Przewodnikdlaopiekunówsamorządówuczniowskich
Wydawca: CentrumEdukacjiObywatelskiej Wydaniepierwsze,Warszawa2011
Autorzy: AnnaGeller,MichałTragarz,JędrzejWitkowski,JudytaZiętkowska
Współpraca: MonikaKarkowska,AnnaMieszczanek
Opracowanie graficzne i skład: ZofiaHerbich
ISBN: 978-83-892407-5-0
Wydrukowanonapapierzeekologicznym.
„Przewodnikdlaopiekunówsamorządówucz-niowskich” jestdostępnyna licencjiCreativeCommons„Uznanieautorstwa-Użycieniekomer-cyjne-Bezutworówzależnych3.0Polska”.Pew-neprawazastrzeżonenarzeczCentrumEdukacjiObywatelskiej.
PublikacjapowstałaprzywsparciuBiuraEdukacjiM.St.Warszawy.Wersjaelektronicznapublikacjijestdostępnanastroniewww.samorzaduczniowski.pl.
Spistreści1. O samorządności i samorządzie uczniowskim
Samorządność–cototakiego? 7Rolaopiekunasamorząduuczniowskiego 10Pocowszkolesamorząduczniowski? 13Włączajdodziałania 14Kartapracy1 16
2. Samorząd uczniowski, czyli prawo do współdecydowaniaSamorząduczniowskiwśródinnychinstytucjiwszkole 19Samorząduczniowskiaprawo 20Oczymdecydowaćwspólniezuczniami 22Jakwłączaćuczniówwdecydowanie 25Piramidadecydowania 25Decydowanieiwspółdecydowanie 26Konsultowaniedecyzji 28Kartapracy2 30
3. Samorząd uczniowski, czyli prawo do działaniaDziałaniauczniów 33Jakiedziałaniaprowadzić? 34Przygotowanieplanupracysamorząduuczniowskiego 39Czymjestcel? 41Rolaopiekunawrealizacjiprojektów 42Pomysłynadziałania–inspirujuczniów 46Kartapracy3 47
4. Organizacja i struktura samorządu uczniowskiegoRegulaminsamorząduuczniowskiego 51Powszechnewyboryprzedstawicielisamorząduuczniowskiego.
Dlaczegotoważne? 55Jakzorganizowaćpowszechnewybory? 56WyboryopiekunaSU 59Kartapracy4 61
5. Niezbędnik opiekuna samorządu uczniowskiegoSojusznicysamorząduuczniowskiego 65Rozwiązywaniekonfliktów 66Facylitacja 67Jakmotywowaćuczniówdodziałania? 69Finansowaniedziałańsamorząduuczniowskiego 71Komunikacjajakokluczdodobrychrelacji 72Włączanieuczniówwdziałaniasamorządu 74Trudnemomenty–jaksobieznimiradzić? 75Kartapracy5 76
Szanowni Państwo,Jeślisięgnęliściepotępublikację,toznaczy,żeje-steściezainteresowanirozbudzaniemkreatywnościuczniów,wspomaganiemichdziałańnarzeczszkołyispołecznościlokalnej.
TakjakPaństwo,widzimywmłodychludziachwielepotencjału,energii,pasjiiwiemy,żewartotowy-korzystać!Wierzymy,żebudowaniesilnych,aktyw-nychsamorządówuczniowskichmożedaćmłodymludziompoczuciewpływunarzeczywistośćizachę-ciichdopełnieniaaktywnejroliwspołeczeństwie.RazemzPaństwemchcemyuczestniczyćwwycho-wywaniuodpowiedzialnych,aktywnych,zaangażo-wanychiuczciwychobywateli.
Nasz„Przewodnik”jestefektemkilkuletnichdo-świadczeńCEOwewspieraniusamorządówucz-niowskichwcałejPolsce.Wjegotworzeniubraliudziałwspółpracującyznaminauczyciele,którzynacodzieńwspierajądziałaniauczniówwswoichszkołach.
Mamynadzieję,żetemateriałypomogąPaństwuwcodziennejpracy.
Autorki i Autorzy Zespółprogramu„Samorząduczniowski”
CentrumEdukacjiObywatelskiej
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
7
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
SAMORZĄDNOŚĆ – CO TO TAKIEGO?
Zgodniez„Ustawąosystemieoświaty”samorząduczniowskiistniejewkażdejszkole.Czytakjestnaprawdę?Wwieluszkołachsamorządnośćogra-niczasiędomniejlubbardziejdemokratycznychwyborów,prowadzeniaprzezprzewodniczącegoszkolnychakademii,albodoorganizowaniaprzezkilkaosóbdyskotek.Czytakiedziałaniarzeczywi-ścierealizujązałożeniasamorządności?
Idea samorządnościIdeasamorządnościuczniowskiejpowstałanadłu-goprzedwprowadzeniemregulacjiprawnychdo-tyczącychdziałalnościsamorząduwszkole.GłosypodkreślającewagęautonomiiuczniówpojawiałysięjużwXIXwieku,awwiekuXXogromnywkładwrozwójsamorządnościuczniowskiejwnieślipolscypedagodzy–JanuszKorczakorazAlek-sanderKamiński.Bylioniprzekonani,żeniekaryitwardadyscyplinaalemożliwośćkształtowaniarzeczywistościiwpływnapodejmowanedecyzje
wzmacniająwuczniachpoczucieodpowiedzial-nościzaswojągrupęiprzestrzeń,atakżeuczązaangażowania.
Badaniawzakresieedukacjiobywatelskiejpokazują,żedoświadczeniewspółdecydowaniawsprawachszkoływpływanawiększezaangażowaniewżyciespołecznewdorosłymwieku.Dlaczegoszkolnysamorządjesttakistotny?Pozaaspektemeduka-cyjnym,dajeteżmożliwośćrozwiązywaniapraw-dziwychproblemów,zktórymiuczniowiemusząsięmierzyć.Wtymsensieniejestzabawą,ćwiczeniemczysymulacją,alerzeczywistąpracąnadpoważny-mizagadnieniami.
Dziękisamorządowi,decyzjewistotnychkwestiachdotyczącychuczniówmogązapadaćnanajniższymszczeblu–bliskouczniówlubwręczwichgronie.Jakmasiędotegoszkolnarzeczywistość?Czywpolskiejszkoleideaprawdziwejsamorządnościjestmożliwadozrealizowania?
Samorząd–towłaśniepraca,żebyjednakowodobrzedziałosięwszystkim,którzyrazempracują,ucząsięipółdniarazemspędzają,żeby jedendrugiegoniekrzywdził,nieprzeszkadzał,niedokuczał,niewyśmie-wał,aprzeciwnie,żebyświadczyłprzysługi,pomagał,opiekowałsięipilnowałporządku.
[JanuszKorczak]
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
8
Czym właściwie jest samorząd uczniowski?Samorząd uczniowski to wszyscy uczniowie szkoły.Wybraniprzedstawicielesątylkoreprezen-tacjącałejspołecznościuczniowskiej.Wartowięcpamiętać,żewróżnedziałaniawewnątrzszkolnepo-winnomócangażowaćsięmożliwiewieluuczniów.Podobnie–możliwiewielupowinnopodejmowaćde-cyzjewsprawach,zaktóremogąponosićodpowie-dzialnośćiktórewpływająnaichsytuacjęwszkole.
Samorząduczniowskitoinstytucjamającadawaćmłodzieżymożliwość samodzielnego rozwiązy-wania swoich problemów,decydowania o kwe-stiach, które ich dotyczą,współzarządzaniaszkołą,atakżeuczestniczenia w sprawiedliwym rozwią-zywaniu sporów.RoląSUjestrównież dbanie o przestrzeganie praw uczniów.
Samorząd może proponować rozmaite inicjaty-wy, dotyczące życia szkoły.
Samorządnośćuczyodpowiedzialnościzapodejmo-wanedziałaniaiprzewidywaniaichkonsekwencji.Dziękitemu,uczniowiezdobywająumiejętnośćwyrażaniawłasnegozdania,stająsiębardziejsa-modzielniiasertywni.Ucząsięwykazywaniainicja-tywyorazwytrwałościwrealizowaniupodjętychzobowiązań.
Dorośliczęstomająobawy,żeuczniowiesąjeszczezamłodziizamałoodpowiedzialni,abymócsamo-dzielniewybieraćrozwiązaniaczykształtowaćswo-jeotoczenie.Ichzdaniemmłodymludziombrakujedoświadczenia,dojrzałościiumiejętności.Możnajednakspojrzećnatenproblemzinnejstrony:gdzieindziejmogąsiętegouczyć,jeśliwłaśnieniewszkole,wpraktyce,wdziałaniu?
Samorząd uczniowski w szkolePozaprzekazywaniemwiedzy,roląszkołyjestrów-nieżuczeniewspółdziałaniawgrupie,świadomegouczestnictwawżyciuspołecznym,wychodzeniazwłasnymiinicjatywamiiwłączaniasięwdziałaniainnych.Wprowadzanaobecniepodstawaprogra-mowakształceniaogólnegokładzienatonacisk.Tychumiejętnościniedasięzdobyćwteorii,wy-magająćwiczeniawpraktyce,doskonaleniawdzia-łaniu.Procesedukacyjnyprzebiegapodczassamejdrogidocelu–ajegoosiągnieciejesttylkozwień-czeniemtegoprocesu.Kiedyprzeniesiemyśrodekciężkościzefektunaproces,kwestiaaktywnościisamorządnościmłodzieżynabierawłaściwegowy-miaru.Zpunktuwidzeniazdobywaniaumiejętnościspołecznychtowłaśniewsamymprocesietkwinajwiększawartośćedukacyjna.Sukcesjestrzeczjasnamiłąnagrodązawłożonywysiłek,jednakwię-cejmożnasięnauczyćanalizującpopełnionebłędyczyszukającprzyczynporażki.Niepoto,byznaleźćwinnych,alebywyciągnąćwnioskinatematobsza-rówwymagającychdopracowaniaczyumiejętności,którenależyćwiczyć.
9
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
Samorząd uczniowski jako laboratorium demokracji
Prawidłowo funkcjonującą samorządność w szko le można porównać do laboratorium demokracji.
W laboratorium, poprzez eksperymenty, do-świadczeniaidziałania,uczniowiepoznająpewneuniwersalnemechanizmyspołeczne,zdobywająumiejętnośćindywidualnego,krytycznegomyśle-nia,wyrabianiaiobronywłasnegozdania.Musząmierzyćsięzkonsekwencjamiswoichdecyzjiczyteżdziałań.
Abytakielaboratoriummogłodziałaćdobrze,musizostaćodpowiednio „urządzone”.Wymaga toustaleniaiprzestrzeganiapewnychzasad–norm.Częściowosąonenarzuconezzewnątrz(ustawa,rozporządzenia),alewdużejmierzesąwspółtwo-rzoneprzezspołecznośćszkolną(statut)isamychuczniów(regulamindziałaniasamorząduuczniow-skiego,szkolnetradycjeinieformalneregulacje).Wpracownilaboratoryjnejznajdująsięróżneod-czynniki,urządzenia,narzędzia.Niktjednaknieza-stępuje–niebezpiecznegoprzecież–prawdziwegopalnikagazowegosztucznym,ponieważcałyeks-perymentniemiałbywówczasnajmniejszejszansypowodzenia.Podobniedziejesięwprzypadkusa-morząduuczniowskiego.Abymógłodnosićsukcesy,potrzebujeprawdziwegozaufaniaipartnerskiegotraktowania.
Zdarzasię,żenauczycielesamodzielniewybierająprzedstawicielisamorządu,dyrektorarbitralniewyznaczaprzewodniczącegolubzarząd„wyłaniasięsamoistnie”.Samorządprzestajebyćwtedy
laboratoriumdemokracji,częstoteżprzestajebyćprawdziwymsamorządem.Takimpraktykomto-warzysząargumenty,żeuczniowiewybiorązłychprzedstawicieli,niepotraktująwyborówpoważnie,wygraniekompetentnykandydat,wszkolepowsta-niezbędnezamieszanie.DoświadczenieCEOzorga-nizowaniawyborówwkilkusetszkołachpokazuje,żetakieobawysąnieuzasadnione.Takaniewłaści-wierozumianaochronauczniów,wistocie„chroni”ichprzedzdobywaniempraktycznej,realnejwiedzy,przeduczeniemsięnabłędach,rozumieniemkonse-kwencjiswoichdecyzji,braniemodpowiedzialnościzawłasnedziałania.
Jeślisamorząduczniowskimabyćprawdziwymlaboratoriumdemokracji,wymagademokratyczniewybranychorganów–pochodzącychzpowszech-nych,bezpośrednich,równychitajnychwyborów.Samorządmusiteżposiadaćfaktyczneuprawnie-nia,zakresautonomiiiwolnośćdziałania–niena-rzuconyprzezdorosłych,alewypracowanywpo-rozumieniuznimi.
Tylkodemokratycznysamorządmożewsposóbskutecznyuczyćmłodychludzisamoorganizacjiiodpowiedzialnościzadobrowspólne–najpierwnaterenieszkoły,awdorosłymżyciutakżewskalilokalnejikrajowej.
Wracającdonaszegolaboratorium–możnaeks-perymentowaćzewszystkimisubstancjami,nawetzamoniakiemczynitrogliceryną.Należytylkona-uczyćsięnajpierw,jaksięznimiobchodzić.Podob-niezuczniowskimipomysłami.Zamiastzmiejscajeodrzucać,wartojewspólniedokładnieprzeanalizo-waćizastanowićsięnadnajskuteczniejsząstrate-giąichrealizacji.
