21
osservazione e rilevazione Vir probus virtut em em semper colit. In vino veritas est Miles consuli paret (oboedit) Miles consulis imperio paret Miles consulis imperio paret Homines dolorem laboremque fugiunt Callimachus poeta carmen continuum contemnebat Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

osservazione e rilevazione• Vir probus virtutemem semper colit.

• In vino veritas est

• Miles consuli paret (oboedit)

• Miles consulis imperio paret• Miles consulis imperio paret

• Homines dolorem laboremque fugiunt

• Callimachus poeta carmen continuum contemnebat

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 2: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

11)) LetturaLettura diretta,diretta, osservazioneosservazione ee rilevazionerilevazione deldel comportamentocomportamentogrammaticalegrammaticale..

•• consulconsul contra hostem copias ducit

• copiae consulemconsulem post victoriam laudant

•• consulconsul, nomen romanum decora!•• consulconsul, nomen romanum decora!

• copiae consulisconsulis verba audiunt

• copiae consuliconsuli oboediunt

• copiae cum consuleconsule contra hostes pugnant

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 3: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

22)) LetturaLettura diretta,diretta, osservazioneosservazione ee rilevazionerilevazione deldel comportamentocomportamentogrammaticalegrammaticale..

•• consulesconsules contra hostes copias ducit

• copiae consulesconsules post victoriam laudant

•• consulesconsules, nomen romanum decorate!•• consulesconsules, nomen romanum decorate!

• copiae consulumconsulum verba audiunt

• copiae consulibusconsulibus oboediunt

• copiae cum consulibusconsulibus contra hostes pugnant

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 4: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

33)) Dall’usoDall’uso allaalla regolaregola:: ricostruzionericostruzione

•• consulesconsules contra hostes copias ducit

• copiae consulesconsules post victoriam laudant

•• consulesconsules, nomen romanum decorate!•• consulesconsules, nomen romanum decorate!

• copiae consulumconsulum verba audiunt

• copiae consulibusconsulibus oboediunt

• copiae cum consulibusconsulibus contra hostes pugnant

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 5: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

44)) Dall’usoDall’uso allaalla regolaregola:: ricostruzionericostruzione

CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es

VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -esVOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es

GENETIVUSGENETIVUS -is -um

DATIVUSDATIVUS -i. -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 6: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

5) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)

color-emamor-emdolor-emlabor-emtimor-emcruor-emtumor-emardor-em

orator-emscriptor-emvenator-empastor-emlector-emimperator-emauctor-emianitor-em

SINGSING.. PLPL..

NOMNOM p.t. /-s -es

ACCACC -em -es

VOCVOC = nom. -es

GENGEN -is -um

DATDAT -i -ibus

ABLABL -e -ibus

ardor-emsoror-em

ianitor-emportitor-em

risalirerisalire alal nominativonominativo singsing..osservareosservare ee rilevarerilevare l’uscital’uscitaflettereflettere ilil nomenomeacquisizioneacquisizione semanticasemanticaeserciziesercizi didi trasposizionetrasposizioneriflessioneriflessione metalinguisticametalinguisticametacompetenzametacompetenza linguisticalinguistica

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 7: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

6) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)

• consul-em

• sal-em

• sol-em

CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es

VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es

GENETIVUSGENETIVUS -is -um

DATIVUSDATIVUS -i. -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 8: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

7) Rassegna ordinata per famiglia fonetica: temi in gutturale7) Rassegna ordinata per famiglia fonetica: temi in gutturale*disambiuguare*disambiuguare e manipolaree manipolare* ricorsività (attiva > passiva e passiva > attiva)* ricorsività (attiva > passiva e passiva > attiva)

• Magnus grex est pastori.

• Pastor suum gregem ad pascuam ducit (pascit).

• *A pastore grex pascitur.

• Gregis dominus actorum vel histrionum dux• Gregis dominus actorum vel histrionum duxappellabatur a Romanis.

• *Romani gregis dominum actorum vel histrionumducem appellabant.

• Actores gregis duci semper oboediebant.

• Pastor cum suo grege in tugurium remeat.

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 9: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

manipolazione e conoscenza pratica della linguamanipolazione e conoscenza pratica della lingua(uso della lingua)(uso della lingua)

ACC. SING. NOM. SING. NOM. PL. ACC. PL.

ducem

lucem

crucem

pacem

necem

vocem

regem

legemlegem

CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es

VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es

GENETIVUSGENETIVUS -is -um

DATIVUSDATIVUS -i. -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 10: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

9) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)9) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)

ACC. SING. NOM. SING. VERBO SIGNIFICATO

ducem duc-o

lucem luc-eo

crucem - - -

pacem pang-opacem pang-o

necem nec-o

vocem voc-o

regem reg-o

legem leg-o

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 11: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

10) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)

laudempedempecudemsalutemnepotemparietem

veritatemcivitatemfirmitatemcaritatemfacultatemsanitatempietat-em

equitemmilitempeditem

senectutemIuventutem

cor, cordiscaput, capitisŏs, ossisōs, ōris

CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es

VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es

GENETIVUSGENETIVUS -is -um

DATIVUSDATIVUS -i. -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 12: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

11) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua) > temi in labiale

•• plebpleb--emem ((populuspopulus infimusinfimus))

•• opop--emem ((auxiliumauxilium, , divitiaedivitiae, , copiaecopiae))

•• dapdap--emem ((mensamensa sacra, sacra, conviviumconvivium sacrumsacrum))

•• hiemhiem--emem•• hiemhiem--emem

•• principprincip--emem** CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOMINATIVUSNOMINATIVUS puro tema -es

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es

VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es

GENETIVUSGENETIVUS -is -um

DATIVUSDATIVUS -i. -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 13: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

12) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua) > temi in nasale *-on

-on > -in -tud-on > -en ***

homininemoriginemvirginemcaliginemordinemformidinem(h)arundinem

magnitudinemaltitudinemfortitudinemvaletudinemconsuetudinemsolitudinemmultitudinem

pectinemsanguinemtibicinem

iterfemur -femen

(h)arundinem multitudinem

CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOMINATIVUSNOMINATIVUS apofonia -es

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es

VOCATIVUSVOCATIVUS puro tema -es

GENETIVUSGENETIVUS -is -um

DATIVUSDATIVUS -i. -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibus

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 14: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

13) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)

*on > -o *-ti-on > -o

sermonemmucronemregionemmanumissionemmansionem

contionemconsolationemvenerastionemultionemconstitutioneminstitutionemcontemplationemvenationemdivinationemdivinationempermutationem

CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOM.NOM.-- ––VOCVOC.. apofonia -es

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es

GENETIVUSGENETIVUS -is -um

DATIVUSDATIVUS -i -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibusMateriale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 15: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

14) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)* nomi neutri: -men / -us

*-min > -men *-os > -us *-es > -us

flu-menful-menvolu-mencar-mense-mencerta-men

tempuscorpusnemus

genusvulnuslutusmunusfunusfoeduscerta-men

lu-menag-men

foedussiduscadaver*cadaver*

CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOM.NOM.-- ––VOCVOC.. puro tema -a

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS puro tema -a

GENETIVUSGENETIVUS -is -um

DATIVUSDATIVUS -i -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -e -ibusMateriale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 16: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

15) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)* temi in vocale -

-is -is mono bicons.

civemnavemhostemclademcaedemfinemcollis

turrimpuppimfebrimsitimtussimclavimsecurim

mortemnoctemartemarcemurbemmontemfontemcollis securim

Tiberimfontemmentemdentem

CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOM.NOM.-- ––VOCVOC.. -s -es

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS -em -es

GENETIVUSGENETIVUS -is -ium

DATIVUSDATIVUS -i -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -e/-i -ibusMateriale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 17: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

16) manipolazione e conoscenza pratica della lingua (uso della lingua)* temi neutri in -al, -ar, -e

-e -ar -al

mareretemonile

calcarnectarpulvinarexemplar

animalvectigaltribunal

CASICASI SINGOLARESINGOLARE PLURALEPLURALE

NOM.NOM.-- ––VOCVOC.. pt -ia

ACCUSATIVUSACCUSATIVUS pt -ia

GENETIVUSGENETIVUS -is -ium

DATIVUSDATIVUS -i -ibus

ABLATIVUSABLATIVUS -i -ibus

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 18: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

