HV-Midden-Holland
Vensters uit de Humanistische Canonwww.humanistischecanon.nl
Bespreking:
Inleider:
3 december 2013
Peter deWit
wordt herontdekt
1
Doorkijkjes op
Michel Foucault: een relationele ethiek - zelfzorg én de zorg voor de ander
Pierre Hadot: zelfzorg is niet jezelf veranderen, maar jezelf worden
Joep Dohmen: tegen de onverschilligheid - levensfasen
Venster
Tijdsperiode
Thema
Levenskunst
Vanaf de oudheid tot nu
Een morele traditie van zelfzorg
HV-Midden-Holland
Agenda
2
1. Het voorafje
2. Het vensterlevenskunst
doorkijkjes
o Foucaulto géén Hadoto Dohmendiscussie
PAUZE
3. De kunst van het ouder wordenDe levenstrap
Dohmen: omgaan met tijd
discussie
4. Afsluitingde relevantie
HV-Midden-Holland
Het voorafje
3
Het namenrondje
HV-Midden-Holland
Het voorafje
geschiedenis en actualiteit
verder lezen
4
De Canon
35 Venstersgeschied
verder le
‘Het’ humanismeligt nergens vastis historisch veranderlijk
Attentiede thema’s
o zijn belangrijk in de geschiedenis van het humanistisch denken
MAAR: het georganiseerd humanisme
o kan zich de thema’s uit de Canon niet toe-eigeneno elk thema kan ook in andere levensbeschouwingen voorkomen
impliciet en expliciet humanisme
HV-Midden-Holland
Het voorafje
Drie pijlers van het HV-humanisme
5
Drie hoofdlijnen in de Canon
1. uitgangspunt: kritisch denken – denken vanuit menselijke vermogens2. streven: sociale rechtvaardigheid3. ideaal: ontplooiing van het individu
Eigentijds Humanisme
Drie pijlers van het HV-de combinatie van deze drie hoofdlijnen
o zelf denkeno samen leveno persoonlijke ontplooiing
HV-Midden-Holland
Levenskunst
thema najaar 2013
daarom dit perspectief bij levenskunst
6
Levenskunst en ouder worden
Gezondheid
u aan ?
thema ndaarom dit
Waar denkt
bij levenskunst ?
ACTIEF ZIJN
GELUK, MEER GENIETEN
ZIN GEVEN
IN HARMONIE ZIJN/BLIJVEN
Marcus AureliusJe kan niet de richting van de wind
bepalen, wel de stand van je zeilen
bij ouder worden ?
GEBREKEN, ZIEKTE
RELATIVEREN
WIJSHEID
DOOR GAAN
ACCEPTATIE
HV-Midden-Holland
Levenskunst
Seneca over Gelukkig levenOnonderbroken rust en vrijheid volgen wanneer alles wat
ons prikkelt en angst aanjaagt verdreven is.Dan komt er vrede en harmonie in onze ziel
en fierheid en zachtmoedigheid.
verbindt Levensgenieten met Spiritualiteito schoonheid en spiritualiteit
o ontspanning & gezondheid u bent één aankoop verwijderd van uw geluk
7
Actualiteit
Filosofie als levenskunstin 2013 eindexamen Lati
o teksten van Seneca
SenecaOnonderbroken rust
ons prikkelt Dan komt er
en fie
De Levenskunst Beurs
jn
verbindt Levensgenieteo schoonheid en spirio creativiteit & kunsto ontspanning & g u bent één aank
HV-Midden-Holland
Levenskunst
mijn vrijheid staat in verhouding tot die van anderen
heeft de levenskunst weer actueel gemaakts Vitae van de klassieke Oudheid
Socrates: draag zorg voor jezelf Stoïcijnen: oefen jezelf met het oog op een vrij en soeverein leven
8
De canon over levenskunst
Wat is voor mij een authentiek, goed en mooi leven?gaat over positieve vrijheid
o de kern van de actuele levenskunst: hoe geef ik mijn leven zélf vorm ?
wil verder gaan dan negatieve vrijheid
o dat is vrijheid als niet-inmenging - neoliberalismeo zelfbeschikking leidt tot individuen die los staan van anderenmijn vrijheid sta
o vrijheid is altijd
Michel Foucault
relatief, graden van vrijheid en van onvrijheid
(1984)
iedereen een kunstwerk van zijn leven kunnen maken ?
heeft de levens
o ontdekte de Ar Socrates: Stoïcijnen:
waarom zou niet
HV-Midden-Holland
Levenskunst
het bereiken van een eigen, authentieke levenshouding
Hoe te bereiken ?
waarden onderzoek - wat wil ik echt ?
vriendschap - hoe doen we het samen ?
- wanneer ? ouder wordenomgaan met tijd
een gemeenschap van weerbare en op elkaar betrokken individuen
o een nieuwe publieke moraal
o alleen door toewijding en veelvuldig oefenenkan iemand erin slagen om een persoonlijke levenshouding te verwerven
9
De ethiek van de levenskunst
Het doel
ing - wat kan ik ?
het be
Hoe tebezinning en oefen
waarden
vriendsch
omgaan
Het ideaal
liberale, smalle moraal van zelfbeschikking en onverschilligheid
een ge
o geeno een
Dohmen:o allee
kan
HV-Midden-Holland
Levenskunst
o utopieën en oude dogma's hebben afgedaan
o het is niet makkelijk een koers voor het eigen leven te bepalen
t we ons leven een doel geven en onze vaardigheden gebruiken
o hoe vinden we onze weg ?
10
Groot aantal actuele auteurs
Gemeenschappelijkindividu in de moderne maatschappij
1984 Waarom maken wij niet van ons leven een kunstwerk?
2000 Filosofie van de levenskunst - inleiding in het mooie leven
2000 De troost van de filosofie
2002 Over levenskunst – de grote filosofen over het goede leven
2005 Mensbeelden en levenskunst
2007 Tegen de onverschilligheid
2010 Brief aan een middelmatige man
2010 Levenskunst – bevriend raken met jezelf en de ander
De zoektocht van het
o utopieën en oud
o het is niet
er wordt verwacht da
o hoe vinden we o
Michel Foucault
Wilhelm Schmid
Alain de Botton
Joep Dohmen
Dick Kleinlugtenbelt
Joep Dohmen
Joep Dohmen
Dick Kleinlugtenbelt
HV-Midden-Holland
Foucault(1926 - 1984)
nisme – het rationeel handelende subjecto Marx:o Freud:
je klassepositie is primair en beslissend voor je denkenhet onbewuste is primair
ubject als één autonoom individu, bestaat niet
de Grieken en Romeinen streefden naar individuele autonomie
len
o zorg voor hoe je samen met anderen in het leven staat
zelfzorg: de poging overheersing en machteloosheid buiten de deur te houden
Kritisch humanisme
De vroege Foucault (tot 1976)
argwaan tegen huma
o Marx: jeo Freud: heto Nietzsche: het s
Foucault: het moderne individu is het product van
o sociale relaties gaan vooraf aan individualiteit
De vrijheidspraktijk van de latere Foucault
verinnerlijkte gedragsregels
(vanaf 1976)
onafhankelijk ik
jkheid creërende naastenliefde
de Grieken en Romeinen streefden naar individu1. praktische zelfzorg
o ken jezelf, ken je omstandigheden, ken je doe2. relationele ethieko zorg voor hoe je samen met anderen in het l
vertrekpunt: individu is géén atomair en zelfzorg: de poging overheersing en zorg voor anderen: idem, geen afhankeli
11
HV-Midden-Holland
Joep Dohmen(1949)
medeoprichter van Filosofie Magazineo
o mengt zich in mensenlevens, waar ruimte nodig is
voorbij het c
o authentiek zijn = doen waar je ten diepste bij betrokken bento waarachtig betrokken zijn bij jezelf, je naasten en de maatschappij
aandacht voor jezelf en je gesitueerdheidlijk is levenskunst principieel onbepaald
12
Tegen de onverschilligheido hoogleraar Ethiek, Universiteito medeoprichter van Filosofieo promoveerde op Nietzsche ove
Filosofie van de zelfzorg
voor Humanistiek
r de menselijke natuur
re en onafhankelijke mens voor
voorbij het liberalismeo spiegelt de onkwetsba
voorbij het paternalisme
o mengtvoorbij het c
o menen,zelfzorg
o autheo waarac
Levenskunst
onservatismedat authenticiteit egoïsme inhoudt
aandachto inhoude
HV-Midden-Holland
Joep Dohmen
o gewoonte vorming bevordert praktische wijsheid3) maak verschil
o bepaal je rangorde van waarden4) kies het ju
o wat moet je doen, wat laten
tie die intense bemoeizucht toestaato het verdiept je leven
13
Programma van de levenskunst
1) zelfkenniso wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik, WAT VOEL IK
2) daadkrachto ge
3) maak ve
o be4) kies het ju
o wat iso wat
5) let op de co houd
Vriendschap
iste ogenbliknu aan de orde, wat in de toekomst
ontextrekening met de eisen die aan je gesteld worden
de enige relao het
HV-Midden-Holland
Discussie
één van de mogelijke lifestylen ?o de illusie van de ‘goede’ samenlevingo maakbaarheid ?
overbodig als je je aan waarden en normen houdt ?
14
Vragen bij levenskunst
Is levenskunstie de samenleving splijt ?
ericht egoïsme ?
zelfdiscipline d
o elitair ?navel staren ?
o op jezelf géén van de
o de illusieo maa
overbodig als j
HV-Midden-Holland
Ouderworden
15
De traditionele levensloop
De standaard biografie Des menschen op en nedergangh valt d’ene soet en d’ander bangh. ( gravure 1550)
De trap des ouderdomso opgaand van zuigeling
naar middelbare leeftijdo neergaand van 60-
er naar sterfbed
HV-Midden-Holland
Ouderworden
de tweede helft van het leveno is er uitzicht op een eigen zin en doel ?
16
Carl Jung: de omloop van de zon(1875-1961)
Opgaan, blinken, zinkende tweede helft van het leo is er uitzicht op een
HV-Midden-Holland
Joep Dohmen(in: Tegen de onverschilligheid)
Levenskunst en ouder worden
o leef in de diepte – heb aandacht voor grote overgangen
17
Levenskunst en ouder
Levenskunst en omgaan met de tijdrespect voor het moment
o een vast leefritmelevensfasen
o leef in de diepte – heb aandacht voorheb geen angst iets te missen
o first things first ( Kairos – zoon van Zeus
o houd tijd over en verveel je niet het vluchtige moment )
o laat het heden niet ongemerkt voorbij gaan
zit ik nog op het juiste spoor
o elke keuze maakt onze identiteit
de dood
o wie wil ik geweest zijn als ik sterf ?duurzaamheid
o bezinning en gewoontevormingo welke van je gewoonten zijn van existentieel belang?
HV-Midden-Holland
Joep Dohmen
wordt gezien als keuzebiografie
o op grond waarvan keuzes maken ?o hoe je positieve vrijheid realiseren ? Dohmen: zelfbeschikking is een illusie
is géén blauwdruko je komt regelmatig tot nieuwe inzichten
te waarden zijn aan verandering onderhevig
is leren leven met continuïteit en discontinuïteito integer zijn en één geheel vormen
18
Levenskunst en ouder worden
De moderne levensloopwordt gezien als keuzeb
vanuit zelfbeschikking
o op grond waarvano hoe je positieve vrijheid Dohmen: zelf
Levenskunstis géén blau
o je komto onze diepsis leren leve
o integer zi
HV-Midden-Holland
HV-site
het idee dat je op je 50ste, 60ste of 70ste er wel bent, blijkt onjuister zijn belangrijke dingen die je moet leren verdrageno
het omgaan met de tijd - leegte
n en hoe houd ik de negatieve gevolgen binnen de perken?
o hoe omgaan niet een niet maatschappelijk-succes-verhaal ?
19
De kunst van het ouder worden
Ouder worden is een complexe ervaringgezondheid en erkenning zijn belangrijk
het idee dat je op je 50ste, 60ste of 70ste er w
o er zijn belangrijke dingen die je moet leren v lichamelijk functieverlies het omgaan met de tijd - lee
verlies van geliefden/vriendeno wat verwacht je verder nog van het
Ouder worden is iets wat je doet
- sociale / emotionele eenzaamheid leven, wat wil je nog ?
levensloop verhaal
verlies en compensatie
o hoe vergroot ik de positieve aspecte en hoe houd ik de negatieve
veel ouderen willen een geïntegreerd
o hoe omgaan niet een niet maatsc
HV-Midden-Holland
Discussie
Hoe gaat ú om met úw ouder worden ?
20
Vragen bij ouder worden
Levenskunst is er voor alle leeftijden
?
ontwikkel een eigen levenshoudingo zoek naar wat je echt belangrijk vindt
o heb oog voor je gesitueerdheid
Hoe gaat ú om met úw ouder wo
1. hoe kijkt u tegen uw eigen ouder worden aan
2. wat houdt u bezig aan de vooravond van uw eigen ouderdom ?
o wat vindt uzelf het ergste aan ouder worden ?o wat vindt u het meeste waardevolle aan ouder worden ?
3. bestaat er zoiets als de kunst van het ouder worden ?o verandert levenskunst bij het ouder worden ?o OF: VERANDERT LEVENSKUNST HET OUDER WORDEN
HV-Midden-Holland
Afsluiting
21
Brengen deze thema’s mijn denken verder ?
Michel Foucault er is ruimte voor zelfzorgo probeer overheersing en machteloosheid buiten de deur te houdenheb aandacht voor jezelf en je gesitueerdheid
o voorbij de liberale moraal van zelfbeschikking en onverschilligheidga goed om met de tijd
o de moderne mens zoekt naar wat werkelijk van belang iso wie wil ik geweest zijn als ik sterf ?
Joep Dohmen
ouder worden
Boodschap van dit vensterleer leven met continuïteit en discontinuïteit
o wees integer en vorm één geheelvraag bij zelfzorg
o hoe veranderlijk en veranderbaar is ons zelf ?
Een vrijwillige bijdrage van 2 euro
stellen we zeer opprijs pdw/dec. 2013
Recommended
