� sezona PROLET
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO �
Kako da se hranime vo proletPrehranbenata proletna ko{nica pret
stavuva zbir na prehranbeni proizvodi vo sezonata prolet potrebni za pravilna ishrana na ~etiri~leno semejstvo.
Prehranbenata ko{nica ima za cel na potro{uva~ite da im ovozmo`i pravilen izbor i asortiman na prehranbeni proizvodi, spored fiziolo{kite potrebi za hrana, edukacija na potro{uva~ite za soodvetno koristewe na sezonski zelen~uci i ovo{je, kako i mo`nost za zamena so drugi proizvodi prisutni na pazarite po najniski ceni.
Osnovna karakteristika na pazarot so prehranbeni proizvodi vo sezonata prolet e namalen asortiman na sve` zelen~uk i ovo{je.
Vakvata sostojba na pazarot ja namaluva mo`nosta na potro{uva~ite da gi obezbedat potrebnite prehranbeni pro
semejstvo
tatko
majka
sin
}erka
prosek
energetska vrednost
(kcal)
3000
2200
2900
2450
2637
belkovini (g)
98110
7580
90106
8090
8596
Potrebni dnevni normi za ishrana
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO �
� sezona PROLET
izvodi za pravilna ishrana na ~etiri~leno semejstvo. Poradi ova, vo proletnata prehranbena ko{nica se planirani proizvodi koi redovno i po~esto gi ima na na{ite pazari.
Vo sezonata prolet prehranbenata ko{ nica, po pravilo, e posiroma{na od drugite sezoni so zelen~uk i ovo{je i ishranata e so povisoka cena od drugite sezoni.
Prehranbenata ko{nica e formirana za ~etiri~leno semejstvo koe se sostoi od tatko (45 50 god.), majka (35 45 god.), sin (15 god.) i }erka (10 god.).
Za da se hrani pravilno edno ~etiri~leno semejstvo, neophodno e za sekoj ~len od semejstvoto da se planiraat potrebnite prehranbeni proizvodi koi, sobrani za site ~etiri ~lena, treba da obezbedat pravilna ishrana za eden mesec.
masti(g)
9092
7073
8594
7080
7985
jaglehidrati
(g)
390420
280300
370390
290330
332360
rastitelnivlakna
(g)
3035
2530
2832
2030
2531
na ~etiri~leno semejstvo:
� sezona PROLET
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO �
D o b i e n i te prose~ni vrednosti se mno`at so ~etiri i se dobivaat
vkupnite potrebi za semejstvoto dnevno, {to e osnova za planirawe na prehranbenite proizvodi za mese~nata prehranbena ko{nica.
Navedenite belkovini treba najmalku 1/3 da bidat od animalno (`ivotinsko) poteklo. Slobodnite masti (zejtin, margarin, puter, majonez, svinska mast i dr.), treba da se planiraat so pogolemo u~estvo na rastitelnite masti, a
Energetski normi spored
1g jaglehidrati= 4,1kcal (17KJ)1g masti=9,3 kcal (39KJ)1g belkovini= 4,1kcal (17 KJ)KJ kiloxuli,kcal kilokalorii
Vozrast Energetska -ma`i vrednost kcal
10 12 god. 1900 2600
12 15 god. 2600 3600
vozrasni so srednofizi~ki 2800 3300 napor
nad 65 god. so prose~na 2100 2500 aktivnost
stari lica 1600 2100
� sezona PROLET
animalnite masti se vnesuvaat najmnogu preku meso, mleko i nivni prerabotki.
Zaradi po{irokata prakti~na primena na normite za ishrana, dadeni se standardi i normi vo energetska vrednost na oddelni populacioni grupi potro{uva~i, so cel da se ovozmo`i univerzalna upotreblivost na pogolem broj kategorii naselenie potro{uva~i.
Sekoja prehranbena ko{nica se sostoi od 7 osnovni grupi prehranbeni proizvodi, so dopolnitelna grupa napitoci i za~ini.
