k¥ÉFça r£l¥nguit cW¥Ãd®fns,
2003M« M©o‰fhd jäœehL r£l¥
nguitæ‹ Kjš T£l¤bjhlçš c§fëilna
ciuah‰Wtš eh‹ bgUk»œ¢Áail»nw‹.
c§fŸ midtU¡F« v‹ cs«fåªj ò¤jh©L
thœ¤J¡fis¤ bjçé¤J¡bfhŸ»nw‹.
midtU¡F« ešthŒ¥òfisÍ« nk«g£l
thœ¡if¤ ju¤ijÍ« mst‰w ts§fŸ mid¤J«
thŒ¡f¥ bgW« jdJ c‹dj Ïy£Áa¤ij neh¡»
Ϫj 2003M« M©oš jäœehL ÅWeilnghL«
v‹W eh‹ cWÂgl e«ò»nw‹.
2. m©ikæš ãiwΉw M©L gy
bfhªjë¥ghd r«gt§fŸ e« eh£oš elªJŸsij¡
f©lJ. K«ig k‰W« iAjuhgh¤tiu
guéanjhlšyhkš nfha«ò¤öçY« vÂbuhè¤j
ga§futhj¤Â‰F gh»°jh‹ më¤JtU« bjhl®
Mjuédhš, 2002 M« M©oš, ϪÂah,
gh»°jhDl‹ »£l¤j£l nghçl nt©oa
Nœãiy¡F¤ jŸs¥g£lJ. ga§futhj«
2
ts®¤JéL« t‹Kiwæ‹ nfhu«, j‰nghija
c©ik ãiyia cz®¤JtJ k£Lk‹¿, mid¤J
khãy§fëilnaÍ« guªnjhoÍŸsJ. Ϥjifa
m¢RW¤jiy v®¤J rkhë¡f khãy muRfë‹
xU§»izªj mQFKiwÍ«, midtUila
ãiyahd éê¥òz®ÎfS« mtÁakh»‹wd.
gift®fë‹ jh¡FjšfëèUªJ« cŸeh£L¡
»s®¢ÁfëèUªJ« eh£il¡ fh¥gh‰w j§fë‹
Ï‹Dæiu <ªj jäœeh£il¢ nr®ªj ghJfh¥ò¥
gilÅu®fë‹ FL«g§fS¡F khãy muÁ‹
cjéiaÍ«, MjuitÍ« më¡f Ϫj muR
ãiyahd cWÂó©LŸsJ. Ϥjifa c‹dj¥
gâ¡fhf¤ j§fë‹ cæiu m®¥gâ¤jt®fS¡F
eh« Åutz¡f« brY¤J»nwh«.
3. ga§futhj« k‰W« Ôéuthj¤Â‹
bfhoa ãHš, jäœeh£L k¡fë‹ thœ¡ifia
m©lél¡TlhJ v‹W Ϫj muR cWÂÍl‹
Ô®khå¤JŸsJ. ehlhSk‹w¤Â‹ ÏU
mitfë‹ T£L¡ T£l¤Â‹_y«, ga§futhj
jL¥ò (POTA) r£l¤ij Ïa‰Wtš Ϫj muR
3
k¤Âa muR¡F¤ j‹Dila KG Mjuit më¤jJ.
jäœ <H éLjiy¥ òèfë‹ mik¥ò (LTTE) Ûjhd
jil, bjhl®ªJ Ú£o¡f¥g£LŸsJ. jäœ njÁa
Û£ò¥ gil(TNRT) k‰W« jäœehL
éLjiy¥gil(TNLA) M»a mik¥òfŸ, Ϫj
muÁdhš 1908 M« M©L F‰wéaš ÂU¤j¢
r£l¤Â‹ ÑG«, mij¤ bjhl®ªJ k¤Âa muÁdhš,
2002 M« M©L Ïa‰w¥g£l ga§futhj jL¥ò¢
(POTA) r£l¤Â‹ ÑG« jilbrŒa¥g£LŸsd.
eh£o‹ Ïiwah©ikiaÍ«, xUik¥gh£ilÍ«
ghJfh¡f, k¤Âa muR vL¡f¡Toa mid¤J
elto¡iffS¡F«, Ϫj muR j‹Dila KG
Mjuit¤ bjhl®ªJ më¡F«.
4. 2002 M« M©oš jäœeh£oš, r£l«,
xG§F Âwikahf¥ guhkç¡f¥g£L tªJŸsJ
v‹gij eh‹ k»œ¢ÁÍl‹ F¿¥Ãl éU«ò»nw‹.
ÁWgh‹ikædç‹ rka éHh¡fŸ cŸgl mid¤J
rka éHh¡fS«, mikÂahd Kiwæš
eilbg‰wd. gy M©LfS¡F¥ ÃwF, Átf§if
kht£l¤Âš, f©lnjé nj®¤ÂUéHh bt‰¿fukhf
4
el¤j¥g£lJ v‹gJ Ϫj muR, ãiyikia
v›thW Âwikahf¡ ifah©LŸsJ v‹gj‰F xU
rh‹whF«. jUkòç k‰W« ntÿ® kht£l§fŸ, 1970
k‰W« 1980 M« M©Lfëš, e¡[iy£Lfë‹
Ôéu elto¡iffS¡F£g£l Ïlkhf ÏUªjd.
Ϫj muR, jdJ Kªija M£Á fhy¤Âš, mjhtJ,
1991-1996 M« M©Lfëš vL¤j Âlkhd,
fLikahd elto¡iffëdhšjh‹, khãy¤Â‹
Ï¥ Ëj§»a gFÂfëš mik ۩L«
ÂU«ÃaJ. 1999M« M©oš, M£Á¥ bghW¥Ãš
ÏUªj muR, Ï¡f©fhâ¥ò¥ gâæš fh£oa
bjhŒé‹ fhuzkhf, Ï¥Ãu¢Áid Û©L«
jiyö¡»aJ. jUkòç kht£l¤Âš, xU ufÁa
Ïl¤Âš e¡[iy£L F«gš ToanghJ, nrj«
vjidÍ« mªj¡ F«gš éisé¥gj‰F K‹, mªj¡
F«giy Ϫj muR braèH¡f¢ brŒjJ. Ϥjifa
F«gšfŸ kht£l¤Âš ãyétU« r_f¥
bghUshjhu V‰w¤ jhœÎfis¢ rhjfkh¡»¡
bfh©L FH¥g§fis éisé¥gij¡ fU¤Âš
bfh©L, K‹bd¢rç¡ifÍl‹ Toa jah®
5
ãiyia¤ bjhl®ªJ ngQtnjhL, Ϥjifa V‰w¤
jhœÎfis¢ Óuik¡F« tifæš jUkòç
kht£l¤Â‰fhd x£Lbkh¤j ts®¢Á¤ £l« x‹W
cUth¡f¥g£L tU»wJ. Cuf¥ gFÂfëš
gutyhf eilKiwæš cŸs fªJt£o Kiwia
xê¡f òÂa r£l¤ij¡ bfh©L tUtj‰fhd Ϫj
muÁ‹ Koit Kjyik¢r® bršé b# b#ayèjh
mt®fŸ V‰bfdnt bjçé¤JŸsh®fŸ. r_f
mséš ãyΫ gj£l¤ij¤ Ô®¡f ÏJ bgçJ«
cjΫ. cça neu¤Âš jL¥ò elto¡if vL¤jj‹
_y«, nfha«ò¤öçš jtwhf têel¤j¥g£l
kjbt¿a®fë‹ tF¥òthj nkhjš Ka‰ÁfŸ
jf®¡f¥g£ld. Ôéuthj«, Ãçéidthj«, k‰W«
r£l énuhj elto¡iffëš <LgLgt®fŸ ÛJ
fLikahf elto¡if vL¡f¥gL« v‹w jdJ
Ô®khd¤ij Ϫj muR Û©L« cWÂ¥gL¤J»wJ.
5. fhtš Jiwia eÅdkakh¡FtJ,
r£l«-xG§if Âwikahf¥ guhkç¥gj‰F
Ï‹¿aikahj njitahF«. Ï›tuR,
Ïu©lh©Lfëš, %ghŒ 272 nfho bryéš fhtš
6
gilia eÅdkakh¡Ftj‰fhd £l« x‹iw¢
brašgL¤Â tU»wJ. x¥g‰wJ«, K‹bd¥nghJ«
ÏUªÂuhj òÂa elto¡ifahf¡ fhtš
Jiwædç‹ Fiwfis¤ Ô®¥gj‰fhf, jäœehL
fhtšJiw mÂfhçfŸ, fhty®fŸ k‰W« Ãw
gjé¤ ju§fis¢ rh®ªjt®fSl‹ Kjyik¢r®
bršé b# b#ayèjh mt®fŸ IªJ eh£fëš IªJ
éçthd T£l§fis el¤Âdh®fŸ. fhtšgilæ‹
kdcWÂia¥ ngQtš cŸs Á¡fšfis eh‹
e‹F m¿ªJŸsjhš, eh£oš Ïj‰FK‹ vªjbthU
Kjyik¢rU« vL¤Âuhj kdcWÂô£L« Ϫj
elto¡ifia nk‰bfh©lj‰fhf, kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fis eh‹ ghuh£l éiH»nw‹.
jäœ eh£oš Kj‹ Kiwahf mid¤J kfë®
fhtšgil x‹iw cUth¡f muR £lä£LŸsJ.
ÏJ ntW vªj khãy¤ÂY« Ïšyhj xU K‹ndho¤
£lkhF«. ga§futhj¤ij v®bfhŸtj‰fhf,
mid¤J kfë® mÂuo¥ gil¥ÃçÎ x‹W
V‰gL¤j¥g£L tU»wJ. jäœehL fhtš Jiw,
eh£onyna r£l¤ij ãiyeh£Ltš äf
7
Ma¤j¥gL¤j¥g£l cça gæ‰Á bg‰w mik¥ghf¤
ÂfH mid¤J kfë® fhtš ãiya§fis
tY¥gL¤Jjš, fhèahf cŸs gâæl§fis
ãu¥òjš k‰W« eÅd MÍj§fŸ, thfd§fŸ k‰W«
jsthl§fŸ tH§Fjš M»at‰¿š Áw¥ò ftd«
brY¤j¥g£L tU»wJ.
