UNIVERSITEIT GENT
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Afstudeerrichting Taal- en Letterkunde
Academiejaar 2013-2014
Lexicaal dialectverlies in Zottegem
Laura Van Der Meersch
Masterproef voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte voor het verkrijgen van de
graad van Master in de Taal- en Letterkunde Nederlands-Frans
Promotor: Prof. Dr. Jacques Van Keymeulen
“Zottegemnaren spreken niet, zij klappen”
(Zottegemnaar)
WOORD VOORAF
Ikzelf ben geen fervente dialectspreker en net daarom was de drang groot om een
dialectonderzoek te starten in mijn eigen streek. Wekelijks verschijnt er in onze lokale krant
“De Beiaard” een rubriek met enkele typische dialectwoorden. Mijn vader verzamelt die
woorden en af en toe doe ik dienst als proefpersoon. Al snel bleek ik geen hoogvlieger te
zijn; mijn dialectkennis was ondermaats. Dit dialectonderzoek gaf mij echter de kans om de
rollen eens om te draaien en zelf mensen te ondervragen. Door middel van een
vooronderzoek bij oudere mensen slaagde ik erin een vragenlijst van 80 items op te stellen.
Zo ging ik op pad en enquêteerde ik 72 mensen naar hun kennis van het Zottegems dialect.
Graag wil ik mijn dank betuigen aan alle mensen die mij bijgestaan hebben bij het schrijven
van deze onderzoekstaak. Eerst en vooral verdient mijn promotor, prof. dr. Jacques Van
Keymeulen, hier een eervolle vermelding voor zijn deskundige begeleiding en uitgebreide
feedback bij eerdere versies. Ik dank ook Tineke De Pauw voor haar hulp bij het opstellen
van mijn vragenlijst. Daarnaast wil ik ook mijn dank betuigen aan Anne-Sophie Ghyselen om
mij wegwijs te maken in het programma SPSS. Verder gaat mijn dank ook uit naar mijn
familie en vrienden, die samen met mij op zoek gingen naar geschikte informanten. Ook
Emiel De Meyer, August Van Steenberghe en Annie Bert wil ik bedanken voor hun hulp bij
het zoeken naar Zottegemse dialectwoorden. Tot slot ben ik mijn informanten enorm
dankbaar voor hun inzet en gastvrijheid, want zonder hen was dit onderzoek onmogelijk.
INHOUDSOPGAVE
1. Inleiding ...................................................................................................................... 1
2. Voorstelling van het onderzoek ................................................................................... 2
2.1 De gemeente Zottegem ........................................................................................... 2
2.2 Het dialect ............................................................................................................... 3
2.3 De informanten ........................................................................................................ 3
2.2 De enquête ............................................................................................................. 5
2.4 Vooropgestelde hypotheses .................................................................................... 8
2.4.1 Invloed van de parameter leeftijd ......................................................................... 8
2.4.2 Invloed van de parameter opleiding ..................................................................... 8
2.4.3 Invloed van de parameter sekse .......................................................................... 8
2.4.4 Invloed van de semantische woordvelden............................................................ 9
3. Bespreking per begrip ................................................................................................10
3.1 Methode van bespreking ........................................................................................10
3.2 Bespreking gegevens met SPSS Statistics 21 ........................................................11
3.3 Woordveld kleding: informeel .................................................................................14
3.3.1 Zakdoek ..........................................................................................................14
3.3.2 Hemd(je) .........................................................................................................16
3.3.3 Bh ...................................................................................................................18
3.3.4 Nachthemd ......................................................................................................20
3.3.5 Schort .............................................................................................................22
3.3.6 Ritssluiting .......................................................................................................24
3.3.7 Bretellen ..........................................................................................................26
3.3.8 Trui ..................................................................................................................28
3.3.9 Zomerjurk ........................................................................................................30
3.3.10 Bivakmuts .......................................................................................................32
3.3.11 Muts met pompon ...........................................................................................34
3.3.12 Pet ..................................................................................................................36
3.3.13 Sokjes .............................................................................................................38
3.3.14 Pantoffels ........................................................................................................40
3.3.15 Schoenveter ....................................................................................................42
3.3.16 Klompen ..........................................................................................................44
3.3.17 Hoge schoenen ...............................................................................................46
3.3.18 Kapmantel .......................................................................................................47
3.3.19 Regenjas .........................................................................................................49
3.3.20 Mantel .............................................................................................................51
3.4 Woordveld kleding: formeel ....................................................................................54
3.4.1 Bontjas ............................................................................................................54
3.4.2 Kiel ..................................................................................................................56
3.4.3 Beenbeschermers van militairen .....................................................................58
3.4.4 Kraag van een hemd .......................................................................................60
3.4.5 (Mouwloos) vestje ...........................................................................................61
3.4.6 Rokkostuum ....................................................................................................65
3.4.7 Stropdas ..........................................................................................................67
3.4.8 Vlinderdas .......................................................................................................69
3.4.9 Pochet .............................................................................................................71
3.4.10 Hoge hoed ......................................................................................................73
3.4.11 Politiemuts ......................................................................................................75
3.4.12 Pruik ................................................................................................................77
3.4.13 Voile ................................................................................................................79
3.4.14 Mantelpak .......................................................................................................81
3.4.15 Sjaaltje in pels .................................................................................................85
3.4.16 Soldatenjas .....................................................................................................88
3.4.17 Parelsnoer .......................................................................................................90
3.4.18 Armband .........................................................................................................92
3.4.19 Damesschoenen met uitgesneden rand ..........................................................94
3.4.20 Gelakte herenschoenen ..................................................................................96
3.5 Woordveld huisraad ...............................................................................................99
3.5.1 Vergiet.............................................................................................................99
3.5.2 Bord .............................................................................................................. 103
3.5.3 Kopje ............................................................................................................. 105
3.5.4 Schoteltje (bij een kopje) ............................................................................... 108
3.5.5 Vork .............................................................................................................. 110
3.5.6 Aardappelmesje ............................................................................................ 112
3.5.7 Deksel ........................................................................................................... 114
3.5.8 Vaatdoek ....................................................................................................... 116
3.5.9 Schuimspaan ................................................................................................ 118
3.5.10 Deegrol ......................................................................................................... 119
3.5.11 Flesopener .................................................................................................... 121
3.5.12 Kuip in zink .................................................................................................... 123
3.5.13 Gootsteen ..................................................................................................... 125
3.5.14 Thermos ........................................................................................................ 128
3.5.15 Roerzeef ....................................................................................................... 130
3.5.16 Zeefje ............................................................................................................ 133
3.5.17 Snelkookpan ................................................................................................. 135
3.5.18 Braadpan ...................................................................................................... 139
3.5.19 Fluitketel ........................................................................................................ 142
3.5.20 Kookpot ......................................................................................................... 144
3.6 Woordveld karakter .............................................................................................. 149
3.6.1 Valsspeler ..................................................................................................... 149
3.6.2 Straatloper .................................................................................................... 151
3.6.3 Luiaard .......................................................................................................... 153
3.6.4 Muggenzifter ................................................................................................. 155
3.6.5 Laffe vleier .................................................................................................... 158
3.6.6 Aanhankelijk kind .......................................................................................... 160
3.6.7 Roddeltante ................................................................................................... 162
3.6.8 Huilebalk ....................................................................................................... 164
3.6.9 Huichelaar ..................................................................................................... 167
3.6.10 Hoogmoedige vrouw ..................................................................................... 169
3.6.11 Druktemaker ................................................................................................. 173
3.6.12 Kieskeurig persoon bij het eten ..................................................................... 176
3.6.13 Fijn, klein persoon ......................................................................................... 178
3.6.14 Bangerik ........................................................................................................ 180
3.6.15 Zonderling persoon ....................................................................................... 182
3.6.16 Ondeugend kind ............................................................................................ 184
3.6.17 Verliezer ........................................................................................................ 190
3.6.18 Nieuwsgierig persoon .................................................................................... 192
3.6.19 Gemakzuchtig persoon ................................................................................. 193
3.6.20 Knorrepot ...................................................................................................... 195
4. Hypotheses .............................................................................................................. 198
4.1 Hypothese 1: Invloed van de parameter leeftijd .................................................... 199
4.1.1 Inleiding ......................................................................................................... 199
4.1.2 Resultaten ..................................................................................................... 199
4.1.3 Conclusie ...................................................................................................... 201
4.2 Hypothese 2: Invloed van de parameter opleiding ................................................ 202
4.2.1 Inleiding ......................................................................................................... 202
4.2.2 Resultaten ..................................................................................................... 202
4.2.3 Conclusie ...................................................................................................... 203
4.3 Hypothese 3: Invloed van de parameter sekse ..................................................... 204
4.3.1 Inleiding ......................................................................................................... 204
4.3.2 Resultaten ..................................................................................................... 204
4.3.3 Conclusie ...................................................................................................... 205
4.4 Hypothese 4: Invloed van het semantisch veld ..................................................... 206
4.4.1 Inleiding ......................................................................................................... 206
4.4.2 Resultaten ..................................................................................................... 206
4.4.3 Formele en informele woordveld ................................................................... 211
4.4.4 Abstracte en concrete woordvelden .............................................................. 215
5. Algemeen besluit ..................................................................................................... 216
Bibliografie ......................................................................................................................... 218
Bijlage A: Lijst van de informanten...................................................................................... 220
Bijlage B: Vragenlijst .......................................................................................................... 224
(31 188 woorden)
1
1. INLEIDING
Het valt niet te ontkennen: de dialecten zijn met uitsterven bedreigd. Het is opmerkelijk dat
steeds meer mensen overschakelen van een dialect op een regiolect. Van Keymeulen
(1993:73) verklaart dat het onderwijs, de massamedia en de toegenomen mobiliteit daarin
een grote rol spelen. Die factoren zouden dus verantwoordelijk zijn voor de teloorgang van
de dialecten. Zo speelde de omschakeling van een agrarische maatschappij naar een
moderne industriële samenleving een belangrijke rol bij het groeiende dialectverlies. Het is
daarbij belangrijk om de wisselwerking van twee systemen van dialectverlies goed voor ogen
te houden, namelijk structuurverlies en functieverlies. Functieverlies houdt in dat mensen in
steeds minder situaties dialect hanteren. Met structuurverlies bedoelt men dat de dialecten
hun karakteristieke kenmerken verliezen door de enorme invloed van de standaardtaal
(Devos 2000:2).
In deze masterscriptie zullen we nagaan in welke mate de Oost-Vlaamse gemeente
Zottegem onderhevig is aan dialectverlies. Hiervoor houden we rekening met de situationele
en sociale factoren die een invloed kunnen uitoefenen op de kennis en het gebruik van het
dialect. We onderzoeken enkele extern-linguïstische parameters, zoals leeftijd, opleiding en
sekse. Daarnaast koppelen we dialectverlies ook aan een intern-linguïstische factor, namelijk
de invloed van het semantisch veld. In het verkennende onderzoek van de bachelorscriptie1
kozen we voor een traditioneel vrouwenonderwerp, namelijk “kleding” en dat zorgde soms
voor enige teleurstelling bij de mannelijke informanten. Ze vreesden namelijk dat ze er niets
zouden van kennen, maar uiteindelijk bleek die vrees onterecht. Bij dit onderzoek opteerden
we voor twee nieuwe woordvelden, namelijk “huisraad” en “karakter”.
Deze masterscriptie is een verderzetting van het onderzoek uit een eerdere bachelorscriptie.
In dat onderzoek enquêteerden we 36 Zottegemse informanten. In de masterproef namen
we de enquête af bij 72 informanten. In het volgende hoofdstuk stellen we het onderzoek
voor door algemene informatie over de gemeente Zottegem, het dialect, de informanten en
de enquête. Daarna geven we een woordje uitleg bij enkele vooropgestelde hypotheses. In
het derde hoofdstuk bespreken we de resultaten per begrip, waarbij we elk opgevraagd
dialectwoord afzonderlijk behandelen. De gegevens worden weergegeven in frequentie- en
kruistabellen en we bekijken de invloed van de variabelen leeftijd, opleidingsniveau en sekse
per dialectwoord. Vervolgens toetsen we de resultaten van het onderzoek aan de
vooropgestelde hypotheses. Tot slot volgt een algemeen besluit in het laatste hoofdstuk. De
enquête en de lijst van de informanten zijn terug te vinden in de bijlage.
1 L. Van Der Meersch, Lexicaal dialectverlies in Zottegem. Onuitgegeven bachelorproef 2013.
2
2. VOORSTELLING VAN HET ONDERZOEK
2.1 De gemeente Zottegem
Figuur 1: Kaart Oost-Vlaanderen
Bron: http://www.vlaanderen-ietsland.be/fietsroutes.php?gemeente=zottegem
De gemeente Zottegem ligt in Oost-Vlaanderen, meer bepaald in de Vlaamse Ardennen (zie
figuur 1). Figuur 2 toont aan dat Zottegem bestaat uit de volgende tien deelgemeenten:
Elene, Erwetegem, Godveerdegem, Grotenberge, Leeuwergem, Oombergen, Sint-Goriks-
Oudenhove, Sint-Maria-Oudenhove, Velzeke-Ruddershove en Strijpen. In 2010 woonden
25.070 mensen in de gemeente, waarvan 4939 in het hoofddorp. De totale oppervlakte
bedroeg 5675 hectare (website gemeente Zottegem).2 Zoals blijkt uit figuur 3 grenst
Zottegem in het westen aan Zwalm en Brakel, in het noorden aan Oosterzele en Sint-
Lievens-Houtem, in het oosten aan Herzele en in het zuiden aan Lierde.
Figuur 2: Kaart Zottegem Figuur 3: Kaart Zuid-Oost-Vlaanderen
Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Grotenberge Bron: http://zovl.palliatieve.org/npz-ptz/werkingsgebied
2 Website Gemeente Zottegem. <http://www.zottegem.be> (16/04/2013)
3
2.2 Het dialect
Dit onderzoek peilt naar de lexicale dialectkennis van de Zottegemnaren. Het Zottegems
maakt deel uit van het Oost-Vlaamse dialectlandschap, dat overigens omschreven wordt als
het meest versplinterde dialectgebied van Vlaanderen (Taeldeman 2005:18). Taeldeman
(2005:11) stelt echter vast dat het dialectgebruik niet enkel in het Oost-Vlaamse
dialectgebied gestaag afneemt, maar vrijwel in het hele Vlaamse dialectlandschap. Zo
hanteren steeds minder Vlamingen in steeds minder situaties dialect (Taeldeman 1991:37).
Die regressie manifesteert zich bovendien het sterkst bij de Oost-Vlamingen. Volgens
Taeldeman (2005:93) behoren zij immers tot de koplopers inzake dialectverlies. Ook de
dialectattitudes van de Oost-Vlamingen tonen aan dat zij hun dialect geen warm hart
toedragen. Hoewel zij de teloorgang van hun dialect zouden betreuren, blijkt paradoxaal
genoeg dat slechts 20% van de Oost-Vlamingen het dialect doorgeeft aan hun kinderen. Het
dialect fungeert dus niet langer als de taal van de opvoeding. Als verklaring wordt de
negatieve waardering van het dialect genoemd. Die taalvariëteit wordt namelijk als een
sociale handicap gezien. Met dialect kom je in deze wereld immers nergens meer; het biedt
geen enkele mogelijkheid om op te klimmen op de sociale ladder. Een vereiste om sociaal
hogerop te geraken, is namelijk een goede beheersing van het Algemeen Nederlands
(Taeldeman 2005:89). “[D]e Standaardtaal betekent toegang tot de Gesellschaft, het dialect
tot de Gemeinschaft”, verklaart Van Bree (1983:4). Onderzoek toont immers aan dat het
dialect enkel geprezen wordt om zijn gezelligheidsfactor (Taeldeman 2005:91).
2.3 De informanten
In het verkennende onderzoek van de bachelorproef deden we een beroep op 36
informanten die beweerden dialectsprekers te zijn (zie bijlage A). Voor de masterscriptie
verdubbelden we het aantal informanten en voegden we twee nieuwe woordvelden toe,
namelijk “huisraad” en “karakter”. De 36 nieuwe informanten legden eerst de enquête af die
we bij de andere informanten vorig jaar al afnamen. Die enquête bestond uit items uit het
woordveld “kleding”. Daarnaast kregen alle 72 informanten de nieuwe vragenlijst met items
uit de woordvelden “huisraad” en “karakter” voorgeschoteld.
Om in aanmerking te komen, moesten de informanten aan bepaalde voorwaarden voldoen.
Ten eerste moest de informant in Zottegem-centrum opgegroeid zijn en er altijd gewoond
hebben. Aangezien die voorwaarde in de praktijk niet haalbaar was, werd dat criterium een
beetje versoepeld. Naast Zottegem-centrum accepteerden we ook zegslieden uit de
deelgemeenten, maar dan vooral uit de aangrenzende deelgemeenten Godveerdegem en
Erwetegem. Ten tweede voldeed de moeder van de informant bij voorkeur ook aan die
4
voorwaarde. Om invloed van de zogenaamde familietaal te vermijden, mocht slechts één
persoon per gezin deelnemen aan het onderzoek.
We selecteerden de informanten op basis van de sociale parameters leeftijd,
opleidingsniveau en sekse. De variabele leeftijd werd afgebakend door drie leeftijdsgroepen:
de eerste generatie (18-25 jaar), de tweede generatie (30-50 jaar) en de derde generatie
(65+). Verder opteerden we voor het opleidingsniveau van de informant als sociale
parameter. Daarbij maakten we een onderscheid tussen laagopgeleide informanten en
hoogopgeleide informanten. Die variabele vereist een woordje uitleg. Voor de eerste en de
tweede leeftijdsgroep (18-25 jaar en 30-50 jaar) maakten we een onderverdeling in de
opleidingsniveaus ASO en TSO/BSO. Voor de oudste generatie (65+) geldt een andere
classificatie. We dienen immers rekening te houden met de leerplicht die tot 1953 werd
vastgelegd op veertien jaar. Informanten die in het bezit zijn van een diploma lager onderwijs
of lager middelbaar onderwijs worden beschouwd als laagopgeleid. Hoogopgeleid
daarentegen betekent dat de 65-plussers beschikken over een diploma hoger middelbaar
onderwijs, hoger niet-universitair onderwijs of universitair onderwijs.
Aan de hand van die drie parameters deelden we de informanten op in de volgende twaalf
sociologische groepen:
18-25 jaar:
1. Vrouw: laag opgeleid. Die groep bevat vier verkoopsters, een bediende en een
poetsvrouw.
2. Man: laag opgeleid. Twee studenten TSO, een magazijnier, een steward en twee
logistieke medewerkers in ziekenhuis maken deel uit van die groep.
3. Vrouw: hoog opgeleid. Voor die groep selecteerden we drie studentes hoger niet-
universitair onderwijs, twee studentes universitair onderwijs en een verpleegkundige.
4. Man: hoog opgeleid. In die sociologische cel zitten drie studenten hoger niet-
universitair onderwijs, twee studenten universitair onderwijs en een bediende
(verzekeringsmakelaar).
30-50 jaar:
5. Vrouw: laag opgeleid. Die categorie bevat een poetsvrouw, drie bediendes, een
keukenhulp en een ambtenaar.
6. Man: laag opgeleid. Die groep bevat een bediende, een zelfstandige, een technicus,
een arbeider, een buschauffeur en een landbouwer.
5
7. Vrouw: hoog opgeleid. Die sociologische cel bevat een receptioniste, een bediende,
een verpleegkundige, een kleuterleidster, een medisch secretaresse en een medisch
beeldvormer.
8. Man: hoog opgeleid. Die sociologische cel bevat een ambtenaar, een leerkracht L.O.
in het secundair onderwijs, een bediende (informatica), een elektrotechnicus, een
houtbewerker en een service technieker.
65+:
9. Vrouw: laag opgeleid. Die groep bevat twee gepensioneerde fabrieksarbeidsters, drie
gepensioneerde naaisters en een huisvrouw.
10. Man: laag opgeleid. Voor de tiende groep selecteerden we twee gepensioneerde
bedienden, een gepensioneerde technieker, twee gepensioneerde arbeiders en een
gepensioneerde spoorwegbediende.
11. Vrouw: hoog opgeleid. De elfde sociologische cel bevat een gepensioneerde
onderwijzeres, twee gepensioneerde bediendes, een gepensioneerd zelfstandige,
een gepensioneerde lerares Nederlands en een gepensioneerde lerares
huishoudkunde.
12. Man: hoog opgeleid. De laatste sociologische cel bevat een gepensioneerde
bankbediende, twee gepensioneerde postbedienden, een gepensioneerd bediende in
verzekeringskantoor, een gepensioneerd zelfstandige en een gepensioneerd
technisch tekenaar.
De informanten toonden veel interesse in het onderzoek van de bachelorscriptie en de
masterscriptie, waardoor het aangenaam werken was met hen. Ze vertelden vol passie over
het Zottegems dialect en uitten ook hun bezorgdheid omtrent het voortbestaan van het
dialect. Ook wezen de zegslieden erop dat er soms uitspraakverschillen bestaan tussen
Zottegem-centrum en de deelgemeenten. Hoewel de fonologie van het Zottegems dialect
interessant is, besteden we er in dit onderzoek verder geen aandacht aan. Het betreft hier
immers een lexicaal onderzoek.
2.2 De enquête
Om een optimaal beeld te krijgen van het dialectverlies in Zottegem, kozen we voor een
mondelinge opvraging. Zo’n werkwijze biedt een aantal voordelen: zo kan de onderzoeker
steeds bijsturen of een extra woordje uitleg geven. Dat bleek soms wel eens nodig te zijn.
Voor sommige informanten waren de afbeeldingen immers niet altijd helemaal duidelijk en
soms begrepen ze een woord niet goed. Zo ontstond er verwarring bij de eerste afbeelding
van de vragenlijst. De meeste informanten zagen er handdoeken in, terwijl het zakdoeken
waren. Er waren ook enkele oudere informanten die dachten dat de afbeelding van de
6
gootsteen een stopcontact voorstelde. In zulke gevallen is directe feedback dus
aangewezen. Verder zijn er ook enkele nadelen verbonden aan die directe methode. Zo is
een mondelinge enquête erg tijdrovend. Een ander nadeel is de zogenaamde
“onderzoekers-paradox”. Hoewel de onderzoeker uit is op het natuurlijke taalgebruik van de
informanten, creëert hij door zijn aanwezigheid een onnatuurlijke situatie, waardoor de
informant mogelijk zijn taalgebruik aanpast (van der Sijs 2011:12). Het gevolg daarvan is dat
we niet meer kunnen spreken van natuurlijk taalgebruik. Om dat te voorkomen, kozen we
ervoor om de informanten te enquêteren in hun thuisomgeving en werd het gesprek gevoerd
in het Zottegems dialect.
Door middel van vooronderzoek bij oude Zottegemnaren kwam de eigenlijke enquête tot
stand. De dialectwoorden die zij ons opgaven, kregen het label “voorzien dialectwoord”
toegekend. Daarnaast raadpleegden we ook het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten
(III, 4) om na te gaan in welke mate onze bevindingen overeenkwamen. Vervolgens
consulteerden we het Prisma Handwoordenboek Nederlands (2009) om te controleren of de
voorziene dialectwoorden toch niet in het woordenboek stonden. Toch mogen we ons niet
blindstaren op dat woordenboek. We probeerden er dus op een kritische manier mee om te
gaan. Zo hielden we in grote mate rekening met dat woordenboek, maar vooral met wat de
oudste informanten ons als informatie gaven. We opteerden voor het Prisma
Handwoordenboek omdat daarin een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen
Nederlands-Nederlands en Belgisch-Nederlands. In dit onderzoek beschouwden we alle
woorden die in dat woordenboek voorkomen als Algemeen Nederlands. Enkel die woorden
die het label “spreektaal” hadden, werden wel opgenomen in dit onderzoek. Indien er twijfel
bestond, raadpleegden we ook Van Dale (2008).
Daarnaast stelden we twee voorwaarden voorop bij de selectie van de dialectwoorden. Een
eerste voorwaarde was dat het verschil tussen het dialectwoord en het AN-woord niet louter
fonologisch mocht zijn. Ten tweede hielden we ook rekening met het verschil tussen
enerzijds systeem- en functieverlies van het dialect en anderzijds zaakverlies. Door culturele
innovatie verdwijnen heel wat concepten en als gevolg daarvan ook de corresponderende
woorden (Hoppenbrouwers 1990:137). In het onderzoek van de bachelorscriptie kozen we
voor kledingstukken die vandaag, weliswaar in meerdere of mindere mate, nog aanwezig
zijn. Zo probeerden we dialectwoorden die getekend worden door zaakverlies te vermijden.
De enquête bestaat uit drie vragenlijsten van 80 begrippen (zie bijlage B). We opteerden
dus voor dialectwoorden uit de volgende drie woordvelden: “kleding”, “huisraad” en
“karakter”. De eerste vragenlijst bestond uit afbeeldingen van kledingstukken. We maakten
7
daarbij een onderscheid tussen kledingstukken die tot het formele veld behoren en
kledingstukken die tot het informele veld behoren. Dat onderscheid is enigszins subjectief
gekleurd. Een sluitende indeling daarvoor is dus niet makkelijk te maken. Wij deelden de
kledingstukken als volgt in: onder informele kledij verstaan we kledij die dagelijks gedragen
wordt door de gewone mens. Formele kledij beschouwen we als werkkledij van
ambtsdragers (bijvoorbeeld beenbeschermers van soldaten). Daarnaast behoort ook kledij
die gedragen wordt voor formele aangelegenheden tot die categorie. De tweede vragenlijst
bevatte items uit het woordveld “huisraad”. Ook hier werkten we aan de hand van
afbeeldingen. Op die manier trachtten we de informanten zo weinig mogelijk te beïnvloeden.
De zegslieden werden telkens gevraagd om de afbeelding te benoemen met het Zottegemse
dialectwoord. Bij de laatste vragenlijst peilden we naar benamingen voor
karaktereigenschappen. Die enquête bestond uit onomasiologische vragen, waarbij het
woord telkens omschreven werd. Ter verduidelijking werden sommige omschrijvingen ook
voorzien van invulzinnen.
Verder maakten we een onderscheid tussen de volgende vier niveaus van dialectkennis:
spontaan gebruik van het geanticipeerde dialectwoord, actieve kennis, passieve kennis en
“woord onbekend”. Indien de informant niet in staat was om de afbeelding spontaan te
benoemen, suggereerden we mogelijke dialectwoorden. Op die manier konden we nagaan of
de ondervraagde informanten het gesuggereerde woord kenden en of ze het zelf ook zouden
gebruiken. Zo kregen we een duidelijk beeld van de dialectkennis van de zegslieden.
8
2.4 Vooropgestelde hypotheses
2.4.1 Invloed van de parameter leeftijd
Gerritsen (1978:45) wijst erop dat het spreekwoord “zoals de ouden zongen, piepen de
jongen” niet opgaat in de dialectologie. De eerste hypothese luidt dat de leeftijd van de
informant van primordiaal belang is bij dialectverlies. We veronderstellen dat er meer
dialectresistentie is bij ouderen dan bij jongeren. Zo verklaart Devos (2000:3) dat “(…)
dialectliefhebbers [verzuchten] dat een deel van het oude lokale taalgoed bij de jongere
generatie in onbruik geraakt”. De Caluwe (2009:19-20) stelt dat Vlaamse jongeren “[d]ialect
kunnen (…) herkennen, en hooguit (gebrekkig) imiteren, maar in tegenstelling tot de meeste
van hun (groot)ouders beheersen ze die variëteit niet meer actief”.
In dit onderzoek zullen we nagaan of de jongeren het dialect effectief minder goed
beheersen dan de oudere leeftijdsgroepen. In zo’n geval zou er dan sprake zijn van lexicaal
dialectverlies. We deelden onze informanten op in drie leeftijdsgroepen: de eerste generatie
(18-25 jaar), de tweede generatie (30-50 jaar) en de derde generatie (65+). We zullen de
dialectscores van de drie leeftijdsgroepen vergelijken en zo onderzoeken of de
vooropgestelde hypothese hier bevestigd wordt.
2.4.2 Invloed van de parameter opleiding
Volgens de tweede hypothese die we vooropstelden, zou er een significant verband bestaan
tussen het opleidingsniveau van de informant en de dialectkennis. We veronderstellen dat de
laagopgeleide mensen dialectvaster zijn dan de hoogopgeleide mensen (Taeldeman
2005:97). “Hoe hoger het sociale prestige van het uitgeoefende beroep en hoe hoger de
opleiding, hoe sterker het dialectverlies”, verklaart Taeldeman (1991:47). Zo zouden
“mensen met een hogere sociale status (…) meer vormen uit de standaardtaal [gebruiken]
dan mensen met een lagere sociale status” (Brouwer 1991:75). We ondervroegen 36
laagopgeleiden en 36 hoogopgeleiden om de invloed van de sociale parameter opleiding na
te gaan.
2.4.3 Invloed van de parameter sekse
De derde hypothese stelt dat er een correlatie is tussen de sociale variabele sekse en de
dialectkennis van de informanten. Er zou meer dialectresistentie voorkomen bij mannen dan
bij vrouwen. Een tendens die voortdurend wordt opgemerkt is dat vrouwen doorgaans meer
standaardtaal spreken dan mannen (Daan et al. 1985:96). Van Bree (1983:9-10) verklaart
die seksuele paradox als volgt:
9
[O]mdat althans volgens het oude leefpatroon vrouwen meer binnenshuis en
binnensdorps blijven dan mannen, kan men bij hen vaak ouder dialect aantreffen; als
de keuze echter is niet tussen ouder en nieuwer dialect maar tussen dialect en
Standaardtaal, dan blijken vrouwen, in de meer open situatie van de moderne tijd,
juist in meerdere mate te kiezen voor de Standaardtaal.
Als verklaring wordt gewezen op de opvoedende taak van de vrouw (Daan et al. 1985:96).
“Vrouwen zouden ‘beschaafder’ spreken dan mannen, omdat ze, met het oog op de hun voor
de toekomst toebedeelde taak van kinderen opvoeden, al opgroeien met het idee van het
goede voorbeeld geven”, verklaart Brouwer (1991:78). Daarnaast wordt ook vaak de invloed
van de werkomgeving genoemd. Zo zou ook het werkniveau de keuze van het taalgebruik
beïnvloeden. Vrouwen zouden statusgevoeliger zijn dan mannen en dus eerder neigen naar
de standaardtaal (Brouwer 1991:78). Om die hypothese te onderzoeken, enquêteerden we
36 mannen en 36 vrouwen.
2.4.4 Invloed van de semantische woordvelden
Tot slot stelden we een intern-linguïstische hypothese voorop die poneert dat de
dialectkennis sterk afhankelijk is van het semantisch veld waartoe het woord behoort. Die
hypothese zullen we nagaan op twee manieren. Eerst en vooral veronderstellen we dat
zaken die tot het formele woordveld behoren eerder met standaardtalige woorden benoemd
zullen worden dan zaken die tot het informele veld behoren. Kortom, het dialectverlies zou
zich sterker manifesteren bij het formele woordveld dan bij het informele woordveld. In dit
dialectonderzoek maakten we een onderscheid tussen twintig kledingstukken die tot het
formele veld behoren en twintig kledingstukken die tot het informele veld behoren.
Vervolgens zullen we ook het informele woordveld “huisraad” in rekening brengen.
Daarnaast correleren we ook de dialectwoorden voor begrippen die tot het concrete en het
abstracte woordveld behoren. We kozen voor het concrete woordveld “huisraad” en het
abstracte woordveld “karakter”. Daarnaast kunnen we ook het semantisch veld “kleding” als
een concreet woordveld beschouwen. We zullen onderzoeken of de dialectkennis van
concrete begrippen sterker of zwakker is dan die van abstracte begrippen.
10
3. BESPREKING PER BEGRIP
In dit hoofdstuk bekijken we de resultaten van het dialectonderzoek in Zottegem van
naderbij. We zullen starten met een woordje uitleg over de methode van bespreking.
Vervolgens zullen we kort het programma SPSS Statistics 21 toelichten dat we gebruikten
om de gegevens statistisch te verwerken. Tot slot bespreken we de geanticipeerde
dialectwoorden van de enquête.
De voorziene dialectwoorden worden per semantisch woordveld weergegeven: eerst
bespreken we de dialectlexemen voor de kledingstukken, daarna de lexicale dialectismen
voor huisraad en tot slot de dialectwoorden voor karaktereigenschappen. Ze worden
bovendien opgelijst volgens hun Algemeen Nederlandse benaming; de dialectlexemen
worden dus niet fonetisch neergeschreven. Het betreft hier immers een onderzoek over
lexicale items, vandaar dat de lexicale dialectismen “vernederlandst” worden.
Voor de bespreking van de resultaten maakten we gebruik van het Prisma
Handwoordenboek Nederlands (2009) en het Vlaams Dialectenwoordenboek (2001). Zoals
reeds eerder werd aangegeven, opteerden we voor het Prisma Handwoordenboek
Nederlands omdat daarin een duidelijk onderscheid gemaakt wordt tussen Nederlands-
Nederlands en Belgisch-Nederlands. Het dialectwoordenboek kon slechts in beperkte mate
geraadpleegd worden, aangezien slechts enkele Zottegemse dialectwoorden in dat
woordenboek stonden.
3.1 Methode van bespreking
We noteerden bij de enquêtevragen vaak een reeks verschillende antwoorden. Die
antwoorden van de informanten kunnen in vier types onderverdeeld worden: het
geanticipeerde dialectwoord, een onvoorzien dialectwoord, een AN-woord of een
gelegenheidsantwoord. We namen steeds alle antwoorden op, maar enkel de voorziene
dialectwoorden zullen uitvoerig besproken worden. Onvoorziene dialectwoorden worden dus
enkel vermeld. Verder maakten we ook een onderverdeling in vier niveaus van dialectkennis.
Zo kreeg de informant het label “spontane kennis” toegekend indien hij/zij de afbeelding of
de omschrijving spontaan kon benoemen met het geanticipeerde dialectwoord. Indien de
informant de afbeelding of de omschrijving niet spontaan kon benoemen, werd het
dialectwoord gesuggereerd. Als de informant aangaf het dialectwoord te kennen en zelf te
gebruiken, dan werd “actieve kennis” genoteerd. Bij “passieve kennis” beweerde de
informant het dialectwoord te kennen, maar hanteert hij/zij het zelf nooit. Tot slot betekent
11
het label “woord onbekend” dat de informant de afbeelding niet kon benoemen en het
gesuggereerde dialectwoord niet kende.
Die vier niveaus van dialectkennis werden voorzien van een code om zo de resultaten op
een eenvoudige manier te kunnen verwerken in het statistische programma SPSS 21:
Spontane kennis 0
Actieve kennis 1
Passieve kennis 2
Woord onbekend 3
Om de uiteindelijke dialectscores te berekenen met SPSS, hielden we rekening met de
spontane en de actieve kennis van de informanten. Opnieuw kregen de verschillende
dialectniveaus codes toegekend om de dialectscores op een eenvoudige manier te kunnen
berekenen:
Spontane kennis 1
Actieve kennis 1
Passieve kennis 0
Woord onbekend 0
3.2 Bespreking gegevens met SPSS Statistics 21
We maakten gebruik van het statistische programma SPSS 21 om de gegevens van het
onderzoek te verwerken. Dat programma biedt de mogelijkheid om de ingevoerde gegevens
op een overzichtelijke manier weer te geven in frequentietabellen en kruistabellen. Zo geeft
de frequentietabel een algemeen beeld weer van de dialectkennis van alle informanten. Op
die manier konden we meteen zien hoe het gesteld is met de dialectkennis van de
Zottegemse zegslieden. In onderstaande tabel zien we dat de verschillende kennisniveaus
(spontaan, actief, passief en onbekend) weergegeven worden in absolute cijfers,
percentages en cumulatieve percentages.
12
Voorbeeld frequentietabel:
Voorschoot
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 50 69,4 69,4 69,4
actief 10 13,9 13,9 83,3
passief 9 12,5 12,5 95,8
onbekend 3 4,2 4,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Daarnaast zijn er de kruistabellen die het verband aantonen tussen de drie variabelen
(leeftijd, opleiding en sekse) en de dialectkennis van de informanten. De eerste kruistabel
koppelt de dialectkennis van de informant aan de variabele leeftijd. De tweede kruistabel
houdt rekening met het opleidingsniveau van de informant. Tot slot geeft de derde tabel het
verband weer tussen de dialectkennis van de informant en de parameter sekse. Voor elke
kruistabel wordt steeds een significantietest uitgevoerd. Het resultaat van die Chi-
kwadraattest wordt telkens onder de tabel weergegeven. Op die manier kunnen we meteen
zien of er al dan niet sprake is van een significant verband tussen de dialectkennis van de
zegslieden en de variabelen. De parameters die wijzen op een significant of hoogst
significant resultaat worden ook nog eens in een taartdiagram weergegeven.
Voorbeeld kruistabel:
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Voorschoot
spontaan 7 19 24 50
actief 8 2 0 10
passief 6 3 0 9
onbekend 3 0 0 3
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Dankzij de Chi-kwadraattest kunnen we op een efficiënte manier nagaan of de resultaten van
de streekproef geëxtrapoleerd mogen worden naar de volledige populatie. De uitkomst van
die significantietesttest, de zogenaamde p-waarde, geeft weer hoe groot de kans is dat de
nulhypothese klopt. Die waarde toont namelijk aan of het resultaat al dan niet aan toeval te
wijten is. Onderstaande tabel geeft de vier gehanteerde significantieniveaus weer:
13
Het resultaat is hoogst significant 0,01 > p
Het resultaat is significant 0,05 > p > 0,01
Het resultaat wijst op een tendens 0,10 > p > 0,05
Het resultaat is niet significant p > 0,10
Indien de Chi-kwadraattest wees op een significant of hoog significant resultaat, maakten we
ook een taartdiagram om de spreiding duidelijk aan te tonen.
Voorbeeld van een taartdiagram
14
3.3 Woordveld kleding: informeel
3.3.1 Zakdoek
Voor het begrip ‘zakdoek’ werd het dialectwoord neusdoek voorzien. Daarnaast gaven
enkele jongeren het AN-lexeem zakdoek (Prisma) als antwoord op.
Frequentietabel
Neusdoek
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 59 81,9 81,9 81,9
actief 9 12,5 12,5 94,4
passief 3 4,2 4,2 98,6
onbekend 1 1,4 1,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Neusdoek
spontaan 12 23 24 59
actief 8 1 0 9
passief 3 0 0 3
onbekend 1 0 0 1
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p ( hoogst significant)
15
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Neusdoek
spontaan 33 26 59
actief 2 7 9
passief 1 2 3
onbekend 0 1 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Neusdoek
spontaan 30 29 59
actief 3 6 9
passief 3 0 3
onbekend 0 1 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel kunnen we afleiden dat bijna alle zegslieden het woord neusdoek
spontaan, actief of passief kenden. Slechts bij één informant noteerden we “woord
onbekend”.
De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de sociale parameter leeftijd een heel significante
invloed heeft op de dialectkennis van de informanten. Zo gebruikten alle 65-plussers en bijna
alle leden uit de middengroep (30-50 jaar) spontaan het geanticipeerde dialectwoord. Bij de
jongeren (18-25 jaar) daarentegen bezat slechts de helft van de zegslieden een spontane
kennis van neusdoek. Voor één jongere was het dialectwoord zelfs volledig onbekend.
De paramater opleiding speelt geen significante rol bij de kennis van neusdoek. In de
bijhorende kruistabel zien we dat de spontane kennis van de laagopgeleiden hoger is, maar
het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide groepen vergelijkbaar. Het verschil
tussen de laag- en hoogopgeleide informanten is dus verwaarloosbaar.
16
Verder zien we dat ook de variabele sekse geen significante invloed heeft op de kennis van
neusdoek. Zo gebruikten 30 mannen en 29 vrouwen het dialectwoord spontaan. Het verschil
tussen beide groepen is dus niet spraakmakend.
3.3.2 Hemd(je)
Het geanticipeerde dialectwoord bij deze enquêtevraag was (onder)lijveke. Enkele
informanten hanteerden het AN-woord hemd(je) (Prisma). Daarnaast gebruikten enkele
zegslieden het onvoorziene dialectwoord marcelleke.
Frequentietabel
(onder)lijveke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 61 84,7 84,7 84,7
actief 9 12,5 12,5 97,2
passief 2 2,8 2,8 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
(onder)lijveke
spontaan 16 23 22 61
actief 6 1 2 9
passief 2 0 0 2
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)
17
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
(onder)lijveke
spontaan 31 30 61
actief 5 4 9
passief 0 2 2
Total 36 36 72
Chi-kwardaattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
(onder)lijveke
spontaan 33 28 61
actief 1 8 9
passief 2 0 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat de kennis van (onder)lijveke zeer goed is. Zo gebruikte
84,7% van de zegslieden het woord spontaan. Slechts twee informanten bezaten enkel een
passieve kennis van het dialectwoord.
Uit de eerste kruistabel leiden we af dat de variabele leeftijd een significante rol speelt. Zo
zien we dat bijna alle leden uit de tweede en de derde generatie (30-50 jaar en 65+) een
spontane kennis bezaten van het woord. De spontane kennis van de jongeren (18-25 jaar)
daarentegen is minder goed. Als we naar het geheel van spontane en actieve kennis kijken,
dan zijn de verschillen tussen de drie leeftijdsgroepen niet zo groot.
18
Verder toont de Chi-kwadraattest aan dat het opleidingsniveau van de informant geen
significante rol speelt. De resultaten van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar:
31 laagopgeleiden en 30 hoogopgeleiden bezaten een spontane kennis van het
geanticipeerde dialectwoord.
Tot slot kunnen we uit de laatste kruistabel afleiden dat de parameter sekse een significante
invloed heeft op de dialectkennis van de informanten. We merken op dat de spontane kennis
van de mannen hoger is. Zo konden 33 mannen en 28 vrouwen de afbeelding spontaan
benoemen met (onder)lijveke. Als we ook de actieve kennis in beschouwing nemen, dan
zijn de verschillende tussen beide groepen erg klein.
3.3.3 Bh
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord soutien geanticipeerd. Sommige jongeren
gebruikten het AN-woord bh (Prisma). Daarnaast vermeldde één oudere informant het
schertsende woord tweelingmutse.
Frequentietabel
Soutien
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 62 86,1 86,1 86,1
actief 6 8,3 8,3 94,4
passief 4 5,6 5,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Soutien
spontaan 14 24 24 62
actief 6 0 0 6
passief 4 0 0 4
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
19
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Soutien
spontaan 33 29 62
actief 3 3 6
passief 0 4 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Soutien
spontaan 28 34 62
actief 4 2 6
passief 4 0 4
Total 36 36 72
Chi-kwradaattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat het geanticipeerde dialectwoord goed bekend is bij de
informanten. 94,4% van alle ondervraagden bezat namelijk een spontane of actieve kennis
van het woord. Slechts vier zegslieden kenden het woord louter passief.
De variabele leeftijd heeft een uiterst significante invloed op de dialectkennis van de
informanten. We zien dat alle zegslieden uit de tweede (30-50 jaar) en de derde generatie
(65+) het dialectwoord spontaan hanteerden. Bij de jongste generatie (18-25 jaar)
daarentegen is de spontane kennis beduidend lager. Slechts veertien jongeren gebruikten
spontaan soutien. Daarnaast zijn er ook vier jongeren die het dialectwoord enkel passief
kenden.
20
Verder geeft de Chi-kwadraattest aan dat de parameter opleiding niet significant is bij deze
vraag. De laag- en hoogopgeleiden scoorden bijna even goed. Zo zijn er 36 laagopgeleiden
en 32 hoogopgeleiden die het dialectwoord spontaan of actief kenden. Het verschil in
dialectkennis tussen beide groepen is dus niet groot.
Tot slot wijst het verband tussen de sekse van de informant en de dialectkennis op een
tendens. De laatste kruistabel (sekse) laat zien dat de vrouwen het woord soutien blijkbaar
iets beter kenden dan de mannen. Zo hanteerden 28 mannen en 34 vrouwen het woord
spontaan. We hebben hier slechts te maken met een tendens, dus het resultaat kan ook aan
toeval te wijten zijn.
3.3.4 Nachthemd
Voor het begrip ‘nachthemd’ anticipeerden we het dialectwoord tabbaard. De meerderheid
van de informanten hanteerde het woord slaapkleed (Prisma). Dat woord wordt als
Algemeen Belgisch Nederlands bestempeld en zal hier daarom niet verder besproken
worden. Daarnaast gaven de zegslieden ook vaak pyjama als antwoord op, maar de
betekenis daarvan is enigszins anders. Prisma (2009:1035) omschrijft pyjama als
‘nachtgewaad bestaande uit (wijde) broek en los jasje’. Tot slot noteerden we ook een paar
keer peignoir, maar ook dat woord heeft een andere betekenis.
Frequentietabel
Tabbaard
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 11 15,3 15,3 15,3
actief 9 12,5 12,5 27,8
passief 6 8,3 8,3 36,1
onbekend 46 63,9 63,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
21
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Tabbaard
spontaan 0 1 10 11
actief 0 1 8 9
passief 1 1 4 6
onbekend 23 21 2 46
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Tabbaard
spontaan 5 6 11
actief 3 6 9
passief 5 1 6
onbekend 23 23 46
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Tabbaard
spontaan 4 7 11
actief 5 4 9
passief 3 3 6
onbekend 24 22 46
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
22
Conclusie
Het dialectwoord tabbaard is duidelijk onbekend bij de overgrote meerderheid van de
informanten. Zo zijn er 46 informanten die het dialectwoord niet kenden. Slechts elf
zegslieden bezaten een spontane kennis van het woord.
Uit de eerste kruistabel (leeftijd) kunnen we afleiden dat de variabele leeftijd uiterst
significant is. Opmerkelijk is het contrast tussen de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) en
de derde leeftijdscategorie (65+). Niemand van de jongeren bezat een spontane of actieve
kennis van het geanticipeerde dialectwoord. Slechts één jongere kende het woord passief.
Ook bij 21 leden uit de middenklasse (30-50 jaar) was tabbaard onbekend. Bij de 65-
plussers daarentegen bezaten achttien zegslieden een spontane of actieve kennis van het
woord. We kunnen dus stellen dat het dialectwoord tabbaard uit het Zottegems aan het
verdwijnen is.
Verder zien we dat de variabele opleiding geen significante invloed heeft op de dialectkennis
van de informanten. Zo bezaten dertien laagopgeleiden en dertien hoogopgeleiden een
spontane, actieve of passieve kennis van het woord. De laatste parameter die we
onderzochten, was de invloed van de variabele sekse op de kennis van tabbaard. De Chi-
kwadraattest toont aan dat er geen significant verband bestaat tussen die parameter en de
dialectkennis van de informanten.
3.3.5 Schort
Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord voorschoot. Daarnaast gebruikten
een aantal jonge zegslieden het AN-woord schort (Prisma).
Frequentietabel
Voorschoot
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 50 69,4 69,4 69,4
actief 10 13,9 13,9 83,3
passief 9 12,5 12,5 95,8
onbekend 3 4,2 4,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
23
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Voorschoot
spontaan 7 19 24 50
actief 8 2 0 10
passief 6 3 0 9
onbekend 3 0 0 3
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Voorschoot
spontaan 28 22 50
actief 5 5 10
passief 2 7 9
onbekend 1 2 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Voorschoot
spontaan 25 25 50
actief 4 6 10
passief 5 4 9
onbekend 2 1 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
24
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat 83,3% van alle informanten een spontane of actieve kennis
had van voorschoot. Daarnaast kenden zes zegslieden het woord louter passief. Voor
slechts drie informanten was het dialectwoord volledig onbekend.
De parameter leeftijd is uiterst significant. Opvallend is het verschil tussen de jongeren (18-
25 jaar) en de oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+). Alle 65-plussers konden de
afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord. Bij de middenklasse
zien we dat negentien leden het dialectwoord spontaan gebruikten. Bij de jongeren is de
spontane kennis beduidend lager: slechts negen informanten konden het dialectwoord
spontaan geven. De dialectkennis van het woord voorschoot neemt dus af.
Vervolgens merken we op dat de opleiding van de informant geen significante invloed heeft
op de kennis van voorschoot. De bijhorende kruistabel maakt duidelijk dat het verschil
tussen de laag- en hoogopgeleiden niet groot is. Ook de parameter sekse is niet significant.
Zo zien we dat de spontane kennis van beide groepen gelijk is: bij zowel de mannen als de
vrouwen gebruikten 25 informanten het dialectwoord spontaan.
3.3.6 Ritssluiting
Voor het begrip ‘ritssluiting’ anticipeerden we het dialectwoord tirette. Een aantal jonge
informanten gebruikten het AN-woord rits (Prisma).
Frequentietabel
Tirette
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 62 86,1 86,1 86,1
actief 5 6,9 6,9 93,1
passief 5 6,9 6,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
25
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Tirette
spontaan 15 23 24 62
actief 5 0 0 5
passief 4 1 0 5
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Tirette
spontaan 33 29 62
actief 3 2 5
passief 0 5 5
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Tirette
spontaan 30 32 62
actief 3 2 5
passief 3 2 5
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Het dialectwoord tirette is heel goed bekend bij de Zottegemse informanten. In de
frequentietabel zien we dat ongeveer 86% van alle ondervraagden de afbeelding spontaan
26
benoemde met het geanticipeerde dialectwoord. Bovendien was het woord voor niemand
onbekend.
Uit de tabel van de variabele leeftijd leiden we af dat de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar)
het dialectwoord minder spontaan kende dan de tweede (30-50 jaar) en de derde
leeftijdscategorie (65+). Alle 65-plussers en bijna alle leden uit de tweede leeftijdsgroep
konden de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord. Bij de
jongeren daarentegen waren het er slechts vijftien.
In de tweede kruistabel worden de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weergegeven.
Volgens de Chi-kwadraattest wijst het verband tussen het opleidingsniveau van de informant
en de dialectkennis op een tendens. We merken op dat de laagopgeleide informanten iets
beter scoorden dan de hoogopgeleide informanten, maar de verschillen tussen beide
groepen zijn niet groot genoeg om een sterke conclusie te trekken over de invloed van de
parameter opleiding.
Tot slot zien we in de laatste kruistabel (sekse) dat er geen significant verband is tussen de
variabele sekse en de dialectkennis van de informanten. Het geheel van spontane en actieve
kennis bij de mannen en de vrouwen is nagenoeg gelijk.
3.3.7 Bretellen
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord garelen voorzien. De meeste informanten
benoemden de afbeelding spontaan met het AN-woord bretellen (Prisma).
Frequentietabel
Garelen
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 13 18,1 18,1 18,1
actief 14 19,4 19,4 37,5
passief 11 15,3 15,3 52,8
onbekend 34 47,2 47,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
27
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Garelen
spontaan 0 3 10 13
actief 0 3 11 14
passief 1 7 3 11
onbekend 23 11 0 34
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Garelen
spontaan 9 4 13
actief 4 10 14
passief 7 4 11
onbekend 16 18 34
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Garelen
spontaan 9 4 13
actief 5 9 14
passief 5 6 11
onbekend 17 17 34
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
28
Conclusie
Uit de frequentietabel leiden we af dat de spontane kennis van garelen behoorlijk zwak is.
Slechts dertien informanten benoemden de afbeelding spontaan met het geanticipeerde
dialectwoord. Ongeveer de helft van de zegslieden kende het dialectwoord echter niet.
De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de variabele leeftijd uiterst significant is. Het
contrast tussen de verschillende leeftijdsgroepen springt meteen in het oog: niemand van de
eerste generatie (18-25 jaar) bezat een spontane of actieve kennis van het voorziene
dialectwoord. Ook in de middenklasse (30-50 jaar) zijn er slechts zes zegslieden die een
spontane of actieve kennis bezaten. Bij de derde leeftijdscategorie (65+) daarentegen tellen
we 21 zegslieden. Aangezien de jongste generatie steeds minder bretellen draagt, zou dat
de reden kunnen zijn waarom jongeren het woord niet meer kennen of gebruiken.
Verder zien we dat er geen significant verband is tussen de parameter opleiding en de
dialectkennis van de informanten. Zo zijn er dertien laagopgeleiden en veertien
hoogopgeleiden die een spontane of actieve kennis bezaten van garelen. Het verschil
tussen beide groepen is dus miniem. Tot slot toont de Chi-kwadraattest aan dat ook de
paramater sekse geen significante rol speelt. Het geheel van spontane en actieve kennis is
bij de mannen en de vrouwen nagenoeg gelijk.
3.3.8 Trui
Het voorziene dialectwoord voor het begrip ‘trui’ was vareuze. Daarnaast gaf de overgrote
meerderheid van de zegslieden de AN-woorden pullover, pull en sweater (Prisma) als
antwoord op.
Frequentietabel
Vareuze
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 5 6,9 6,9 6,9
actief 13 18,1 18,1 25,0
passief 18 25,0 25,0 50,0
onbekend 36 50,0 50,0 100,0
Total 72 100,0 100,0
29
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Vareuze
spontaan 0 0 5 5
actief 0 0 13 13
passief 1 12 5 18
onbekend 23 12 1 36
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Vareuze
spontaan 2 3 5
actief 7 6 13
passief 7 11 18
onbekend 20 16 36
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Vareuze
spontaan 1 4 5
actief 8 5 13
passief 10 8 18
onbekend 17 19 36
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
30
Conclusie
De frequentietabel toont duidelijk aan dat het woord vareuze niet goed bekend is bij de
Zottegemse informanten. Opmerkelijk is dat het geanticipeerde dialectwoord voor de helft
van de informanten onbekend was. Slechts vijf zegslieden konden de afbeelding spontaan
benoemen met vareuze.
Wat meteen opvalt als we de eerste kruistabel (leeftijd) bekijken, is dat het dialectwoord
volledig uit het lexicon van de jongeren (18-25 jaar) is verdwenen. Ook in de tweede
leeftijdscategorie (30-50 jaar) was er niemand met een spontane of actieve kennis van het
geanticipeerde dialectwoord. Er waren wel twaalf zegslieden die te kennen gaven het woord
al gehoord te hebben, maar zelf gebruiken ze het niet. Bij de 65-plussers daarentegen
constateerden we bij achttien informanten een spontane of actieve kennis.
Verder merken we op dat de parameters opleiding en sekse geen significant verband
vertonen met de dialectkennis van de informanten. Uit de tweede kruistabel (opleiding)
leiden we af dat de dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden vergelijkbaar zijn. Ook de
parameter sekse speelt geen significante rol. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat de
spontane kennis van de vrouwen iets beter is dan die van de mannen, maar het geheel van
spontane en actieve kennis is bij beide groepen gelijk.
3.3.9 Zomerjurk
Voor het begrip ‘zomerjurk’ werd het dialectwoord bain de soleil(ke) voorzien. Veel
informanten gaven zomerkleedje (Prisma) als antwoord op. Prisma bestempelt dat woord
als Algemeen Belgisch Nederlands; het zal om die reden hier dan ook niet verder besproken
worden.
Frequentietabel
Bain de soleilke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 31 43,1 43,1 43,1
actief 12 16,7 16,7 59,7
passief 13 18,1 18,1 77,8
onbekend 16 22,2 22,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
31
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Bain de soleilke
spontaan 0 11 20 31
actief 4 4 4 12
passief 5 8 0 13
onbekend 15 1 0 16
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Bain de soleilke
spontaan 15 16 31
actief 5 7 12
passief 7 6 13
onbekend 9 7 16
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Bain de soleilke
spontaan 14 17 31
actief 7 5 12
passief 7 6 13
onbekend 8 8 16
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
32
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord bain de soleil(ke) behoorlijk goed. De
frequentietabel toont aan dat 31 informanten de afbeelding spontaan konden benoemen met
het voorziene dialectwoord. Daarnaast kenden twaalf informanten het woord actief. Verder
noteerden we bij zestien zegslieden “woord onbekend”.
Volgens de statistische test bestaat er een hoogst significant verband tussen de leeftijd van
de informant en de kennis van het opgevraagde dialectwoord. In de bijhorende kruistabel
(leeftijd) zien we dat vooral de eerste generatie (18-25 jaar) een slechte kennis heeft van
bain de soleil(ke). Zo gebruikte niemand van de jongeren het woord spontaan en gaven
vijftien jongeren aan het woord niet te kennen. De spontane en actieve kennis van de twee
oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+) is een stuk beter. We kunnen stellen dat
Zottegem getekend wordt door verlies van het dialectwoord bain de soleil(ke).
Verder onderzochten we ook de invloed van de parameter opleiding op de dialectkennis van
bain de soleil(ke). De resultaten in de bijhorende kruistabel (parameter) en de Chi-
kwadraattest tonen aan dat er geen significant verband bestaat tussen het opleidingsniveau
van de informant en de kennis van het onderzochte lexeem. De resultaten van de laag- en
hoogopgeleiden zijn vergelijkbaar.
Ten slotte namen we ook de variabele sekse onder de loep. De verschillen tussen de
dialectkennis van de mannen en de vrouwen zijn niet noemenswaardig; er waren 21 mannen
en 22 vrouwen die bain de soleil(ke) spontaan of actief kenden. Daarnaast waren er bij
beide groepen telkens acht zegslieden voor wie het woord onbekend was.
3.3.10 Bivakmuts
Voor het begrip ‘bivakmuts’ werd het dialectwoord kagoele voorzien. Daarnaast gaven
vooral de jongste informanten het AN-woord bivakmuts (Prisma) als antwoord op.
33
Frequentietabel
Kagoele
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 47 65,3 65,3 65,3
actief 3 4,2 4,2 69,4
passief 3 4,2 4,2 73,6
onbekend 19 26,4 26,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Kagoele
spontaan 2 21 24 47
actief 2 1 0 3
passief 1 2 0 3
onbekend 19 0 0 19
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Kagoele
spontaan 24 23 47
actief 2 1 3
passief 2 1 3
onbekend 8 11 19
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
34
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Kagoele
spontaan 23 24 47
actief 3 0 3
passief 2 1 3
onbekend 8 11 19
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord kagoele vrij goed. Zo bezaten 50
informanten een spontane of actieve kennis van het geanticipeerde dialectwoord. Voor
negentien zegslieden is het dialectwoord echter onbekend.
De variabele leeftijd en de dialectkennis van het opgevraagde dialectwoord vormen een
hoogst significant verband. Hoe jonger de informant, hoe slechter de kennis van het
geanticipeerde dialectwoord. Bij de jongeren (18-25 jaar) kon slechts één informant de
afbeelding spontaan benoemen met kagoele, terwijl bij de 65-plussers alle zegslieden
daartoe in staat waren.
Verder toont de Chi-kwadraattest aan dat er geen significant verband is tussen de variabele
opleiding en de dialectkennis van de informant. De laag- en hoogopgeleiden scoorden
vergelijkbaar bij deze enquêtevraag. Tot slot speelde ook de variabele sekse geen
significante rol. De resultaten van de mannen en de vrouwen liggen dicht bij elkaar; er zijn
geen noemenswaardige verschillen op te merken.
3.3.11 Muts met pompon
Voor het begrip ‘muts met pompon’ anticipeerden we het dialectwoord turre. De overgrote
meerderheid van de informanten gebruikte echter het AN-woord muts (Prisma).
35
Frequentietabel
Turre
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 11 15,3 15,3 15,3
actief 19 26,4 26,4 41,7
passief 3 4,2 4,2 45,8
onbekend 39 54,2 54,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Turre
spontaan 0 3 8 11
actief 0 6 13 19
passief 1 1 1 3
onbekend 23 14 2 39
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Turre
spontaan 7 4 11
actief 8 11 19
passief 3 0 3
onbekend 18 21 39
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
36
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Turre
spontaan 7 4 11
actief 10 9 19
passief 2 1 3
onbekend 17 22 39
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel kunnen we afleiden dat de kennis van het dialectwoord turre afneemt.
Slechts 15,3% van alle ondervraagden gebruikte spontaan het dialectwoord om de
afbeelding te benoemen. Meer dan de helft van de informanten gaf aan het voorziene
dialectwoord niet te kennen.
Wat meteen opvalt als we de kruistabel van de variabele leeftijd bekijken, is dat de spontane
en actieve kennis bij alle leeftijdscategorieën verloren gaat. Bij de jongeren (18-25 jaar) was
er zelfs niemand die een spontane of actieve kennis bezat van het geanticipeerde
dialectwoord. Ook in de middenklasse (30-50 jaar) konden slechts drie informanten de
afbeelding spontaan benoemen met turre. Bij de 65-plussers gebruikten acht zegslieden het
dialectwoord spontaan en bezaten dertien informanten een actieve kennis.
De Chi-kwadraattest toont aan dat er geen significant verband is tussen het opleidingsniveau
van de informant en de dialectkennis van turre. Het geheel van spontane en actieve kennis
is bij de laag- en hoogopgeleiden namelijk gelijk. Tot slot speelt ook de parameter sekse
geen significante rol. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat de spontane en actieve kennis
bij de mannen iets hoger is, maar het verschil is niet significant.
3.3.12 Pet
Voor het begrip ‘pet’ werd het dialectwoord klak(ke) geanticipeerd. Daarnaast hanteerden
drie informanten het AN-woord pet (Prisma). Tot slot noteerden we bij de 65-plussers ook
een paar keer het gelegenheidsantwoord klepmutse.
37
Frequentietabel
Klak(ke)
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 69 95,8 95,8 95,8
actief 3 4,2 4,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Klak(ke) spontaan 22 23 24 69
actief 2 1 0 3
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Klak(ke) spontaan 34 35 69
actief 2 1 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Klak(ke) spontaan 34 35 69
actief 2 1 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel geeft weer dat 69 van de 72 informanten de afbeelding spontaan konden
benoemen met klak(ke). Bovendien was het dialectwoord voor niemand onbekend. De
overige drie informanten bezaten een actieve kennis van het woord.
38
De leeftijd van de informant heeft geen significante invloed op de kennis van het
opgevraagde dialectwoord. Uit de bijhorende kruistabel (leeftijd) kunnen we afleiden dat
klak(ke) bij alle generaties ongeveer even goed bekend is. Zo hanteerden alle 65-plussers,
23 informanten uit de middengroep (30-50 jaar) en 22 jongeren het voorziene dialectwoord
spontaan. De variabele leeftijd is dus geen bepalende factor bij de kennis van klak(ke).
Verder spelen ook de overige parameters opleiding en sekse geen significante rol. We
stellen vast dat de dialectscores van de laag- en hoogopgeleide informanten geen
significante verschillen vertonen; beide groepen kenden het dialectwoord ongeveer even
goed. Ook in de laatste kruistabel (sekse) zien we dat de dialectkennis van de mannen en de
vrouwen gelijkaardig is.
3.3.13 Sokjes
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord brooskes voorzien. Er waren veel informanten
die de afbeelding spontaan benoemden met de AN-woorden kousen en sokjes (Prisma).
Daarnaast hanteerden vijf informanten het onvoorziene dialectwoord chausetten.
Frequentietabel
Brooskes
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 20 27,8 27,8 27,8
actief 13 18,1 18,1 45,8
passief 8 11,1 11,1 56,9
onbekend 31 43,1 43,1 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Brooskes
spontaan 0 5 15 20
actief 0 6 7 13
passief 1 6 1 8
onbekend 23 7 1 31
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
39
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Brooskes
spontaan 11 9 20
actief 6 7 13
passief 4 4 8
onbekend 15 16 31
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Brooskes
spontaan 10 10 20
actief 5 8 13
passief 4 4 8
onbekend 17 14 31
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Het dialectwoord brooskes voor ‘sokjes’ is niet zo goed bekend bij de Zottegemse
informanten. Uit de frequentietabel leiden we af dat bijna de helft van de informanten het
woord niet kende. Slechts twintig informanten konden de afbeelding spontaan benoemen
met het geanticipeerde dialectwoord.
Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, valt meteen op dat niemand uit de eerste
leeftijdscategorie (18-25 jaar) een spontane of actieve kennis bezat van het geanticipeerde
dialectwoord. In de tweede leeftijdscategorie (30-50 jaar) daarentegen zien we dat elf
40
informanten een spontane of actieve kennis bezaten. Bij de 65-plussers merken we een
stijging op naar 22 informanten. Verder stellen we vast dat maar liefst 23 jongeren het woord
niet kenden. Het geanticipeerde dialectwoord behoort dus niet meer tot het lexicon van de
jongeren.
De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat de paramater opleiding geen significante rol
speelt. Zo zijn er elf laagopgeleiden en negen hoogopgeleiden die de afbeelding spontaan
benoemden met brooskes. Daarnaast bezaten zes laagopgeleide informanten en zeven
hoogopgeleide informanten een actieve kennis. De dialectkennis van beide groepen is dus
erg gelijkaardig. Tot slot zien we in de laatste kruistabel (sekse) dat ook de parameter sekse
niet significant is. Er zijn zowel tien mannen als tien vrouwen die de afbeelding spontaan
benoemden met het voorziene dialectwoord. Verder kenden vijf mannen en acht vrouwen het
woord actief. Beide groepen vertonen dus vergelijkbare resultaten.
3.3.14 Pantoffels
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord sletsen voorzien. Er waren enkele oudere
informanten die sloefen als antwoord opgaven, maar hierbij gaat het om gesloten pantoffels.
Aangezien we hier te maken hebben met een betekenisverandering, zal dat dialectwoord
hier niet verder besproken worden. Daarnaast gebruikten enkele jonge zegslieden het AN-
woord pantoffels (Prisma).
Frequentietabel
Sletsen
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 62 86,1 86,1 86,1
actief 10 13,9 13,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Sletsen spontaan 19 21 22 62
actief 5 3 2 10
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
41
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Sletsen spontaan 32 30 62
actief 4 6 10
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Sletsen spontaan 34 28 62
actief 2 8 10
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)
Conclusie
De kennis van het dialectwoord sletsen is zeer goed. We merken op dat 86,1% van alle
informanten de afbeelding spontaan benoemde met het geanticipeerde dialectwoord.
Daarnaast bezaten ook tien zegslieden een actieve kennis van het woord. Verder noteerden
we bij niemand “woord onbekend”.
De Chi-kwadraattest toont aan dat de variabele leeftijd geen significante rol speelt. We
noteerden voor alle leeftijdsgroepen een hoge spontane kennis van sletsen. Ook het
opleidingsniveau van de informant is niet significant. Uit de tweede kruistabel (opleiding)
blijkt dat de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden erg vergelijkbaar zijn. Zo bezaten 32
laagopgeleiden en 30 hoogopgeleiden een spontane kennis van het woord.
Tot slot bekijken we de paramater sekse, die een significant resultaat vertoont. In de laatste
kruistabel (sekse) zien we dat de spontane kennis van de mannen iets hoger is dan die van
42
de vrouwen. Zo hanteerden 34 mannen spontaan het geanticipeerde dialectwoord. Bij de
vrouwen daarentegen gebruikten 28 zegslieden het woord spontaan. Verder waren er twee
mannen en acht vrouwen die sletsen actief kenden. De Chi-kwadraattest toont dus aan dat
er een significant verband bestaat tussen de parameter sekse en de dialectkennis van de
informanten.
3.3.15 Schoenveter
Voor het begrip ‘schoenveter’ werd het dialectwoord schoenstrek voorzien. Daarnaast
gaven een aantal informanten het onvoorziene dialectwoord nestel als antwoord op. Verder
gebruikten enkele zegslieden uit de eerste leeftijdscategorie het AN-woord veter (Prisma).
Frequentietabel
Schoenstrek
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 62 86,1 86,1 86,1
actief 7 9,7 9,7 95,8
passief 2 2,8 2,8 98,6
onbekend 1 1,4 1,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Schoenstrek
spontaan 15 23 24 62
actief 6 1 0 7
passief 2 0 0 2
onbekend 1 0 0 1
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
43
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Schoenstrek
spontaan 33 29 62
actief 3 4 7
passief 0 2 2
onbekend 0 1 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Schoenstrek
spontaan 31 31 62
actief 2 5 7
passief 2 0 2
onbekend 1 0 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat de zegslieden een zeer goede kennis hebben van het
dialectwoord (schoen)strek. We constateren dat 86,1% van alle ondervraagden het
voorziene dialectwoord spontaan gebruikte. Slechts één informant kende het dialectwoord
niet.
Vervolgens bekijken we de parameter leeftijd, die uiterst significant is. Zo stellen we vast dat
alle 65-plussers en bijna alle leden uit de middenklasse (30-50 jaar) een spontane of actieve
kennis bezaten van (schoen)strek. Slechts één informant uit de middenklasse kon de
44
afbeelding niet spontaan benoemen, maar gaf aan het woord actief te kennen. De jongeren
vertonen een lagere spontane kennis: vijftien zegslieden kenden het woord spontaan.
Verder spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. De tweede kruistabel
(opleiding) toont aan dat het geheel van spontane en actieve kennis bij de laagopgeleiden
iets hoger is dan bij de hoogopgeleiden, maar dat verschil is niet significant. Ook de
nagenoeg identieke scores bij de mannen en de vrouwen geven aan dat de parameter sekse
geen significante invloed heeft op de dialectkennis van beide groepen.
3.3.16 Klompen
Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord kloppers. Daarnaast gaven een
aantal zegslieden, vooral uit de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar), het AN-woord klompen
(Prisma) als antwoord op. Verder gebruikten een paar informanten het onvoorziene
dialectwoord kloefen.
Frequentietabel
Kloppers
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 34 47,2 47,2 47,2
actief 15 20,8 20,8 68,1
passief 16 22,2 22,2 90,3
onbekend 7 9,7 9,7 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Kloppers
spontaan 2 10 22 34
actief 8 5 2 15
passief 7 9 0 16
onbekend 7 0 0 7
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
45
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Kloppers
spontaan 20 14 34
actief 6 9 15
passief 7 9 16
onbekend 3 4 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Kloppers
spontaan 15 19 34
actief 7 8 15
passief 8 8 16
onbekend 6 1 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel kunnen we afleiden dat 49 van de 72 zegslieden een spontane of
actieve kennis bezaten van het geanticipeerde dialectwoord. De dialectkennis van kloppers
is dus vrij goed. Slechts zeven zegslieden gaven aan het dialectwoord niet te kennen.
Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de leeftijd van de informanten een erg significante
invloed heeft op de dialectkennis. Opmerkelijk is dat bijna alle 65-plussers, 22 van de 24, het
geanticipeerde woord spontaan gebruikten. Bij de zegslieden uit de middenklasse (30-50
jaar) merken we een daling op naar tien zegslieden. Als we de resultaten van de jongeren
46
bekijken, zien we dat slechts twee zegslieden de afbeelding spontaan benoemden met
kloppers.
Vervolgens toont de Chi-kwadraattest aan dat de sociale parameter opleiding niet significant
is. Uit de bijhorende kruistabel (opleiding) blijkt dat twintig laagopgeleiden en veertien
hoogopgeleiden een spontane kennis bezaten van het voorziene dialectwoord. De spontane
kennis van de laagopgeleiden is dus iets hoger dan die van de laagopgeleiden. Het geheel
van spontane en actieve kennis daarentegen is bij beide groepen vergelijkbaar.
Tot slot speelt ook de parameter sekse geen significante rol. De laatste kruistabel (sekse)
geeft aan dat het geheel van spontane en actieve kennis bij de vrouwen iets hoger ligt dan
bij de mannen. Volgens de Chi-kwadraattest is het verschil tussen beide groepen niet
significant.
3.3.17 Hoge schoenen
Voor het begrip ‘hoge schoenen’ anticipeerden we het dialectwoord bottienen. Slechts twee
informanten gaven het AN-woord hoge schoenen (Prisma) als antwoord op.
Frequentietabel
Bottienen
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 70 97,2 97,2 97,2
actief 2 2,8 2,8 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Bottienen spontaan 23 24 23 70
actief 1 0 1 2
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
47
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Bottienen spontaan 35 35 70
actief 1 1 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Bottienen spontaan 35 35 70
actief 1 1 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De dialectkennis van de informanten is bij deze enquêtevraag zeer goed. Uit de
frequentietabel blijkt immers dat 70 informanten de afbeelding spontaan konden benoemen
met bottienen. Daarnaast waren er twee zegslieden die een actieve kennis van het woord
bezaten.
De Chi-kwadraattest toont aan dat de kennis van bottienen niet sterk beïnvloed wordt door
de leeftijd van de informant. De eerste kruistabel (leeftijd) geeft weer dat alle generaties het
woord zeer goed kenden. Ook de parameters opleiding en sekse vertonen geen significante
resultaten. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat de dialectscores van de laag- en
hoogopgeleiden gelijk zijn. Ook bij de mannen en de vrouwen constateerden we identieke
scores.
3.3.18 Kapmantel
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord kapuson voorzien. Er waren ook een aantal
informanten die de AN-woorden cape en overgooier (Prisma) gebruikten.
48
Frequentietabel
Kapuson
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 12 16,7 16,7 16,7
actief 9 12,5 12,5 29,2
passief 8 11,1 11,1 40,3
onbekend 43 59,7 59,7 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Kapuson
spontaan 0 1 11 12
actief 0 0 9 9
passief 0 6 2 8
onbekend 24 17 2 43
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Kapuson
spontaan 8 4 12
actief 2 7 9
passief 4 4 8
onbekend 22 21 43
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
49
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Kapuson
spontaan 7 5 12
actief 4 5 9
passief 4 4 8
onbekend 21 22 43
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Het dialectwoord kapuson is bij het merendeel van de informanten onbekend. We noteerden
namelijk bij 43 zegslieden “woord onbekend”. Slechts twaalf informanten konden de
afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord.
Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, valt meteen op dat niemand van de
jongeren (18-25 jaar) het geanticipeerde dialectwoord kende. Ook bij zeventien leden uit de
middenklasse (30-50 jaar) noteerden we “woord onbekend”. Slechts negen informanten
kenden het dialectwoord actief. Bij de 65-plussers merken we een stijging op: twintig
informanten bezaten een spontane of actieve kennis. De dialectkennis van kapuson wordt
dus sterk beïnvloed door de variabele leeftijd.
Tot slot vertonen de parameters opleiding en sekse geen significante verschillen. We merken
op dat de dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden erg vergelijkbaar zijn. Ook de
resultaten van de mannen en de vrouwen zijn gelijkaardig. De parameters opleiding en
sekse zijn dus geen bepalende factoren bij de kennis van kapuson.
3.3.19 Regenjas
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord impermeabel voorzien. Daarnaast gebruikten
de meeste jongeren regenfrak. Tot slot hanteerden enkele oudere zegslieden het AN-woord
gabardine (Prisma).
50
Frequentietabel
Impermeabel
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 13 18,1 18,1 18,1
actief 20 27,8 27,8 45,8
passief 15 20,8 20,8 66,7
onbekend 24 33,3 33,3 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Impermeabel
spontaan 1 0 12 13
actief 1 8 11 20
passief 0 14 1 15
onbekend 22 2 0 24
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Impermeabel
spontaan 4 9 13
actief 13 7 20
passief 6 9 15
onbekend 13 11 24
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
51
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Impermeabel
spontaan 6 7 13
actief 10 10 20
passief 7 8 15
onbekend 13 11 24
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat 33 informanten een spontane of actieve kennis bezaten van
impermeabel. Verder gaven 24 informanten aan het dialectwoord niet te kennen.
Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat er een hoogst significant verband bestaat tussen de
variabele leeftijd en de kennis van impermeabel. We merken op dat 23 ouderen het
dialectwoord spontaan kenden. In de middenklasse (30-50 jaar) daarentegen kon niemand
het dialectwoord spontaan geven. Er waren wel elf zegslieden die een actieve kennis van het
dialectwoord bezaten. Ook bij de jongeren kon niemand de afbeelding spontaan benoemen
met impermeabel en bezat slechts één informant een actieve kennis. We stellen vast dat de
dialectkennis van impermeabel zienderogen afneemt en dat het dialectwoord bijgevolg zo
goed als volledig verdwenen is uit het lexicon van de jongeren.
Verder is er geen significant verband tussen de parameter opleiding en de dialectkennis van
de informanten. De bijhorende kruistabel (opleiding) toont aan dat de spontane kennis hoger
is bij de hoogopgeleiden, maar het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide
groepen vergelijkbaar. Tot slot merken we op dat ook de paramater sekse geen significante
rol speelt. De dialectscores van de mannen en de vrouwen zijn erg gelijklopend.
3.3.20 Mantel
Voor het begrip ‘mantel’ werd het dialectwoord palto voorzien. Veel informanten, vooral uit
de eerste leeftijdsgroep (18-25 jaar), gebruikten het AN-woord mantel (Prisma).
52
Frequentietabel
Palto
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 24 33,3 33,3 33,3
actief 15 20,8 20,8 54,2
passief 7 9,7 9,7 63,9
onbekend 26 36,1 36,1 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Palto
spontaan 0 7 17 24
actief 0 8 7 15
passief 2 5 0 7
onbekend 22 4 0 26
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Palto
spontaan 13 11 24
actief 9 6 15
passief 1 6 7
onbekend 13 13 26
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
53
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Palto
spontaan 14 10 24
actief 7 8 15
passief 2 5 7
onbekend 13 13 26
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat 54,2% van de informanten het geanticipeerde dialectwoord
spontaan of actief kende. Voor 36,1% van de ondervraagden was het woord volledig
onbekend.
Volgens de statistische test bestaat er een hoogst significant verband tussen de leeftijd van
de informant en de kennis van het opgevraagde dialectwoord. Opmerkelijk is dat de jongeren
geen spontane of actieve kennis van het woord bezaten. Bij de middenklasse (30-50 jaar)
merken we een stijging op: vijftien informanten gebruikten het dialectwoord spontaan of
actief. Bij de 65-plussers daarentegen bezat iedereen een spontane of actieve kennis van
palto. We stellen dus vast dat de dialectkennis van palto sterk verminderd is en dat het
dialectwoord bijgevolg volledig verdwenen is uit het lexicon van de jongeren.
Verder vertoont de sociale parameter opleiding geen significant resultaat. Het verschil in
spontane kennis tussen de laag- en hoogopgeleiden is erg klein, maar het geheel van
spontane en actieve kennis ligt wel iets hoger bij de laagopgeleiden.
Ten slotte onderzochten we ook de invloed van de variabele sekse op de kennis van palto.
De resultaten van de mannen en de vrouwen zijn erg vergelijkbaar. De parameter sekse
speelt dus geen significante rol.
54
3.4 Woordveld kleding: formeel
3.4.1 Bontjas
Voor het begrip ‘bontjas’ anticipeerden we het dialectwoord vellen frak. De meeste jongeren
gaven het AN-woord bontjas (Prisma) als antwoord op. Verder hoorden we de onvoorziene
dialectwoorden pelsen frak en foruren mantel. Tot slot noteerden we ook een paar keer de
gelegenheidsantwoorden beestenfrak en bontfrak.
Frequentietabel
Vellen frak
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 25 34,7 34,7 34,7
actief 21 29,2 29,2 63,9
passief 8 11,1 11,1 75,0
onbekend 18 25,0 25,0 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Vellen frak
spontaan 2 9 14 25
actief 3 8 10 21
passief 2 6 0 8
onbekend 17 1 0 18
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
55
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Vellen frak
spontaan 14 11 25
actief 13 8 21
passief 2 6 8
onbekend 7 11 18
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Vellen frak
spontaan 11 14 25
actief 11 10 21
passief 5 3 8
onbekend 9 9 18
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat 46 informanten een spontane of actieve kennis bezaten van
het voorziene dialectwoord. Daarnaast was het dialectwoord onbekend voor zeventien
informanten.
Volgens de statistische test van de eerste kruistabel (leeftijd) is er een hoogst significant
verband tussen de variabele leeftijd en de dialectkennis van de informanten. We stellen vast
dat de dialectkennis van vellen frak sterk aan het afnemen is. Slechts vijf jongeren bezaten
een spontane of actieve kennis van het geanticipeerde dialectwoord. Bovendien was het
woord voor zeventien informanten volledig onbekend. De dialectscores van de tweede
leeftijdscategorie (30-50 jaar) liggen een stuk hoger. Zo merken we op dat vijftien zegslieden
een spontane of actieve kennis bezaten. De 65-plussers daarentegen kenden allemaal het
dialectwoord spontaan of actief.
Verder zien we dat het opleidingsniveau van de informanten geen significante rol speelt. De
scores van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Ook de parameter sekse
vertoont geen significant resultaat. Er is geen noemenswaardig verschil tussen de
dialectkennis van de mannen en de vrouwen.
56
3.4.2 Kiel
Voor het begrip ‘kiel’ werd het dialectwoord cache-poussière voorzien. Het merendeel van
de informanten gaf het AN-lexeem kiel (Prisma) als antwoord op.
Frequentietabel
Cache-poussière
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 5 6,9 6,9 6,9
actief 7 9,7 9,7 16,7
passief 12 16,7 16,7 33,3
onbekend 48 66,7 66,7 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Cache-poussière
spontaan 0 1 4 5
actief 0 0 7 7
passief 0 1 11 12
onbekend 24 22 2 48
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
57
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Cache-poussière
spontaan 2 3 5
actief 3 4 7
passief 8 4 12
onbekend 23 25 48
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Cache-poussière
spontaan 3 2 5
actief 3 4 7
passief 6 6 12
onbekend 24 24 48
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Wat meteen opvalt als we de frequentietabel bekijken, is dat het dialectwoord cache-
poussière voor maar liefst 48 informanten volledig onbekend was. Slechts vijf informanten
konden de afbeelding spontaan benoemen met het dialectwoord. Het is overduidelijk dat
cache-poussière nog nauwelijks bekend is bij de Zottegemse informanten.
De variabele leeftijd speelt ook bij deze enquêtevraag een hoogst significante rol. In de
bijhorende kruistabel (leeftijd) zien we dat het geanticipeerde dialectwoord voor alle jongeren
onbekend was. Daarnaast bezat slechts één informant uit de tweede leeftijdscategorie (30-
50 jaar) een spontane kennis van cache-poussière. Bij de 65-plussers daarentegen
gebruikten elf zegslieden het dialectwoord spontaan of actief.
Verder zien we dat het opleidingsniveau van de informanten geen significante invloed heeft
op de dialectkennis van cache-poussière. De resultaten van de laag- en hoogopgeleiden
zijn namelijk gelijkaardig. Zo hanteerden twee laagopgeleiden en drie hoogopgeleiden het
geanticipeerde dialectwoord spontaan. Daarnaast was het woord onbekend voor 23
laagopgeleide informanten en 25 hoogopgeleide informanten. Ook de nagenoeg identieke
58
dialectscores bij de mannen en de vrouwen wijzen erop dat de parameter sekse geen
significante invloed uitoefent op de dialectkennis van beide groepen.
3.4.3 Beenbeschermers van militairen
Het geanticipeerde dialectwoord bij deze enquêtevraag was getten. Heel wat informanten
gaven het AN-woord beenbeschermers (Prisma) als antwoord op. Daarnaast noteerden we
ook meermaals het gelegenheidsantwoord scheenlappen.
Frequentietabel
Getten
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 19 26,4 26,4 26,4
actief 7 9,7 9,7 36,1
passief 5 6,9 6,9 43,1
onbekend 41 56,9 56,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Getten
spontaan 0 2 17 19
actief 0 4 3 7
passief 1 1 3 5
onbekend 23 17 1 41
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
59
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Getten
spontaan 7 12 19
actief 4 3 7
passief 3 2 5
onbekend 22 19 41
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Getten
spontaan 13 6 19
actief 4 3 7
passief 1 4 5
onbekend 18 23 41
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kennen het dialectwoord getten nog nauwelijks. De
frequentietabel toont immers aan dat het geanticipeerde dialectwoord voor 56,9% van de
informanten volledig onbekend was. Slechts 26,4% kon de afbeelding spontaan benoemen
met het dialectwoord. Daarnaast bezat slechts 9,7% van de zegslieden een actieve kennis.
De statistische test van de parameter leeftijd wijst op een hoogst significant resultaat. Wat
meteen opvalt als we de bijhorende kruistabel (leeftijd) bekijken, is de grote kloof tussen de
eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) en de 65-plussers. Zo merken we op dat het woord
onbekend is voor 23 jongeren. Bij de 65-plussers daarentegen gebruikten maar liefst twintig
zegslieden het dialectwoord spontaan of actief. De variabele leeftijd heeft dus een grote
invloed op de kennis van getten.
Verder spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. In de tweede
kruistabel (opleiding) merken we op dat de spontane kennis van de hoogopgeleiden iets
hoger is dan die van de laagopgeleiden, maar de Chi-kwadraattest toont aan dat de
parameter opleiding niet significant is. Ook in de laatste kruistabel (sekse) zien we dat de
60
spontane kennis van de mannen hoger is dan die van de vrouwen, maar de statistische test
wijst ook hier op een niet significant resultaat.
3.4.4 Kraag van een hemd
Voor het begrip ‘kraag van een hemd’ werd het dialectwoord col voorzien. Daarnaast
gebruikten enkele zegslieden het AN-woord kraag (Prisma).
Frequentietabel
Col
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 67 93,1 93,1 93,1
actief 5 6,9 6,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Col spontaan 22 22 23 67
actief 2 2 1 5
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Col spontaan 34 33 67
actief 2 3 5
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Col spontaan 32 35 67
actief 4 1 5
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
61
Conclusie
Uit de frequentietabel leiden we af dat het dialectwoord col zeer goed bekend is bij de
Zottegemse informanten. We zien dat 67 informanten het geanticipeerde dialectwoord
spontaan hanteerden.
Verder oefenen de parameters leeftijd, opleiding en sekse geen significante invloed uit op de
kennis van het dialectwoord col. Zo zien we dat alle leeftijdscategorieën vergelijkbare
resultaten behaalden. Uit de tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat de scores van de laag-
en hoogopgeleiden nagenoeg gelijk zijn. Ook bij de mannen en de vrouwen liggen de
resultaten dicht bij elkaar.
3.4.5 (Mouwloos) vestje
De geanticipeerde dialectwoorden bij deze enquêtevraag waren gilet en ondervest.
Daarnaast gebruikten enkele informanten het AN-woord vest(je) (Prisma). Verder noteerden
we ook een paar keer het gelegenheidsantwoord kostuumvestje.
Frequentietabel
Gilet
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 2 2,8 2,8 2,8
actief 4 5,6 5,6 8,3
passief 29 40,3 40,3 48,6
onbekend 37 51,4 51,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Gilet
spontaan 0 0 2 2
actief 0 1 3 4
passief 3 7 19 29
onbekend 21 16 0 37
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
62
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Gilet
spontaan 0 2 2
actief 4 0 4
passief 13 16 29
onbekend 19 18 37
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Gilet
spontaan 1 1 2
actief 4 0 4
passief 14 15 29
onbekend 17 20 37
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat het dialectwoord gilet aan het verdwijnen is uit het
Zottegems. Zo konden slechts twee informanten de afbeelding spontaan benoemen met het
geanticipeerde dialectwoord. Verder kenden 29 zegslieden het dialectwoord enkel passief en
was het woord onbekend voor de helft van de informanten.
Volgens de eerste kruistabel (leeftijd) bestaat er een hoogst significant verband tussen de
leeftijd van de informant en de dialectkennis van gilet. We zien dat niemand uit de eerste en
de tweede leeftijdsgroep (18-25 jaar en 30-50 jaar) de afbeelding spontaan kon benoemen
met het geanticipeerde dialectwoord. Ook bij de 65-plussers hanteerden slechts twee
63
informanten spontaan gilet. Daarnaast waren er negentien zegslieden die een passieve
kennis van het woord bezaten.
De parameter opleiding wijst op een tendens. Uit de bijhorende kruistabel (opleiding) leiden
we af dat twee hoogopgeleide informanten het dialectwoord spontaan gebruikten en dat vier
laagopgeleide informanten het woord actief kenden. Verder was het woord onbekend voor
negentien laagopgeleiden en achttien hoogopgeleiden. Het contrast tussen beide groepen is
erg beperkt, waardoor het gevaarlijk is om dat resultaat te extrapoleren naar de volledige
populatie.
Tot slot speelt de parameter sekse geen significante rol. Uit de laatste kruistabel (sekse)
blijkt dat het geheel van spontane en actieve kennis bij de mannen iets hoger is dan bij de
vrouwen. Verder zijn de resultaten van beide groepen vergelijkbaar. Het verschil tussen
beide groepen is dus niet significant.
Ondervest
Frequentietabel
Ondervest
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 42 58,3 58,3 58,3
actief 12 16,7 16,7 75,0
passief 11 15,3 15,3 90,3
onbekend 7 9,7 9,7 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Ondervest spontaan 3 18 21 42
actief 6 3 3 12
passief 8 3 0 11
onbekend 7 0 0 7
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
64
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Ondervest spontaan 22 20 42
actief 5 7 12
passief 7 4 11
onbekend 2 5 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Ondervest spontaan 22 20 42
actief 4 8 12
passief 4 7 11
onbekend 6 1 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Het dialectwoord ondervest is goed bekend bij de Zottegemse informanten. De overgrote
meerderheid van de zegslieden kon de afbeelding spontaan benoemen met het
dialectwoord. Daarnaast kenden twaalf zegslieden het woord actief. Slechts voor zeven
zegslieden was ondervest onbekend.
Uit de eerste kruistabel (leeftijd) kunnen we afleiden dat de variabele leeftijd uiterst
significant is. Opmerkelijk is het grote contrast tussen de eerste leeftijdscategorie (18-25
65
jaar) en de derde leeftijdscategorie (65+). Slechts negen jongeren kenden het dialectwoord
ondervest spontaan of actief. Daarnaast was het woord onbekend voor zeven jongeren. Bij
de 65-plussers daarentegen bezat iedereen een spontane of actieve kennis van het
dialectwoord. We kunnen dus stellen dat de leeftijd van de informant een sterke invloed heeft
op de kennis van ondervest.
Verder zien we dat de variabele opleiding geen significante rol speelt. De bijhorende
kruistabel toont aan dat het geheel van spontane en actieve kennis bij beide groepen gelijk
is. Ook de parameter sekse vertoont geen significant resultaat. Uit de laatste kruistabel
(sekse) blijkt dat 26 mannen en 28 vrouwen een spontane of actieve kennis bezaten van
ondervest. Het verschil tussen beide groepen is dus erg klein.
3.4.6 Rokkostuum
Voor het begrip ‘rokkostuum’ werd het dialectwoord pitteleer voorzien. Daarnaast hoorden
we ook kontenkletser, maar dat woord zal verder buiten beschouwing gelaten worden
aangezien het een negatieve bijklank zou hebben.
Frequentietabel
Pitteleer
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 41 56,9 56,9 56,9
actief 10 13,9 13,9 70,8
passief 6 8,3 8,3 79,2
onbekend 15 20,8 20,8 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Pitteleer
spontaan 1 18 22 41
actief 3 5 2 10
passief 5 1 0 6
onbekend 15 0 0 15
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
66
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Pitteleer
spontaan 22 19 41
actief 4 6 10
passief 3 3 6
onbekend 7 8 15
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Pitteleer
spontaan 22 19 41
actief 4 6 10
passief 3 3 6
onbekend 7 8 15
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord pitteleer vrij goed. Zo benoemde
56,9% van de informanten de afbeelding spontaan met het voorziene dialectwoord. Als we
ook de actieve kennis erbij rekenen, bekomen we een percentage van 70,8%. Daarnaast
gaven vijftien zegslieden aan het dialectwoord niet te kennen.
Als we de leeftijd van de informanten bekijken, merken we een grote kloof op tussen de
eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) en de oudere leeftijdsgroepen. Bij de jongeren kon
slechts één informant de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde
67
dialectwoord. Bij de middenklasse (30-50 jaar) en de 65-plussers zien we een sterke stijging
naar achttien en 22 informanten. We stellen vast dat er een significant verband bestaat
tussen de paramater leeftijd en de dialectkennis van de informanten.
Tot slot spelen de overige twee parameters, opleiding en sekse, geen significante rol. De
tweede kruistabel (opleiding) geeft aan dat de dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden
vergelijkbaar zijn. Ook uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat de resultaten van de mannen
en de vrouwen gelijkaardig zijn.
3.4.7 Stropdas
De meerderheid van de informanten gebruikte het geanticipeerde dialectwoord plastron.
Daarnaast hoorden we een paar keer het onvoorziene dialectwoord cravate. Verder
hanteerde ook één informant het AN-woord stropdas (Prisma).
Frequentietabel
Plastron
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 65 90,3 90,3 90,3
actief 6 8,3 8,3 98,6
passief 1 1,4 1,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Plastron
spontaan 17 24 24 65
actief 6 0 0 6
passief 1 0 0 1
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
68
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Plastron
spontaan 34 31 65
actief 2 4 6
passief 0 1 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Plastron
spontaan 31 34 65
actief 4 2 6
passief 1 0 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat de kennis van plastron heel goed is bij de Zottegemse
informanten. We zien dat 90,3% van de informanten een spontane kennis bezat van het
dialectwoord.
De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de parameter leeftijd een significante invloed
heeft op de dialectkennis van de informanten. Zo bezaten alle leden uit de middenklasse (30-
50 jaar) en alle 65-plussers een spontane kennis van het dialectwoord. Bij de jongeren zien
we een daling naar zeventien informanten.
69
Verder vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant resultaat. In de tweede
kruistabel (opleiding) zien we dat het verschil tussen laag- en hoogopgeleiden niet groot is.
Tot slot toont de laatste kruistabel (sekse) dat ook de dialectscores van de mannen en de
vrouwen vergelijkbaar zijn.
3.4.8 Vlinderdas
Voor het begrip ‘vlinderdas’ anticipeerden we het dialectwoord vleugelmoer. Verder gaven
een paar oudere informanten het schertsende woord vliegenbout als antwoord op. De
meeste informanten gebruikten de AN-woorden strik(je) en vlinderdas (Prisma). Daarnaast
hoorden we ook vaak de fonologische variant strikske, maar dat wordt hier niet verder
besproken aangezien dat een louter fonologisch verschil is. Tot slot noteerden we bij twee
oudere zegslieden de gelegenheidsantwoorden vleugelke en folieke.
Frequentietabel
Vleugelmoer
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 5 6,9 6,9 6,9
actief 11 15,3 15,3 22,2
passief 16 22,2 22,2 44,4
onbekend 40 55,6 55,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Vleugelmoer spontaan 0 2 3 5
actief 0 1 10 11
passief 0 7 9 16
onbekend 24 14 2 40
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
70
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Vleugelmoer spontaan 3 2 5
actief 6 5 11
passief 9 7 16
onbekend 18 22 40
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Vleugelmoer spontaan 2 3 5
actief 8 3 11
passief 8 8 16
onbekend 18 22 40
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat de Zottegemse informanten vleugelmoer niet goed kenden.
Slechts 6,9% van alle ondervraagden kon de afbeelding spontaan benoemen met het
geanticipeerde dialectwoord. Daarnaast meende 15,3% het woord actief te kennen. Voor de
meerderheid van de informanten was het dialectwoord immers onbekend. Het is dus duidelijk
dat vleugelmoer uit het Zottegems aan het verdwijnen is.
Volgens de Chi-kwadraattest bestaat er een hoogst significant verband tussen de kennis van
het opgevraagde dialectwoord en de leeftijd van de informant. Als we naar de leeftijd van de
71
informanten kijken, valt meteen op dat vleugelmoer onbekend is bij alle jongeren (18-25
jaar). Het geanticipeerde dialectwoord is dus volledig uit hun lexicon verdwenen. Daarnaast
toont de bijhorende kruistabel (leeftijd) aan dat het dialectwoord ook onbekend was voor
veertien van de 24 zegslieden uit de middenklasse (30-50 jaar). In de derde
leeftijdscategorie (65+) daarentegen zien we dat dertien leden een spontane of actieve
kennis bezaten.
Ten slotte stellen we vast dat de paramaters opleiding en sekse geen significante rol spelen.
Er zijn geen noemenswaardige verschillen op te merken tussen de dialectkennis van de
laag- en hoogopgeleiden. Zo kenden negen laagopgeleide informanten en zeven
hoogopgeleide informanten het voorziene dialectwoord spontaan of actief. Ook de
dialectscores van de mannen en de vrouwen vertonen geen markante verschillen. De laatste
kruistabel (sekse) toont aan dat tien mannen en zes vrouwen een spontane of actieve kennis
bezaten van vleugelmoer.
3.4.9 Pochet
Veel informanten gebruikten spontaan het voorziene dialectwoord stoeferke. Daarnaast
waren er enkele zegslieden die het Algemeen Nederlandse pochet (Prisma) opgaven als
antwoord. We hoorden ook een aantal keer het gelegenheidsantwoord neusdoekje. Tot slot
gebruikte één informant het dialectwoord foulardke, maar dat heeft een andere betekenis.
Het Vlaams Dialectenwoordenboek (2001:131) definieert dat woord als een ‘halsdoek (al of
niet van foulardzijde)’ of een ‘hoofddoek’.
Frequentietabel
Stoeferke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 40 55,6 55,6 55,6
actief 8 11,1 11,1 66,7
passief 2 2,8 2,8 69,4
onbekend 22 30,6 30,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
72
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Stoeferke
spontaan 3 13 24 40
actief 2 6 0 8
passief 0 2 0 2
onbekend 19 3 0 22
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Stoeferke
spontaan 21 19 40
actief 2 6 8
passief 1 1 2
onbekend 12 10 22
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Stoeferke
spontaan 21 19 40
actief 5 3 8
passief 0 2 2
onbekend 10 12 22
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
73
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat 40 informanten de afbeelding spontaan benoemden met
stoeferke. Toch merken we op dat het dialectwoord onbekend was voor 22 informanten.
De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de variabele leeftijd een hoogst significante
invloed heeft op de dialectkennis van stoeferke. Het valt meteen op dat er een grote kloof is
tussen de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) en de 65-plussers. Slechts drie jongeren
konden de afbeelding spontaan benoemen met stoerferke. Een mogelijke verklaring zou
kunnen zijn dat het gebruik van een pochet aan het afnemen is bij de jongeren. Bij de 65-
plussers daarentegen bezat iedereen een spontane kennis van dat woord. De parameter
leeftijd is dus bepalend voor de kennis van het geanticipeerde dialectwoord.
Verder zien we dat het opleidingsniveau van de informant geen significante rol speelt. Uit de
tweede kruistabel (opleiding) leiden we af dat het verschil tussen de laag- en
hoogopgeleiden niet groot is. Zo zijn er 21 laagopgeleiden en negentien hoogopgeleiden die
de afbeelding spontaan benoemden met stoeferke. De variabele opleiding is dus niet
significant.
Tot slot merken we op dat ook de variabele sekse geen significant resultaat vertoont. In de
laatste kruistabel (sekse) zien we dat 21 mannen en negentien vrouwen een spontane
kennis van het woord bezaten. De dialectscores van beide groepen zijn dus vergelijkbaar.
3.4.10 Hoge hoed
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord chapobus voorzien. Veel informanten
benoemden de afbeelding spontaan met het AN-woord hoed of hoge hoed (Prisma).
Frequentietabel
Chapobus
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 27 37,5 37,5 37,5
actief 9 12,5 12,5 50,0
passief 5 6,9 6,9 56,9
onbekend 31 43,1 43,1 100,0
Total 72 100,0 100,0
74
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Chapobus
spontaan 0 8 19 27
actief 1 3 5 9
passief 1 4 0 5
onbekend 22 9 0 31
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Chapobus
spontaan 10 17 27
actief 8 1 9
passief 2 3 5
onbekend 16 15 31
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Chapobus
spontaan 17 10 27
actief 3 6 9
passief 1 4 5
onbekend 15 16 31
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
75
Conclusie
De cijfers uit de frequentietabel tonen aan dat slechts de helft van de informanten een
spontane of actieve kennis bezat van chapobus. Bij maar liefst 31 zegslieden noteerden we
“woord onbekend”.
Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, merken we opnieuw een grote kloof op
tussen de jongeren (18-25 jaar) en de 65-plussers. Zo zien we dat 24 leden uit de derde
leeftijdscategorie (65+) een spontane of actieve kennis van het woord bezaten. Bij de
jongeren daarentegen is er slechts één informant die het woord actief kende. De parameter
leeftijd is dus erg bepalend voor de kennis van chapobus. Die zwakke score kan te wijten
zijn aan het afnemende gebruik van een hoge goed. Die hoed duikt enkel nog op bij
ceremoniemeesters, op verkleedpartijen of op andere feestjes waar bijvoorbeeld
goochelaars in traditioneel kostuum optreden. We hebben hier wellicht met zaakverlies te
maken.
Verder geeft de tweede kruistabel de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weer.
Volgens de significantietest vormt het verband tussen de parameter opleiding en de
dialectkennis van de informant een tendens. Uit de kruistabel blijkt dat de spontane kennis
van de hoogopgeleiden beter is dan die van de laagopgeleiden, maar het geheel van
spontane en actieve kennis is bij beide groepen gelijk. Daarnaast zien we dat het
dialectwoord onbekend was voor zestien laagopgeleiden en vijftien hoogopgeleiden. Er
bestaat dus geen sterk verband tussen de opleiding van de informant en de kennis van het
opgevraagde dialectwoord.
Tot slot onderzochten we ook de invloed van de variabele sekse. We stellen vast dat er geen
significant verband is tussen de parameter sekse en de kennis van chapobus. Opvallend is
wel dat de mannen een betere spontane kennis behaalden dan de vrouwen. Als we ook de
actieve kennis in rekening brengen, is het verschil tussen beide groepen vrij klein. Verder
was het woord volledig onbekend voor vijftien mannen en zestien vrouwen.
3.4.11 Politiemuts
Het geanticipeerde dialectwoord bij deze enquêtevraag was scheepke. Veel informanten
gebruikten het AN-woord hoedje (Prisma).
76
Frequentietabel
Scheepke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 11 15,3 15,3 15,3
actief 6 8,3 8,3 23,6
passief 14 19,4 19,4 43,1
onbekend 41 56,9 56,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Scheepke
spontaan 0 0 11 11
actief 0 3 3 6
passief 1 7 6 14
onbekend 23 14 4 41
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Scheepke
spontaan 5 6 11
actief 4 2 6
passief 6 8 14
onbekend 21 20 41
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
77
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Scheepke
spontaan 5 6 11
actief 5 1 6
passief 8 6 14
onbekend 18 23 41
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De kennis van het dialectwoord scheepke staat op een zeer laag pitje. In de frequentietabel
zien we dat slechts elf informanten de afbeelding spontaan konden benoemen met het
geanticipeerde dialectwoord. Opvallend is dat het dialectwoord totaal onbekend was voor
meer dan de helft van de informanten.
Volgens de Chi-kwadraattest is er een hoogst significant verband tussen de variabele leeftijd
en de dialectkennis van de informanten. Als we de dialectscores van de drie leeftijdsgroepen
bekijken, valt meteen op dat de jongeren (18-25 jaar) geen spontane of actieve kennis
bezaten van scheepke. Het woord was zelfs volledig onbekend voor 23 jongeren. Daarnaast
zijn er slechts drie leden uit de middenklasse (30-50 jaar) die meenden het dialectwoord
actief te kennen. Bij de 65-plussers daarentegen kenden veertien zegslieden het
dialectwoord spontaan of actief.
Tot slot merken we op dat de parameters opleiding en sekse geen significante rol spelen. De
laag- en hoogopgeleiden scoorden erg gelijkaardig. Ook de dialectscores van de mannen en
de vrouwen vertonen geen grote onderlinge verschillen. Opmerkelijk is wel dat het aantal
zegslieden bij “woord onbekend” iets hoger is bij de vrouwen dan bij de mannen. Zo kenden
23 vrouwen en achttien mannen het geanticipeerde dialectwoord niet.
3.4.12 Pruik
Bijna alle informanten gaven spontaan het geanticipeerde dialectwoord paruke als antwoord
op. Er waren slechts een paar informanten die het AN-woord pruik (Prisma) gebruikten.
78
Frequentietabel
Paruke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 68 94,4 94,4 94,4
actief 1 1,4 1,4 95,8
passief 3 4,2 4,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Paruke
spontaan 20 24 24 68
actief 1 0 0 1
passief 3 0 0 3
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Paruke
spontaan 36 32 68
actief 0 1 1
passief 0 3 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Paruke
spontaan 32 36 68
actief 1 0 1
passief 3 0 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
79
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord paruke zeer goed. Bijna alle
informanten konden de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord.
Slechts drie informanten bezaten een passieve kennis.
De statistische test van de variabele leeftijd toont aan dat er sprake is van een tendens.
Opmerkelijk is dat alle leden uit de middenklasse (30-50 jaar) en alle 65-plussers de
afbeelding spontaan konden benoemen met paruke. Bij de jongeren zien we een daling naar
twintig informanten. Daarnaast kende één jongere het woord actief en bezaten drie jongeren
een passieve kennis. Er is dus enigszins een tendens zichtbaar, maar er is geen sterk
verband tussen de leeftijd van de informant en de dialectkennis.
In de tweede kruistabel worden de resultaten van de laag- en hoogopgeleide informanten
weergegeven. We merken op dat de parameter opleiding geen significante rol speelt.
Opvallend is wel dat alle laagopgeleiden het geanticipeerde dialectwoord spontaan
hanteerden. Bij de hoogopgeleiden konden 32 informanten de afbeelding spontaan
benoemen met paruke. Het verschil tussen beide groepen is dus beperkt. Ook het verschil
tussen de mannen en de vrouwen is niet significant. Het is echter wel opmerkelijk dat alle
vrouwen een betere spontane kennis bezaten, maar dat verschil is niet groot.
3.4.13 Voile
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord voiletteke voorzien. Veel zegslieden
benoemden de afbeelding met het gelegenheidsantwoord netje.
Frequentietabel
Voiletteke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 26 36,1 36,1 36,1
actief 13 18,1 18,1 54,2
passief 10 13,9 13,9 68,1
onbekend 23 31,9 31,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
80
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Voiletteke
spontaan 1 8 17 26
actief 2 5 6 13
passief 2 8 0 10
onbekend 19 3 1 23
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Voiletteke
spontaan 11 15 26
actief 9 4 13
passief 4 6 10
onbekend 12 11 23
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Voiletteke
spontaan 13 13 26
actief 6 7 13
passief 3 7 10
onbekend 14 9 23
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
81
Conclusie
In de frequentietabel zien we dat 26 informanten de afbeelding spontaan benoemden met
voiletteke. Daarnaast bezaten dertien informanten een actieve kennis van het dialectwoord.
Opmerkelijk is dat het woord voor 23 zegslieden onbekend was.
De kruistabel met de variabele leeftijd geeft aan dat de leeftijd van de informant een erg
significante invloed heeft op de dialectkennis van voiletteke. Opvallend is het grote verschil
tussen de eerste leeftijdsgroep (18-25 jaar) en de oudere leeftijdscategorieën (30-50 jaar en
65+). Voor negentien jongeren was het geanticipeerde dialectwoord immers onbekend,
terwijl zeventien 65-plussers een spontane kennis bezaten van voiletteke. Bij de
middenklasse (30-50 jaar) constateren we een daling: amper acht zegslieden kenden het
woord spontaan.
Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. In de tweede
kruistabel (opleiding) zien we dat de spontane kennis van de hoogopgeleiden iets beter is
dan die van de laagopgeleiden, maar het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide
groepen nagenoeg gelijk. De Chi-kwadraattest leverde voor de parameter opleiding dus
geen significant resultaat op. Ook de dialectscores van de mannen en de vrouwen zijn
nagenoeg gelijk: zowel dertien mannen als dertien vrouwen konden de afbeelding spontaan
benoemen met het geanticipeerde dialectwoord.
3.4.14 Mantelpak
Voor het begrip ‘mantelpak’ anticipeerden we de dialectwoorden compleeke en tailleurke.
Daarnaast gaven enkele informanten ook deux-pièceke als antwoord op. Aangezien dat
woord volgens het Prisma Handwoordenboek als Algemeen Nederlands wordt bestempeld,
zal het hier niet verder besproken worden. Verder waren er ook een aantal jonge
informanten die het AN-woord mantelpak (Prisma) gebruikten. Daarnaast hoorden we ook
vaak de AN-woorden tuniek en ensemble (Prisma), maar die woorden hebben een andere
betekenis. Prisma (2009:1309,382) omschrijft tuniek als een ‘tamelijk lang, vrijhangend
bovenkledingstuk voor vrouwen en meisjes, dat de eronder gedragen rok of jurk ten dele
vrijlaat’ en ensemble als een ‘uit delen bestaand (dames)kostuum dat geen mantelpak is; bij
elkaar horende jurk en mantel’. Aangezien we hier te maken hebben met een
betekenisverandering, laten we dat woord verder buiten beschouwing. Tot slot noteerden we
ook een paar keer het gelegenheidsantwoord kostuumke.
82
Compleeke
Frequentietabel
Compleeke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 4 5,6 5,6 5,6
actief 22 30,6 30,6 36,1
passief 15 20,8 20,8 56,9
onbekend 31 43,1 43,1 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Compleeke
spontaan 0 0 4 4
actief 1 3 18 22
passief 3 11 1 15
onbekend 20 10 1 31
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Compleeke
spontaan 2 2 4
actief 9 13 22
passief 8 7 15
onbekend 17 14 31
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
83
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Compleeke
spontaan 3 1 4
actief 9 13 22
passief 6 9 15
onbekend 18 13 31
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Het dialectwoord compleeke was nog amper bekend bij de Zottegemse informanten. We
noteerden bij maar liefst 31 informanten “woord onbekend”. Slechts vier informanten konden
de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord.
De leeftijd van de informant heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis. De
bijhorende kruistabel (leeftijd) toont aan dat er een groot verschil is tussen de drie
leeftijdsgroepen. Zo merken we op dat maar liefst twintig jongeren het geanticipeerde
dialectwoord niet kenden. Ook de informanten uit de middenklasse (30-50 jaar) kenden het
dialectwoord nog amper. Bij de 65-plussers daarentegen zien we dat 22 zegslieden een
spontane of actieve kennis van het woord bezaten. We kunnen concluderen dat compleeke
uit het Zottegemse lexicon aan het verdwijnen is.
De overige parameters, opleiding en sekse, vertonen geen significant verband met de
dialectkennis van de informanten. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat de
dialectkennis van de laag- en hoogopgeleiden erg vergelijkbaar is. Ook de parameter sekse
vertoont geen significant resultaat. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat de dialectscores
van de mannen en de vrouwen geen markante verschillen vertonen.
84
Tailleurke
Frequentietabel
Tailleurke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 1 1,4 1,4 1,4
actief 21 29,2 29,2 30,6
passief 16 22,2 22,2 52,8
onbekend 34 47,2 47,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Tailleurke
spontaan 0 0 1 1
actief 1 0 20 21
passief 2 12 2 16
onbekend 21 12 1 34
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Tailleurke
spontaan 1 0 1
actief 8 13 21
passief 8 8 16
onbekend 19 15 34
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
85
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Tailleurke
spontaan 1 0 1
actief 10 11 21
passief 6 10 16
onbekend 19 15 34
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat het geanticipeerde dialectwoord nog nauwelijks bekend is bij
de Zottegemse informanten. We noteerden bij 47,2% van de ondervraagden “woord
onbekend”. Slechts één informant kon de afbeelding spontaan benoemen met tailleurke.
De Chi-kwadraattest toont aan dat de parameter leeftijd een hoogst significante rol speelt. In
de bijhorende kruistabel zien we dat 21 zeglieden uit de derde leeftijdscategorie (65+) een
spontane of actieve kennis van het woord bezaten, terwijl het dialectwoord onbekend was
voor 21 jongeren en voor de helft van de informanten uit de middenklasse (30-50 jaar). We
stellen dus vast dat het dialectwoord uit het Zottegems aan het verdwijnen is.
Verder spelen de parameters opleiding en leeftijd geen significante rol. De dialectscores van
de laag- en hoogopgeleiden vertonen geen noemenswaardige verschillen. Verder toont de
laatste kruistabel (sekse) aan dat ook de sekse van de informant niet significant is. De
dialectkennis van de mannen en de vrouwen is vergelijkbaar.
3.4.15 Sjaaltje in pels
Voor het begrip ‘sjaaltje in pels’ werd het dialectwoord miene(ke) voorzien. Daarnaast waren
er een aantal informanten die de afbeelding spontaan benoemden met het AN-woord
sjaaltje (Prisma).
86
Frequentietabel
Miene(ke)
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 48 66,7 66,7 66,7
actief 16 22,2 22,2 88,9
passief 6 8,3 8,3 97,2
onbekend 2 2,8 2,8 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Miene(ke)
spontaan 11 14 23 48
actief 6 9 1 16
passief 5 1 0 6
onbekend 2 0 0 2
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Miene(ke)
spontaan 24 24 48
actief 10 6 16
passief 2 4 6
onbekend 0 2 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
87
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Miene(ke)
spontaan 20 28 48
actief 10 6 16
passief 4 2 6
onbekend 2 0 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De zegslieden van het onderzoek kenden het woord miene(ke) goed. Uit de frequentietabel
leiden we af dat 66,7% van de informanten het woord spontaan gebruikte. Het geheel van
spontane en actieve kennis bedraagt 88,9%. Slechts bij twee informanten noteerden we
“woord onbekend”.
De Chi-kwadraattest geeft aan dat de leeftijd van de informant een hoogst significante
invloed heeft op de kennis van het woord miene(ke). Uit de bijhorende kruistabel kunnen we
afleiden dat de kennis van het geanticipeerde dialectwoord bij elke nieuwe generatie
achteruitgaat. De dialectscores van de jongeren zijn opvallend lager dan die van de 65-
plussers. Zo hanteerden elf jongeren het woord spontaan, terwijl 23 leden uit de
leeftijdscategorie 65+ miene(ke) spontaan gebruikten. Daarnaast noteerden we bij twee
jongeren “woord onbekend”.
Verder heeft het opleidingsniveau van de informant geen significante invloed op de kennis
van het woord miene(ke). De laag- en hoogopgeleiden kenden het voorziene dialectwoord
ongeveer even goed. We zien in de bijhorende kruistabel dat 34 laagopgeleiden en 30
hoogopgeleiden een spontane of actieve kennis van miene(ke) bezaten. De parameter
opleiding is dus niet bepalend voor de kennis van het geanticipeerde dialectwoord.
Als laatste onderzochten we ook het verband tussen de sekse van de informant en de kennis
van het dialectwoord miene(ke). De Chi-kwadraattest toont aan dat we hier geen significant
resultaat bekomen. We zien in de laatste kruistabel dat de vrouwen een hogere spontane
kennis vertonen dan de mannen. Zo benoemden 28 vrouwen en 20 mannen de afbeelding
spontaan met het geanticipeerde dialectwoord. Als we ook rekening houden met de actieve
kennis, dan is het verschil tussen beide groepen niet zo groot.
88
3.4.16 Soldatenjas
Bij deze enquêtevraag werd het dialectlexeem kapote voorzien. De meerderheid van de
ondervraagde informanten hanteerde het AN-woord (soldaten)jas. Daarnaast hoorden we
ook een paar keer het dialectwoord pardessus, dat overigens een andere betekenis heeft.
Het Vlaams Dialectenwoordenboek (2001:352) definieert dat woord als een ‘overjas,
winterjas’.
Frequentietabel
Kapote
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 19 26,4 26,4 26,4
actief 5 6,9 6,9 33,3
passief 4 5,6 5,6 38,9
onbekend 44 61,1 61,1 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Kapote
spontaan 0 1 18 19
actief 0 2 3 5
passief 0 1 3 4
onbekend 24 20 0 44
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
89
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Kapote
spontaan 7 12 19
actief 3 2 5
passief 4 0 4
onbekend 22 22 44
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Kapote
spontaan 10 9 19
actief 4 1 5
passief 1 3 4
onbekend 21 23 44
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord kapote nog nauwelijks. Voor de
meerderheid van de informanten was het woord immers volledig onbekend. Slechts 33,3%
van de informanten bezat een spontane of actieve kennis van het voorziene dialectwoord.
Volgens de statistische test heeft de variabele leeftijd een hoogst significante invloed op de
kennis van kapote. In de bijhorende kruistabel zien we een opmerkelijk verschil tussen de
eerste en de tweede generatie (18-25 jaar en 30-50 jaar) en de 65-plusssers. Voor alle leden
uit de jongste generatie was het dialectwoord onbekend. Ook twintig zegslieden uit de
middenklasse kenden kapote niet. Bij de 65-plussers daarentegen constateren we dat 21
informanten een spontane of actieve kennis bezaten. Het geanticipeerde dialectwoord leeft
dus enkel nog bij de oudste generatie. De kennis van het dialectwoord kapote gaat dus sterk
achteruit.
De parameter opleiding behaalt volgens de Chi-kwadraattest geen significant resultaat. Het
geheel van spontane en actieve kennis van de hoogopgeleide informanten is beter dan die
van de laagopgeleide informanten, maar dat verschil is niet groot. Ook de variabele sekse
90
speelt geen significante rol. Het geheel van spontane en actieve kennis is iets beter bij de
mannen dan bij de vrouwen, maar ook hier is dat verschil niet significant.
3.4.17 Parelsnoer
Het geanticipeerde dialectwoord voor het begrip ‘parelsnoer’ was parelband. Daarnaast
hanteerden een aantal informanten de AN-woorden ketting of collier (Prisma). Verder
hoorden we ook een aantal keer het onvoorziene dialectwoord parelmoer.
Frequentietabel
Parelband
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 26 36,1 36,1 36,1
actief 17 23,6 23,6 59,7
passief 22 30,6 30,6 90,3
onbekend 7 9,7 9,7 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Parelband
spontaan 0 10 16 26
actief 5 5 7 17
passief 12 9 1 22
onbekend 7 0 0 7
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
91
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Parelband
spontaan 16 10 26
actief 5 12 17
passief 12 10 22
onbekend 3 4 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Parelband
spontaan 14 12 26
actief 7 10 17
passief 11 11 22
onbekend 4 3 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat slechts 36,1% van alle ondervraagden de afbeelding
spontaan kon benoemen met parelband. Daarnaast gaf 30,6% van de informanten aan het
woord enkel passief te kennen.
Uit het onderzoek blijkt dat de variabele leeftijd een grote invloed heeft op de kennis van
parelband. De bijhorende kruistabel toont aan dat er een grote kloof bestaat tussen de
dialectkennis van de jongeren (18-25 jaar) en die van de overige generaties (30-50 jaar en
65+). Zo was niemand uit de eerste leeftijdscategorie in staan om de afbeelding spontaan te
benoemen met parelband en bezaten slechts vijf informanten een actieve kennis. De
spontane kennis van de overige generaties ligt een stuk hoger: tien leden uit de
middenklasse en zestien 65-plussers kenden het dialectwoord spontaan. We kunnen dus
stellen dat parelband uit het lexicon van de jongeren aan het verdwijnen is.
De tweede kruistabel (opleiding) geeft aan dat de variabele opleiding geen significante rol
speelt. Zo bezaten 21 laagopgeleiden en 22 hoogopgeleiden een spontane of actieve kennis
van parelband. Het verschil tussen beide groepen is dus miniem. Ook de parameter sekse
vertoont geen significant resultaat. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat 21 mannen en
92
22 vrouwen het geanticipeerde dialectwoord spontaan of actief kenden. De dialectkennis van
beide groepen is dus erg vergelijkbaar.
3.4.18 Armband
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord bracelee geanticipeerd. Er waren heel wat
informanten die het AN-woord armband (Prisma) gebruikten.
Frequentietabel
Bracelee
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 36 50,0 50,0 50,0
actief 15 20,8 20,8 70,8
passief 17 23,6 23,6 94,4
onbekend 4 5,6 5,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Bracelee
spontaan 2 15 19 36
actief 4 6 5 15
passief 14 3 0 17
onbekend 4 0 0 4
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
93
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Bracelee
spontaan 18 18 36
actief 6 9 15
passief 9 8 17
onbekend 3 1 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Bracelee
spontaan 20 16 36
actief 7 8 15
passief 8 9 17
onbekend 1 3 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De cijfers uit de frequentietabel tonen aan dat de ondervraagde zegslieden een goede
kennis hebben van bracelee. Zo bezat 70,8% van de informanten een spontane of actieve
kennis van het dialectwoord. Slechts bij vier informanten noteerden we “woord onbekend”.
Volgens de statistische test bestaat er een hoogst significant verband tussen de leeftijd van
de informant en de kennis van bracelee. In de bijhorende kruistabel merken we op dat
vooral de jongste generatie (18-25 jaar) een slechte kennis heeft van het geanticipeerde
dialectwoord. Slechts twee jongeren kenden het dialectwoord spontaan en vier zegslieden
meenden het woord actief te kennen. De spontane en actieve kennis ligt bij de oudere
leeftijdsgroepen een stuk hoger. Zo zien we dat 21 leden uit de middenklasse (30-50 jaar) en
alle 65-plussers een actieve of spontane kennis bezaten. We kunnen dus concluderen dat er
een significant verband bestaat tussen de parameter leeftijd en de kennis van bracelee.
Verder vertoont de parameter opleiding geen significant resultaat. Zo bezaten zowel achttien
laagopgeleiden als achttien hoogopgeleiden een spontane kennis van bracelee. Verder
noteerden we bij drie laagopgeleide informanten en bij één hoogopgeleide informant “woord
94
onbekend”. Beide groepen kenden het geanticipeerde dialectwoord dus ongeveer even
goed.
Tot slot toont de laatste kruistabel (sekse) aan dat er geen significant verband is tussen de
parameter sekse en de dialectkennis van de informanten. De spontane kennis van de
mannen is iets hoger dan die van de vrouwen, maar het geheel van spontane en actieve
kennis is vergelijkbaar. Het verschil in dialectkennis tussen beide groepen is dus niet
noemenswaardig.
3.4.19 Damesschoenen met uitgesneden rand
Voor het begrip ‘damesschoenen met uitgesneden rand’ werd het dialectwoord decolletees
voorzien. De meerderheid van de informanten hanteerde het AN-woord schoenen (Prisma).
Daarnaast hoorden we ook een paar keer de gelegenheidsantwoorden hakken en talons.
Frequentietabel
Decolletees
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 12 16,7 16,7 16,7
actief 6 8,3 8,3 25,0
passief 15 20,8 20,8 45,8
onbekend 39 54,2 54,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Decolletees
spontaan 0 0 12 12
actief 0 1 5 6
passief 2 7 6 15
onbekend 22 16 1 39
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
95
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Decolletees
spontaan 5 7 12
actief 6 0 6
passief 8 7 15
onbekend 17 22 39
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Decolletees
spontaan 4 8 12
actief 3 3 6
passief 9 6 15
onbekend 20 19 39
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel wijst op het lexicaal dialectverlies van decolletees. Er waren namelijk 39
informanten die het geanticipeerde dialectwoord niet kenden. Slechts twaalf ondervraagde
zegslieden konden de afbeelding spontaan benoemen met het voorziene dialectwoord.
De parameter leeftijd behaalt volgens de Chi-kwadraattest een hoogst significant resultaat.
De bijhorende kruistabel wijst op een grote kloof tussen de jongeren en de oudere
leeftijdsgroepen. Bij maar liefst 22 jongeren noteerden we “woord onbekend”. Ook zestien
leden uit de middenklasse (30-50 jaar) gaven aan het geanticipeerde dialectwoord niet te
96
kennen. Het contrast met de 65-plussers, waarvan de meerderheid een spontane of actieve
kennis van het woord bezat, is dan ook aanzienlijk.
Vervolgens onderzochten we ook de invloed van de parameter opleiding. De Chi-
kwadraattest van die parameter wijst op een tendens. Uit de bijhorende kruistabel leiden we
af dat dertien laagopgeleiden een spontane of actieve kennis bezaten. Bij de
hoogopgeleiden daarentegen kenden slechts zeven informanten het dialectwoord spontaan
en bezat niemand een actieve kennis. Verder is het woord onbekend voor zeventien
laagopgeleiden en 22 hoogopgeleiden. We stellen dus vast dat de dialectkennis van de
laagopgeleiden iets beter is dan die van de hoogopgeleiden, maar dat resultaat kan ook aan
toeval te wijten zijn.
Tot slot toont de laatste kruistabel (sekse) aan dat de parameter sekse niet significant is. De
spontane kennis van de vrouwen is dubbel zo groot als die van de mannen, maar het geheel
van spontane en actieve kennis verschilt niet zo veel bij de twee groepen.
3.4.20 Gelakte herenschoenen
Naast het geanticipeerde dialectwoord lakees gebruikten veel informanten het
gelegenheidsantwoord geklede schoenen. Daarnaast gebruikten een paar informanten het
AN-woord gelakte (heren)schoenen (Prisma).
Frequentietabel
Lakees
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 29 40,3 40,3 40,3
actief 23 31,9 31,9 72,2
passief 11 15,3 15,3 87,5
onbekend 9 12,5 12,5 100,0
Total 72 100,0 100,0
97
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Lakees
spontaan 7 11 11 29
actief 1 9 13 23
passief 7 4 0 11
onbekend 9 0 0 9
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Lakees
spontaan 15 14 29
actief 12 11 23
passief 6 5 11
onbekend 3 6 9
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Lakees
spontaan 14 15 29
actief 10 13 23
passief 5 6 11
onbekend 7 2 9
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
98
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord lakees vrij goed. Uit de frequentietabel
leiden we af dat 72,2% van de informanten het geanticipeerde dialectwoord spontaan of
actief kende. Daarnaast noteerden we bij slechts 12,5% “woord onbekend”.
Volgens de Chi-kwadraattest is er een hoogst significant verband tussen de parameter
leeftijd en de kennis van lakees. De bijhorende kruistabel maakt duidelijk dat slechts zeven
jongeren het geanticipeerde woord spontaan gebruikten, terwijl alle 65-plussers het woord
spontaan of actief kenden. We stellen vast dat de leeftijd van de informant hier een erg
bepalende factor is.
De overige twee parameters, opleiding en sekse, spelen geen significante rol. Uit de tweede
kruistabel (opleiding) blijkt dat de laag- en hoogopgeleiden het dialectwoord ongeveer even
goed kenden. Ook het verschil tussen de mannen en de vrouwen is niet significant. Zo zien
we dat veertien mannen en vijftien vrouwen de afbeelding spontaan konden benoemen met
lakees. De parameter sekse is dus niet bepalend voor de kennis van het geanticipeerde
dialectwoord.
99
3.5 Woordveld huisraad
3.5.1 Vergiet
Voor het begrip ‘vergiet’ werden de dialectwoorden stramijn en verzijp voorzien. Er waren
een aantal jonge zegslieden die het AN-woord vergiet (Prisma) gebruikten.
Stramijn
Frequentietabel
Stramijn
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 48 66,7 66,7 66,7
actief 13 18,1 18,1 84,7
passief 6 8,3 8,3 93,1
onbekend 5 6,9 6,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Stramijn
spontaan 7 20 21 48
actief 7 3 3 13
passief 5 1 0 6
onbekend 5 0 0 5
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
100
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Stramijn
spontaan 25 23 48
actief 7 6 13
passief 2 4 6
onbekend 2 3 5
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Stramijn
spontaan 25 23 48
actief 4 9 13
passief 3 3 6
onbekend 4 1 5
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het woord stramijn vrij goed. Uit de frequentietabel blijkt
dat 84,7% van de ondervraagden een spontane of actieve kennis bezat. Slechts vijf
informanten gaven aan het geanticipeerde dialectwoord niet te kennen.
De significantietest toont aan dat de leeftijd van de informant een sterke invloed heeft op de
kennis van het opgevraagde dialectwoord. Opmerkelijk is de kloof tussen de jongste
generatie (18-25 jaar) en de twee oudere generaties (30-50 jaar en 65+). Er waren slechts
zeven jongeren die stramijn spontaan gebruikten, terwijl bij de andere leeftijdsgroepen
telkens minstens twintig informanten het woord spontaan kenden. Dat wijst erop dat het
dialectwoord stramijn onderhevig is aan lexicaal dialectverlies.
De parameter opleiding is niet significant; het opleidingsniveau van de informanten blijkt niet
in verband te staan met de dialectkennis. De dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden
zijn erg vergelijkbaar. Daarnaast had ook de variabele sekse geen significante invloed. Zo
gebruikten 25 mannen en 23 vrouwen het dialectwoord spontaan. Het verschil tussen beide
groepen is dus niet noemenswaardig.
101
Verzijp
Frequentietabel
Verzijp
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 6 8,3 8,3 8,3
actief 42 58,3 58,3 66,7
passief 17 23,6 23,6 90,3
onbekend 7 9,7 9,7 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Verzijp
spontaan 0 2 4 6
actief 9 13 20 42
passief 9 8 0 17
onbekend 6 1 0 7
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Verzijp
spontaan 4 2 6
actief 20 22 42
passief 9 8 17
onbekend 3 4 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
102
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Verzijp
spontaan 3 3 6
actief 20 22 42
passief 8 9 17
onbekend 5 2 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat slechts zes informanten de afbeelding spontaan konden
benoemen met verzijp. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan zien
we een opmerkelijke stijging naar 42 zegslieden. Daarnaast bezaten zeventien informanten
een passieve kennis en noteerden we bij zeven zegslieden “woord onbekend”.
Volgens de Chi-kwadraattest heeft de leeftijd van de informant een hoogst significante
invloed op de dialectkennis. In de bijhorende kruistabel valt meteen de zwakke kennis van de
jongste generatie (18-25 jaar) op. Zo hanteerde niemand van de jongeren het geanticipeerde
dialectwoord spontaan. Verder bezaten negen jongeren een actieve kennis. Het verschil met
de 65-plussers is opmerkelijk, want in die leeftijdsgroep kende iedereen het woord spontaan
of actief. Het is wel opvallend dat slechts vier ouderen de afbeelding spontaan benoemden
met verzijp. Uit bovenstaande resultaten blijkt dat ze dus eerder stramijn hanteerden. Bij de
middenklasse (30-50 jaar) bezaten vijftien zegslieden een spontane of actieve kennis. We
kunnen besluiten dat verzijp onderhevig is aan dialectverlies; hoe jonger de informant, hoe
zwakker de kennis van het woord.
De tweede kruistabel geeft de resultaten van de laag- en hoogopgeleide informanten weer.
We merken op dat beide groepen nagenoeg identieke scores vertonen. Bij zowel de
laagopgeleiden als de hoogopgeleiden kenden 24 zegslieden het geanticipeerde
dialectwoord spontaan of actief. Tot slot speelt ook de parameter sekse geen significante
rol. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat 23 mannen en 25 vrouwen verzijp spontaan of
actief kenden. Het contrast tussen beide groepen is dus niet groot.
103
3.5.2 Bord
Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord talloor. Daarnaast gebruikten
enkele jongeren het AN-woord bord (Prisma). Tot slot noteerden we bij twee jonge
informanten het onvoorziene dialectwoord assiette.
Frequentietabel
Talloor
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 67 93,1 93,1 93,1
actief 2 2,8 2,8 95,8
passief 3 4,2 4,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Talloor
spontaan 19 24 24 67
actief 2 0 0 2
passief 3 0 0 3
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)
104
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Talloor
spontaan 34 33 67
actief 1 1 2
passief 1 2 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Talloor
spontaan 32 35 67
actief 2 0 2
passief 2 1 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat ongeveer 93% van de informanten het woord talloor
spontaan hanteerde. Slechts drie informanten bezaten een passieve kennis van het woord.
We kunnen dus stellen dat het dialectwoord zeer goed bekend is bij de Zottegemse
informanten.
De Chi-kwadraattest van de variabele leeftijd wijst op een significant resultaat. We merken
op dat alle leden uit de middengroep (30-50 jaar) en alle 65-plussers de afbeelding spontaan
benoemden met talloor. Bij de jongeren zien we een daling naar negentien informanten.
Daarnaast bezaten twee informanten een actieve kennis en drie informanten gaven aan het
woord passief te kennen.
Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. De dialectscores van
de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Ook uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt
dat er geen markante verschillen zijn tussen de dialectkennis van de mannen en de
vrouwen. De Chi-kwadraattest toont aan dat de parameters opleiding en sekse niet
significant zijn.
105
3.5.3 Kopje
Voor het begrip ‘kopje’ anticipeerden we de dialectwoorden zat(te) en tasse. Een paar jonge
informanten hanteerden het AN-woord kopje (Prisma). Verder gebruikten drie informanten
het AN-woord mok (Prisma).
Frequentietabel
Zat(te)
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 55 76,4 76,4 76,4
actief 13 18,1 18,1 94,4
passief 4 5,6 5,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Zat(te)
spontaan 10 22 23 55
actief 10 2 1 13
passief 4 0 0 4
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
106
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Zat(te)
spontaan 29 26 55
actief 7 6 13
passief 0 4 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Zat(te)
spontaan 29 26 55
actief 5 8 13
passief 2 2 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel kunnen we afleiden dat 76,4% van de informanten het woord zat(te)
spontaan gebruikte. Als we ook de actieve kennis in rekening brengen, dan bekomen we een
percentage van maar liefst 94,4%. We kunnen dus stellen dat de Zottegemse informanten
het dialectwoord zeer goed kennen.
De parameter leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van de
ondervraagden. De bijhorende kruistabel toont aan dat de eerste generatie (18-25 jaar) het
dialectwoord minder goed kende dan de oudere informanten (35-50 jaar en 65+). Zo merken
we op dat de spontane kennis van de oudere leeftijdsgroepen dubbel zo hoog is als die van
de jongeren. Daarnaast bezaten ook vier jongeren een passieve kennis van zat(te).
De Chi-kwadraattest van de variabele opleiding wijst erop dat het opleidingsniveau van de
informant geen significante invloed heeft op de dialectkennis van het woord zat(te). In de
tweede kruistabel (opleiding) zien we dat 26 hoogopgeleiden en 29 laagopgeleiden het
woord spontaan kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus niet significant.
Tot slot vertoont ook de variabele sekse geen significant resultaat. Er zijn zowel 34 mannen
als 34 vrouwen die een spontane of actieve kennis van het woord bezaten. Beide groepen
behaalden dus vergelijkbare resultaten.
107
Tasse
Frequentietabel
Tasse
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 17 23,6 23,6 23,6
actief 55 76,4 76,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Tas spontaan 13 2 2 17
actief 11 22 22 55
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Tas spontaan 8 9 17
actief 28 27 55
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
108
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Ta spontaan 8 9 17
actief 28 27 55
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat alle informanten het voorziene dialectwoord tasse spontaan
of actief kenden. Als we de leeftijd van de informanten bekijken, merken we op dat de
spontane kennis van de jongste generatie (18-25 jaar) opmerkelijk beter is dan die van de
oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+). Bij de tweede en de derde leeftijdsgroep waren
er telkens slechts twee informanten die de afbeelding spontaan benoemden met tasse. Bij
de jongeren daarentegen gebruikten dertien zegslieden het woord spontaan. We kunnen dat
verklaren doordat de oudere generaties eerder opteerden voor het dialectwoord zatte.
Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. Uit de tweede
kruistabel (opleiding) blijkt dat zeven laagopgeleiden en acht hoogopgeleiden tasse
spontaan gebruikten. Het verschil tussen beide groepen is dus erg klein. Ook de mannelijke
en de vrouwelijke informanten vertonen vergelijkbare dialectscores. In de laatste kruistabel
(sekse) zien we dat acht mannen en negen vrouwen een spontane kennis bezaten. Er zijn
dus geen markante verschillen tussen beide groepen.
3.5.4 Schoteltje (bij een kopje)
Naast het voorziene dialectwoord soutasse hoorden we heel vaak de
gelegenheidsantwoorden klein talloorke en ondertalloorke.
109
Frequentietabel
Soutasse
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 22 30,6 30,6 30,6
actief 4 5,6 5,6 36,1
passief 19 26,4 26,4 62,5
onbekend 27 37,5 37,5 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Soutasse spontaan 1 3 18 22
actief 0 2 2 4
passief 3 12 4 19
onbekend 20 7 0 27
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Soutasse spontaan 9 13 22
actief 2 2 4
passief 10 9 19
onbekend 15 12 27
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
110
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Soutasse spontaan 12 10 22
actief 1 3 4
passief 7 12 19
onbekend 16 11 27
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
In de frequentietabel zien we dat de kennis van het woord soutasse behoorlijk slecht is. De
overgrote meerderheid van de informanten had nog nooit van dat woord gehoord of kende
het louter passief. Er waren 22 informanten die de afbeelding spontaan konden benoemen
met het geanticipeerde dialectwoord.
De variabele leeftijd blijkt een hoogst significante invloed te hebben op de kennis van
soutasse. We merken op dat slechts één informant uit de eerste leeftijdscategorie (18-25
jaar) een spontane kennis van het woord bezat. Voor twintig jongeren was het dialectwoord
echter onbekend. De overige leeftijdsgroepen behaalden een beter resultaat: bij zeventien
leden uit de middenklasse (30-50 jaar) behoorde het woord tot de spontane, actieve of
passieve kennis; de 65-plussers bezaten allemaal een spontane, actieve of passieve kennis.
Verder speelt het opleidingsniveau van de informant geen significante rol. In de bijhorende
tabel zien we dat de spontane kennis van de hoogopgeleiden een beetje hoger is dan die
van de laagopgeleiden, maar het verschil tussen beide groepen is niet spraakmakend. De
Chi-kwadraattest duidt aan dat de parameter opleiding niet significant is.
Tot slot onderzochten we ook de invloed van de variabele sekse op de dialectkennis van de
informanten. Ook hier is de sekse van de informant niet significant. Er zijn zowel dertien
mannen als dertien vrouwen die het woord spontaan of actief kenden. Beide groepen
vertonen dus gelijkaardige resultaten.
3.5.5 Vork
De meeste informanten hanteerden het geanticipeerde dialectwoord fourchette. Daarnaast
noteerden we een paar keer het AN-woord vork (Prisma).
111
Frequentietabel
Fourchette
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 68 94,4 94,4 94,4
actief 1 1,4 1,4 95,8
passief 3 4,2 4,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Fourchette spontaan 20 24 24 68
actief 1 0 0 1
passief 3 0 0 3
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Fourchette spontaan 35 33 68
actief 1 0 1
passief 0 3 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Fourchette spontaan 34 34 68
actief 0 1 1
passief 2 1 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Bijna alle informanten konden de afbeelding spontaan benoemen met fourchette.
Bovendien was het dialectwoord voor niemand onbekend.
112
Volgens de Chi-kwadraattest vertoont de parameter leeftijd een tendens. Uit de bijhorende
kruistabel blijkt dat alle leden uit de middenklasse (30-50 jaar) en alle 65-plussers het
geanticipeerde dialectwoord spontaan hanteerden. Bij de jongeren zien we een daling naar
twintig zegslieden. Daarnaast kende één informant het woord actief en bezaten drie
informanten een passieve kennis. Het contrast tussen de drie leeftijdsgroepen is dus erg
beperkt. We kunnen besluiten dat er geen sterk verband bestaat tussen de leeftijd van de
informant en de dialectkennis. Tot slot toont de Chi-kwadraattest van de variabele opleiding
aan dat het opleidingsniveau van de informant geen significante rol speelt. De dialectscores
van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Ook de sekse van de informant is niet
significant. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt immers dat zowel 34 mannen als 34
vrouwen het dialectwoord spontaan kenden.
3.5.6 Aardappelmesje
Naast het geanticipeerde dialectwoord patotterschelder hanteerden een aantal zegslieden
het AN-woord aardappelmesje (Prisma). Tot slot noteerden we ook vaak het onvoorziene
dialectwoord patottermeske.
Frequentietabel
Patotterschelder
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 16 22,2 22,2 22,2
actief 29 40,3 40,3 62,5
passief 25 34,7 34,7 97,2
onbekend 2 2,8 2,8 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Patotterschelder
spontaan 2 6 8 16
actief 5 8 16 29
passief 15 10 0 25
onbekend 2 0 0 2
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
113
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Patotterschelder
spontaan 8 8 16
actief 15 14 29
passief 13 12 25
onbekend 0 2 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Patotterschelder
spontaan 10 6 16
actief 15 14 29
passief 9 16 25
onbekend 2 0 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat het woord patotterschelder bij 45 van de 72 zegslieden tot
de spontane of actieve kennis behoort. Daarnaast waren er 25 informanten die het woord
louter passief kenden en voor slechts twee informanten was het onbekend.
De statistische test van de variabele leeftijd wijst op een hoogst significant resultaat. Uit de
bijhorende kruistabel leiden we af dat de 65-plussers beter scoorden dan de andere twee
leeftijdsgroepen. Zo kenden zeven jongeren, veertien leden uit de middenklasse (30-50 jaar)
en maar liefst alle ouderen patotterschelder spontaan of actief. Daarnaast bezaten vijftien
114
jongeren en tien zegslieden uit de middenklasse een passieve kennis van het woord. Leeftijd
is dus een bepalende factor bij de kennis van patotterschelder.
De overige parameters opleiding en sekse vertonen geen significant resultaat. De laag- en
hoogopgeleiden scoorden ongeveer even goed. Zo zien we in de kruistabel (opleiding) dat
23 laagopgeleiden en 22 hoogopgeleiden het woord patotterschelder spontaan of actief
kenden. Beide groepen behaalden dus vergelijkbare resultaten. In de laatste kruistabel
(sekse) zien we dat het geheel van spontane en actieve kennis iets hoger is bij de mannen,
maar dat verschil is niet significant.
3.5.7 Deksel
Voor het begrip ‘deksel’ werd het dialectwoord schijve voorzien. Daarnaast gebruikten een
aantal informanten het AN-woord deksel (Prisma). Ook het onvoorziene dialectwoord schele
noteerden we een aantal keer.
Frequentietabel
Schijve
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 28 38,9 38,9 38,9
actief 40 55,6 55,6 94,4
passief 4 5,6 5,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Schijve
spontaan 3 8 17 28
actief 17 16 7 40
passief 4 0 0 4
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
115
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Schijve
spontaan 14 14 28
actief 20 20 40
passief 2 2 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Schijve
spontaan 10 18 28
actief 23 17 40
passief 3 1 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord schijve zeer goed. Zo bezat 94,4%
van de ondervraagden een spontane of actieve kennis van het geanticipeerde dialectwoord.
Bovendien is er niemand die het dialectwoord niet kende.
De variabele leeftijd heeft een zeer sterke invloed op de kennis van schijve. De bijhorende
kruistabel maakt duidelijk dat de spontane kennis van de 65-plussers dubbel zo hoog is als
die van de informanten uit de middenklasse (30-50 jaar), die op zijn beurt dubbel zo hoog is
als die van de jongeren. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan zijn
de verschillen tussen de drie leeftijdsgroepen niet zo groot. Er zijn namelijk twintig jongeren,
116
24 leden uit de middenklasse en 24 ouderen die het woord spontaan of actief kenden.
Leeftijd is dus een bepalende factor bij de kennis van schijve.
De tweede kruistabel geeft de verdeling van de laag- en hoogopgeleiden weer. We merken
op dat beide groepen identieke scores behaalden. Zo zien we dat zowel 34 hoogopgeleiden
als 34 laagopgeleiden het woord spontaan of actief kenden. Daarnaast waren er bij beide
groepen telkens twee informanten die een passieve kennis bezaten. De variabele opleiding
speelt dus geen significante rol. Tot slot bestaat er ook geen significant verband tussen de
sekse van de informant en de kennis van schijve. Zo merken we op dat de spontane kennis
van de vrouwen hoger is dan die van de mannen, maar het geheel van spontane en actieve
kennis is bij beide groepen erg vergelijkbaar.
3.5.8 Vaatdoek
Uit vooronderzoek bleken schotelvod en schoteldoek de geanticipeerde dialectwoorden te
zijn, maar Prisma bestempelt schotelvod als Algemeen Belgisch Nederlands. We mogen
ons uiteraard niet blindstaren op dat woordenboek, maar aangezien de oudere informanten
vooral schoteldoek gebruikten, kozen we ervoor om enkel dat woord als voorzien
dialectwoord op te nemen. Naast schoteldoek hoorden we ook vaak, vooral bij de jongeren,
het AN-woord schotelvod. Slechts een paar informanten gebruikten het AN-woord
vaatdoek (Prisma).
Frequentietabel
Schoteldoek
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 43 59,7 59,7 59,7
actief 29 40,3 40,3 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Schoteldoek spontaan 7 14 22 43
actief 17 10 2 29
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
117
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Schoteldoek spontaan 22 21 43
actief 14 15 29
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Schoteldoek spontaan 21 22 43
actief 15 14 29
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat alle informanten schoteldoek spontaan of actief kenden.
Zo konden maar liefst 43 ondervraagden de afbeelding spontaan benoemen met het
geanticipeerde dialectwoord.
De kruistabel van de variabele leeftijd wijst op een hoogst significant resultaat. We zien dat
de tweede en de derde leeftijdsgroep (30-50 jaar en 65+) een hogere spontane kennis
hadden dan de eerste leeftijdsgroep (18-25 jaar). Zo gebruikten zeven jongeren, veertien
leden uit de middenklasse en 22 ouderen spontaan schoteldoek. De variabele leeftijd is dus
een bepalende factor bij de kennis van schoteldoek.
Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. De dialectscores van
de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Ook de resultaten van de mannen en de
118
vrouwen vertonen geen opmerkelijke verschillen; beide groepen kenden schoteldoek
ongeveer even goed.
3.5.9 Schuimspaan
Voor het begrip ‘schuimspaan’ werd het dialectlexeem vispaal voorzien. Daarnaast
gebruikten twee zegslieden het AN-woord schuimspaan (Prisma).
Frequentietabel
Vispaal
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 33 45,8 45,8 45,8
actief 15 20,8 20,8 66,7
passief 2 2,8 2,8 69,4
onbekend 22 30,6 30,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Vispaal
spontaan 3 10 20 33
actief 2 10 3 15
passief 0 1 1 2
onbekend 19 3 0 22
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Vispaal
spontaan 20 13 33
actief 8 7 15
passief 0 2 2
onbekend 8 14 22
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
119
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Vispaal
spontaan 15 18 33
actief 8 7 15
passief 2 0 2
onbekend 11 11 22
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De cijfers in de frequentietabel tonen aan dat de kennis van vispaal behoorlijk goed is. Zo
zien we dat 66,7% van de ondervraagden een spontane of actieve kennis bezat. Opmerkelijk
is dat 30,6% van de informanten het geanticipeerde dialectwoord niet kende.
In de eerste kruistabel (leeftijd) springt meteen het contrast tussen de jongeren en de
ouderen in het oog. Bij de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) konden slechts drie
informanten de afbeelding spontaan benoemen met vispaal en bezaten er slechts twee een
actieve kennis. Bij de 65-plussers daarentegen noteerden we bij 23 informanten een
spontane of actieve kennis. We kunnen dus besluiten dat vispaal aan het verdwijnen is uit
het lexicon van de Zottegemse jongeren.
Het resultaat van de statistische test bij de parameter opleiding toont aan dat er geen
significant verband bestaat tussen het opleidingsniveau van de informant en de kennis van
het opgevraagde lexeem. Uit de bijhorende kruistabel blijkt wel dat de laagopgeleiden beter
scoorden dan de hoogopgeleiden. Zo zijn er 28 laagopgeleiden en twintig hoogopgeleiden
die het geanticipeerde dialectwoord spontaan of actief kenden, maar dat verschil is niet
significant.
Tot slot is er ook geen significant verband tussen de parameter sekse en de dialectkennis
van de informanten. De dialectkennis van de mannen en de vrouwen is vergelijkbaar. Zo
bezaten 23 mannen en 25 vrouwen een spontane of actieve kennis. Het verschil tussen
beide groepen is dus niet noemenswaardig.
3.5.10 Deegrol
Naast het voorziene dialectwoord taartenroller hoorden we vooral het AN-woord keukenrol
(Prisma).
120
Frequentietabel
Taartenroller
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 15 20,8 20,8 20,8
actief 13 18,1 18,1 38,9
passief 40 55,6 55,6 94,4
onbekend 4 5,6 5,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Taartenroller
spontaan 0 2 13 15
actief 0 5 8 13
passief 21 16 3 40
onbekend 3 1 0 4
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Taartenroller
spontaan 8 7 15
actief 5 8 13
passief 22 18 40
onbekend 1 3 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
121
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Taartenroller
spontaan 9 6 15
actief 7 6 13
passief 19 21 40
onbekend 1 3 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De kennis van taartenroller is niet zo goed bij de Zottegemse informanten. Slechts 20,8%
van de ondervraagde zegslieden kon de afbeelding spontaan benoemen met het
geanticipeerde dialectwoord. Daarnaast bezat ongeveer 18% van de informanten een
actieve kennis. Meer dan de helft van de informanten kende het dialectwoord louter passief.
Verder noteerden we bij vier zegslieden “woord onbekend”.
De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van de
ondervraagden. De bijhorende kruistabel toont aan dat niemand uit de eerste
leeftijdscategorie (18-25 jaar) een spontane of actieve kennis bezat van het geanticipeerde
dialectwoord. Bij de middengroep (30-50 jaar) gebruikten zeven informanten het
dialectwoord spontaan of actief. Bij de 65-plussers daarentegen merken we een stijging op
naar 21 zegslieden. Het is dus duidelijk dat taartenroller verdwenen is uit het lexicon van de
jongeren.
Verder geeft de Chi-kwadraattest aan dat de parameters opleiding en sekse geen
significante invloed hebben op de kennis van taartenroller. De laag- en hoogopgeleiden
vertoonden gelijkaardige resultaten, alsook de mannen en de vrouwen.
3.5.11 Flesopener
Het dialectwoord aftrekker werd voorzien voor het begrip ‘flesopener’. Daarnaast gebruikten
een paar oudere informanten het gelegenheidsantwoord biersleutel.
122
Frequentietabel
Aftrekker
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 71 98,6 98,6 98,6
actief 1 1,4 1,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Aftrekker spontaan 23 24 24 71
actief 1 0 0 1
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Aftrekker spontaan 36 35 71
actief 0 1 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Aftrekker spontaan 36 35 71
actief 0 1 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Bijna alle informanten konden de afbeelding spontaan benoemen met aftrekker. Daarnaast
kende één informant het dialectwoord actief.
Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de variabele leeftijd geen significante rol speelt. Zo
scoorden alle leeftijdsgroepen erg goed: 23 jongeren, alle leden uit de middenklasse (30-50
123
jaar) en alle ouderen hanteerden spontaan het woord aftrekker. Het verschil tussen de drie
leeftijdsgroepen is dus miniem. De leeftijd van de informant is dus geen bepalende factor bij
deze enquêtevraag.
Uit de tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat er geen significant verband is tussen het
opleidingsniveau van de informant en de kennis van aftrekker. De dialectscores van de
laag- en hoogopgeleiden zijn nagenoeg identiek. Zo zijn er 36 laagopgeleiden en 35
hoogopgeleiden die een spontane kennis van het woord bezaten. Ook de parameter sekse
vertoont geen significant resultaat. De mannen en de vrouwen kenden het dialectwoord
ongeveer even goed.
3.5.12 Kuip in zink
Op basis van vooronderzoek anticipeerden we het dialectwoord bassin. Hoewel dat woord in
het Prisma Handwoordenboek als Algemeen Nederlands bestempeld wordt, namen we het
toch op in dit onderzoek. Het komt namelijk ook voor in het Vlaams Dialectenwoordenboek
en bovendien gebruikten veel informanten het woord spontaan bij het benoemen van de
afbeelding. Daarnaast hanteerden een aantal informanten het AN-woord kuip (Prisma).
Frequentietabel
Bassin
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 27 37,5 37,5 37,5
actief 23 31,9 31,9 69,4
passief 18 25,0 25,0 94,4
onbekend 4 5,6 5,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Bassin
spontaan 5 4 18 27
actief 4 13 6 23
passief 12 6 0 18
onbekend 3 1 0 4
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
124
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Bassin
spontaan 15 12 27
actief 11 12 23
passief 8 10 18
onbekend 2 2 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Bassin
spontaan 14 13 27
actief 10 13 23
passief 9 9 18
onbekend 3 1 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel geeft aan dat 50 informanten een spontane of actieve kennis van het
woord bezaten. Daarnaast kenden achttien informanten het dialectwoord louter passief. Tot
slot noteerden we bij vier zegslieden “woord onbekend”.
De Chi-kwadraattest wijst op een hoogst significant verband tussen de leeftijd van de
informant en de kennis van bassin. Alle 65-plussers kenden het woord spontaan of actief. In
de tweede leeftijdscategorie (30-50 jaar) zien we een daling naar zeventien zegslieden en bij
de jongeren zijn het er slechts negen. De variabele leeftijd is dus een bepalende factor.
125
De overige parameters opleiding en sekse spelen geen significante rol. In de tweede
kruistabel (opleiding) zien we dat de laag- en hoogopgeleide informanten een vergelijkbare
kennis hebben van bassin. Ook de laatste kruistabel (sekse) toont aan dat de dialectscores
van de mannen en de vrouwen geen noemenswaardige verschillen vertonen.
3.5.13 Gootsteen
Voor het begrip ‘gootsteen’ werden de dialectwoorden pompsteen en pompbak voorzien.
Slechts een paar informanten gebruikten de AN-woorden gootsteen en spoelbak (Prisma).
Verder noteerden we meermaals het AN-woord afwasbak, maar de betekenis daarvan is
enigszins anders. Prisma (2009:68) omschrijft dat woord als een ‘losse bak, meestal van
plastic, waarin men de afwas doet’.
Pompsteen
Frequentietabel
Pompsteen
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 20 27,8 27,8 27,8
actief 48 66,7 66,7 94,4
passief 4 5,6 5,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Pompsteen
spontaan 2 6 12 20
actief 18 18 12 48
passief 4 0 0 4
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
126
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Pompsteen
spontaan 14 6 20
actief 22 26 48
passief 0 4 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Pompsteen
spontaan 10 10 20
actief 23 25 48
passief 3 1 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel leiden we af dat twintig informanten de afbeelding spontaan konden
benoemen met pompsteen. Daarnaast kenden 48 informanten het woord actief. Bovendien
is het woord voor niemand onbekend.
127
De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van de
ondervraagden. Opmerkelijk is het contrast tussen de jongeren (18-25 jaar) en de ouderen
(65+). Bij de eerste leeftijdsgroep is de spontane kennis erg zwak; slechts twee jongeren
hanteerden het geanticipeerde dialectwoord spontaan. Bij de 65-plussers daarentegen
konden twaalf informanten de afbeelding spontaan benoemen met pompsteen. Als we
echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan vertonen de drie leeftijdsgroepen
vergelijkbare resultaten.
Vervolgens bestaat er een significant verband tussen het opleidingsniveau van de informant
en de kennis van pompsteen. In de tweede kruistabel (opleiding) merken we op dat de
spontane kennis van de laagopgeleiden een stuk hoger is dan die van de hoogopgeleiden.
Zo bezaten veertien laagopgeleide informanten en zes hoogopgeleide informanten een
spontane kennis van pompsteen. De vooropgestelde hypothese dat de dialectkennis van de
laagopgeleiden beter zou zijn dan die van de hoogopgeleiden wordt hier bevestigd. Het
geheel van spontane en actieve kennis is bij beide groepen echter vergelijkbaar.
Tot slot onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. De laatste kruistabel geeft
de resultaten van de mannen en de vrouwen weer. We merken op dat beide groepen
identieke scores vertonen. De variabele sekse speelt hier dus geen significante rol.
Pompbak
Frequentietabel
Pompbak
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 37 51,4 51,4 51,4
actief 35 48,6 48,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Pompbak spontaan 14 15 8 37
actief 10 9 16 35
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
128
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Pompbak spontaan 16 21 37
actief 20 15 35
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Pompbak spontaan 17 20 37
actief 19 16 35
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat alle informanten het dialectwoord pompbak spontaan of
actief kenden. Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, merken we op dat de Chi-
kwadraattest wijst op een tendens. Uit de bijhorende kruistabel (leeftijd) leiden we af dat de
spontane kennis van de jongeren (18-25 jaar) beter is dan die van de ouderen (65+), wat erg
opmerkelijk is. We kunnen dat verklaren doordat de 65-plussers eerder opteerden voor het
dialectwoord pompsteen. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis,
vertonen de drie leeftijdsgroepen identieke scores.
Ten slotte vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant resultaat. In de
tweede kruistabel (opleiding) zien we dat zestien laagopgeleiden en 21 hoogopgeleiden het
geanticipeerde dialectwoord spontaan gebruikten. Het verschil tussen beide groepen is dus
niet zo groot. Ook de dialectscores van de mannen en de vrouwen zijn erg vergelijkbaar. In
de bijhorende kruistabel (sekse) zien we dat zeventien mannen en twintig vrouwen een
spontane kennis bezaten van pompbak. Het verschil tussen beide groepen is dus niet
significant.
3.5.14 Thermos
Naast het voorziene dialectwoord verwarmpulle gebruikten de meeste informanten het AN-
woord thermos (Prisma).
129
Frequentietabel
Verwarmpulle
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 14 19,4 19,4 19,4
actief 1 1,4 1,4 20,8
passief 37 51,4 51,4 72,2
onbekend 20 27,8 27,8 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Verwarmpulle
spontaan 1 1 12 14
actief 0 0 1 1
passief 10 17 10 37
onbekend 13 6 1 20
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Verwarmpulle
spontaan 9 5 14
actief 1 0 1
passief 19 18 37
onbekend 7 13 20
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
130
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Verwarmpulle
spontaan 6 8 14
actief 0 1 1
passief 21 16 37
onbekend 9 11 20
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat het dialectwoord verwarmpulle onderhevig is aan
dialectverlies. Slechts 20,8% van alle informanten kende het geanticipeerde dialectwoord
spontaan of actief. Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, valt meteen het contrast
op tussen de eerste twee generaties (18-25 jaar en 30-50 jaar) en de oudste generatie (65+).
We merken op dat slechts één informant uit de eerste en de tweede leeftijdscategorie een
spontane of actieve kennis bezat van verwarmpulle. Bij de ouderen daarentegen kenden
dertien informanten het dialectwoord spontaan of actief. Daarnaast noteerden we bij dertien
jongeren “woord onbekend”. We kunnen dus concluderen dat het voorziene dialectwoord
aan het verdwijnen is uit het lexicon van de jongeren.
De tweede kruistabel geeft de invloed van de parameter opleiding weer. We stellen vast dat
tien laagopgeleiden en slechts vijf hoogopgeleiden verwarmpulle spontaan of actief kenden.
Verder was het woord onbekend voor zeven laagopgeleiden en dertien hoogopgeleiden. De
Chi-kwadraattest toont aan dat die resultaten niet significant zijn.
Ook de variabele sekse vertoont geen significante invloed op de kennis van het opgevraagde
dialectwoord. Zo bezaten zes mannen en negen vrouwen een spontane of actieve kennis.
Het verschil tussen beide groepen is dus niet noemenswaardig.
3.5.15 Roerzeef
Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord passevite. Daarnaast gebruikten
een paar informanten het AN-woord roerzeef (Prisma).
131
Frequentietabel
Passevite
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 52 72,2 72,2 72,2
actief 7 9,7 9,7 81,9
passief 2 2,8 2,8 84,7
onbekend 11 15,3 15,3 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Passevite
spontaan 7 21 24 52
actief 5 2 0 7
passief 2 0 0 2
onbekend 10 1 0 11
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Passevite
spontaan 28 24 52
actief 4 3 7
passief 1 1 2
onbekend 3 8 11
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
132
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Passevite
spontaan 25 27 52
actief 1 6 7
passief 2 0 2
onbekend 8 3 11
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord passevite zeer goed. Zo hanteerden
52 van de 72 informanten het geanticipeerde dialectwoord spontaan en bezaten zeven
informanten een actieve kennis. Verder was het woord onbekend voor elf zegslieden.
De kennis van het voorziene dialectwoord wordt sterk beïnvloed door de leeftijd van de
informanten. Uit de bijhorende kruistabel valt meteen het verschil op tussen de jongeren (18-
25 jaar) en de oudere generaties (30-50 jaar en 65+). Zo gebruikten alle 65-plussers en 21
leden uit de middenklasse het dialectwoord spontaan. Bij de jongste generatie bezaten
slechts zeven zegslieden een spontane kennis. Bovendien was het woord onbekend voor
tien jongeren. De variabele leeftijd heeft dus een erg significante invloed op de kennis van
passevite.
Verder speelde de parameter opleiding geen significante rol. De resultaten van de laag- en
hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. In de bijhorende tabel zien we namelijk dat 28
laagopgeleiden en 24 hoogopgeleiden het dialectwoord spontaan gebruikten. Het verschil
tussen beide groepen is dus niet groot.
Tot slot is er een significant verband tussen de sekse van de informant en de kennis van
passevite. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat het geheel van spontane en actieve
133
kennis bij de vrouwen hoger is dan bij de mannen. Zo kenden 26 mannen en 33 vrouwen het
dialectwoord spontaan of actief. Daarnaast was het woord onbekend voor drie vrouwen en
acht mannen. Die resultaten spreken de vooropgestelde hypothese dus tegen. Bij deze
enquêtevraag hebben de vrouwen een betere dialectkennis dan de mannen.
3.5.16 Zeefje
Naast het voorziene dialectwoord zijke hoorden we heel vaak het AN-woord zeefje (Prisma).
Frequentietabel
Zijke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 13 18,1 18,1 18,1
actief 9 12,5 12,5 30,6
passief 19 26,4 26,4 56,9
onbekend 31 43,1 43,1 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Zijke
spontaan 0 0 13 13
actief 1 3 5 9
passief 3 11 5 19
onbekend 20 10 1 31
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
134
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Zijke
spontaan 4 9 13
actief 8 1 9
passief 10 9 19
onbekend 14 17 31
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Zijke
spontaan 7 6 13
actief 5 4 9
passief 9 10 19
onbekend 15 16 31
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat slechts 30,6% van de informanten het geanticipeerde
dialectwoord spontaan of actief kende. Daarnaast is het woord onbekend voor 43,1% van de
informanten.
De Chi-kwadraattest duidt aan dat de leeftijd van de informant een hoogst significante
invloed heeft op de kennis van zijke. Als we de leeftijd van de informanten bekijken, valt
meteen op dat de oudste generatie (65+) een opmerkelijk betere kennis heeft van het
opgevraagde dialectwoord. Zo kenden achttien informanten het dialectwoord spontaan of
actief. Bij de andere leeftijdsgroepen kon niemand de afbeelding spontaan benoemen met
zijke. Het dialectwoord is onbekend voor tien leden uit de middenklasse (30-50 jaar) en voor
twintig jongeren. We kunnen dus concluderen dat de variabele leeftijd een erg bepalende
factor is bij de kennis van zijke.
Vervolgens wijst het verband tussen het opleidingsniveau van de informant en de
dialectkennis op een tendens. De bijhorende kruistabel laat zien dat de spontane kennis van
de hoogopgeleiden iets beter is dan die van de laagopgeleiden. Zo hanteerden vier
laagopgeleide informanten en negen hoogopgeleide informanten het dialectwoord spontaan.
135
Als we ook rekening houden met de actieve kennis, dan vertonen de laagopgeleiden een iets
hogere score. Het verschil tussen beide groepen is echter niet groot. We hebben hier slechts
te maken met een tendens, dus het resultaat kan ook aan toeval te wijten zijn.
Tot slot onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. De laatste kruistabel
(sekse) toont aan dat de mannen en de vrouwen vergelijkbare scores behaalden. De invloed
van de variabele sekse is dus niet significant.
3.5.17 Snelkookpan
Voor het begrip ‘snelkookpan’ anticipeerden we de dialectwoorden preskomme en
stoomkomme. Daarnaast gaven een aantal informanten het AN-woord snelkookpan
(Prisma) als antwoord op.
Frequentietabel
Preskomme
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 14 19,4 19,4 19,4
actief 36 50,0 50,0 69,4
passief 13 18,1 18,1 87,5
onbekend 9 12,5 12,5 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Preskomme
spontaan 1 2 11 14
actief 5 18 13 36
passief 11 2 0 13
onbekend 7 2 0 9
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
136
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Preskomme
spontaan 7 7 14
actief 20 16 36
passief 8 5 13
onbekend 1 8 9
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Preskomme
spontaan 8 6 14
actief 16 20 36
passief 7 6 13
onbekend 5 4 9
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel geeft weer dat slechts 19,4% van alle informanten de afbeelding
spontaan kon benoemen met preskomme. Als we echter ook rekening houden met de
actieve kennis, dan bekomen we een percentage van 69,4%. Verder noteerden we bij 12,5%
van de informanten “woord onbekend”.
Als we naar de leeftijd van de informanten kijken, valt meteen het grote verschil op tussen de
jongste generatie en de oudere generaties. Zo bezaten alle 65-plussers en twintig leden uit
de middenklasse (30-50 jaar) een spontane of actieve kennis van het geanticipeerde
137
dialectwoord. Bij de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar) daarentegen kon slechts één
informant de afbeelding spontaan benoemen met preskomme en kenden vijf informanten
het woord actief. Daarnaast meenden elf jongeren het woord passief te kennen en noteerden
we bij zeven jongeren “woord onbekend”.
Volgens de significantietest wijst het verband tussen de parameter opleiding en de
dialectkennis van de informanten op een tendens. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan
dat 27 laagopgeleiden en 23 hoogopgeleiden het geanticipeerde dialectwoord spontaan of
actief kenden. Daarnaast bezaten acht laagopgeleiden en vijf hoogopgeleiden een passieve
kennis. Verder noteerden we slechts bij één laagopgeleide informant “woord onbekend”. Bij
de hoogopgeleide informanten was dat bij acht leden het geval. Het contrast tussen de twee
groepen is dus niet zo groot. Er blijkt dus geen sterk verband te bestaan tussen de
parameter opleiding en de dialectkennis.
Ten slotte speelt de parameter sekse geen significante rol. Uit de laatste kruistabel (sekse)
blijkt dat de dialectscores van de mannen en de vrouwen vergelijkbaar zijn. Zo kenden 24
mannen en 26 vrouwen het dialectwoord spontaan of actief. Verder was het woord onbekend
voor vijf mannen en vier vrouwen. Het verschil tussen beide groepen is dus niet significant.
Stoomkomme
Frequentietabel
Stoomkomme
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 30 41,7 41,7 41,7
actief 25 34,7 34,7 76,4
passief 8 11,1 11,1 87,5
onbekend 9 12,5 12,5 100,0
Total 72 100,0 100,0
138
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Stoomkomme
spontaan 5 13 12 30
actief 4 9 12 25
passief 8 0 0 8
onbekend 7 2 0 9
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Stoomkomme
spontaan 16 14 30
actief 14 11 25
passief 5 3 8
onbekend 1 8 9
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Stoomkomme
spontaan 10 20 30
actief 16 9 25
passief 5 3 8
onbekend 5 4 9
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
139
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat 30 informanten spontaan stoomkomme gebruikten.
Daarnaast kenden 25 ondervraagden het woord actief. Verder bezaten acht zegslieden een
passieve kennis en noteerden we bij negen zegslieden “woord onbekend”.
De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van de
ondervraagden. In de bijhorende kruistabel zien we dat de tweede en de derde leeftijdsgroep
(30-50 jaar en 65+) een betere spontane kennis hebben dan de eerste leeftijdsgroep (18-25
jaar). Zo konden vijf jongeren, dertien leden uit de middenklasse en twaalf ouderen de
afbeelding spontaan benoemen met stoomkomme. Daarnaast merken we op dat alle 65-
plussers en bijna alle leden uit de middenklasse het dialectwoord spontaan of actief kenden.
Bij de jongste generatie daarentegen bezaten slechts negen leden een spontane of actieve
kennis van het woord. Verder noteerden we bij zeven jongeren “woord onbekend”. De
variabele leeftijd speelt hier dus een hoogst significante rol.
Volgens de significantietest wijst ook hier het verband tussen de parameter opleiding en de
dialectkennis van de informanten op een tendens. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan
dat 30 laagopgeleiden en 25 hoogopgeleiden stoomkomme spontaan of actief kenden.
Daarnaast bezaten vijf laagopgeleide en drie hoogopgeleide informanten een passieve
kennis. Opmerkelijk is dat acht hoogopgeleiden het woord niet kenden. Bij de laagopgeleiden
daarentegen was dat slechts bij één informant het geval. We kunnen stellen dat het contrast
tussen de twee groepen niet zo groot is. Er blijkt dus geen sterk verband te bestaan tussen
het opleidingsniveau van de informant en de kennis van stoomkomme.
Ten slotte onderzochten we ook de invloed van de variabele sekse. Opvallend is dat de
spontane kennis van de vrouwen dubbel zo hoog is als die van de mannen. We zien in de
laatste kruistabel (sekse) dat tien mannen en twintig vrouwen de afbeelding spontaan
benoemden met stoomkomme. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis,
dan is het verschil tussen beide groepen niet groot. Zo kenden 26 mannen en 29 vrouwen
het dialectwoord spontaan of actief. Het resultaat van de Chi-kwadraattest wijst erop dat de
parameter sekse geen significante rol speelt bij de kennis van stoomkomme.
3.5.18 Braadpan
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord pateel voorzien. De overgrote meerderheid
van de informanten gebruikte het AN-woord braadpan (Prisma).
140
Frequentietabel
Pateel
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 1 1,4 1,4 1,4
actief 4 5,6 5,6 6,9
passief 31 43,1 43,1 50,0
onbekend 36 50,0 50,0 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Pateel
spontaan 0 0 1 1
actief 0 0 4 4
passief 2 12 17 31
onbekend 22 12 2 36
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Pateel
spontaan 0 1 1
actief 2 2 4
passief 19 12 31
onbekend 15 21 36
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
141
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Pateel
spontaan 1 0 1
actief 3 1 4
passief 17 14 31
onbekend 15 21 36
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Het dialectwoord pateel is nog nauwelijks bekend bij de Zottegemse informanten. Slechts
één informant kon de afbeelding spontaan benoemen met het geanticipeerde dialectwoord
en slechts vier informanten bezaten een actieve kennis. Daarnaast meenden 31 informanten
het dialectwoord passief te kennen. Voor de helft van de informanten was het woord echter
onbekend.
De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de dialectkennis van pateel. In
de bijhorende kruistabel valt meteen op dat niemand uit de eerste en de tweede
leeftijdscategorie (18-25 jaar en 30-50 jaar) een spontane of actieve kennis bezat van het
geanticipeerde dialectwoord. Bovendien was het woord onbekend voor 22 jongeren en voor
twaalf leden uit de tweede leeftijdscategorie. Bij de ouderen zien we dat slechts één
informant het dialectwoord spontaan hanteerde. Daarnaast kenden slechts vier informanten
het dialectwoord actief en meenden zeventien ouderen het woord passief te kennen. Het is
dus duidelijk dat het dialectwoord volledig aan het verdwijnen is uit het Zottegems.
Tot slot vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant resultaat. In de tweede
kruistabel (opleiding) zien we dat slechts twee laagopgeleiden en drie hoogopgeleiden het
dialectwoord spontaan of actief kenden. Daarnaast was het woord onbekend voor vijftien
laagopgeleiden en 21 hoogopgeleiden. De Chi-kwadraattest toont aan dat het
opleidingsniveau van de informant niet significant is. Ook de dialectscores van de mannen
en de vrouwen vertonen geen noemenswaardige verschillen. Zo bezaten zeventien mannen
en veertien vrouwen een passieve kennis en was het woord onbekend voor vijftien mannen
en 21 vrouwen.
142
3.5.19 Fluitketel
Voor het begrip ‘fluitketel’ anticipeerden we het dialectwoord moor. Daarnaast noteerden we
vaak de AN-woorden waterketel en fluitketel (Prisma).
Frequentietabel
Moor
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 24 33,3 33,3 33,3
actief 13 18,1 18,1 51,4
passief 18 25,0 25,0 76,4
onbekend 17 23,6 23,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Moor
spontaan 1 4 19 24
actief 1 7 5 13
passief 5 13 0 18
onbekend 17 0 0 17
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
143
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Moor
spontaan 15 9 24
actief 6 7 13
passief 7 11 18
onbekend 8 9 17
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Moor
spontaan 13 11 24
actief 7 6 13
passief 5 13 18
onbekend 11 6 17
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Ongeveer de helft van de informanten hanteerde het dialectwoord moor spontaan of actief.
Daarnaast bezaten achttien ondervraagden een passieve kennis en was het woord
onbekend voor zeventien zegslieden. Uit de Chi-kwadraattest blijkt dat de leeftijd van de
informant een hoogst significante invloed heeft op de kennis van moor. In de bijhorende
kruistabel valt meteen de zwakke kennis van de jongeren op. Zo zien we dat slechts één
informant van de jongste generatie (18-25 jaar) het dialectwoord spontaan gebruikte.
Daarnaast noteerden we bij zeventien jongeren “woord onbekend”. Het verschil met de
oudste generatie is opvallend. Bij de 65-plussers bezat iedereen een spontane of actieve
kennis van het woord. Bij de middengroep (30-50 jaar) zien we een daling naar elf
informanten. We kunnen dus besluiten dat het geanticipeerde dialectwoord uit het Zottegems
aan het verdwijnen is.
De tweede kruistabel geeft de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weer. Er zijn geen
significante verschillen op te merken tussen beide groepen. De variabele opleiding speelt
dus geen significante rol. Ook de variabele sekse vertoont geen significant resultaat. Zo
bezaten twintig mannen en zeventien vrouwen een spontane of actieve kennis van moor.
Het verschil tussen beide groepen is dus niet noemenswaardig.
144
3.5.20 Kookpot
Bij deze enquêtevraag anticipeerden we de dialectwoorden komme en schuite. Daarnaast
hoorden we ook een paar keer kasserol, dat we als een AN-woord beschouwen aangezien
het voorkomt in het Prisma Handwoordenboek. Het Vlaams Dialectenwoordenboek
beschouwt het echter als een dialectwoord, maar omdat we het slechts een paar keer
attesteerden, namen we het niet op als voorzien dialectwoord. Tot slot gebruikten vooral de
jongste zegslieden het AN-woord kookpot of gewoonweg pot (Prisma).
Frequentietabel
Komme
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 38 52,8 52,8 52,8
actief 34 47,2 47,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Komme spontaan 9 13 16 38
actief 15 11 8 34
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Komme spontaan 23 15 38
actief 13 21 34
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
145
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Komme spontaan 20 18 38
actief 16 18 34
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat alle informanten het dialectwoord komme spontaan of actief
kenden. Zo kon meer dan de helft van de informanten de afbeelding spontaan benoemen
met het dialectwoord. In de eerste kruistabel (leeftijd) zien we de dialectscores per
leeftijdscategorie. We merken op dat de variabele leeftijd geen significante invloed heeft op
de kennis van komme. Negen jongeren (18-25 jaar), dertien leden uit de middenklasse (30-
50 jaar) en zestien 65-plussers hanteerden spontaan het geanticipeerde dialectwoord. De
variabele leeftijd is hier dus geen bepalende factor.
