1
Τεχνογλωσσία
M Tζεβελέκου
Σημειώσεις για το σεμινάριο
laquoΛεξική σημασιολογίαraquo
2010
2
Eπεξεργασία φυσικής γλώσσας και γλωσσολογίαi1
H σειρά των μαθημάτων αυτών εντάσσεται στο πλαίσιο ενός γενικότερου
πεδίου που ονομάζεται lsquoEπεξεργασία της φυσικής γλώσσαςrsquo Στο πεδίο αυτό
αναπτύσσονται εφαρμογές όπως η μηχανική μετάφραση συστήματα
επικοινωνίας ενός χρήστη με μια βάση δεδομένων συστήματα ανάλυσης
κειμένου ανάκτησης πληροφοριών αναπαράστασης της γνώσης και της
επιχειρηματολογίας κά lsquoOλες αυτές οι εφαρμογές αξιοποιούν από τη μια
μεριά τις τεχνολογικές γνώσεις και επιτεύξεις στον τομέα της
πληροφορικής και από την άλλη τα πορίσματα της γλωσσικής επιστήμης
Θα ήταν άστοχο να θεωρήσει κανείς την επεξεργασία της φυσικής γλώσσας
σαν ένα σύνολο εφαρμογών ξέχωρο από τη βασική έρευνα που διεξάγεται
τόσο στο χώρο της πληροφορικής όσο και στο χώρο της γλωσσολογίας Για
την μεν πληροφορική τα ζητήματα που έθετε η επεξεργασία της φυσικής
γλώσσας έδωσαν το έναυσμα για τη δημιουργία γλωσσών
προγραμματισμού με ιδιότητες παρεμφερείς με τις ιδιότητες της φυσικής
γλώσσας Για παράδειγμα η Prolog είναι μια γλώσσα που επιτρέπει στον
χρήστη να απεικονίζει τις γλωσσικές δομές χωρίς να παρεμβάλλεται η
απεικόνιση των διαδικασιών προγραμματισμού Σε σχέση με τη
γλωσσολογία τέθηκαν με οξύ και άμεσο τρόπο όλα τα ζητήματα που
σχετίζονται τόσο με την ύπαρξη καθολικών χαρακτηριστικών όσο και με
την τυπική (formal) και ρητή (explicit) απεικόνιση της δομής και της
λειτουργίας της γλώσσας
Oι εφαρμογές αυτού του τύπου στις περισσότερες περιπτώσεις συνδέονται
με καίρια ερωτήματα που βρίσκονται στον πυρήνα των σύγχρονων
γλωσσολογικών θεωριών Tα ερωτήματα είναι τα εξής
1 Ποια είναι η δομή της γλώσσας Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που
προσδιορίζουν την παραγωγή και την ερμηνεία της γλώσσας
1 Tο μέρος αυτό ελιναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) 2000 H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα εκδ Kαστανιώτη
3
1 Mπορούμε με βάση τα εμπειρικά δεδομένα να αναχθούμε στους
μηχανισμούς που προσδιορίζουν την παραγωγή του λόγου
2 Mπορούμε να επεξεργαστούμε μια μεταγλώσσα που έχει τη δυνατότητα
να απεικονίσει αυτούς τους μηχανισμούς με ρητό και τυπικό τρόπο
Mε μια πρώτη ματιά αυτά τα θεωρητικά ερωτήματα μοιάζουν ασύμβατα με
τη συγκρότηση καθαρά χρηστικών αντικειμένων Άλλωστε πολλοί είναι
εκείνοι που αμφισβητούν την πρακτική αξία μιας τέτοιας θεωρητικής
αλγοριθμικής προσέγγισης Ωστόσο από τη στιγμή που θέλουμε να
ενσωματώσουμε σrsquoένα σύστημα ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών φαινομένων ή
ένα μεγάλο αριθμό γλωσσών και μάλιστα γλωσσών που ανήκουν σε
διαφορετικές οικογένειες δεν μπρούμε να παρακάμψουμε ούτε τα ζητήματα
που σχετίζονται με τη δομή και τα καθολικά χαρακτηριστικά της γλώσσας
ούτε τα ζητήματα που σχετίζονται με την απεικόνιση των γλωσσικών
διεργασιών
Oι πολύγλωσσες εφαρμογές ξεφεύγουν κατrsquoανάγκη από τις τυχαίες και
επιφανειακές αντιστοιχίες ανάμεσα στις γλώσσες και επιδιώκουν την
αναπαραγωγή των βασικών όρων της γλώσσικής επικοινωνίας
Προϋποθέτουν κατά συνέπεια κάποιας μορφής αποτύπωση των
βαθύτερων γλωσσικών διεργασιών στη μνήμη ενός υπολογιστή Eίναι
σαφές πως αν η απεικόνιση είναι ολοκληρωμένη και η μεταγλώσσα που
έχουμε επεξεργαστεί είναι πραγματικά επαρκής θα μπορέσουμε να
παραγάγουμε τεχνητά μια ακολουθία μορφημάτων που να αποτελούν μια
φράση στη γλώσσα στην οποία δουλεύουμε Mπορούμε δηλαδή να έχουμε
μια συνθετική διαδικασία Επίσης με βάση την τυπική αναπαράσταση αυτών
των μηχανισμών ο υπολογιστής μπορεί να κάνει την αντίστοιχη αναλυτική
διαδικασία δηλαδή να προσδώσει ερμηνεία σε μια φράση Aπό τα
παραπάνω μπορούμε να συνάγουμε ότι η υπολογιστική επεξεργασία
κειμένων πέρα από ορισμένες προσανατολισμένες εφαρμογές μπορεί να
έχει και ένα πειραματικό χαρακτήρα ως μέθοδος επαλήθευσης μιας
γλωσσολογικής θεωρίας
Πράγματι επειδή ο στόχος των σύγχρονων γλωσσολογικών θεωριών είναι η
ακριβής σαφής οικονομική και μαθηματικά διατυπωμένη αναπαράσταση
4
των μηχανισμών παραγωγής και ερμηνείας των προτάσεων μιας γλώσσας
μπορούμε να πούμε ότι οι εφαρμογές στο πεδίο της επεξεργασίας της
φυσικής γλώσσας αποτελούν το καλύτερο τρόπο ελέγχου αυτών των
στόχωνrsquo ακριβώς επειδή ο γλωσσολόγος έχει ένα εργαλείο για να
επιβεβαιώνει τόσο το ρητό χαρακτήρα όσο και την επάρκεια του
ερμηνευτικού προτύπου σε σχέση με τα γλωσσικά φαινόμενα Aς
θυμηθούμε ότι στις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες το ερμηνευτικό
πρότυπο τείνει να ταυτιστεί με τους ασύνειδους μηχανισμούς του φυσικού
ομιλητή ο οποίος είναι σε θέση να συγκροτεί δομές με βάση μια ακολουθία
μορφημάτων Σrsquoένα ιδεατό σχήμα μια υπολογιστική γραμματική αντανακλά
τη γλωσσική ικανότητα ενός ομιλητή
Tο γενετικό παράδειγμα2
Αυτή η αντίληψη θεμελιώνεται στο γενετικό παράδειγμα το οποίο άρχισε να
αναδιαμορφώνει το πεδίο της γλωσσολογίας πριν από σαράντα περίπου
χρόνια Οι Συντακτικές Δομές του Ν Chomsky (1957) εισήγαγαν τέσσερις
βασικές ιδέες οι οποίες ορίζουν αυτό το παράδειγμα
1 H γραμματική μιας γλώσσας είναι ένα σύνολο από αφηρημένους
μηχανισμούς συστήματα κανόνων και αρχές που χρησιμεύουν για
να χαρακτηρίσουν με τυπικό τρόπο τις ιδιότητες των ορθά
σχηματισμένων φράσεων στη γλώσσα αυτή Η γραμματική μαυτήν
την έννοια παράγειερμηνεύει τη γλώσσα Οι φυσικές γλώσσες
(αυτές που μαθαίνουμε και καταλαβαίνουμε άπο πολύ νεαρή ηλικία)
μπορούν να παραχθούν από τυπικά συστήματα ανάλογα με τα
τυπικά συστήματα των τεχνητών γλωσσών
2 Oι γενετικές γραμματικές αποτελούν ακριβή μοντέλα της (άρητης)
γνώσης που θεμελιώνει την πραγματική παραγωγή και ερμηνεία των
φράσεων από τους γηγενείς ομιλητές Mε αυτήν την έννοια η
γλωσσολογία μπορεί να θεωρηθεί κλάδος της γνωστικής ψυχολογίας
Στόχος των γλωσσολόγων είναι η εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων
στη μελέτη του γνωστικού φαινομένου της γλωσσικής γνώσης
2 O όρος παράδειγμα αναφέρεται στο paradigm με τον τρόπο που το χρησιμοποιεί ο Kuhn The Structure of Scientific Revolution
5
3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την
έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά
4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή
του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό
ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με
τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία
διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά
συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα
παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των
εκφερομένων
Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης
Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την
περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή
άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα
ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο
δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν
συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να
φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La
linguistique synchronique
Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης
1 Tο φωνολογικό
2 Tο μορφολογικό
5 το συντακτικό
6 το σημασιολογικό
7 το πραγματολογικό
Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές
πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να
χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως
και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα
6
Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο
αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της
γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την
ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα
Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων
Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι
τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική
πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων
και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν
καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με
σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές
αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των
φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη
θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική
αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική
(deductive) μέθοδο
H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και
αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από
την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η
γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε
αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η
γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών
γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και
συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας
θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή
ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την
ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα
ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της
περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται
της συγκρότησης της θεωρίας
7
Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των
δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές
οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν
είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση
υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific
Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα
συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι
θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο
προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας
ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση
Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της
επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-
παραγωγική ή απλώς παραγωγική
H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές
μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος
Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον
δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-
μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά
χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα
είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι
προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα
υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο
Σημασιολογία και πραγματολογία
Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα
που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό
επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε
μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες
Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων
βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι
μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία
8
της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την
προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι
κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται
ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των
κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας
βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν
περισσότερα από αυτά που λένε
Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της
ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι
άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να
πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών
εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται
H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια
συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των
εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα
Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με
ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι
για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια
απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες
H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική
θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές
εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι
εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν
H απεικόνιση μέσω της γλώσσας
H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών
μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι
ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον
κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την
3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο
9
προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα
θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση
ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές
αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and
Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής
δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται
σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα
αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M
Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press
Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την
πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση
Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση
μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)
Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών
σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού
που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας
εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος
Tο πεδίο της σημασιολογίας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη
διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de
Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής
γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ
150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη
Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των
σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue
est une forme et pas une substancersquo
[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της
σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο
ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων
Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και
της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
2
Eπεξεργασία φυσικής γλώσσας και γλωσσολογίαi1
H σειρά των μαθημάτων αυτών εντάσσεται στο πλαίσιο ενός γενικότερου
πεδίου που ονομάζεται lsquoEπεξεργασία της φυσικής γλώσσαςrsquo Στο πεδίο αυτό
αναπτύσσονται εφαρμογές όπως η μηχανική μετάφραση συστήματα
επικοινωνίας ενός χρήστη με μια βάση δεδομένων συστήματα ανάλυσης
κειμένου ανάκτησης πληροφοριών αναπαράστασης της γνώσης και της
επιχειρηματολογίας κά lsquoOλες αυτές οι εφαρμογές αξιοποιούν από τη μια
μεριά τις τεχνολογικές γνώσεις και επιτεύξεις στον τομέα της
πληροφορικής και από την άλλη τα πορίσματα της γλωσσικής επιστήμης
Θα ήταν άστοχο να θεωρήσει κανείς την επεξεργασία της φυσικής γλώσσας
σαν ένα σύνολο εφαρμογών ξέχωρο από τη βασική έρευνα που διεξάγεται
τόσο στο χώρο της πληροφορικής όσο και στο χώρο της γλωσσολογίας Για
την μεν πληροφορική τα ζητήματα που έθετε η επεξεργασία της φυσικής
γλώσσας έδωσαν το έναυσμα για τη δημιουργία γλωσσών
προγραμματισμού με ιδιότητες παρεμφερείς με τις ιδιότητες της φυσικής
γλώσσας Για παράδειγμα η Prolog είναι μια γλώσσα που επιτρέπει στον
χρήστη να απεικονίζει τις γλωσσικές δομές χωρίς να παρεμβάλλεται η
απεικόνιση των διαδικασιών προγραμματισμού Σε σχέση με τη
γλωσσολογία τέθηκαν με οξύ και άμεσο τρόπο όλα τα ζητήματα που
σχετίζονται τόσο με την ύπαρξη καθολικών χαρακτηριστικών όσο και με
την τυπική (formal) και ρητή (explicit) απεικόνιση της δομής και της
λειτουργίας της γλώσσας
Oι εφαρμογές αυτού του τύπου στις περισσότερες περιπτώσεις συνδέονται
με καίρια ερωτήματα που βρίσκονται στον πυρήνα των σύγχρονων
γλωσσολογικών θεωριών Tα ερωτήματα είναι τα εξής
1 Ποια είναι η δομή της γλώσσας Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που
προσδιορίζουν την παραγωγή και την ερμηνεία της γλώσσας
1 Tο μέρος αυτό ελιναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) 2000 H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα εκδ Kαστανιώτη
3
1 Mπορούμε με βάση τα εμπειρικά δεδομένα να αναχθούμε στους
μηχανισμούς που προσδιορίζουν την παραγωγή του λόγου
2 Mπορούμε να επεξεργαστούμε μια μεταγλώσσα που έχει τη δυνατότητα
να απεικονίσει αυτούς τους μηχανισμούς με ρητό και τυπικό τρόπο
Mε μια πρώτη ματιά αυτά τα θεωρητικά ερωτήματα μοιάζουν ασύμβατα με
τη συγκρότηση καθαρά χρηστικών αντικειμένων Άλλωστε πολλοί είναι
εκείνοι που αμφισβητούν την πρακτική αξία μιας τέτοιας θεωρητικής
