th nghe phân m y l i ph i trái, tuy ng i l ng thinh không nhích mép, songtrong trí lo tính l ng x ng. Bà Ph không thèm ngó, thò tay kéo g i mà n m r i ti pr ng:

- Ch ng m y ch t thì s nghi p ã h t theo tay. M y tháng tr c tao tính g yd ng s nghi p cho m y l i, là t ng ch c g con Thanh Ki u c cho con


nhà giàu, ch ng dè r i nó au, bây gi m t nó nh cái r mà g cho ai. Hômtr c tao tính g nó cho ông Huy n hàm, nay tao ngh l i thi t là b y l m. Vnhà ó thì ph i a khôn lanh m i chiên xào sang s t c a ng i ta c. ConThanh Ki u nó ngu quá, d u ông Huy n có ch u c i i n a, ch c m y c ngkhông c nh bao nhiêu. Tao coi m y th o vi c i chút nh, n u m y ng

ng thì thân m y s sung s ng, mà có l s p con c a m y c ng nh nhi uc. V y m y ph i tính l i coi, ch b qua cái d p t t n y ngh thi t u ng.

i không có h i nào mà s mi ng thiên h ; h nói th nào m c k h , mi nmình có ti n nhi u, b n áo t t, i xe h i l n, eo h t xoàn nhi u, thì thiên h hb m d kiêng n .

Ð Th tuy c m dao c t móng c ng, song trí suy t i tính lui hoài. Cách m t giây lâum i nói r ng:

- Ch nói nghe ã cùng lý r i, em kính ph c l i ch d y b o l m. Nh ng mà, emcòn ng i m t chút là ch a mãn tang ch ng l i ch a g con Thanh Ki u c ómà thôi. V y ch nói v y thì em hay v y, em bàn tính l i v i hai a nh thcoi.

Bà Ph áp r ng:- i, h mình tính cái nào có l i thì mình làm, ch th con nít mà bi t ph i qu y

gì, nên tính v i nó. Ðêm y, bà Ph ng r i, Ð Th lên l u th y hai con còn may, bèn em vi c Huy nhàm Phú Th mu n c i mình mà thu t l i cho hai con nghe. L i khoe Phú Th giàul n mà không có con trai, h mình v nhà ó ch c là d út nhét mà nuôi con c.Ð Th c ng dùng m y l i bà Ph nói v i mình h i tr a mà nói l i v i hai con, r ih i ý hai con ngh coi mình có nên l y ch ng nh v y hay không. Thanh Huê nghe nói thì h n h vui m ng, không thèm k danh d l ngh a chih t, c c m ng Huy n hàm Phú Th ng m làm bà Huy n, còn mình thì cóti n b c mà n xài. Còn Thanh Ki u l ng thinh ng i may, s c m t bu n hiu mà c p m t l i t r t. ÐTh th y v y bèn h i r ng:

- Thanh Ki u, má nói nh v y con ngh th nào? Sao con không tr l i mà b conbu n d v y?

Thanh Ki u l y kh n lau n c m t và b u b o nói r ng:- Con nh ba con, con t i trong lòng, con làm sao mà vui cho ng. Má mu n th

nào t ý má, ch con bi t sao mà dám nói.Ð Th không bi t m c c mà l i gi n nên nói r ng:- Tao lo là lo cho bây kh i ch t ói, ch ph n tao thì tao có c n gì âu, sao m y l i

nói xóc tao. T ng m y nói làm sao kia, ch m y nói nh v y thì tao l y ch ngcoi m y làm sao tao cho bi t.

Ð Th nói d t l i, li n ngoe ngo y b i xu ng l u mà ng . Sáng b a sau, Ð Ththu t l i l i c a Thanh Ki u cho bà Ph nghe r i nói r ng:

- Ông Huy n hàm có lên em xin ch nói giùm r ng em ng ng, song bu c ngph i làm hôn thú h n hòi, ch làm âm th m coi c ng k .

- Bà Ph g t u áp r ng:


- V y ch sao? Ph i làm ám c i cho rõ ràng ch khi không mà d t m y v nhà,thì ai kêu m y b ng bà Huy n, r i m y có quy n hành gì. M y ng lo, ótao li u cho, tao không d i âu mà s .

T y, Ð Th g u, ch i tóc láng nhu t, t i ngày c m c qu n l a tr ng, l i thêmm t d i ph n, r a móng tay, th y Thanh Huê thì d u ng t vui c i, còn nói v iThanh Ki u thì câu mâu qu u qu . Ch a y n m ngày thì th y Phú Th t i nhà bà Ph n a. Ð Th chào m ng ni mn , lo tr u n c xong r i, li n i xu ng nhà sau, có ý cho bà Ph thong th mà nóichuy n. Bà Ph m i nói Ð Th ã ng r i thì th y Phú Th m ng r vô cùng. BàPh bu c ph i làm ám c i cho rõ ràng thì Phú Th nói r ng:

- Tôi làm t i ch c ông Huy n, l nào tôi làm âm th m cho c. N u tôi làm lôithôi thiên h h c ng khi d tôi ch . Xin bà ng lo, song bà làm n nói giùml i v i cô r ng không còn m y ngày n a tôi s g con gái gi a tôi l y ch ng, v y ám c i nó xong r i tôi s lo ám c i tôi.

Bà Ph v i ông Huy n u hi p ý nhau nên nói chuy n vui v l m. Chuy n hônnh n nói r i, bà Ph m i h i sao Phú Th không mua m t cái xe h i i ch i v ing i ta. Phú Th suy ngh m t h i r i nói r ng:

- Không ph i tôi s m xe h i không n i; x a nay tôi không ch u s m là vì tôi nghkhông i âu cho l m, nên s m không ích gì.

- Mình làm t i ch c ông Huy n mà l i nhà giàu có l n, không ch u s m xe, ixe ò h khi ch . Ông mua m t cái xe nh nh ch ng b n ch ng i i ch iv i ng i ta. N u ông c i con em tôi, nó ph i lên xu ng mà th m tôi th ngth ng, l nào ông bi u nó i xe ò ng i chung ch v i quân t m b y hoài haysao?

- D , th a th ng th ng r i tôi s tính. Xe h i thi u gì, mu n mua ch ng nàoc ng có, l t t gì.

Ð Th núp trong phòng, nghe nói chuy n mình xong r i, m i ch ng m t ra, ng in tr u àm o t nhiên. Phú Th c li c ngó Ð Th , khí s c hân hoan, mi ng

chúm chím c i hoài. Phú Th v r i, cách ch ng m t tháng th y ng i m t cái xe h i m i mua n th mbà Ph v i Ð Th , tr c em xe lên cho bà Ph coi, sau m i bà Ph , Ð Th và haicô nh b a sau xu ng nhà ông mà ch i m t l n cho bi t nhà. Bà Ph ra coi xe thìkhen ông mua xe t t, r i h a sáng b a sau s i v i em và cháu xu ng nhà ông ch i.Phú Th m ng r li n h a mai s lên r c, r i t giã lên xe mà v . Chi u b a y, l i b n gi r i, tr i trong gió mát, bà Ph bi u s p-ph em xe h ira, r i r Ð Th i v i bà m t vòng ra Sài Gòn mà hóng gió. Hai bà lên xe r i, s p-ph quây máy tính ch y xu ng tr c nhà th ng, r i do ng t mà ra SàiGòn. Lúc quanh t i góc nhà th ng, x y g p m t cái xe bò ch g o i núc ních,choán h n phân n a l . S p-ph lách mà i, ch y ph t ngang cái xe bò, bà Ph s

ng nên la l i om sòm r i m ng r ng:- Quân m y là quân chó, m y mu n i nh v y ng ng h xe tao ch i ph i

hôn? Nè, h m y làm h xe tao thì m y ph i c o u th ng cha m y ng bánmà th ng cho tao a, nói cho mà bi t.

S p-ph c l ng thinh không dám hó hé.