Verder wijst het verband tussen het opleidingsniveau van de informant en de dialectkennis
op een tendens. De bijhorende kruistabel laat zien dat de spontane kennis van de
laagopgeleiden hoger is dan die van de hoogopgeleiden. Zo gebruikten 23 laagopgeleide
informanten en vijftien hoogopgeleide informanten het dialectwoord spontaan. Het is echter
gevaarlijk om dat resultaat te extrapoleren naar de volledige populatie. We hebben hier
slechts te maken met een tendens, dus het resultaat kan ook aan toeval te wijten zijn.
Ten slotte onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. De laatste kruistabel
(sekse) toont aan dat de mannen en de vrouwen vergelijkbare scores behaalden. Zo
hanteerden twintig mannen en achttien vrouwen spontaan komme. De invloed van de
variabele sekse is dus niet significant.
146
Schuite
Frequentietabel
Schuite
Frequency Percent Valid Percent
Cumulative
Percent
Valid spontaan 26 36,1 36,1 36,1
actief 22 30,6 30,6 66,7
passief 19 26,4 26,4 93,1
onbekend 5 6,9 6,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep
Total 18-25 30-50 65+
Schuite spontaan 6 10 10 26
actief 5 4 13 22
passief 9 9 1 19
onbekend 4 1 0 5
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
147
Variabele opleiding
Opleiding
Total laag hoog
Schuite spontaan 13 13 26
actief 11 11 22
passief 12 7 19
onbekend 0 5 5
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse
Total man vrouw
Schuite spontaan 9 17 26
actief 14 8 22
passief 12 7 19
onbekend 1 4 5
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat 26 ondervraagden de afbeelding spontaan konden
benoemen met het voorziene dialectwoord. Daarnaast bezaten 22 informanten een actieve
kennis van schuite. Verder waren er negentien zegslieden die het woord louter passief
kenden. Tot slot noteerden we bij vijf ondervraagden “woord onbekend”.
Volgens de Chi-kwadraattest van de variabele leeftijd oefent de leeftijd van de informant een
sterke invloed uit op de kennis van schuite. We merken op dat 23 ouderen (65+) het woord
spontaan of actief kenden. Bij de eerste en de tweede leeftijdscategorie (18-25 jaar en 30-50
jaar) ligt het geheel van spontane en actieve kennis lager. Zo zien we dat slechts elf
jongeren en veertien leden uit de middengroep een spontane of actieve kennis bezaten.
Daarnaast kenden zowel negen jongeren als negen zegslieden uit de tweede leeftijdsgroep
het woord louter passief.
Volgens de significantietest vormt het verband tussen de parameter opleiding en de
dialectkennis van de informant een tendens. Uit de tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat
zowel 24 laagopgeleiden als 24 hoogopgeleiden het voorziene dialectwoord spontaan of
actief kenden. Opmerkelijk is dat twaalf laagopgeleiden het dialectwoord louter passief
148
kenden. Bij de hoogopgeleiden daarentegen zijn het er slechts zeven. Daarnaast was het
woord onbekend voor vijf hoogopgeleide informanten. De verschillen tussen beide groepen
zijn dus niet zo groot. Er bestaat dus geen sterk verband tussen de opleiding van de
informant en de kennis van het opgevraagde dialectwoord.
Tot slot onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. Ook hier wijst de
statistische test op een tendens. De laatste kruistabel (sekse) toont aan dat de vrouwen een
betere spontane kennis behaalden dan de mannen. Ook het geheel van spontane en actieve
kennis ligt hoger bij de vrouwen, maar dat verschil is niet groot. Daarnaast zien we dat twaalf
mannen en zeven vrouwen het voorziene dialectwoord louter passief kenden. Tot slot
noteerden we bij slechts één man “woord onbekend”. Bij de vrouwen was het woord voor vier
zegslieden onbekend. We kunnen concluderen dat er ook hier geen sterk verband bestaat
tussen de sekse van de informant en de kennis van schuite.
149
3.6 Woordveld karakter
3.6.1 Valsspeler
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord zeurzak voorzien. Daarnaast hoorden we een
paar keer het onvoorziene dialectwoord tricheur. Enkele informanten hanteerden de AN-
woorden valsspeler en bedrieger (Prisma).
Frequentietabel
Zeurzak
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 37 51,4 51,4 51,4
actief 34 47,2 47,2 98,6
passief 1 1,4 1,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Zeurzak
spontaan 4 16 17 37
actief 19 8 7 34
passief 1 0 0 1
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
150
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Zeurzak
spontaan 20 17 37
actief 16 18 34
passief 0 1 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Zeurzak
spontaan 17 20 37
actief 18 16 34
passief 1 0 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Meer dan de helft van de informanten gebruikte zeurzak spontaan. Daarnaast kende 47,2%
van de informanten het dialectwoord actief. Slechts één informant bezat een passieve
kennis.
De eerste kruistabel (leeftijd) geeft aan dat de variabele leeftijd een heel significante invloed
heeft op de dialectkennis van de informanten. De spontane kennis is het hoogst bij de
oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+). Bij de jongeren hanteerden slechts vier
informanten het geanticipeerde dialectwoord spontaan. Als we echter ook rekening houden
met de actieve kennis, dan zien we dat de scores van de drie leeftijdsgroepen vergelijkbaar
zijn. De leeftijd van de informant is dus bepalend bij de kennis van zeurzak.
Tot slot spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. Zo zijn er 36
laagopgeleiden en 35 hoogopgeleiden die een spontane of actieve kennis bezaten van
zeurzak. Er is dus geen spraakmakend verschil tussen de dialectkennis van de laag- en
hoogopgeleiden. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat 35 mannen en 36 vrouwen het
dialectwoord spontaan of actief kenden. Ook hier is het verschil tussen beide groepen niet
significant.
151
3.6.2 Straatloper
Naast het voorziene dialectwoord straatbrak(ke) (WVD III, 4:104) hanteerden veel
informanten het AN-woord straatloper. Daarnaast gebruikten vijf informanten ook het AN-
woord landloper, maar dat woord heeft een andere betekenis. Prisma (2009:721) definieert
dat woord als ‘een zwervende bedelaar’. Verder hoorden we ook een paar keer het
onvoorziene dialectwoord stratier. Tot slot noteerden we ook een paar keer de zegswijze
“op tramaar zijn” (Debrabandere 2005:403).
Frequentietabel
Straatbrakke
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 29 40,3 40,3 40,3
actief 27 37,5 37,5 77,8
passief 16 22,2 22,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Straatbrak(ke)
spontaan 3 9 17 29
actief 10 10 7 27
passief 11 5 0 16
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
152
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Straatbrak(ke)
spontaan 19 10 29
actief 13 14 27
passief 4 12 16
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Straatbrak(ke)
spontaan 13 16 29
actief 14 13 27
passief 9 7 16
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De overgrote meerderheid van de informanten gebruikte het geanticipeerde dialectwoord
spontaan. Bovendien is het woord voor niemand onbekend. Verder waren er zestien
informanten die het woord enkel passief kenden.
De statistische test bij de variabele leeftijd geeft aan dat de leeftijd van de informant een
hoogst significante invloed heeft op de kennis van straatbrak(ke). In de bijhorende
kruistabel zien we dat spontane kennis van het woord verbetert naarmate de leeftijd van de
informant toeneemt. Alle 65-plussers kenden het dialectwoord spontaan of actief. Het
contrast met de jongste generatie (18-25 jaar) is opmerkelijk. Zo kenden slechts drie
informanten het geanticipeerde dialectwoord spontaan en bezaten tien informanten een
actieve kennis. Verder meenden elf jongeren het woord louter passief te kennen. Dat
153
resultaat wijst erop dat het dialectlexeem straatbrak(ke) geleidelijk aan uit het lexicon van
de jongeren aan het verdwijnen is.
Vervolgens bestaat er een significant verband tussen het opleidingsniveau van de informant
en de kennis van het opgevraagde dialectwoord. Uit de tweede kruistabel (opleiding) blijkt
dat de spontane kennis van de laagopgeleiden hoger is dan die van de hoogopgeleiden. Als
we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan is het verschil tussen beide
groepen erg klein. Verder kenden twaalf hoogopgeleide informanten het dialectwoord louter
passief. Bij de laagopgeleiden daarentegen zijn het er slechts vier. De Chi-kwadraattest toont
aan dat de invloed van de variabele opleiding significant is.
Ten slotte onderzochten we ook de invloed van de parameter sekse. De bijhorende
kruistabel toont aan dat de dialectscores van de mannen en de vrouwen geen opmerkelijke
verschillen vertonen. Ook de Chi-kwadraattest duidt aan dat de variabele sekse geen
significante rol speelt.
3.6.3 Luiaard
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord leegganger (WVD III, 4:93) voorzien. Verder
noteerden we vaak het AN-woord luiaard (Prisma). Tot slot gebruikten een aantal jonge
informanten het onvoorziene dialectwoord tamzak.
Frequentietabel
Leegganger
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 17 23,6 23,6 23,6
actief 44 61,1 61,1 84,7
passief 8 11,1 11,1 95,8
onbekend 3 4,2 4,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
154
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Leegganger
spontaan 1 6 10 17
actief 12 18 14 44
passief 8 0 0 8
onbekend 3 0 0 3
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Leegganger
spontaan 7 10 17
actief 24 20 44
passief 3 5 8
onbekend 2 1 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Leegganger
spontaan 11 6 17
actief 20 24 44
passief 3 5 8
onbekend 2 1 3
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
155
Conclusie
Het is duidelijk dat het dialectwoord leegganger nog goed bekend is bij alle ondervraagden.
Uit de frequentietabel blijkt dat 61 van de 72 informanten het geanticipeerde dialectwoord
spontaan of actief kenden. Bovendien was het woord slechts voor drie informanten
onbekend.
De parameter leeftijd vertoont volgens de Chi-kwadraattest een hoogst significant resultaat.
De bijhorende kruistabel toont aan dat de eerste generatie (18-25 jaar) het dialectwoord
minder goed kende dan de oudere informanten. Zo gebruikte slechts één jongere het
dialectwoord spontaan, terwijl tien 65-plussers leegganger spontaan hanteerden. Daarnaast
bezaten acht jongeren een passieve kennis en noteerden we bij drie jongeren “woord
onbekend”, terwijl leegganger bij alle leden uit de middengroep (30-50 jaar) en alle 65-
plussers tot de spontane of actieve kennis behoorde.
Verder is er geen significant verband tussen het opleidingsniveau van de informant en de
kennis van het woord leegganger. In de tweede kruistabel (opleiding) zien we dat de
spontane kennis iets hoger is bij de hoogopgeleiden, maar het geheel van spontane en
actieve kennis is bij beide groepen bijna gelijk. De parameter opleiding is dus geen
bepalende factor bij de kennis van leegganger.
Tot slot speelt ook de parameter sekse geen significante rol. Uit de bijhorende kruistabel
blijkt dat de spontane kennis hoger is bij de mannen, maar het geheel van spontane en
actieve kennis is bij beide groepen erg vergelijkbaar.
3.6.4 Muggenzifter
Voor het begrip ‘muggenzifter’ anticipeerden we het dialectwoord pezewever (WVD III,
4:115). Daarnaast noteerden we ook een paar keer de AN-woorden muggenzifter, vitter en
criticus (Prisma). Tot slot hoorden we ook vaak het gelegenheidsantwoord moeilijken.
156
Frequentietabel
Pezewever
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 24 33,3 33,3 33,3
actief 24 33,3 33,3 66,7
passief 14 19,4 19,4 86,1
onbekend 10 13,9 13,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Pezewever
spontaan 0 6 18 24
actief 4 14 6 24
passief 11 3 0 14
onbekend 9 1 0 10
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Pezewever
spontaan 13 11 24
actief 10 14 24
passief 6 8 14
onbekend 7 3 10
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
157
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Pezewever
spontaan 14 10 24
actief 11 13 24
passief 8 6 14
onbekend 3 7 10
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat 66,7% van alle informanten een spontane of actieve kennis
bezat van pezewever. Daarnaast kende 19,4% van de ondervraagden het woord louter
passief en noteerden we bij 13,9% “woord onbekend”.
De statistische test geeft aan dat de leeftijd van de informant een hoogst significante invloed
heeft op de kennis van pezewever. In de bijhorende kruistabel zien we dat spontane kennis
van het woord verbetert naarmate de leeftijd van de informant toeneemt. Zo kenden alle 65-
plussers het dialectwoord spontaan of actief. Bij de middenklasse (30-50 jaar) zien we dat
twintig leden een spontane of actieve kennis bezaten. Opvallend is het contrast met de
jongste generatie (18-25 jaar). We merken op dat niemand het dialectwoord spontaan
gebruikte en dat slechts vier jongeren het woord actief kenden. Verder meenden elf jongeren
het voorziene dialectwoord louter passief te kennen. Dat resultaat wijst erop dat het
dialectwoord pezewever geleidelijk aan uit het lexicon van de jongeren aan het verdwijnen
is.
Vervolgens onderzochten we ook de invloed van de parameter opleiding. Uit de tweede
kruistabel (opleiding) blijkt dat 23 laagopgeleiden en 25 hoogopgeleiden pezewever
spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus niet groot. De variabele
opleiding is dus geen bepalende factor. Ook de parameter sekse speelt geen significante rol.
In de laatste kruistabel zien we dat 25 mannen en 23 vrouwen een spontane of actieve
kennis bezaten van het dialectwoord. Ook hier is het verschil tussen beide groepen niet
significant.
158
3.6.5 Laffe vleier
Bij deze enquêtevraag werd het dialectwoord mouwfrotter voorzien. Daarnaast hoorden we
ook vaak het AN-woord gatlikker (Prisma).
Frequentietabel
Mouwfrotter
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 37 51,4 51,4 51,4
actief 24 33,3 33,3 84,7
passief 9 12,5 12,5 97,2
onbekend 2 2,8 2,8 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Mouwfrotter
spontaan 7 14 16 37
actief 7 9 8 24
passief 8 1 0 9
onbekend 2 0 0 2
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
159
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Mouwfrotter
spontaan 18 19 37
actief 12 12 24
passief 5 4 9
onbekend 1 1 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Mouwfrotter
spontaan 19 18 37
actief 11 13 24
passief 5 4 9
onbekend 1 1 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat de ondervraagde zegslieden nog een behoorlijk goede kennis
hebben van het dialectwoord mouwfrotter. In totaal bezat 84,7% van de informanten een
spontane of actieve kennis van het geanticipeerde dialectwoord. Als we ook rekening
houden met de passieve kennis, dan bekomen we een geheel van 97,2%. Slechts twee
informanten kenden het dialectwoord mouwfrotter niet.
De kennis van het dialectwoord wordt sterk beïnvloed door de sociale variabele leeftijd. In de
eerste kruistabel (leeftijd) zien we dat telkens meer dan de helft van de leden uit de tweede
en de derde leeftijdscategorie (30-50 jaar en 65+) het dialectwoord spontaan kenden. Bij de
jongeren daarentegen zien we dat die spontane kennis gehalveerd is. Verder noteerden we
ook bij twee jongeren “woord onbekend”.
De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat er geen significant verband is tussen het
opleidingsniveau van de informant en de kennis van mouwfrotter. De laag- en
hoogopgeleiden kenden het voorziene dialectwoord ongeveer even goed. Verder speelt ook
de parameter sekse geen significante rol. Ook hier zijn de dialectscores van de mannen en
de vrouwen erg vergelijkbaar. Het verschil tussen beide groepen is niet noemenswaardig.
160
3.6.6 Aanhankelijk kind
Het voorziene dialectwoord bij deze enquêtevraag was fleikodde (WVD III, 4:56). Onze
informanten specifieerden dat ze dat woord enkel gebruiken voor een kind en niet voor een
volwassen persoon. Daarnaast hoorden we ook de AN-woorden vleier, flemer en charmeur
(Prisma). Tot slot noteerden we een paar keer het onvoorziene dialectwoord flosser, dat
volgens het WVD (III, 4:55) in Haaltert gesitueerd wordt.
Frequentietabel
Fleikodde
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 10 13,9 13,9 13,9
actief 34 47,2 47,2 61,1
passief 12 16,7 16,7 77,8
onbekend 16 22,2 22,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Fleikodde
spontaan 0 2 8 10
actief 1 17 16 34
passief 9 3 0 12
onbekend 14 2 0 16
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
161
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Fleikodde
spontaan 5 5 10
actief 17 17 34
passief 6 6 12
onbekend 8 8 16
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Fleikodde
spontaan 6 4 10
actief 16 18 34
passief 4 8 12
onbekend 10 6 16
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Ongeveer 61% van de informanten kende het dialectwoord spontaan of actief. Verder blijkt
uit de frequentietabel dat 16,7% het woord kende, maar aangaf het zelf niet te gebruiken.
Daarnaast was het woord onbekend voor 22,2% van de ondervraagden.
De Chi-kwadraattest leverde bij de variabele leeftijd een zeer lage p-waarde op. De leeftijd
van de informant heeft dus een sterke invloed op de kennis van fleikodde. Opmerkelijk is de
kloof tussen de jongeren (18-25 jaar) en de twee oudere generaties (30-50 jaar en 65+). Zo
gebruikte niemand van de jongeren het geanticipeerde dialectwoord spontaan en kende
slechts één informant het woord actief. Bij de andere leeftijdsgroepen daarentegen bezaten
negentien leden uit de middengroep en alle 65-plussers een spontane of actieve kennis. We
kunnen dus stellen dat het dialectwoord fleikodde onderhevig is aan dialectverlies.
Verder werd ook de invloed van de variabele opleiding onder de loep genomen. Voor het
dialectwoord fleikodde speelt het opleidingsniveau van de informant geen significante rol.
De bijhorende kruistabel (opleiding) toont aan dat de laag- en hoogopgeleiden het woord
even goed kenden. Ook de parameter sekse vertoont geen significant resultaat. Zo
162
behaalden de mannen en de vrouwen vergelijkbare resultaten. De sociale variabele sekse is
dus geen bepalende factor.
3.6.7 Roddeltante
Naast het voorziene dialectwoord kommeer hoorden we ook een paar keer de variant
kommerewijf. Verder noteerden we ook meermaals de AN-woorden roddeltante (Van Dale)
en roddelaar(ster) (Prisma). Een aantal jongere informanten gebruikten ook de onvoorziene
diaelctwoorden viswijf (WVD III, 4:222) en kletswijf (WVD III, 4:222). Het WVD situeerde
het woord viswijf in Wingene, Kortrijk, Koewacht en Lokeren. Kletswijf komt volgens het
WVD voor in Veurne, Astene en Tiegem.
Frequentietabel
Kommeer
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 21 29,2 29,2 29,2
actief 49 68,1 68,1 97,2
passief 1 1,4 1,4 98,6
onbekend 1 1,4 1,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Kommeer
spontaan 3 7 11 21
actief 19 17 13 49
passief 1 0 0 1
onbekend 1 0 0 1
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
163
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Kommeer
spontaan 12 9 21
actief 24 25 49
passief 0 1 1
onbekend 0 1 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Kommeer
spontaan 12 9 21
actief 22 27 49
passief 1 0 1
onbekend 1 0 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord kommeer nog bijzonder goed. Uit de
frequentietabel blijkt dat maar liefst 97,2% van alle ondervraagden een spontane of actieve
kennis bezat. Bovendien is het woord slechts voor één informant onbekend.
De sociale variabelen leeftijd, opleiding en sekse vertonen geen significant resultaat. Als we
de leeftijd van de informanten bekijken, valt meteen het contrast tussen de jongeren (18-25
jaar) en de oudere leeftijdsgroepen (30-50 jaar en 65+) op. Zo kenden slechts drie jongeren
het geanticipeerde dialectwoord spontaan. De spontane kennis bij de leden uit de tweede en
de derde leeftijdscategorie ligt een stuk hoger. Als we echter ook de actieve kennis in
rekening brengen, dan zijn de resultaten van de drie leeftijdsgroepen vergelijkbaar. De
parameter leeftijd is dus geen bepalende factor. Ook de dialectscores van de laag- en
hoogopgeleiden vertonen geen noemenswaardige verschillen. Zo kenden 36 laagopgeleiden
en 34 hoogopgeleiden het dialectwoord spontaan of actief. Tot slot is ook het verschil in
dialectkennis bij de mannen en de vrouwen niet zo groot. We zien in de laatste kruistabel
(sekse) dat 34 mannen en 36 vrouwen een spontane of actieve kennis bezaten van
kommeer.
164
3.6.8 Huilebalk
Voor het begrip ‘huilebalk’ anticipeerden we de dialectwoorden bleiter (WVD III, 4:275) en
bleitmuil (WVD III, 4:275).
Frequentietabel
Bleitmuil
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 37 51,4 51,4 51,4
actief 34 47,2 47,2 98,6
passief 1 1,4 1,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Bleitmuil
spontaan 14 14 9 37
actief 9 10 15 34
passief 1 0 0 1
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Bleitmuil
spontaan 23 14 37
actief 13 21 34
passief 0 1 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Bleitmuil
spontaan 15 22 37
actief 20 14 34
passief 1 0 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
165
Conclusie
De informanten van het dialectonderzoek hebben een goede kennis van het dialectwoord
bleitmuil. Uit de frequentietabel leiden we af dat de helft van de ondervraagden het woord
spontaan gebruikte. Het geheel van spontane en actieve kennis bedraagt maar liefst 98,6%.
Bovendien noteerden we bij niemand “woord onbekend”.
De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de leeftijd van de informant niet in verband staat
met de kennis van bleitmuil. We zien dat alle generaties het geanticipeerde dialectwoord
goed kenden. Opmerkelijk is wel dat de spontane kennis van de 65-plussers minder goed is,
maar dat wordt gecompenseerd door een betere actieve kennis. Het geheel van spontane en
actieve kennis is bij de drie groepen nagenoeg gelijk.
Verder wijst de statistische test van de variabele opleiding op een tendens. In de bijhorende
kruistabel zien we dat de spontane kennis van de laagopgeleiden hoger is dan die van de
hoogopgeleiden. Zo zijn er 23 laagopgeleiden en slechts veertien hoogopgeleiden die het
dialectwoord bleitmuil spontaan gebruikten. We stellen dus vast dat de hypothese hier
bevestigd wordt, namelijk dat de laagopgeleiden een betere dialectkennis hebben dan de
hoogopgeleiden. Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan zien we dat
de twee groepen vergelijkbare resultaten vertonen.
Tot slot onderzochten we ook de invloed van de sekse van de informant op de kennis van
bleitmuil. Volgens de Chi-kwadraattest speelt de parameter sekse geen significante rol. De
laatste kruistabel (sekse) toont aan dat 35 mannen en 36 vrouwen het dialectwoord
spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus erg klein.
Bleiter
Frequentietabel
Bleiter
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 32 44,4 44,4 44,4
actief 40 55,6 55,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
166
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Bleiter spontaan 7 6 21 34
actief 17 18 3 38
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Bleiter spontaan 17 17 34
actief 19 19 38
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Bleiter spontaan 20 14 34
actief 16 22 38
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat 44,4% van alle zegslieden het woord bleiter spontaan
gebruikte. Daarnaast bezat meer dan de helft van de ondervraagden een actieve kennis van
het woord. Bovendien was het woord voor niemand onbekend.
167
Uit de tabel van de variabele leeftijd leiden we af dat de eerste en de tweede generatie (18-
25 jaar en 30-50 jaar) het dialectwoord minder spontaan kende dan de derde generatie
(65+). Zo gebruikten slechts zeven jongeren en zes leden uit de middenklasse bleiter
spontaan, terwijl maar liefst 21 ouderen een spontane kennis bezaten. Opmerkelijk is wel dat
alle leeftijdsgroepen het woord spontaan of actief kenden. Uit bovenstaande resultaten
stellen we vast dat de 65-plussers eerder het dialectwoord bleiter spontaan gebruikten en
dat de jongere leeftijdsgroepen eerder opteerden voor bleitmuil. De variabele leeftijd heeft
dus een hoogst significante invloed op de kennis van het dialectwoord bleiter.
De tweede kruistabel geeft de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weer. We merken
op dat beide groepen identieke scores vertonen. Zo hanteerden zowel zeventien
laagopgeleiden als zeventien hoogopgeleiden het dialectwoord spontaan. Het
opleidingsniveau van de informant speelt dus geen significante rol.
Tot slot vertoont ook de parameter sekse geen significant resultaat. Uit de laatste kruistabel
(sekse) blijkt dat de spontane kennis van de mannen iets hoger is dan die van de vrouwen.
Zo gebruikten twintig mannen en veertien vrouwen bleiter spontaan. Als we ook rekening
houden met de actieve kennis, dan scoorden beide groepen even goed.
3.6.9 Huichelaar
Voor het begrip ‘huichelaar’ anticipeerden we het dialectwoord muilentrekker (WVD III,
4:50). Daarnaast noteerden we ook het gelegenheidsantwoord schijnheiligaard.
Frequentietabel
Muilentrekker
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 23 31,9 31,9 31,9
actief 43 59,7 59,7 91,7
passief 6 8,3 8,3 100,0
Total 72 100,0 100,0
168
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Muilentrekker
spontaan 2 5 16 23
actief 17 18 8 43
passief 5 1 0 6
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Muilentrekker
spontaan 14 9 23
Actief 19 24 43
Passief 3 3 6
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Muilentrekker
spontaan 14 9 23
actief 19 24 43
passief 3 3 6
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
169
Conclusie
Uit de frequentietabel leiden we af dat 91,7% van de informanten het woord muilentrekker
spontaan of actief kende. Bovendien noteerden we bij niemand “woord onbekend”. De
Zottegemse informanten kenden het geanticipeerde dialectwoord dus goed.
De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat er een hoogst significant verband bestaat tussen
de leeftijd van de informant en de kennis van muilentrekker. Opvallend is dat slechts twee
jongeren en vijf informanten uit de middenklasse (30-50 jaar) het woord spontaan
hanteerden. De spontane kennis van de 65-plussers is een stuk beter. Als we ook rekening
houden met de actieve kennis, dan vertonen de drie leeftijdsgroepen niet zulke markante
verschillen. Verder zien we dat vijf jongeren het woord louter passief kenden.
Opnieuw vertoont de variabele opleiding geen significant resultaat. De laag- en
hoogopgeleiden kenden het dialectwoord ongeveer even goed. In de bijhorende kruistabel
(opleiding) zien we dat veertien laagopgeleiden en negen hoogopgeleiden een spontane
kennis bezaten van muilentrekker. Het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide
groepen gelijk.
Als laatste onderzochten we ook de invloed van de sekse van de informant op de kennis van
muilentrekker. Volgens de Chi-kwadraattest bekomen we hier geen significant resultaat. De
laatste kruistabel (sekse) toont aan dat veertien mannen en negen vrouwen het dialectwoord
spontaan gebruikten. Het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide groepen gelijk.
De variabele sekse is dus geen bepalende factor.
3.6.10 Hoogmoedige vrouw
Voor het begrip ‘hoogmoedige vrouw’ werden de dialectwoorden pretense en parette
voorzien. In het WVD (III, 4:176) vonden we pretense terug onder de subcategorie
“algemeen en man”, maar in dit onderzoek merkten we dat de ondervraagden dat woord
enkel gebruikten voor een vrouw. Verder hoorden we vaak het AN-woord kakmadam
(Prisma). Het WVD (III, 4:13) attesteerde in Strijpen ook het woord chique madam, maar de
Zottegemse informanten gaven aan dat ze dat woord eerder gebruiken voor een ‘mooie
vrouw’.
170
Frequentietabel
Pretense
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 14 19,4 19,4 19,4
actief 53 73,6 73,6 93,1
passief 4 5,6 5,6 98,6
onbekend 1 1,4 1,4 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Pretense
spontaan 2 5 7 14
actief 17 19 17 53
passief 4 0 0 4
onbekend 1 0 0 1
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Pretense
spontaan 9 5 14
actief 25 28 53
passief 1 3 4
onbekend 1 0 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
171
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Pretense
spontaan 4 10 14
actief 29 24 53
passief 2 2 4
onbekend 1 0 1
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit de frequentietabel blijkt dat slechts 19,4% van alle informanten spontaan pretense
gebruikte. Als we ook de actieve kennis in rekening brengen, zien we een markante stijging
naar maar liefst 93,1%. Bovendien was het woord voor slechts 1,4% van de informanten
onbekend.
Het resultaat van de Chi-kwadraattest bij de parameter leeftijd wijst op een significant
verband tussen de leeftijd van de informant en de kennis van pretense. In de bijhorende
kruistabel zien we dat alle 65-plussers en alle leden uit de middenklasse (30-50 jaar) een
spontane of actieve kennis van het woord bezaten. Bij de jongste generatie kenden
negentien informanten het woord spontaan of actief. Daarnaast meenden vier jongeren het
dialectwoord passief te kennen.
In de tweede kruistabel worden de resultaten van de laag- en hoogopgeleiden weergegeven.
De dialectscores van die twee groepen vertonen geen noemenswaardige verschillen. De
parameter opleiding speelt dus geen significante rol. Ook de variabele sekse vertoont geen
significant resultaat. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat de spontane kennis van de
vrouwen beter is, maar het geheel van spontane en actieve kennis is bij beide groepen
nagenoeg identiek.
172
Parette
Frequentietabel
Parette
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 6 8,3 8,3 8,3
actief 62 86,1 86,1 94,4
passief 4 5,6 5,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Parette
spontaan 3 3 0 6
actief 17 21 24 62
passief 4 0 0 4
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,05 > p > 0,01 (significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Parette
spontaan 4 2 6
actief 31 31 62
passief 1 3 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
173
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Parette
spontaan 4 2 6
actief 30 32 62
passief 2 2 4
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Uit bovenstaande frequentietabel blijkt dat ook het dialectwoord parette erg goed bekend is
bij de Zottegemse informanten. Zo kende 94,4% van alle ondervraagden het voorziene
dialectwoord spontaan of actief. Bovendien was het woord voor niemand onbekend.
De Chi-kwadraattest bij de variabele leeftijd wijst op een significant resultaat. In de
bijhorende kruistabel valt meteen op dat niemand van de 65-plussers het voorziene
dialectwoord spontaan gebruikte. In de eerste en tweede leeftijdsgroep (18-25 jaar en 30-50
jaar) daarentegen bezat iedereen een spontane kennis van parette. Daarnaast merken we
op dat alle 65-plussers, 21 leden uit de middenklasse en zeventien jongeren het
dialectwoord actief kenden. Het geheel van spontane en actieve kennis is dus het hoogst bij
de oudere leeftijdsgroepen. De parameter leeftijd speelt dus een significante rol bij de kennis
van parette.
Verder toont de Chi-kwadraattest aan dat er geen significant verband is tussen de parameter
opleiding en de dialectkennis van de informanten. Uit de bijhorende kruistabel blijkt dat 35
laagopgeleiden en 33 hoogopgeleiden een spontane of actieve kennis bezaten van parette.
Tot slot speelt ook de parameter sekse geen significante rol. De laatste kruistabel (sekse)
toont immers aan dat het geheel van spontane en actieve kennis bij de mannen en de
vrouwen identiek is.
3.6.11 Druktemaker
Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord beslagmaker (WVD III, 4:190).
Verder hoorden we ook de AN-woorden opschepper en blaaskaak (Prisma). Daarnaast
noteerden we een paar keer het gelegenheidsantwoord hovaardigaard. Tot slot vernoemde
één oudere informant ook hoofdvlakke, maar dat woord heeft een andere betekenis. Het
174
Vlaams Dialectenwoordenboek (2001:172) omschrijft hoofdvlakke als ‘perskop, hoofdkaas,
hoofdvlees, zult’.
Frequentietabel
Beslagmaker
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 20 27,8 27,8 27,8
actief 19 26,4 26,4 54,2
passief 22 30,6 30,6 84,7
onbekend 11 15,3 15,3 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Beslagmaker
spontaan 0 8 12 20
actief 1 7 11 19
passief 12 9 1 22
onbekend 11 0 0 11
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
175
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Beslagmaker
spontaan 11 9 20
actief 11 8 19
passief 10 12 22
onbekend 4 7 11
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Beslagmaker
spontaan 13 7 20
actief 7 12 19
passief 8 14 22
onbekend 8 3 11
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat de helft van de informanten een spontane of actieve kennis
bezat van beslagmaker. Daarnaast kenden elf zegslieden het dialectwoord louter passief en
noteerden we bij elf ondervraagden “woord onbekend”.
Vervolgens bekijken we de parameter leeftijd, die uiterst significant is. Opmerkelijk is het
contrast tussen de jongste generatie en de oudste generatie. Zo kenden bijna alle 65-
plussers het woord spontaan of actief. Bij de eerste leeftijdsgroep (18-25 jaar) is het
dialectwoord nauwelijks bekend; niemand hanteerde beslagmaker spontaan en slechts één
jongere kende het woord actief. Bij de middengroep (30-50 jaar) bezaten vijftien zegslieden
een spontane of actieve kennis van het woord. Het is dus duidelijk dat het geanticipeerde
dialectwoord volledig uit het lexicon van de jongeren verdwenen is.
Verder is er geen significant verband tussen de parameter opleiding en de dialectkennis van
de informanten. In de tweede kruistabel (opleiding) merken we op dat de laag- en
hoogopgeleide informanten gelijkaardige scores vertonen. Zo hanteerden elf laagopgeleiden
en negen hoogopgeleiden het voorziene dialectwoord spontaan. Het verschil tussen beide
groepen is dus beperkt.
176
Tot slot geeft de statistische test aan dat het verband tussen de sekse van de informant en
de kennis van beslagmaker een tendens vormt. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat
de spontane kennis van de mannen hoger is dan die van de vrouwen. Als we ook rekening
houden met de actieve kennis, dan behaalden beide groepen identieke scores. Opmerkelijk
is ook dat de passieve kennis van de vrouwen bijna dubbel zo hoog is als die van de
mannen. Daarnaast noteerden we dan weer bij meer mannen “woord onbekend”. Het is
gevaarlijk die resultaten te extrapoleren naar de volledige populatie, aangezien die aan
toeval te wijten kunnen zijn.
3.6.12 Kieskeurig persoon bij het eten
Voor het begrip ‘kieskeurig persoon bij het eten’ anticipeerden we het dialectwoord lekkeren
(WVD III, 4:112). Daarnaast hoorden we meermaals de gelegenheidsantwoorden viezen en
kieskeurigen. Er was ook één informant die sausenbruiner (WVD III, 4:112) opgaf als
antwoord. Het WVD attesteerde dat woord echter in Leupegem.
