POLONIERA
POLISH, POLACO, POLONAIS
Language family: Indo-European, Slavic, West, Lechitic.
Language codes:
ISO 639-1 pl
ISO 639-2 pol
ISO 639-3 pol – inclusive code
individual code:
szl – Silesian
Glottolog: poli1260.
Linguasphere: 53-AAA-cc < 53-AAA-b… -d
(varieties: 53:-AAA-cca to 53-AAA-ccu).
Beste izen batzuk (autoglotonimoa: język polski): polish [PQL] hizk. Polonia; halaber AEB, Alemania,
Australia, Austria, Azerbaijan, Belarus, Errumania,
Errusia (Europa), Eslovakia, Ukraina, Estonia,
Eslovenia, Finlandia, Hungaria, Israel, Kanada,
Kazakhstan, Letonia, Lituania, Txekiar Errepublika,
United Arab Emirate ere.
polish romani, dial romani, baltic [ROM].
ALEMANIA
polish (polski, polnisch) [PQL] 241.000 hiztun. Indo-
European, Slavic, West, Lechitic. Ikus sarrera nagusia
Polonian.
ERRUMANIA
polish (polski) [PQL] 10.000 hiztun. Indo-European, Slavic,
West, Lechitic. Ikus sarrera nagusia Polonian.
ESLOVAKIA
polish (polski) [PQL] 50.000 hiztun. Indo-European, Slavic,
West, Lechitic. Ikus sarrera nagusia Polonian.
ISRAEL
polish (polski) [PQL] 100.000 hiztun jatorriz poloniarrak
diren 272.000tik (1992, H. Mutzafi). Indo-European,
Slavic, West, Lechitic. Denek dute hebreera 2.
hizkuntza, baina nahiago dute poloniera. Jatorri
poloniarra duten beste askok jidish edota hebreera
mintzatzen dute 1. edo 2. hizkuntza bezala. Judua. Ikus
sarrera nagusia Polonian.
POLONIA
polish (polski, polnisch) [PQL] 36.544.000 hiztun,
populazioaren % 98 (1986). Herrialde guztietako
populazio osoa 44.000.000 (1999, WA). Halaber
mintzatua AEB, Alemania, Australia, Austria,
Azerbaijan, Belarus, Errumania, Errusia (Europa),
Eslovakia, Ukraina, Estonia, Eslovenia, Finlandia,
Hungaria, Israel, Kanada, Kazakhstan, Letonia, Lituania,
Txekiar Errepublika, United Arab Emiraten ere. Indo-
European, Slavic, West, Lechitic. Dialektoa: upper
silesian. Hizkuntza nazionala. SVO, latindar idazkera.
TXEKIAR ERREPUBLIKA
polish (polski) [PQL] 50.000 hiztun. Indo-European, Slavic,
West, Lechitic. Ikus sarrera nagusia Polonian.
Hizkuntza / lengua: poloniera / polish / polaco / polonais.
Hiztunak / hablantes: 39.389.000 (Rafael del Moral).
Herrialdea / país: Polonia (37.770.000), Letonia (50.000),
Lituania (260.000), Suedia (39.000), Mendebaldeko
Bielorrusia (60.000),Ukraina (30.000), Alemania
(280.000), Ipar Moravia Txekiar Errepublikan (60.000)
eta Frantzia (50.000). Halaber AEB (860.000), Kanada
(230.000) eta Australia (70.000).
oOo
HISTORIA. Eslaviar familiako mendebaldeko adarreko
indoeuropar hizkuntza, adar berekoak izanik txekiera eta
eslovakiera ere, biak polonieraren oso antz handikoak.
Erdi Aroan, germaniar herriek agintzen zuten
polonieraren gaurko domeinuan eta alemana izan zen
kulturako hizkuntza elitista. Polonia kristau bihurtu zen X.
m.an eta estatu independente bihurtu zen, batzuetan
boteretsua eta 1569an Lituaniarekin batera Bielorrusia eta
Ukraina menderatu zituzten. Subirania hura 1795ean
desagertu zen eta lurraldea Prusiak, Austriak eta Errusiak
partekatu zuten.
Poloniar poeta handiak berpizkundean agertu ziren, Jan
Kochanowski (1540-1584) humanista haien artean. XVI.
m.an Poznanen inguruko dialektoetan adierazitako
literatura indartu zen, Poloniaren mendebaldean. II. Mundu
Gerran bere fronterak era drastikoan murriztu zitzaizkion.
Gero hainbat hamarkadatan sobietar eraginpean mantendu
zen. Larogeiko urteetan berreskuratu zuen askatasuna.
Polonierak bere jatorriko hizkuntzaren ondarea
mantendu egin du Erdi Aroan txekiera, germaniera eta
latinetiko hitzak asmilitu arren eta oraintsu errusiera,
ukrainera, frantses eta ingelesetik jasotako neologismoez
gain. Poloniaren hegoaldean 200 bat mila poloniarrek
mintzatutako aldagaiari kasubiera deritza eta askorentzat
polonieraz independente den eslaviar hizkuntza da.
HIZKUNTZA. Ezaugarri nagusiak.
Fonetika. A) Fonetika oso konplexua du, batez ere
euskaldunon belarrientzat. Zazpi fonema bokaliko ditu eta
35 kontsonantiko. Bokal luze eta laburren arteko
berezitasuna galdua du eta halaber zenbaki duala, adar
bereko hizkuntza gehienek bezalaxe. B) a, e bokal
sudurkariak dituen eslaviar hizkuntza bakarra da, eslaviera
zaharrarengandik datozkionak. C) Ez du q eta v atzerritar
hitzetan bakarrik agertzen da. D) Azentua azken aurreko
silabak hartzen du.
Morfosintaxia. A) Singularrean 3 genero ditu:
maskulinoa, femeninoa eta neutroa. B) Badu deklinabidea:
6 kasu izenei, izenordainei eta adjektiboei aplikatuak;
bokatiboa, 7. kasua, izen-izenordainekoekin bakarrik
erabiltzen da adierazpen funtzioarekin. C) Aditzak generoa,
pertsona eta numeroa kontuan hartuz jokatzen dira. D)
Perpausaren ohiko ordena Subjektua +Aditza + Osagarriak
da. E) Mailegu ugari ditu aleman edo frantsesetik eta
latinaren eragin handia du. F) Hona hemen polonieraz
lehenengo 10 zenbakiak: jeden (1), dwa (2), trzy (3), cztery
(4), pieć (5), szesć (6), siedem (7), osiem (8), dziewieć (9),
dziesieć (10).
Idazkera. Karaktere latinoekin idazten da eta tradiziozko
ortografia mententzen du. Alfabetoan duen zeinu berezi
bakarra [ł] da, w erdikontsonantearen baliokidea, ohiko
hitzetan oso ugaria.
***
HISTORIA. Lengua indoeuropea de la rama occidental
de la familia eslava de la que también forman parte el checo
y el eslovaco, lenguas con las que guarda grandes afinidades.
Durante la Edad Media los pueblos germanos dominaron
el actual dominio del polaco, y el alemán fue la lengua
elitista de cultura. Polonia, que se había convertido al
cristianismo en el s. X, se convirtió en estado independiente,
a veces poderoso, unido a Lituania en 1569 para dominar
Bielorrusia y Ucrania. Aquella soberanía desapareció en
1795 y su territorio fue repartido entre Prusia, Austria y
Rusia.
Los grandes poetas polacos aparecen en el renacimiento,
entre ellos el humanista Jan Kochanowski (1540-1584). En
el s. XVI emergió la literatura expresada en los dialectos que
rodean Poznan, al oeste de Polonia. En la II Guerra Mundial
sus fronteras fueron drásticamente reducidas. Luego se
mantuvo en la órbita soviética duranre décadas. En los años
ochenta recuperó otra vez su independencia.
El polaco ha mantenido su patrimonio lingüístico original
después de asimilar los préstamos medievales del checo,
germánico y latín, y más recientemente ha recibido
neologismos de origen ruso, ucraniano, francés e inglés. La
variedad hablada al sur de Polonia por unas 200.000
personas es llamada casubio y para muchos constituye una
lengua eslava independiente del polaco.
LENGUA. Principales características.
Fonética. A) Especialmente compleja es su fonética,
sobre todo al oído de loa hablantes de euskara. Posee 7
fonemas vocálicos y 35 consonánticos. Ha perdido la
distinción entre las vocales largas y breves y el número
dual, como la mayoría de las lenguas de su rama. B) Es la
única lengua eslava que posee vocales nasales a, e, que
proceden de las nasales que tuvo el antiguo eslavo. C) No
tiene q y la v solo aparece en las palabras extranjeras. D) El
acento recae casi siempre en la penúltima sílaba.
Morfosintaxis. A) Tiene 3 géneros en singular:
masculino, femenino y neutro. B) Mantiene la declinación: 6
casos que se aplican a los nombres, pronombres y adjetivos;
el vocativo, que es un séptimo caso, solo se emplea con los
nombres y pronombres en función expresiva. C) Los verbos
se conjugan atendiendo al género, persona y número. D) El
orden habitual de la oración es Sujeto + Verbo +
Complementos. E) Numerosos préstamos del alemán o el
francés y gran influencia latina. F) Los 10 primeros números
en polaco son: jeden (1), dwa (2), trzy (3), cztery (4), pieć
(5), szesć (6), siedem (7), osiem (8), dziewieć (9), dziesieć
(10).
Escritura. Se escribe con el alfabeto latino. El único
signo exclusivo de su alfabeto es [ł] que equivale a la
semiconsonante w, muy frecuente en las palabras usuales.
GRAMATIKAK, METODOAK, ESKULIBURUAK
EL POLACO EN 4 SEMANAS, Curso básico intensivo de
polaco, Marzena Kowalska, 18x13, 454 or., Warszawa,
2015.
GRAMÁTICA POLACA, Fernando Presa González,
Lingüística, Cátedra, oso bibliografia oparoa, 21x13,5,
404 or., Madrid, 2008.
JAK PISAĆ PO ANGIELSKU?, listy, kartki, SMS-y,
maile, ogłoszenia, Dla Każdego: > zycie prywatne, >
praca i biznes, > nauka, Współczesny samouczec, >
wzory angielskie z tłumaczeniami, Langenscheidt, Sonia
Brough, Birgit Abegg, Michael Benford, 21x14, 127 or.,
Warszawa, 2004.
HIZTEGIAK, LEXIKOAK
ANGIELSKO-POLSKI / POLSKO-ANGIELSKI, Piotr
Domański, 16,5x11,5, 240 or., Warszawa, 2004.
POLSKO-HISZPAŃSKI / HISZPAŃSKO-POLSKI, Hispański, 19x12, 767 or., München, 2015.
POLSKO-ŁACIŃSKI / ŁACIŃSKO-POLSKI,
Dictionarium Latino-Polonicum / Polonico-Latinum,
Słownik, 15x10, 754 or., (?).
WŁOSKO-POLSKI / POLSKO-WŁOSKI, Anna
Jedlińska, 14x10, 186 or., Warszawa, 1987.
POLONIAR ALFABETOA
POLISH ALPHABET ł
Letrak / Letters
Poloniar alfabetoa / Polish alphabet
Uppercase A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż
Lowercase a ą b c ć d e ę f g h i j k l ł m n ń o ó p r s ś t u w y z ź ż
There are also seven digraphs (ch, cz, dz, dź, dż, rz, sz).
Diakritikodun letrak / Letters with diacritics
Upper
case Ą Ć Ę Ł Ń Ó Ś Ź Ż
HTML
entity Ą Ć Ę Ł Ń
Ó
Ó Ś Ź Ż
Unicode U+0104 U+0106 U+0118 U+0141 U+0143 U+00D3 U+015A U+0179 U+017B
Result Ą Ć Ę Ł Ń Ó Ś Ź Ż
Lower
case ą ć ę ł ń ó ś ź ż
HTML
entity ą ć ę ł ń
ó
ó ś ź ż
Unicode U+0105 U+0107 U+0119 U+0142 U+0144 U+00F3 U+015B U+017A U+017C
Result ą ć ę ł ń ó ś ź ż
FONOLOGIA
Bokalak
Example words
Polish script IPA Example
i /i/ miś ('teddy bear')
e /ɛ/ ten ('this one')
y /ɨ/ mysz ('mouse')
a /a/ kat ('executioner')
u / ó /u/ bum ('boom')
o /ɔ/ kot ('cat')
Polish nasal vowels
Polish
script IPA Description
English
approximation
Polish
example
ę /ɛ/̃
nasal open-mid
front
unrounded
nasal e, similar to
the vowel in ben
węże
('snakes')
ą /ɔ̃/ nasal open-mid
back rounded
nasal o (not a),
similar to the vowel
in long
wąż
('snake')
Kontsonanteak
Polish consonants
Bilabial Labio-
dental Dental/Alveolar Retroflex Palatal
Velar Glottal
palatalized plain
Nasal m n ɲ (ɲ)
Plosive p b t d kʲ ɡʲ k g
Affricate t͡ s d͡z t͡ ʂ̠ d͡ʐ̠ t͡ ɕ d͡ʑ
Fricative f v s z ʂ̠ ʐ̠ ɕ ʑ (xʲ) x (ɣ) (ɦ)
Trill r
Approximant l j w
The retroflex consonants are also transcribed with /ʃ/, /ʒ/, etc. However, laminal retroflex is more accurate. /kʲ/ and
/ɡʲ/ are less commonly transcribed as /c/ and /ɟ/. /ɲ/, /t͡ ɕ/, /d͡ʑ/, /ɕ/, and /ʑ/ are alveolo-palatal. In some Polish dialects,
/ɦ/ is distinguished from /x/ (see below).
Example words
Polish
script IPA Example
Polish
script IPA Example
m /m/ masa
('mass')
dź /
dz(i) /d͡ʑ/ dźwięk ('sound')
b /b/ bas ('bass') ć / c(i) /t͡ ɕ/ ćma ('moth')
p /p/ pas ('belt') ż / rz /ʐ/ żona ('wife')
rzeka ('river')
w /v/ wór ('bag') sz /ʂ/ szum ('rustle')
f /f/ futro ('fur') dż /d͡ʐ̠/ dżem ('jam')
n /n/ noga ('leg') cz /t͡ ʂ̠/ czas ('time')
d /d/ dom
('home') ń / n(i) /ɲ/ koń ('horse')
t /t/ tom
('volume') g(i) /ɡʲ/ gips ('plaster cast')
z /z/ zero
('zero') k(i) /kʲ/ kiedy ('when')
s /s/ sum
('catfish') g /ɡ/ gmin ('populace')
dz /d͡z/ dzwon
('bell') k /k/
kmin ('caraway'),
buk ('beech tree')
c /t͡ s/ co ('what') h / ch /x/ hak ('hook'), chór
('choir')
r /r/ krok ('step') j /j/ jutro ('tomorrow')
l /l/ pole
('field') ł /w/
małi ('small'), łaska
('grace')
ź / z(i) /ʑ/ źrebię
('foal') l(i) /ʎ/ liść ('leaf')
ś / s(i) /ɕ/ śruba
('screw')
h(i) /
ch(i) /xʲ/
historia ('history'),
chichot ('giggle')
Polish hard and soft consonants (auditory distinction)
before
i or y
m
m
b
b
p
p
w
v
f
f
not
before
i
n
f
d
d
t
t
z
z
s
s
h / ch
x
ł
w r
r
ż/rz
ʑ
sz
ʂ
dż
d͡ʐ̠
cz
t͡ ʂ̠
dz
d͡z
c
t͡ s
not
before
ń/n(i)
ɲ
dź/dz(i)
d͡ʐ̠
ć/c(i)
t͡ ɕ
ź/z(i)
ʑ
ś/s(i)
ɕ
g(i)
ɡʲ
k(i)
kʲ
h(i)/ch(i)
xʲ
l
l
j
j
y
neither
before
i nor
before
y
g
ɡ
k
k
Polish hard and soft consonants (inflectional distinction)
hard m
/m/
b
/b/
p
/p/
w
/v/
f
/f/
n
/n/
d
/d/
t
/t/
z
/z/
s
/s/
c
/t͡ s/
l
/ xʲ
r
/r/
g
/ɡ/
k/
/k/
(c)h
/x/
dz
/d͡z/
rz/ż
/ʐ/
sz
/ʂ/
dż
/d͡ʐ̠/
cz
/t͡ ʂ̠/
j
/j/
ł
/w/
soft m(i)
/mʲ/
b(i)
/bʲ/
p(i)
/pʲ/
w(i)
/vʲ/
f(i)
/fʲ/
ń/n(i)
/ɲ/
d(i)
/dʲ/
t(i)
/tʲ/
ź/z(i)
/ʑ/
ś/s(i)
/ɕ/
ć/c(i)
/t͡ ɕ/
l(i)
/lʲ/
r(i)
/rʲ/
g(i)
/ɡʲ/
k(i)
/kʲ/
(c)h(i)
/xʲ/
dź/dz(i)
/d͡ʑ/
Ortografia / Orthography
Upper
case
Lower
case
Usual
Phonemic value
A a /a/
Ą ą /ɔ̃/
B b /b/
C c /t͡ s/
Ć ć /t͡ ɕ/
D d /d/
E e /ɛ/
Ę ę /ɛ/̃
F f /f/
G g /ɡ/
H h /x/
I i /i/
J j /j/
K k /k/
L l /l/
Ł ł /w/
M m /m/
N n /n/
Ń ń /ɲ/
O o /ɔ/
Ó ó /u/
P p /p/
R r /r/
S s /s/
Ś ś /ɕ/
T t /t/
U u /u/
W w /v/
Y y /ɨ/
Z z /z/
Ź ź /ʑ/
ż ż /ʐ/
Note that Polish /ʂ/, /ʐ/, /ʈ͡ ʂ/, /ɖ͡ʐ/ are laminal
postalveolar and may be most accurately transcribed using
theIPA retracted diacritic as [s̠], [z̠], [t͡ s̠], [d͡z̠] respectively.
Also note that Polish ń (transcribed here /ɲ/) is not palatal,
having the same place of articulation as /ɕ/ and /ʑ/.
Testu-lagina polonieraz / Sample text in Polish
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swojej
godności i prawach. Są obdarzeni rozumem i sumieniem i
powinni postępować wobec siebie w duchu braterstwa.
Itzulpena / Translation
Euskaraz: Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira,
duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta
kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez
jokatu behar dute. (Giza Eskubideen Aldarrikapen
Unibertsaleko 1. artikulua).
Ingelesez: All human beings are born free and equal in
dignity and rights. They are endowed with reason and
conscience and should act towards one another in a spirit of
brotherhood.
(Article 1 of the Universal Declaration of Human Rights)