Ch y ra ng tr ng, s p-ph th y ng th ng b ng mà l i v ng v , nên p x ngcho xe ch y mau. Bà Ph la n a, r i m ng ch i h m he, nói r ng n u còn ch y maun a thì bà u i không cho . Ra t i ngã t ng Thu n Ki u, lúc quanh l i g p m tcái xe h i l n; hai cái tránh nhau cách xa h n n m t c, nh ng vì bà Ph m c nóichuy n, thình lình lúc quanh bà th y có xe khác thì bà gi t mình nên bà la om, r i bàl y ng thau bà p trên u s p-ph , nh tr u t i t trên nón xu ng t i l ngs p-ph lòm. Bà l i ch i r a vang rân, nh ng ng i i ng không hi u có vi cgì, nên ai c ng ng mà ngó. S p-ph ã h mà l i phi n, nh ng vì xét ph n mìnhnghèo, n ng ti n m n, nên nh n nh n không dám nói chi h t. Xe ra t i ch B n Thành, bà Ph bi u u ngay tr c nhà hàng Thành Bi n cho bàmua . Bà Ph v i Ð Th vô nhà hàng r i, s p-ph m i l t nón c i áo ra tính l ygi mà lau c tr u. Nó th y cái áo bành tô18 tr ng c a nó trên l ng dính hai bakho nh, mà kho nh nào kho nh n y l n h n bàn tay, thì nó phi n vô cùng. Lúc yl i có hai cái xe h i khác u g n ó, hai tên s p-ph khác th y áo nó d l i h ith m, r i nh o báng, làm cho nó h ng i v i chúng b n, nên nó càng gi n h n n a. Bà Ph mua r i lên xe mà v . Khi xe t i nhà, bà leo xu ng r i l i i m m t s p-ph mà nói r ng:

- Tao nh t nh u i m y, không cho m y n a. Quân m y là quân trâu sanh,chó , m y có ngày m y ng b xe c a tao. B a nay là ngày hai m ib y tây r i, v y m t tây m y ph i thôi, tao không cho n a âu.

Tên s p-ph không dám ngó bà, và leo xu ng và nói r ng:- B m bà, tôi coi xe h n m t n m r i, tôi c m máy mà ch y có ng l n nào

âu.Bà Ph n t r ng:- Ð chó! M y còn tr l i v i tao n a à! M y mu n tao u i li n bây gi hay sao

mà nói i nói l i? Tao ã nh t nh u i r i, bây gi ông n i m y nói tao c ngkhông nghe, ch ng lu n là m y.

Bà Ph nói r i ngoe ngo y b i vô nhà. Tên s p-ph em xe vô mà m t coi bùngth ng. Sáng b a sau, l i tám gi , bà Ph th c d y n lót lòng r i, bèn bi u Ð Th s aso n cho s n ng ông Huy n hàm Phú Th lên t i thì i li n kh i n ng. Ð Th d iph n, g u, m c áo màu tr ng gà, thay qu n l a tr ng m i, tuy eo có m t ôibông h t xoàn v i m t s i dây chuy n nh , song dung nhan xinh p n n i ng ikhông bi t tu i, ch c ph i t ng bà tu i ch a n b n m i. Ð Th bi u Thanh Huês a so n i theo ch i, còn Thanh Ki u lo ch i giày, s a tóc cho bà mà bà không thèmnói t i. Ba ng i trong nhà thay áo i qu n v a xong thì ông Huy n hàm lên c ng v at i. Cái xe h i m i mua c a ông r ng l n t i b y ch ng i, nên ông m i h t ba ng ilên i chung m t xe v i ông, r i chi u ông s a v . Bà Ph nói r ng thu nay bà i

âu c ng i xe nhà, ch không mu n i xe khác, nên bi u s p-ph em xe ra cho bài.

18 (paletot), áo ng n nh áo veste ngày nay


Ð Th không l b bà Ph mà ng i chung m t xe v i ông Huy n hàm, nên leo lênxe bà Ph . Ông Huy n hàm th y Ð Th s a so n nhan s c coi càng p h n ngàyth ng b i ph n thì ông khoan khoái trong lòng, mu n i chung m t xe ng nóichuy n ch i nên xin cô Thanh Huê lên i xe c a ông, còn ông thì leo lên ng i d abên s p-ph xe c a bà Ph ng d t ng và g n Ð Th mà nói chuy n cho d . Xe bà Ph i tr c, xe nh mà ch ba ng i, còn xe c a ông Huy n hàm i sau, xel n mà có m t mình Thanh Huê ng i mà thôi. Thanh Ki u ng tr c c a i xech y h t r i cô tr vô, s c m t bu n nghi n. Xe bà Ph qua ò Xóm C i tr c nên ch y tr c. Xe Thanh Huê qua ò sau nênl c c theo sau. Tên s p-ph c a bà Ph hôm qua b ánh ng nh trên u r i l ib m ng ch i và h m u i thì trong lòng oán h n, b i v y khi xe qua kh i ò r i nóngh th m trong trí r ng mình coi máy xe h n m t n m, mình gi gìn t t luôn luônmà b ch i b i hoài, nay còn có vài ngày n a thì mình ph i ra kh i nhà bà, v y mình

p cho h t x ng ng ch y mau m t l n ch i, k o b y nay mình ch y ch m bchúng b n chê c i; bà có ch i thì ch i, b nào mình c ng b u i, ch ng c n ph i sn a. Hai bên ng m y ám ru ng c y lúa s m thì lúa ã chín, nên n ng gi i19 vàng, còn m y ám ru ng c y lúa mùa thì lúa ã tr nên coi ch xanh ch tr ng. ÐTh v i bà Ph ngó lúa b coi c ý vô cùng, còn ông Huy n hàm Phú Th ng itr c mà hay ngoái u day l i phía sau mi ng thì nói coi ch ng xe c a mình coi cóch y theo k p hay không, mà m t thì c li c ngó Ð Th . Tên s p-ph th y ng ngay m i tính ch y mau ch i, nên nó p cho xu ngx ng nhi u r i xe b t u ch y m nh. Bà Ph th y xe ch y mau quá thì kêu mà ch ir ng:

- S p-ph , m y ch y i b t ông b t cha m y hay là i âu mà ch y mau d v y. S p-ph ã gi n s n r i, nghe ch i càng gi n h n n a, nên không thèm tr l i, c

p x ng xu ng ri t cho xe ch y h t máy. Xe ch y gió àn vùn v t, bà Ph m ng ch i vang rân, càng ch i xe càng ch y mau,ch y n n i kh n c a bà Ph bay xu ng ru ng, bà la om mà s p-ph c ng khôngng ng. Ð Th kinh hãi nên c ng ti p mà la v i bà Ph ; ph n hai bà ng i sau thì la,ph n s p-ph c m máy thì cho ch y, k la ng i ch y không ai nghe ai, làm chong i i ng th y xe ch y nh giông, b i cát h t theo l p u, ai c ng l y làm l ,nên leo lên l ng ng mà tránh. Bà Ph v i Ð Th la quá, mà tên s p-ph không ch u ch y ch m, ông Huy n hàmth y v y c ng kinh tâm; ông t ng s p-ph iên r i nên ông n m cánh tay nó màkêu bi u ng ch y mau n a. S p-ph c c m máy ch y hoài, bà Ph và Ð Th sch t nên la khóc nghe r t th m thi t. Ông Huy n hàm b i r i trong lòng, khi n s p-ph không n i, ông mu n gi t tay bánh mà c m ng cho xe ng ng, song ông m is m xe có m y ngày, không th o máy xe h i, ông không bi t làm sao, ph n thì nghela khóc, ph n thì c ng s ch t, cùng th ông m i n m ri t cánh tay s p-ph mà kéo,t ng làm nh v y cho xe ng ng.

19 r i, chi u


Ông Huy n hàm ng kéo tay s p-ph nh ng nh ng, b ng nghe hai ti ng "b p,b p" hai bánh xe n luôn m t l t, tên s p-ph vùng la l n "buông tay tôi", mu n

p th ng cho xe ng ng mà p không k p, cái xe ã xán vô cây keo20 d a l ngm t cái r m, nghe ti ng la "ch t r i, tr i i" r i cái xe l t úp d i ám ru ng lúa s mm i g t b a tr c. Lúc y có m t cái xe ng a v a ch y t i, tên ánh xe kinh hãi, ng ng xe, r i haing i àn ông i xe v i nó m i nh y xu ng ch y ri t l i, thì th y ông Huy n hàmng i d a bó lúa ôm ch n mà la. Ð Th n m v t ngang trên b ru ng, máu ch y m tm i lòm, còn bà Ph v i s p-ph thì b è n m rên nh không la c. Ba ng i mu n ráng s c cái xe ng kéo bà Ph v i s p-ph ra, mà khôngn i, nên lính quýnh không bi t li u th nào mà c u cho c. Ng i thì ch y lên

ng coi có ai i ngang kêu h ph l c, k thì i ki m cây tính xeo cái xe cho h ngm t t ng có em hai ng i b k t y ra, mà ng v ng không th y ai i, ngtr ng không có nhà nào h t. Cách ch ng n a gi ng h , b ng th y có m t cái xe h i phía Ch L n ch yxu ng. Ba ng i y ng ch y lên l tính ón mà kêu c u giùm. Xe y là xe c aThanh Huê. S p-ph dòm th y có xe h i l t phía tr c thì th t kinh, nên p th ngng ng l i. Thanh Huê dòm th y m mình n m v t ngang trên b , máu ch y qu n áo

lòm thì m t cô tái xanh, la khóc om sòm và l t t nh y xu ng. Tên s p-ph m i ph v i ba ng i kia mà cái xe l t r i em tên s p-ph n v ibà Ph ra. Tên s p-ph n b b ng c, t h ng, máu ch y linh láng nên ã ch tng c r i, còn bà Ph thì máu ch y t trên u xu ng t i d i b p v , mình m y d uo t song h i còn th hoi hóp. M y ng i coi l i thì Ð Th m t b ki ng xe h i c t bab n ng sâu hóm nên máu ch y nhi u, ch không có b nh ch nào khác, còn ôngHuy n hàm thì b gãy ch n trái và tr y trên trán hai ng. Hai ng i m i ph màkhiêng h t n m trên xe h i c a ông Huy n hàm r i s p-ph quày l i ch lên nhàth ng Ch L n. Thanh Huê c l y kh n y m t mà khóc, trong lòng ch t i ng,không lo tính vi c chi c h t.

20 cây h u, th ng tr ng làm hàng rào


Ph n B y

Thanh Ki u ng i trên l u mà thêu kh n, cô nh ph n cha b t h nh cô th ng, cônh thân anh xa cô bu n; r i cô ngh bà Ph kh c b c. Ð Th tính l y ch ng,Thanh Huê toan b i ngh a, ba ng i y h m mi ng thì nói ti n b c, ai có ti n thìph i, ai không ti n thì qu y, vi c gì có l i d u ch u ti ng x u c ng làm, vi c nào th tl i d u hi p ngh a tr n tình c ng không c n c , b i v y lòng cô l nh ng t, trí cô ngánng m, ng i thêu kh n mà gi t l y ch a chan, rút m t s i ch thì n c m t sa m tnh u. Thình lình cô nghe ti ng xe h i ng ng ngoài c a, r i l i nghe ti ng Thanh Huê kêutên cô. Cô l t t i l i m c a s mà dòm, thì th y xe h i c a Phú Th u ngoài

ng, có d ng ng i n m trong xe, còn Thanh Huê thì ch y ri t vào nhà la khócnghe g m ghi c. Thanh Ki u kinh hãi, b n b ch y xu ng thang l u, g p Thanh Huê ch y lên, haich em ôm nhau, em thì run r y không bi t vi c gì, ch thì khóc kêu "em ôi, cô ch tr i, m b b nh n ng". Thanh Ki u d t Thanh Huê i l i ván mà ng i r i Thanh Huêm i thu t vi c xe bà Ph ch y tr c va vô cây nên l t úp d i ru ng, xe Thanh Huêch y t i ch h t em v nhà th ng, tên s p-ph ã ch t tr c r i, bà Ph vô t i c anhà th ng thì bà c ng t t h i, còn Ð Th thì b ki ng c t nát m t, Phú Th b gãyh t m t ch n, thì quan th y thu c lo b ng bó và n m trong nhà th ng, bây giThanh Huê ch bà Ph v i s p-ph em v nhà ng lo b chôn c t. Thanh Ki u nghe rõ u uôi thì than khóc vang rân. Chú làm v n v i ch n un nghe than khóc c ng ch y ra h i th m, r i xúm nhau b ng bà Ph em vô nhà n m trên gi ng s t c a bà và c ng khiêng tên s p-ph em vô n m d i nhà xe.Thanh Ki u tuy lo s , song trong b ng t nh táo, cô bi u xe h i c a ông Huy n hàmch y v C n Giu c báo tin cho bà con ông hay, còn cô kêu xe kéo ch y vô nhà th ngth m m m t chút, r i i th ng ra Sài Gòn kêu anh r là Nh Bình vô giùm giúp lot ng táng bà Ph . Ð ng lúc lo s bu n r u b i r i, Thanh Huê th y m t ch ng, ch ng khác nào lúah n g p m a rào, vì có ch ng m i có ng i lo t ng táng bà Ph và chôn c t s p-phcho cô, ch m t mình cô thì cô lính quýnh ch c không th nào cô lo cho c, b iv y cô ã không h n gi n mà l i có s c vui m ng. Cô l y xâu chìa khóa c a bà Phmà m t l y b c a cho ch ng ng mua hòm t n li m và lo ám ma. Cu c t ng táng thì Thanh Ki u cho v ch ng Nh Bình nhà lo, còn cô thì vônhà th ng mà nuôi m . T i b a y, Ð Th bi u Thanh Ki u r ng:

- Sáng mai con v nhà ki m coi xâu chìa khóa c a cô con âu con l y em vôây a cho má.

- Chìa khóa ch Hai l y r i.- Nó l y h i nào?- H i khiêng cô vô nhà r i ch Hai ch mò trong túi cô ch l y ch c t.- Con ó tánh t m phào l m, kh i nó làm l n x n chúng n h t.


Ch ng chôn c t bà Ph v i tên s p-ph xong r i, Nh Bình v i Thanh Huê d tnhau vô nhà th ng mà th m Ð Th . Ð Th th y m t Thanh Huê li n bi u a xâuchìa khóa cho bà, ch không h i th m cu c ám ma. Thanh Huê c i mà nói r ng:

- Má k quá! Má c lo d ng b nh cho mau m nh i mà, con c t chìa khóaây, ch ng má v con s a cho, ch bây gi má l y làm chi. Ðám ma v ti n

hòm r ng t n li m, v ti n h o nhà vàng, t n hao h t th y là b n tr m r i. Ð Th n m l ng thinh m t h i, ch ng th y Nh Bình v i Thanh Ki u b c rangoài, bà m i h i nh Thanh Huê r ng:

- Con có coi trong t s t coi cô con b c c bao nhiêu hay không?Thanh Huê c i và áp r ng:- Nhi u l m, nhi u l m! Mà con ch a có r nh mà m c.Ð Th nói nghiêm ch nh r ng:- Cô con m t r i, bây gi gia tài v m y m con mình h ng. V y con ph i gi

gìn ti n b c cho c n th n, nghe con. Con Thanh Ki u kh d i l m, con ng cónói vi c chi cho nó bi t. Còn th ng ch ng con thì con c ng ch ng nên tin b ngnó l m...

Nh Bình ngoài b c vô, Ð Th không nói chuy n n a. Thanh Huê b c lên phòng n ông ng ki m th m ông Huy n hàm Phú Th .Nh Bình m i h i Ð Th :

- V y ch bây gi trong mình má có au ch nào khác n a hay không?Ð Th áp r ng:- Bên hông tay m t tao có h i lói lói m t chút, mà au ch ó tao không lo; tao

bu n có cái m t c a tao b ki ng c t nát h t, ch ng lành ây ch c có th o coi kl m.

Nh Bình nghe nói thì t c c i, song ngh mình nh có d p n y m i hòa thu n l ic, không mu n làm cho m v h n nên áp r ng:

- Mi n là má m nh c thì thôi, dù có th o c ng không có can h chi l m mà los .

Ð Th l ng thinh suy ngh m t h i r i nói r ng:- M y nói nghe c ng ph i, bây gi tao thi u gì ti n b c, tao có c n gì ph i l y

ch ng n a âu mà s m t có th o. Thanh Huê i th m ông Huy n hàm r i tr xu ng g p Thanh Ki u ngoài m id t nhau b c vô. Thanh Huê nói r ng:

- T i nghi p ông Huy n hàm quá, mà à, ng gãy ch n thi t. Quan th y thu c nóich ng ng m nh ch c ng ph i i cà nh c.

- Ð Th áp r ng:- H , ng l i giò áng i ng. T i ng ch t i ai ó mà ng trách. ng i cà

nh c mà h i gì, ch ng i ta nát h t cái m t c a ng i ta ây sao! V ch ng Thanh Huê d t nhau i v , Thanh Ki u trong nhà th ng mà nuôiÐ Th , r i ban êm l i sai ch Thìn n u n vô ng thêm n a. Thanh Huê nh cô ch t, c h ng gia tài, nên h nói ra thì có h i khinh khich ng nh c , mà Nh Bình không dám làm c ng n a nên d n lòng nh n nh c, vmu n th nào c ng xuôi theo th y cho êm. Tuy anh ta c ng còn c n nhà Ð t


H , song ban ngày i làm vi c, còn ban êm thì v Ch L n mà v i Thanh Huê, cóý trông m v lành b nh r i s nói mà r c v em v . Ð Th n m nhà th ng h n m t tháng v t tích u lành h t, song m t có ba cáith o l n b ng ngón tay út và dài b ng hai lóng tay. Ông Huy n hàm c ng lành r i,nên ông i nhúc nh c xu ng phòng Ð Th mà th m. Ông i không v ng nên b cvô ông có s c h th n; mà Ð Th vì m t có th o c ng h ng i, nên bà chào ôngHuy n hàm r i bà day m t ch khác không dám ngó ông cho chán ch ng. ThanhKi u kéo gh m i ông ng i r i b c trái ra ngoài. Hai ng i b ng không bi t nóichuy n chi. Ð Th m i ông Huy n hàm u ng n c r i nói r ng:

- T i ông sanh s nên ch Ph tôi m i ch t và tôi t ng tôi c ng không còn. Tôingh tôi phi n ông quá, thôi ông ng có tính c i tôi n a. May là m i i th mông ch i, mà còn g n ch t thay, n u ông c i tôi i v nhà ông ch c là khôngcòn m ng.