6. Ï›tuR, fUehlf muÁ‹ K‹dhŸ
mik¢ruhd ÂU. bA¢. ehf¥gh mt®fŸ, rªjdku¡
fl¤jš Åu¥gdhš bfhLikahd Kiwæš
gLbfhiy brŒa¥g£lij¡ f©o¡»wJ.
mtUila Ãçthš thL»‹w m‹dhç‹
FL«g¤ÂdU¡F jäœehL muR k‰W« jäœeh£L
k¡fë‹ Mœªj tU¤j¤ij eh‹ bjçé¡f
éiH»nw‹. Åu¥gid¥ Ão¥gj‰fhf, ÏU
khãy§fë‹ Áw¥ò g⥠gilædU«, éiuthd
k‰W« bjhl® Ka‰Áia nk‰bfhŸs nt©Lbkd
e«Kila kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ
gçªJiu¤jh®fŸ. Mdhš ÂU. ehf¥gh
fl¤j¥g£lijaL¤J, fUehlf muR, mid¤J
njLjš gâfisÍ« fhytiuaiwæ‹¿
ãW¤Âit¤jJ. jäœeh£o‹ Áw¥ò¥ gâ¥gilæ‹
mid¤J njLjš elto¡iffisÍ«
ãW¤Âit¡FkhW« fUehlf td¥ gFÂæèUªJ
8
mt‰iw¤ ÂU«g¥ bg‰W¡ bfhŸSkhW« fUehlf
muR, jäœehL Áw¥ò¥ gâ¥gilia
mÂfhu¥ó®tkhf¡ nf£L¡bfh©lJ.
Ïitaid¤J« gadë¡féšiy v‹gJ
ÂU. ehf¥gh bfhiyÍ©lÂèUªJ bjçatU»wJ.
rªjdku¡ fl¤jš Åu¥gå‹ bfhLikahd
elto¡iffS¡F éiuéš KoÎf£l¥gl
nt©L«. jäœehL Áw¥ò¥ gâ¥gilæd®,
fUehlf Áw¥ò¥ gâ¥gilædUl‹ beU§»
x¤JiH¤J jäœehL Áw¥ò¥ gâ¥gilædç‹
elto¡iffŸ nkY« Ôéukh¡f¥gL«. njitahd
mid¤J cjéfisÍ« më¡F«go k¤Âa muR
nf£L¡bfhŸs¥g£LŸsJ. ga§fu
bfhŸis¡fhudhd Åu¥gå‹ bfhLŠ
brašfS¡F ÏWÂahf xU K‰W¥òŸë it¡f,
fLikahd bjhl® elto¡if
nk‰bfhŸs¥g£LŸsJ.
7. jäœeh£L étrhæfS¡F fhéç
Úiu¥ bg‰W¤ jUtj‰fhf, kh©òäF Kjyik¢r®
mt®fŸ, nk‰bfh©l Ïilawh Ka‰Áfë‹
gadhf, jäœeh£L¡F, ehbsh‹W¡F 1.25 o.v«. fd
mo Úiu¤ ÂwªJél nt©Lbk‹W c¢rÚÂk‹w«
fUehlf khãy¤Â‰F c¤Âué£lJ. Mdhš,
9
JuÂZltrkhf Ϫj c¤juitnah, éeho¡F 9000
fd mo Úiu¤ ÂwªJ él nt©L« v‹w fhéç
eÂÚ® Miza« bjhl®ªJ Ãw¥Ã¤j c¤juitnah
fUehlf« k¤J el¡féšiy. c¤juÎfis¤
bjhl®ªJ ÛW« fUehlf muÁ‹ Ϥjifa
brašghLfŸ, muÁayik¥ò¢ r£l¤Â‹ _y«
V‰gL¤j¥g£l khãy§fS¡»ilnaahd
r¢ruÎfis¤ Ô®¤Jit¡F« T£lh£Á
mik¥òfë‹ rhu¤ijÍ«, tèikiaÍ« nfŸé¡
F¿ahf kh‰W« t©z« mikªJŸsd. mj‹
éisthf, Ú® g‰wh¡Fiw V‰gL« fhy§fëš Úiu¥
g§»£L¡bfhŸS« nfh£gh£o‹ mo¥gilæY«
Tl, 2002 or«g® §fŸ ÏWÂæš cŸs ãytu¥go
60.22 o.v«. fd mo msΡF Ú® g‰wh¡Fiw
V‰g£LŸsJ. Ïjid, kh©òäF Kjyik¢r®
mt®fŸ, 13.1.2003 m‹W kh©òäF Ãujk®
mt®fë‹ ftd¤Â‰F¡ bfh©L tªjh®fŸ.
kh©gik c¢r ÚÂk‹w¤Â‹ Mizæ‹go,
4.9.2002-èUªJ g‰wh¡Fiwahf cŸs 18.80 o.v«.
fd mo j©Ùiu¡ Tl ÂwªJél fUehlf«
10
j‰nghJ jahuhf Ïšiy. mj‹ éisthf, fhéç
blšlh gFÂæš Ïy£r¡fz¡fhd V¡f®
gu¥gséš gæçl¥g£L cŸs el¥ò be‰ gæ® e«
f©fS¡F vÂçnyna tho¡ fU» tU»‹w
mtykhd ãiy cUth»ÍŸsJ. kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fë‹ bjhl® Ka‰Áahš,
fUehlf« j‰nghJ Á¿jsÎ Úiu¤
ÂwªJé£LŸsJ. JuÂZltrkhf, Ϫj brh‰g
msÎ Ú®, fhéç blšlh gFÂæYŸs el¥ò r«gh
gæU¡F xU jlit ghrd« më¥gj‰F¡ Tl
nghJkhdjhf ÏuhJ. ãyikia cz®ªJ,
ešby©z¤Jl‹ el¥ò¥ gæ®fS¡F nkY« xU
jlit ghrd« më¥gj‰F VJthf, nghJkhd
msΡF Ú® ÂwªJél¥gL« v‹W eh§fŸ
e«ò»nwh«.
8. fhéç eÂÚ® jhthédhš k¡fS¡F
V‰g£LŸs Ïl®ghLfis¡ fisaΫ, fhéç
blšlh gFÂæš K‹ v¥nghJ« fhzhj msΡF
tw£Áædhš V‰g£l ghjfkhd éisÎfis¤
jâ¡fΫ, Ï›tuR bgUkséyhd ãthuz¥
11
gâfis nk‰bfh©lJ. kh©òäF Kjyik¢r®
mt®fŸ, 2002, #]‹ §fëš jŠir¡F neçš
br‹W gh®itæ£L, _‹W blšlh kht£l§fëY«
%ghŒ 164.18 nfho bryéš ãthuz¥ gâfis
nk‰bfhŸs mDkÂaë¤jh®fŸ. Ϫj ãthuz¤
£l«, e‹F tunt‰f¥g£lJ. blšlh
kht£l§fëYŸs Rkh® 10 Ïy£r« ãyk‰w ntsh©
bjhêyhs®fS¡F %ghŒ 21 nfho bryéš Ôghtë
gçR¥ bghU£fŸ ml§»a igfŸ
éãnah»¡f¥g£ld. elÎ brŒj r«gh gæ®fëš
40 rjÅj msé‰F k£Lnk j‰nghJ
fh¥gh‰w¥glyh« v‹gJ bjëth»ÍŸsJ. ÏJ
ngçluhF«. k¤Âa muR, Ïij, K‹ v¥nghJ«
V‰g£ouhj njÁa mséyhd Ïa‰if¢ Ó‰wkhf¡
fUj nt©L«. blšlh gFÂ étrhæfŸ vªj
msé‰F gh¡f¥g£LŸsh®fŸ v‹gJ kh©òäF
Ãujk® mt®fS¡F éçthf és¡»¡
Tw¥g£LŸsJ. éis¢riy ÏHªJŸs
étrhæfS¡F ÏH¥Õlhf V¡f® x‹W¡F %ghŒ
5,000 Åj« %ghŒ 400 nfho msΡF ãthuz cjé
12
tH§FkhW, kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ
tYthf vL¤Jiu¤JŸsh®fŸ. blšlh
gFÂæYŸs gh¡f¥g£l étrhæfS¡F, mrš
bjhifia fl‹ fz¡»èUªJ jŸSgo brŒtJ
cŸë£l fl‹ ãthuz¤ £l« x‹iwÍ«,
étrhæfŸ, ãyk‰w ntsh©ik¤ bjhêyhs®fŸ
k‰W« mt®fSila FL«g§fS¡fhd kÂa
czΤ £l¤Â‰fhf 2 Ïy£r« l‹ mçÁÍ«
tH§f nt©Lbk‹w nfhç¡if x‹¿idÍ«
kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ
tèÍW¤ÂÍŸsh®fŸ. nfhu¥g£LŸs ãthuz«,
k¤Âa muÁdhš clnd tH§f¥gL« v‹W
e«g¥gL»wJ.
9. jäœehL, j©Ù® g‰wh¡FiwÍŸs
xU khãykhF«. gy ü‰wh©Lfshf¥ bg‰Wtªj
j©Ùç‹, msit¤ j‰nghJ bgWtj‰F¡Tl mJ
fLikahf¥ nghuhl nt©oÍŸsJ. nfusmuR,
gthå M‰¿‹ FW¡nf Á‰wiz x‹iw¡ f£o,
mj‹ Úiu¤ ÂU¥Ãél nk‰bfh©LŸs elto¡if,
jäœeh£o‹ ÛJ éGªJŸs k‰WbkhU moahF«.
13
kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ, Ï¥Ãu¢Áidia,
nfus Kjyik¢rç‹ ftd¤Â‰F vL¤J¢br‹W,
Á‰wiz f£Ltij iféL«go nf£L¡
bfh©LŸsh®. nkY« Ï›tuR, Ϫj¥ Ãu¢Áid
bjhl®ghf, fhéç Ú® jhth eLt® k‹w¤ij mQ»,
Á‰wiz f£Ltj‰F vÂuhf¤ jilahiz
Ãw¥Ã¡F«go nf£L¡ bfh©LŸsJ.
10. òu£Á¤ jiyt® v«.í.M®. mt®fë‹
fhy« Kj‰bfh©L, mid¤J bgça eÂfisÍ«
eh£Lilik M¡Ftj‹_y«, Ú®ts thæšfis
ãUt»¤J, Ú® ts¤Âid¢ rkkhf¥
g§»£L¡bfhŸs, xU njÁa bjhiyneh¡F
Ëg‰w¥gl nt©Lbk‹W Ϫj muR t‰òW¤Â
tU»wJ. Kjyik¢r® bršé b# b#ayèjh
mt®fŸ, 1984 M« M©onyna, khãy§fŸ
mitæš ciuah‰¿anghJ, f§if fhéç
Ïiz¥ò¤ £l¤ij cldoahf brašgL¤j
nt©Lbk‹w jdJ cz®¢ÁäFªj nfhç¡ifia
tèÍW¤Âdh®fŸ. eÂfis Ïiz¥gj‰fhd gâ¡
FGit k¤Âa muR mik¤JŸsij Ϫj muR
14
tunt‰»wJ. Kjyik¢r® mt®fŸ, 2002 M«
M©L or«gçš, òJošèæš eilbg‰w I«gjhtJ
njÁa ts®¢Á¡ FG T£l¤Âš ciuah‰Wifæš,
g¤jhtJ £lfhy¤Ânyna, kfh e k‰W« fhéç
eÂfis Ïiz¡F« tifæš eÂfis Ïiz¡F«
Ϥ bjhl® gâia Ko¡f nt©Lbkd kh©òäF
Ãujk® mt®fël« tèÍW¤Âdh®fŸ. m›thnw,
bj‹df Ôgf‰g¤Âš, nk‰F neh¡»¥ ghÍ«, g«gh
m¢r‹ nfhæš eÂia, it¥ghW eÂÍl‹
Ïiz¥gJ ngh‹w eÂfis Ïiz¡F« gâiaÍ«
g¤jhtJ £l fhy¤Ânyna nk‰bfh©L Ko¡f
nt©Lbkd k¤Âa muÁl« Kjyik¢r® mt®fŸ
nf£L¡ bfh©LŸsh®fŸ.
11. jäœehL, j‹Dila tuyh‰¿nyna,
äf¡ fLikahd tw£Á ãiyia¢ rªÂ¤J
tU»wJ. bj‹nk‰F¥ gUt kiH bghŒ¤jJ«
fUehlf« élh¥Ãoahf Úiu¤ ÂwªJélhjJ«
M»a Ïu©L« nr®ªJ fhéç blšlh¥ gFÂia
tw©l óäahf kh‰¿ÍŸsJ. Ϫj muR më¤j
tw£Á ãiyik F¿¤j òŸë étu§fë‹
15
mo¥gilæš, k¤Âa muR, Áy tw£Á ãthuz
bryé‰F x¥òjš më¤jJ. el¥ò M©oš,
ÏJtiu, tw£Á ãthuz« F¿¤J brŒa¥g£l
bryÎ %ghŒ 142.80 nfho MF«. ntiy¡F czÎ
£l¤Â‹ Ñœ 50,000 bk£ç¡ l‹ mçÁ tH§f¥g£L
m¥gâfŸ KG ntf¤Âš eilbg‰W tU»‹wd.
Kªija kÂ¥ÕL, bj‹nk‰F¥ gUtkiH
bghŒ¤jj‹ Ëdâæš brŒa¥g£ljhF«. e‹F
bjhl§»a tl»H¡F¥ gUt kiHÍ«, e«ik
Vkh‰¿aJ. ÏJ ãiyikia nkY«
nkhrkh¡»ÍŸsJ. m©ikæš nk‰bfhŸs¥g£l
kÂ¥Õ£o‹go Ï›tuR br‹id Ú§fyhd mid¤J
28 kht£l§fisÍ« tw£Áahš gh¡f¥g£l
kht£l§fshf m¿é¡f KoÎ brŒJŸsJ.
28 kht£l§fëY« x£Lbkh¤j ãthuz¥ gâfis
nk‰bfhŸs ÏJ cjΫ. nkY« TLjyhd ãthuz
cjé më¡f nt©Lbkd eh« k¤Âa muir
Û©L« mQFnth«. TLjš czÎ jhåa
xJ¡Ñ£il¥ bg‰W, nfhil¡fhy« KGtJ«
Cuf¥gFÂfëš nghJkhd msé‰F
16
ntiythŒ¥òfŸ më¡F« t©z« gâfŸ
el¥gij cWÂ brŒnth«.
12. tl»H¡F¥ gUtkiH bghŒ¤J¥
nghdJ, br‹id¡F¡ FoÚ® tH§Ftš
fLikahd m¢RW¤jiy V‰gL¤ÂÍŸsJ.
j‰nghJŸs FoÚ® tH§fiy Á¡fd¥gL¤j, muR,
éiuthf elto¡if vL¤JŸsJ. m©ikæš
iAjuhgh¤ br‹¿Uªj kh©òäF Kjyik¢r®
mt®fŸ, MªÂu Kjyik¢riu¢ rªÂ¤J,
br‹id¡F, »UZzh e Úiu éiuéš
ÂwªJéL«go nf£L¡bfh©LŸsh®. gUtkiH
bghŒ¤jjhš MªÂu¥ Ãunjr Ú®¤nj¡f§fëYŸs
Úç‹ nrä¥ò msΫ äfΫ Fiwthf cŸsJ.
f©lnyW Ú®¤ nj¡f¤ÂèUªJ éiuéš
j©Ùiu¤ ÂwªJ éLtjhf kh©òäF MªÂu
Kjyik¢rU« cWÂaë¤JŸsh®. mJtiuæš,
eh«, ÏU¥Ãš cŸs Úiu, m¿th®ªj Kiwæš
Á¡fdkhf¥ ga‹gL¤j nt©oÍŸsJ. òÂa
Åuhz« £l« ngh‹w eL¤ju¡fhy Ô®ÎfisÍ«
Ï›tuR eilKiw¥gL¤Â tU»wJ. m¥nghJjh‹,
17
Ïå tU§fhy¤Âš Ï«khÂçahd fL« j©Ù®
g‰wh¡Fiw V‰gLtij¤ jL¡f ÏaY«.
13. jäœeh£il C£l¢ r¤J Fiwt‰w
khãykhfΫ, gÁ¥Ãâa‰w khãykhfΫ kh‰WtJ
v‹gJ btW« thŒ th®¤ijahf k£Lnk
ÏUªJélyhfhJ. K‹ v¥nghJ« V‰g£ouhj
tw£ÁÍ«, j©Ù® g‰wh¡FiwÍ« cŸs Ϥjifa
fhy f£l¤Âšjh‹, Ϥjifa Ïl®¥ghL«,
njitÍ«, btë¥gilahf ekJ ftd¤Â‰F
tU»‹wd. tWikæš thL»‹w ÁW k‰W« FWãy
étrhæfS¡F«, ãyk‰w ntsh©
bjhêyhs®fS¡F« mt®fë‹ FL«g§fS¡F«
Ïytr kÂa czΤ £l¤Âid¤ Jâ¢ryhf¤
bjhl§»ÍŸs Kjyik¢r® bršé b# b#ayèjh
mt®fis eh‹ ghuh£ona Mfnt©L«. ÏJ,
gÁ¥Ãâa‰w jäœeh£il cUth¡Fjš v‹w
bfhŸif¡F c©ikahd m®¤j¤ijÍ«
c£bghUisÍ« më¤JŸsJ. vtbuhUtU«
gÁ¥Ãâæ‹ bfhLik¡F Msh¡f¥glkh£lh®fŸ.
k¡fë‹ eyid¥ ngâ¡fh¡f cWÂó©LŸs,
18
k¡fŸ eyåš m¡fiw bfh©LŸs xU khãy«
v‹gj‰F Ïijél xU Áwªj vL¤J¡fh£L ntW
vJΫ ÏU¡f ÏayhJ.
14. jäœehL ngh‹w K‹dâ
khãy§fis, mL¤jL¤J tªj ã¡FG¡fŸ
fLikahf j©o¤JŸsd. ãahakhd kWg»®it
ãiyeh£Ltš jtwhd mQFKiwia Ϫj
ã¡FG¡fŸ bjhl®ªJ fil¥Ão¤jJ, e‹whf¢
brašgL»‹w khãy§fS¡F ãÂ¥ g»®éš
ghjfK« Ëj§»a khãy§fë‹ brayh¡fä‹ik,
ã¡f£L¥gho‹ik k‰W« brašÂw‹ Ï‹ik¡F«
gçrë¡F« tifæY« mikªJŸsJ. khãy§fë‹
bgU»tU« mÂf t£oÍl‹ Toa fl‹ Rik
ngh‹w fLikahd Ãu¢ÁidfŸ K‰¿Y«
òw¡fâ¡f¥g£ld. ÏJ, e‹whf¢ brašgL»‹w
khãy§fisÍ« ã Ïl®¥ghL v‹w MHkhd
gLFêæš jŸëÍŸsJ. e‹whf¢ brašgL»‹w
khãy§fS¡F Ϥjifa Ïl®¥ghlhd ãiy K‹
xUnghJ« V‰g£lšiy. gÂndhuh« ã¡ FGé‹
gçªJiufis¢ brašgL¤Âaj‹ éisthf,
19
2000-2005 M« M©L tiuæyhd fhymsé‰F,
jäœeh£L¡F, %ghŒ 2946 nfho msΡF ã ÏH¥ò
V‰g£LŸsJ. flªjfhy 㢠ӮFiythY«, fl‹
ãthuz¤Â‰fhd ahbjhU £lK«
ÏšyhjÂdhY«, flåš _œfhkš rkhë¥gj‰F,
jäœehL fLikahf¥ nghuhl nt©oÍŸsJ.
òfœbg‰w bghUshjhu tšYeuhd lh¡l®
Á.bu§fuh#‹ mt®fë‹ jiyikæš
g‹åbu©lhtJ ã¡FG mik¡f¥g£oU¥gij
eh§fŸ tunt‰»nwh«. giHa ghijænyna
bršyhkš, j§fSila ãÂãiyikia
ngâ¡fh¤JŸs khãy§fS¡F¥ gadë¡F«
tifæš, g‹åbu©lh« ã¡FGé‹ gçªJiufŸ
mikÍ« v‹W e«ò»nwh«.
15. Kjyik¢r® bršé b# b#ayèjh
mt®fŸ njÁa ts®¢Á¡ FG T£l¤Âš M‰¿a
mtUila ciuæš, neuo tçfŸ F¿¤j
gâ¡FGé‹ gçªJiufŸ Áyt‰iw V‰gš cŸs
fLikahd Ïl®¥ghLfis¡ ftd¤Â‰F¡
bfh©LtªJŸsh®fŸ. ca® nrä¥ò Åj«, mÂf
20
KjÄ£o‰F têtF¡F« v‹w cŸsh®ªj Cf¤Â‹
ngçš g¤jhtJ Iªjh©L¤ £l«
cUth¡f¥g£LŸsJ. ÁW nrä¥ò¡fhd mid¤J
C¡f¤ £l§fisÍ« ÂU«g¥ bgW«go
Ï¥gâ¡FG gçªJiu¤JŸsJ. Ï¥gçªJiu,
g¤jhtJ Iªjh©L¤ £l¤ij¤ bjhl§fnt
Koahkš brŒJéL«. Å£L tr¡fhf¢
brŒa¥gL« KjÄ£L¡fhd C¡f¤ bjhiffisÍ«
fârkhf¡ Fiw¤JéL«go Ï¥gâ¡FG
gçªJiu¤JŸsJ. Å£Ltr¤ Jiwæš fhQ«
K‹nd‰w«, bghUshjhu¤Â‹ gy ãiyfëš
gçzä¡»wJ v‹gij ahtU« m¿t®. m¤Jiw
C¡Fé¡f¥gl nt©L«. bghUshjhu ts®¢Áia
nk«gL¤Jtj‰fhf, ÁWnrä¥ò k‰W« Å£Ltr¤
Jiw¡fhd C¡Fé¥ò¤ £l§fis¤ j¡f
it¡F«go Ï›tuR, k¤Âa muir tèÍW¤J»wJ.
16. Ϫj muR, 2001 nk §fëš M£Á¥
bghW¥ò V‰wnghJ, v‹W« Ïšyhj msé‰F ãÂ
beU¡foia v®bfhŸs nt©oæUªjJ.
xUKiw khåakhf %.3000 nfho ãÂÍjé tH§f
21
nt©Lbkd kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ
kh©òäF Ãujk® mt®fis nf£L¡ bfh©lh®fŸ.
ÏJ »il¡féšiy. clåfœthf, cyft§»
ngh‹w btëeh£L Kftuik¥òfS«, 2001 M«
M©o‰F K‹ khãy muR ã ӮÂU¤j§fis
nk‰bfhŸshjjhš, £l« mo¥gilæyhd
fl‹fis¡ Tl ãW¤Âit¤jd. vdnt, ãÂ
Ó®ÂU¤j§fŸ j鮡f Koahjitahf M»ÍŸsd.
ã beU¡fo v‹gJ òÂabjh‹W« mšy v‹w xU
jtwhd fU¤J gutyhf ãyλwJ. JuÂZltrkhf,
Ϫj khãy« rªÂ¤JtU« ã Ïl®¥ghlhdJ, K‹ò
v¥nghJ« Ïšyhj j‹ikÍilajhF«. äifahd
fl‹ RikahY«, el¥ò bryÎfS¡F¥ nghjhj
el¥ò tUthahY«, jäœehL jdJ, ts®¢Á¥
ghijia K‰¿Y« é£Lé£L jdJ flikfis
M‰WtÂèUªJ jtW»‹w mghafukhd Nœãiy
V‰g£Lé£lJ.
17. ekJ khãy¤Â‹ ã ãiyikia¢
Óuik¡fΫ, e«gf¤ j‹ikia ãiyeh£l
nt©Lbk‹w neh¡f¤ÂY«, kh©òäF
22
Kjyik¢r® mt®fŸ, ã ӮÂU¤j elto¡iffis
äf¤Jâ¢rYl‹ vL¤JŸsh®fŸ. Ϫj khãy
muR, ãiy FiyªJnghfhkš ÏU¥gij cWÂbrŒa
Ϫj ã ӮÂU¤j§fŸ mtÁakhdnj MF«. eh«
eyKl‹ ÏU¡f nt©Lkhæ‹, Ϥjifa fr¥ghd
kUªJfis c£bfh©Ljh‹ Mfnt©oÍŸsJ.
j‰nghJŸs 㢠ӮFiyé‹ j‹ikiaÍ«,
fLikiaÍ« gh®¡F«nghJ, Ϫj ã ӮÂU¤j
£l«, gšntW Jiwfëš gšntW
elto¡iffis¡ bfh©l eL¤ju fhy £lkhf
ÏU¡f nt©oaJ mtÁakh»wJ. khãy¤Â‹ ãÂ
ãiyikia Û©L« Ó®gL¤j fL« Ka‰Áfis
kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ K‹ã‹W vL¤J
tU»wh®fŸ v‹gij m¿ªJ eh‹ k»œ¢Á
mil»nw‹. ãÂãiyikia KGikahf Ó®gL¤j
nkY« gy elto¡iffŸ vL¡f nt©oÍŸsd.
ÏJ, ã nkyh©ikæš ifahs nt©oa
bghW¥òz®it K‹åiy¥gL¤J»wJ. khãy
mséš, tYthd ã ãiyikæš vªbjªj
nfh£ghLfŸ cŸsl§»ÍŸsd v‹gJ g‰¿a
23
gutyhd xUä¤j fU¤ij cUth¡f
nt©oÍŸsJ. Ïitfis, ã nkyh©ikæš
bghW¥òz®Î g‰¿a xU r£l¤Âš têfh£L
bfhŸiffshf bjhF¡f KoÍ«. Ϫj¡
F¿¡nfhis neh¡» eh« gâah‰wΫ ÏaY«.
m¥nghJjh‹, khãy¤Â‹ ã ãiyia¥
gh¡f¡Toa Ϥjifa Ãu¢Áid¡Fça ãiy,
Û©L« V‰glhkš mikÍ«.
18. khãy¤Â‹ ã ÏU¥òfëš fhQ«
nkhrkhd ãiyia¡ fUÂ¥gh®¡ifæš, Iªjh©L
£l« x‹iw tF¥gj‰fhd thŒ¥òfŸ Tl v£lhj
fdthf¤ njh‹wyh«. ã ӮÂU¤j§fŸ F¿¤J
kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ, jkJ xUä¤j
ftd¤ij brY¤ÂæU¥gjhš, Ï«khãy¤Â‰fhd
g¤jhtJ Iªjh©L¤ £l¤ij (2002-2007)
khbgU« mséš %ghŒ 40,000 nfho xJ¡ÑL
bfh©ljhf khãy murhš vL¤Jiu¡f¥g£L,
mj‰F k¤Âa £l¡ FGé‹ x¥òjiyÍ« bgw
KoªJŸsJ. Áw¥ghdJ«, brayh¡f¡ToaJkhd
ts®¢Á¤ £l bghUŸ ãuš x‹¿id tF¤jj‰fhf
24
eh‹ Kjyik¢r® bršé b# b#ayèjh mt®fis¥
ghuh£L»nw‹. Ϫj khãy¤Âš ãyΫ ãÂ¥
Ãu¢Áidfë‹ msit¥ gh®¡F«nghJ Ïij xU
rhjhuzkhd bt‰¿ahf¡ fUj ÏayhJ.
19. jäœeh£L k¡fS¡fhf kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fŸ JâÎl‹ khbgU« fdÎ
f©LŸsh®fŸ. g¤jhtJ Iªjh©L¤ £l
fhy¤Âš, khãy¤Â‹ bkh¤j c‰g¤Â k¥Ú
8 rjÅj ts®¢Á Åj¤ij vŒj nt©Lbk‹w
Ïy¡if Ϫj muR tF¤J¡ bfh©LŸsJ. njÁa
Ïy¡»‰F Ïu©L M©LfS¡F K‹dnu,
mjhtJ 2010 M« M©o‰FŸ, khãy¤Â‹ eg®thç
tUkhd« ÏUkl§fhf caunt©Lbkd kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fŸ bjhiyneh¡F¤ £l¤ij
tF¤JŸsh®fŸ. eh‹Ftê mQF Kiw x‹iw¥
Ëg‰Wtj‹_y«, Ïjid vŒj ÏaY«. Ïš,
òÂa ts®¢Á¤ £l§fis cUth¡Fjš; Áw¥ghd
ãUthf«; r£l« xG§if¥ guhkç¤jš k‰W« ãÂ
Ó®ÂU¤j§fŸ M»ait ml§F«. khãy¤Â‹
g¤jhtJ Iªjh©L¤ £l«, kh©òäF Kjyik¢r®
25
mt®fë‹ 15 m«r¤ £l¤Â‹ mo¥gilæš
jäœeh£o‹ r_f bghUshjhu ts®¢Á
KGikiaÍ« cŸsl¡F»wJ. 2002 or«gçš,
njÁa ts®¢Á FGé‹ x¥òjYl‹ g¤jhtJ
Iªjh©L¤ £l« bjhl§f¥gLtjhdJ
F¿¥Ãl¤j¡f rhjidahF«.
20. Kj‹ik¤ Jiwfë‹ brašgh£oš,
F¿¥ghf ntsh©ik¤ Jiwæ‹ brašgh£oš
K‹nd‰w« fh©gJ, g¤jhtJ Iªjh©L¤ £l
fhy¤Âš khbgU« Ïy¡Ffis vŒJtš K¡»a
fhuâahf és§F»wJ. Kj‹ik¤ Jiwfëš
ts®¢Áia mÂfç¥gj‰F«, òÂa thŒ¥òfis¥
bgU¡Ftj‰F« muR e‹F totik¡f¥g£l £l
mQFKiwfis tF¤JŸsJ. Ú®tu¤J¥ gFÂ
mQFKiw mo¥gilæš mikªj x£Lbkh¤j
jçR ãy nk«gh£L¤ £lbkh‹W
bjhl§f¥g£LŸsJ. ÏJ _‹W TWfis¡
bfh©lJ. Kjyhtjhf, mid¤J¡ »uhk§fëY«
cŸs jå¥g£l cHt®fS¡F¢ brhªjkhd
ãuªjukhd k‰W« el¥ò ãytu¥goahd jçR
26
ãy§fis, ntsh©-MŒÎ mo¥gilæyhd
(Agri-clinical) mQFKiw _y« Mjha« ju¤j¡f
bghUshjhu elto¡ifæ‹ Ñœ
bfh©Ltunt©L«. Ïu©lhtjhf, jçR ãy
nk«gh£L¥ gâfëY«, mt‰Wl‹ Ïizªj
gj¥gL¤J« bjhêšfëY«, bjhêš T£L
ãWtd§fis <Lgl¢ brŒant©L«. Ïj‰fhd
Jt¡f¥ gâfŸ 7 kht£l§fëš
bjhl§f¥g£LŸsd. Ï«khãy¤ij¢ nr®ªj 385
ts®¢Á t£lhu§fŸ x›bth‹¿Y« FiwªjJ
%ghŒ xU nfho KjÄ£Ll‹ ntsh©ik
mo¥gilæš mikªj bjhêšfŸ k‰W« czÎ
gj¥gL¤J« bjhêšfis nk«gL¤Jtj‰F òÂa
m©zh kWky®¢Á £l¤Â‹ Ñœ jå¡ ftd«
brY¤JtJ _‹whtjhf mikÍ«. Ϥ£l¤Â‹go
%ghŒ 227.41 nfho £l¢ bryéš, 182 ts®¢Á
t£lhu§fëš brašgL¤jéU¡F« 258
bra‰F¿¥òfŸ, gçÓyidæš cŸsd. x£Lbkh¤j
jçRãy nk«ghL F¿¤j Ϫj mQFKiw,
Kj‹ik¤ Jiwfëš ts®¢Á ntf¤ij Ûs¡
27
bfh©LtU«. nkY«, ÏJ khãy¤Â‹ tWik
xê¥ò¤ £l¤ij¢ bra‰gL¤Jtj‰F V‰w
gaDŸstifæš kÂ¥ò T£L« òÂa
elto¡iffis Cuf¥ gFÂfëš V‰gL¤J«.
21. bjhl®ªJ fhz¥gL« Ú®¥
g‰wh¡FiwfŸ, c‰g¤Â k‰W« c‰g¤Â¤ Âw‹
M»at‰¿‹ kªjãiy, Kj‹ik¤ Jiwfëš
tUthŒ nj¡fãiy M»ait Cuf¥
bghUshjhu¤ij fL« beU¡fo ãiy¡F
c£gL¤ÂÍŸsd. mçjhf¡ »il¡F« e«Kila Ú®
Mjhu§fis¤ Âw«gl ãUt»¥gJ F¿¤J K¡»a
ftd« brY¤j¥gl nt©L«. kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fŸ, bghU¤jkhd Kiwæš efu¥
gFÂfëY« Cuf¥ gFÂfëY« kiH Ú® nrä¥ò¤
£l¤Â‰F mÂf K¡»a¤Jt« më¤JŸsh®fŸ.
100 V¡fU¡F« Fiwthd Ma¡f£il¡
bfh©LŸs Á¿a VçfŸ, »uhk¡ Fs§fŸ, Ú®
tu¤J¡ fhšthŒfŸ M»at‰¿š ö® thU« bgU«
£l« x‹W bjhl§f¥g£LŸsJ. Ϥ£l«,
ntiy¡F czΠ£l¤Â‹ (Food for Work) X®
28
m§fkhf Ϫj nfhilfhy¤Âš ngh®¡fhy
mo¥gilæš bra‰gL¤j¥gL«. mnj ngh‹W,
100 V¡fU¡F« mÂfkhd Ma¡f£oid¡ bfh©l
bghJ¥ gâ¤Jiwia¢ nr®ªj Vçfis ö®thç,
ãiy ca®¤J« bgU« £lbkh‹W« bjhl§f¥gL«.
%ghŒ 2900 nfho bryéš bra‰gL¤j¥glΟs Ú®
Mjhu§fŸ bjhF¥ò¤ £l«-II I bjhl§Ftj‰F
mDk nfhçÍ«, mDk tH§f¥gL«tiu
j‰nghJŸs £l¤ij¤ bjhlu mDk¡FkhW«,
cyf t§»ia, Ï›tuR nf£L¡bfh©LŸsJ.
22. ekJ khãy« bjhl®ªJ j©Ù®
g‰wh¡Fiw cila khãykhf mikªJŸsJ
j‰nghJŸs c©ik ãiy. vdnt, mÂf msÎ Ú®
njit¥gL« gæ®fis cHt®fŸ bjhl®ªJ gæçl
ÏayhJ. mÂf msÎ Úiu¥ ga‹gL¤J«
cHt®fë‹ eilKiwfisÍ« Ϫj tifæš
mt®fëilna kèªJŸs gHikthj¡
fU¤J¡fisÍ« kh‰¿ cWÂahd Ka‰Áfis
nk‰bfh©L, TLjš éiy kÂ¥òŸs gæ®fisÍ«,
Fiwªj msÎ Ú® k£Lnk njit¥gL« tâf¥
29
gæ®fisÍ« gæçl¢ brŒtj‰F«, njh£l¡fiyia
nk«gL¤Jtj‰F«, _èif¢ brofis¥ gæçl¢
brŒtj‰F« njitahd xU Kid¥ghd Ka‰Á
nk‰bfhŸs¥g£LŸsJ. xU§»izªj C£l¢r¤J
k‰W« gæ®fh¥ò nkyh©ikæš m eÅd¤
bjhêšE£g§fis¥ ga‹gL¤Jjš, Âwikahd
Kiwæš Úiu¥ ga‹gL¤Jjš, Á¡fdkhd bryéš
g©iz bjhêšE£g¤ij¥ ga‹gL¤Jjš
M»at‰¿š cHt® rKjha« C¡Fé¡f¥gL«.
ò‹brŒ ntsh© k©ly§fëš, br«k¿ ML
ts®¥ò C¡Fé¡f¥gLtJl‹ Toa xU§»izªj
g©iz ãUthf¤ij C¡Fé¡f, gštif T£L
Ka‰ÁfS« nk‰bfhŸs¥gL«. mÂf msÎ Úiu¥
ga‹gL¤J« ngh¡»èUªJ cHt®fis¡ fh¤J,
mt®fS¡F Jiz tUkhd« <£Ltj‰F tif
brŒtj‹ _y«, gUt kiHæ‹ ngh¡»dhš
mt®fS¡F V‰gl¡Toa Ï‹dšfis¤ j鮥gnj
K¡»a neh¡fkhF«.
23. Kj‹ik¤ Jiwfë‹ brašghLfis
nk«gL¤Jtj‰F«, òÂa thŒ¥ò ts§fis¥
30
bgU¡Ftj‰F«, x£Lbkh¤jkhf Cuf mo¥gil
trÂfis nk«gL¤JtJ Ï‹¿aikahj m«rkhF«.
všyh¥ gUt ãiyfS¡F« V‰w rhiyfis
mik¡f tif brŒÍ« bghU£L, Cuf rhiyfŸ
nk«gh£L¤ £l« x‹W tF¡f¥g£L tU»wJ.
Ϥ£l« 2003-2004 M« M©oèUªJ
brašgL¤j¥gL«. Cuf¥ gFÂfëYŸs ViH vëa
k¡fS¡F Å£Ltr brŒJjU« bghU£L, Ϫj
M©oš, %ghŒ 19.14 nfho bryéš 19,142 f¢rh
ÅLfŸ nk«gL¤j¥gLtJl‹, bkh¤j« %ghŒ 141.46
nfho bryéš 43,580 ÅLfŸ f£L« gâÍ«
nk‰bfhŸs¥g£LŸsJ. Ϥ£l« 2003 M«
M©oY« bjhlu¥gL«. mL¤JtU«
Iªjh©Lfëš, bkh¤j« %ghŒ 40 nfho bryéš,
Õo¤ bjhêyhs®fS¡F Vw¡Fiwa 10,000 ÅLfŸ
f£o¤ju¥gL«. kfëU¡fhd, vŠÁÍŸs 6,309
xU§»izªj J¥òuÎ tshf§fŸ f£L« gâia
2003M« M©oš muR brŒJ Ko¡F«.
Ϥ£l¤Â‰F mÂf msÎ MjuÎ ÏU¥gij¡
fU¤Âš bfh©L, f‹åahFkç kht£l¤Âš
31
K‹ndho mo¥gilæš, M©fS¡fhd
xU§»izªj J¥òuÎ tshf« f£L« gâÍ«
nk‰bfhŸs¥gL«.
24. kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ,
jäœeh£o‹ bghUshjhu¤Âš Ïu©lh« tif
Jiwia¥ bghU¤jtiu V‰Wk ts®¢Á neh¡»š
mikªj K‹nd‰w« v‹»‹w bjhiyneh¡F¥
gh®itia btë¥gL¤ÂÍŸsh®fŸ. Ï›tuR,
c‰g¤Â¤ Jiwæš Úo¤j ts®¢Áia¥ bgWtj‰fhf
Ïu©lh« ãiy Ó®ÂU¤j¥ gâfis ãiwnt‰w
KidªJŸsJ. eilKiwfis vëik¥gL¤Jjš,
bjhêš el¤jèš njita‰w bryÎfis¡ fisjš,
f£L¥ghLfis mf‰Wjš, JiwKf§fŸ k‰W«
R§f¤Jiw M»at‰¿š bjhêšKiw fhy
éua¤ij¡ Fiw¤jš, t£o Åj§fis¡ Fiw¤jš,
bjhêyhs® Jiw Ó®ÂU¤j§fŸ, jFªj vçr¡Â
éiy ã®za« Kjèait Ïš ml§F«.
Ï«khãy¤Âš mo¥gil¡ f£lik¥ò trÂfis
nk«gL¤Jtš bghJ¤ JiwÍl‹ jåah® Jiw
ÏizªJ brašgLtij vëjh¡f ÏaY« tifæš
32
r£lbkh‹iw Ïa‰w Ï›tuR fUÂÍŸsJ v‹W
c§fS¡F¤ bjçé¥gš eh‹
bgUk»œ¢Áail»nw‹. Ï›tuÁ‹ Áw¥ò¥
bghUshjhu k©ly« (Special Economic Zone)
F¿¤j òJik¡ bfhŸif x‹W cUthF« ãiyæš
cŸsJ. m¡bfhŸif, V‰Wk neh¡»š mikªj
bjhêš ÃçÎfS¡F jå C¡f« më¡F«
tifæš, v©û®, br‹id k‰W« ö¤J¡Fo
ngh‹w òÂa gFÂfS¡F¥ bghUªÂajhf mikÍ«.
br‹id k‰W« ÂU¥óçš Mil ó§fh¡fŸ
(Apparels Park) mik¥gj‰F¤ njitahd mDkÂ
bgw¥g£LŸsJ. Ïit, Ï«khãy¤Âš Jâ¤
bjhêY¡F bgU« C¡f¤ij më¡F«.
25. njÁa bghUshjhu¡ bfhŸif
jhuhskakh¡f¥g£oU¥gjhš, jäœeh£oYŸs ÁW
bjhêšfŸ, cŸeh£L mséY«, g‹dh£L
mséYKŸs ngh£oahs®fS¡»izahf,
j§fSila Âwikia ts®¤J¡ bfhŸS« bgU«
rthiy v® neh¡»æU¡»‹wd. bjhêšE£g¤ij
ãiyÍa®¤Jtj‰F«, ÁWbjhêš Jiwfë‹
33
ju¤ij nk«gL¤Jtj‰F« V‰wbjhU òÂa
bfhŸif¤ £l¤ij tF¡FkhW, kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fŸ k¤Âa muir¡ nf£L¡
bfh©LŸsh®. muR¡ bfhŸKjš elto¡iffëš,
ÁW bjhêšfS¡F K‹Dçik tH§F«
bfhŸifia Ϫj muR V‰bfdnt m¿é¤JŸsJ.
ngh£oahs®fS¡F Ïizahf mikÍ«go ÁW
bjhêšfë‹ mDTy§fis tY¥gL¤Â,
jhuhskakh¡f¥g£l bghUshjhu¢ Nœãiyæš ÁW
bjhêšfŸ jk¡F cça Ïl¤ij bgWtj‰F
cjΫtifæš fL« Ka‰Áfis eh§fŸ
nk‰bfhŸnth«.
26. Úy»ç kht£l¤Âš, Á¿a mséš
njæiy gæçLnth®fë‹ Jaiu¤ jâ¡F«
neh¡f¤Jl‹, bghJ éãnahf Kiwæ‹ _y«,
"C£o njæiy" v‹w bgaçš, njæiy é‰gid
brŒÍ« £l¤ij muR m¿Kf¥gL¤ÂaJ. Á¿a
mséš njæiy gæçLnth®fëläUªJ«, njæiy
Ef®nthçläUªJ« Ϥ£l¤Â‰F bgUksÎ
tunt‰ò »il¤JŸsJ v‹gij Ï«khk‹w¤Âš
34
eh‹ k»œ¢ÁÍl‹ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. "C£o
njæiy" é‰gid 4,075 bk£ç¡ l‹ msitÍ«
éŠÁ, %ghŒ 30.56 nfho tUkhd¤ij <£oÍŸsJ.
Á¿a mséš njæiy gæçLnth®fS¡F ešy
tUkhd« <£o¤jUtij cW brŒtj‰F«, xëÎ
kiwt‰w é‰gidia cW brŒaΫ, F‹}çš,
"Obr®›" (Teaserve) v‹wiH¡f¥gL« Vy é‰gid
ika« éiuéš brašgl¤ Jt§F«. njæiy
gæçLnth®¡F ãaha éiy »il¡f tif brŒÍ«
bghU£L, `éiy ãiy¥gh£L¤ £l¤ij¢'
brašgL¤JkhW, Ϫj muR, k¤Âa muir
tèÍW¤J«. njæiy¤ njh£l§fëš éis¢riy¥
bgU¡fΫ, njæiy c‰g¤Âia nk«gL¤jΫ,
bghU¤jkhd Vida CL gæ®fis kÂ¥ò¡T£L
m«r§fshf, gæçl tifbrŒÍ«goahfΫ
ÏUKid mQFKiw x‹W Ëg‰w¥gL«.
27. JâfŸ é‰gid Mfhkš
nj§»æUªjj‹ _yK«, if¤j¿ berths®
T£Lw΢ r§f§fëš ãyéa fL« ã beU¡fo¥
Ãu¢ÁidfëdhY« jäœeh£oš if¤j¿¤ Jiw,
35
K‹ v¥nghJ« ÏUªÂuhj beU¡foia¢ rªÂ¤jJ.
Ïytr nt£o, nriy tH§F« £l¤ij, rªij
mo¥gilæš mikªj òÂa £lkhf KGikahf
kh‰¿ kWtotik¤jj‰fhf kh©òäF Kjyik¢r®
mt®fŸ ghuh£l¥gl nt©oat® Mth®fŸ.
Ϥ£l«, khãy¤Â‰FŸnsÍ«, btënaÍ« bghJ
k¡fëläUªJ c‰rhfkhd tunt‰ig¥ bg‰WŸsJ.
Ϫj¥ òÂa £l¤Â‹ Ñœ muR, nt£o, nriy th§»,
é‰gid brŒtj‰fhf ÏJtiu, %ghŒ 79.84 nfho
mDk¤JŸsJ. 1998 M« M©L or«g®
§fëèUªJ if¤j¿ berths®fS¡F
tH§fnt©oa %ghŒ 27.50 nfho t£o ãYit
cjé¤ bjhifia Ϫj muR bfhL¤JŸsJ. ÏJ,
if¤j¿ berths® T£Lw΢ r§f§fë‹
brašgh£il nk«gL¤ÂÍŸsJ. giHa ÏU¥òfŸ
é‰gid brŒa¥g£LŸsd. Jâfë‹ ÏU¥ò
msÎ FiwªJŸsJ. é‰gid thŒ¥òfS¡F V‰w
eÅd kakh¡F« £l« F¿¤j elto¡iffŸ
Ôéukhf¢ brašgL¤j¥gL«.
36
28. gâfŸ Jiwia nk«gL¤Jtj‹
_y« ntiythŒ¥ò Ïy¡FfŸ F¿¤j Ï›tuÁ‹
K¡»a neh¡f§fis vŒj¥ bgwyh«. Ï›tifæš
éiuªj ts®¢Á¡F jftš bjhêšE£géaš
jFªjbjhU cªJ éirahf ÏU¡F« vd
v®gh®¡»nwh«. Ï« khãy«, fâå bk‹bghUŸ
k‰W« t‹bghUŸ ts®¢Á¡fhd xU K¡»akhd
ikakhf, bj‹»H¡F MÁa ehLfë‹ jftš
bjhêšE£géaš thæyhf cUth» tU»wJ.
ÁWnrçæš cŸs jftš bjhêšE£g¥ ó§fh, X®
m¿Î¤ Âw‹ rh®ªj bjhêšefçakhf (Knowledge
Industry Township) és§F« tifæš
éçth¡f¥gL«. br‹idæš cŸs fhªÂ k©lg«
rhiyia ÁWnrç jftš bjhêšE£g¥ ó§fhÎlD«,
»H¡F¡ fl‰fiu¢ rhiyÍlD« Ïiz¥gj‰fhf
cyf¤ ju« thŒªj beLŠrhiy x‹W, éiuéš
mik¡f¥gL«. ÏJ, òÂjhf cUth¡f¤
£läl¥g£LŸs ãUthf efu« tiuæY« cŸs
x£Lbkh¤j¥ gFÂiaÍ« K¡»akhd jftš
bjhêšE£géaš ikakhf cUth¡Ftj‰F
37
VJthf mikÍ«. òÂa jftš bjhêšE£géaš
bfhŸif x‹W tF¡f¥g£LŸsJ. ÏJ, jftš
bjhêšE£géaiy¡ ifahS« gâfŸ (ITES)
k‰W« ãWtd§fŸ j§fsJ bjhêšKiw
njitfis, bfhŸKjš thæyhf¥ bgWtJ
(Business-Process Outsourcing) ngh‹wt‰¿‰F mÂf
K¡»a¤Jt« më¡F«. cyf t§», °nl©l®L
rh®£l®L t§», "VÃv‹-M«nuh t§»"
(ABN-AMRO Bank) ngh‹w ãWtd§fŸ,
j§fSila cyfshéa brašghLfis ϧnf
nk‰bfhŸs bjçÎ brŒJŸsJ, br‹id, xU
éU¥g¤ nj®Î Ïlkhf M»tU»wJ v‹gij¡
fh£L»wJ. Ϫj tYthd bfhŸif¤ Âw‹fë‹
mo¥gilæš eh« nkY« brašgLnth«.
29. cyf¤ ju« thŒªj rhiyfŸ, FoÚ®
tH§fš, vçr¡Â, Å£LtrÂ, efu¥ gFÂ¥ gâfŸ,
JiwKf§fŸ M»at‰iw cŸsl¡»a nghÂa
mséyhd k‰W« jukhd mo¥gil¡ f£lik¥ò
trÂfŸ, Ï«khãy¤Âš bgUkséš bjhêš
KjÄLfis¡ ftUtj‰fhd ÂwÎnfhyhf
38
mik»‹wd. g¤jh« Iªjh©L¤ £l¡ fhy¤Âš
cyf¤ ju« thŒªj mo¥gil¡ f£lik¥ò trÂfis
V‰gL¤j jå¡ ftd« brY¤j¥gL«. %ghŒ 1900
nfho kÂ¥Õ£L¢ bryéš, cyf t§»æ‹
ãÂÍjéÍl‹, jäœehL rhiy¤ Jiw¤ £l«
mDk tH§f¥gL« ÏW ãiyæš cŸsJ.
Ϥ£l« éiuéš bra‰gL¤j¥gL«. cyf¤ ju«
thŒªj rhiyfis cUth¡Ftš bghJ¤ JiwÍ«
jåah® JiwÍ« ÏizªJ brašgL« tifæš
rhiy nk«gh£L ã x‹W V‰gL¤j¥gL«. 2001 M«
M©L tiuæyhd fhy mséš rhiyfis¢
Óuik¥gš V‰g£l ËdilÎfis rç
brŒtj‰fhf, 2003 M« M©L kh®¢ §fS¡F
K‹d®, %ghŒ 90 nfho bryéš 2500 »nyh Û£l®
Ús¢ rhiyfis¢ Óuik¡F« £lbkh‹iwÍ«,
2003-2004 M« ã M©oš, %ghŒ 180 nfho
bryéš, nkY«, 5000 »nyh Û£l® Ús¢
rhiyfis¢ Óuik¡F« £l¤ijÍ« kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fŸ m¿é¤JŸsh®fŸ.
39
nrJrK¤Âu« £l¥ gâfis éiuªJ
ãiwnt‰WkhW k¤Âa muir eh« tèÍW¤Jnth«.
30. gUtkiHfŸ bghŒ¤jjhš, òdš ä‹
ãiya§fS¡F Ú® tH§F« Ú®¤nj¡f§fëYŸs
Úç‹ msÎ äf nkhrkhf¥ gh¡f¥g£LŸsJ.
våD«, mid¤J tifia¢ nr®ªj Ef®nthU¡F«
ä‹r¡Â Óuhf tH§f¥g£L tU»wJ. ä‹rhu«
tH§F« juK« F¿¥Ãl¤j¡f tifæš
nk«gL¤j¥g£LŸsJ. g¤jh« Iªjh©L £l¡
fhy¤Âš, ä‹ V‰gh£L Kiwia nk«gL¤Jtj‰F«,
ä‹ r¡Â tH§F« ju¤ij ca®¤Jtj‰F« %ghŒ
8000 nfho _yjd¢ bryéš, jäœehL ä‹ thça«,
£l« x‹iw¢ brašgL¤J«. bgU»tU« ä‹
njitia ãiwÎ brŒÍ« tifæš, jåah®
Jiwæš òÂa ä‹ c‰g¤Â¤ Âw‹fŸ
cUth¡f¥g£L tU»‹wd. jåah® Jiwæš,
250 bkfh th£ Âw‹ bfh©l òÂa ä‹ c‰g¤Â
ãiya«, 2002M« M©L or«gçš brašgl¤
bjhl§»ÍŸsJ. vçthÍit mo¥gilahf¡
bfh©l k‰bwhU 100 bkfh th£ ÂwDila
40
jäœehL ä‹thça¤Â‹ òÂa ä‹ c‰g¤Â ãiya«,
2003M« M©L Ã¥utç §fëèUªJ
brašglΟsJ.
31. Ϫj M©L, jäœeh£oš R‰Wyh¤
Jiw ts®¢Á¡F, jå ftd« brY¤j¥gL«.
gâfŸrh® Jiwfëš R‰Wyh¤ Jiwia XU
K¡»a cªJr¡Âahf eh« fUJ»nwh«. K¡»a
R‰Wyh¥ ghijfëš jFªj mo¥gil trÂfŸ
brŒjš, bghJ¤ JiwnahL jåah® Jiwia¥
g§nf‰f¢ brŒtj‹ _y« trÂfis nk«gL¤Jjš
k‰W« ãiyahd és«gu c¤Âfis ifahSjš
M»at‰¿š ftd« brY¤Â R‰Wyh¤ bjhêš
nk«gL¤j¥gL«. X£lšfŸ, j§F« éLÂfŸ Ûjhd
Ml«gu tçfisÍ«, nfë¡ifÍl‹ Ïizªj
m¿Î¥ ó§fh¡fŸ (Amusement and Theme Parks)
Ûjhd nfë¡if tçiaÍ« Fiw¡f m©ik¡
fhy¤Âš muR vL¤j KoÎ, khãy¤Âš cŸeh£L
k‰W« btëeh£L R‰Wyhéid C¡Fé¥gjhf
mik»wJ.
41
32. br‹id¥ bgUef®¥ gFÂia
mid¤J tifæY« nk«gL¤j kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fŸ elto¡iffŸ
nk‰bfh©LŸsij¡ f©L eh‹
k»œ¢Áail»nw‹. òÂabjhU ãUthf ef®
cUth¡f¤ £l«, bkçdh ef®¥gF òJ¥Ã¡F«
£l« M»at‰¿‰fhd òçªJz®Î x¥gªj§fëš
ifbaG¤Â£oU¥gJ Ï›tifæš xU K¡»a
ÂU¥òKidahF«. Xuh©L, _th©L k‰W«
g¤jh©L fhy m£ltiz bfh©l br‹id
mo¥gil tr nk«gh£L¤ £l¤ij jahç¡f,
kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ Mizæ£oU¥gJ
m¿ªJ eh‹ bgU« k»œ¢Áail»nw‹. Ϫj
M©oèUªJ brašgL¤j¥gL« Ϥ£l«,
br‹id khefu« bj‹ khãy¤Â‹ K‹ndho efu«
v‹w ãiyia Û©L« vŒj¢ brŒÍ«. Ϥ£l¤Â‹
xU gFÂahf, gUtkiH¡ fhy¤Âš flªj M©L
Ϫefu« v®neh¡»a všyh¥ Ãu¢ridfS¡F«,
FiwghLfS¡F« KG¤ ԮΠ»il¡F«go cça
42
elto¡if vL¡f¥gL« v‹gij Ϫj mit¡F¤
bjçé¥gš eh‹ bgU« k»œ¢Á mil»nw‹.
33. R‰W¢NHš ts« fh¡F« mnj
neu¤Âš ts®¢Á¥ gâfS¡fhd m¤ÂahtÁa¤
njitfisÍ« milÍ« xU§»izªj c¤Â
x‹iw Ï›tuR cUth¡» tU»wJ. Úo¤j
tifæyhd nk«ghL, ekJ nfh£ghlhf
ÏU¡fnt©L«. kiHÚ® nrä¥ò g‰¿ kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fŸ vL¤JtU« Ka‰ÁfŸ efu¥
gFÂfëš xU r_f Ïa¡fkhfnt cUth»ÍŸsJ.
Úiu kWRH‰Á Kiwæš Û©L« ga‹gL¤J«
tifæš, mÂf mséš Úiu¥ ga‹gL¤J« bghJ¡
f£ll§fŸ mid¤ÂY« r›ñ£o‹ _y« Úiu¢
br¿ñ£L« brašKiw¡ fy‹fis (reverse osmosis
plants) mik¥gijÍ« Ï›tuR C¡Fé¡F«. ekJ
efu k‰W« Cuf¥ gFÂfë‹ Ïa‰if td¥ig¡
bfL¡»‹w tifæY«, Rfhjhu¤Â‰F¡ nfL
V‰gL¤J« tifæY«, ga‹gL¤j¥g£l Ãsh°o¡
igfisÍ«, Vida bghU£fisÍ« btëna ö¡»
v¿tij¤ jL¥gj‰fhf vëa m«r§fSl‹
43
totik¡f¥g£l r£l« x‹W ãiwnt‰w¥gL«.
Ï«khãy¤Âš mçjhf¡ »il¡»‹w Ú®
Mjhu§fis¥ ghJfh¥gj‰F«, R‰W¢NHiy
nk«gL¤Jtj‰F«, muR bjhl§»a Ϫj
Ïa¡f¤Âš g§nf‰FkhW eh‹ bghJk¡fis¡
nf£L¡bfhŸ»nw‹.
34. Ó®ÂU¤j eilKiwfëdhY«, ãÂ
k‰W« ã®thf nkyh©ikæš khWjš
elto¡iffëdhY«, V‰gl¡Toa fLikahd
ghÂ¥òfëèUªJ k¡fis¥ ghJfh¥gj‰F,
Kid¥ghdbjhU r_f¥ ghJfh¥ò¤ £l«
mtÁakhF«. Ï«khãy muÁ‹ r_f¥ ghJfh¥ò¤
£l«, thœ¡ifæš V‰gL« rthšfis
f©âa¤Jl‹ rkhë¡f, jukhd Rfhjhu trÂ,
fšé tr M»at‰iw midtU¡F« »il¡f¢
brŒJ, gh¡f¥g£l, Vyhik͉w, taJ K®ªj
k‰W« KÂnahU¡F ghJfh¥ò më¡f, C£l¢ r¤J
k‰W« cjé¤ bjhif tH§fš £l« ngh‹w kåj
thœ¡if¡F¤ njitahd mid¤J¡ TWfisÍ«
bfh©LŸsJ. e«ik v®neh¡»ÍŸs fLikahd
44
㤠j£L¥ghLfisÍ« bghU£gL¤jhkš, r_f¥
ghJfh¥ò¤ £l¤ij tYÎl‹ brašgL¤j, Ϫj
muR ãiykhwhj tifæš KoÎ vL¤JŸsJ
v‹gij¥ bgUk»œ¢ÁÍl‹ m¿é¡»nw‹.
35. 2001M« M©o‰F K‹d® Ãw¥ò
Åj«, ÁR Ïw¥ò Åj«, ngWfhy Ïw¥ò Åj« ngh‹w
K¡»a Rfhjhu¡ F¿p£L msÎfŸ nj¡fãiyia
milªJŸsJ F¿¤J Ï«khãy muR, mÂf ftiy
bfh©LŸsJ. Ï¥ngh¡F rç brŒa¥g£L
éiuthd K‹nd‰w« cWÂbrŒa¥gl
nt©oÍŸsJ. cyf t§» ãÂÍjéÍl‹ %ghŒ 650
nfho bryéš nk‰bfhŸs¥glΟs Rfhjhu
mik¥òfŸ nk«gh£L¤ £l«, éçthd
gçÓyid¡F vL¤J¡bfhŸs¥g£LŸsJ.
Ϥ£l«, tU« M©oš brašgL¤j¥gL«. jukhd
mo¥gil trÂfis tH§Ftj‹ _y« j‰nghJŸs
Rfhjhu¤ Jiz ika§fŸ ãiyÍa®¤j¥gL«.
Cuf¥ gFÂfëš, ga‹jU« tifæš Rfhjhu ey¥
gâfis nk‰bfhŸS« tifæš, »uhk Rfhjhu
bréèa®fS¡F Kiwahd gæ‰Á më¡f¥gL«.
45
bjhl¡f¢ Rfhjhu ika§fis
ãiyÍa®¤Jtj‰Fça £l«, go¥goahf
brašgL¤j¥g£L Ϫj M©oš Ϥjifa
58 ika§fŸ ãiyÍa®¤J« bghU£L, vL¤J¡
bfhŸs¥g£LŸsd. njå, ntÿ® k‰W«
f‹åahFkç M»a Ïl§fëš òÂa kU¤Jt¡
fšÿçfŸ f£L« gâ bjhl§f¥g£LŸsJ.
bjhiyrhjd kU¤Jt¢ Á»¢ir¤ £l« v‹w òÂa
£l« x‹W bjhl§f¥g£LŸsJ. ÏJ, bjhiyöu
ika§fëYŸs nehahëfŸ jukhd kU¤Jt
MnyhridfisÍ«, Á»¢irfisÍ« bgw cjΫ.
36. xnu rka¤Âš jiyik¢ brayhs®
k‰W« khãy muR¥ gâahs® nj®thiza¤
jiyt®, t~¡¥ thça¤ jiyt®, ÁWgh‹ik
tF¥Ãd® ey Miza¤ jiyt®, M»a K¡»a
gjéfëš bg©fŸ ãaä¡f¥g£oU¥gJ K‹
v¥nghJ« ÏšyhjJ. nkY«, c©ikahd ÏU
ghèd® ne®ik be¿ia ãiyãW¤JtÂY«
kfëU¡F mÂfhu« tH§FtÂY« muR
bfh©LŸs cWÂ¥gh£oid vL¤Jiu¥gj‰F ÏJ
46
xU khbgU« rh‹whF«. ÂU¡nfhæšfëš
bg©fŸ ãUthf mYty®fshf
ãaä¡f¥g£LŸsd®. eh£oš Kjš Kiwahf
mid¤J kfë® mÂuo¥gil¥ ÃçÎ x‹W Ϫj
khãy¤Âš V‰gL¤j¥g£LŸsJ. ehlhSk‹w¤Âš
Ú©l fhykhf ãYitæš cŸs, ehlhSk‹w«
k‰W« khãy¢ r£l k‹w§fëš bg©fS¡F
33 rjÅj Ïl xJ¡ÑL tH§F« r£l K‹toit,
éiuéš ãiwnt‰w Ϫj muR k¤Âa muir
bjhl®ªJ tèÍW¤J«.
37. jäœeh£oš, kfëU¡F mÂfhu«
më¥gJ v‹gJ muÁ‹ ca® gjé¡F ãakd«
brŒjš v‹gnjhL k£L« ã‹Wéléšiy. Rkh®
20 Ïy£r« kfëiu¡ bfh©l, 1.15 Ïy£r¤Â‰F«
mÂfkhd kfë® Ra cjé¡ FG¡fë‹ Âw«g£l
brašghL«, ã elto¡iffëš e«gf¤j‹ikÍ«,
eh« nk‰bfh©l kfë® nk«gh£L¤ £l§fë‹
kf¤jhd bt‰¿¡F vL¤J¡fh£lhf
és§F»‹wd. kfëU¡fhd bjhêš Kidnth®
nk«gh£L¤ £l«, br‹id¡F mU»š Kj‹
47
Kjyhf V‰gL¤j¥g£l, kfë® cæçaš
bjhêšE£g¥ ó§fh, ©L¡fš kht£l¤Âš
bjhl§f¡ fUÂÍŸs R‰W¢NHYl‹ Ïizªj
bjhêš ãWtd§fsl§»a ó§fh M»ait kfë®
bjhêš KidnthU¡F òÂa thŒ¥òfis më¡F«.
kfë® cjé mik¥òfis¤ bjhl§Fjš, elkhL«
Mnyhrid ika§fis¤ bjhl§Fjš, kfë®
ÚÂk‹w§fŸ mik¤jš ngh‹w elto¡iffŸ
kfëçilna r_f k‰W« r£l¥ go¡fhd
ghJfh¥ig mÂfç¥gš ngUjéahf mikÍ«.
jäœeh£oš kfëU¡F mÂfhu« më¥gJ v‹gJ
c©ikænyna ãiwnt¿ÍŸsJ v‹W ϧnf
F¿¥ÃLtJ rçahF«.
38. FHªijfŸ ÃiH¤ÂU¥gij cWÂ
brŒtJl‹ mt®fŸ tYthd, Mnuh¡»akhd
kdãiyÍl‹, clš ts®¢ÁailtijÍ«
cWÂbrŒtš jäœehL ÕLeilnghL«
jah®ãiyæš cŸsJ. ã beU¡fofŸ Rikahf
ÏUªjnghÂY«, M©blh‹W¡F %ghŒ 20.98 nfho
TLjš bryéš, fhŒf¿fŸ, Ritô£L« bghU£fŸ
48
M»at‰¿‰fhd ã xJ¡Ñ£il, gaÜ£lhs®
xUtU¡F 23 igrhéèUªJ 35 igrhthf
mÂfç¤J, kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ
m¿é¤JŸsnjhL, mij¢ bra‰gL¤ÂÍ«
cŸsh®fŸ. r_fey¤ JiwfŸ F¿¤j el¥ò
xJ¡ÑLfis¡ Tl Fiw¡f nt©oa j鮡f
Ïayhj Nœãiy cŸsnghJ«, C£l¢ r¤JäFªj
czÎ më¥gj‰fhd ãÂbahJ¡f¤ij
mÂfç¤JŸsj‹ _y« Ï›tuR j‹ mça Jâit
btë¥gL¤ÂÍŸsJ. bg© ÁR¡bfhiy vD«
bfhoa gH¡f¤Â‰F vÂuhf r_f cz®it¤ j£o
vG¥òtj‰F¤ njitahd mid¤J
elto¡iffisÍ« muR vL¤J tU»wJ. bjh£oš
FHªij¤ £l«, bg© FHªijfŸ ghJfh¥ò¤
£l« ngh‹w x¥g‰w¤ £l§fŸ _y« bg©
FHªijfS¡F ÁwªjbjhU thœ¡if mika
thŒ¥ig më¥gš muÁ‹ Ka‰ÁfŸ rç¤Âu¤Âš
Áw¥ò K¤Âiufshf midtuhY«
ghuh£l¥g£LŸsd.
49
39. midtU¡F« bjhl¡f¡ fšé
v‹»w Ïy¡if vŒJtj‰fhf, 1994 M« M©L
f£lha¤ bjhl¡f¡ fšé¢ r£l¤ij (jäœehL
r£l« 33/1995) Ïa‰¿a bgUik kh©òäF
Kjyik¢r® mt®fisna¢ rhU«. Ï‹W, jäœehL,
k¡fŸbjhif ts®¢Áæš ãiyahd j‹ikia
neh¡» K‹ndW§fhš, òÂa gŸëfis¤
bjhl§Fjš v‹gÂYŸs K¡»a¤Jt« kh¿,
100 rjÅj¡ FHªijfŸ gŸëæš nr®¤J¡
bfhŸs¥gLtj‰F« m¡FHªijfis bjhl®ªJ
gŸëfëš j¡fit¤J¡ bfhŸtj‰Fkhf
K¡»a¤Jt« kh‰¿ më¡f¥g£LŸsJ. Áw¥ghd
Kiwæš bjhl®ªJ brašgL« gŸë kÂa czΤ
£l«, gŸë¥ go¥Ãš FHªijfis¤ j¡fit¥gij
cWÂbrŒ»wJ. ghy®gŸë Áwh®fŸ k‰W« gŸë
bršY« taJila Áwh®fS¡F¢ r¤JzÎ
më¡F« £l¤Â‰fhd bkh¤j KjÄL el¥gh©oš
%ghŒ 645.76 nfho vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. kÂa
czΤ £l« KGtijÍ« njÁa £lkhf¡ fUÂ
100 rjÅj ãÂÍjéia khåakhf më¡FkhW
50
kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ, kh©òäF Ãujk®
mt®fis¡ nf£L¡bfh©LŸsh®. midtU¡F«
fšé (r®t Á¡õh mÃah‹) £l¤Â‹ Ñœ,
Ï«khãy¤Âš jukhd fšé më¡f¥gLtij
cWÂbrŒa, Ï›tuR, xU bgUªÂ£l¤ij
tF¤JŸsJ.
40. MÂ Âuhél® k‰W« gH§Foæd®
tF¥ig¢ nr®ªj bg©fS¡F g£l nk‰go¥ò tiu
Ïytr¡ fšé më¡f Ϫj muR, jh‹ më¤j
th¡FWÂia ãiwnt‰¿ÍŸsJ. M Âuhél®
k‰W« gH§Foæd® tF¥ig¢ nr®ªj
khzt®fS¡F më¡f¥g£Ltªj fšé¡fl‹
cjéia 2002-2003 M« M©oèUªJ khåakhf
kh‰WtJ v‹w muÁ‹ KoÎ midtç‹
tunt‰igÍ« bg‰WŸsJ. gÂndhuh« tF¥ò k‰W«
g‹åbu©lh« tF¥ò gæY« MÂ Âuhél®,
gH§Foæd® tF¥ig¢ nr®ªj khzéfS¡F
Ïytr ä t©o tH§F« £l« midtç‹
ghuh£ilÍ« bg‰WŸsJ v‹gJ bgU« kd ãiwit
më¡f¡Toa x‹whF«. mt®fS¡F jukhd fšé
51
më¥gj‰fhd V‰ghLfis nk«gL¤j nt©L«
v‹w neh¡f¤Jl‹, MÂÂuhél®, gH§Foæd®,
ÉgL¤j¥g£l k‰W« äfΫ ÉgL¤j¥g£l tF¥ò
khzt®fS¡F khztçšy§fŸ f£Ltj‰fhd
bgUªÂ£l« x‹iw Ϫj muR nk‰bfh©LŸsJ.
ÏJ, 2003M« M©oY« bjhlU«.
41. Ï›tuR, ÉgL¤j¥g£l tF¥Ãd®,
äfΫ ÉgL¤j¥g£l tF¥Ãd®, Ó®kuÃd®
M»at‰iw¢ nr®ªj bg© bjhêš Kidnth®
nk«gh£L¡fhd £l« x‹iw¤ bjhl§»ÍŸsJ.
Ϫj ÃçÎfis¢ nr®ªj Rkh® 5,000 gaÜ£lhs®
x›bthUtU¡F« %ghŒ 10,000 Åj« bkh¤j« %ghŒ
5 nfho msé‰F ãÂÍjé më¡f¥g£L tU»wJ.
Ϫj ÃçÎfis¢ nr®ªj xU Ïy£r« bg©fS¡F,
ÁW éahghu« bjhl§Ftj‰fhf, ÁWfldhf %ghŒ
20 nfho tH§f¥g£L tU»wJ. ÁWgh‹ik
Ïd¤ij¢ nr®ªj 1000 ÏisP®fis¤ bjhêš
Kidnth®fshf nk«gL¤j %ghŒ 2.50 nfho
ãÂÍjéÍ« më¡f¥g£L tU»wJ.
52
42. ts®¢Á¤ £l§fë‹ brašÂwid
nk«gL¤JtÂY«, mitfŸ gutyh¡f¥gLtj‰F«,
Áwªj ãUthf eilKiwfŸ bgçJ« gadë¡F«
v‹W Ï›tuR cWÂahf e«ò»wJ. öŒikahd,
xëÎ kiwt‰w g§nf‰ò ßÂæyhd ãUthf¤ij
V‰gL¤j, jftš bjhêšE£géaè‹ ms¥gça
thŒ¥òfŸ ga‹gL¤Â¡ bfhŸs¥gL«. 2003 M«
M©oš mid¤J t£l mYtyf§fëY«
bjhLÂiu jftš ika§fŸ(Touch Screen Kiosks)
V‰gL¤j¥gL«. Ï›tuR, CHY¡F vÂçahf j‹id
cUth¡»¡ bfh©LŸsJl‹, jt¿iH¡»‹w
mÂfhçfS¡F Ïlkë¡fhJ brašgL«.
btë¥gilahd k‰W« g§nf‰ò ßÂæyhd
ãUthf¤ij ãiyeh£l têbrŒÍ«, òÂabjhU,
jftš bgW« cçik r£l K‹toÎ gçÓè¡f¥g£L
tU»wJ.
43. jäœbkhê, fiy, g©ghL
M»at‰¿‹ nk«ghL F¿¤J muR cça ftd«
brY¤J«. kh©òäF Kjyik¢r®, 1008 ViH
j«gÂædç‹ ÂUkz¤ij K‹å‹W
53
el¤Âit¤J, mt®fS¡F mo¥gil Å£L
cgnahf¥ bghU£fisÍ« tH§»dh®fŸ.
ÂUt©zhkiy kht£l¤ÂYŸs gy
ü‰wh©LfŸ gHikthŒªj mUŸäF
mUzh¢rny°tu® ÂU¡nfhæiy, ϪÂa¤
bjhšbghUŸ MŒÎ¤ Jiw vL¤J¡bfhŸs
nk‰bfh©l Ka‰ÁfŸ, khãy muR cçafhy¤Âš
jiyæ£ljhš ifél¥g£ld. ÂU¡nfhæšfëš
g¡j®fS¡F Ïytrkhf kÂa czÎ tH§Ftij
neh¡fkhf¡ bfh©L, kh©òäF Kjyik¢r®
mt®fŸ bjhl§» it¤j m‹djhd¤ £l«,
k¡fshš bgçJ« ghuh£l¥g£LŸsJ. Ϥ£l«,
j‰bghGJ 144 ÂU¡nfhæšfëš bra‰gL¤j¥g£L
tU»wJ. Ϫj m‹djhd £l¤ij, nkY« gy
ÂU¡nfhæšfS¡F¥ go¥goahf Ú£o¡f Ï›tuR
£lä£L tU»wJ.
44. 2002 m¡nlhg® §fëš muR¥
gâahs®fS«, MÁça®fS« nk‰bfh©l ntiy
ãW¤j¤ij, KiwahfΫ kÂE£g¤JlD«
ifah©lj‰fhf Ï›tuir¥ ghuh£l nt©L«.
54
khãy muR v®¤J¥ nghuhl nt©oÍŸs
fLikahd ã Ïl®gh£oid¢ rkhë¥gš
j§fSila KG x¤JiH¥ig ešFkhW mid¤J¥
gâahs®fisÍ« eh‹ nf£L¡bfhŸ»nw‹.
45. Ϫj muR, 2001 nk §fëš, M£Á¥
bghW¥ò V‰wÂèUªJ, gšntW Ãu«kh©lkhd
Ãu¢ÁidfisÍ«, beU¡fofisÍ« v®bfh©L
tªJŸsJ. ãÂ¥ Ãu¢Áidæš V‰g£LŸs fL«
Ïl®ghL, bjhl®ªJ ÏU gUtkiH bghŒ¤jjhY«,
fUehlf khãy«, fhéç Úçš ek¡F cçik cŸs
g§if¤ ju kW¤jjhY« V‰g£LŸs bgU« ghÂ¥ò
M»ait, vªj muÁ‹ cWÂ¥gh£ilÍ« Fiy¤J,
ts®¢Á¥ gâfŸ mid¤ijÍ« ãiyFiya¢
brŒÂU¡F«. kh©òäF Kjyik¢r® bršé
b# b#ayèjh mt®fë‹ v~»idbah¤j
cWÂÍ«, fL« Ïl®ghLfis v®bfh©l
ãiyæY«, mtç‹ ma®ªJ js®ªJélhj
j‹ikÍ«, khãy¤Âš ts®¢Á ãUthf« Óuêahkš
jL¤JŸsd.
55
46. kh©òäF Kjyik¢r® mt®fë‹
tYthd, brašJo¥òä¡f jiyikæ‹ Ñœ Ϫj
muR, jäœeh£L k¡fS¡F äf¢ ÁwªjitfŸ
mid¤J« »il¡f¢ brŒtš, bt‰¿bgW« v‹W
eh‹ cWÂgl e«ò»nw‹. Ï« khãy k¡fë‹
eyD¡fhf¥ gâah‰W« c§fŸ midtU¡F« v‹
ešthœ¤J¡fis¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹.
tz¡f«.
b#Œ 瘝.