Attività di sintesi (riflessione sulla lingua)

TEMI IN TEMI IN CONSCONS. SEMPLICE. SEMPLICE BISILLABI O MONO CON 2 CONS. NEUTRI IN NEUTRI IN --AL, AL, --AR, AR, --EE

Abl. Sing. > e Abl. Sing. > e Abl. Sing. > i

Gen. pl. > -um Gen. pl. > -ium Gen. pl. > -ium

C.D. pl. > -a C.D. pl. > -a C.D. pl. > -ia

TEMI IN TEMI IN CONSCONS. SEMPLICE. SEMPLICE BISILLABI O CON 2 CONS. DAVANTI A -IS NEUTRI IN NEUTRI IN --AL, AL, --AR, AR, --EE

consulconsul, , consulisconsulis, amor , amor amorisamoris hostishostis, , hostishostis, , civiscivis--civiscivis, , caedescaedes --caediscaedis animalanimal--animalisanimalis

duxdux--ducisducis, , lexlex -- legislegis, , rexrex--regisregis noxnox,,noctisnoctis calcarcalcar--calcariscalcaris, , nectarnectar--nectarisnectaris

plebsplebs--plebisplebis, , opsops--opisopis urbsurbs, urbis, urbis maremare--marismaris

pespes -- pedispedis, , lauslaus--laudislaudis densdens, , dentisdentis, , morsmors, , mortismortis

veritasveritas, , virtusvirtus, , senectussenectus, , equeseques

magnitudo, magnitudo, origoorigo, , oratiooratio, homo, homo

carmencarmen, corpus, , corpus, munusmunus, caput, caput

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 19: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

Esercizi collettivi in forma guidata di flessione e traduzione * (fase di consolidamento)

1. risalire al nom. sing.2. esercizio prestrutturato di flessione3. completamento flessivo4. correzione errore5. collegare il nome all’agg. o al verbo5. collegare il nome all’agg. o al verbo6. ricostruire il nome dall’aggettivo o dal verbo7. tradurre dal latino in italiano e viceversa8. traduzione per inferenza9. individuazione radice e suffisso10. ricostruzione della famiglia semantica

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 20: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

In media urbe Romae forus erat. In forum antiqui romani oratores

orationem habebant; habere orationem idem atque sermonem dicere vel

recitare significat. Oratores enim in rostra conscendebant et coram populo

suam orationem dicebant. Oratoris erat comitiis et civibus suadere. Cicero

M. Tullius, maximus Romanorum oratorum, tres oratoris officia esse

putat: docere, delectare, movere. Itaque magna ars est eloquentia, quae

bene dicendi peritia dicitur. Ad delectandum orator eloquentiae floribus

suum sermonem ornat; ad movendum ridiculum misericordiamquesuum sermonem ornat; ad movendum ridiculum misericordiamque

commovet, ad docendum hominum facta enarrat.

In foro romano a civibus et senatoribus publica negotia geruntur, merces

mercatore vendunt, causae vel lites a patronis vel defensoribus dicuntur

(accipiuntur). Orator homo vel civis est qui sermonem habet vel orationem

recitat, rhetor autem doctus dicendi peritus est, qui eloquentiam, id est

artem dicendi et scribendi docet.

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione

Page 21: osservazione e rilevazione · Attività di sintesi (riflessione sulla lingua) TEMI IN CONS. SEMPLICE BISILLABI O MONOCON 2 CONS. NEUTRI IN -AL, -AR, -E Abl. Sing. > e Abl. Sing. >

Riflessione linguistica (Competenza metalinguistica) > poche regole = meno eccezioni

flos, floremcinis, cineremarbos, arboremlepŭs, lepŏremlepōs, lepōrem

pater, patrem

Iuppiter, Iovemvis, roborisvas

canis, canempater, patremmater, matremfrater, fratrem

dos, dotemlis, litemcos, cotemfraus, fraudemfaux, faucemglis, gliremmus, muremmas, marem

canis, canempanis, panemiuvenis, iuvenemsenex. senem

Materiale soggetto a Copyright. Tutti i diritti riservati. Vietata la riproduzione