Ông Huy n hàm c i mà áp r ng:- L i cô m i nói ó tôi ngh ph i l m. Cái duyên c a tôi v i cô coi xui x o quá.

Ch c là ý ông tr i không mu n cho tôi v i cô g n nhau nên m i khi n nh v y.Thôi, cô ng phi n tôi, và xin cô c ng ng t vi c riêng c a tôi v i cô ó choai bi t nghe. Thi t, h tôi nh t i s xe h i l t hôm tr c ó tôi h t h n. Tôi v

ây tôi coi có ai mua tôi bán ph c cái xe c a tôi cho r nh, tôi không dám i xeh i n a âu.

Ð Th tuy không mu n k t duyên v i ông Huy n hàm n a, song nghe ông nói sxui không dám c i thì trong b ng l i h n nên ng i l ng thinh, s c m t m m.Phú Th không bi t nói chuy n gì n a nên ng d y t mà v . Ð Th lành m nh r i v nhà thì Thanh Huê giao chìa khóa l i, song cô ã lén mt s t mà l y gi u riêng c m t ngàn r i ng b c. Nh Bình xin em v mình v nhà mà . Ð Th nói r ng:

- Không, tao không b ng lòng cho con tao v v i m y n a, b i vì con tao y uu i m y em nó v nhà m y r i m y ánh p nó, tao không ch u. Nhm y có th ng nó, thì tr ph , d n vô ây mà , ch ng thà chung có m ttao m y h t n hi p nó c.

Ch ng hi u Nh Bình vì th ng v hay là th ng ti n, mà tánh v h n hào khinhth không bi t h n, l i m vu oan cay ng không bi t t c, ã không i áp m t l i,mà l i riu ríu tr ph d n vô Ch L n mà v i Ð Th . Còn ph n Bá K h c ngoài Hà N i, khi bà Ph ch t, Ð Th b n m nhà th ng thìNh Bình có ánh dây thép cho anh ta hay, r i sau l i có vi t m t b c th k rõ sr i ro và có nói luôn r ng bà Ph ch t r i, bây gi gia tài v m y ch em chungh ng. Bá K c dây thép, có tr l i dây thép mà t ý bu n r u; ch ng c thc ng có vi t th mà h i âm, c n d n ôi ba l n b nh m th nào ph i vi t th th ngth ng mà cho anh ta bi t, th nói dài l m song ch ng h nói t i gia tài. Ch ng Ð Th ra nhà th ng r i, bà b n thân vi t m t b c th báo tin cho Bá Km ng, l i có ính theo m t cái m ng- a m t tr m ng b c. Bá K h i âm m ng mthoát n n, song g i tr cái m ng- a l i, nói r ng mình h c n trong tr ng, nhàn c l i có c p m i tháng ít ng b c dùng, nên kh i dùng ti n nhà. Sau r t anh


ta l i xin phép m ch ng t i bãi tr ng cho luôn ngoài B c K mà h c, ng n msau thi cho u, ch v ra m t h t ngày gi , s h c không k p anh em. Bá K m i k tàu u có vi t th th m m và ch em không sót m t k nào, songch ng h xin ti n b c chi h t, mà m y l n Ð Th g i b c cho thì anh ta không ch ulãnh l n nào. Có b a Ð Th nói chuy n v i hai a con gái thì bà t r ng bà khônghi u vì c nào Bá K không ch u nh n ti n c a bà cho. Thanh Ki u ng i l ng thinhkhông tr l i. Thanh Huê nói r ng:

- Con hi u r i, ch c nó có con mèo nào giàu ó, g i ti n nuôi nó, nên nó làmphách nh v y ch gì!

Ð Th g t u và c i, b bà c ý l m. Bá K h c ba n m, thi u cao, nên quan trên c p b ng cho làm ch c Com-mithu c ng ch Nam K và b i tùng s t i Soái ph . Tr c khi xu ng tàu mà v SàiGòn, thì Bá K ánh dây thép cho th y giáo Hi u Liêm hay và xin ón tàu mà r c.Anh ta c ng có ánh dây thép cho m hay mình thi u ch c Com-mi, song khôngcho bi t ngày v ; b i v y khi tàu t i thì có m t mình Hi u Liêm xu ng b n tàu ónr c mà thôi, ch không có m mà c ng không có ch em. Bá K b c lên c u tàu, th y Hi u Liêm thì m ng quýnh, l t t ch y l i ôm Hi uLiêm và a n c m t mà nói r ng:

- Tôi h c c công thành danh to i ây là nh anh giúp ti n b c, b i v y nêntôi mu n g p anh tr c h t. Bác nhà m nh gi i th nào? Tôi làm vi c SàiGòn ây, ch c tôi xin u v i anh.

Hai ng i m ng r r i d t nhau v nhà Hi u Liêm. Cao Th chào m ng r i lo d nc m. Bá K ngó tr c xem sau r i h i Hi u Liêm r ng:

- Tôi ngoài Hà N i ã hai n m r i m i v ây. V y mà anh ã có k t tóc se tch nào ch a?

Hi u Liêm day m y ch khác mà áp r ng:- N u tôi c i v thì tôi ã cho anh hay, ch l nào tôi gi u anh. Anh h i k quá.

Bá K tính hành lý l i ó r i vô Ch L n th m m và ch em. Cao Th và Hi uLiêm c m hoài nên ph i n m t b a c m r i m i i c. Ð Th v i Thanh Huê, Thanh Ki u và Nh Bình th y Bá K v th y u vuim ng. Bá K c ng vui, song trong s vui c a anh ta có l n bu n, nh t là anh ta th yÐ Th m t th o, Thanh Ki u m t r thì anh ta ngó hoài. Ð Th k h t m i vi c nhà cho Bá K nghe r i nói r ng:

- Nhà mình t ng là vô ph c, ai dè cha con ch t mà còn ph c l i nhi u.Nay con thi u c làm ông Com-mi, vinh hi n bi t ch ng nào; r i ây nhàgiàu h giành mà g con cho con, có lo gì nghèo c c n a. Con có bi t cô ch t mà

gia tài l i cho mình bao nhiêu hay không? M t tr m m u ru ng th ngh ng, m t cái nhà n y v i b y ch c ngàn ng b c, ch ph i ít i gì! Mình bâygi giàu còn h n h i tr c n a. Má nh chuy n m con con m Phán Quý h itr c nó khi m con mình nghèo thi t má gi n quá! Bây gi nó n l y má m tngàn l y th coi má có g con Thanh Ki u hay không mà!

Bá K ng i l ng thinh nghe m nói, coi b không hi p ý, song không dám cãi l iáp chi h t. Anh ta ó m t êm r i sáng b a sau ra Sài Gòn trình di n mà lãnh vi c

li n. Anh ta th a v i m r ng Ch L n i làm vi c xa xôi b t ti n, nên ra u nhà


Hi u Liêm. N m ba b a m i v th m m m t l n, mà có v thì ng i m t vài gi ngh r i i, ch không lâu. Hi u Liêm v i Bá K chung m t nhà, tâm u ý hi p, b i v y àm lu n v i nhaukhông nhàm, song trong m y lúc chuy n vãn hai ng i ch ng h khi nào nói t i vi cThanh Ki u. Mà Bá K tuy không kính ph c c ch c a m , song c ng ch ng h cóm t l i phi n trách. Bá K v Sài Gòn ch a y m t tháng thì Ð Th than trong ng c lói lói, h thm nh thì au; Bá K r c quan th y thu c ch n m ch thì quan th y thu c nói r ngvì Ð Th b té xe h i ngày tr c mà không tr b nh cho h n hòi nên bây gi b nhphát l i trong ph i c n u ng thu c cho g p, ch không thì s ph i au gan. Ð Th nghe nói th t kinh m i n n n xin quan th y thu c ráng tr giùm, d u t nhao bao nhiêu c ng ch ng n . Quan th y thu c l i nhà tu n m ch hàng ngày, thu cu ng n m21, mà b nh ã không gi m, l i ng c càng b a càng t c thêm hoài. Bá K th y m au n ng thì lo s nên ban êm ph i v Ch L n mà ng ng s nsóc thu c men cho m . Hi u Liêm mu n n th m Ð Th cho tr n tình anh em v i Bá K , nh ng vì nhchuy n c trong lòng không vui mà l i s Ð Th th y mình t i r i nghi cho mìnhth y giàu mà b , b i v y không t i, m i ngày c h i th m Bá K mà thôi. Ð Th au vài tháng r i ch t. Khi bà g n t t h i, bà kêu ba con vào phòng, r i l yxâu chìa khóa trao cho Bá K và tr i r ng:

- Má t ng tr i xu ng ph c cho má s ng lâu má h ng giàu sang, ch ng dèm ng má v n v i không s ng c n a. V y h má nh m m t r i thì ba conph i thu n hòa v i nhau, ti n b c ru ng t chia v i nhau cho u, ng sanh xích mích.

Bà ngó Thanh Ki u, ý bà mu n nói n a, song bà làm xung nên m t quá, ph i t th i, không nói k p. Bá K lo t ng táng m . Hi u Liêm vô i u tang, th y d ng Thanh Ki u m c chvô ra hoài, song ch ng h ghé m t mà ngó. Chôn Ð Th v a xong thì Thanh Huê bi u Bá K trao chìa khóa cho mình gi . BáK nghe h i thì a li n, r i ra nhà Hi u Liêm, không v Ch L n n a. Cách vài ngày, Nh Bình ki m Bá K và nói r ng:

- Hôm má m t, má d n anh em ph i chia gia tài ng ai lãnh ph n n y màh ng, b i v y ch Hai em bi u qua ra h i coi ch ng nào em tính chia.

Bá K ngó ngay Nh Bình và c i mà h i r ng:- Anh c ng ham n c a y n a sao?- Không, qua có quy n gì mà n c a y c, song ch Hai em c ng có ph n

trong ó nên nó bi u qua ra h i em ch . Bá K ng i ngó ra ngoài ng, mi ng chúm chím c i hoài, mà không nói chih t. Cách ó h i lâu anh ta ng d y nói r ng:

- Anh v i, mai tôi kêu Nô-te vô biên tài s n h t th y ng l p t t ngphân.

21 luôn luôn có nhi u


Trong m y ngày sau ó, Bá K i hoài, ít hay nhà, mà h v nhà thì n m gác tayqua trán l ng thinh, b suy ngh lo l ng vi c chi tr ng l m. Hi u Liêm th y v ymu n an i nh ng vì Bá K lo vi c nhà mà không nói cho mình bi t, n u mình xenvào thì té ra mình dòm ngó vi c riêng c a ng i, b i v y anh ta không h i t i. B a th b y, l i nh m b a r m, nên lúc n c m t i r i thì th y m t tr ng m c lênd i góc tr i ông sáng lòa. Hi u Liêm v i Bá K m i ng i nh c m t cái gh em tr c c a ng ng i màhóng mát. Cao Th th y tr i t i nên i ch ch i và ki m mua v t, còn a nh trong nhà thì ng lo r a chén d n d p sau b p. Hai anh em ng i l ng thinh m t h i r i Bá K m i t ng h ng mà nói r ng:

- Anh có ph c quá, n u tôi mà c nh anh thì tôi vui bi t ch ng nào.Hi u Liêm ch ng h ng nên ngó Bá K trân trân mà h i r ng:- Anh nói cái gì v y? Anh ã c giàu có sang tr ng, ph n tôi có ra gì âu, sao

anh l i phân bì tôi?Bá K l c u r i th dài mà áp r ng:- Không, tôi ngh vi c i tôi bu n nên tôi nói nh v y, ch không ph i tôi phân

bì. Anh có ph c tôi càng vui, ch phân bì là sao! Ð tôi nói cho anh nghe: Anhtuy con nhà nghèo, nh ng anh có c bà m tánh tình cao th ng, c x nh nt , nghèo mà bi t tr ng thân danh, kh mà không tham c a phi ngh a. Ph n bácgóa b a nghèo hèn mà nuôi anh n h c cho c thành thân, l i d y anh n cho nên ng i ph i nh v y thì áng kính ph c bi t ch ng nào. Ngày nay tuyanh làm th y giáo ch không làm ông chi l n, song anh có th nuôi bác, l i mcon ng tình hi p ý, trong nhà thu n th o m no, h nh ph c c a con ng inh v y ng c ng r i, ch nào ph i làm ch c cho l n, có b c cho nhi u m ig i là h nh phúc hay sao. Tôi v n bi t làm con mà trách cha m thì qu y l m,nh t là cha m ã quá vãng r i, mình càng ph i kính tr ng h n n a m i úng

o làm con. Nh ng mà tôi v i anh th ng yêu nhau c ng nh ru t th t, v yn u tôi t h t vi c nhà c a tôi cho anh bi t, tôi t ng c ng ch ng l i gì. Thi t bamá tôi h i còn sanh ti n ch ng có làm i u chi ác nghi t, song ba tôi thì ch bi tlàm cho ra ti n mà thôi, ch không c n chi nh n ngh a, còn má tôi thì khôngbi t th ng ng i nghèo kh mà l i có tánh kiêu c ng. Vì khinh b nhà nghèonên không ch u g Thanh Ki u cho anh, mà c ng vì hám l i hi u danh nên ratranh c H i ng, n n i nát nhà vong m ng ó. Ph n tôi làm con h tôi th ych không ph i tôi can gián thì c chê tôi là con nít, không ch u nghe l i, tôi bi tlàm sao bây gi , b i v y tôi th ng ba má tôi nh ng tôi không hi p ý vi c nàoh t. Anh không rõ, ch cô tôi, là bà Ph Khánh Long ó, ngày tr c v n là m tng i ê ti n không bi t sao mà nói c. Ch ng quan Ph c i cô r i, thiênh h th y ti n nhi u ch c l n h quên h t các i u t i t c nên theo b kính nh ng, ch có ph i là ng i x ng áng chi âu. Cô là gái h , c làmbà l n cô không bi t n n n, l i còn làm i u gian ác, thu c hai a con c aquan Ph ch t r i thu c luôn quan Ph n a mà c p h n phân n a gia tài. Mátôi hi u rõ vi c y l m, mà không g m ng b c d dáy, nên theo v Ch L nmà , mong lòng h ng s nghi p phi ngh a. Ðã v y mà khi v v i cô tôi r i,má tôi l i mu n dùng em tôi là Thanh Ki u làm m i ng câu cu c phú quý,


không k chi là nh nhu c, ban u quy t em a nó làm v bé cho ch t màn ti n, r i nó b trái tr i r m t ch t chê, nên m i h t, sau l i tính g nó chom t ông già áng cha nó ng c p c a c a ng, c ng nh cô tôi c p c a c aquan Ph Khánh Long h i tr c v y; ng chê nó nh ng không ch u, má tôim i tính em thân mà th cho nó, may b té xe h i, cô tôi ch t, má tôi thâu giatài, c giàu có r i, nên m i hoát vi c y.

Hi u Liêm nghe m y vi c sau ây thì l y làm b t bình, nên châu mày h i r ng:- Bác gái tính g cô T m y ch ó mà c c ng ch u nh v y sao?Bá K c i g n áp r ng:- Tôi không hi u ý nó; mà tôi ngh thu nay trong nhà tôi, ai c ng v y, h m

mi ng ra thì nói b c ti n, ti n b c, nó ã nhi m cái thói ó, nên ch c nó ngheâu có ti n thì nó ch u, ch l gì. Ch Hai v i anh Hai tôi còn t nhi u h n n a,

anh em tôi không m y ng i mà tôi nh t i thi t tôi ngán ng m. Má tôi m t r i,h m nay hai v ch ng ch Hai tôi c theo c chia gia tài c a cô tôi hoài. Tôighét quá, mu n giao h t cho ch v i em tôi chia nhau mà n, tôi không thèm d

n; song tôi ngh k qu y có ti n nhi u ch ng nào càng làm ác thêm ch ngn y ch không ích gì, b i v y tôi m i m i Nô-te biên h t tài s n r i chia nglàm ba ph n. Tôi nh lúc tôi m i v , má tôi khoe gia tài v i tôi thì má tôi nói b cm t có trong t t i b y m i ngàn ng; mà hôm tr c tôi giao chìa khóa choch tôi gi r i, ch ng Nô-te vô m t m b c mà chia thì còn có b n m i l mngàn thôi. Anh ngh ó mà coi thì bi t b ng hai v ch ng ch tôi tham lamgian l n là d ng nào.

Hi u Liêm tr môi mà nói r ng:- T i anh tin b ng ch Hai nên anh giao chìa khóa, bây gi anh trách làm chi.- Không, tôi nói cho anh bi t ó thôi, ch không ph i tôi trách; mà c ng không

ph i tôi tin b ng, y là t i ý tôi không mu n n gia tài b t ngh a ó, nên tôikhông thèm gìn gi ch .

- N u anh không mu n n thì chia làm chi?- Không n mà ph i chia. Chia ng dùng b c phi ngh a mà làm vi c h u ích,

ch cho k phi ngh a n h t sao. Nô-te chia b c m i ph n m i l m ngàn,còn ru ng v i nhà h ai l y cái nhà thì lãnh hai m i m u ru ng, còn hai ng ikia m i ng i lãnh b n m i m u. Ch tôi b t ph n cái nhà v i hai m i m uru ng, còn tôi v i em tôi m i ng i b n m i m u. Ph n b c c a tôi thì tôi giaocho Nô-te gi ; tôi l i d n bán luôn giùm b n m i m u ru ng r i nh p v i b cy mà giao h t cho Khuy n h c h i, song ph i l p t bu c Khuy n h c h i m in m ph i l a trong ám con nhà nghèo a nào tánh siêng trí sáng thì c p h cb ng cho hai a ng có th qua Tây mà h c cho thành tài. Tôi l i bu c H iph i mua m t cái máy in d ch truy n sách Tây qua qu c âm ng ph thôngtân h c cho dân chúng. Nô-te bán ru ng và l p t xong h t, nên h i hôm quatôi v i ông H i tr ng Khuy n h c h i ã ký tên giao lãnh ti n b c xong r i.

Hi u Liêm nghe nói vùng ng d y n m tay Bá K mà khen r ng:- Anh thi t là m t ng i ch n chánh quân t nên m i làm c nh v y, anh

áng cho tôi kính tr ng l m. Tuy sách x a có câu r ng: "V t phi ngh a b t th "


song t x a n nay ch a nghe, ch a th y ai làm, nay m i th y anh làm âymà thôi.

Bá K c i và áp r ng:- N u tôi lãnh gia tài c a cô tôi r i tôi gi gìn mà n, thì ng i ph i ai thèm k tb n v i tôi. V y ch anh quên câu: "Nh n phi ngh a b t giao" hay sao?

Bá K làm ph i thì l ng tâm khoái l c, nên h n h vui c i, còn Hi u Liêm nghenói nh v y, t ng Bá K chê Thanh Ki u lãnh gia tài là gái phi ngh a, nên t ýkhuyên mình ng thèm l u tâm n cô làm chi, b i v y anh ta ng cúi u màsuy ngh , không nói chi n a h t. Lúc y có m t ng i Chà-và i phát th , Hi u Liêm ti p l y, dòm ngoài bao th y

tên Bá K thì l t t trao l i cho b n. Bá K ng lu n vi c i ph i qu y, trong trí ch n r n, b i v y Hi u Liêm aphong th thì l y r i b túi, ch không xé mà coi th c a ai và th nói vi c gì. Cao Th i ch v , th y hai anh em v n còn ng i ngoài c a m i nói r ng:

- Ði ch th y xá l bán ngon quá nên mua vài cân v cho bây n ch i. Ði vô âyn, bây n ng tao n v i.

Hai anh em ng d y r i xách gh vô nhà.


Ph n Tám

Bá K ng i n xá l nh t i phong th mình c h i nãy, li n l y ra r i xé mà coi;v a m i coi câu u thì ã th y m t bi n s c, tay run r y, song c ng g ng mà ccho n cùng. Ch ng coi r i thì m t a l y, m t bu n xo, a th cho Hi u Liêm mànói r ng:

- Con em tôi nó ã c o u mà i tu r i, anh coi ó thì rõ. Cao Th nghe nói ch ng h ng. Hi u Liêm th t kinh không hi u duyên c làm saomà Thanh Ki u ã giàu r i l i không ch u th gian vui h ng phú quý, nên l t tthò tay ti p l y b c th . Cao Th nói r ng:

- Ðâu con c l n cho má nghe th coi t i sao mà cô T i tu v y con? Hi u Liêm m b c th ra mà c nh v y:

"Ch L n, le 20 Décembre 192... "Anh Ba ôi, "Anh ti p ng th n y thì em ã vào chùa thí phát ng t ng kinh ni m Ph tr i. "Tuy em ch a y hai m i tu i, song trong ba b n n m nay em ã n m mùi

i cay ng, em ã th y rõ thói t c nhu c nh . Ng i i n y t sang chí hèn aic ng tranh ti n b c mà thôi, ch không k chi nh n ngh a. Em tuy là ph n gái, songth y v y b t ngán ng m. "Anh ngh l i mà coi: khi nhà mình giàu có, anh mu n g em l y ch ng ch ch nchánh quân t , cha m l i chê ch y nghèo hèn, tìm n i ch c l n ti n nhi u màg ; ã m y phen thân em ch ng khác nào m t món hàng hoá gi a ch , ch ng khácnào m t mi ng m i câu s giàu sang, may nh Ph t tr i che ch cho em, chkhông thì ph n em ã tr n i nh c nhã. Ðã v y mà khi nhà mình suy s p, ng imà anh t ng là ch n chánh quân t ó l i chê em h t c a nên ngo nh m t, khôngtính c i em làm chi; nay em có ti n nhi u em nh l i vi c x a em càng thêm chuaxót. "Nh n tình tham lam gi d i nh v y, ngày nay cha m khu t h t r i, n tr nem ã tr , nên em ch ng còn tình quy n luy n v i ng i th gian chút nào. "Em vào c a Ph t ây là vì em chán ngán thói i mà thôi, ch không ph i em cólàm i u chi i ác nên c n ph i n n n sám h i. "Anh Ba ôi, em nh ngày tr c anh có khuyên ba m g em cho k ph i ch ngham giàu sang; em bi t anh l y lòng cao th ng mà th ng em, ch không ph ith ng nh thiên h , b i v y tr c khi xu t gia u Ph t, em vi t b c th n y màbái t anh và chúc anh d ng tr n c trùng trùng h nh phúc. "Thôi, t ây em quên h t th s , lòng trinh b ch mà c u tr i kh n Ph t ngnh ki p sau. N u anh có th ng em thì xin bi t giùm b ng em, bao nhiêu ó c ng

r i, ch ng c n ph i vi ng th m, làm nh c công anh mà l i b n lòng em m o. Ngu mu i: Tr n Thanh Ki u bái th "


Hi u Liêm c th r i thì n c m t tuôn d m d . Bá K th ng em nên th y Hi uLiêm khóc anh ta c ng khóc theo, ch không nói ti ng chi c. Cao Th v n ã bi t con mình n ng tình v i Thanh Ki u, song m y n m nay bàt ng Thanh Ki u ham giàu sang mà khinh b mình c ng nh v ch ng Bá V n, b iv y bà c an i con hãy dui d t22 l a lòng. Nay bà nghe c th m i hay Thanh Ki utình ý thanh cao, mà cô có h i trách Hi u Liêm n a, r i bà l i th y Hi u Liêm ng ikhóc, bà d n lòng không c nên nói r ng:

- Má không dè cô T sanh trong nhà giàu sang mà bi t tr ng nh n ngh a h n b cti n. V y thì con v i ông Com-mi ph i i ki m cô mà an i ng r c cô v , chth ng cô mà c ng i ây khóc hoài, cho cô em thân vàng ng c mà chônn i c a Ph t tr n i hay sao?

Hi u Liêm nghe m nói m y l i, vùng ng d y th a r ng:- Má th ng con má cho phép thì con m i dám.Hi u Liêm l i day qua mà nói v i Bá K r ng:- M y n m nay vì em không rõ ý cô T nên thi t em h n cô, ch ng dè cô c ng vì

em mà ngã lòng th t chí. Ch ng bi t ngày nay anh còn th ng em nh ngàytr c hay không?

Bá K ngó ngay Hi u Liêm mà nói r ng:- Lòng tôi tr c sau nh m t. Té ra m y n m nay anh c ng n ng tình v i con em

tôi l m hay sao?- N u tôi không n ng tình thì tôi ã ki m ch xe t k t tóc r i.- N u v y thì duyên c a anh v i Thanh Ki u là duyên tr i ã nh tr c r i, d u

ai khu y r i c ng không chia lìa c.Cao Th nóng n y m i xen vô mà nói r ng:- Thôi ch , i ki m em mà em v r i nói chuy n gì s nói, ch nhà mà nói hoài

hay sao? Hi u Liêm l t t x p b c th b túi, r i hai ng i thay áo i qu n, tính m n xeh i vô Ch L n h i th m Thanh Huê coi Thanh Ki u i tu chùa nào ng tìm nmà r c v . Ði d c ng hai ng i nói chuy n v i nhau, Hi u Liêm m i t thi t r ng lúc BáV n ch t, tan hoang s nghi p, Ð Th b v , Thanh Ki u b Thái Th ng b i c,anh mu n c u hôn ng b o b c k th t th i, ng t vì Bá K v mà không nói t ichuy n ó, anh ta s nói ra không t l i càng thêm h th n, nên ph i ôm lòng ng mth m không dám h môi. Bá K l i nói r ng lúc y anh ta c ng mu n bày l i, nh ngvì th y em m i b chúng h i hôn, nhà ã b suy s p nên ng i ngùng không n nói. Hai ng i vô Ch L n h i th m Thanh Ki u. Thanh Huê nói r ng Thanh Ki u nóira Sài Gòn mua s m mà i t h i s m m i hôm qua n gi n y ch a th y v . Bá Kt s mình m i ti p c th c a Thanh Ki u cho hay r ng cô i tu thì v ch ngThanh Huê ch ng h ng. Thanh Huê nói r ng:

- Con ó ngu quá! Ði tu sao lúc nghèo kh không i tu, bây gi lãnh gia tàihai ba muôn r i i tu n i gì. Ð kh i th y chùa n h t c a nó.

22 dui=l ng xu ng; d t=d p t t


Hi u Liêm nghe m y l i thô l y thì gi n b y gan, mu n i áp m t ôi l i v iThanh Huê cho cô ta bi t cao th p nh ng vì th y Bá K c i r i b c ra c a, nênph i i theo không nói c. Bá K d t Hi u Liêm lên xe h i r i bi u s p-ph i Ch G o. Bá K nói r ng:

- Cái óc c a ch Hai tôi th p th i l m, ch ham ti n ham b c r i t ng ai c ng nhch v y, b i v y h i nãy tôi không mu n phân ph i qu y v i ch làm chi.

Hi u Liêm châu m y nói r ng:- Ch tánh tình nh v y mà anh Nh Bình ch u c thi t là gi i l m.Bá K c i mà áp r ng:- N i nào úp vung n y.

Hai anh em tính i l c h t các chùa mà ki m Thanh Ki u. Vô t i Ch G o ghé chùaGiác H i h i th m không có, qua chùa T Ân ki m c ng không g p, l n l n m i vôt i chùa Giác Viên. Hai ng i t i tr c c a chùa thì ã m i gi r i nên chùa không còn ai. Có m ttên o nh nghe ti ng kêu li n ch y ra. Hi u Liêm h i th m thì tên y nói r ng:

- Hôm qua có m t cô, ch ng hai m i tu i, da tr ng mà m t r , vào chùa xin thíphát ng làm công qu mà tu thân. Tôi không bi t cô tên chi. H i s m m in y cô n n n quá, Hu th ng tôi can không c nên ph i cho cô thí phát.V y hai th y b c vô chùa coi có ph i cô y là em c a hai th y hay không?

Hai anh em nghe nói Thanh Ki u ã thí phát r i thì m hôi nh gi t, l t t theotên o mà vô chùa. V a b c vô thì th y chín m i bà vãi, k già ng i tr , k

ng ch n c, ng i ang ni m h ng. Tr c bàn Ph t Di Ðà, th y có m t cô cònnh , u m i c o tr ng ph u, mình m c áo v i nhu m dà, ng qu ch p tay ni mPh t. Bá K v i Hi u Liêm nghi cô vãi y là Thanh Ki u, song th y cô ng ni m Ph t,không dám l i g n, ph i d ng b c ng d a c t xa xa mà ngó. Cô ni m h n m iphút ng h r i m i ng d y i ra; cô xây m t qua, hai ng i dòm th y qu th tThanh Ki u thì bi n s c, l t t ch y l i. Bá K nói r ng:

- Qua m i ti p c th c a em h i tám gi t i n y, nên bây gi m i t i ây. Emcó vi c s u riêng n n i th t chí, sao b y nay em không bày t v i qua?

Hi u Liêm n c m t tuôn d m d , th y hình d ng y ph c c a cô nh v y càngng lòng au n nên nói ti p r ng:- Cô T i, l i cô trách tôi trong th y, ngh c ng ph i l m; nh ng mà xin cô xétl i, hai ta ai c ng vì danh d nên không th u hi u b ng nhau; cô t ng tôi lúcn chê cô suy s p nên không ngó ngàng, ch k th c là tôi s cô khinh b tôinên tôi không dám b c t i ch .

Thanh Ki u ngó Hi u Liêm r i ngó Bá K , s c m t bình t nh l i nh th ng; khiHi u Liêm v a nói d t l i thì cô nói r ng:

- T em b c ch n vào ây thì em ã quên h t th s r i, v y xin anh Ba v ith y Hai th ng giùm thân em, ng có em chuy n th gian mà nói v i em.

Hi u Liêm mu n nói n a, cô a tay lên c n r ng:- Ch n n y là c a Ph t, xin th y ng nh c nh ng vi c x a, cho em ni m

Ph t t ng kinh, ng ki p sau em kh i tr m luân bi n kh nh ki p n y n a.


M y bà vãi v i m y th y chùa th y ba ng i nói chuy n v i nhau thì ng màngó. Bá K v i Hi u Liêm ái ng i bèn d t nhau ra m t Hu th ng. Bá K nói thi tr ng mình là anh ru t Thanh Ki u, vì Thanh Ki u não n th s , l d nhân duyên,nên gi n b mà i tu. Vã cha m khu t h t, mình là anh ph i lo b o h Thanh Ki u,không n cô áo não êm ngày, nên m i n xin phép Hu th ng r c cô v

ng an i khuyên l n cho cô b t s u b t th m. Hu th ng nói r ng:

- Mô ph t, hôm qua cô vào chùa xin thí phát mà u Ph t. Tuy cô không nóichuy n nhà c a c a cô cho tôi bi t, nh ng mà tôi nh m hình d ng c a cô thì tôibi t cô là con nhà sang tr ng nên tôi có an i cô. Vì cô n ng n ng quy t m t itu mà thôi, mà c a Ph t thì ph i m r ng cho m i ng i, nên không l tôikhông cho cô vô làm công qu . Nay hai ông n r c cô v , tôi không phépc m c ng không phép xúi, v y tôi kêu cô lên ây cho hai ông li u nh v icô.

Thanh Ki u nghe Hu th ng òi thì th ng th ng i lên. Hu th ng th y m t côli n nói r ng:

- Vì cô não n th s , chán ngán nh n tình, nên vào chùa ni m Ph t n chay,quy t ph i s ch h ng tr n ng siêu th ng t nh . Nay có hai anh n xin r ccô em v mà nuôi, v y v hay t ý cô, ch th y không ép ng nào h t.

Thanh Ki u th a nh nh r ng:- B ch Hu th ng, ã bi t c ng vì con não lòng th s nên m i c o u vô chùa

mà i tu; nh ng mà con nh có ni m Ph t vái tr i nên con m i khuây lãng màs ng c t i bây gi . V y nay con ch ng còn v ng v n n tr n chi n a, nêncon nguy n luôn trong chùa tr n i mà làm tôi cho Ph t, ng h ng ph c

i sau. Bá K v a mu n m mi ng khuyên l n Thanh Ki u, thì Hi u Liêm bâng khuângtrong lòng, không còn kiêng n chùa chi n chi n a nên ng d y khóc và nói b ub o r ng:

- Nay cô quy t nh nh v y thì cái tình c a tôi mang n ng m y n m nay ch nglà vô ích l m...

Hi u Liêm trong lòng au n l m, nên nói có m y l i, r i khóc r ng lên, mu nnói n a mà không nói c. Thanh Ki u dòm th y tình c nh nh v y, cô b t ng lòng, nên c ng r ng r ngn c m t. Cô ng suy ngh m t h i lâu r i nói r ng:

- Ki p n y em v i th y không có duyên n v i nhau, v y xin th y cho emkh n Ph t c u tr i ho c may ki p sau h i hi p.

- Sao cô bi t ki p n y không có duyên n ? N u không có duyên n , v y ch t ic nào mà cha m g cô l y ch ng ôi ba phen, mà phen nào c ng g p tr c trlàm cho hôm nay chúng ta còn g p c nhau ây?

Thanh Ki u lau n c m t r i ngó Hi u Liêm mà r ng:- Thân em ã n n c n y th y còn tính c i em làm chi?- Tình tôi mang n ng l m, n u tôi không k t duyên v i cô c, thì tôi nguy n

tr n i ch ng thèm c i n i nào.


- Tình th y n ng, v y ch ngày Thái Th ng g n i l h i, em g p th y ngoàich B n Thành c , em kêu th y sao th y l i làm l l ng b i?

- Lúc y tôi t ng cô c ng giàu sang mà khinh khi tôi, nên tôi h n gi n, mu nlàm v y cho ã ghét. Cô th y tôi làm l l ng ó mà thôi, ch lúc ban êm tôin m m t mình n c m t tuôn r i t g i, nào cô có th y cho âu.

- Th y có tình nh v y sao lúc ba em m t, s nghi p tan tành, Thái Th ng h ihôn, má em b v , th y không c y mai nói mà c i.

- Tôi có bi t b ng cô th ng t ng n tôi hay không, b i v y tôi tính thà âmth m m c còn ít bu n, ch nói mà cô không ng thì tôi s ng sao c imà nuôi m .

Bá K nghe nói n ó thì ng lòng nên x n xang khó ch u h t s c, còn Huth ng thì c ng i lóng tai mà nghe nh Ph t t bi không bi t ng dung23. Thanh Ki u suy ngh m t h i n a r i nói r ng:

- Em ã c o u i tu r i, n u em v th gian mà l y ch ng thì coi sao c?- Xin cô ch ng i s y. Tôi tr ng cô vì tình lai láng, vì chí cao th ng, vì ngh an ng n , ch không ph i t i dung nhan, b i v y d u ngày nay cô m t r , utr c mà tôi coi cô càng quý h n h i x a th p b i, vì nh cô m t r nên m i giv n ti t trinh, nh cô c o u nên hôm nay m i h i hi p.

- Th y ã nghèo mà bây gi em không còn m t ng ti n nào h t, n u th y k tduyên v i em thì th y ph i nuôi em, c c kh thân th y ch có ích gì âu?

- C i v là k t nh n ngh a, ch không ph i c u l i ích. Tôi c i v là tính nuôiv , ch không ph i tính v nuôi. Ngày nay mà cô còn nói chuy n b c ti n thìch c là cô còn t ng b ng tôi th p hèn nh b ng thiên h v y sao?

- Em bi t b ng th y r i. Song l i em nói ó là l i nói thi t, ch không ph i emmu n ph nh ph .

Bá K nghe nói, l y làm l , nên h i r ng:- V y ch ph n n c a em âu, mà em nói không còn m t ng ti n?Thanh Ki u nói r ng cô ã em cho H i nuôi con gái m côi h t, r i cô m i vào

chùa tu.Hi u Liêm nghe nói thì vùng la l n lên r ng:- Cô thi t là n trung quân t , nên m i làm c nh v y. Cô h t ti n thì ph m

giá cô càng cao thêm nhi u. Bá K c ng khen em làm ph i, vì ng ti n c a bà Ph là ng ti n phi ngh a nênkhông th h ng làm chi. Anh ta s n d p c ng cho em hay r ng ph n n c a anh tathì anh ta c ng ã cho Khuy n h c h i r i. Thanh Ki u th y anh ng ý v i mình thìm ng r vô cùng, nên c ng khen anh làm ph i. Bá K v i Hi u Liêm n n n nói ri t, Thanh Ki u ph i xiêu lòng, nên ba ng i t tHu th ng r i d t nhau lên xe h i mà v , n Sài Gòn thì ng h Ch M i ã chhai gi khuya. Cao Th nhà ch Hi u Liêm v i Bá K nên n m thao th c hoài ng không ng.Bà nghe ti ng xe h i ng ng tr c nhà, ch c là con v , bà li n h i:

- Sao, ki m c em hay không?

23 thay i nét m t


Bá K ch a k p tr l i, k Thanh Ki u b c vô n a, r i Hi u Liêm ti p theo sau.Cao Th th y Thanh Ki u m c áo qu n b ng v i nhu m dà24, u tr c lóc mà l i b ttrùm m t cái kh n c ng b ng v i nhu m dà, thì bà th ng xót h t s c, nên ngch n ng n không nói c m t l i. Hi u Liêm m i Thanh Ki u ng i trên ván, ch ng y Cao Th nguôi b t n i bu n,nên l c u ch c l i và than r ng:

- Thân ngàn vàng mà vì th t chí nên ra n n i n y. Bá K kéo gh mà ng i r i nói r ng:

- M y n m qua m c i h c xa, vi c nhà th nào qua không hi u rõ. Em có chphi n mu n nên ngao ngán vi c i, sao t ngày qua v n nay em không tthi t v i qua? Ph n em nhà ng m cay nu t ng th nào âu em nói h t choqua nghe th coi.

Thanh Ki u m i th ng th ng k thi t h t vi c nhà l i cho anh nghe, nh t là vi chôn nh n m y l n cô thu t k l ng l m. Cô nói khi Bá K khuyên cha m g cô choHi u Liêm thì cô n m trong phòng lóng tai nghe không sót m t ti ng nói. Ch ngnghe m nh g cô cho Thái Th ng, thì cô l y làm b i r i, mu n bày t ý t c a côcho Hi u Liêm nghe, r i h i Hi u Liêm coi ph i li u th nào cho kh i mang ti ngph nghèo khó tham giàu sang, ng t vì ph n gái không l i tìm ho c g i th chotrai, nên cô ph i ni m Ph t vái tr i phò h cho cô toàn danh mà c ng toàn ti t n a.Lúc g n t i ám h i cô, cô g p Hi u Liêm cô có b ng m ng, t ng là th a d p ó côphân tr n h c b ch v i Hi u Liêm c, ch ng dè Hi u Liêm làm l ng b i luôn. Côt i ph n cô, nên t y cô nh t nguy n không thèm l y ch ng, ngày nào cha m khu th t r i thì cô i tu, còn cha m g cho ai h còn m t ngày n a t i ám c i thì cô tt cho toàn danh ti t. Hi u Liêm ng i lóng tai mà nghe, nghe t i ó thì anh ta c m ngh a h t s c; màch ng nghe t i chuy n g cho Tri u C và tính g cho Phú Th , thì Hi u Liêm càngkính m n Thanh Ki u vô cùng. Cao Th nghe rõ tâm s c a Thanh Ki u bà c ng c m th ng, b i v y Thanh Ki unói d t r i, bà b c l i v n vai Thanh Ki u và nói r ng:

- Tôi c con dâu nh v y thì quý h n b c tri u, tôi không c n nhan s c màc ng không thèm ti n b c chi h t.

Hi u Liêm v i Bá K th y Cao Th yêu tr ng Thanh Ki u thì m ng mà l i c m, nênng i c i mà n c m t ch y r ng r ng. Sáng b a sau, Bá K m n m t c n ph g n ó mà d n ng v i em. Cách vài tu n l , Thanh Ki u mua s m áo qu n xong r i Bá K m i cho Hi u Liêm

nh ngày làm l c i. Ð n ám c i, Bá K không m i ai h t, ch m i hai v ch ng Thanh Huê mà thôi.Khi a dâu v nhà Hi u Liêm r i, Thanh Huê c ng i x a thu c s ng, d nh25 bàntay ng khoe b cà rá h t xoàn và nói r ng:

- Con thi t ngu quá! Chia gia tài cho nó, nó không dành mà n, l i em chothiên h h t, r i bây gi l y ch ng ây, m i làm sao nè!

24 gi ng cây s n, v có nhi u ch t tanin, dùng làm thu c nhu m màu nâu25 xoè, du i th ng


Bá K gi n quá d n không c nên m i áp r ng:- Nó không thèm n c a phi ngh a, sao ch l i g i nó ngu? Không k x u h , mi n

có ti n nhi u thì thôi, làm nh ch v y m i là khôn há? Ch ng nó là ng i ch nchánh, vì th y nó tr ng nh n ngh a h n ti n tài, m i ch u c i nó y, chkhông ph i ng i tham ti n tham b c, không bi t tr ng ph m giá, không bi ts nh c nhã, tính c i v ng nh ng ti n c a v , nh h v y âu.

Thanh Huê h th n nên ngh n c , không bi t l y l i chi mà i áp. Còn Nh Bình ng i g c u, s c m t coi bu n xo.

Sài Gòn, Décembre 1925