osservazione e rilevazione• Vir probus virtutemem semper colit.
• In vino veritas est
• Miles consuli paret (oboedit)
• Miles consulis imperio paret• Miles consulis imperio paret
• Homines dolorem laboremque fugiunt
• Callimachus poeta carmen continuum contemnebat
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
11)) LetturaLettura diretta,diretta, osservazioneosservazione ee rilevazionerilevazione deldel comportamentocomportamentogrammaticalegrammaticale..
•• consulconsul contra hostem copias ducit
• copiae consulemconsulem post victoriam laudant
•• consulconsul, nomen romanum decora!•• consulconsul, nomen romanum decora!
• copiae consulisconsulis verba audiunt
• copiae consuliconsuli oboediunt
• copiae cum consuleconsule contra hostes pugnant
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
22)) LetturaLettura diretta,diretta, osservazioneosservazione ee rilevazionerilevazione deldel comportamentocomportamentogrammaticalegrammaticale..
•• consulesconsules contra hostes copias ducit
• copiae consulesconsules post victoriam laudant
•• consulesconsules, nomen romanum decorate!•• consulesconsules, nomen romanum decorate!
• copiae consulumconsulum verba audiunt
• copiae consulibusconsulibus oboediunt
• copiae cum consulibusconsulibus contra hostes pugnant
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
33)) Dall’usoDall’uso allaalla regolaregola:: ricostruzionericostruzione
•• consulesconsules contra hostes copias ducit
• copiae consulesconsules post victoriam laudant
•• consulesconsules, nomen romanum decorate!•• consulesconsules, nomen romanum decorate!
• copiae consulumconsulum verba audiunt
• copiae consulibusconsulibus oboediunt
• copiae cum consulibusconsulibus contra hostes pugnant
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
44)) Dall’usoDall’uso allaalla regolaregola:: ricostruzionericostruzione
CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es
VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -esVOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es
GENETIVUSGENETIVUS -is -um
DATIVUSDATIVUS -i. -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
5) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)
color-emamor-emdolor-emlabor-emtimor-emcruor-emtumor-emardor-em
orator-emscriptor-emvenator-empastor-emlector-emimperator-emauctor-emianitor-em
SINGSING.. PLPL..
NOMNOM p.t. /-s -es
ACCACC -em -es
VOCVOC = nom. -es
GENGEN -is -um
DATDAT -i -ibus
ABLABL -e -ibus
ardor-emsoror-em
ianitor-emportitor-em
risalirerisalire alal nominativonominativo singsing..osservareosservare ee rilevarerilevare l’uscital’uscitaflettereflettere ilil nomenomeacquisizioneacquisizione semanticasemanticaeserciziesercizi didi trasposizionetrasposizioneriflessioneriflessione metalinguisticametalinguisticametacompetenzametacompetenza linguisticalinguistica
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
6) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)
• consul-em
• sal-em
• sol-em
CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es
VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es
GENETIVUSGENETIVUS -is -um
DATIVUSDATIVUS -i. -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
7) Rassegna ordinata per famiglia fonetica: temi in gutturale7) Rassegna ordinata per famiglia fonetica: temi in gutturale*disambiuguare*disambiuguare e manipolaree manipolare* ricorsività (attiva > passiva e passiva > attiva)* ricorsività (attiva > passiva e passiva > attiva)
• Magnus grex est pastori.
• Pastor suum gregem ad pascuam ducit (pascit).
• *A pastore grex pascitur.
• Gregis dominus actorum vel histrionum dux• Gregis dominus actorum vel histrionum duxappellabatur a Romanis.
• *Romani gregis dominum actorum vel histrionumducem appellabant.
• Actores gregis duci semper oboediebant.
• Pastor cum suo grege in tugurium remeat.
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
manipolazione e conoscenza pratica della linguamanipolazione e conoscenza pratica della lingua(uso della lingua)(uso della lingua)
ACC. SING. NOM. SING. NOM. PL. ACC. PL.
ducem
lucem
crucem
pacem
necem
vocem
regem
legemlegem
CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es
VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es
GENETIVUSGENETIVUS -is -um
DATIVUSDATIVUS -i. -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
9) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)9) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)
ACC. SING. NOM. SING. VERBO SIGNIFICATO
ducem duc-o
lucem luc-eo
crucem - - -
pacem pang-opacem pang-o
necem nec-o
vocem voc-o
regem reg-o
legem leg-o
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
10) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)
laudempedempecudemsalutemnepotemparietem
veritatemcivitatemfirmitatemcaritatemfacultatemsanitatempietat-em
equitemmilitempeditem
senectutemIuventutem
cor, cordiscaput, capitisŏs, ossisōs, ōris
CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es
VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es
GENETIVUSGENETIVUS -is -um
DATIVUSDATIVUS -i. -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
11) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua) > temi in labiale
•• plebpleb--emem ((populuspopulus infimusinfimus))
•• opop--emem ((auxiliumauxilium, , divitiaedivitiae, , copiaecopiae))
•• dapdap--emem ((mensamensa sacra, sacra, conviviumconvivium sacrumsacrum))
•• hiemhiem--emem•• hiemhiem--emem
•• principprincip--emem** CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es
VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es
GENETIVUSGENETIVUS -is -um
DATIVUSDATIVUS -i. -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
12) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua) > temi in nasale *-on
-on > -in -tud-on > -en ***
homininemoriginemvirginemcaliginemordinemformidinem(h)arundinem
magnitudinemaltitudinemfortitudinemvaletudinemconsuetudinemsolitudinemmultitudinem
pectinemsanguinemtibicinem
iterfemur -femen
(h)arundinem multitudinem
CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOMINATIVUSNOMINATIVUS apofonia -es
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es
VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es
GENETIVUSGENETIVUS -is -um
DATIVUSDATIVUS -i. -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
13) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)
*on > -o *-ti-on > -o
sermonemmucronemregionemmanumissionemmansionem
contionemconsolationemvenerastionemultionemconstitutioneminstitutionemcontemplationemvenationemdivinationemdivinationempermutationem
CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOM.NOM.-- ––VOCVOC.. apofonia -es
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es
GENETIVUSGENETIVUS -is -um
DATIVUSDATIVUS -i -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibusMateriale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
14) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)* nomi neutri: -men / -us
*-min > -men *-os > -us *-es > -us
flu-menful-menvolu-mencar-mense-mencerta-men
tempuscorpusnemus
genusvulnuslutusmunusfunusfoeduscerta-men
lu-menag-men
foedussiduscadaver*cadaver*
CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOM.NOM.-- ––VOCVOC.. puro tema -a
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS puro tema -a
GENETIVUSGENETIVUS -is -um
DATIVUSDATIVUS -i -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibusMateriale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
15) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)* temi in vocale -
-is -is mono bicons.
civemnavemhostemclademcaedemfinemcollis
turrimpuppimfebrimsitimtussimclavimsecurim
mortemnoctemartemarcemurbemmontemfontemcollis securim
Tiberimfontemmentemdentem
CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOM.NOM.-- ––VOCVOC.. -s -es
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es
GENETIVUSGENETIVUS -is -ium
DATIVUSDATIVUS -i -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -e/-i -ibusMateriale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
16) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)* temi neutri in -al, -ar, -e
-e -ar -al
mareretemonile
calcarnectarpulvinarexemplar
animalvectigaltribunal
CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE
NOM.NOM.-- ––VOCVOC.. pt -ia
ACCUSATIVUSACCUSATIVUS pt -ia
GENETIVUSGENETIVUS -is -ium
DATIVUSDATIVUS -i -ibus
ABLATIVUSABLATIVUS -i -ibus
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
Attività di sintesi (riflessione sulla lingua)
TEMI IN TEMI IN CONSCONS. SEMPLICE. SEMPLICE BISILLABI O MONO CON 2 CONS. NEUTRI IN NEUTRI IN --AL, AL, --AR, AR, --EE
Abl. Sing. > e Abl. Sing. > e Abl. Sing. > i
Gen. pl. > -um Gen. pl. > -ium Gen. pl. > -ium
C.D. pl. > -a C.D. pl. > -a C.D. pl. > -ia
TEMI IN TEMI IN CONSCONS. SEMPLICE. SEMPLICE BISILLABI O CON 2 CONS. DAVANTI A -IS NEUTRI IN NEUTRI IN --AL, AL, --AR, AR, --EE
consulconsul, , consulisconsulis, amor , amor amorisamoris hostishostis, , hostishostis, , civiscivis--civiscivis, , caedescaedes --caediscaedis animalanimal--animalisanimalis
duxdux--ducisducis, , lexlex -- legislegis, , rexrex--regisregis noxnox,,noctisnoctis calcarcalcar--calcariscalcaris, , nectarnectar--nectarisnectaris
plebsplebs--plebisplebis, , opsops--opisopis urbsurbs, urbis, urbis maremare--marismaris
pespes -- pedispedis, , lauslaus--laudislaudis densdens, , dentisdentis, , morsmors, , mortismortis
veritasveritas, , virtusvirtus, , senectussenectus, , equeseques
magnitudo, magnitudo, origoorigo, , oratiooratio, homo, homo
carmencarmen, corpus, , corpus, munusmunus, caput, caput
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
Esercizi collettivi in forma guidata di flessione e traduzione * (fase di consolidamento)
1. risalire al nom. sing.2. esercizio prestrutturato di flessione3. completamento flessivo4. correzione errore5. collegare il nome all’agg. o al verbo5. collegare il nome all’agg. o al verbo6. ricostruire il nome dall’aggettivo o dal verbo7. tradurre dal latino in italiano e viceversa8. traduzione per inferenza9. individuazione radice e suffisso10. ricostruzione della famiglia semantica
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
In media urbe Romae forus erat. In forum antiqui romani oratores
orationem habebant; habere orationem idem atque sermonem dicere vel
recitare significat. Oratores enim in rostra conscendebant et coram populo
suam orationem dicebant. Oratoris erat comitiis et civibus suadere. Cicero
M. Tullius, maximus Romanorum oratorum, tres oratoris officia esse
putat: docere, delectare, movere. Itaque magna ars est eloquentia, quae
bene dicendi peritia dicitur. Ad delectandum orator eloquentiae floribus
suum sermonem ornat; ad movendum ridiculum misericordiamquesuum sermonem ornat; ad movendum ridiculum misericordiamque
commovet, ad docendum hominum facta enarrat.
In foro romano a civibus et senatoribus publica negotia geruntur, merces
mercatore vendunt, causae vel lites a patronis vel defensoribus dicuntur
(accipiuntur). Orator homo vel civis est qui sermonem habet vel orationem
recitat, rhetor autem doctus dicendi peritus est, qui eloquentiam, id est
artem dicendi et scribendi docet.
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione
Riflessione linguistica (Competenza metalinguistica) > poche regole = meno eccezioni
flos, floremcinis, cineremarbos, arboremlepŭs, lepŏremlepōs, lepōrem
pater, patrem
Iuppiter, Iovemvis, roborisvas
canis, canempater, patremmater, matremfrater, fratrem
dos, dotemlis, litemcos, cotemfraus, fraudemfaux, faucemglis, gliremmus, muremmas, marem
canis, canempanis, panemiuvenis, iuvenemsenex. senem
Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione