N A N S T E V E N S
2 2 M E I 2 0 1 4
Eenzamheidsinterventies bij ouderen
Behoefte aan verbondenheid
Een fundamentele behoefte aan een aantal relaties waarin er sprake is van:
Frequente interactie Wederzijdse genegenheid Betrokkenheid en zorg Stabiliteit, duurzaamheid
(Baumeister & Leary, 1995)
Verbondenheid met familie…
ook met buren, vrienden, (ex)collega’s
Vervulling van de behoefte Leidt tot: Gelukkig zijn Actief en energiek zijn Weerbaarheid
Gemis aan verbondenheid
Leidt tot:
eenzaamheid
stress (waakzaamheid)
angst
depressie
vatbaarheid voor ziekte
actie om verbondenheid te zoeken
Langdurige eenzaamheid en ons brein
Eenzaamheid belemmert het vermogen tot flexibel denken
Organiseren
Plannen maken
Starten
Op koers blijven
Impulsen beheersen
Emoties reguleren
(Caccioppo &Hawkley, 2009)
Langdurige eenzaamheid en denkpatronen
Waarneming en gedrag worden bepaald door:
Ongelukkig zijn
Zich bedreigd voelen
Verminderd vermogen tot flexibel denken
Gevolg is negatieve waarneming in sociale situaties
(Caccioppo &Hawkley, 2009)
Doelen van eenzaamheidsinterventies
Bevorderen van sociaal contact
Gelegenheid tot contact aanbieden
Sociale steun aanbieden of versterken
Sociale vaardigheidstraining
Leren omgaan met eenzaamheid
Voorkomen van langdurige eenzaamheid
Niveaus van interventies
individu – tweetal - groep - omgeving
Interventies
Esc@pe: als je wereld klein wordt
Bezoekdienst weduwen en weduwnaars
Zin in vriendschap
Contact in zicht
Esc@pe: Als je wereld klein wordt
Doel: Bevorderen van (digitaal) contact
Doelgroep:
Ouderen die alleen wonen en nauwelijks buiten komen wegens gezondheidsklachten
Middelen
Een computer (3 jaar)
Een internetverbinding
Vijf lessen via Senior Web
Ondersteuning thuis via Senior Web vrijwilliger
Deelnemer Esc@pe: Hans de Wit
Hans, 68 jaar, gescheiden en alleenwonend
Kwam nauwelijks buiten wegens gevolgen CVA:
evenwicht kwijt
‘herrie in zijn hoofd’ moeheid
Erg eenzaam
Aangemeld door zoon
Esc@pe: Hans de Wit
Hij heeft genoten van de lessen
Ging al gauw op internet
Zocht bepaalde personen van vroeger en vond een oude vriend in Canada
Wisselt regelmatig nieuws uit met zoon en kleinzoon via email
Speelt rustige spelletjes (Solitaire)
Gevolgen Esc@pe
Hij is lid geworden van Senior Web, leert nieuwe computervaardigheid en doet mee aan twee discussiegroepen.
Zijn contact met zijn zoon
en kleinzoon is verbeterd, net als zijn stemming.
Zijn succes met de PC en
internet heeft zijn zelfvertrouwen vergroot.
Hij heeft minder last van moeheid en lijkt zijn evenwicht terug te vinden.
Hij gaat af en toe weer naar het wijkcentrum.
Zijn eenzaamheid is
afgenomen gedurende 2 jaar, maar is niet helemaal verdwenen.
Hij kan er nu beter mee
omgaan.
Werkzame ingrediënten?
Een nieuw middel om contact te onderhouden met dierbare mensen
De mogelijkheid om oude contacten op te halen
Toegang tot solitaire bezigheden
Toegang tot Senior Web
Bezoekdienst weduwen en weduwnaars
Doelgroep: recente weduwen/weduwnaars
Doel: ondersteuning bij het rouwproces; om vastlopen te voorkomen
Langdurige eenzaamheid of isolement voorkomen
Middel: regelmatig gesprek met een lotgenoot die zelf weduwe/weduwnaar is
Bezoekers bieden: Een luisterende oor Nuttige informatie Een goed voorbeeld
Bezoekdienst weduwen en weduwnaars
Edith Strik, 81 jaar, sinds 1½ jaar weduwe
Zij heeft al bijna 1 jaar bezoek van Ida via de bezoekdienst
“In de zomer was het zo stil. Iedereen was weg. Toen heb ik gebeld.
“Het is fijn om met iemand te praten die weet hoe het is…”
Bezoekdienst
Contact met Ida verliep meteen goed
Veel gesprekken gingen over Edith’s man, zijn ziekte en zijn overlijden
Daarna wilde Edith sociale contacten oppakken
Zij maakten een plan van aanpak samen; Ida dacht mee and ondersteunde Edith
Onderzoeksopzet & resultaten (Onrust, 2008)
Onderzoek (RCT) bij 216 weduwen en weduwnaars in 18 gemeentes
Eenzaamheid was selectie criteria
110 in bezoekdienst
106 in controle conditie
Metingen vooraf en na 6 maanden, 1 jaar en 2 jaar
Depressieve klachten, eenzaamheid en angst namen significant af in beide groepen!
Eenzaamheid
0
2
4
6
8
10
T0 T1 T2 T3
bezoekdienst
controlegroep
matig
eenzaam
sterk
eenzaam
Bezoekdienst onderzoek(Onrust, 2008)
Depressieve klachten
10
12
14
16
18
20
T0 T1 T2 T3
bezoekdienst
controlegroep
klinische grens
Bezoekdienst onderzoek (Onrust, 2008)
Resultaat en Conclusies
De interventie werkt niet bij de hele groep.
Voor bepaalde mensen was er wel effect op depressieve klachten en angst:
Laag opgeleide mensen
Mensen met meerdere ziektes
Mensen met een klein netwerk
Bied de bezoekdienst aan deze groepen aan!
Voeg meer contactbevordering toe.
Zin in vriendschap
Doelgroep: 55+ vrouwen die vriendschap willen verbeteren
Doel: Sociaal contact bevorderen via ontwikkeling van vriendschap(pen)
Voorkomen of verminderen van eenzaamheid
Zin in vriendschap
Middel: Groepscursus 12 10 9 lessen
Methoden:
Kennis overdracht en zelfreflectie
Oefening sociale vaardigheden
Analyse sociaal netwerk
Doelen stellen en stappenplannen opstellen
Maria van de Berg, 75, weduwe, geen kinderen, slecht ter been Dora Groen, 68, gescheiden, 5 kinderen Sinds kort diagnose MS
Zin in vriendschap
Maria : “Voor mij was de cursus een opstapje uit een diep dal. Door allerlei omstandigheden kwam ik de deur niet meer uit….
Nu kom ik weer buiten:
Oude contacten opgepakt
Ik ben verhuisd naar een ‘vriendelijke’ flat
En ik heb een nieuwe vriendin
Dora: “In de cursus heb ik geleerd dat ik belangrijk ben in vriendschap: ik voel me meer waard.
De vriendschappen die ik had zijn dieper en zekerder.
Ik stel me actiever op, doe meer voorstellen.
Ik had een masker op; nu zeg ik het als ik me niet goed voel.”
Resultaten onderzoek (Stevens et al, 2006)
Pilot studie bij 52 vrouwen Vragenlijsten en interviews Na cursus en + 1 jaar later Onderzoek met controle-
groep (60 & 55 vrouwen) Vragenlijsten en interviews voor
en na de cursus, ½ jaar en 1 jaar later
1) Deelnemers zijn eenzaam (92%); meestal alleenstaanden (73%) en alleenwonend (70%)
2) Binnen 1/2 jaar 63% deelnemers hadden
nieuwe vrienden 61% hadden vriendschap
verbeterd 43% hadden nieuwe en
verbeterde vriendschappen
3) Verbetering in levenssatisfactie, en stemming bij deelnemers
Afname eenzaamheid na 10-12
maanden bij deelnemers
Zin in vriendschap is aangepast voor:
Blinde en slechtziende ouderen : OpBouwen en onderhouden van een sociaal netwerk (Sensis)
Mannen en vrouwen vanaf 60 jaar: Vriendschapscursus 60+ (SWO Deventer)
Mannen en vrouwen 18-85 jaar: Vrienden maken kun je leren (Rode Kruis)
Oudere cliënten in de GGZ
Internet: Vriendschapscursus 50+ (Vrije Universiteit
Amsterdam)
Contact in Zicht
Doelgroep: bewoners van een verzorgingshuis
Doel: het verbeteren van contact tussen bewoners
Methoden:
kleinschalige
activiteiten
Gespreksgroepen
Nieuwe bewoners
Oude bewoners
‘Koffietijd’
Contact in Zicht: onderzoek
Onderzoek : Interviews en vragenlijsten bij bewoners
Voor interventie, na ½ jaar en 1 jaar
Deelnemers aan interventie werden vergeleken met niet-deelnemers (controle groep)
Resultaten
Eenzaamheid nam af bij deelnemers en nam toe bij de controle groep
Meer deelnemers noemden andere bewoners als belangrijk personen in hun sociale netwerk
Deelnemers bedachten nieuwe (groeps)activiteiten
Conclusies
Eenzaamheidsinterventies op verschillende niveaus en met verschillende doelen kunnen effectief zijn
Langdurende interventies die ontwikkeld zijn voor specifieke groepen ouderen
Gericht op empowerment
Flexibiliteit : aanpassing aan individuen of aan groepen of omgevingen
Aandacht voor combinaties van interventies
Meer aandacht voor doelmatigheid
Bedankt voor jullie aandacht!