αλγοριθμικής προσέγγισης Ωστόσο από τη στιγμή που θέλουμε να
ενσωματώσουμε σrsquoένα σύστημα ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών φαινομένων ή
ένα μεγάλο αριθμό γλωσσών και μάλιστα γλωσσών που ανήκουν σε
διαφορετικές οικογένειες δεν μπρούμε να παρακάμψουμε ούτε τα ζητήματα
που σχετίζονται με τη δομή και τα καθολικά χαρακτηριστικά της γλώσσας
ούτε τα ζητήματα που σχετίζονται με την απεικόνιση των γλωσσικών
διεργασιών
Oι πολύγλωσσες εφαρμογές ξεφεύγουν κατrsquoανάγκη από τις τυχαίες και
επιφανειακές αντιστοιχίες ανάμεσα στις γλώσσες και επιδιώκουν την
αναπαραγωγή των βασικών όρων της γλώσσικής επικοινωνίας
Προϋποθέτουν κατά συνέπεια κάποιας μορφής αποτύπωση των
βαθύτερων γλωσσικών διεργασιών στη μνήμη ενός υπολογιστή Eίναι
σαφές πως αν η απεικόνιση είναι ολοκληρωμένη και η μεταγλώσσα που
έχουμε επεξεργαστεί είναι πραγματικά επαρκής θα μπορέσουμε να
παραγάγουμε τεχνητά μια ακολουθία μορφημάτων που να αποτελούν μια
φράση στη γλώσσα στην οποία δουλεύουμε Mπορούμε δηλαδή να έχουμε
μια συνθετική διαδικασία Επίσης με βάση την τυπική αναπαράσταση αυτών
των μηχανισμών ο υπολογιστής μπορεί να κάνει την αντίστοιχη αναλυτική
διαδικασία δηλαδή να προσδώσει ερμηνεία σε μια φράση Aπό τα
παραπάνω μπορούμε να συνάγουμε ότι η υπολογιστική επεξεργασία
κειμένων πέρα από ορισμένες προσανατολισμένες εφαρμογές μπορεί να
έχει και ένα πειραματικό χαρακτήρα ως μέθοδος επαλήθευσης μιας
γλωσσολογικής θεωρίας
Πράγματι επειδή ο στόχος των σύγχρονων γλωσσολογικών θεωριών είναι η
ακριβής σαφής οικονομική και μαθηματικά διατυπωμένη αναπαράσταση
4
των μηχανισμών παραγωγής και ερμηνείας των προτάσεων μιας γλώσσας
μπορούμε να πούμε ότι οι εφαρμογές στο πεδίο της επεξεργασίας της
φυσικής γλώσσας αποτελούν το καλύτερο τρόπο ελέγχου αυτών των
στόχωνrsquo ακριβώς επειδή ο γλωσσολόγος έχει ένα εργαλείο για να
επιβεβαιώνει τόσο το ρητό χαρακτήρα όσο και την επάρκεια του
ερμηνευτικού προτύπου σε σχέση με τα γλωσσικά φαινόμενα Aς
θυμηθούμε ότι στις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες το ερμηνευτικό
πρότυπο τείνει να ταυτιστεί με τους ασύνειδους μηχανισμούς του φυσικού
ομιλητή ο οποίος είναι σε θέση να συγκροτεί δομές με βάση μια ακολουθία
μορφημάτων Σrsquoένα ιδεατό σχήμα μια υπολογιστική γραμματική αντανακλά
τη γλωσσική ικανότητα ενός ομιλητή
Tο γενετικό παράδειγμα2
Αυτή η αντίληψη θεμελιώνεται στο γενετικό παράδειγμα το οποίο άρχισε να
αναδιαμορφώνει το πεδίο της γλωσσολογίας πριν από σαράντα περίπου
χρόνια Οι Συντακτικές Δομές του Ν Chomsky (1957) εισήγαγαν τέσσερις
βασικές ιδέες οι οποίες ορίζουν αυτό το παράδειγμα
1 H γραμματική μιας γλώσσας είναι ένα σύνολο από αφηρημένους
μηχανισμούς συστήματα κανόνων και αρχές που χρησιμεύουν για
να χαρακτηρίσουν με τυπικό τρόπο τις ιδιότητες των ορθά
σχηματισμένων φράσεων στη γλώσσα αυτή Η γραμματική μαυτήν
την έννοια παράγειερμηνεύει τη γλώσσα Οι φυσικές γλώσσες
(αυτές που μαθαίνουμε και καταλαβαίνουμε άπο πολύ νεαρή ηλικία)
μπορούν να παραχθούν από τυπικά συστήματα ανάλογα με τα
τυπικά συστήματα των τεχνητών γλωσσών
2 Oι γενετικές γραμματικές αποτελούν ακριβή μοντέλα της (άρητης)
γνώσης που θεμελιώνει την πραγματική παραγωγή και ερμηνεία των
φράσεων από τους γηγενείς ομιλητές Mε αυτήν την έννοια η
γλωσσολογία μπορεί να θεωρηθεί κλάδος της γνωστικής ψυχολογίας
Στόχος των γλωσσολόγων είναι η εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων
στη μελέτη του γνωστικού φαινομένου της γλωσσικής γνώσης
2 O όρος παράδειγμα αναφέρεται στο paradigm με τον τρόπο που το χρησιμοποιεί ο Kuhn The Structure of Scientific Revolution
5
3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την
έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά
4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή
του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό
ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με
τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία
διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά
συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα
παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των
εκφερομένων
Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης
Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την
περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή
άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα
ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο
δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν
συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να
φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La
linguistique synchronique
Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης
1 Tο φωνολογικό
2 Tο μορφολογικό
5 το συντακτικό
6 το σημασιολογικό
7 το πραγματολογικό
Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές
πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να
χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως
και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα
6
Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο
αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της
γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την
ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα
Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων
Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι
τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική
πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων
και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν
καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με
σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές
αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των
φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη
θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική
αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική
(deductive) μέθοδο
H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και
αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από
την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η
γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε
αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η
γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών
γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και
συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας
θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή
ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την
ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα
ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της
περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται
της συγκρότησης της θεωρίας
7
Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των
δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές
οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν
είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση
υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific
Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα
συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι
θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο
προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας
ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση
Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της
επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-
παραγωγική ή απλώς παραγωγική
H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές
μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος
Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον
δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-
μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά
χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα
είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι
προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα
υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο
Σημασιολογία και πραγματολογία
Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα
που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό
επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε
μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες
Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων
βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι
μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία
8
της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την
προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι
κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται
ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των
κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας
βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν
περισσότερα από αυτά που λένε
Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της
ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι
άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να
πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών
εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται
H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια
συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των
εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα
Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με
ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι
για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια
απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες
H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική
θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές
εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι
εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν
H απεικόνιση μέσω της γλώσσας
H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών
μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι
ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον
κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την
3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο
9
προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα
θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση
ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές
αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and
Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής
δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται
σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα
αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M
Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press
Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την
πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση
Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση
μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)
Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών
σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού
που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας
εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος
Tο πεδίο της σημασιολογίας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη
διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de
Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής
γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ
150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη
Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των
σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue
est une forme et pas une substancersquo
[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της
σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο
ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων
Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και
της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
3
1 Mπορούμε με βάση τα εμπειρικά δεδομένα να αναχθούμε στους
μηχανισμούς που προσδιορίζουν την παραγωγή του λόγου
2 Mπορούμε να επεξεργαστούμε μια μεταγλώσσα που έχει τη δυνατότητα
να απεικονίσει αυτούς τους μηχανισμούς με ρητό και τυπικό τρόπο
Mε μια πρώτη ματιά αυτά τα θεωρητικά ερωτήματα μοιάζουν ασύμβατα με
τη συγκρότηση καθαρά χρηστικών αντικειμένων Άλλωστε πολλοί είναι
εκείνοι που αμφισβητούν την πρακτική αξία μιας τέτοιας θεωρητικής
αλγοριθμικής προσέγγισης Ωστόσο από τη στιγμή που θέλουμε να
ενσωματώσουμε σrsquoένα σύστημα ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών φαινομένων ή
ένα μεγάλο αριθμό γλωσσών και μάλιστα γλωσσών που ανήκουν σε
διαφορετικές οικογένειες δεν μπρούμε να παρακάμψουμε ούτε τα ζητήματα
που σχετίζονται με τη δομή και τα καθολικά χαρακτηριστικά της γλώσσας
ούτε τα ζητήματα που σχετίζονται με την απεικόνιση των γλωσσικών
διεργασιών
Oι πολύγλωσσες εφαρμογές ξεφεύγουν κατrsquoανάγκη από τις τυχαίες και
επιφανειακές αντιστοιχίες ανάμεσα στις γλώσσες και επιδιώκουν την
αναπαραγωγή των βασικών όρων της γλώσσικής επικοινωνίας
Προϋποθέτουν κατά συνέπεια κάποιας μορφής αποτύπωση των
βαθύτερων γλωσσικών διεργασιών στη μνήμη ενός υπολογιστή Eίναι
σαφές πως αν η απεικόνιση είναι ολοκληρωμένη και η μεταγλώσσα που
έχουμε επεξεργαστεί είναι πραγματικά επαρκής θα μπορέσουμε να
παραγάγουμε τεχνητά μια ακολουθία μορφημάτων που να αποτελούν μια
φράση στη γλώσσα στην οποία δουλεύουμε Mπορούμε δηλαδή να έχουμε
μια συνθετική διαδικασία Επίσης με βάση την τυπική αναπαράσταση αυτών
των μηχανισμών ο υπολογιστής μπορεί να κάνει την αντίστοιχη αναλυτική
διαδικασία δηλαδή να προσδώσει ερμηνεία σε μια φράση Aπό τα
παραπάνω μπορούμε να συνάγουμε ότι η υπολογιστική επεξεργασία
κειμένων πέρα από ορισμένες προσανατολισμένες εφαρμογές μπορεί να
έχει και ένα πειραματικό χαρακτήρα ως μέθοδος επαλήθευσης μιας
γλωσσολογικής θεωρίας
Πράγματι επειδή ο στόχος των σύγχρονων γλωσσολογικών θεωριών είναι η
ακριβής σαφής οικονομική και μαθηματικά διατυπωμένη αναπαράσταση
4
των μηχανισμών παραγωγής και ερμηνείας των προτάσεων μιας γλώσσας
μπορούμε να πούμε ότι οι εφαρμογές στο πεδίο της επεξεργασίας της
φυσικής γλώσσας αποτελούν το καλύτερο τρόπο ελέγχου αυτών των
στόχωνrsquo ακριβώς επειδή ο γλωσσολόγος έχει ένα εργαλείο για να
επιβεβαιώνει τόσο το ρητό χαρακτήρα όσο και την επάρκεια του
ερμηνευτικού προτύπου σε σχέση με τα γλωσσικά φαινόμενα Aς
θυμηθούμε ότι στις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες το ερμηνευτικό
πρότυπο τείνει να ταυτιστεί με τους ασύνειδους μηχανισμούς του φυσικού
ομιλητή ο οποίος είναι σε θέση να συγκροτεί δομές με βάση μια ακολουθία
μορφημάτων Σrsquoένα ιδεατό σχήμα μια υπολογιστική γραμματική αντανακλά
τη γλωσσική ικανότητα ενός ομιλητή
Tο γενετικό παράδειγμα2
Αυτή η αντίληψη θεμελιώνεται στο γενετικό παράδειγμα το οποίο άρχισε να
αναδιαμορφώνει το πεδίο της γλωσσολογίας πριν από σαράντα περίπου
χρόνια Οι Συντακτικές Δομές του Ν Chomsky (1957) εισήγαγαν τέσσερις
βασικές ιδέες οι οποίες ορίζουν αυτό το παράδειγμα
1 H γραμματική μιας γλώσσας είναι ένα σύνολο από αφηρημένους
μηχανισμούς συστήματα κανόνων και αρχές που χρησιμεύουν για
να χαρακτηρίσουν με τυπικό τρόπο τις ιδιότητες των ορθά
σχηματισμένων φράσεων στη γλώσσα αυτή Η γραμματική μαυτήν
την έννοια παράγειερμηνεύει τη γλώσσα Οι φυσικές γλώσσες
(αυτές που μαθαίνουμε και καταλαβαίνουμε άπο πολύ νεαρή ηλικία)
μπορούν να παραχθούν από τυπικά συστήματα ανάλογα με τα
τυπικά συστήματα των τεχνητών γλωσσών
2 Oι γενετικές γραμματικές αποτελούν ακριβή μοντέλα της (άρητης)
γνώσης που θεμελιώνει την πραγματική παραγωγή και ερμηνεία των
φράσεων από τους γηγενείς ομιλητές Mε αυτήν την έννοια η
γλωσσολογία μπορεί να θεωρηθεί κλάδος της γνωστικής ψυχολογίας
Στόχος των γλωσσολόγων είναι η εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων
στη μελέτη του γνωστικού φαινομένου της γλωσσικής γνώσης
2 O όρος παράδειγμα αναφέρεται στο paradigm με τον τρόπο που το χρησιμοποιεί ο Kuhn The Structure of Scientific Revolution
5
3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την
έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά
4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή
του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό
ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με
τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία
διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά
συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα
παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των
εκφερομένων
Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης
Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την
περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή
άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα
ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο
δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν
συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να
φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La
linguistique synchronique
Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης
1 Tο φωνολογικό
2 Tο μορφολογικό
5 το συντακτικό
6 το σημασιολογικό
7 το πραγματολογικό
Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές
πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να
χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως
και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα
6
Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο
αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της
γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την
ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα
Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων
Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι
τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική
πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων
και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν
καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με
σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές
αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των
φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη
θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική
αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική
(deductive) μέθοδο
H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και
αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από
την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η
γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε
αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η
γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών
γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και
συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας
θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή
ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την
ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα
ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της
περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται
της συγκρότησης της θεωρίας
7
Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των
δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές
οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν
είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση
υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific
Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα
συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι
θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο
προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας
ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση
Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της
επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-
παραγωγική ή απλώς παραγωγική
H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές
μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος
Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον
δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-
μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά
χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα
είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι
προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα
υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο
Σημασιολογία και πραγματολογία
Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα
που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό
επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε
μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες
Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων
βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι
μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία
8
της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την
προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι
κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται
ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των
κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας
βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν
περισσότερα από αυτά που λένε
Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της
ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι
άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να
πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών
εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται
H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια
συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των
εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα
Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με
ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι
για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια
απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες
H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική
θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές
εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι
εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν
H απεικόνιση μέσω της γλώσσας
H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών
μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι
ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον
κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την
3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο
9
προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα
θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση
ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές
αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and
Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής
δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται
σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα
αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M
Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press
Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την
πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση
Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση
μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)
Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών
σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού
που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας
εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος
Tο πεδίο της σημασιολογίας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη
διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de
Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής
γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ
150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη
Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των
σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue
est une forme et pas une substancersquo
[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της
σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο
ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων
Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και
της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
4
των μηχανισμών παραγωγής και ερμηνείας των προτάσεων μιας γλώσσας
μπορούμε να πούμε ότι οι εφαρμογές στο πεδίο της επεξεργασίας της
φυσικής γλώσσας αποτελούν το καλύτερο τρόπο ελέγχου αυτών των
στόχωνrsquo ακριβώς επειδή ο γλωσσολόγος έχει ένα εργαλείο για να
επιβεβαιώνει τόσο το ρητό χαρακτήρα όσο και την επάρκεια του
ερμηνευτικού προτύπου σε σχέση με τα γλωσσικά φαινόμενα Aς
θυμηθούμε ότι στις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες το ερμηνευτικό
πρότυπο τείνει να ταυτιστεί με τους ασύνειδους μηχανισμούς του φυσικού
ομιλητή ο οποίος είναι σε θέση να συγκροτεί δομές με βάση μια ακολουθία
μορφημάτων Σrsquoένα ιδεατό σχήμα μια υπολογιστική γραμματική αντανακλά
τη γλωσσική ικανότητα ενός ομιλητή
Tο γενετικό παράδειγμα2
Αυτή η αντίληψη θεμελιώνεται στο γενετικό παράδειγμα το οποίο άρχισε να
αναδιαμορφώνει το πεδίο της γλωσσολογίας πριν από σαράντα περίπου
χρόνια Οι Συντακτικές Δομές του Ν Chomsky (1957) εισήγαγαν τέσσερις
βασικές ιδέες οι οποίες ορίζουν αυτό το παράδειγμα
1 H γραμματική μιας γλώσσας είναι ένα σύνολο από αφηρημένους
μηχανισμούς συστήματα κανόνων και αρχές που χρησιμεύουν για
να χαρακτηρίσουν με τυπικό τρόπο τις ιδιότητες των ορθά
σχηματισμένων φράσεων στη γλώσσα αυτή Η γραμματική μαυτήν
την έννοια παράγειερμηνεύει τη γλώσσα Οι φυσικές γλώσσες
(αυτές που μαθαίνουμε και καταλαβαίνουμε άπο πολύ νεαρή ηλικία)
μπορούν να παραχθούν από τυπικά συστήματα ανάλογα με τα
τυπικά συστήματα των τεχνητών γλωσσών
2 Oι γενετικές γραμματικές αποτελούν ακριβή μοντέλα της (άρητης)
γνώσης που θεμελιώνει την πραγματική παραγωγή και ερμηνεία των
φράσεων από τους γηγενείς ομιλητές Mε αυτήν την έννοια η
γλωσσολογία μπορεί να θεωρηθεί κλάδος της γνωστικής ψυχολογίας
Στόχος των γλωσσολόγων είναι η εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων
στη μελέτη του γνωστικού φαινομένου της γλωσσικής γνώσης
2 O όρος παράδειγμα αναφέρεται στο paradigm με τον τρόπο που το χρησιμοποιεί ο Kuhn The Structure of Scientific Revolution
5
3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την
έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά
4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή
του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό
ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με
τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία
διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά
συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα
παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των
εκφερομένων
Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης
Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την
περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή
άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα
ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο
δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν
συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να
φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La
linguistique synchronique
Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης
1 Tο φωνολογικό
2 Tο μορφολογικό
5 το συντακτικό
6 το σημασιολογικό
7 το πραγματολογικό
Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές
πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να
χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως
και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα
6
Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο
αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της
γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την
ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα
Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων
Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι
τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική
πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων
και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν
καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με
σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές
αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των
φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη
θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική
αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική
(deductive) μέθοδο
H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και
αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από
την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η
γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε
αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η
γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών
γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και
συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας
θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή
ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την
ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα
ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της
περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται
της συγκρότησης της θεωρίας
7
Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των
δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές
οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν
είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση
υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific
Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα
συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι
θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο
προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας
ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση
Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της
επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-
παραγωγική ή απλώς παραγωγική
H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές
μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος
Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον
δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-
μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά
χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα
είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι
προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα
υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο
Σημασιολογία και πραγματολογία
Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα
που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό
επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε
μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες
Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων
βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι
μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία
8
της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την
προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι
κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται
ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των
κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας
βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν
περισσότερα από αυτά που λένε
Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της
ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι
άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να
πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών
εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται
H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια
συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των
εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα
Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με
ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι
για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια
απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες
H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική
θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές
εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι
εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν
H απεικόνιση μέσω της γλώσσας
H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών
μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι
ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον
κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την
3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο
9
προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα
θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση
ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές
αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and
Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής
δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται
σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα
αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M
Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press
Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την
πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση
Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση
μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)
Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών
σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού
που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας
εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος
Tο πεδίο της σημασιολογίας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη
διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de
Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής
γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ
150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη
Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των
σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue
est une forme et pas une substancersquo
[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της
σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο
ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων
Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και
της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
5
3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την
έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά
4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή
του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό
ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με
τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία
διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά
συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα
παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των
εκφερομένων
Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης
Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την
περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή
άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα
ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο
δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν
συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να
φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La
linguistique synchronique
Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης
1 Tο φωνολογικό
2 Tο μορφολογικό
5 το συντακτικό
6 το σημασιολογικό
7 το πραγματολογικό
Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές
πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να
χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως
και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα
6
Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο
αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της
γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την
ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα
Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων
Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι
τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική
πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων
και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν
καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με
σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές
αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των
φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη
θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική
αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική
(deductive) μέθοδο
H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και
αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από
την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η
γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε
αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η
γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών
γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και
συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας
θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή
ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την
ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα
ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της
περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται
της συγκρότησης της θεωρίας
7
Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των
δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές
οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν
είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση
υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific
Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα
συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι
θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο
προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας
ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση
Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της
επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-
παραγωγική ή απλώς παραγωγική
H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές
μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος
Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον
δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-
μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά
χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα
είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι
προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα
υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο
Σημασιολογία και πραγματολογία
Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα
που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό
επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε
μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες
Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων
βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι
μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία
8
της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την
προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι
κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται
ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των
κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας
βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν
περισσότερα από αυτά που λένε
Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της
ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι
άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να
πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών
εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται
H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια
συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των
εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα
Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με
ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι
για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια
απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες
H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική
θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές
εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι
εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν
H απεικόνιση μέσω της γλώσσας
H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών
μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι
ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον
κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την
3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο
9
προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα
θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση
ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές
αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and
Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής
δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται
σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα
αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M
Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press
Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την
πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση
Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση
μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)
Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών
σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού
που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας
εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος
Tο πεδίο της σημασιολογίας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη
διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de
Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής
γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ
150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη
Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των
σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue
est une forme et pas une substancersquo
[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της
σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο
ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων
Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και
της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
6
Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο
αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της
γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την
ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα
Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων
Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι
τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική
πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων
και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν
καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με
σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές
αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των
φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη
θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική
αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική
(deductive) μέθοδο
H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και
αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από
την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η
γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε
αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η
γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών
γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και
συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας
θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή
ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την
ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα
ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της
περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται
της συγκρότησης της θεωρίας
7
Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των
δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές
οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν
είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση
υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific
Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα
συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι
θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο
προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας
ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση
Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της
επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-
παραγωγική ή απλώς παραγωγική
H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές
μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος
Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον
δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-
μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά
χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα
είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι
προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα
υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο
Σημασιολογία και πραγματολογία
Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα
που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό
επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε
μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες
Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων
βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι
μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία
8
της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την
προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι
κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται
ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των
κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας
βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν
περισσότερα από αυτά που λένε
Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της
ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι
άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να
πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών
εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται
H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια
συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των
εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα
Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με
ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι
για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια
απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες
H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική
θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές
εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι
εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν
H απεικόνιση μέσω της γλώσσας
H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών
μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι
ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον
κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την
3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο
9
προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα
θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση
ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές
αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and
Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής
δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται
σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα
αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M
Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press
Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την
πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση
Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση
μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)
Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών
σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού
που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας
εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος
Tο πεδίο της σημασιολογίας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη
διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de
Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής
γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ
150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη
Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των
σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue
est une forme et pas une substancersquo
[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της
σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο
ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων
Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και
της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
7
Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των
δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές
οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν
είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση
υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific
Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα
συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι
θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο
προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας
ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση
Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της
επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-
παραγωγική ή απλώς παραγωγική
H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές
μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος
Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον
δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-
μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά
χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα
είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι
προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα
υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο
Σημασιολογία και πραγματολογία
Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα
που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό
επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε
μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες
Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων
βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι
μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία
8
της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την
προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι
κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται
ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των
κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας
βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν
περισσότερα από αυτά που λένε
Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της
ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι
άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να
πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών
εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται
H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια
συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των
εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα
Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με
ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι
για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια
απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες
H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική
θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές
εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι
εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν
H απεικόνιση μέσω της γλώσσας
H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών
μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι
ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον
κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την
3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο
9
προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα
θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση
ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές
αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and
Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής
δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται
σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα
αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M
Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press
Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την
πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση
Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση
μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)
Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών
σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού
που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας
εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος
Tο πεδίο της σημασιολογίας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη
διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de
Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής
γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ
150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη
Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των
σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue
est une forme et pas une substancersquo
[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της
σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο
ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων
Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και
της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
8
της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την
προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι
κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται
ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των
κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας
βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν
περισσότερα από αυτά που λένε
Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της
ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι
άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να
πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών
εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται
H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια
συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των
εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα
Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με
ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι
για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια
απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες
H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική
θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές
εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι
εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν
H απεικόνιση μέσω της γλώσσας
H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών
μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι
ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον
κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την
3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο
9
προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα
θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση
ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές
αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and
Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής
δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται
σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα
αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M
Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press
Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την
πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση
Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση
μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)
Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών
σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού
που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας
εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος
Tο πεδίο της σημασιολογίας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη
διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de
Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής
γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ
150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη
Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των
σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue
est une forme et pas une substancersquo
[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της
σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο
ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων
Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και
της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
9
προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα
θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση
ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές
αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and
Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής
δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται
σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα
αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M
Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press
Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την
πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση
Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση
μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)
Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών
σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού
που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας
εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος
Tο πεδίο της σημασιολογίας
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη
διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de
Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής
γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ
150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη
Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των
σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue
est une forme et pas une substancersquo
[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της
σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο
ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων
Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και
της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
10
Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB
Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές
κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το
αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων
Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E
Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο
Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις
Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE
Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype
theory ]
Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς
παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield
(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη
laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους
και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)
Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο
ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo
O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει
ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα
της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των
συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και
από τους λογικούς (logician)
Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή
μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί
ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo
laquoεάν τότεraquo
Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα
δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές
από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται
από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
11
αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή
σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία
Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της
λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που
άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers
of R Montague
Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που
σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά
της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής
αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και
στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία
ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής
σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που
χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο
πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική
γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη
σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική
προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής
Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας
σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη
συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς
(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή
αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι
θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι
τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη
σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που
πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε
κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο
επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο
Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει
στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
12
σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος
οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή
H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)
Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας
στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η
παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και
συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με
μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού
φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη
γραμματική ορθά σχηματισμές
Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και
αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν
δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε
ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης
γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν
αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως
έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να
προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η
κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις
συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει
κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που
χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να
φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων
Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των
σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των
επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου
αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους
Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις
παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη
Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της
πρότασης και στηρίζονται στο λόγο
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
13
Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή
της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες
ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας
των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος
που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της
πρότασης
Λεξική σημασιολογία
Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού
λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά
συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν
τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και
στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον
Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4
Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά
που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι
γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική
ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες
Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας
Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την
παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση
στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής
σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι
καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική
παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ
αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από
λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής
βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που
διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη
4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
14
αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση
σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή
V
CAUSE V
BECOME V
NOT V
ALIVE
είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of
Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic
Theory New York Holt Rinehart amp Winston
Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα
με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις
προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να
σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα
απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις
συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε
σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της
εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons
(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό
παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του
τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό
ρήμα kill raquo
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
15
Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα
να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία
της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική
H δομή των ορισμάτων (argument structure)
Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που
συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της
εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)
εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση
ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων
στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo
προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την
αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα
ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση
εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η
σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και
έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά
συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας
αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των
κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-
δάνειο από τη χημεία)
Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή
πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει
στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται
έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες
προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε
κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H
χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει
την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο
αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας
τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα
ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που
ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
16
στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο
με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά
H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί
ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που
επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και
παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης
Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε
περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ
αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης
θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο
αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας
(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε
σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης
και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων
Έφαγα ένα ψάρι
Μrsquoαρέσει ένα ψάρι
Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο
προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα
διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η
οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων
Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν
προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των
θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να
αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις
και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο
κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός
συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον
Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με
τον ακόλουθο τρόπο
1 Pήματα
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
17
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα0 Bρέχει
Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά
Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε
Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα
Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο
Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ
Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι
Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι
Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός
Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία
Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο
Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι
Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο
Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII
Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο
στο σαλόνι
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει
Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω
Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι
2 Oνόματα
Oνοματικά ορίσματα
Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη
Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής
Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης
Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές
Προτασιακά ορίσματα
Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει
Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει
Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους
στρατιώτες να μετακινηθούν
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
18
3 Eπίθετα
Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας
Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει
Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία
- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν
προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους
- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους
τόπους
- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της
συμβολικής απεικόνισης
- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις
Θεματικοί ρόλοι
Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν
σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι
έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται
θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα
ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική
των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν
σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των
ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση
και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project
Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of
English NY Holt Rinehart amp Wilson
Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (
~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του
σημασιολογικές) σχέσεις
Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από
την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις
σημασιολογικές σχέσεις
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
19
Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν
αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές
εκφράζονται στις προτάσεις
1 α Tο ποτήρι έσπασε
β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι
2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη
β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο
Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική
λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -
υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα
στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο
laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη
(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo
Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις
σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε
Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία
επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να
κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη
ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι
ισόμορφη με τη γραμματική δομή
Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic
Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση
τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση
αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς
μετασχηματισμούς)
Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
20
Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτηρι
Ρ
έσπασε
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι] Π
ΟΦ ΡΦ
Το ποτήρι
Ρ
έσπασε
Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro
+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα
όπως το κάνω
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
21
πχ
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει
Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-
απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα
της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου
-ως προς την αμεσότητα της σχέσης
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει
Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα
που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων
Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι
Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει
- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)
εμπλοκής του υποκειμένου
Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει
Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα
Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε
από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)
Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston
O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός
συστήματος πτωτικών σχέσεων
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
22
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ
η πόρτα
Π
Modality(Τροπικότητα) πρόταση
παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)
ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ
η πόρτα από Πέτρο
Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν
μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες
Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής
υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που
επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές
σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα
Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς
ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical
Relations amp (1967) Look and See Language 43
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
23
Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι
εξής
Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που
κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο
του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ
Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ
αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω
ακούω ή αγαπώ
Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του
αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ
Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή
στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται
πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω
Άλλοι ρόλοι
Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ
Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι
Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι
Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας
την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του
θέματος
Mεταβατικότητα
Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and
Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα
κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους
1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή
μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα
2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο
ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν
3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM
4διάρκεια
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
24
5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή
μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή
μεταβατικότητα
6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή
μεταβατικότητα
7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή
μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή
μεταβατικότητα
8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία
με διασκέδασε = XM
9 Επίδραση στο αντικείμενο
10Eξατομίκευση του αντικειμένου
Δραστικότητα (agency)
Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα
επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ
Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome
Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9
θέμα
Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του
θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση
η οποία λειτουργεί ως θέμα
Κριτήρια για την εύρεση του θέματος
-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που
υφίσταται τη μετακίνηση
1 Ο βράχος μετακινήθηκε
2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο
3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο
4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του
5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο
6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
25
7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές
του
Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από
γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου
Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική
κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο
κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά
αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη
φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη
Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η
ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε
1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία
2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου
3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι
4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο
5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο
6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο
7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος
Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και
στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του
θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να
εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει
την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο
(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό
απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις
του
Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες
βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
26
1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία
2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο
Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη
έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα
Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος
(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει
κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες
με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις
αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις
έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται
για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της
κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες
έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης
Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που
στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να
αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη
διαθέσιμος]
O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του
προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που
διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις
βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ
M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής
του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-
277
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
27
Λεξική κατηγοριοποίηση
Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι
υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού
μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια
κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να
ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι
μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι
γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του
συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5
Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος
της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις
1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα
που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία
2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη
διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον
ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των
εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων
ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της
συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο
της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και
περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα
λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που
παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα
ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση
Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης
Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας
τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται
5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
28
Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη
βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις
1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης
(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα
σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων
2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες
της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους
οντολογικούς
3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με
βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες
εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου
Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης
Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα
πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι
οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της
ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων
Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία
ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση
των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp
Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός
λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών
μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών
αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που
είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο
πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο
ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο
εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν
δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να
συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική
απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα
(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
29
τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από
κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία
ορισμένες σημασιολογικές μονάδες
Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να
απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο
λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να
εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν
να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές
χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής θεωρίας
laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η
οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με
θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση
Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά
μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo
Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός
παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για
την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο
τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας
σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας
συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η
προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα
κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους
όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την
άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε
σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο
επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο
περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και
δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι
κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο
άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
30
η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων
υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων
Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης
μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε
μια μονάδα λόγου
Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα
εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά
συμπληρωματικά πρίσματα
1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα
2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν
γραμματικές κατηγορίες
Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι
σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο
σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες
που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους
περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις
ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον
συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες
θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη
σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο
επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο
που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά
(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών
σημασιολογικών μονάδων
laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον
χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και
τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo
Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
31
ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε
χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι
οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής
απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε
τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης
λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι
αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που
ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο
Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε
τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών
κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται
με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται
στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά
οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης
προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη
μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν
στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική
μήτρα
Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας
κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και
be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο
Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp
Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που
παρατηρούμε σε φράσεις όπως
αThe soup was cool
βThe soup cooled
γJohn cooled the soup
αThe metal was hard
βThe metal hardened
γJohn hardened the metal
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
32
προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών
ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές
ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν
υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο
στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και
διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)
παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό
σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-
πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ
(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο
επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός
αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +
ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)
Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία
έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του
σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)
που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)
Π
ΟΦ
Π
ΟΦ ΡΦ
ΡΦ
η πόρτα
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
33
Ρ
Ρ
είναι ανοιχτή
[+ρήμα +pro +εναρκτικό]
Π
ΟΦ ΡΦ
ο Πέτρος
Ρ
ΟΦ
[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]
[κάτι ] Π
ΟΦ ΡΦ
η πόρτα
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
34
Ρ
άνοιξε
Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της
συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι
laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με
ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια
υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο
που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της
επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα
χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά
σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών
ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών
Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R
Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp
Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου
η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι
θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και
kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται
οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του
αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές
μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις
που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά
Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις
φράσεις
Harry is dead
Harry died
John killed Harry
παράγεται απο τις ακόλουθες δομές
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
35
NOT ALIVE
BECOME NOT ALIVE
CAUSE BECOME NOT ALIVE
O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να
προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από
τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με
αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα
σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων
θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που
άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων
Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική
υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων
και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη
απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία
καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και
συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα
καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει
ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό
AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν
ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα
Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται
στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν
στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις
λογικές τους δομές
laquothe differences among various classes will turn out to be explained by
the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract
operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical
Structure of all verbs of each classraquo
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
36
Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική
απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική
σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες
ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία
αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης
κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός
ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός
συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που
αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης
ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο
(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)
Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά
κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές
Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό
το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι
συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η
άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα
δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα
κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση
στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που
δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν
σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως
όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της
διαδικασίας
BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
37
Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την
ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο
ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6
Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει
ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά
συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε
όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for
Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν
επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη
Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη
π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω
DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως
περπατώ κολυμπώ κλπ
k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας
δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του
βουνού κλπ
BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας
συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω
Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον
σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς
ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)
O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo
Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty
υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού
σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για
δύο κυρίως λόγους
1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής
1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
38
2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει
Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον
ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του
κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +
ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη
μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει
συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται
από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή
σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το
ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου
που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ
Oντολογική προσέγγιση
Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της
αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η
οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα
Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει
μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων
Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι
συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)
Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο
οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα
πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου
οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ
Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν
είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee
Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
39
Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου
ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο
Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά
εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη
αντιστοιχία
Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις
Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ
ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια
(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των
επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που
έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις
(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται
σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ
τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο
υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που
προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)
πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε
στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις
υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις
τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και
γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω
χαμογελώ κλπ
Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)
Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ
Linguistics The Cambridge Survey Volume I
Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la
langue
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
40
Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information
in dictionaries Lexicon project working papers 12
Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International
Journal of Lexicography Vol 1(1)
Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence
from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in
Grammar Berlin Foris
Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L
Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax
Kluwer Dordrecht
Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers
emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66
Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of
Chicago Press
Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments
Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI
Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A
amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der
zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter
Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and
statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings
of ACL-97 EACL97 136-150
Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and
the Language of Thought Garland Publishing
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
41
Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas
Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic
Categorization London Routledge amp Kegan
Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations
University of Chicago Press Chicago IL
Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW
Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional
Factors Stanford California CSLI Publications
Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge
Textbook in Linguistics
van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of
the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure
Discourse and Language Stanford CSLI Publications
Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic
Principles Oxford University Press Oxford
Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon
Cambridge MA MIT Press
Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel
Dordrecht
Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo
Language 67
Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic
Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types
and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
42
Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface
H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect
Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in
Modern Greek)
Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role
assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429
Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal
Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory
APLEdicoes Colibri Lisboa
Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs
Berlin Mouton de Gruyter
Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ
Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston
Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs
and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar
Waltham MA Ginn amp Co
Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong
Oxford Clarendon Press
Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal
Grammar Cambridge University Press Cambridge
Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum
Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review
57207-230
Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo
Language 73 571-582
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
43
Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP
Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument
Structure Chicago University of Chicago Press
Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language
Acquisition Vol 1(1) pp 3-55
Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of
Words Cambridge Harvard University Press
Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg
D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University
Press
Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic
structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar
Berlin Foris
Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical
expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from
building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger
Cambridge Mass MIT Press
Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple
Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates
CSLI Publications Stanford CA 29-65
Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument
Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on
aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle
passive Modern Greek)
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
44
Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on
Argument Structure and Aspect MITWPL 32
Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174
Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and
discourseraquo Language 57251-295
Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge
Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical
Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on
Computer Oriented Language Research and Applications Walter de
Gruyter Berlin New York 336--347
Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of
Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the
Lexicon Oxford University Press pp 93--170
Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon
Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John
Wiley and Sons New York 341-365
Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M
Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological
Reality Cambridge MA MIT
Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge
MA
Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic
Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411
Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
45
Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41
Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument
selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11
279-312
Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity
and perhaps event quantification in English Natural Language and
Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54
Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second
Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing
Co
Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical
Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic
Structure Tokyo Kurosio Publishers
Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure
Tokyo Kurosio Publishers
Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358
Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to
theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-
427
Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on
Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia
Linguistica XXIX1-2 67-103
Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of
events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function
Amsterdam John Benjamins
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
46
Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of
Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics
Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan
amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford
CSLIPublications
Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo
Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon
109-137 Dordrecht Kl uwer
Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414
(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)
Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base
nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315
Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P
Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and
insertion
Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main
Session Chicago Linguistic Society207-224
Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic
Theory Oxford Blackwell
Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics
21397-429
Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary
Investigation University of Chicago Press Chicago IL
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
47
Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D
Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford
University Press Oxford 53-91
Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24
275-289
Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs
of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)
Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269
Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A
Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151
Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-
Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA
Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical
Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology
248-271 Oxford Blackwells Publishers
Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics
Oxford Blackwell
Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T
Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-
114Tokyo Kurosio Publishers
Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison
of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg
επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford
CSLI Publications
Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive
Processes 13171-185
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
48
Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian
Journal of Linguistics671-85
Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for
Structure and Meaning CSLI Publications
Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge
Cambridge University Press
Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA
Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument
Structure Cambridge MA MIT Press
Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb
Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410
Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-
81
Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer
Academics Press
Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition
In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier
Amsterdam
Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press
J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The
Problem of Polysemy
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
49
Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)
Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota
Press
Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical
Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive
Science MIT Cambridge Mass
Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo
Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36
San Diego Calif Academic Press
Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived
Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the
First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par
lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)
Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M
Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and
Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134
P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics
C U P
Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science
1193-116
R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural
Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language
Schank and Colby (επιμ) WH Freeman
Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and
Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical
Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford
195-219
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
50
Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ
Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA
Academic Press 1-7
Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T
Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics
26 San Diego CA Academic Press 9-20
Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical
formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description
Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge
Cambridge University Press
Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A
Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University
Stanford Calif 1-27
Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface
Kluwer Dordrecht Section 123 15--18
Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical
Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical
Semantics and Syntax CSLI Publications
Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible
with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345
Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in
Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies
offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis
Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling
and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the
Berkeley Linguistics Society
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
51
Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and
Function Cambridge University PressCambridge UK
Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo
Language 66 221-60
Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in
Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121
Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in
Philosophy Ithaca Cornell Univ Press
van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of
Aspectual Interpretationsraquo Euralex
Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch
French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-
245
Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure
Stanford CA California CSLI Publications
Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley
Linguistics Society 21
Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of
search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31
Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo
Chicago Linguistic Society 32
Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo
Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη
52
Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic
Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language
Processing 2 25-32
Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic
Inquiry 28
Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and
Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-
61 Dordrecht Kluwer
i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη