Energietransitie haalbaar
maken op
bedrijventerreinen
Arnhem, 31 oktober 2019
06 111 288 49
Marije Groen
• Nieuwe economie
• Duurzaamheidsstrategie
• Publiek-private realisatie
• Specialist werklocaties
• Verduurzamingsmaatregelen
in de praktijk
06 549 746 52
Margreet Verwaal
© Buck Consultants International, 2019 1
Profiel Buck Consultants International
⚫ Voor bedrijven
• Supply chain optimalisering
• Locatiekeuze-advies
• Business strategie ontwikkeling
• Vastgoedstrategie en -projecten
⚫ Voor overheden & kennisinstellingen
• Regionaal economische ontwikkeling en
innovatiebevordering
• Vastgoedontwikkeling & -beleggingen
⚫ Profiel
• Onafhankelijk adviesbureau
• Hoofdkantoor in Nijmegen sinds 1985
• 70 full-time professionals
• Projecten in meer dan 50 landen
• Logistieke en infrastructurele projecten
• Programma’s om nieuwe
bedrijfsvestigingen te acquireren
© Buck Consultants International, 2019 2
1. Het belang: grote winst op bedrijventerreinen
2. Instrumenten voor energietransitie op
bedrijventerreinen
3. Voorwaarden voor succes
4. Conclusies
5. Q & A
Inhoud
© Buck Consultants International, 2019 3
1 Het belang: grote winst
op bedrijventerreinen
© Buck Consultants International, 2019 4
Grote winst te behalen
Bronnen: IBIS 2017, RVO 2019/CBS 2014
⚫ Industriële omgeving met juiste (milieu)ruimte voor energiesystemen
⚫ Groot deel van energiegebruikers geclusterd
⚫ Bedrijfsleven is gewend om te investeren (i.t.t. inwoners)
⚫ Ligging van bedrijventerreinen t.o.v. het stedelijk gebied, biedt
mogelijkheden voor productie, opslag en distributie van energie. Maar ook
• Ondernemers die met elektrisch wagenpark naar klant kunnen (loodgieters, aannemers etc.)
• City Hubs voor duurzame last mile stadsdistributie
Nederland Bedrijventerreinen Relatief
4.000.000 ha oppervlakte 112.000 ha bruto oppervlakte 2,8%
3000 PJ energieverbruik
• 898 elektriciteit
• 2141 Gas
700 PJ energieverbruik
• 384 elektriciteit
• 314 aardgas
23%
• 43%
• 15%
⚫ De opgave is helder
⚫ Winst te behalen, sectoren als industrie en logistiek zijn op
bedrijventerreinen gevestigd
⚫ Maar: investeringen gaan voor de baten uit
© Buck Consultants International, 2019 5
Bedrijventerreinen en energiemaatregelen
1. Productie voor elektriciteit- en warmtegebruik en transport
• Productie: wind, zon, geothermie, Power2Heat
• Benutting reststromen: restwarmte, biomassa
• Conversie: bijv. zonenergie naar waterstof
2. Besparing
• Verduurzaming productie-, bedrijfs- en transportprocessen
• Zuinig omgaan met elektriciteit en warmte
• Isolatie
• Ledverlichting
3. Netwerk
• Opslag: warmte-koude, batterij, waterstof
• Distributie/uitwisseling van energie (twee richtingen)
• Smart Grid
© Buck Consultants International, 2019 6
Doel workshop
Voor de meeste overheden is
er nog geen inzet op energie-
transitie op bedrijventerreinen
Ondernemers op terreinen
staan nog aan het begin
⚫ Hoe krijgen we een overzicht van
de opgave en de kansen?
⚫ Welke rol kunnen we vervullen?
⚫ Wat kunnen we doen om te
versnellen?
⚫ Waar beginnen we?
⚫ Hoe brengen we initiatieven tot
realisatie?
⚫ Hoe krijgen we het bedrijfsleven
mee?
⚫ Hoe kom ik tot financieel haalbare
maatregelen?
⚫ Helpt een collectieve aanpak
daarbij en hoe pak ik dat op?
⚫ Kan de gemeente of provincie een
rol spelen?
⚫ Hoe financieren we de organisatie
van een gezamenlijke aanpak?
⚫ Hoe kom ik tot een energiebedrijf?
