HOOFDPIJN
Oorzaken Hoofdpijn
• Goedaardige oorzaken (migraine, spanningshoofdpijn etc)
• Hoofdpijn secundair aan een neurologische aandoening (tumor, vaatlijden, ontsteking)
Oorzaken Hoofdpijn
• ANAMNESE
• ONDERZOEK
Hoofdpijnvormen
Migraine
(Spier)spanningshoofdpijn
Cluster hoofdpijn
Medicatie afhankelijke hoofdpijn
MIGRAINE
• Begin: vaak aura (oogsymptomen, en/of neurologische uitvalsverschijnselen)
• Gevolgd door bonzende hoofdpijn (eenzijdig)
• Gepaard gaande met misselijkheid en braken en overgevoeligheid voor licht en geluid.
Migraine voorkomen
CANADAman 7-10%vrouw 22-23%beide 15-17%
USAman 6-7%vrouw 16-18%beide 11-13%
UKman 4%vrouw 11%beide 8%
NEDERLANDman 6.0%vrouw 14.2%beide 10.3%
DENEMARKENman 8-12%vrouw 24-25%beide 16-18%
NOORWEGENman 5%vrouw 14%beide 12%
JAPANbeide 6%
HONG KONGbeide 1.5%
ETHIOPIEbeide 3%
DUITSLANDman 22%vrouw 32%beide 28%
FRANKRIJKman 6%vrouw 18%beide 12%
SAUDIE ARABIEbeide 3%
Voorkomen van migraine
0
5
10
15
20
0-12 12-19 20-29 30-39 40-49 50-65 65+ totaal
mannen
vrouwen
Visueel aura
Migraine ‘Trigger-Factoren’
Chocolade Kaas Alcohol Orale anticonceptiva Cafeïne Menstruatie Tandpijn
Angst Emoties Depressie Shock OpwindingStress
Reizen Moeheid Inspanning Roken
Honger Slaap
Sex
Weer Hoogte
Heet bad Geuren Geluid Schittering
VoedingHormonaal
Externestimuli
Fysiekebelasting
Emotionelebelasting
Het klinische beeld
Migraine: Werkingsmechanisme
Transmissie pijnsignalen
Neurogene ontstekingsreactie
Bron van de pijn:intracraniële extracerebrale bloedvaten
VasodilatatieCortex
Centrale sensibilisatie
Angst voor iets ergs
Alarmsignalen anamnese
Zogenaamde "eerste of ergste hoofdpijn"Abrupt begonnen ernstige hoofdpijn of kort
bestaande klachtenVerandering in bekend patroon
Nieuwe hoofdpijn bij oudere patiënten (debuut boven de 40)
Progressieve hoofdpijnGeen reactie op medicatie
Overmatig gebruik van alcohol of geneesmiddelen
Alarmsignalen aura
Acuut ontstaan
Langer dan 60 minuten
Altijd dezelfde kant
Blijvende verschijnselen
Eerste aanval
Geen hoofdpijn erna
Alarmsignalenlichamelijk onderzoek
Koorts, hypertensie
Oog/KNO/kaak-verschijnselen
Nekstijfheid of andere neurologische
afwijkingen
Behandeling: toen…
Behandeling
1. Geruststelling, uitleg en voorlichting
2. Conservatieve behandeling
3. Medicamenten
- aanval
- profylaxe
4. Follow-up met hoofdpijndagboekje
Conservatieve behandelingsmethoden
Adviezen leefregels en dieet
Herkennen en vermijden
triggerfactoren
Medicatie en intoxicatie analyse
Cafeïne analyse
Ontspanningstechnieken
Medicijnen bij migraine: aanval
Niet-specifieke middelen:
- anti-emeticum plus analgeticum
- NSAID’s (brufen/diclofenac)
Specifieke middelen:
- triptanen: verschillende
toedieningsvormen
Medicijnen bij migraine: ter voorkoming
Bij 2-4 aanvallen per maand
- natriumvalproaat (depakine)
- bètablokker (propranolol)
Topamax
7 Triptanen
sumatriptan 1991
zolmitriptan 1997naratriptan 1997
rizatriptan1998almotriptan 2001
eletriptan 2001frovatriptan ?
tablet, subcut, neusspray, supp
(smelt)tablet
tablet(smelt)tablettablettablettablet
Triptanen
Selectieve agonisten voor de 5-HT1B/1D
receptoren
Vasoconstrictie meningeale vaten
Remming perivasculaire ontsteking
Remming pijntransmissie (bij passage BH
barrière)
Bijwerkingen triptanen
Misselijkheid Duizeligheid Slaperigheid
Vermoeidheid Hoofdpijn Braken
Pijn op de borst Tintelend gevoel
Geen relevante verschillen tussen triptanen
Globaal 20-40% milde voorbijgaande klachten
Bijwerkingen zelden reden tot staken (< 5%)
Groot verschil met ergotamines (11% bijwerkingen, ergotisme, medicatie afhankelijke hoofdpijn)
30
15
10
0 5 10 15 20 25 30 35
tablet
neusspray
subcut
werkingssnelheid
Spanningshoofdpijn
‘Band om het hoofd’, ‘helm op het hoofd’
Hoofdpijn is mild tot matig van intensiteit
Geen belemmering van dagelijkse activiteiten
Zonder medicijnen
Mensendieck
Ontspanningsoefeningen
Fysiotherapie
Yoga
Acupunctuur
Met medicijnen
Pijnstillers (pas op voor medicatie
afhankelijke hoofdpijn)
Amitriptyline/nortriptyline
Cluster hoofdpijn (I)
ZeldzaamKlachten
- pijn achter of in een oog- verstopte neus
- gezwollen ooglid- tranen
Aanvallen treden op in clusters- 1-8 aanvallen per dag (15 min-3
uur)- ook ‘s nachts- 2 maanden
Vaker bij mannen
Cluster hoofdpijn (II)
Behandeling:- 100% zuurstof- sumatriptan-injecties
- profylaxe
Medicatie afhankelijke hoofdpijn
Wash out
Belangrijkste hoofdpijnvormenHoe vaak komt het voor?
Spannings-hoofdpijn
Migraine MAH Cluster hoofdpijn
prevalentie
60-80%
9%
1-6%
0.01-0.1%
verhouding
V:M
5:4
2:1
3:2
1:8
Ziektedagen per jaar per 1000 werknemers: migraine 270 dagen, spanningshoofdpijn 820 dagen
Hersentumor
• Meestal eerst geleidelijk optredende neurologische uitvalsverschijnselen
• Soms gedragsverandering
• Pas later kan hoofdpijn ontstaan
Subarachnoidale Bloeding
• Acuut ontstaan van ernstige hoofdpijn
• Misselijk/Braken
• Bewustzijnsstoornis
• Bij onderzoek: Nekstijfheid
Hersenbloeding
• Acuut onstaan van neurologische uitval
• Misselijk/Braken
• Hoofdpijn
• Bewustzijnsstoornis
• Oorzaken: Bloedverdunners/vaatafwijkingen/Hoge Bloeddruk
Arteriitis Temporalis
• Pijn bij slaapstreek/ pijn bij kaak en bij eten.
• Vermoeidheid/ koorts/afvallen
• Spierpijn/gewrichtsklachten
• Wazig zien
• Bij laboratoriumonderzoek: verhoogde bezinking/ bloedarmoede
• > 50 jaar