Planiranite proizvodi vo prehranbenata ko{nica se orientacioni kako spored vidot na proizvodi taka i spored
kategorii potro{uva~i:
izvor: FAO , WHO - svetska zdravstvena organizacija
Vozrast Energetska -`eni vrednost kcal
9 11 god. 1900 2500
11 13 god. 3000 3300
vozrasni so srednofizi~ki 2500 3200 napor
nad 65 god. so zgolemena 1900 2300 aktivnost
stari lica 1600 2100
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO �
Grupata mleko i mle~ni proizvodi vo sezonata prolet, osven so kravjoto se pretstavuva i so ov~oto i kozjoto sve`o mleko, a vo prerabotkite i so matenicata kako mo`na zamena na jogurtot.
- mleko - kravjo, ov~o, kozjo .........30 l
- jogurt, kiselo mleko, matenica .12 l
- sirewe (kravjo, kozjo, ov~o) ..... 1,5 kg
- ka{kaval (kravji, me{an, ov~i, kozji) .. 0,6 kg
- urda ............................................... 1,5 kg
- pavlaka (200 g).......................... 10 broj
Grupata meso i mesni proizvodi vo prolet se dopolnuva so jagne{ko i jare{ko meso, kako zamena za del od svinskoto meso, i toa:
- svinsko meso .............................. 2,0 kg
- june{ko meso ............................... 2,8 kg
- jagne{ko (jare{ko) meso ........... 1,5 kg
- pile{ko meso ............................. 1,8 kg
- mesni proizvodi ........................ 1,6 kg
- riba (osli}, krap i sl.) ............ 1,5 kg
- jajca ............................................ 60 broj
koli~estvoto koe zavisi od vozrasta, polot, te`inata na rabotata i sl. Site planirani proizvodi mo`at da se najdat na na{ite pazari za vreme na proletniot period. Vakvata konstatacija e utvrdena vrz baza na istra`uvawe vo 8 grada na Republika Makedonija vo 2000 i 2001 godina.
� sezona PROLET
Vidlivite masti kako grupa se prika`ani vo vid na zejtin, margarin i puter, a kako zamena mo`e da se koristat svinska mast, loj, majonez i sl.
- zejtin ..............................................3,8 l
- margarin ...................................... 0,6 kg
- puter, majonez i sl. .................... 0,5 kg
Zelen~ukot kako sve` vo sezonata prolet e najdeficitaren i ima visoka cena. Se prepora~uva da se koristat poslednite rezervi od sopstvenata tur{ija vo semejstvata i zelen~uk vo konzervi, suv, dlaboko zamrznat, kako i zelenata salata, mladiot luk i kromid, spana}ot i sl.
- grav, le}a ..................................... 1,6 kg
- kompiri ..................................... 10,0 kg
- kromid ......................................... 2,5 kg
- zelka ............................................. 5,0 kg
- konzerviran zelen~uk ............. 5,0 kg
- morkovi ....................................... 1,5 kg
- spana} ........................................... 5,0 kg
- krastavici .................................. 2,5 kg
- ̀ iva tur{ija ............................... 3,0 kg
- salata - marula ....................... 30 broj
- mlad kromid, luk ....................... 2,0 kg
- mladi kompiri ......................... 10,0 kg
- domati .......................................... 4,0 kg
- piperki ........................................ 1,0 kg
-drug zelen~uk .............................. 2,0 kg
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO �
Ovo{jeto kako sve`o vo ovaa sezona e svedeno na jabolki i ju`no ovo{je, suvo ovo{je (slivi, jabolka), kompoti, a vo mesec maj se pojavuvaat jagodite i cre{ite.
- jabolka ......................................... 3,0 kg
- portokali .................................... 3,0 kg
- suvi slivi ................................... 0,8 kg
- limoni ......................................... 1,0 kg
- jagodi ............................................ 2,0 kg
- cre{i ............................................ 3,0 kg
[e}erite i {e}ernite koncentrati nemaat promena vo ovaa sezona vo odnos na ostanatite sezoni, a vo ko{nicata se planirani vo vid na:
- {e}er ............................................ 3,7 kg
- xem, marmalad ............................ 1,0 kg
- med, alva ..................................... 0,8 kg
- ~okolada i sl ............................. 0,6 kg
Grupata ̀ itarici i nivnite proizvodi vo ko{nicata se planirani kako polubel, so mo`nost da se koristat i drugi vidovi leb (crn, integralen i sl.). Kako bra{no se koristat site vidovi `itarici (p~eni~no, p~enkarno, 'r`eno, ovesno bra{no i sl.), kako i ̀ itarici vo zrno (p~enica, p~enka, oriz i sl.).
� sezona PROLET
Vo ko{nicata kako prepora~livi koli~ini i asortiman se planirani:
- leb - polubel (75 br. po 600 g)*1 .... 45,0 kg
- bra{no tip 500 ........................... 1,5 kg
- bra{no p~enkarno ..................... 0,5 kg
- testenini
( fide, makaroni, juvki, tarana ) 2,5 kg
- oriz - neglaziran ....................... 1,5 kg
- ̀ ito ( p~enica, p~enka ) ............ 0,7 kg
- keksi, biskviti i sl. ................ 0,6 kg
*1Te`inata na vekna leb e razli~na (500-600 i 700g), a so toa i brojot na veknite za 45 kg }e bide razli~en.
Vo grupata napitoci i za~ini se planirani: ~aj, kafe, sokovi, gazirani i negazirani napitoci, rakija, vino, a od za~inite: sol, ocet, biber, magdonos i sl. Kako orientacioni koli~ini vo ko{nicata se prepora~uvaat:
- ~aj .................................................. 0,1 kg
- kafe .............................................. 0,4 kg
- negazirani napitoci
(prirodni sokovi i sl.) ...............2,0 l
- gazirani napitoci .......................5,0 l
- rakija, vino ...................................2,0 l
- za~ini (sol, ocet, biber i sl.) .0,8 - 1,2 kg
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO 10
Kom
bina
cii
na d
nevn
i ob
roci
za
sezo
na p
rOlE
t za
edn
a ne
dela
:pojadok
ponedelnik
vtornik
sreda
~etvrtok
petok
sabota
nedela
Koli~inata na lebot vo obrocite e vo zavisnost od potrebite na potro{uva~ite i mo`e da se dvi`i od 100 do 200g na obrok.
margarin, sirewe,
domati, ~aj
eurokrem, mleko
puter, xem, mleko so
kakao
salama, sirewe, sok od domati
jajce vareno (pr`eno),
ka{kaval, mlad kromid
ili luk
mekici, jogurt
pa{teta, maslinki,
~aj
~orba od jagne{ki sitne`
{kembe ~orba
drob ~orba
supa so knedli so
griz
~orba od riba
supa od koski so
testenini
~orba od zelen~uk
supi - ~orbi
11 sezona PROLET
ru~ek U`ina Ve~era
Koli~inata na lebot vo obrocite e vo zavisnost od potrebite na potro{uva~ite i mo`e da se dvi`i od 100 do 200g na obrok.
pe~eno jagne{ko meso so
pekarski kompiri
musaka (polneti
tikvi~ki), kiselo mleko
rizoto so jagne{ki
vnatre{ni delovi
sarma od lozov list ({taveq),
kiselo mleko
spana} tava so
oriz
gra{ok varivo so jagne{ko
meso
presna zelka so
meso
mlad kromid i
luk
rendano cveklo i morkov so magdonos
mlad kromid ili luk
salata od proletna zelka so morkov i magdonos
tarator
salata od mlad
kromid i magdonos
salata od marula
jagodi
cre{i
ovo{en kola~
jabolka petrovki
ovo{en jogurt
gust sok
kompot
pr`en mlad
kromid so jajca, urda,
~aj
brza pita so spana},
jogurt
riba na kromid so
|uve~ i oriz
{umkova salama, vareno
jajce, mlad kromid ili luk
ka~amak so sirewe (urda), jogurt
pile{ko meso vo bel sos,
mlad luk
pr`en mlad kromid so jagne{ki
xiger
glavno jadewe salati
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO 1�
So ovaa planirana lista na jadewa se obezbeduva re`im od ~etiri obroci dnevno, {to ne zna~i deka brojot na obrocite ne mo`e da se zgolemi, odnosno namali, a toa }e zavisi od vozrasta, zdravstvenata sostojba, te`inata na rabotata, polot i sl.
So cel da se ovozmo`i planirawe pravilna ishrana vo sezona prolet preku
Meso i mesni proizvodigovedsko nemasno mesogovedsko sredno masnotele{ko sredno masno mesosvinsko sredno masno mesojagne{ko mesozaja~ko mesomeso od koko{kajare{ko mesokozjo meso
67,061,068,050,071,056,975,075,071,0
t A B(vrednostite se odnesuvaat na
Voda (ml)
Sostav i energetska vrednost na
1� sezona PROLET
izbor, koli~estvo i asortiman, kako i soodvetno koristewe na zelen~uci i ovo{je i mo`nost za zamena so drugi proizvodi so niski ceni, prika`ana e tabela so sostav i energetski vrednosti na proizvodite, {to ovozmo`uva individualna upotreblivost na podatocite.
19,017,819,114,121,619,315,719,218,7
13,020,012,035,08,69,317,64,59,4
0,4
198256190376166168229117165
prehranbeni proizvodi
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
100 g neto is~isteni proizvodi)
E l A
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO 1�
jazik (govedski, tele{ki) slezina tele{ki drobsuva slaninadoma{ni kolbasi govedski kolbasivir{lipariski kolbasximirinkipa{tetamortadela
rIBIre~ni ribi: bel lososjagulaklenpastrmkasom{aran krap{tuka kostre{
morski ribi: bakalarcrvenoperkaharingaoktopodjagulaligwilososmorunaosli}sardinasipasku{a
76,275,878,98,055,660,255,6
53,941,0
57,260,379,068,572,173,280,0
81,875,464,081,877,579,368,079,181,569,279,568,8
Voda (ml)
Voda (ml)
1� sezona PROLET
17,615,219,09,023,921,712,513,416,018,0
20,114,613,420,115,315,818,8
17,019,016,815,719,117,018,417,617,019,014,018,6
10,12,58,672,845,915,427,671,235,933,2
21,520,22,810,511,38,52,3
0,64,518,50,91,91,112,02,10,410,01,210,6
1,00,6
1,8
2,7
0,7
0,7
0,8
1,0
0,10,40,8
1,2
16788116756524232309756410386
2732437817416214295
73117233749381181887216670169
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO 1�
Voda (ml)
68,276,850,673,787,651,14,1
87,382,382,085,088,078,039,039,039,050,088,064,081,02,0
15,5
Voda (ml)
tunazubatacsardina konzerva jajca od koko{kabelka 15,5 g`ol~ka 29,5 gjajce vo prav
mleko i mle~ni proizvodikravjo mleko ov~o mlekokozjo mlekomatenicajogurtkravjo sirewezdenka sireweov~o sireweka{kaval urdakiselo mlekokajmakpavlaka 12%maslenostmleko vo prav obezmast.
masti - vidlivi svinska mastmaslo kravjogovedski loj ov~i lojmargarin
1� sezona PROLET
20,017,023,95,63,82,545,4
3,43,63,83,73,317,026,427,525,619,03,32,03,033,5
0,30,10,50,50,5
9,91,514,45,3
4,932,9
3,63,94,50,73,11,226,928,031,00,83,320,012,01,6
99,597,098,597,284,5
0,1
1,30,30,20,1
4,84,73,83,72,74,01,61,7
1,54,2
3,850,0
0,10,1
0,4
16985237741658494
6770733753983553703909164204135357
925903915906791
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO 1�
puterzejtinmajonez
@itarici i nivni prerabotkiorizovesni jatki griz soino bra{no p~eni~no bra{no'r`eno bra{no puding polubel leb bel leb me{an leb (p~enica i 'r`)me{an leb (p~enka i 'r`)keksidvopekmakaroni, koritestenini so jajca proso
zelen~ukle}a gra{ok (zelen) boranija gravkompiri
15,50,116,0
13,08,15,27,012,012,01,740,040,035,040,05,221,210,49,611,8
10,475,089,110,978,0
Voda (ml)
Voda (ml)
1� sezona PROLET
0,6
1,5
7,514,29,434,012,58,08,87,48,06,77,58,69,912,914,210,5
25,06,72,523,72,0
77,099,578,0
1,67,40,219,06,01,50,40,41,11,80,310,42,60,72,44,3
1,00,40,21,70,2
3,0
75,954,175,934,062,074,071,649,047,155,051,866,775,576,568,768,0
54,916,26,547,320,9
0,71,41,43,30,41,50,61,01,01,60,40,30,10,30,53,2
1,70,21,54,30,4
716925708
357390351455361350345235225263246405374373362362
337983830796
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO �0
keleraba celercveklotrupkakromid prazspana}karfiol keq zelkakrastavici tikva piperki zeleni domati crveni luk renmorkovikiseli krastavicipiperki tur{ijadomatno pire konz.morkovi tur{ijakisela zelka gra{ok konzervaboranija konzerva|uve~ konzervakiseli domatimodri patlixanikromid suv
91,393,387,693,788,087,892,191,590,091,895,793,192,893,561,374,688,694,894,774
90,392,190,093,480,092,892,413,5
Voda (ml)
�1 sezona PROLET
2,51,31,31,91,32,82,32,41,41,70,70,61,21,03,90,30,80,71,21,43,81,73,61,01,71,71,19,1
0,20,20,10,90,10,30,30,20,20,20,2
0,20,30,9
0,20,20,20,20,90,20,40,10,2
1,3
5,93,76,88,49,46,51,83,24,04,82,06,54,43,19,11,98,01,54,44,718,83,09,44,35,89,40,258,5
1,10,91,00,70,81,20,71,0
1,00,30,71,40,51,52,41,0
1,2
1,6
1,2
5,65,2
36223443444120252428122925206193810242698205522311825260
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO ��
mlad kromidzelena salatatikvi~kipiper suvpraz suvbamjikoprivipe~urki
ovo{jejabolka kru{i duwi grozje bademi kosteni orevi bez lu{pa le{nici limoni kikiritki diwi bananikiviportokalimandarinisuvi slivisuvi smokvijagodicre{i
89,494,893,114,013,590,381,790,0
84,483,283,281,44,752,03,55,890,14,091,671,883,586,787,624,023,096,083,0
Voda (ml)
�� sezona PROLET
1,51,31,28,811,71,77,12,8
0,30,40,50,718,62,711,212,00,926,90,61,11,00,60,83,34,30,71,1
0,20,20,31,61,31,70,60,5
0,4
0,20,454,11,552,556,50,644,2
0,40,20,20,20,91,30,50,5
8,22,85,643,261,13,15,55,8
12,913,510,213,54,324,811,06,05,523,67,822,511,511,110,169,469,18,414,8
1,20,60,79,47,81,61,8
1,01,42,40,52,66,82,13,00,48,10,60,90,71,00,7
5,61,30,3
361531192280355736
585745625971685805993255934985148452682743661
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO ��
0,535,017,26,80,61,80,84,10,0
87,248,578,079,177,490,0
85,685,6
Voda (ml)
Voda (ml){e}er i koncentrati{e}ermarmalad xemmedovo{ni bomboni~okoladni bomboni~okolada za gotvewe~okolada mle~nakakaoeurokrem
napitociovo{en maten sok ovo{en sirup kompot od vi{ni kompot od praski kompot od slivi koka kola tonik belo vino crno vino pivo rakija
�� sezona PROLET
0,5
0,34,06,58,98,07,5
0,10,20,10,1
0,3
0,930,527,334,523,824,2
0,10,10,30,40,3
97,565,881,073,051,361,553,19,438,2
12,451,120,520,121,610,511,05,93,538
1,0
0,71,80,44,3
0,10,10,30,40,3
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
400274332365576534575293451
481958178834244231443193
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO ��
Voda (ml)
9,3
12,61,50,293,895,01,071,012,44,1
za~ini i dodatoci~aj indiski biber crven pipermelenvegeta sol za gotvewe ocet jabolkov ocet vinski pra{ok za pe~ivokvasec sve‘~aj od {ipinkikafe
�� sezona PROLET
NASKORO!!!Vo podgotovka e bro{urata
ISHRANATA I SEMEJSTVO
sezona LETO!
Site prethodni
izdanija mo`ete
da gi dobiete vo
prostoriite
na OPM
Belkovini Masti Jagle Celuloza Kcal (g) (g) hidrati (g) (g)
14,18,812,9
0,12,12,212,5
6,59,10,3
0,40,715,4
68,059,0
5,95,018,911,059,028,5
26,2
2,9
5830932124207886259301
ISHRANATA I SEMEJSTVOTO ��
U
potro{uva~i!Dokolku ste o{teteni od odredeni proizvodi ili uslugi, obrateteni se! Sekoj raboten den od 815
~asot!]e se obideme da vi pomogneme!
Organizacija na potro{uva~ite na Makedonija Centrala
Ul. "Vodwanska” b.b., 1000 SkopjeP.fah 150, tel./faks: 02 113265, tel: 212440
Sovetodavno biro[tip, ul "Mar{al Tito# bb2000 [tip, tel./fah 032 385592
Sovetodavno biroBitola, ul "Bra}a Mingovi# br 57000 Bitola, tel./fah 047 228246
Sovetodavno biroOhrid, ul "Dimitar Vlahov# br 486000 Ohrid, tel./fah 046 252833
Vo ramkite na aktivnostite na OPM se davaat i specijalisti~ki soveti od oblasta na ishranata
(sekoj ~etvrtok od 1415 ~asot) i oblasta na stanovawe i domuvawe (sekoj vtornik od 14 do 16
~asot). Sovetuvawata se odr‘uvaat so prethodno zaka‘uvawe na tel. 212440 i se odr‘uvaat vo pros
toriite na OPM Skopje.
Laz
ar T
OM
OV
SK
I -
FO
NK
Od
esig
n
Bro{urata "Ishranata i semejstvoto#sezona prolet e izrabotena vo ramkite na proektot "Prehranbena ko{nica za ~etiri~leno semejstvo#. Celta na proektot e sledewe na cenite i asortimanot na proizvodite vo tekot na edna godina i procentualnoto u~estvo na prehranbenata ko{nica vo semejniot buxet na ~etiri~leno semejstvo, kako i definirawe na preporaki za ishrana po sezoni. Predvideno e izdavawe na ~etiri sezonski bro{uri. Proektot i izdavaweto na bro{urite e pomognato od COMMUNITY FU D {to se realizira preku Consumers International.
Podgotvile:Kal~o Mitev i Lidija \or|ievska
(sektor za ishrana RZUD, Skopje)Konsultant:
prof. dr Lidija Petru{evska ToziLektor:
Natalija Glinska RistovaIzdava~:
Organizacija na potro{uva~ite na Makedonija