Antwoorden geven op vragen van overheden en bedrijfsleven
© Buck Consultants International, 2019 7
BCI biedt antwoorden met 6 tools
Gemeente, regio, provincie Bedrijventerrein
Vis
ie 1. Ontwerpprincipes Start van het proces – plan van aanpak
Str
ate
gie 2. BCI Vitaliteitsindex
Inschatten van mogelijkheden, bepalen
van inzet
4. Strategisch denkkaderNaar een succesvolle energietransitie
op het bedrijventerrein
Uit
vo
eri
ng
3. EffectmeetingEconomische effecten in kaart brengen
op basis van doelen en inzet
5. Collectieve aanpak en grote
oogst• Opschalen van individuele
maatregelen naar collectief
• Opschalen van collectief naar
gebiedsgericht
6. Haalbare maatregelenAfhankelijk van gebied specifieke
factoren is mix van maatregelen
haalbaar
© Buck Consultants International, 2019 8
2 Instrumenten voor
energietransitie op
bedrijventerreinen
© Buck Consultants International, 2019 9
2.1 Ontwerpprincipes
⚫ Energietransitie op bedrijventerreinen krijgt inhoud en richting met 10
ontwerpprincipes
© Buck Consultants International, 2019 10
Energietransitie
Circulaire economie
Verkenning kansen
per terreintypeKlimaatadaptatie
Reële doelstellingen voor
gemeentelijke en
regionale afspraken
Aanpak
bedrijventerreinen
in beleid en in
actieprogramma’s
Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4
Biodiversiteit
Sociaal
Indeling in
terreintypen
Maatregelenpakketten
prioritaire terreinen
Koersbepaling
Fysieke en financiële
maatregelen
0-meting van
alle terreinen
Op alle terreinen
aan de slag:
identificatie kansen
Ontwikkelen
strategie &
programma
Actieplan voor
energietransitie op
bedrijventerreinen
Plan van aanpak
⚫ In 4 stappen
BCI: Vitaliteitsindex
© Buck Consultants International, 2019 11
2.2 Vitaliteitsindex
⚫ Als 0-monitor
⚫ Als inventarisatie van kansen
⚫ De vitaliteitsscan combineert ruim 70
indicatoren uit beschikbare
databronnen
⚫ Onderscheid naar type terrein Werkgelegenheid
GebouwenGeo-informatie
Ruimtelijke dynamiek
Bedrijventerreinen(IBIS)
Adressen en Gebouwen(BAG)
Vestigingsinformatie (LISA)
Basisregistratie Kadaster(BRK)
Resultaat
⚫ Mogelijkheid om nieuwe
modelvarianten te
ontwikkelen (typologieën)
⚫ Ontwikkelkansen
bedrijventerreinen
(toekomstbestendig)
⚫ Aanknopingspunten voor
samenwerking
(parkmanagement)O.a. toegepast voor provincie Noord-Brabant
© Buck Consultants International, 2019 12
2.3 Effectmeeting
Stap 1:
Toets van opgenomen
maatregelen (impact
energieopbrengst)
Stap 2:
Pakket vertalen naar
maatgevende
projecten/eenheden
Stap 3:
Economische
effectbepaling
⚫ Voorbeeld casus
© Buck Consultants International, 2019 13
2.4 Strategisch denkkader
⚫ Naar een succesvolle energietransitie op het bedrijventerrein
Individuele
ondernemerCollectief
© Buck Consultants International, 2019 14
2.5 Collectieve aanpak en grote oogst
Regulier bedrijventerrein
Ingrediënten voor
collectieve aanpak
Ingrediënten voor
een gebiedsgerichte
aanpak
Grote oogst
© Buck Consultants International, 2019 15
Collectieve aanpak: Schiebroek en ABC Westland
⚫ Klein beginnen met individuele
maatregelen en collectief via
parkmanagement
⚫ Zonnepanelen collectief, huren van
daken, mede door projectsubsidie
PZH
⚫ LEM
⚫ Financiering BIZ/ parkmanagement
⚫ Verkenning opschalen gebied
⚫ Individuele bedrijven zonnepanelen
⚫ Collectief zonnepanelen aangeboden,
mogelijk door SDE
⚫ Energie leveren aan energienet van
het bedrijventerrein
⚫ Verkenning:
• Windmolen
• Warmte en koude
• Biovergister
Bron: Edwin Markus, (bedrijventerrein Schiebroek) Bron: Herwi Rijsdijk, (bedrijventerrein ABC Westland)
⚫ Collectieve hernieuwbare energieproductie op gecombineerde beschikbare ruimte
⚫ Voor gezamenlijk gebruik op het terrein
© Buck Consultants International, 2019 16
Grote oogst: Ontwikkelbedrijf Greenport Venlo
⚫ Groot energieverbruiker aanwezig:
glastuinbouw en logistiek
⚫ Tradeport Venlo start met kleine organisatie
en schaalt op met energiebedrijf Etriplus
⚫ Duurzaam bedrijventerrein als belangrijke
vestigingsvoorwaarde
⚫ Zonnepanelen
⚫ Plaatsing van windmolen(s)
⚫ Geothermieputten
⚫ Hernieuwbare energieproductie
op grote schaal (commerciële
partijen)
⚫ Grootschalige productie voor
het net, dus ook voor de
omgeving
⚫ Georganiseerd in een
Energiebedrijf Etriplus
© Buck Consultants International, 2019 17
2.6 Haalbare maatregelen
⚫ De haalbaarheid van maatregelen of een mix aan maatregelen is afhankelijk
van een aantal factoren
⚫ Werk aan draagvlak onder ondernemers
⚫ Werk aan concrete projecten
⚫ Breng investeringen en effecten in kaart (met BCI tool zie instrument 3)
⚫ Het ontwikkelen van een mix van financieringsinstrumenten voor collectieve
aanpak of voor grote oogst. Die mix bestaat uit: private investeringen, subsidies
en soms ook langjarige (achtergestelde) leningen van overheden
© Buck Consultants International, 2019 18
3 Voorwaarden voor succes
© Buck Consultants International, 2019 19
1 Economisch gedreven
Haalbare business
case: terugverdienen op
een redelijke termijn (7
jaar)
Organisatie: passen
binnen bedrijfsproces
Drijfveren: vraag vanuit
de klant?
Regels: is er een
verplichting?
2 Deelname makkelijk
maken
Bedrijfscontactpersoon
die proactief contact
heeft met bedrijven
Collectief georganiseerd
aanbod en financiering
Helderheid in opbrengst
en investering
3 Risico’s verlagen
Afspraken financiering
en overheden
Georganiseerd collectief
(BIZ, LEM, ESCO,
energiebedrijf)
Risicospreiding
Zorg voor draagvlak
⚫ Noodzakelijke randvoorwaarde is draagvlak
⚫ Hoe komt het bedrijfsleven aan tafel?
© Buck Consultants International, 2019 20
Energietransitie realiseren met maatwerk
Schaalniveau Wind Zonneweides Zon op daken Biogas
Individueel ⚫ Solitaire windmolens
(0,5 -1 MW) bij
bedrijven
⚫ N.v.t. ⚫ Op bedrijfspanden ⚫ Kleine
monovergister
Collectief ⚫ Klein windpark (3
windmolens van 2
MW/st.)
⚫ Zonneweide (1 ha) ⚫ Bedrijfspanden
(collectief gebruik)
⚫ Buurtvergister
(mono of co-
vergister)
⚫ Biomassa uit
natuurbeheer
Grote oogst ⚫ Groot windpark (8
windmolens van
3MW/st)
⚫ Combinatie van
meerdere
zonneweides
⚫ 1.400 ha daken met
zon (woningen,
bedrijven en
schuren)
⚫ Vergister bij
afvalcentrale of in
LOG
Wind Zonneweides Zon op daken Biogas
© Buck Consultants International, 2019 21
Organiseer financiering via commitment
⚫ Lange termijn commitment tussen overheid en georganiseerd bedrijfsleven
en/of ondernemers voor financiering en realisatie
© Buck Consultants International, 2019 22
⚫ Rendabele business cases zijn mogelijk m.b.v. (SDE-)subsidie
⚫ Verkrijgen en verantwoorden van dergelijke subsidies kan een uitdaging zijn
⚫ Overheden kunnen op verschillende fronten ondersteuning bieden:
• Opzetten energie ontwikkelbedrijf, bedrijfsgerichte investeringen, publiek
private business cases
• Inzet via gebiedsfinanciering (van GREX naar TREX)
• Combineren van o.a. onderhoudsbudgetten eventueel i.c.m.
parkmanagement
• Verantwoording in maatschappelijke en financiële opbrengsten:
− Energiedoelstellingen, verbeteren klimaat en schonere lucht
− Regionaal economische effecten (versterken waardeketens hernieuwbare
energievormen, economische footprint)
− Maar ook inzicht in kosten (bij bedrijven en overheden) en waar de opbrengsten
neer slaan (bedrijven of overheden)
• Mee investeren via de fysieke (openbare) ruimte
− Ruimte voor opslag, batterijen, leidingen, laadinfrastructuur etc. beschikbaar
stellen
Business cases
© Buck Consultants International, 2019 23
4 Conclusies
© Buck Consultants International, 2019 24
Conclusies
⚫ De opgave is helder
• op bedrijventerreinen is nu al veel mogelijk
• de “winst” is te behalen: investeringen gaan voor de baten uit
• financieringsmogelijkheden van maatregelen zijn momenteel volop in ontwikkeling
⚫ Eerst regionaal kansen bepalen, daarna lokaal maatwerk
⚫ Vanuit maatgevende projecten opzoek naar slimme gebiedsgerichte
combinaties van hernieuwbare energieopwekking en bouwen slimme
netwerken en deze met publiek/private investeringen haalbaar maken
© Buck Consultants International, 2019 25
5 Q&A