Frequentietabel
Lekkeren
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 23 31,9 31,9 31,9
actief 26 36,1 36,1 68,1
passief 5 6,9 6,9 75,0
onbekend 18 25,0 25,0 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Lekkeren
spontaan 2 10 11 23
actief 6 8 12 26
passief 1 3 1 5
onbekend 15 3 0 18
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
177
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Lekkeren
spontaan 11 12 23
actief 15 11 26
passief 2 3 5
onbekend 8 10 18
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Lekkeren
spontaan 12 11 23
actief 12 14 26
passief 2 3 5
onbekend 10 8 18
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Het dialectwoord lekkeren is goed bekend bij de Zottegemse informanten. Zo bezat 68,1%
van alle informanten een spontane of actieve kennis van het woord. Daarnaast was het
woord onbekend voor 25% van de informanten. Toch is er sprake van dialectverlies: de
dialectkennis van de jongeren (18-25 jaar) is duidelijk minder goed dan die van de oudere
leeftijdsgroepen. In de eerste kruistabel (leeftijd) zien we dat slechts acht jongeren het woord
spontaan of actief kenden, terwijl bijna alle 65-plussers een spontane of actieve kennis
bezaten. Aangezien de Chi-kwadraattest de invloed van de parameter leeftijd op de kennis
van lekkeren als “hoogst significant” labelt, kunnen we de resultaten extrapoleren naar de
178
volledige populatie. We kunnen dus stellen dat het voorziene dialectwoord over enkele
generaties uit het Zottegems verdwenen zal zijn.
Verder heeft het opleidingsniveau van de informant geen invloed op de dialectkennis. Zo
zien we in de bijhorende kruistabel dat de laag- en hoogopgeleiden vergelijkbare scores
behaalden. Ook de parameter sekse speelt geen significante rol. Het verschil in dialectkennis
tussen de mannen en de vrouwen is te klein om te concluderen dat de variabele sekse een
significante invloed heeft op de kennis van lekkeren.
3.6.13 Fijn, klein persoon
Voor het begrip ‘fijn, klein persoon’ werd het dialectwoord kremper voorzien. Daarnaast
hoorden we ook de gelegenheidsantwoorden mageren en fijnen.
Frequentietabel
Kremper
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 13 18,1 18,1 18,1
actief 38 52,8 52,8 70,8
passief 8 11,1 11,1 81,9
onbekend 13 18,1 18,1 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Kremper
spontaan 0 4 9 13
actief 7 16 15 38
passief 5 3 0 8
onbekend 12 1 0 13
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
179
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Kremper
spontaan 8 5 13
actief 19 19 38
passief 2 6 8
onbekend 7 6 13
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Kremper
spontaan 7 6 13
actief 19 19 38
passief 2 6 8
onbekend 8 5 13
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Het dialectwoord kremper werd door dertien informanten spontaan gebruikt om het begrip te
benoemen. Daarnaast bezaten 38 zegslieden een actieve kennis van het woord en kenden
acht informanten het woord louter passief. Verder noteerden we bij dertien informanten
“woord onbekend”.
Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de variabele leeftijd een uiterst significante rol
speelt. Opvallend is de grote kloof tussen de jongste en de oudste leeftijdsgroep. Zo
gebruikte niemand van de jongeren spontaan het geanticipeerde dialectwoord. Bij de 65-
180
plussers daarentegen zien we een stijging naar negen informanten. Bovendien bezaten alle
ouderen een spontane of actieve kennis van het woord. Bij de jongeren noteerden we bij
twaalf leden “woord onbekend”. De parameter leeftijd heeft dus een grote invloed op de
dialectkennis van de informanten.
Verder vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant resultaat. De resultaten
van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg vergelijkbaar. Zo zien we in de tweede kruistabel
(opleiding) dat 27 laagopgeleiden en 24 hoogopgeleiden kremper spontaan of actief kenden.
Het verschil tussen beide groepen is dus niet groot. Ook de dialectscores van de mannen en
de vrouwen zijn erg gelijklopend. De laatste kruistabel (sekse) toont aan dat zestien mannen
en vijftien vrouwen een spontane of actieve kennis bezaten van het geanticipeerde
dialectwoord.
3.6.14 Bangerik
Voor het begrip ‘bangerik’ anticipeerden we het dialectwoord schijtzak (WVD III, 4:168).
Slechts enkele zegslieden hanteerden het AN-woord bangerik (Prisma). Daarnaast
noteerden we ook een paar keer het onvoorziene dialectwoord schijtluis.
Frequentietabel
Schijtzak
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 43 59,7 59,7 59,7
actief 22 30,6 30,6 90,3
passief 7 9,7 9,7 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Schijtzak
spontaan 9 16 18 43
actief 10 7 5 22
passief 5 1 1 7
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
181
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Schijtzak
spontaan 25 18 43
actief 10 12 22
passief 1 6 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: 0,10 > p > 0,05 (tendens)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Schijtzak
spontaan 23 20 43
actief 11 11 22
passief 2 5 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Meer dan de helft van de informanten gebruikte spontaan het voorziene dialectwoord.
Daarnaast gaven 22 informanten aan het dialectwoord actief te kennen. Bovendien
noteerden we bij niemand “woord onbekend”.
Volgens de Chi-kwadraattest wijst de variabele leeftijd op een tendens. Uit de eerste
kruistabel (leeftijd) blijkt dat de spontane kennis van de jongeren (18-25 jaar) minder goed is
dan die van de tweede (30-50 jaar) en de derde leeftijdsgroep (65+). Er zijn namelijk negen
jongeren, zestien leden uit de middenklasse en achttien ouderen die spontaan schijtzak
gebruikten om het begrip te benoemen. We kunnen dus stellen dat de spontane kennis
afneemt naarmate de informant jonger is. Als we echter ook de actieve kennis in rekening
brengen, dan is het verschil tussen de drie leeftijdsgroepen niet zo groot.
Vervolgens onderzochten we ook de invloed van de parameter opleiding, die ook op een
tendens wijst. Uit de bijhorende tabel blijkt dat de laagopgeleiden een beter spontane kennis
hebben dan de hoogopgeleiden. Ook het geheel van spontane en actieve kennis is hoger bij
de laagopgeleiden, maar al bij al is dat verschil niet zo groot.
182
Tot slot is er de parameter sekse, die geen significante rol speelt. Uit de laatste kruistabel
(sekse) blijkt dat 34 mannen en 31 vrouwen het voorziene dialectwoord spontaan of actief
kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus niet significant.
3.6.15 Zonderling persoon
Naast het voorziene dialectwoord wieplawaai (WVD III, 4:291) noteerden we ook vaak de
gelegenheidsantwoorden raren, marginalen en apart geval. Verder hanteerden een paar
informanten ook het onvoorziene dialectwoord aardigaard.
Frequentietabel
Wieplawaai
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 3 4,2 4,2 4,2
actief 26 36,1 36,1 40,3
passief 15 20,8 20,8 61,1
onbekend 28 38,9 38,9 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Wieplawaai
spontaan 0 0 3 3
actief 1 6 19 26
passief 4 9 2 15
onbekend 19 9 0 28
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
183
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Wieplawaai
spontaan 1 2 3
actief 13 13 26
passief 10 5 15
onbekend 12 16 28
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Wieplawaai
spontaan 1 2 3
actief 13 13 26
passief 9 6 15
onbekend 13 15 28
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat slechts drie informanten spontaan wieplawaai gebruikten.
Als we echter ook rekening houden met de actieve kennis, dan zien we dat 29 informanten
het woord spontaan of actief kenden. Verder is het woord onbekend voor 28 zegslieden. We
kunnen hier spreken van lexicaal dialectverlies.
De variabele leeftijd heeft een hoogst significante invloed op de kennis van het dialectwoord
wieplawaai. Wat meteen opvalt in de eerste kruistabel (leeftijd), is dat niemand uit de eerste
en tweede leeftijdsgroep (18-25 jaar en 30-50 jaar) het voorziene dialectwoord spontaan
hanteerde. Bij de 65-plussers zien we dat drie informanten het dialectwoord spontaan
kenden. De actieve kennis ligt een stuk hoger; negentien ouderen kenden het woord actief.
Verder is het woord onbekend voor negen leden uit de middenklasse en negentien jongeren.
We kunnen dus stellen dat het dialectwoord wieplawaai uit het Zottegems aan het
verdwijnen is.
Daarnaast hebben de parameters opleiding en sekse geen significante invloed op de
dialectkennis. De laag- en hoogopgeleiden vertonen nagenoeg identieke scores. Uit de
184
tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat veertien laagopgeleiden en vijftien hoogopgeleiden het
dialectwoord spontaan of actief kenden. Ook de resultaten van de mannen en de vrouwen
zijn erg vergelijkbaar. In de laatste kruistabel (sekse) zien we dat veertien mannen en vijftien
vrouwen wieplawaai spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus
niet significant.
3.6.16 Ondeugend kind
Voor het begrip ‘ondeugend kind’ anticipeerden we de dialectwoorden leure (WVD III,
4:349), ruffe (WVD III, 4:350) en sloeber (WVD III, 4:350). Daarnaast hanteerden veel
informanten het AN-woord deugniet (Prisma). Verder gebruikten twee informanten het
onvoorziene dialectwoord kastaar (WVD III, 4:348). Het WVD situeerde dat woord in
Waasmunster en Assenede.
Frequentietabel
Leure
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 2 2,8 2,8 2,8
actief 21 29,2 29,2 31,9
passief 27 37,5 37,5 69,4
onbekend 22 30,6 30,6 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Leure
spontaan 0 1 1 2
actief 0 2 19 21
passief 2 21 4 27
onbekend 22 0 0 22
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
185
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Leure
spontaan 1 1 2
actief 10 11 21
passief 14 13 27
onbekend 11 11 22
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Leure
spontaan 0 2 2
actief 11 10 21
passief 14 13 27
onbekend 11 11 22
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Slechts twee informanten gebruikten spontaan leure. Uit de frequentietabel blijkt dat 21
zegslieden een spontane kennis bezaten van het voorziene dialectwoord. Verder kenden 27
zegslieden leure louter passief en noteerden we bij 22 informanten “woord onbekend”.
De eerste kruistabel (leeftijd) toont aan dat de leeftijd van de informant een hoogst
significante invloed heeft op de kennis van leure. We merken op dat slechts één informant
uit de middenklasse (30-50 jaar) en één oudere (65+) het dialectwoord spontaan hanteerde.
Bij de jongeren bezat niemand een spontane kennis. Daarnaast zien we dat de actieve
186
kennis van de 65-plussers vrij goed is. Zo kenden negentien ouderen het dialectwoord actief.
Bij de middengroep bezaten slechts twee zegslieden een actieve kennis. Opvallend is dat
leure onbekend is voor 22 jongeren. De kloof tussen de eerste en tweede (18-25 jaar en 30-
50 jaar) generatie en de 65-plussers is dus opmerkelijk. We kunnen stellen dat het
dialectwoord zal verdwijnen uit het Zottegems.
Verder spelen de parameters opleiding en sekse geen significante rol. In de tweede
kruistabel (opleiding) zien we dat elf laagopgeleiden en twaalf hoogopgeleiden een spontane
of actieve kennis bezaten van het geanticipeerde dialectwoord. Het verschil tussen beide
groepen is dus niet noemenswaardig. Ook de dialectscores van de mannen en de vrouwen
zijn erg vergelijkbaar. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt namelijk dat elf mannen en twaalf
vrouwen leure spontaan of actief kenden.
Ruffe
Frequentietabel
Ruffe
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 3 4,2 4,2 4,2
actief 25 34,7 34,7 38,9
passief 23 31,9 31,9 70,8
onbekend 21 29,2 29,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Ruffe
spontaan 0 2 1 3
actief 0 5 20 25
passief 3 17 3 23
onbekend 21 0 0 21
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
187
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Ruffe
spontaan 2 1 3
actief 12 13 25
passief 12 11 23
onbekend 10 11 21
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Ruffe
spontaan 2 1 3
actief 12 13 25
passief 11 12 23
onbekend 11 10 21
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat slechts drie informanten spontaan ruffe gebruikten. De
actieve kennis ligt een stuk hoger; 25 informanten bezaten een actieve kennis van het
woord. Daarnaast kenden 23 zegslieden het woord louter passief en noteerden we bij 21
ondervraagden “woord onbekend”.
De Chi-kwadraattest leverde bij de variabele leeftijd een zeer lage p-waarde op. De leeftijd
van de informant heeft dus een sterke invloed op de kennis van ruffe. Als we de eerste
kruistabel (leeftijd) bekijken, valt meteen het grote contrast op tussen de jongeren (18-25
188
jaar) en de 65-plussers. Zo kende niemand van de jongeren het voorziene dialectwoord
spontaan of actief. Bij de 65-plussers daarentegen bezaten 21 informanten een spontane of
actieve kennis. Voor 21 jongeren was het woord immers onbekend. Ook de leden uit de
middenklasse (30-50 jaar) scoorden niet zo goed; slechts zeven leden kenden het woord
spontaan of actief en zeventien informanten bezaten een passieve kennis. We kunnen dus
stellen dat het dialectwoord ruffe onderhevig is aan dialectverlies.
Vervolgens onderzochten we ook de invloed van de variabele opleiding. Ook hier speelt het
opleidingsniveau van de informant geen significante rol. De bijhorende kruistabel (opleiding)
toont aan dat de laag- en hoogopgeleiden het woord even goed kenden. Zo bezaten zowel
veertien laagopgeleiden als hoogopgeleiden een spontane of actieve kennis. Ook de
parameter sekse vertoont geen significant resultaat. Zo zien we dat het geheel van spontane
en actieve kennis van beide groepen gelijk is: zowel veertien mannen als veertien vrouwen
gebruikten het dialectwoord spontaan of actief.
Sloeber
Frequentietabel
Sloeber
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 15 20,8 20,8 20,8
actief 57 79,2 79,2 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Sloeber spontaan 4 5 6 15
actief 20 19 18 57
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
189
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Sloeber spontaan 7 8 15
actief 29 28 57
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Sloeber spontaan 7 8 15
actief 29 28 57
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord sloeber vrij goed. Het woord was voor
niemand onbekend. Alle informanten bezaten een spontane of actieve kennis van het
geanticipeerde dialectwoord.
Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de leeftijd van de informant geen significante
invloed heeft op de kennis van sloeber. We constateren dat de spontane kennis van de drie
leeftijdsgroepen ongeveer gelijk is. Zo gebruikten vier jongeren (18-25 jaar), vijf leden uit de
middenklasse (30-50 jaar) en zes ouderen (65+) het dialectwoord spontaan. De variabele
leeftijd is dus geen bepalende factor bij de kennis van sloeber.
Tot slot vertonen ook de variabelen opleiding en sekse geen significant resultaat. De
dialectscores van de laag- en hoogopgeleiden zijn erg gelijkaardig. De tweede kruistabel
(opleiding) toont aan dat zeven laagopgeleiden en acht hoogopgeleiden het dialectwoord
spontaan kenden. Ook uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat de mannen en de vrouwen
het voorziene dialectwoord ongeveer even goed kenden. We merken op dat zeven mannen
en acht vrouwen sloeber spontaan gebruikten. Daarnaast bezaten 29 mannen en 28
vrouwen een actieve kennis van het woord. Het verschil tussen beide groepen is dus
miniem.
190
3.6.17 Verliezer
Voor het begrip ‘verliezer’ anticipeerden we het dialectwoord kroete. Daarnaast gaven veel
informanten de AN-woorden verliezer en achterblijver (Prisma) als antwoord op. Verder
gebruikten twee jonge informanten het Engelstalige loser, dat niet relevant is voor dit
dialectonderzoek.
Frequentietabel
Kroete
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 7 9,7 9,7 9,7
actief 13 18,1 18,1 27,8
passief 10 13,9 13,9 41,7
onbekend 42 58,3 58,3 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Kroete
spontaan 0 1 6 7
actief 0 1 12 13
passief 1 4 5 10
onbekend 23 18 1 42
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
191
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Kroete
spontaan 5 2 7
actief 6 7 13
passief 5 5 10
onbekend 20 22 42
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Kroete
spontaan 4 3 7
actief 8 5 13
passief 4 6 10
onbekend 20 22 42
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
Als we de frequentietabel bekijken, springt meteen in het oog dat de overgrote meerderheid
van de informanten het geanticipeerde dialectwoord niet kende. Slechts zeven informanten
gebruikten spontaan kroete. Verder bezaten dertien informanten een actieve kennis en tien
een passieve kennis.
Uit de eerste kruistabel (leeftijd) blijkt dat de variabele leeftijd een uiterst significante rol
speelt. We merken op dat de dialectkennis van de oudste generatie (65+) een stuk beter is
dan die van de andere twee leeftijdsgroepen (18-25 jaar en 30-50 jaar). Zo kenden achttien
ouderen het geanticipeerde dialectwoord spontaan of actief. Bij de middengroep bezaten
slechts twee informanten een spontane of actieve kennis. Bij de jongeren ten slotte kende
niemand het dialectwoord kroete spontaan of actief. De leeftijd van de informant is dus een
erg bepalende factor bij de kennis van kroete. We kunnen besluiten dat de kennis van het
dialectwoord sterk achteruitgaat en zelfs volledig verdwenen is uit het lexicon van de
jongeren.
Tot slot vertonen de parameters opleiding en sekse geen significante resultaten. Uit de
tweede kruistabel (opleiding) blijkt dat dertien laagopgeleiden en negen hoogopgeleiden het
192
dialectwoord spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus niet
noemenswaardig. Ook de parameter sekse vertoont geen significant resultaat. De laatste
kruistabel (sekse) toont aan dat er geen markante verschillen zijn tussen de mannen en de
vrouwen.
3.6.18 Nieuwsgierig persoon
We anticipeerden het dialectwoord curieuzeneus voor het begrip ‘nieuwsgierig persoon’.
Daarnaast noteerden we ook een paar keer het gelegenheidsantwoord nieuwsgierigaard.
Frequentietabel
Curieuzeneus
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 64 88,9 88,9 88,9
actief 8 11,1 11,1 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Curieuzeneus spontaan 17 23 24 64
actief 7 1 0 8
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
193
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Curieuzeneus spontaan 31 33 64
actief 5 3 8
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Curieuzeneus spontaan 33 31 64
actief 3 5 8
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De Zottegemse informanten kenden het dialectwoord curieuzeneus zeer goed. Zo
hanteerden maar liefst 64 informanten het dialectwoord spontaan. De overige acht
zegslieden kenden het woord actief.
De Chi-kwadraattest leverde bij de variabele leeftijd een hoogst significant resultaat op. In de
bijhorende kruistabel zien we dat de spontane kennis van de middengroep (30-50 jaar) en
van de ouderen (65+) hoger is dan die van de jongeren (18-25 jaar). Opmerkelijk is wel dat
alle leeftijdsgroepen het dialectwoord spontaan of actief kenden.
Verder constateren we dat er geen significant verband bestaat tussen het opleidingsniveau
van de informant en de kennis van curieuzeneus. Zo kenden 31 laagopgeleiden en 33
hoogopgeleiden het geanticipeerde dialectwoord spontaan. Beide groepen vertonen dus
vergelijkbare resultaten. Ook de dialectscores van de mannen en de vrouwen zijn erg
gelijklopend. Uit de laatste kruistabel (sekse) blijkt dat 33 mannen en 31 vrouwen het
dialectwoord spontaan of actief kenden. Het verschil tussen beide groepen is dus klein. De
variabele sekse speelt dus geen significante rol.
3.6.19 Gemakzuchtig persoon
Bij deze enquêtevraag anticipeerden we het dialectwoord karottentrekker. Daarnaast
noteerden we vaak het AN-woord profiteur (Prisma).
194
Frequentietabel
Karottentrekker
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 14 19,4 19,4 19,4
actief 51 70,8 70,8 90,3
passief 7 9,7 9,7 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Karottentrekker
spontaan 2 3 9 14
actief 16 20 15 51
passief 6 1 0 7
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Karottentrekker
spontaan 6 8 14
actief 26 25 51
passief 4 3 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
195
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Karottentrekker
spontaan 8 6 14
actief 25 26 51
passief 3 4 7
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De frequentietabel toont aan dat 90,3% van alle ondervraagden karottentrekker spontaan of
actief gebruikte. Daarnaast kende 9,7% van de informanten het dialectwoord passief.
Bovendien is het woord voor niemand onbekend.
Er bestaat een hoogst significant verband tussen de leeftijd van de informant en de kennis
van karottentrekker. Uit de bijhorende kruistabel blijkt dat de spontane kennis van de eerste
(18-25 jaar) en de tweede leeftijdscategorie (30-50 jaar) erg zwak is. Zo gebruikten slechts
twee jongeren en drie leden uit de middenklasse het dialectwoord spontaan. Bij de 65-
plussers zien we een stijging naar negen informanten. Als we echter ook rekening houden
met de actieve kennis, dan vertonen alle leeftijdsgroepen een goede dialectscore. We zien
dan dat achttien jongeren, 23 leden uit de middenklasse en alle 65-plussers het dialectwoord
spontaan of actief kenden.
Tot slot bestaat er geen significant verband tussen de parameters opleiding en sekse en de
dialectkennis van de informanten. De tweede kruistabel (opleiding) toont aan dat de laag- en
hoogopgeleiden het dialectwoord ongeveer even goed kenden. Ook de mannen en de
vrouwen behaalden gelijkaardige scores. De parameters opleiding en sekse spelen dus geen
significante rol.
3.6.20 Knorrepot
Naast het voorziene dialectwoord ronkbaas (WVD III, 4:286) noteerden we ook vaak het
AN-woord knorrepot (Prisma en Van Dale). Naast ronkbaas attesteerde het WVD (III,
4:286) ook ronkbeurs in Zottegem, maar dat dialectwoord hanteerden onze informanten
niet. Tot slot hoorden we erg vaak de AN-woorden zeurkous en zaag (Prisma en Van Dale).
196
Frequentietabel
Ronkbaas
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent
Valid
spontaan 5 6,9 6,9 6,9
actief 18 25,0 25,0 31,9
passief 47 65,3 65,3 97,2
onbekend 2 2,8 2,8 100,0
Total 72 100,0 100,0
Variabele leeftijd
Leeftijdsgroep Total
18-25 30-50 65+
Ronkbaas
spontaan 0 2 3 5
actief 0 2 16 18
passief 22 20 5 47
onbekend 2 0 0 2
Total 24 24 24 72
Chi-kwadraattest: 0,01 > p (hoogst significant)
Variabele opleiding
Opleiding Total
laag hoog
Ronkbaas
spontaan 2 3 5
actief 9 9 18
passief 24 23 47
onbekend 1 1 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
197
Variabele sekse
Sekse Total
man vrouw
Ronkbaas
spontaan 2 3 5
actief 9 9 18
passief 24 23 47
onbekend 1 1 2
Total 36 36 72
Chi-kwadraattest: p > 0,10 (niet significant)
Conclusie
De kennis van het dialectwoord ronkbaas is niet zo goed. Slechts vijf informanten
hanteerden spontaan het voorziene dialectwoord. Daarnaast bezaten achttien zegslieden
een actieve kennis van het woord. Opmerkelijk is dat 47 informanten ronkbaas enkel passief
kenden. Verder was het woord volledig onbekend voor twee informanten. Uit de eerste
kruistabel (leeftijd) blijkt dat het dialectverlies voornamelijk zichtbaar is bij de jongeren (18-25
jaar) en de middengroep (30-50 jaar). De 65-plussers daarentegen scoorden een pak beter:
negentien zegslieden kenden het woord spontaan of actief. We kunnen dus stellen dat de
variabele leeftijd een erg bepalende factor is bij de kennis van ronkbaas.
Volgens de Chi-kwadraattest vertonen de parameters opleiding en sekse geen significant
resultaat. De tweede kruistabel (opleiding) maakt duidelijk dat de laag- en hoogopgeleiden
nagenoeg identieke scores behaalden. Ook bij de mannen en de vrouwen is het verschil in
dialectkennis miniem. Zo blijkt uit de laatste kruistabel (sekse) dat elf mannen en twaalf
vrouwen het dialectwoord spontaan of actief kenden. De paramaters opleiding en sekse
spelen dus geen significante rol bij de kennis van ronkbaas.
198
4. HYPOTHESES
In dit hoofdstuk zullen we de bekomen resultaten toetsen aan de vooropgestelde
hypotheses. We zullen starten met de drie extern-linguïstische hypotheses om vervolgens af
te sluiten met de intern-linguïstische hypothese. Eerst zullen we de invloed van de extern-
linguïstische parameter leeftijd bekijken (4.1). We gingen ervan uit dat het dialectverlies zich
veel sterker manifesteert bij de jonge generatie dan bij de oude generatie. Vervolgens stelt
de tweede extern-linguïstische hypothese dat de opleiding van de informant een
doorslaggevende rol speelt bij de mate van dialectkennis (4.2). Zo zouden laagopgeleiden
dialectvaster zijn dan hoogopgeleiden. De laatste extern-linguïstische parameter die aan bod
komt, is de variabele sekse. Hierbij nemen we het verband tussen de sekse van de informant
en de dialectkennis onder de loep (4.3).
We vroegen ons ook af of het opleidings- en sekseverschil significant zou zijn binnen de
leeftijdsgroepen apart. We gingen dat na maar bekwamen geen relevante bevindingen. Zo
merkten we op dat de dialectkennis van de laagopgeleide jongeren vergelijkbaar is met die
van de hoogopgeleide jongeren. Daarnaast zijn er ook geen markante verschillen tussen de
mannelijke en de vrouwelijke informanten binnen de eerste leeftijdscategorie (18-25 jaar).
Ook binnen de tweede en de derde leeftijdscategorie (30-50 jaar en 65+) waren er geen
significante resultaten te bespeuren. We kunnen dus stellen dat het opleidings- en
sekseverschil ook bij de leeftijdsgroepen apart niet relevant is. We zullen er daarom niet
gedetailleerd op ingaan.
Naast deze drie extern-linguïstische hypotheses poneerden we ook een intern-linguïstische
hypothese. Die vierde hypothese onderzocht de semantische invloed van de woordvelden op
de dialectkennis (4.4). We veronderstelden dat dialectwoorden voor begrippen die tot het
informele veld behoren beter bewaard zouden blijven dan dialectwoorden voor begrippen die
tot het formele veld behoren. Daarnaast gingen we er ook van uit dat dialectwoorden uit
concrete woordvelden minder snel verloren zouden gaan dan dialectwoorden uit abstracte
woordvelden.
Om bovenstaande hypotheses te toetsen, zullen we telkens de dialectscore berekenen. Die
score brengt de spontane en actieve kennis van de informant in rekening. Op die manier
krijgen we een goed beeld van het percentage van de ondervraagde informanten dat een
spontane of actieve kennis bezat van het opgevraagde dialectwoord. Indien de dialectscores
een verschil vertonen van minimum 15% beschouwen we het als significant.
199
4.1 Hypothese 1: Invloed van de parameter leeftijd
4.1.1 Inleiding
Volgens de eerste vooropgestelde hypothese speelt de leeftijd van de informant een
doorslaggevende rol bij dialectverlies. Taeldeman (1991:39) stelt dat “[t]erwijl tot voor een
paar decennia zowat elke Vlaming (ook) dialect kende (…) neemt nu het aantal
dialectonkundige Vlamingen (vooral jongeren) zienderogen toe”. Hij verklaart dat doordat het
dialect bij de Vlaamse ouders niet langer fungeert als opvoedingstaal voor hun kinderen.
In dit onderzoek deelden we de informanten op in de volgende drie leeftijdsgroepen: de
eerste generatie (18-25 jaar), de tweede generatie (30-50 jaar) en de derde generatie (65+).
We zullen bovenstaande hypothese onderzoeken door de dialectscores van de drie
leeftijdsgroepen te vergelijken. Indien de oudere generatie een opmerkelijk betere kennis
vertoont van het Zottegems dialect, dan is er sprake van dialectverlies. Kortom, als de
resultaten van dit onderzoek de vooropgestelde hypothese bevestigen, dan kunnen we
besluiten dat het Zottegems onderhevig is aan dialectverlies.
4.1.2 Resultaten
Zoals reeds eerder vermeld, houden we rekening met het cumulatief percentage van de
spontane en actieve kennis van de informant bij de vergelijking van de dialectscores. We
berekenden die dialectscore voor alle leeftijdsgroepen (zie tabel 1). Daarnaast worden de
scores van de drie leeftijdscategorieën ook per semantisch veld berekend (zie tabel 2). Een
verschil van minimum 15% beschouwen we als significant.
Tabel 1: Dialectscores per leeftijdscategorie
Leeftijdscategorie Dialectscore Verschil
Groep 1 (18-25) 48,33%
Groep 2 (30-50) 67,50%
Groep 3 (65+) 92,30%
Bovenstaande tabel biedt een overzicht van de gemiddelde dialectscores per
leeftijdscategorie. Opmerkelijk is de grote kloof tussen de drie leeftijdsgroepen. We
constateren dat de dialectscore bij elke nieuwe generatie een aanzienlijke daling kent. Zo
behaalde groep 1 een gemiddelde dialectscore van 48,33%. Dat percentage geeft aan dat
gemiddeld 48,33% van de jongeren de opgevraagde dialectwoorden spontaan of actief
19,17%
24,80%
43,97%
200
kende. Daarnaast behaalde groep 2 een percentage van 67,50%. Tot slot vertoont groep 3
de hoogste gemiddelde dialectscore, namelijk 92,30%.
Opvallend is de kloof tussen groep 1 en 3. We merken op dat het verschil tussen groep 1 en
3 veel groter is dan het verschil tussen groep 2 en 3. We kunnen dus stellen dat hoe jonger
de informant is, hoe slechter de dialectscore. Bovenstaande resultaten bevestigen dus de
eerste vooropgestelde hypothese. De jongeren zijn zich echter wel degelijk bewust van het
huidige dialectverlies en betreuren het ook wel. Het is ook opmerkelijk dat sommige
dialectwoorden in de tussentaal zijn doorgedrongen en bijgevolg goed bekend zijn bij de
jongeren.
Vervolgens biedt tabel 2 een overzicht van de gemiddelde dialectscores per woordveld. Het
is namelijk interessant om te onderzoeken hoe de drie leeftijdsgroepen bij de verschillende
woordvelden (“kleding”, “huisraad” en “karakter”) scoren. Zo kunnen we nagaan of de jongste
informanten (groep 1) bij alle woordvelden de laagste dialectscore vertonen.
Tabel 2: Dialectscores per woordveld
Woordveld Leeftijdscategorie Dialectscore Verschil:
groep 1 en 3
Kleding Groep 1 (18-25) 34,03%
Groep 2 (30-50) 58,73%
Groep 3 (65+) 90,18%
Huisraad Groep 1 (18-25) 62%
Groep 2 (30-50) 71,50%
Groep 3 (65+) 92,27%
Karakter Groep 1 (18-25) 51,56%
Groep 2 (30-50) 76,39%
Groep 3 (65+) 96,01%
De cijfers in bovenstaande tabel tonen aan dat we de vooropgestelde hypothese voor alle
semantische velden kunnen bevestigen. Zo zien we dat de jongste generatie (groep 1)
telkens de laagste dialectscore behaalt. De oudste generatie (groep 3) daarentegen vertoont
bij alle semantische velden de hoogste score. Daarnaast merken we op dat het verschil
tussen groep 1 en 3 telkens een stuk hoger is dan de vooropgestelde significantiegrens van
15%. Bij het woordveld “kledij” is het verschil tussen de jongste en de oudste generatie zelfs
56,15%
30,27%
44,45%
201
meer dan 50%. Kortom, de dialectkennis neemt toe naarmate de informant ouder is. Hoe
jonger de informant, hoe slechter de dialectkennis.
4.1.3 Conclusie
We stellen dus vast dat de resultaten van dit dialectonderzoek de vooropgestelde hypothese
bevestigen. Bij elke nieuwe generatie constateren we een forse daling van de dialectkennis.
De tweede leeftijdsgroep (30-50 jaar) kent de dialectwoorden minder goed dan de 65-
plussers, maar het dialectverlies manifesteert zich het sterkst bij de jongeren (18-25 jaar).
Die tendens merken we bij alle onderzochte woordvelden op. Zo behalen de jongeren bij alle
semantische woordvelden (“kleding”, “huisraad” en “karakter”) telkens de laagste
dialectscore en de ouderen de hoogste. We kunnen dus concluderen dat de sociale
variabele leeftijd een sterke invloed heeft op de dialectkennis van de Zottegemse
informanten. Hoe jonger de informant, hoe slechter de dialectkennis. De gemeente Zottegem
is dus onderhevig aan lexicaal dialectverlies.
Een mogelijke verklaring voor de teloorgang van het dialect bij de jongeren is het
toenemende belang van de standaardtaal. Het onderwijs wordt vaak beschouwd als een
belangrijke katalysator in de verspreiding van het Algemeen Nederlands; het vormt immers
een belangrijk onderdeel van de opvoeding en van de taalopvoeding (Daan, Deprez, van
Hout e.a. 1985:82). “Als we weten dat het onderwijs een belangrijke hefboom is naar de
kennis en het gebruik van standaardtaal en dat jongeren nu gemiddeld een veel langere
opleiding krijgen dan 50 jaar geleden, is deze toename niet zo verrassend”, stelt Taeldeman
(1989:142). Daarnaast wordt het dialect in steeds minder gezinnen als de taal van de
opvoeding gebruikt. Vlamingen zien die taalvariëteit immers als een sociale handicap om op
te klimmen op de sociale ladder (Taeldeman 2005:89).
202
4.2 Hypothese 2: Invloed van de parameter opleiding
4.2.1 Inleiding
In wat volgt onderzoeken we de invloed van het opleidingsniveau van de informant op de
dialectkennis. De tweede hypothese stelt dat de laagopgeleide informanten dialectvaster zijn
dan de hoogopgeleide informanten. Volgens Brouwer (1991:75) heeft de
sociaaleconomische status van de mensen een invloed op hun taalgebruik. Zo zullen
mensen met een hoge sociale status zich eerder richten tot de standaardtaal dan mensen
met een lage sociale status. We ondervroegen 36 laagopgeleiden en 36 hoogopgeleiden.
4.2.2 Resultaten
Opnieuw berekenden we de dialectscore om zo de twee opleidingsgroepen met elkaar te
vergelijken. Tabel 3 geeft een overzicht van de gemiddelde score van beide groepen.
Vervolgens biedt tabel 4 een rangschikking van de dialectscores per woordveld. Zo kunnen
we ook het verschil tussen de laag- en hoogopgeleiden bij elk woordveld nagaan.
Tabel 3: Dialectscores per opleidingsniveau
Opleidingsniveau Dialectscore Verschil
Laag 82,38%
Hoog 78,89%
Uit bovenstaande tabel leiden we af dat de laagopgeleide informanten een hogere
dialectscore behalen dan de hoogopgeleide informanten. Het verschil tussen beide groepen
bedraagt slechts 3,49% en is dus te klein om de vooropgestelde hypothese te bevestigen.
Het is namelijk mogelijk dat het resultaat te wijten is aan toeval.
Tabel 4: Rangschikking
Woordveld Opleidingsniveau Dialectscore Verschil
Kleding Laagopgeleiden 61,97%
Hoogopgeleiden 59,99%
Huisraad Laagopgeleiden 84,86%
Hoogopgeleiden 81,09%
Karakter Laagopgeleiden 76,27%
Hoogopgeleiden 73,03%
3,49
%
1,98
%
3,77
%
3,24
%
203
De resultaten in tabel 4 tonen aan dat het verschil tussen de laag- en hoogopgeleiden bij het
semantisch veld “kleding” slechts 1,98% bedraagt. Bij de semantische woordvelden
“huisraad” en “karakter” constateren we een verschil van 3,77% en 3,24%. Het woordveld
“huisraad” vertoont dus het grootste verschil tussen beide groepen. Opmerkelijk is dat de
laagopgeleiden zowel bij “kleding”, “huisraad” als “karakter” beter scoren dan de
hoogopgeleiden, maar de verschillen zijn te klein om ze als significant te bestempelen. We
beschouwen immers een verschil van minimum 15% als significant. We kunnen de
vooropgestelde hypothese dus niet bevestigen.
4.2.3 Conclusie
Onze resultaten tonen aan dat de laagopgeleide informanten bij alle woordvelden een
hogere score behalen dan de hoogopgeleide informanten, maar die verschillen zijn niet
significant. We kunnen de vooropgestelde hypothese dus niet bevestigen. Kortom, de
variabele opleiding heeft geen significante invloed op de dialectkennis van de Zottegemse
informanten. Een mogelijke verklaring kan zijn dat iedereen nu tot achttien jaar naar school
moet gaan, waardoor het verschil tussen laag- en hoogopgeleiden geleidelijk aan vervaagt.
Daarnaast kan er ook gewezen worden op de toenemende tolerantie van het dialect door
hoogopgeleiden. Het dialect wordt immers niet langer geassocieerd met een intellectuele
achterstand.
204
4.3 Hypothese 3: Invloed van de parameter sekse
4.3.1 Inleiding
Volgens de derde vooropgestelde hypothese zouden mannen een betere dialectkennis
hebben dan vrouwen. Nochtans waren dialectologen het niet altijd eens over het verschil
tussen vrouwen- en mannentaal. In de vroege twintigste eeuw stelden verschillende
dialectologen dat vrouwen conservatiever zijn in hun taalgebruik dan mannen. “Vaak is
gebleken dat vrouwen hun dialect goed bewaren, dat ze vele door de mannen al lang
vergeten woorden en uitdrukkingen nog kennen” (Gerritsen 1978:51). Dat archaïsche
taalgebruik van de vrouwen werd toegeschreven aan de huiselijke rol van de vrouw in het
traditionele gezin (Gerritsen 1978:51).
De verandering van de rol van de vrouw in de maatschappij zou echter een verandering in
haar taalgebruik teweeg gebracht hebben (Gerritsen 1978:57). Recentere onderzoeken
tonen aan dat vrouwen een negatievere attitude hebben tegenover dialect dan mannen.
Taeldeman (2005:93) geeft de volgende verklaring:
[V]rouwen worden in onze maatschappij nog altijd meer bekeken en beoordeeld op
hoe ze voorkomen (mannen meer op wat ze zijn) en vrouwen zijn er zich meer dan
mannen van bewust dat hun taalgedrag een héél belangrijk onderdeel is van dat
‘voorkomen’. Daardoor zijn ze meer naar de standaardtaal gedreven en geven ze hun
dialect ook eerder prijs.
4.3.2 Resultaten
We onderzochten de invloed van de variabele sekse door 36 mannen en 36 vrouwen te
ondervragen. Opnieuw berekenden we de gemiddelde dialectscore van de mannen en de
vrouwen (zie tabel 5). Daarnaast geven we ook een overzicht van de scores van beide
groepen per woordveld (zie tabel 6). Ook hier geldt een verschil van minimum 15% als
significant.
Tabel 5: Dialectscores per sekse
Sekse Dialectscore Verschil
Man 82,78%
Vrouw 79,06% 3,72
%
205
We merken op dat de mannen en de vrouwen vergelijkbare scores behalen. Het verschil
tussen beide groepen bedraagt slechts 3,72% en is dus niet significant. De vooropgestelde
hypothese wordt dus niet ondersteund door de resultaten van dit onderzoek.
Tabel 6: Rangschikking
Woordveld Sekse Dialectscore Verschil
Kleding Mannen 60,85%
Vrouwen 61,11%
Huisraad Mannen 85%
Vrouwen 81,54%
Karakter Mannen 74,65%
Vrouwen 74,65%
Tabel 6 geeft een overzicht van de dialectscores van de mannen en de vrouwen per
woordveld. Het verschil tussen beide groepen is bij alle woordvelden erg klein. Zo
constateren we een verschil van 0,26% bij het woordveld “kleding” en 3,46% bij “huisraad”.
Opmerkelijk is dat de mannen en de vrouwen dezelfde dialectscore behalen bij het
woordveld “karakter”. Ook hier treffen we dus geen markante verschillen aan.
4.3.3 Conclusie
De hypothese dat mannen een betere dialectkennis hebben dan vrouwen wordt niet
ondersteund door de resultaten van dit onderzoek. Beide groepen vertonen gelijkaardige
dialectscores. Het verschil tussen beide groepen is dus niet significant. We kunnen dus
concluderen dat er geen verband bestaat tussen de parameter sekse en de dialectkennis
van de Zottegemse informanten.
Ook Brouwer (1991:73) stelt dat de parameter sekse niet altijd doorslaggevend is.
Taalverschillen zijn niet alleen afhankelijk van de sekse van de informant, verklaart hij. Zo
zijn “de situatie, status en leeftijd van de spreker of de sekse van de aangesprokene (…)
soms mede of zelfs alleen bepalend voor het gebruik van een taalvariant” (Brouwer
1991:73).
0,26
%
3,46
%
0%
206
4.4 Hypothese 4: Invloed van het semantisch veld
4.4.1 Inleiding
Tot slot gaan we na of de dialectkennis van de informant sterk afhangt van het semantisch
veld waartoe een woord behoort. De intern-linguïstische hypothese stelt namelijk dat
dialectwoorden voor begrippen die tot het formele veld behoren minder goed bewaard blijven
dan dialectwoorden voor begrippen die tot het informele veld behoren.
In dit onderzoek onderzochten we de invloed van het semantisch veld op twee manieren.
Een eerste stelling was dat de formele woordvelden sterker onderhevig zijn aan
dialectverlies dan de informele woordvelden. Taeldeman (1991:47) bevestigt die hypothese:
“De grootste resistentie vertonen die lexicale dialectismen die (…) begrippen benoemen die
tot de dagelijkse informele ervaringswereld van de dialectspreker behoren en zelden in
formele(re) situaties ter sprake komen”. Dialectwoorden die behoren tot de informele,
huiselijke sfeer zullen dus beter bewaard blijven aangezien het dialect beter aanvaard wordt
in die context. Ten tweede veronderstelden we dat dialectwoorden voor concrete begrippen
sneller verloren gaan dan dialectwoorden voor abstracte begrippen.
4.4.2 Resultaten
Om de verschillende woordvelden met elkaar te vergelijken, berekenen we opnieuw de
gemiddelde dialectscores. Onderstaande tabellen bieden een overzicht van alle
geanticipeerde dialectwoorden per woordveld.
207
Tabel 7: Dialectscores woordveld “kleding”
Begrip Dialectscore Dialectlexeem
Pantoffels 100% Sletsen
Kraag 100% Col
Pet 100% Klak(ke)
Hoge schoenen 100% Bottienen
Stropdas 99% Plastron
Hemd(je) 99% Onderlijveke
Pruik 96% Paruke
Schoenveter 96% Schoenstrek
Bh 94% Soutien
Zakdoek 94% Neusdoek
Rits 93% Tirette
Sjaaltje in pels 89% Miene(ke)
Schort 83% Voorschoot
(Mouwloos) vest 75%
8%
Ondervest
Gilet
Gelakte
herenschoenen
72% Lakees
Armband 71% Bracelee
Rokkostuum 71% Pitteleer
Bivakmuts 69% Kagoele
Klompen 68% Kloppers
Pochet 67% Stoeferke
Kleedje 60% Bain de soleil(ke)
Bontjas 64% Vellen frak
Parelsnoer 60% Parelband
Mantel 54% Palto
Voile 54% Voiletteke
Hoge hoed 50% Chapobus
Regenjas 46% Impermeabel
Sokjes 46% Brooskes
Muts met pompon 42% Turre
Bretellen 38% Garelen
Mantelpak 36% Compleeke
208
31% Tailleurke
Beenbeschermers
militairen
36% Getten
Soldatenjas 33% Kapote
Kapmantel 29% Kapuson
Nachtkleed 28% Tabbaard
Trui 25% Vareuze
Damesschoenen
met uitgesneden
rand
25% Decolletees
Politiemuts 24% Scheepke
Kiel 17% Cache-poussière
Vlinderdas 7% Vleugelmoer
Gemiddelde dialectscore: 60,98%
Tabel 8: Dialectscores woordveld “huisraad”
Begrip Dialectscore Dialectlexeem
Vaatdoek 100% Schoteldoek
Flesopener 100% Aftrekker
Kookpot 100%
67%
Komme
Schuite
Gootsteen 100%
94%
Pompbak
Pompsteen
Kopje 100%
94%
Tasse
Zat(te)
Bord 96% Talloor
Vork 96% Fourchette
Deksel 94% Schijve
Vergiet 85%
67%
Stramijn
Verzijp
Roerzeef 82% Passevite
Snelkookpan 79%
69%
Stoomkomme
Preskomme
Schuimspaan 67% Vispaal
Aardappelmesje 63% Patotterschelder
209
Kuip in zink 69% Bassin
Fluitketel 51% Moor
Deegrol 39% Taartenroller
Schoteltje (bij een
kopje)
36% Soutasse
Zeefje 31% Zijke
Thermos 21% Verwampulle
Braadpan 7% Pateel
Gemiddelde dialectscore: 83,20%
Tabel 9: Dialectscores woordveld “karakter”
Begrip Dialectscore Dialectlexeem
Nieuwgierig 100% Curieuzeneus
Huilebalk 100%
99%
Bleiter
Bleitmuil
Ondeugend kind 100%
39%
32%
Sloeber
Ruffe
Leure
Valsspeler 99% Zeurzak
Roddeltante 97% Kommeer
Hoogmoedige vrouw 94%
93%
Parette
Pretense
Huichelaar 92% Muilentrekker
Bangerik 90% Schijtzak
Gemakzuchtig
persoon
90% Karottentrekker
Luiaard 85% Leegganger
Laffe vleier 85% Mouwfrotter
Straatloper 78% Straatbrakke
Fijn persoon 71% Kremper
Kieskeurig 68% Lekkeren
Muggenzifter 65% Pezewever
Aanhankelijk kind 61% Fleikodde
Druktemaker 54% Beslagmaker
Zonderling persoon 40% Wieplawaai
210
Knorrepot 32% Ronkbaas
Verliezer 28% Kroete
Gemiddelde dialectscore: 74,65%
211
4.4.3 Formele en informele woordveld
De intern-linguïstische hypothese luidt dat zaken die tot het informele woordveld behoren
dialectvaster zijn dan zaken die tot het formele woordveld behoren. We zullen dat nagaan
door een vergelijking te maken tussen enerzijds “formele kledij” en anderzijds “informele
kledij” en het informele woordveld “huisraad”. Ook het woordveld “karakter” kunnen we als
informeel bestempelen, maar we zullen het hier even buiten beschouwing laten. We gingen
bij dat woordveld immers op een andere manier te werk bij de gegevensverzameling.
Bovendien gaat het om een abstract woordveld, wat een vertekend beeld zou kunnen
opleveren. Om die reden opteerden we ervoor om de gegevens van het woordveld “karakter”
hier niet in rekening te brengen.
In tabel 10 contrasteren we de dialectscores van de informele woordvelden (kledingstukken
die tot het informele woordveld behoren en “huisraad”) met de dialectscore van het formele
woordveld (“formele kledij”). We berekenden eerst de totale dialectscore van elk woordveld.
Vervolgens berekenden we de gemiddelde score van de woordvelden “huisraad” en de
“informele kledij”. Op die manier kunnen we de score voor het informele veld vergelijken met
die van het formele veld. We beschouwen een verschil van minimum 15% als significant. In
tabel 11 zullen we die resultaten ook per leeftijdscategorie bekijken. Tot slot biedt tabel 12
een overzicht van de kop- en staartgroep.
Tabel 10: Gemiddelde dialectscore per semantisch woordveld
In bovenstaande tabel valt meteen het verschil op tussen het formele en het informele
woordveld. Het woordveld “huisraad” vertoont de hoogste dialectscore (83,20%), gevolgd
door “informele kledij” (68,13%). Die twee informele woordvelden behaalden samen een
gemiddelde score van 75,66%. De dialectscore van het formele woordveld “formele kledij”
bedraagt slechts 54,48%. We hebben hier te maken met een markante daling van maar liefst
21,18%. Die resultaten bevestigen dus dat dialectwoorden die tot het informele woordveld
behoren, beter bewaard blijven dan lexicale dialectismen uit het formele woordveld. In tabel
11 zullen we nagaan of die hypothese ook bij alle leeftijdsgroepen bevestigd wordt.
Woordveld Dialectscore Gemiddelde
dialectscore
Verschil
Formeel Formele kledij 54,48%
Informeel Informele kledij 68,13%
Huisraad 83,20% 75,66%
21,18%
212
Tabel 11: Rangschikking semantische velden per leeftijdsgroep
Door de resultaten per leeftijdscategorie te bekijken, kunnen we nagaan of de hypothese
bevestigd wordt door de drie leeftijdsgroepen. Het is duidelijk dat de woorden voor begrippen
uit de informele woordvelden beter bekend zijn bij alle generaties. Bij groep 1 (18-25 jaar)
merken we een significant verschil op van 27,68%. Bij groep 2 is het verschil kleiner, maar
het is wel significant (16,39%). Ook groep 3 (65+) vertoont een hogere dialectscore bij de
informele woordvelden, maar dat verschil (7,55%) is niet groot genoeg om significant te zijn.
We kunnen stellen dat het dialectverlies het sterkst is bij de jongeren. Dat verlies is het
markantst bij de achteruitgang van de dialectwoorden die tot het formele veld behoren.
Tot slot biedt tabel 12 een mooi overzicht van de dialectwoorden die tot de kopgroep
behoren en de dialectwoorden die tot de staartgroep behoren. In de kopgroep bevinden zich
de dialectwoorden met de hoogste scores en de staartgroep bevat de dialectwoorden met de
laagste scores. Hoppenbrouwers (1990:140) benoemt beide groepen met de termen
“wijkers” en “blijvers”. Indien de vooropgestelde hypothese klopt, zou de kopgroep vooral
woorden uit de informele woordvelden “informele kledij” en “huisraad” moeten bevatten.
Leeftijdscategorie Rangschikking
semantische
woordvelden
Dialectscore Gemiddelde
dialectscore
Verschil
Groep 1 (18-25) Formeel 25,19% 25,19%
Informeel 43,75%
Huisraad 62% 52,87%
Groep 2 (30-50) Formeel 52,27% 52,27%
Informeel 65,83%
Huisraad 71,50% 68,66%
Groep 3 (65+) Formeel 85,98% 85,98%
Informeel 94,79%
Huisraad 92,27% 93,53%
27,68%
16,39%
7,55%
213
Tabel 12: Kop- en staartgroep
Kopgroep Staartgroep
Dialectwoord Score Woordveld Dialectwoord Score Woordveld
Sletsen 100% Kledij: informeel Ruffe 39% Karakter
Col 100% Kledij: formeel Garelen 38% Kledij: informeel
Klak(ke) 100% Kledij: informeel Compleeke 36% Kledij: formeel
Bottienen 100% Kledij: informeel Getten 36% Kledij: formeel
Schoteldoek 100% Huisraad Soutasse 36% Huisraad
Pompbak 100% Huisraad Kapote 33% Kledij: formeel
Aftrekker 100% Huisraad Ronkbaas 32% Karakter
Komme 100% Huisraad Leure 32% Karakter
Tasse
Zat(te)
100%
94%
Huisraad Tailleurke 31% Kledij: formeel
Bleiter 100% Karakter Zijke 31% Huisraad
Curieuzeneus 100% Karakter Kapuson 29% Kledij: informeel
Sloeber 100% Karakter Kroete 28% Karakter
Bleitmuil 99% Karakter Tabbaard 28% Kledij: informeel
Plastron 99% Kledij: formeel Vareuze 25% Kledij: informeel
Zeurzak 99% Karakter Decolletees 25% Kledij: formeel
Onderlijveke 97% Kledij: informeel Scheepke 24% Kledij: formeel
Kommeer 97% Karakter Vleugelmoer 22% Kledij: formeel
Paruke 96% Kledij: formeel Verwarmpulle 21% Huisraad
Schoenstrek 96% Kledij: informeel Cache-
poussière
17% Kledij: formeel
Talloor 96% Huisraad Pateel 7% Huisraad
In bovenstaande tabel zien we dat de kopgroep vooral dialectwoorden bevat uit de informele
woordvelden “huisraad” en “informele kledij”. We merken op dat er slechts drie
uitzonderingen zijn: col, plastron en paruke. Daarnaast zien we dat de meerderheid van de
dialectwoorden in de staartgroep behoren tot de woordvelden “formele kledij” en “karakter”.
Er is echter geen opmerkelijke tendens zichtbaar. De dialectwoorden uit het woordveld
“karakter” worden bij deze hypothese namelijk buiten beschouwing gelaten.
214
Conclusie
We kunnen dus besluiten dat de resultaten van dit onderzoek de intern-linguïstische
hypothese bevestigen: het semantisch veld waartoe het dialectwoord behoort, heeft wel
degelijk een significante invloed op de dialectkennis. De dialectwoorden voor begrippen uit
een informeel woordveld blijven beter bewaard dan dialectwoorden voor begrippen die tot
een formeel woordveld behoren.
215
4.4.4 Abstracte en concrete woordvelden
De hypothese die we hier vooropstelden, was dat de dialectwoorden voor concrete
begrippen beter bewaard zouden blijven dan de dialectwoorden voor abstracte begrippen.
We kozen in dit onderzoek voor de concrete woordvelden “kleding” en “huisraad” en het
abstracte woordveld “karakter”. Het is echter belangrijk om rekening te houden met de
samenstelling van de verschillende woordvelden. Zo mogen we niet uit het oog verliezen dat
het woordveld “karakter” enkel dialectwoorden bevat voor begrippen uit een informeel
domein. Het semantisch veld “kleding” daarentegen bevat een subgroep “formele kledij” en
behoort tot de concrete woordvelden. Die ongelijke verdeling zou een vertekend beeld
kunnen opleveren van de gegevens en daarom opteerden we ervoor om het woordveld
“formele kledij” hier buiten beschouwing te laten. Op die manier zouden we een
betrouwbaarder beeld moeten krijgen van het verschil tussen het abstracte en het concrete
domein. In wat volgt vergelijken we dus het abstracte woordveld “karakter” met de concrete
woordvelden “informele kleding” en “huisraad”.
Tabel 13: Gemiddelde dialectscore per woordveld
Woordveld Dialectscore Gemiddelde
dialectscore
Verschil
Abstract Karakter 74,65% 74,65%
Concreet Huisraad 83,20% 75,66%
Informele kledij 68,13%
Conclusie
Tabel 13 toont aan dat de concrete woordvelden een gemiddelde dialectscore vertonen van
75,66%. Het abstracte woordveld “karakter” behaalt een dialectscore van 74,65%. Het
verschil tussen het concrete en het abstracte domein bedraagt slechts 1,01% en is dus
volledig verwaarloosbaar. Het woordveld “huisraad” scoort het hoogst met 83,20%.
De resultaten van dit onderzoek geven aan dat de dialectwoorden uit de concrete
woordvelden (“formele kledij” en “huisraad”) iets beter bekend zijn dan de dialectwoorden uit
het abstracte woordveld (“karakter”), maar dat verschil is miniem. We bekomen dus geen
significant resultaat en kunnen de vooropgestelde hypothese niet bevestigen.
1,01%
216
5. ALGEMEEN BESLUIT
Het dialectonderzoek in de Oost-Vlaamse gemeente Zottegem toont aan dat het Zottegems
dialect onderhevig is aan lexicaal dialectverlies. We hielden in dit onderzoek rekening met
drie extern-linguïstische variabelen (leeftijd, opleiding en sekse) en één intern-linguïstische
variabele (woordveld). Zo onderzochten we of er een verband bestond tussen die variabelen
en de dialectkennis van de informanten. Het opleidingsniveau van de informant speelde
geen significante rol. De dialectkennis van de laagopgeleiden was iets beter dan die van de
hoogopgeleiden, maar dat verschil was te klein om te kunnen extrapoleren naar de volledige
populatie. Een mogelijke verklaring voor de vergelijkbare scores van die twee groepen is dat
de leerplicht nu geldt tot achttien jaar, waardoor het verschil tussen laag- en hoogopgeleiden
aan het vervagen is. Daarnaast is het ook mogelijk dat hoogopgeleiden, in tegenstelling tot
vroeger, niet langer een neerbuigende houding aannemen ten aanzien van
dialectgebruikers. Zo wordt het dialect door steeds meer mensen en in steeds meer situaties
getolereerd. Vervolgens bleek ook de parameter sekse in dit onderzoek geen significante
invloed te hebben op de dialectkennis van de informanten. We merken op dat de mannen
een hogere dialectscore behaalden dan de vrouwen, maar opnieuw was dat verschil niet
significant. Tot slot bleek de leeftijd van de informant een erg bepalende factor te zijn voor de
mate van het dialectverlies. We merkten op dat het Zottegems dialect veel beter bekend is bij
de oudere informanten. Het dialectverlies manifesteerde zich het sterkst bij de jongere
zegslieden. De leeftijd van de informant speelde dus een doorslaggevende rol in dit
dialectonderzoek.
De zegslieden uitten tijdens het onderzoek meermaals hun liefde voor het Zottegems dialect.
Ze waren enorm bereidwillig en vonden het fijn dat ze hun dialectkennis met iemand konden
delen. Ze vertelden gepassioneerd over de authentieke dialectwoorden. Uit enthousiasme
gaven de oudere informanten zelfs meerdere dialectwoorden op dan gevraagd. Sommigen
vonden het zelfs vervelend als ze ons een antwoord schuldig moesten blijven. Het was dan
ook niet altijd even gemakkelijk om de afbeeldingen of de omschrijvingen spontaan te
benoemen met het juiste dialectwoord. De jongste informanten schaamden zich vooral om
hun gebrekkige dialectkennis. Hoewel de informanten belangstelling tonen voor het
authentieke dialect, ondervonden we dat de kennis en het gebruik ervan afneemt. Ook
Taeldeman (2005:11-12) merkte die paradox op:
Terwijl momenteel de belangstelling voor dialecten zowel in Vlaanderen als in
Nederland bij de bevolking toeneemt (…), blijkt paradoxaal genoeg (…) dat het
daadwerkelijk gebruik van dialect vrijwel overal gestaag afneemt, ook in België, en
dat alle dialecten steeds meer veranderen in de richting van de standaardtaal.
217
De dialecten verliezen dus steeds meer terrein onder druk en in de richting van de
standaardtaal. Ook de ouders kiezen ervoor om hun kinderen niet langer op te voeden in het
dialect. Een gebrekkige AN-kennis wordt immers als een sociale handicap gezien
(Taeldeman 1991:45). We kunnen dus besluiten dat het Zottegems dialect geleidelijk aan
zijn authenticiteit verliest en bijgevolg zal verdwijnen onder invloed van de standaardtaal.
218
BIBLIOGRAFIE
Brouwer, D. (1991). Vrouwentaal. Feiten en verzinsels. Bloemendaal: Aramith Uitgevers.
Daan, J., K. Deprez, R. van Hout en J. Stroop (1985). Onze veranderende taal.
Antwerpen, Spectrum, 1985.
Debrabandere, F. (2005). Oost-Vlaams en Zeeuws-Vlaams etymologisch woordenboek. De
herkomst van de Oost- en Zeeuws-Vlaamse woorden. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij L.J.
Veen.
De Caluwe, J. (2009). Tussentaal wordt omgangstaal in Vlaanderen. In Nederlandse
Taalkunde 14, 8-25.
Devos, M. (2000). Taalsituatie en taalontwikkeling in Vlaanderen. Gent : Academia press.
Gerritsen, M. (1978). ‘Het dialect van vrouwen, nu eens ouderwets dan weer modern’. In:
Brouwer, D., M. Gerritsen, D. De Haan en A. Van der Post: Vrouwentaal en mannenpraat.
Verschillen in taalgebruik en taalgedrag in relatie tot de maatschappelijke rolverdeling.
Amsterdam: Van Gennep, 40-68.
Hoppenbrouwers, C. (1990). Het regiolect: Van dialect tot Algemeen Nederlands.
Muiderberg: Dick Coutinho.
Prisma Handwoordenboek Nederlands: met onderscheid tussen Nederlands-
Nederlands en Belgisch-Nederlands (2009). Samengesteld door prof. dr. Martin, W. en
prof. dr. W. Smedts. Utrecht: Het Spectrum.
Taeldeman, J. (1989). De taaltoestand in Vlaanderen. In: Bundel Artikelen over het
Nederlands. S.l.: Vakgroep Nederlandse Taalkunde, 139-150.
Taeldeman, J. (1991). Dialect in Vlaanderen. In: Crompvoets, H. en A. Adams (red.):
Kroezels op de Bozzem. Het dialectenboek. Waalre: Stichting Nederlandse Dialecten, 34-52.
Taeldeman, J. (2005). Oost-Vlaams. Tboekske dad ou alles verteld over ou èègen dialekt,
alliëne veur 1Uuëst-Vloamingen. Tielt: Uitgeverij Lannoo.
219
Van Bree, C.. (1983). Het dialect in deze tijd. S.I. : s.n.
Van Dale (2008). Groot woordenboek van de Nederlandse taal: a-z. Utrecht/Antwerpen: Van
Dale Lexicografie bv.
van der Sijs, N. (red.) (2011). Dialectatlas van het Nederlands. Amsterdam: Uitgeverij Bert
Bakker.
Van Keymeulen (1993). De algemene woordenschat in de 3 grote regionale
woordenboeken (WBD, WLD, WVD). In: De Grauwe, L. en J. De Vos (red.): Van
sneeuwpoppen tot tasmuurtje. Aspecten van de Nederlandse Taal- en Literatuurstudie.
Spieghel Historiael 33. Gent: Bond Gentse Germanisten, 69-114.
Vlaams Dialectenwoordenboek (2002). H.J. Claes. Den Haag/Brussel: Artus Uitgevers &
H.J. Claes.
Woordenboek van de Vlaamse Dialecten (2005). Samengesteld door De Pauw, T. en M.
Devos. Deel 3: Algemene woordenschat. Aflevering 4: Karakter. Tongeren: Drukkerij G.
Michiels.
Geraadpleegde websites
Officiële site van de gemeente Zottegem
http://www.zottegem.be (16/04/2013)
Wikipedia Grotenberge (13/03/2013)
http://nl.wikipedia.org/wiki/Grotenberge (27/04/2013)
Vlaanderen Fietsland (2/02/2013)
http://www.vlaanderen-fietsland.be/fietsroutes.php?gemeente=zottegem (12/03/2013)
Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-Oost-Vlaanderen (29/04/2013)
http://zovl.palliatieve.org/npz-ptz/werkingsgebied (12/03/2013)
Website variatielinguïstiek Universiteit Gent (12/11/2009)
http://www.variatielinguistiek.ugent.be (10/05/2013)
220
BIJLAGE A: LIJST VAN DE INFORMANTEN
Groep 1: 18-25 jaar, vrouw, laag opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
1. Celien Vermeulen 1993
2. Sien Meirsschaut 1992
3. Jasmien De Vuyst 1989
4. Jolien De Groote 1992
5. Marlies Gosseye 1993
6. Tamara Van Der Eecken 1991
Groep 2: 18-25 jaar, man, laag opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
7. Kevin De Vuyst 1995
8. Kobe Van Ruyskensvelde 1992
9. Kim Vanderzwalmen 1989
10. Anthony Saint-Jean 1992
11. Sören Eeckhoudt 1995
12. Daan Van der Beken 1994
Groep 3: 18-25 jaar, vrouw, hoog opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
13. Arlynn De Clercq 1993
14. Annelies De Cnijf 1992
15. Steffi Van der Eecken 1992
16. Ellen Hertegonne 1992
17. Laurelle De Groote 1992
18. Elien Vekeman 1994
221
Groep 4: 18-25 jaar, man, hoog opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
19. Maaren Van Waeyenberghe 1992
20. Juan Gaëthofs 1992
21. Wouter Van Caenegem 1989
22. Jarno Van de Velde 1995
23. Simon Van Den Berghe 1992
24. Wouter De Koker 1994
Groep 5: 30-50 jaar, vrouw, laag opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
25. Hilde Rouckhout 1972
26. Veronique Moreels 1971
27. Ann Van Dijcke 1967
28. Isabelle Meyer 1973
29. Kelly Meulenijzer 1982
30. Carine De Vos 1966
Groep 6: 30-50 jaar, man, laag opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
31. Youri Van De Kerkhove 1975
32. Bart Galle 1969
33. Danny Meerman 1962
34. Kris Wauters 1982
35. Bruno Haustraete 1972
36. Filip Renaer 1971
222
Groep 7: 30-50 jaar, vrouw, hoog opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
37. Els De Smet 1977
38. Nele Gabriëls 1976
39. Wendy Wittebrood 1976
40. Ineke De Coninck 1978
41. Soet De Potter 1982
42. Lies’l Van Gansberghe 1974
Groep 8: 35-50 jaar, man, hoog opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
43. Floris T’Joen 1980
44. Patrick De Schrijver 1970
45. Geert Vekeman 1965
46. Pierre Brewaeys 1965
47. Steven Saelens 1976
48. Filip Vincke 1970
Groep 9: 65+, vrouw, laag opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
49. Rosette Croes 1947
50. Annet Van Audenhove 1943
51. Rachel Galle 1935
52. Christianne Van Den Berghe 1939
53. Irma Brewaeys 1936
54. Simone Van Herzeele 1922
223
Groep 10: 65+, man, laag opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
55. Marc Van Caenegem 1946
56. Marcel Van Der Meersch 1938
57. André Van Der Meersch 1928
58. Alan Squire 1946
59. Roger De Lie 1929
60. Raphaël De Clercq 1938
Groep 11: 65+, vrouw, hoog opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
61. Viviane Van Kerckhove 1946
62. Margriet Van Damme 1938
63. Jeannette Martien 1934
64. Christiane De Clercq 1948
65. Christiane De Maeseneer 1939
66. Monique Galle 1939
Groep 12: 65+, man, hoog opgeleid
Nr. Naam informant Geboortejaar
67. Jan Teirlinck 1946
68. Raf Cornil 1936
69. Robrecht Van Herzele 1931
70. Paul De Martelaere 1946
71. Michel Van de Velde 1940
72. Clary Vuye 1937
224
BIJLAGE B: VRAGENLIJST
Naam:
Geslacht:
Geboorteplaats:
Geboortejaar:
Ik spreek het dialect van:
(zo precies mogelijk, dus per (deel)gemeente/gehucht)
Ik kan geen dialect spreken, maar wel:
In welke situaties spreekt u dialect?
(Omcirkel wat voor u van toepassing is)
Altijd / Thuis / Met vrienden / Op school /
Nooit
In welke gemeente bent u opgegroeid?
In welke gemeente hebt u school gelopen?
Heeft u ooit buiten de plaats gewoond waarvan u het dialect spreekt? Zo ja, waar en
hoelang?
Wat is uw opleidingsniveau?
(omcirkel wat voor u van toepassing is)
Lager onderwijs
Lager middelbaar onderwijs ASO /TSO
/BSO
Hoger middelbaar onderwijs ASO /TSO
/BSO
Hoger niet-universitair onderwijs
Universitair onderwijs
Wat is uw beroep?
Dialect moeder:
Opleidingsniveau moeder:
(Omcirkel wat van toepassing is)
Lager onderwijs
Lager middelbaar onderwijs ASO /TSO
/BSO
Hoger middelbaar onderwijs ASO /TSO
/BSO
Hoger niet-universitair onderwijs
Universitair onderwijs
Beroep moeder (zo specifiek mogelijk):
Dialect vader:
Opleidingsniveau vader:
(Omcirkel wat van toepassing is)
Lager onderwijs
Lager middelbaar onderwijs ASO /TSO
/BSO
225
Hoger middelbaar onderwijs ASO /TSO
/BSO
Hoger niet-universitair onderwijs
Universitair onderwijs
Beroep vader (zo specifiek mogelijk):
Datum van invullen van vragenlijst:
226
Woordveld kledij
Afbeelding Hoe noemt u dit in uw
dialect?
Passieve kennis?
1.
2.
3.
4.
5.
227
6.
7.
8.
9.
10.
228
11.
12.
13.
14.
15.
229
16.
17.
18.
19.
20.
230
21.
22.
23.
24.
25.
231
26.
27.
28.
29.
30.
232
31.
32.
33.
34.
35.
233
36.
37.
38.
39.
40.
234
Woordveld huisraad
Afbeelding Hoe noemt u dit in uw
dialect?
Passieve kennis?
1.
2.
3.
4.
5.
235
6.
7.
8.
9.
10.
236
11.
12.
13.
14.
15.
237
16.
17.
18.
19.
20.
238
Woordveld karakter
Vraag Passieve
kennis?
1. Hoe noemt u in uw dialect een valsspeler?
Louis speelt altijd vals bij dat spel, hij is een …………………
2. Hoe noemt u een straatloper? Iemand die voortdurend op de
baan is, nooit thuis is?
…………………………………………………………………………
3. Hoe noemt u iemand die lui is, die niet van inspanningen houdt?
…………………………………………………………………………
4. Iemand die op alles vit en commentaar geeft, noemt men een
…………………………………………………………………………
5. Hoe noemt u iemand die overdreven vriendelijk is, met de
bedoeling om op een goed blaadje te staan bij iemand?
…………………………………………………………………………
6. Hoe noemt u een kind dat erg aanhankelijk is?
..……………………………………………………………………….
7. Een vrouw die voortdurend roddelt, noemt men een ………….
…………………………………………………………………………
8. Iemand die vlug weent, noemt men een
……………………………………..……………………………….....
9. Iemand die erg schijnheilig is, noemt men een
…………………………………………………………………………
10. Hoe noemt u een hoogmoedige vrouw?
…………………………………………………………………………
11. Hoe noemt u een hoogmoedige man?
239
…………………………………………………………………………
12. Een persoon die erg kieskeurig is bij het eten noemt men een
…………………………………………………………………………
13. Hoe noemt u iemand die fijn gebouwd is en klein is van gestalte?
…………………………………………………………………………
14. Iemand die bang is, noemt men een
…………………………………………………………………………
15. Hoe noemt u een raar, zonderling persoon?
…………………………………………………………………………
16. Een ondeugend jongetje, een kapoen noemt men een
………………………………………………………………………….
17. Hoe noemt u een verliezer? Bijvoorbeeld iemand die niet mee
kan in de koers.
………………………………………………………………………….
18. Iemand die erg nieuwsgierig is, noemt men een
…………………………………………………………………………
19. Hoe noemt u een gemakzuchtig persoon? Iemand die een ziekte
of pijn veinst om een taak niet te moeten uitvoeren?
………………………………………………………………………...
20. Een knorrig mens, een pruttelaar noemt men een
…………………………………………………………………………