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
10
ROLA OPIEKUNA SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
Pierwszymkrokiemdoskutecznegoisatysfakcjo-nującegopełnieniaroliopiekunasamorząduucz-niowskiegojestzdefiniowanieswojejroli.Otokilkapodstawowychzałożeń:
1. Opiekunniejestczłonkiemsamorząduuczniow-skiego,anijegozarządu,radyetc.
2. Opiekun,wzależnościodaktywnościuczniówipoziomuszkoły,możemiećbardzoróżneza-dania,alezawszejegorolapowinnabyćusta-lonawspólniezuczniami.
3. Odpowiedzialnośćzadziałaniasamorząduucz-niowskiegoijegosukcesyorazporażkispoczy-wanauczniach,nienaopiekunie.
4. Opiekunsamorząduuczniowskiegopowinienbyćdlauczniówwsparciemwtedy,kiedybra-kujeimwiedzylubumiejętności,aleniepowi-nienbyćlideremsamorządu.
11
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
Opiekun wspierający samorząd Opiekun lider samorządu
Pozostawiaodpowiedzialnośćzasukcesyiporażkipostronieuczniów.
Czujesięwpełniodpowiedzialnyzaefektydziałańuczniów.
Zachęcauczniówdosamodzielnegotworzeniapomysłów.
Narzucauczniomswojepomysły.
Pozostawiarealizacjęuczniom,wspieraichwsytuacjachtrudnych.
Samwykonujeczęśćzadań,jeśliniktsięniezgłosi lubktośniewywiążesięzeswoichzobowiązań.
Wtensposóbpomagabudowaćgrupęipla-nowaćpracę,abyuczniowiesamipilnowalitrzymaniasięharmonogramu.
Pilnujewywiązywania się ze zobowiązańiobowiązków.
Przekazujeinformacje,ułatwiaipośredni-czy(facylituje)wkontakciemiędzyuczniamiadyrekcją.
Zmuszauczniówdorealizacjizadańnarzuco-nych„zgóry”.
Ułatwiauczniomsamodzielnepodjęciedecy-zji,wspierawposzukiwaniukompromisu.
Podejmujedecyzje,jeśliuczniowieniepotra-fiądojśćdoporozumienia.
Niedominujewczasiespotkań,bywa,żewogóleniejestnanichobecny,wkraczanaprośbęuczniów.
Prowadzispotkaniasamorząduuczniowskiego.
Starasię,bywszelkiesprawywymagającekontaktudyrekcjiiprzedstawicieliSUodby-wałysiębezpośrednio.
JestjedynymreprezentantemSUprzeddyrekcją.
WspierauczniówwsamodzielnymtworzeniuregulacjidotyczącychdziałaniaSU(ordyna-cjiwyborczej,regulaminu),pozwalauczniomtworzyćplanpracy.
SamodzielnietworzyplanpracySU,ordynacjęwyborczączyregulaminSU.
Uczymłodychjakprzewidywaćkonsekwencjeswoichdecyzjiiszacowaćryzyko.
Nakazuje,zakazujebądźniewyrażazgody.
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
12
Na samym początkuNaniższychetapachkształcenialubwgrupachomniejszymdoświadczeniu(naprzykładzarazpowyborachnowychreprezentantówSU)opie-kunowieczęściejprzyjmująnasiebierolęliderasamorząduuczniowskiego.Częstojesttonajlep-szerozwiązanie.Wartojednakwtakiejsytuacjipamiętać,żebystopniowooddawaćuczniompoledosamodzielnegodziałaniaiwchodzićwrolęosobywspierającej.
Dobrymprzykłademjesttutajkwestiaorganizacjipierwszychspotkań.Możesięwydawać,żenowowybranyzarządSUnieporadzisobiezpoprowa-dzeniemspotkaniazreprezentacjamiklas.Opiekunmożewięcpoprowadzićpierwszezebraniewstylu„przywódczym”alezaplanowanieiorganizacjako-lejnychpowinnabyćjużpostronieuczniów.
Dlaczego warto uczniów wspierać zamiast im przewodzić?
À Samorząduczniowskizdefinicjipowinienopie-raćsięnauczniach.
À Imwiększarolauczniówwsamorządzie,tymszybciejjegoczłonkowiepoznajązasadyodpo-wiedzialnegowspółdziałania.
À Wspieranieuczniówzamiastzastępowaniaichwrealizowaniudziałańodciążaopiekunaodnad-miarupracyistresu.
Opiekun samorządu jako mediatorMożesięzdarzyć,żewśródaktywniedziałającychczłonkówsamorząduuczniowskiegodojdziedogłę-bokiegokonfliktu,któregoniebędąwstaniesa-modzielnierozwiązać.Doosiągnięciaporozumieniaidalszejskutecznejwspółpracybędzieimpotrzeb-naniezaangażowanawspórosoba,którapomoże
imwyjśćpozawłasnąperspektywę.Wprzypadku,gdykonfliktdotykacałejgrupy,takąrolęmożepełnićopiekunsamorządu.Możeteżwspieraćwprowadzeniumediacjiuczniów,którzyniebiorąudziałuwsporze.
Opiekun samorządu jako rzecznikJednakrolaopiekunanieograniczasiętylkodowspółpracyzuczniami.Opiekunjestpośrednikiemmiędzydwoma,częstozupełnieodmiennymi,świa-tami–światemmłodzieży iświatemdorosłych(wtymnauczycieli).Opiekunsamorządumusibyćteżmediatoremmiędzytymidwomaśrodowiskamiipomagaćichczłonkomwewzajemnymrozumie-niuswoichinteresówipotrzeb.Wobecnauczycielipełnifunkcjęrzecznikauczniów,wśróduczniówjestrzecznikiemnauczycieli.Opiekun,związanyzoby-dwiemagrupami,znaperspektywękażdejzestron.Dziękitemu,znaczniełatwiejjestmupokazaćjedenpunktwidzeniadrugiejgrupieiwtensposóbumoż-liwićosiągnięcieporozumienia.
Kiedy się nie udajeWażnymsprawdzianemjestdlaopiekunasamo-rządusytuacja,wktórejcośsięnieudajeijegopodopieczniponosząporażkę.Popierwsze,należypamiętać,żeprawienigdyodpowiedzialnośćzapo-rażkęuczniównieleżypostronieopiekuna(nawetjeśliinninauczycielebytosugerowali).Sytuacja,wktórejcośsięnieudajezpewnościąjestjednakjednąztych,wktórychpotrzebnajestinterwen-cjaopiekuna.Wspierającyopiekunpomagauczniomznaleźćprzyczynyporażki,wyciągnąćznichwnioskinaprzyszłość(cozrobić,bytakasytuacjasięniepowtórzyła?)imotywujedotego,bypomimonie-powodzeniaspróbowaćponownie.
Conajbardziejprzeszkadzarozwojowisamorządności[uczniowskiej]to,żetakniesłychaniezależynamnatym,żebytowszystko[corobimy]byłoperfekcyjne,dopiętenaostatniguzik,boprzecieżwszyscypatrząikogobędąoceniać?Oczywiście–opiekuna!Każdeniedociągnię-cieikażdyniedorobionydrobiazgtomojawina.Dlategowyrywasiędzieciomzrąkrobotę,zktórąnienajlepiejsobieradzą,„skopane”przemówieniewymieniana„lepsze”,itp.Ipoco?Cotodajedzieciakom?
Absolutnienic,pozakolejnądoząbezproduktywnegowysiłku.Boprzecieżaniniepozwoli-liśmyimnajakąkolwiekwłasnąekspresję,aninamyślenie.[LucynaBojarska]
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
13
PO CO W SZKOLE SAMORZĄD UCZNIOWSKI?
Opiekunczęstostajeprzedkoniecznościąwytłumaczenia,pocoszkolesamorząduczniowski?Podobnepytaniapadająwszkolezewszystkichstron,wartowięcmiećwzanadrzukilkaargumentów.
Z perspektywy uczniów
À Wpływ na swoje najbliższeotoczenie–uczniowiespę-dzająwszkolewiększośćtygo-dnia,dobrzewięc,jeślimogąwspółdecydowaćotym, jakbędzieonafunkcjonować.
À Poprawakomunikacji–dziękidziałającemu samorządowiwszyscywiedzą,cosiędziejewszkole,polepszatoatmo-sferęiułatwiarozwiązywaniepotencjalnychkonfliktów.
À Możliwośćrozwijaniaswoichumiejętnościwpraktyce–wiedzęzdobywasięnietylkowczasietradycyjnychlekcji;świetną nauką są różnegorodzajuprojektytematyczneispołeczne.Pozazdobywaniemwiedzynakonkretnytemat,możnawtedyrozwijaćumie-jętnościpracywgrupie,ko-munikacji,dobregozarządzaniaczasem,autoprezentacji.
À Naukanegocjacji iautopre-zentacji–dziękidziałaniomwsamorządziemłodzi ludzieucząsięnegocjowania,hie-rarchizowaniaswoichpotrzebiosiąganiakompromisów.Abyzdobyćpoparciedlaswoje-gopomysłumusząwiedzieć,w jaki sposób atrakcyjnieprzedstawić idee i uwiary-godnićsiebie.
Gdy inni nauczyciele wątpią
À Samorządnośćuczniówsprzyjabudowaniupartnerskichsto-sunkówzmłodzieżą,atozko-leipomagawunikaniuostrychkonfliktów,zaognianiasporów.
À Działaniewsamorządzie todlauczniówdobralekcjade-mokracjiwpraktyce–orga-nizującwyborydowładzSU,uczestniczącwprocesiepo-dejmowaniadecyzjiiponoszącichkonsekwencje,młodziucząsięświadomegouczestnictwawżyciuspołecznym.
À Dobrzedziałającysamorząduczniowskipomagarozwiązaćtrudności,zanimosiągnąna-prawdędużąskalę.
À Uczniowienajlepiejznająswo-jeproblemyimechanizmyichpowstawania,dlategoobda-rzonazaufaniemgrupamło-dzieży, zwłaszczawbardzodużychszkołach,częstojestwstaniezapobiegać im lubrozwiązywaćjeskuteczniej.
À Uczniowiezadowoleniilubiącyswojąszkołętouczniowiebar-dziejzmotywowanidonauki.
À Dlaniektórychuczniów,któ-rym nauka sprawia więcejtrudności,działaniewSUdajemożliwośćodnalezieniaswo-ichtalentówi„byciadobrym”winnychobszarachniżwyma-ganaprogramemwiedza.
À Uczniowie działający w SUczęściejodkrywajązaletypra-cywgrupie,nietylkowra-machSU,aletakżepodczaslekcjiwklasie.
Gdy zapyta dyrekcja
À Sprawnyiskutecznysamorząduczniowskiumieprzeprowa-dzićdiagnozępotrzebszko-ły, copomagawtworzeniuefektywnychplanówrozwojuszkołyiwdrażaniapotrzebnychzmian.
À Dobrzedziałającysamorządintegrujeuczniówicałąspo-łecznośćszkolną.
À Dziękiswoimdziałaniom,sa-morząduczniowskizapewniarównowagępomiędzynaukąazabawą itworzywszkoledobrąatmosferę.
À Samorząduczniowskiizaan-gażowaniew jegodziałaniajestszkołąprzedsiębiorczościiodpowiedzialności.
À Działaniasamorząduuczniow-skiegomogąpromowaćszkołęnazewnątrz.
À Samorząduczniowskimożeulepszyćprzepływinformacjiwszkole.
À Wdużychszkołachdyrekcjii nauczycielom trudno jestkontrolowaćwszystkie zja-wiska–współpracazdobrzezorganizowanymi uczniamipozwalanietylkorozwiązy-waćpojawiającesięproble-my,aleprzedewszystkimjezauważać.
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
14
WŁĄCZAJ DO DZIAŁANIA
Samorządtowszyscyuczniowieszkoły.Jeślijegoprzedstawicielemająskuteczniewspółorganizowaćżyciewszkoleireprezentowaćuczniów,wtenprocesmusibyćzaangażowana jaknajwiększagrupamłodzieży.
Doświadczeniepokazuje,żeniskipoziomzaanga-żowaniainnych–pozawybranymiprzedstawiciela-mi–uczniów,jestjednązgłównychprzyczynsłabodziałającegosamorządu.Bezkontaktuzpozostały-miuczniami,korzystaniazichwsparcia,wspólnegowymyślaniaiszukaniarozwiązań,nawetdemokra-tyczniewybraniipełnizapałuprzedstawicieleSUniebędąwstaniezdziałaćwiele.Małaaktywnośćmłodzieżyjestjednąznajwiększychbolączekzarów-nonauczycieli–opiekunówSU,jakizaangażowa-nychdziałaczysamorządu.
W CO ZAANGAŻOWAĆ WIĘKSZĄ GRUPĘ UCZNIÓW?
1. Popierwsze–wprzedsięwzięcia i inicjatywy wychodzące od przedstawicieli samorząduuczniowskiego(np.wdziałaniaredak-cjiszkolnejgazetki).
2. Podrugie–wewspólne podejmowanie decyzjidotyczącychwszystkichuczniów(np.konsultowanieplanówdziałaniasamorząduuczniowskiegolubwybóropiekunaSU).
3. Potrzecie–wdziałania różnych kół zainteresowań,np.war-sztatyteatralne.
4. Poczwarte–wwolontariatnarzeczróżnegorodzajudziałań,doktórychpotrzebapomocywieluosób.
5. Popiątedoorganizacji wyborów–kandydacitoniewszystko,po-trzebnajestkomisjawyborcza,sztaby,kampaniapro-frekwencyjna.
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
15
Brak zainteresowania uczniówZczegomożewynikaćbiernośćuczniów?Częstoniesąoniprzyzwyczajenidomożliwościwyrażaniawłasnegozdania.Rozmowyzuczniamipokazująjed-nak,żenajbardziejzniechęcającyjestbrakpoczuciawpływu–Jeśli nikt nie liczy się z moją opinią, jeśli moje działania nie są w stanie nic zmienić, po co mam poświę-cać czas, energię i emocje?
Młodziludziechętnieangażująsięwdziałaniasa-morządu,jeślispełnionesąpewnewarunki:
À Uczniowiemająpoczuciefaktycznegowpływunaswojąsytuację.
À Uczniowiewidzą,żedyskusjeideklaracjeprze-kładająsięnarealnezmianywszkole.
À Młodziludziewidząwproponowanychdziała-niachszansęrozwojuwdziedzinach,któresamiuznajązaciekawe.
À Młodziludziesąodpowiedzialnizaefektswojejpracy.
À Zaangażowanieuczniówjestdobrowolne.
Nieoczekujmyodkogoś,żebędzieangażowałsięiczułodpowiedzialnyzazadanie,którezostałomuzlecone.Abypojawiłasiętaodpowiedzialność,uczeńmusisamzadecydować,czyiwjakisposóbchceosiągnąćwybranycel.
Uczniowieosiągnęlisukces,ponieważbylitrakto-wanipartnersko.Niktniecenzurowałichpomy-słów,zdrugiejstronyczulisięodpowiedzialnizakonsekwencjeswoichdziałań.Nauczycielkawspie-rałaichwtrudnychmomentach,aleteżmotywo-waładopodejmowanianowychwyzwań.
Konkretne pomysły na zaangażowanie w dzia-łania większej liczby uczniów zamieściliśmy w rozdziale 5.
Wyobraźmysobiegrupęuczniów,którachcewydawaćwszkolegazetę.Ichopiekunkazorganizowaładlanichspecjalnewarsztatydziennikarskie.Pierwszynumerokazujesiędużymsukcesem.Uczniowiemogąsamodziel-niewybieraćtematy,nawettedrażliwe.Gdypojawiająsięwątpliwości,opiekunkagazetyrozważaznimikonsekwencjeopublikowaniadanegoartykułu.Zachęcateżmłodychdziennikarzydoszukaniatematówpozaszkołą.Wokresiewyborówsamorządowychgazetapublikujewywiadyzewszystkimikandydataminaburmistrzamiasta.Wkrótceredakcjaotrzy-mujenagrodęwogólnopolskimkonkursiegazetekszkolnych.Uczniomudajesięuzyskaćzgodęnaurządzeniewjednymzpomieszczeńswojejredakcji.Choćuczniowiemająwieleobowiązków,starająsięregularniewydawaćswojągazetę.Coroku,wewrześniu,doredakcjizgłaszająsiękolejneosoby,chętnedouzupełnieniaskładudziennikarzy.
1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim
16
KARTA PRACY 1
PrzedTobąpierwszakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićsięnadzmianami,którechceszwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.
Powodzenia!
1. Cochciałbymosiągnąćjakoopiekunsamorząduuczniowskiego?Naczymwpracyzsamorządemzależyminajbardziej?Zapisz3rzeczy.
2. JakiesąTwojemocnestronyjakoosobywspie-rającejSU?JakichumiejętnościCibrakuje?Nadktórymichceszpracować?
Mojemocnestrony Jakieumiejętnościiwiedzęchcęzdobyć?
3. Zastanówsięnadsłabymiimocnymistrona-misamorząduuczniowskiegowswojejszkole?Zczegomogąwynikać?
Przyczyny Mocnestrony
Słabestrony
Przyczyny
4. ConajczęściejutrudniaCipracęzsamorządemuczniowskim?Comożesz zrobić żebytemuzapobiec?
Coprzeszkadza? Cojamogęztymzrobić?
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
19
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
SAMORZĄD UCZNIOWSKI WŚRÓD INNYCH INSTYTUCJI W SZKOLE
Ideasamorządnościzakłada,żeuczniowiemajądwapodstawoweprawa:
À prawododziałania,samoorganizacji,À prawodoudziałuwpodejmowaniukluczowychdecyzji.
Tenpodziałodzwierciedlająrównieżzapisy„Ustawyosystemieoświaty”.
Prawosamorząduuczniowskiegodoudziałuwpodejmowaniudecyzjiwynikazzałożenia,żetosamorząd uczniowski jest jedynym reprezen-tantem uczniównaterenieszkoły,awprocesiedecyzyjnympowinnibraćudziałci,którychdecyzjedotyczą.
Współpraca z innymi instytucjamiSpołecznośćszkolnazłożonajestzczterechfunk-cjonującychoboksiebiegrup:dyrekcji,nauczycieliipracownikówszkoły,rodzicóworazuczniów.Pra-wooświatowekażdejznichprzyznajeodpowiedniemiejscewstrukturzeszkołyiokreślajejrolęwpo-dejmowaniudecyzji.
Wartozwrócićuwagę,żewszystkiegrupymająwłasnąformęsamoorganizacji–wszkołachak-tywniedziałająradypedagogiczne,radyrodzicówidyrekcje.Jeżelisamorządyuczniowskiemająmiećrealnywpływnato,codziejesięwszkole,równieżpowinnybyćdobrzezorganizowane.
Każdazponiższych instytucjimożebyćpart-neremisojusznikiemdziałańsamorządu,zkażdąznichsamorządmusiwspółpracować.
RADA RODZICÓW – reprezentujerodziców,bierzeudziałwprzyj-
mowaniuprogramuwychowawczegoszkoły,możezbieraćpieniądze.
RADA PEDAGOGICZNA – skupiawszystkichnauczycieli,czuwanad
procesemdydaktycznym.
DYREKCJA – odpowiadazaprzestrzeganieprawawszko-
le,nadzorujesposóbwykorzystaniaszkol-nychzasobów(wtymbudżetu).
SAMORZĄD UCZNIOWSKI
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
20
SAMORZĄD UCZNIOWSKI A PRAWO
WPolscesamorządyuczniowskiedziałająnapod-stawieart.55„Ustawyosystemieoświaty”,zgodniezktórymw każdej szkole działa samo-rząd uczniowski, który stanowią wszyscy ucz-niowie tej szkoły.
Wynikaztego,że,popierwsze–istnieniesamo-rządujestobowiązkiemustawowym,apodrugie–żekażdyuczeńjestczęściątegosamorządu,coozna-cza,żewszyscyuczniowieszkołymogąuczestniczyćwdziałaniachsamorząduikorzystaćzjegouprawnień.
Uprawnienia samorządu uczniowskiegoWart.55ustawywymienionesąrównieżgłówneuprawnieniasamorząduuczniowskiego.Ponadto,pojedynczeuprawnieniaSUwymieniarównieżustawa„Kartanauczyciela”orazrozporządzeniaMinistraEdukacjiNarodowej.Nasąsiedniejstroniezamieszczamyzestawienieuprawnieńsamorząduuczniowskiegowrazzpodziałemnato,cosamo-rządmusirobić,comożerobićzwłasnejinicjatywyicomożerobićnawniosekdyrektora.
Jakwidać jedyneuprawnieniasamorząduucz-niowskiego,któreniewymagajązgodydyrekcjilub/iradypedagogicznejtokompetencjeformalne–uchwalenieregulaminuiopinielubudziałwkomi-sjidotyczącejprzypadkówskrajnych,jakskreśleniezlistyuczniówczybezprawniewystawioneoceny.
Wprzypadkupozostałychkwestii,stanowiącychoistociesamorządności,ichformalneuprawnie-niaograniczająsiędomożliwościwnioskowaniadodyrekcjiiwyrażaniaopinii.Wynikaztego,żekluczowa dla rozwoju samorządności uczniow-skiej jest dobra wola nauczycieli i dyrekcji,abywnioskiiopiniemłodzieżyprzekładałysięnakonkretnedziałania.
Obowiązki dyrektora szkoły wobec samorząduZarówno„KartaNauczyciela”,jaki„Ustawaosy-stemieoświaty”nakładająnadyrektoraspecjalneobowiązkiwzakresiesamorządnościuczniowskiej.Artykuł7.„KartyNauczyciela”stanowi,że:
Dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za: (…) tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków.
Natomiastwartykule37.„Ustawyosystemieoświaty”znajdziemyzapismówiącyotym,że:
Dyrektor szkoły lub placówki w wykonywaniu swoich za-dań współpracuje z radą szkoły lub placówki, radą pedago-giczną, rodzicami i samorządem uczniowskim.
Obadokumentynakładają na dyrektora obowią-zek wspierania i współpracy z samorządem uczniowskim. Niemaonwięcprawablokowaćjegoinicjatyw,jeśliniestojąonewsprzecznościzmisjąistatutemszkoły.To,czydyrektorspełniatenobowiązek,może mieć znaczenie przy ocenie jego pracy, dokonywanej przez jednostkę pro-wadzącą –warto,żebywiedzieliotymzarównouczniowie,jakiopiekunorazsamdyrektor.
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
21
Samorząd musi:
Uchwalić regulamin swojego funkcjo-nowania (określającyzasadywybieraniaifunkcjonowaniaorganówsamorządu)w gło-sowaniu równym, powszechnym i tajnym.(art.55„Ustawyosystemieoświaty”).
Wyrazićopinię na temat decyzji dyrektora o wprowadzeniu mundurków(podejmowa-nązazgodąradyrodzicówiradypedagogicz-nej)orazzaopiniować wzór mundurków szkolnych,przedpodjęciemtychdecyzji(art.64austawy).
Wyrazićopinię na temat decyzji dyrektora o skreśleniu ucznia z listy uczniów przedjejpodjęciem(art.39ustawy).
Wyrazićopinię na temat decyzji dyrektora o ustanowieniu dodatkowych dni wolnych od zajęćprzedjejpodjęciem(par.5„Rozpo-rządzeniaMENiSwsprawieorganizacjirokuszkolnego”).
Przedstawicielsamorządumusiuczestni-czyć w komisji,którąpowołujedyrektorwwypadkustwierdzenia,żesemestralna lub roczna ocena przedmiotowa została ustalona niezgodnie z przepisami prawa(par.19„RozporządzeniaMENwsprawiewarunkówisposobuoceniania,klasyfikowaniaipromowaniauczniów”).
Samorząduczniowskirazemzradąpedago-gicznąiradąrodzicówwnioskuje doorganuprowadzącego o nadanie szkole imienia(jeśliwszkoleistniejeradaszkoły,przejmujeonatękompetencję).(Załącznikido„Rozpo-rządzeniaMENwsprawieramowychstatu-tówpublicznegoprzedszkolaorazpublicznychszkół”).
Samorząd może z własnej inicjatywy:
Przedstawiaćradzieszkołylubplacówki,ra-dziepedagogicznejorazdyrektorowiwnioskiiopiniewewszystkichsprawachszkoły.
Wszczególnościwnioskiiopiniesamorządupowinnydotyczyćrealizacjinastępującychprawuczniów:1.prawodozapoznawaniasięzprogramem
nauczania,zjegotreścią,celemistawia-nymiwymaganiami,
2.prawodojawnejiumotywowanejocenypostępówwnauceizachowaniu,
3.prawodoorganizacjiżyciaszkolnego,4.praworedagowaniaiwydawaniagazety
szkolnej,5.prawoorganizowaniadziałalnościkultural-
nej,oświatowej,sportowejorazrozryw-kowej
6.prawowyborunauczycielapełniącegorolęopiekunasamorządu(art.55„Ustawyosystemieoświaty”).
Złożyćwniosekopowołanieradyszkoły.Ogól-nazasadamówi,żeuczniowiestanowią1/3składuradyszkoływgimnazjachiszkołachponadgimnazjalnych(choćwgimnazjachradyszkołymogąfunkcjonowaćrównieżbezudzia-łuuczniów).(art.51.„Ustawyosystemieoświaty).
Samorząd uczniowski może wnioskowaćdodyrektoraowprowadzeniemundurkówszkolnych.(art.64a„Ustawyosystemieoświaty”).
Sporządzaćwnioskioprzyznaniestypen-diów Prezesa Rady Ministrów uczniomspełniającymwarunkiokreślonewrozporzą-dzeniu(par.2„RozporządzeniaRadyMini-strówwsprawiestypendiówPrezesaRadyMinistrów”).
Samorząd może na wniosek dyrektora:
Wyrazićopinięnatematpracynauczyciela w procesie jegoocenyprzezdyrektora(art.6a„KartyNauczyciela”).
UPRAWNIENIA SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
22
O CZYM DECYDOWAĆ WSPÓLNIE Z UCZNIAMI
Analizazapisówprawadotyczącegosamorządówuczniowskichwskazuje,jakiedecyzjesamodzielniepodejmująuczniowieiwktórychobszarachmusząbyćzaangażowaniwinnysposób.
Wartojednakpamiętać,żeustawaregulujepe-wienminimalnystandard.Prawooświatowe(naszczęście)nieokreślatrybupodejmowaniawięk-szośćdecyzji,któremajądlauczniówistotnezna-czenie(np.wsprawiezagospodarowaniapustegopomieszczeniawszkole).Toodzgodydyrekcjiiradypedagogicznejorazodichotwartościzależywłączenieuczniówwprocesdecyzyjny.
Wartoteżpamiętać,że zaangażowanie w po-dejmowanie decyzji nie musi oznaczać, że to uczniowie sami je podejmują. Wkolejnympod-rozdzialeprezentujemykilkapośrednichrozwiązań.
WIĘCEJ OSÓB ZAANGAŻOWANYCH W PODEJMOWANIE DECYZJI TO:
1. więcejosóbzaangażowanychwżycieszkoły,
2. więcejpomysłównarozwiązania,
3. więcejosób,któreutożsamiająsięzpodjętadecyzją,
4. większepoczucieodpowiedzialnościzaprzyjęterozwiązanie.
planzakupówksiążekdoszkolnejbiblioteki
tworzeniestrukturysamorząduuczniowskiego
wybórrzecznikaprawuczniów
wybóropiekunasamorządu
przeznaczenieśrodkówzfunduszyradyrodziców
listatematówprojektówuczniowskich(wgimnazjum)
sposóbzagospodarowaniaplacuprzedszkołą
wybórpatronaszkoły
formywykorzystaniatzw.„godzinkarcianych”
dobórjęzykówobcych
organizacjazajęćpozalekcyjnych
wprowadzeniemundurków
wewnątrzszkolnysystemoceniania
programwychowawczy
praceremontowewszkole
działaniaprojektoweSU
przyznawaniestypendiów
krójmundurków
wspólnewyjściadokina/teatru
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
23
W podejmowanie jakich decyzji uczniowie chcą się angażować?Odpowiedźnatopytaniezależyodposzczególnychuczniów,niedasięwięcstworzyćpełnegokatalo-gutakichzagadnień.Doświadczeniepozwalajed-nakzałożyć,żeuczniowie chcą mieć wpływ na decyzje, które w sposób bezpośredni dotyczą ich sytuacji,niezależnieodtego,czyzwiązanesązdydaktyką,organizacjąpracyszkoły,czyjejży-ciem,kulturalnym.
Poniżejzamieszczamylistępotencjalnychzagad-nień,stworzonychzudziałemuczniówinauczycieli:
Wniektórychzpowyższychprzypadkówprawooświatoweprzyznajemożliwośćpodejmowaniade-cyzjitylkojednemuorganowi(radziepedagogicznej,dyrektorowi,czasemsamorządowiuczniowskiemu),nicjednakniestoinaprzeszkodzie,byprzedroz-strzygnięciempropozycjezostałyskonsultowaneiprzedyskutowanezinnymi.
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
24
ZADANIE PRAKTYCZNE – O CZYM DECYDOWAĆ
Zachęćsamorząduczniowskidosprawdzenia,oczymchcielibydecydowaćuczniowieszkoły.Wtymceluuczniowiemogąstworzyćścienneforumnaszkolnymkorytarzu.Takieforum,tonicinnegojakkilkaarkuszypapierusklejonychwjednątablicęipowieszonychnaścianie.Nakartonienapiszciedużymiliteramipytanie:„Ojakiejsprawieszkołychciałbymzdecydować?”iprzeztydzieńczekajcienapojawiającesięnaniejodpowiedzi.
Potygodniuprzedstawicielesamorządupowinnizebraćiomówićwynikitegoeksperymentu.Nakartoniezpewnościąpojawiąsiępomysłyirracjonalnelubnierealne,alewśródnichbędziewielerzeczy,októrychwąskagrupawładzsamorząduniepomyślałabywczasieswojejdyskusji.
Zadaniemprzedstawicielisamorządujestopracowaniewnioskówzforum,zaprezentowanieichuczniom(nastronieinternetowej,przezradiowęzeł,nałamachgazetkiszkolnej)oraznauczycielomidyrektorowi.Spotkaniezdorosłymi,doktóregopodstawąbędziemateriałześciennegoforum,możebyćpoczątkiemciekawychnegocjacji.
Forumściennemożebyćsposobem zbierania opinii uczniówtakżeowieluinnychsprawachdotyczącychsamorząduuczniowskiegoiżyciaszkoły!
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
25
JAK WŁĄCZAĆ UCZNIÓW W DECYDOWANIE
Zaznaczaliśmyjuż,żewłączenieuczniówwprocespodejmowaniadecyzjinieoznaczaprzekazaniaimswoichkompetencjiprzez inneorganyszkolne.Trudnosobiewyobrazićsytuację,wktórejucznio-wiedecydująsamodzielnieosposobieoceniania,zpewnościąrealnejestjednakprzeprowadzeniezsamorządemuczniowskimkonsultacjidotyczą-cychtakiegowewnątrzszkolnegosystemuprzedjegoprzyjęciem.
Wydajesięoczywiste,żenanajniższympoziomie(poinformowaniaodecyzji)powinnyznaleźćsięwszystkie rozstrzygnięciadotycząceuczniów.Jednakimwięcejdecyzjibędzieprzynajmniejpod-dawanychkonsultacjomznimi,tymlepiejbędąjeonirozumieliitymchętniejprzyjmowali.
PIRAMIDA DECYDOWANIA
Udział w decydowaniu
DECYDOWANIEUczniowiepodejmują decyzję sa-modzielnie(bezudziałunauczycieliidyrekcji)
WSPÓŁDECYDOWANIEUczniowiepodejmują decyzję wspólnie z dorosłymi(wszyscymusząsięzgodzić)
KONSULTOWANIEOpiniauczniówjestwziętapoduwagęprzedpodjęciemdecyzji(konsultacje)
INFORMOWANIEUczniowiesąinformowani o podję-tej decyzji
Przykładowe zagadnienie
Wybórprzedstawicielisamorząduuczniowskiego
Wniosekonadanieszkoleimienia
Skreślenieuczniazlistyuczniów
Przyjęciestatutuszkoły
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
26
NegocjacjeOtym,jakiezagadnieniaumieścimynaposzcze-gólnychszczeblachpiramidy,zadecydowaćpowinniwspólniewszyscyzainteresowani.Ustaleniezasaddecydowaniamożnapodzielićnakilkaetapów:
1. Ustalenie,jakimidecyzjamizainteresowanisąuczniowie(naprzykładpoprzezścienneforumopisanepowyżej).
2. Stworzenieprzezsamorządspójnejpropozycji,wktórejuczniowiewypowiedząsięnatemattego,oczymchcądecydowaćsami,oczymwspólniezdorosłymi,jakiedecyzjepowinnybyć,ichzdaniem,konsultowaneznimi.
3. Organizacjaspotkaniazdyrekcjąiprzedstawi-cielamiradypedagogicznej,wczasiektóregowynegocjowanezostanąwspólnerozstrzygnię-cia.(Byćmożenieudasięuzyskaćzgodydyrek-cjinato,byuczniowiesamodzielniezdecydowaliozagospodarowaniupustegopomieszczenia,alebędziejużzgodanawspólnerozstrzygnięcietejsprawyprzezdorosłychimłodzież.)
4. Owynikachtakiegospotkaniaprzedstawicielesamorządupowinnipoinformowaćwszystkichuczniów–naprzykładzapośrednictwemprzed-stawicielisamorządówklasowych.
DECYDOWANIE I WSPÓŁDECYDOWANIE
Podczasbadańprowadzonychwwarszawskichszkołachw2009roku,uczniowieniezaangażowaniwpracesamorządudeklarowali,żepowodemichbiernościjestbrakwpływusamorządunadecyzje,ichzdaniem,kluczowe.
Pełnewłączenieuczniówwdecydowanie(lubwręczprzekazanieimwcałościodpowiedzialnościzapodjęciedecyzji)jestprocesemwymagającymwielezaangażowanianietylkozestronyuczniów,alerównieżdorosłych,którzydeklarująswojąot-wartośćnawspółpracęzmłodzieżą.Wartojed-nakpodjąćtenwysiłek–doceniągozpewnościąuczniowieipozytywniewpłynietonaprestiżorazaktywnośćsamorząduuczniowskiego.
Pierwsze krokiWartozdaćsobiesprawęztego,żeuczestnictwowpodejmowaniudecyzjiwszkolebędziedlawiększo-ścimłodychludzipierwszymdoświadczeniemtegorodzaju,musząsięwięcdotegodobrzeprzygotować.Itutajwłaśnieistotnąrolęmożeodegraćopiekun.
Możnarozważyćzorganizowaniekrótkiegospot-kaniaprzygotowawczegodlauczniów,którzymająpóźniejwspółdecydowaćwjakiejśkwestiirazemzdorosłymi.Wczasietakiegospotkaniauczniowie:
À zapoznająsięzzagadnieniemdorozwiązania(byćmożebędąpotrzebowaliwyjaśnieńopie-kuna);
À starająsięwymyślić,jaknajwięcejrozwiązańdanegoproblemu;
À oceniająplusyiminusykażdegoznich;
À szeregująjewkolejnościodnajbardziejdonaj-mniejpreferowanego;
Decydowanieiwspółdecydowaniemożnaćwiczyć.Takiećwiczeniawartorozpocząćoddecyzji,któreprzyniosąbezpośredniiszybkiefekt–np.jakieksiąż-kikupićdoszkolnejbiblioteki.Dostrzeżenieefektówwłasnychdecyzjizpewnościązwiększyzaangażo-waniewkolejnedyskusje(nawetjeśliczęśćznichbędziedotyczyłaszkolnychdokumentów,przezktóremłodymludziomtrudnobędzieprzebrnąć).
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
27
Rada szkoły, czyli dobra formuła współdecydowania„Ustawaosystemieoświaty”stwarzabardzodobrąpodstawędowłączaniauczniówwewspół-decydowanieosprawachszkoły–dajemożliwośćpowołaniaradyszkoły.Radaskładasięzprzedsta-wicielinauczycieli,rodzicówiuczniówwrównejproporcji (choćwgimnazjach istniejerównieżmożliwośćpowołaniaradyszkołybezreprezentacjiuczniowskiej).
Jeżeliwszkoleistniejeradaszkoły(niejesttoorganobowiązkowy)ustawaprzyznajemuszeregistotnychkompetencji(m.in.uchwalaniestatutuszkoły,opiniowanieplanupracyszkoły,ocenasy-tuacjiwszkole).Radaszkołymożerównieżdyspo-nowaćwłasnymbudżetem.
Radaszkołystwarzaprzedstawicielomsamorzą-dówuczniowskichdobrąokazjędobraniaudziałuwważnychdyskusjachotym,codziejesięwszko-leidowyrażaniaswoichopinii.Jestteżdobrympolemdonawiązywaniawspółpracypomiędzyucz-niami,nauczycielamiirodzicami.Ponieważsamsa-morząduczniowskiniemożeposiadaćśrodkówfi-nansowych,jesttorównieżinstytucja,któramożezbieraćśrodkizarabianede factoprzezsamorząd.
Coważne,jeśli samorząd uczniowski zgłosi wspólnie z radą rodziców wniosek o powoła-nie rady szkoły – dyrektor musi ją powołać.JesttozatemkolejnadośćsilnakompetencjaSU.Jeśliuczniowiesązainteresowanitakimrodzajemudziałuwżyciuszkoły–wartozniejskorzystać!
Warunki efektywnego współdecydowaniaZaangażowanieuczniówwprocesdecydowaniabędzieskutecznetylkopodpewnymiwarunkami.Zapewnienie,byzostałyonespełnione,leżypozamożliwościamiuczniówijestwwiększościprzy-padkówzadaniemopiekuna.
À Uczniowie mają rzeczywiste poczucie wpły-wu na podejmowane decyzje.Zadaniemopie-kunamożebyćpokazanieuczniomkonsekwencjiichzaangażowaniawpodejmowaniedecyzjilub,wprost,skutkówposzczególnychrozstrzygnięć.
À Uczniowie rozumieją dyskutowane zagad-nienia i potrafią zaproponować alternatyw-ne rozwiązania. Częstozadaniemopiekunabędzieprzygotowanieuczniówdospotkania–wytłumaczenieproblemu.Wczasiespotkaniauczestnicypowinnidbaćoto,byposługiwaćsięzrozumiałymdlauczniówjęzykiem(np.unikanieakronimówiskrótówmyślowych).
À Dorośli są otwarci na udział młodych ludzi w dyskusji i wzięcie pod uwagę ich zdania. Zgodadyrekcjiinauczycielinawłączenieucz-niówwpodejmowaniedecyzjitotylkopoczątekprocesu.Otwartośćdorosłychjestważnanakażdymkolejnymspotkaniu,nawetjeślioznaczatospowolnienieprocesulubpotrzebędodatko-wychwyjaśnień.Równieważnejestpodejmo-waniedyskusjinatematformułowanychprzezmłodzieżwniosków,nawetjeślinapoczątkuwydająsięnierealne.
Zwłączaniemmłodychludziwdecydowanieospra-wachszkoływiążesięjednododatkowezagrożenie–ryzykotzw.tokenizmu.Tokenizm to sytuacja, w której przedstawicieli jakiejś grupy włącza się do ciał decyzyjnych, ale w praktyce nikt nie liczy się z ich zdaniem(zawszemożnaichprzegłosować)itraktujesięichjakdekorację(tzw.paprotki).Uczniowiebardzoszybkodostrzegąwtakiejsytuacjinieszczerośćintencji,poczująsięmanipulowaniiichzainteresowanieudziałemwpo-dobnymprocesieosłabnie.Symptomempojawiają-cegosięproblemumożebyćniepoddawaniepoddyskusjęwnioskówmłodychludzilubpowtarzającesięgłosowaniedorośliversusmłodzież.
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
28
KONSULTOWANIE DECYZJI
Konsultowaniedecyzjizuczniamitoodpowiednikmechanizmukonsultacjispołecznych,wramachktórych przedstawicielewładz przedstawiająobywatelomswojeplanydotyczącezmiany lubuchwalanianowychaktówprawnych,inwestycjilubinnychprzedsięwzięć,którebędąmiaływpływnażyciecodzienneipracęobywateli(Źródło:portalngo.pl).Podobniejestwszkole–organpodejmują-cydecyzję(np.dyrektor)przedstawiaproponowa-nerozwiązaniesamorządowiuczniowskiemu.
Konsultacjenieograniczająsięjednaktylkodoprzedstawieniaproponowanychrozwiązań,obecnewnichmusibyćteżwysłuchanieopiniinapropo-nowanytemat,dokonywaniemodyfikacjiiinformo-wanieoostatecznejdecyzji(Źródło:portalngo.pl).
Rozwiązanie czy problemIstotąszkolnychkonsultacji jestzebranieopiniiipomysłówmożliwiewieluczłonkówspołecznościszkolnej(uczniów,nauczycieli,pracownikówadmini-stracyjnych).Konsultacjemogądotyczyćkonkret-nego pomysłu–pokazująwówczasnastawieniedoprzedstawionegoprojektu,pomagająocenićjegoprzydatność,umożliwiajązebranieuwagiopiniipomocnychprzyjegoudoskonalaniu.Dziękikonsul-tacjomłatwiejdostrzectrudnościczyzagrożenia,którychwcześniejniewidzieliśmy,udoskonalićpo-mysłorozwiązania,naktóreniewpadlibyśmysami.
Drugaformakonsultacjiprzypominatrochębu-rzęmózgów.Poleganawspólnymposzukiwaniu rozwiązańwybranegozagadnienia,problemuczykwestiispornej.
Każdeztychpodejśćpozwolidużozyskać,aleniesieteżzasobąpewnetrudności.Wartozasta-nowićsię,któreznichzastosowaćwkonkretnejsytuacji.Poniższatabelkaułatwiocenęprzydatno-ścikażdejzproponowanychmetod.
Konsultacje gotowych rozwiązań
Konsultacje problemów i wspólne szukanie rozwiązań
Umożliwiająuzyskanieopiniiwkrótszymczasie.
Wymagajądużoczasu.
Mniejszeprawdopodo-bieństwochaosuwdys-kusji,istniejestruktura,doktórejmożnasięodwoływać.
Większeryzykocha-osuprzydużejliczbieuczestników.
Ryzykoprzeoczeniaciekawegorozwiązania,nieuwzględnianegowcześniej.
Większaszansanainnowacyjne,oryginalnerozwiązania.
Ryzykouznaniadecyzjizanarzuconązgóry.
Silniejszeutożsamianiesięzpodjętądecyzją.
Niepotrzebawiedzyeksperckiejanirozległejwiedzynatematzagad-nienia,żebymócbraćudziałwdyskusji.
Większepoczucieodpo-wiedzialnościzapodjętedecyzje.
KONSULTACJE SPOŁECZNE
1. przedstawienieproponowanegorozwiązania
2. wysłuchanieopiniizainteresowanych
3. wprowadzeniezmian,którejeuwzględniają
4. poinformowanieoostatecznymrozwiązaniu
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
29
Formy konsultacjiKonsultacjemogąprzybieraćróżne formy.Odściennegoforum,czylipowieszonegowwidocz-nymmiejscudużegoplakatuzzapisanympytaniem,wokółktóregouczniowiemogądopisywaćswojeodpowiedzi,przezzebranieopiniipodczasspotkaniaklasynagodziniewychowawczej,poogólnoszkolnądebatę!
KONSULTACJE SZKOLNE KROK PO KROKU
1. Ustaltermin,wybierzmiejscespotkania.
2. Zadbaj,abyuczniowienietylkodowiedzielisiękiedyodbędąsiękonsulta-cje,aleteż,byzrozumielinaczymbędąonepolegałyiczegodotyczyły.
3. Pierwszekonsultacjewartozorganizowaćwtrakcielekcji,zachęcitouczniówdouczestnictwawkolejnychspotkaniach.
4. Poinformujuczestnikówoplanach,zamierzeniach,zmianach,jakieroz-ważaszkoła.
5. Dajkażdejosobiemożliwośćwygłoszeniaswojejopiniinatematprzed-stawionegopomysłu.
6. Pozwólnawymianęopinii,spytaj:ktosięzgadza?,ktomainnypomysł?.
7. Konsultacjeniepowinnyprzerodzićsięwsesjęmarudzenia,zażaleńizarzutów,ponieważichcelemjestznajdowanierozwiązań.Zkażdegogłosupróbujwyodrębnićwięcpomysłzmian,konstruktywnychrozwią-zań.Zapytajuczniów:jakieodczuciawywołujewnichdanapropozycja:jakiewidząalternatywnerozwiązania?
8. Jeślikonsultacjemająpełnićfunkcjędoradczą,zadbajoprzedstawieniewnioskówipomysłówdecydentom.Poinformujuczniówoostatecznejdecyzjiiprzyczynach,dlaktórychzostałapodjęta.
9. Jeślikonsultacjemająnaceluwypracowaniewspólnegorozwiązania,dążdokonkretyzowaniapomysłów,pytajoto,jakieuczniowiewidząszanseizagrożenia?jakiebędąkonsekwencjetakichdecyzji?Wtensposóbpowinnowyłonićsięrozwiązanieproblemu.
2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania
30
KARTA PRACY 2
PrzedTobądrugakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićnadzmianami,którechciałbyślubchciałabyśwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.
Powodzenia!
1. Którezdecyzji,dotychczaspodejmowanychwTwojejszkoleprzezdorosłych,mogłybybyćprzekazaneuczniom?
2. JakaformakonsultacjizuczniaminajlepiejsprawdziłbysięwTwojejszkole?Dlaczego?
3. KtomógłbybyćTwoimsojusznikiemwprzekonywaniuradypedagogicznejidyrekcjidowiększegowłączeniauczniówwpodejmowaniedecyzjiwszkole?
4. JakiekrokinależałobypodjąćwTwojejszkolebystworzyćradęszkoły?
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
33
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
DZIAŁANIA UCZNIÓW
Pozareprezentowaniemuczniów,dbaniemoichprawaiumożliwianiemwiększejliczbieosóbwspół-decydowaniaoszkolnychsprawach,samorząduczniowskipełnijeszczejednąważnąrolę.Jesttoumożliwianie uczniom realizacji własnych pomysłówzwiązanychzuatrakcyjnieniemiorga-nizacjąszkolnegożycia.
Prawo do działaniaRolatawiążesięzprawemsamorząduuczniow-skiegodoskładaniaradzieszkoły,radziepedago-gicznejidyrektorowiwnioskówiopiniiwkwestiachzwiązanychzrealizacjąnastępującychpraw:
Większośćsamorządówuczniowskichw jakimśstopniukorzystaztegoprawa,organizującszkolneuroczystości,imprezy,itp.Bardzoczęstood tego, jaka jest jakość tych wydarzeń i ich dostoso-wanie do potrzeb i zainteresowań uczniów za-leży to, jak będzie oceniana działalność władz SU i samorząd jako całość.Jeśliwśród tychaktywności dominują nudneszkolneakademiezokazjiróżnychuroczystościlubmałozróżnicowanedyskoteki,niewielkajestszansanato,żeaktywnośćSUbędziewysokoocenianaiwieleosóbwłączysięwjegodziałanialubweźmieudziałwwyborachdowładz.
Dobre działanie samorządu uczniowskiego Jakiekryteriamusząbyćspełnione,żebydziałaniesamorząduuczniowskiegomożnabyłouznaćzado-bre?Jestonotakie,jeślisamorząd::
À jestodpowiedziąnaprawdziwe potrzeby ucz-niów szkoły;
À wykorzystujezasoby dostępne w społecz-nościszkolnej(np.talentyizainteresowaniauczniówlubinfrastrukturęszkolną);
À pozwalarealizującymjeosobomwykazaćsiękreatywnością,nie narzuca niczego z góry;
À zostawiarealizatoromwolną rękę w sferze organizacji;
À aktywizujemożliwiedużą liczbę uczniów;
À działazgodniezzasadami realizacji projektów.
À ograniczaniesłabychprawodoorga-nizacjiżyciaszkolnego,umożliwiającezachowaniewłaściwychproporcjimię-dzywysiłkiemszkolnymamożliwościąrozwijania izaspokajaniawłasnychzainteresowań;
À prawodoredagowaniaiwydawaniagazetyszkolnej;
À prawododziałalności kulturalnej,oświatowej,sportowejorazrozryw-kowejzgodniezwłasnymipotrzeba-miimożliwościamiorganizacyjnymi,wporozumieniuzdyrektorem(art.55.„Ustawyosystemieoświaty”).
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
34
Dlaczego warto?Działaniewsposób,któryspełniakryteriadobrejpraktyki,wymagaćbędzieodopiekunaiuczniówwięcejwysiłku–zarównonaetapieprzygotowań,jakirealizacji.Zachęcamyjednakdopodjęciategowysiłku,zewzględunalicznekorzyści,jakiewynika-jązrealizowaniadziałańSUzgodnieznimi.
À Działaniasąrealizowaneprzezuczniówdlaucz-niów,cowzmacnia poczucie identyfikacji uczniów z ich samorządem i szkołą.
À Rozpoznaniepotrzebizasobówprzedrozpoczę-ciemdziałańzmniejsza ryzyko niepowodzeń,poświęceniaczasuipracynaaktywności,któ-realboniebędądlauczniówinteresujące,albotrzebabędzieprzerwaćichrealizacjęzewzglę-dunabrakczasu,umiejętności lubzasobówmaterialnych.
À Uczniowie,poprzezdziałanie,zdobywają prak-tyczne umiejętności przygotowywania i re-alizacji projektów,przydatnewwieluaspek-tachżycia.
À WiększepoczucieautorstwadziałańSUwzmac-nia poczucie wpływu na swoje otoczenie,cojestpodstawąrozwojupostawyobywatelskiejiodpowiedzialnościzadobrowspólne.
À Życie szkolne staje się bardziej barwne, urozmaicone i atrakcyjne–zarównodlaucz-niów,jakinauczycieli!
JAKIE DZIAŁANIA PROWADZIĆ?
Zaczynamy od rozpoznania potrzeb i zasobów. Tenetapjestpodstawądoprzygotowaniaplanupracysamorządunacałąkadencję,dlategowartozrealizowaćgonasamympoczątku,poukonstytu-owaniusięnowowybranychwładz..
Narzędzia rozpoznawania potrzeb i zasobówCzęstowydajenamsię,żepotrzebyizasobywidaćnapierwszyrzutokaikażdydoskonalejezna.Zachę-camyjednakdotego,byprzyjrzećsięimwsposóbbardziejusystematyzowany.Dziękitemumożeokazaćsię,naprzykład,żeposzczególnegrupyuczniówina-czejdefiniująswojepotrzeby.Jednibędąproponowali„więcejdobrejfantastykiwszkolnejbibliotece”,inni„możliwośćkorzystaniazpracownikomputerowej”,jeszczeinni„stworzenieuczniowskiegopunktuxero”.
Najbardziejpopularnenarzędziasłużącerozpo-znawaniupotrzebizasobówtowywiadiankieta.Możnateżwykorzystaćjużdostępnedane(szkolnedaneurzędowe,forainternetowe,stronyszkółczyklasnaportalachspołecznościowych),obserwację,fotografię.Zachęcamydozgłębieniategoobszaru,ponieważdobreprzygotowanienarzędzi,jestklu-czemdozdobyciaużytecznychinformacji.
Czym są potrzeby i zasoby?
À Potrzeby–zainteresowaniaiproble-myuczniów;wszystkoto,czymchcąilubiąsięzajmowaćorazto,czegoimwszkolebrakujelubco,ichzdaniem,powinnouleczmianie.
À Zasoby–wszystkoto,comożnawy-korzystaćdorealizacjiprojektu.Toumiejętnościuczniów,ichczas,goto-wośćdozaangażowaniasięwdziała-nie,wsparciegronapedagogicznego,rodzicóworazdyrekcji,zasobymate-rialneszkoły.
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
35
Polecamy –publikacjęDiagnoza potrzeb młodzieży w środowisku lokalnym,którejzaleceniabardzodobrzemożnaprzełożyćrównieżnaśrodowiskoszkolne.JestonabezpłatniedostępnawInternecie:http://www.rownacszanse.pl/books/3769_Diagnoza_potrzeb_mlodziezy.pdf
Etapy zdobywania informacji o potrzebach i zasobach uczniów
À Ustalenie głównego tematu badania.Niewar-topróbowaćdowiadywaćsięwszystkiegoodrazu–tematpowinienbyćkonkretnyiograni-czony.Przykładytematówtom.in.jakuczniowiespędzajączychcielibyspędzaćczaswolny;opinienatemat.zajęćpozalekcyjnych;zainteresowaniaiumiejętnościuczniów;ichproblemyitrudności;relacjemiędzygronempedagogicznymaucznia-miwszkole. Wspólnie z samorządem możeszzastanowićsię–jakieinnetematybadawczemogąbyćinteresującezpunktuwidzeniapro-wadzonychprzezniegodziałań.
À Wybór grupy czy osób,którezostanąprze-badane–mogątobyćreprezentatywnegrupyuczniów,alewprzypadkuniektórychtematówkoniecznemożeokazaćsięzasięgnięcieopiniinauczycieli,dyrekcjiorazrodziców.
À Wybór metody albo metod zdobywania in-formacji.Żebyinformacjebyłybardziejwia-rygodnewartokorzystaćzminimumdwóchmetodbadawczych!
À Przygotowanie konkretnych narzędzi,takichjakpytaniadoankietyczywywiadu,obserwacja,listaposzukiwanychinformacji.
À Realizacja badania.
À Zebranie i analiza wyników oraz wyciągnię-cie wniosków. Natymetapieodpowiadamysobienapytaniapostawionenaetapieprzygo-towywaniabadania.
Zainteresowanych pogłębieniem informacji i przygotowaniem rzetelnych badań potrzeb i zasobów uczniów w szkole, odsyłamy do następujących publikacji:
–BabbieEarl,Badania społeczne w praktyce,WydawnictwoPWN,Warszawa2006.
–SztabińskiPawełB.(red.),Fieldwork jest sztuką. Jak dobrać respondenta, skłonić do udziału w wywiadzie, rzetelnie i sprawnie zrealizować badanie,WydawnictwoIFiSPAN,Warszawa2005.
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
36
ZADANIE PRAKTYCZNE – POMYSŁ NA NIETYPOWE ZDOBYWANIE INFORMACJI
Mapa szkoły, widziana oczami młodychZachęćuczniówdoprzeprowadzeniabadania,dziękiktóremudowiedząsię,jakiemiejscawszkolesąważnedlamłodychludziiodkryją,któreszkolnepunktysąuznawaneprzezucz-niówzanieatrakcyjne.
Dlaczego warto: À Dowieszsię,któremiejscasąwyjątkowolubianeprzezuczniówigdziemożnaorga-nizowaćróżnegorodzajuwydarzeniaiakcje.
À Odkryjesz,októremiejscawszkolenależyszczególniezadbać,abyzmienićstosunekmłodychludzidonich.
À Sprawdzisz,wktórychpunktachnajlepiejumieszczaćinformacjetak,abydotarłaonedocałejspołecznościuczniowskiej.
Grupa badana:trzylubwięcejlosowowybra-nychklaswszkole.(Pomóżuczniomwylosowaćklasy:wypisznakartkachnazwyklas,kartkiwrzućdojednegopojemnika,abyzniegowyjąćokreślonąliczbękarteczek.)
Potrzebne materiały:kartki idużearkuszezwydrukowanymplanemszkoły,flamastry.
Realizacja: Wwylosowanychklasachprzedstawicielesamo-rządówklasowych(np.nagodziniewychowaw-czej)prosząuczniówozaznaczenienaplanieszkołymiejsc:
À wktórychnajbardziejlubiąsięspotykać;À wktórychnajbardziejlubiąrozmawiać;À wktórychmogąrozwijaćswojezaintereso-wania;
À wktórychnajczęściejczerpiąinformacjęotym,cosiędziejewszkole;
À któresąwedługnichnieatrakcyjne,zaniedbane.
Przedstawicielesamorządówklasowychzbierająwypełnioneprzezklasęplanyinanosząodpowie-dzinajedendużyarkuszzplanemszkoły.
Ważne: Zadbaj o to, aby każdy uczeń samo-dzielnie uzupełniał swoją mapę szkoły. Dla-czego? Ponieważ tylko wtedy wyniki badania pozwolą grupie na wyciągnięcie trafnych wniosków i zaplanowanie takiego działania, które będzie użyteczne dla całej uczniow-skiej społeczności.
Analiza:Zkażdegosamorząduklasowegobiorą-cegoudziałwbadaniuwybierzprzedstawiciela.Taosobabędziereprezentowaćsamorządkla-sowynawspólnymspotkaniu.Naspotkaniuroz-łóżarkuszezplanemszkoły,naktórywcześniejzostałynaniesioneodpowiedzibadanychklas.
Zastanówsięwspólniezuczniami:
À Do jakich działańSUmożewykorzystaćmiejscawszkolenajbardziejatrakcyjnedlamłodychludzi?
À JakiedziałaniaSUmogązmienićstosunekuczniówdotychmiejsc,któresąuznawanezanieciekawelubzaniedbane?
À DoumieszczaniajakichinformacjiSUmożewykorzystaćtemiejsca,wktórychmłodzilu-dzienajczęściejsprawdzająwieścizeszkoły?
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
37
SWOT – analiza mocnych i słabych stron szkołySWOTtometodaanalizy,którajestświetnąpod-stawądoplanowaniadziałań.Możebyćwykorzy-stanajakopodsumowanie i uzupełnienie wcześ-niejszego rozpoznania potrzebizasobówszkoły.Można ją też wykorzystać jako samodzielną metodę przygotowującą do planowania–wy-magamniejnakładówczasuipracyniżprowadzeniebardziejrozbudowanychbadań.AnalizaSWOTmożebyćzastosowanadoanalizymocnychstronalboproblemówszkoły,samorzą-duuczniowskiegoczyspołecznościlokalnej,atakżeszansizagrożeńkonkretnychpomysłównaprojekty.
WramachanalizySWOTnależyokreślićczteryob-szarydotyczącebadanegozagadnieniaczyprojektu:
À silne strony–(Strengths);
À słabe strony–(Weaknesses);
À szanse, możliwości–(Opportunities);
À zagrożenia –(Threats)
SWOT możeprzybraćpostaćtakiejtabelki:
+ –wewnętrzne (kwestiedotycząceSU,potencjałuczniówszkoły,opiekuna)
mocne strony słabe strony
zewnętrzne (odnoszącesiędokwestiispozasame-goSU–dyrekcja,zasobyszkoły,rodzice,gronopedagogiczne)
szanse zagrożenia
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
38
ZADANIE PRAKTYCZNE – PRZEPROWADZENIE ANALIZY SWOT
Zorganizujspotkanie,wktórymwezmąudziałuczniowiezaangażowaniwdziałaniasamorząduorazosobybiorąceaktywnyudziałwżyciuszkoły.(Żebywynikipracybyłypełniejsze,wartonieograniczaćsiętylkodoczłonkówwładzSU.)
1. Przedspotkaniemustalciewspólnie,jakiego tematu ma dotyczyć analiza SWOT.Możetobyćfunkcjonowaniesamorząduuczniowskiego(bardziejogólnie);tematmożejednakbyćbardziejzawężonyiodnosićsiędojednejsprawy(np.przestrzeganieprawuczniów)lubjednegokonkretnegodziałania(np.organizacjafestiwaluteatralnego).
2. NadużymarkuszupapierulubtablicypodzielonejnaczterykwadratywpiszcienazwyczterechelementówSWOT.
3. Następnie,niechkażdaosobasamodzielniewypiszenamałychsamoprzylepnychkartecz-kach,jakiesilneisłabestronyorazzagrożeniaimożliwościwidziwodniesieniudodanegotematu.Dajuczestnikomsporoczasunazastanowienie.
4. Potem,niechuczestnicywparachporozmawiająotym,coudałoimsięwypracowaćanastępnieniechpołącząkarteczki,którezawierajątesameelementy.Przywiększejliczbieosób,parymogąpołączyćsięwczwórkiiponowniepołączyćwspólnepomysły.
5. Podsumujburzęmózgów–najpierwwpiszciedotabelielementywspólne,dostrzeganeprzezwiększąliczbęosób,następniete,któredostrzegajątylkoniektórzy.PostarajciesięuzgodnićwersjęanalizySWOT,zktórąwszyscysięzgadzacie.
6. NajważniejszyetaptoodniesieniesiędokażdejczęścianalizySWOTiopracowaniepo-mysłówna:
À ograniczaniesłabychstron;
À wykorzystaniemocnychstronjakoatutów;
À analizowaniezagrożeńiprzygotowywaniedziałańzaradczych;
À wykorzystywanieszans.
Podzieluczestnikównagrupy,zktórychkażdazajmiesięopracowaniemjednegozpowyższychpodpunktów.Następnie,podzielciesięnaforumpomysłami–pamiętajcie,żebyniepozostałyonetylkopomysłami,ale,byzostałyuwzględnioneprzydalszejpracy!
Nategotypuspotkaniewartoprzeznaczyćminimumdwiegodziny–trzebaprzewidziećczasnapracęsamodzielnąidyskusję.DobrympomysłemjestprzeprowadzenieanalizySWOTdziałalno-ścisamorząduuczniowskiegowśródgronapedagogicznegoidyrekcji,anastępnieporównanienauczycielskiejwizjiaktywnościsamorząduzwizjąuczniów.
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
39
PRZYGOTOWANIE PLANU PRACY SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
OpisanewyżejmetodyzdobywaniainformacjiorazanalizaSWOTtodoskonałypunktwyjściadowypraco-waniaplanu pracy władz samorządu.ZnającsłabeimocnestronyszkołylubaktywnościSUorazpotrze-byizasobyuczniów,łatwiejwypracowaćplan,które-gowykonaniebędziewartościoweisprawisatysfakcjęzarównorealizującym,jakipozostałymuczniom.
Jak przygotować plan pracy – krok po kroku?Przygotowanierocznegoplanupracysamorząduuczniowskiegowartopodzielićnadwaspotkania.Widealnejsytuacjiobatespotkaniaprowadząsamiuczniowieaopiekunuczestniczywnich,oferującswojewsparcie, jeśliokazujesiętokonieczne.Możnarównieżwyobrazićsobiekilkapośrednichform,wzależnościoddoświadczeniauczniów:opie-kunmożewspółprowadzićspotkanierazemzprzed-stawicielemuczniów;opiekunmożepomócuczniomzaplanowaćprzebiegspotkaniakrokpokrokulubskomentowaćstworzonyprzeznichplan.Całypro-cesmożewyglądaćtak:
1. Zbierzcie wnioski z diagnozy potrzeb i zasobów oraz analizy SWOT,którewjakikolwieksposóbodnosząsiędoaktywnościsamorząduuczniowskiego.
2. Podzielcie wnioskinatakie,któremogązostaćprzełożonenakonkretnedziałaniaitakie,któremówiąorzeczachbardziejogólnych.
3. Ustalcie,jakie powinny być główne cele działania SUwtymrokuszkolnym–wodniesieniudownioskówzdiagnozyalboanalizySWOT.
4. Zastanówciesięwspólnie,jakie działania pomogą wam zreali-zowaćwyznaczonecele.Napoczątkuspisujciewszystkiepomy-słynadziałanianazasadzieburzymózgów,bezichodrzucania.
5. Porozmawiajciechwilęokażdymzpomysłów.Jakicellubcelepozwalazrealizowaćtodziałanie?Czywiedza,jakązdobyliścieprowadzącrozpoznaniepotrzebizasobóworazanalizęSWOTpozwalawamstwierdzić,żejesttodziałaniepotrzebne,intere-sującedlauczniówiwykonalne?
6. Pomysły,któreprzejdąwstępnąweryfikacjępodzielcie na trzy kategorie: „musi się wydarzyć”, „powinno się wydarzyć”, „może się wydarzyć”.
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
40
Wpierwszejkategoriipowinnysięznaleźćpomy-sły,któreodpowiadająnapalące,bardzoistotnepotrzebyuczniów,atakżete,którebudzązaintere-sowaniewiększościpotencjalnychrealizatorów.Natymmożnazakończyćpierwszespotkanieipoddaćpomysłyocenieinnychuczniów.
Wustalenie,któredziałaniapowinny się wydarzyćwszkole,warto włączyć wszystkich uczniów lub przynajmniejprzedstawicieliwszystkichklas.Możesiętoodbyćnp.zapomocąinternetowejankiety,wktórejwypisanebędąwypracowanenapodsta-wiediagnozypomysłyikażdybędziemiałmożliwośćokreślenia,jakważnyjestdlaniegodanypomysł.
Konsultacjespołecznedotyczącetego,czympo-winienzajmowaćsięsamorządmogąmiećrównieżformęotwartejdebatylubściennegoforum,czylidostępnegodlawszystkichmiejsca(tablicy,pla-katu),naktórymmożnazapisywaćswojeuwagidotycząceprezentowanychpomysłów.
DziękitemuwładzeSUbędąmiałypewność,żezajmująsięrealizacjąwydarzeń,którepostrzeganesąjakoistotneprzewiększąliczbęuczniów.
Przyjrzyjciesięopiniomuczniów,wyrażonymwczasiekonsultowaniapomysłówwszerokimgro-
nie.Postarajciesięwziąćpoduwagęjaknajwięcejznich–pamiętajciejednak,żeżadenplanniemożeuwzględniaćwszystkichpomysłów.Zadaniemsa-morządujestwybraniespośródróżnychpropozycjitychnajbardziejpotrzebnych.
Zastanówciesięnadkażdymzpomysłówzpierw-szejkategorii–ileczasuzajmiejegoprzygotowa-nie,jakwieleosóbpowinnobyćwtozaangażowa-nych,czypotrzebnejestszczególnewsparcielubzasoby,czyjesttojednorazowewydarzeniealboinicjatywacykliczna(np.raznamiesiąc)czyteżdziałanietrwającenieprzerwanieprzezcałyrokszkolny(np.powołanierzecznikaprawucznia).
Rozpiszciepomysływczasienacałyrokszkolny.Dziękitemuzobaczycie,czyjestmożliwezaplano-waniedodatkowychwydarzeńzkategorii„powin-no”lub„możesięwydarzyć”,czyteżwydarzeniazkategorii„musi”sąnatyleczaso-ipracochłonne,żenanicinnegoniestarczyczasu.Pamiętajcie:zawszetrzebazakładać,żedanedziałaniezajmiewięcejczasuipracyniżplanujemynapoczątku!
Planpracynakolejnyrokszkolnyjestgotowy–życzymypowodzeniawjegorealizacji!
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
41
CZYM JEST CEL?
Celtostan,dojakiegochcemydoprowadzić,rea-lizującdanedziałanie.
Właściwewyznaczeniecelupomagadobraćdziała-nia,któreodpowiadająnaustalonewcześniejpo-trzeby;wtrakcierealizacjiumożliwiasprawdzanie,czywszystkoidziewdobrąstronę;apozakończe-niupracy–czycelzostałzrealizowanyiczymożnamówićosukcesie,czyteżnie–itrzebazastanowićsięnadtym,conależałobyzmienić.
Jaki powinien być dobry cel?ŻebycelwłaściwiespełniałswojąfunkcjępowinienbyćSMART–zangielskiego„mądry”.Otocechy,jakiepowinienspełniaćcelSMART:
À konkretny(Specific),precyzyjnieokreślający,cochcemyzmienićlubosiągnąć;
À mierzalny (Measurable),powinnobyćmożliwedosprawdzenia,czyzostałosiągnięty;;
À ambitny(Ambitious),powinienzakładaćosiąg-nięcieczegoś,cowymagapewnegowysiłku;;
À realny(Realistic),musibyćwzasięgumożliwo-ściiumiejętnościwykonawców;;
À określony w czasie (Timebound),powinienbyćwyznaczonyterminzakończeniarealizacjicel..
Ustalająccelenapoczątkurokuszkolnegowartorozróżnićcele długoterminowe odcelówkrótko-terminowychlubteżoperacyjnych.
Celedługoterminowe,totezwiązanezdziałaniemcałegosamorządulubopiekuna,natomiastkrótko-terminoweczyoperacyjne,tocelezwiązanezre-alizacjąkonkretnychdziałań.
Początkującyrealizatorzyprojektówczęstomylą cel z działaniem.
À NIE:postawieniestojakównaroweryprzedszkołą
À TAK:zwiększenieliczbyuczniówdojeżdża-jącychdoszkołynarowerach
À NIE:zorganizowaniedyskotekiszkolnej
À TAK: zintegrowanieuczniówklaspierw-szychzestarszymiuczniamiszkoły
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
42
ROLA OPIEKUNA W REALIZACJI PROJEKTÓW
Poustaleniuogólnegoplanupracynacałyrokszkolny,wartokażdezwiększychdziałańrównieżtraktowaćprojektowo.
Co to oznacza w praktyce? Każde z tych działań powinno:
À miećustalonycellubcele;À byćrealizowaneprzezzespół;À byćoparteowcześniejszerozpoznaniepotrzebizasobów;
À byćzaplanowaneirealizowanewedługplanu,miećściśleokreślonypoczątekikoniec.
Każdyzprojektównależyrealizowaćetapami,dbajacozachowanietejsamejichkolejności.Niżejprzedstawiamyteetapy,wrazzkrótkimopisemroli,jakąnakażdymznichpowinienpełnićopiekun.
KROK 1
Zdobywanie informacji o potrzebach i zasobach
Rola opiekuna: – Pomagasprecyzowaćtematbadania,
grupębadawczą(osobybadane)izde-cydowaćsięnanajbardziejodpowiedniąmetodę.
– Wspierauczniówwprzygotowaniuna-rzędzibadawczych.
– Pomagauczniomprzeprowadzićbada-nie(przeprowadzenieankietywtrak-cielekcji,uzyskaniezgodydyrekcjinaumieszczenieściennegoforumnaszkol-nymkorytarzu,itp.)
– Pomagapodsumowaćbadanieiwyciąg-nąćwnioskizwyników.
KROK 2
Określenie celów i wybór pomysłów na działania
Rola opiekuna:– Pilnuje,żebyceledziałańbyływłaściwie
określone–niepokrywałysięzdziała-niamiispełniałykryteriaSMART.
– Proponujeformęwyborupomysłównadziałania–dyskusję,forumścienne,czyinneformy,dbającoto,żebypo-mysłynadziałaniabyłykonsultowanezcałymsamorządemuczniowskim,czylizewszystkimiuczniamiszkoły.
– Pomagauczniomokreślićrealnośćpo-szczególnychpomysłów–możliwościczasowe idostępnośćzasobówko-niecznychdoichrealizacji.
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
43
KROK 3
Planowanie działań
Rola opiekuna:– Proponujeuczniomformępracynad
planowaniem.
– Czuwa,abypodczasplanowaniawypi-saćwszystkieczynnościpotrzebnedorealizacjiprojektu.
– Upewniasię,żeuczniowiewyznaczylidokażdegozadaniaosobęodpowie-dzialnąorazokreśliliterminjegowy-konania.
– Sprawdzarealnośćplanów–zarównopodwzględemczasupotrzebnegonaichwykonanie,jakimożliwościwyko-nawców.
KROK 4
Poszukiwanie sojuszników
Rola opiekuna:– Jest łącznikiempomiędzy uczniami
idyrekcją,pomagaskontaktowaćsięzpotencjalnymisojusznikami.
– Wspierauczniówwczasieprzygotowa-niadorozmowyzpotencjalnymsojusz-nikiem(pomagaprzygotowaćargumen-ty;dajewskazówki,jaksięzachowywaćinacozwrócićuwagę).
– Może,naprośbęuczniów,braćudziałwrozmowachczynegocjacjachzpo-tencjalnymisojusznikami.
– Wspiera działania uczniówpoprzezlobbowanienarzeczichprojektuudy-rekcji,wśródradypedagogicznej,radyrodziców.
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
44
KROK 5
Realizacja działań
Rola opiekuna:– Pozwalauczniomdziałaćsamodzielnie
–równieżponosićporażki!
– Pomagawpozyskaniuniezbędnychpo-zwoleńnadziałanie.
– Czuwanadtym,bypracewykonywanebyłyzgodniezharmonogramem.
– Doceniazaangażowanieuczniówizwra-cauwagęnaniedociągnięcia(udzielakonstruktywnejinformacjizwrotnej,aleniekrytykujeiniewyręczawdziałaniu).
– Motywujeuczniów.
– Pomagawprowadzeniudokumentacji,jeślitakajestkonieczna.
KROK 6
Ewaluacja
Rola opiekuna:– Tłumaczysensewaluacji.
– Pomagawymyślićmetodyewaluacjiprojektu(np.pytania:czegosięna-uczyłem?jaknamsiępracowało?cosięzmieniło?)
– Wspierauczniówwwyciąganiuwnio-skówzichsukcesówiporażek.
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
45
Ewaluacja – ocena działań samorządu uczniowskiegoEwaluacjęwartoprowadzićnietylkonazakończeniekadencjisamorządu–podsumowująccałorocznąpra-cę–alerównieżpozakończeniuważniejszychdziałańczyetapów.Częściej,zastanawiającsięnadefektamipracy,aktywniuczniowiebędąmoglipoprawiaćja-kośćswoichprojektówiwykonywanychzadań.
Poniżejproponujemykilkawarsztatowychmetodewaluacji.Możnajewykorzystaćpodczasspotkańpodsumowujących,jakowstępdorefleksjinadtym,cobyłosukcesem,acomożnajeszczepoprawićijaktozrobić.
Ręce Poprośuczestnikówoodrysowanienakartcepa-pieruwłasnejdłoni.Nakażdymzpalcówuczestnicypowinninapisaćjednąrzeczdotyczącąewaluowa-negowydarzenia/projektu:
À cobyłonajlepsząstroną–nakciuku,
À oczymopowiemznajomym–nawskazującym,
À cobyłonajsłabsząstroną–naśrodkowym,
À cobymzmienił–naserdecznym,
À czegosięnauczyłem(ew.dowiedziałam,cobyłozaskakujące)–namałym.
Uczestnicyindywidualniewypełniająkonturdłoni,zgodniezwłasnymiopiniami.
Koło ewaluacji Narysujnaarkuszupapierualbonatablicykoło,podzieljenaczteryrówneczęści.Nakażdejznichnapisz,jakiezagadnieniemająocenićuczestnicy.Możetobyćnp.zdobytawiedza,pracagrupowa,realizacjacelów,satysfakcjazudziałuwprojekcie.
Zadaniemuczestnikówjestpostawieniewkażdejćwiartcekołakropkioznaczającejichocenędanegoaspektuczyzagadnienia.Imbliżejpunktuprzecięciasięlinii–środkakoła,tymocenawyższa,imbliżejbrzegów,anawetpozakołem,tymniższa.
Półki sklepowe Naarkuszupapierualbonatablicynarysujdużypro-stokąt,podzielonynatrzy-czteryrówneczęści–będątopółkiwsklepieRozdajuczniompokilkakarteczeksa-moprzylepnych.Zadaniepoleganazapełnieniu„półek”towarem–elementamidziałaniaczyprojektu,któreewaluujecie.Uczniowiemająwypisaćwszystkieskła-doweprojektu,którechcąocenić.Umieszczająjenaodpowiedniej„półce”,przyklejającdoprostokąta–imwyższa„półka”,tymlepszaocenadanegoelementu.
Następnie,prowadzącyporządkujenaklejonekar-teczki,jeślitrzebaprecyzujezuczestnikaminiejas-nesformułowaniaiomawiawynik...
Rzeka projektu Natablicylubarkuszupapierunarysujschema-tycznierzekę–odźródławgórachdoujścia.Symbolizujeonazakończonywłaśnierokszkolnylubprojekt.Uczniowiemająpomyślećoswoichuczu-ciachidoświadczeniachnaposzczególnychjegoetapach.Mogąjezapisaćwodpowiednimmiejscubiegu„rzeki”lubumieścićnakartkachsamoprzy-lepnychiprzykleić.Uczestnicymogąrównieżuzu-pełniać„rzekę”oelementygraficzne,symbolizują-cekonkretnewydarzeniaczymomentyprzełomowewprojekcie.Następniewspólniezuczestnikamiomówto,cozawiera„rzeka”–proszącorozwi-nięcieiuzupełnienienajważniejszychelementów.
Oś oceny Zapomocątaśmymalarskiejalbosznurkawyznaczośpośrodkusali.Najednymjejkrańcupołóżkartkęznapisem„100%”,nadrugim„0%”.Następniepoprośuczestników,żebyprzezzajęciemiejscawwybranymmiejscuosipokazali,naileprocentoceniająposzczególneelementyprojektu,warszta-tu,wydarzenia.Wgrupierealizującejprojektmożetobyćnaprzykład:osobistasatysfakcjazpracy,zdobytawiedzaczyumiejętności,ciekawiespędzo-nyczas,pracazespołowa,współpracazopiekunemitp.Uczestnicyzajmująmiejscawwybranymmiej-scunaosi–ochotnicyuzasadniają,cowpłynęłonazajęcieprzeznichtegomiejsca.
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
46
POMYSŁY NA DZIAŁANIA – INSPIRUJ UCZNIÓW
Zachęcamydotego,żebypomysłydziałańwycho-dziłyodsamychuczniów.Jeśli jednaknieumie-jąoniczasemwyjśćpozastaleobecnewszkoleschematydziałańpodejmowanychprzezsamorządy,wartopodsunąćiminspirującestronyinternetoweipublikacje.Wielepomysłówznajdujesię:
– nastronieprogramu„Samorząduczniowski”samorzaduczniowski.pl–szczególniewdziale„Materiałydlasamorządu”i„Materiałydlana-uczycieli”,podrozdział„Pomysłynadziałania”;
– wprzewodniku„Samorząduczniowski–porad-nikdlaucznia”,dostępnymwwersjielektronicz-nejnastroniesamorzaduczniowski.pl,wdziale„Oprogramie”;
– nastroniedziałasz.pl–portaluredagowanymprzezmłodychdlamłodych,któryzawieraspe-cjalnydziałpoświęconydziałaniomdozrealizo-waniaprzezsamorząduczniowski.
Poniżej przedstawiamy kilka wybranych pomysłów.
À Czy znasz swoje prawa i obowiązki?–Samo-rządzawieszanakorytarzukartkizpytaniamioszkolneprawaiobowiązkiorazodpowiedziaminanie,dziękiczemuuczniowiemogązweryfiko-waćipogłębićswojąwiedzę.
À Przerwa dla wolontariatu–Samorządprzy-gotowujeinformacjedotyczącedziałańwolonta-riackichwokolicyiprzedstawiajezaintereso-wanymuczniomwtrakciedyżurunaprzerwie.
À Pomóżcie zwierzakom!–Uczniowieprzyno-sządoszkołymakulaturę.Dochódzeskupu
samorządprzekazujenajbliższemuschroniskudlazwierząt.
À Eko-wlepki–Samorządrozmieszczawszkoleeko-wlepkiprzypominająceonawykachprzyja-znychdlaśrodowiska,takichjakdokręcaniekra-nów,segregowanieodpadówczygaszenieświatła.
À Ściana dobrych praktyk–Nazawieszonymwkorytarzudużymarkuszubrystoluuczniowiewpisująrzeczy,którepomagająimwnauce,dziękiczemuprzekazująsobiepomysłynaefek-tywniejszeuczeniesię.
À Szkolny bank czasu–Samorządtworzylistęosób,którechciałybysięnauczyćczegośno-wego(np.:grynagitarze)oferującwzamianpomocwrozwijaniuinnejumiejętności,dziękiczemuuczniowiewykorzystująiprzekazujądalejswojetalenty.
À Festiwal praw człowieka–Samorządprzy-gotowujeprojekcję filmówdokumentalnychdotyczącychprawczłowieka,któramożebyćpunktemwyjściadoszkolnejdyskusji.
À Pomoc pilnie potrzebna–Samorządprzywsparciu nauczycieli organizujew trakcieprzerwserięupozorowanychwypadków.Ucz-niowie,którzyznajdąsięwcentrumwydarzeń,musząwłączyćsiędoakcjiratunkowejprzyswa-jającsobiezasadypierwszejpomocy.
À Kulturalna mapa miasta–Korzystajączapli-kacjiGoogleMapsuczniowie tworząmapęmiejsc,wktórychodbywająsięciekawewy-darzeniakulturalneorazktóreoferująaktywnywypoczynekpolekcjach.
À Lekcja demokracji–Uczniowiewskazująpalącyproblemdotykającypolskąmłodzieżwobszarzeedukacjiczyaktywnościspołecznejiorganizująwtejsprawiedebatęparlamentarną,dziękiczemuucząsiętrudnejsztukidyskusjiwsferzepublicznej.
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
47
KARTA PRACY 3
PrzedTobątrzeciakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizastano-wićnadzmianami,którechciałbyślubwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.
Powodzenia!
1. Jakzachęciłbyśprzedstawicieliswojegosamo-rządudoprzeprowadzeniadiagnozypotrzebizasobów?
2. Jakiemetodydiagnozypotrzebizasobówmo-głybybyć,Twoimzdaniem,najbardziejefektyw-newTwojejszkole?Dlaczego?
3. CojestdlaCiebienajtrudniejszewewspieraniuuczniówrealizującychprojekt?Jakmożeszpo-radzićsobieztymitrudnościami?
Trudnościwewspieraniuuczniówprzyrealizacjiprojektu
Pomysłynaprzezwyciężeniepojawiającychsięproblemów
3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania
48
4. Kogouznajesz zapotencjalnegosojusznikasamorządu uczniowskiego w planowanychprzeznichdziałaniach?Jakwykorzystaćichwsparcie?
Sojusznicy Jakwykorzystaćichwsparcie?
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
51
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
REGULAMIN SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
Uchwalenieregulaminuswojegofunkcjonowaniatonajprecyzyjniejokreślonakompetencjasamorząduuczniowskiego.To,jakiezapisyznajdująsięwregu-laminie,możemiećrealnywpływnasposóbfunk-cjonowaniaSU.Mimotego,regulaminzazwyczajniejestgłównymobiektemzainteresowania–aniuczniów,aniopiekunów.
Warto poświęcić czas…Jesttojednaknatyleważnydokument,żewar-todoniegosięgnąć–izachęcićdotegouczniówaktywnychwSU.Jeśli w szkole do tej pory nie istniał regulamin – koniecznie trzeba go stwo-rzyć.Należypamiętać,żezgodniezustawą,do-kumenttenpowinienbyćuchwalony przez ogół uczniów w głosowaniu powszechnym, równym i tajnym.Jedyneograniczenieustawowejestta-kie,żeregulaminniemożebyćsprzecznyzestatu-temszkoły.Jeśli więc zapisy regulaminu nie są sprzeczne ze statutem, dyrektor nie ma prawa nie zgodzić się na jego uchwalenie w takim kształcie, w jakim chcą uczniowie.
Zasady tworzenia regulaminu
Regulaminpowinienbyćdostosowanydowa-runkówispecyfikikażdejszkoły.Jestjednakkilkapodstawowychkryteriów,którepowinienspełniać.
À Regulamin niemoże zawierać zapisówsprzecznychzprawemoświatowym,anizestatutemszkoły.
À Regulaminokreślaogólnezasady,aniekonkretnerozwiązania(NIE:opiekunemsamorząduuczniowskiegojestp.Nowak;TAK:opiekunsamorząduuczniowskiegojestwybieranyprzezogółuczniówwwyborachpowszechnych,tajnych ibezpośrednichspośródzgłoszonychprzezradępedago-gicznąkandydatów).
À Regulaminniemożedotyczyćkwestiinienależącychdokompetencjisamorząduucz-niowskiego(np.uchwalanieplanuwycho-wawczegoszkoły,dysponowaniebudżetemszkoły).
À Regulamin zachowuje reguły tworzeniatekstówprawnychijestnapisanyformal-nym,alezrozumiałymdlauczniówjęzykiem.
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
52
Co powinien zawierać regulamin?Poniżejprzedstawiamypodstawowekwestie,którepowinienokreślaćregulamin.
Rozdział I Powinienzawieraćnazwęsamorząduuczniowskie-go,stwierdzenie,żetworzągowszyscyuczniowieszkoły,ewentualnieokreślenieroli iuprawnieńsamorząduuczniowskiegonapodstawie„Ustawyosystemieoświaty”.Rozdział IIOpisorganówzarządzającychsamorządu(np.sa-morządyklasowe,przewodniczącySU,radalubza-rządSU,parlamentSU),określenie,któreorganySUsąwybieranewwyborach,którezaśpowoły-wane(iprzezkogo).Wkolejnychartykułachnależypokoleiopisać:skład,sposóbpowoływaniaorazkompetencjekażdegozorganówSU.Rozdział IIIOpisinnychorganówsamorząduuczniowskiego(np.komisjelubsekcje,rzecznikprawucznia–jeślijestuczniem,itp.)orazskład,sposóbpowoływaniaikompetencjekażdegoztychorganów.Rozdział IVSposóbreprezentowaniaoraz funkcjonowaniaorganówwładzy–czastrwaniakadencjiposzcze-gólnychorganów,sposóbpodejmowaniadecyzji,quorumwymaganedopodjęciadecyzji.Rozdział V Ordynacjawyborcza–czyliszczegółoweokreśleniesposobówwybieraniaposzczególnychorganów.(Więcejinformacjiotym,copowinnazawieraćor-dynacjaznajdujesięwdalszejczęścitegorozdziału.)Rozdział VIOpissposobuwybieraniaopiekunasamorząduucz-niowskiego,zasadywspółpracySUzopiekunem,kompetencjeopiekuna.Rozdział VIIZasadydotyczącezmienianiaiuchylaniazapisówre-gulaminu,atakżeuchwalanianowegoregulaminu.
Zaangażowanie opiekuna w tworzenie regulaminuZgodniezustawą,touczniowieprzygotowująre-gulaminfunkcjonowaniasamorząduuczniowskiego.Wwiększościszkółmłodzieżbędziejednakpotrze-bowaławsparciaopiekunawformułowaniukon-kretnychzapisówwjęzykuprawnym.
Widealnejsytuacjiuczniowietworząwięcregu-laminrazemzopiekunemsamorządu(inp.nauczy-cielemwiedzyospołeczeństwie).Wtakimprocesieważnejestto,bynauczyciel:
– potrafiłzadaćuczniompytanieopreferowanerozwiązania(np.powołanieparlamentuSUlubradySU);
– umiałwyjaśnićwadyizaletyprzedstawianychalternatyw(np.większareprezentatywność,spowolnieniepodejmowaniadecyzji);
– potrafiłprzełożyćproponowaneprzezuczniówrozwiązanianajęzykzapisówregulaminu.
Regulaminsamorząduuczniowskiegopowinienbyćzrozumiałydlawszystkichuczniówwszkole–przyjmowanyjestprzecieżwgłosowaniupo-wszechnym.Wartootozadbać,przygotowującnp. jegowersjęzkomentarzami,którewpro-stychsłowachwyjaśniąznaczenieikonsekwencjeposzczególnychzapisów.Takprzygotowanyregu-laminpowinienzostaćprzedstawionywszystkimuczniom–wartodotegowykorzystaćnaprzykładsamorządyklasowe.
Ogólnoszkolnegłosowanienadprzyjęciemregu-laminuwartopołączyćzinnymiwyboramiodby-wającymisięwszkole(wyboramiprzedstawicielisamorząduuczniowskiegokolejnejkadencji lubnowegoopiekuna) lubz innymogólnoszkolnymwydarzeniem.Przygotowanieszkolnychwyborówmożebyćdlagrupyuczniówgimnazjalnymprojek-temedukacyjnym.
Więcejinformacjinatemattworzeniaregula-minówiprzykładykonkretnychrozwiązańmożnaznaleźćnastroniewww.samorzad uczniowski.pl.
Zarząd, Rada czy Parlament, czyli jakie organy w naszym samorządzie?Strukturasamorząduuczniowskiego,czylito,jakieorganywchodząwjegoskład,powinnabyćopisanawregulaminie.Jednaktworząclubzmieniającre-gulaminnależyzadaćsobiepytanie–jakstrukturabędziepasowaładoSUwmojejszkole?Nasąsied-niejstronieprzedstawiamykilkanajczęściejwystę-pującychorganówSUwrazzopisemichmocnychisłabychstron.
Więcej informacji na temat poszczególnychinstytucjisamorząduuczniowskiegonastroniewww.samorzaduczniowski.pl.
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
53
Nazwa organu (nazwyorganówmogąbyćróżne,wtabelipodajemyprzykłady)
Skład i funkcjonowanie organu
Mocne strony Słabe strony
Przewodniczącysamorząduuczniowskiego
Organjednoosobowy,powinienbyćwybieranywpowszechnychibezpo-średnichwyborach.Koor-dynujepracępozostałychorganów,reprezentujecałysamorządprzeddyrek-cją,radąpedagogiczną,rodzicamiinazewnątrzszkoły,jestodpowiedzialnyzaprzedstawieniedyrekcjiiuczniomplanupracynakolejnyrokszkolny,atakżesprawozdaniazdziałalnościSUpozakończeniukadencji.
Jest„twarzą”SU–konkretnąosobą,doktórejwważnychsprawachmogązwracaćsięzarównouczniowie,jakinauczycie-le.Jegogłosmożemiećdecydująceznaczeniewsprawachbudzącychkontrowersje.Jeślijesttypemcharyzmatycznegolideramożeskupiaćwokółsiebieludziidobrzemoty-wowaćichdopracy.
Jeślijegokompetencjelub/icharaktersązbytsilne,możesprawić,żecałysamorządbędzieutożsamianyzjegoosobą.Problemmożesiępojawićrównieżwówczas,gdy,naprzewodniczącegozostaniewybranaosobaniekompe-tentnainiezaangażowana–możetozdecydowaćoniepowodzeniuwiększościdziałańSU.
Zarządsamorząduuczniowskiego
Organliczącyodkilkudokilkunastuosób,powinienbyćwybieranywpo-wszechnychibezpośred-nichwyborach.ZadaniemzarządujestuchwalenieirealizowanieplanupracySUnacałąkadencję.CzłonkowiezarządusąodpowiedzialnizarealizacjęplanupracyatakżenadzórnadrealizacjąinnychkompetencjiSU.
Ponieważjestmałągrupą,możełatwiejiszybciejpodejmowaćdecyzje.Jeśliskładasięzaktywnychosóbmożewielewypracowaćnawetjeśliwiększośćuczniówszkołyjestsłabozainteresowanaaktywnościąwsamorządzie.Dobrzesięsprawdzawszkołachmałychlubwsytuacjiniskiegozain-teresowaniauczniówkandy-dowaniemwwyborach.
Ilośćzadań,jakiemożerealizowaćmałagrupaosóbjestograniczona.Istniejeniebezpieczeństwozamknięciasiętejgrupynapozostałychuczniówszkołyirealizowaniepomysłówbezodniesieńdopotrzebizasobów.Częstowłaśniezarządidentyfikowanyjestbłędniezsamorządem.
Radasamorządówklasowych
Organskładającysięzprze-wodniczącychsamorządówklasowych.Możepełnićfunkcjezarządulubfunkcjo-nowaćobokzarząduipełnićfunkcjędoradczą,konsulta-cyjnąlub/iwspółuczestni-czyćwpodejmowaniuprzezzarząddecyzjiouchwalaniuplanupracyirealizacjikonkretnychprojektów.radamożepełnićfunkcjekontrolnewobecprzewodni-czącegolub/izarządu.
Umożliwiawłączeniewiększejliczbyosóbwaktywnośćsamorządu,zwiększarolęsamorządówklasowych.Jeśliprze-wodniczącyklasdziałająsprawnie,więcejinformacjiodziałaniachSUdocieradouczniówwichklasach.Mogąonirównieżprzeka-zywaćzarządowiiprzewod-niczącemupomysłyiuwagizgłaszaneprzezuczniówszkoły.
Jeśliudziałradyjestprzewidzianywprocesiepodejmowaniadecyzji(np.koniecznajestjejzgodalubopinia),możetoutrud-niaćiwydłużaćprocesdecyzyjny.(Radajakoorganbardziejlicznyrzadziejsięzbieraiwolniejobraduje.)
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
54Sekcje w samorządzie uczniowskimWwieluszkołachwsamorządachuczniowskichfunkcjonująsekcje.Tonicinnegojakgrupyrobocze,którepowoływanes)ąalboad hocdoprowadzeniaposzczególnychdziałań(np.doorganizacjispotka-niazgościem)albotworzonesąnapoczątkurokuiprzejmująodpowiedzialnośćzadziałaniapewnegotypu(np.sekcjaplastycznalubredakcjagazetyszkolnej).Wregulaminiewartookreślić,ktoiwjakisposóbmożepowoływaćsekcje,aleraczejpowinnosięunikaćwymienianiaposzczególnychsekcji.
Sekcje są dobrym narzędziem angażowaniawdziałaniasamorząduosóbspozaradylubzarzą-du.Możnatakzaplanowaćichpracę,bywkażdejsekcjibyłktośzwładzsamorządu(dlazapewnieniadobrejkomunikacjiikoordynacji),alebywiększośćpracywykonywałyosobyspozazarząduirady,dlaktórychmożebyćtopierwszedoświadczeniedzia-łanialubszansawykorzystaniaswojegotalentu(plastycznego,literackiego,itp.).
Parlamentuczniowski Organzłożonyzewszyst-kichuczniówszkoły(zainte-resowanychuczestnictwemwspotkaniu),którzymogązbieraćsięwokreślonychodstępachczasu.Parla-mentmożezatwierdzaćplanpracylubposzcze-gólne(najważniejsze)decyzjeprzewodniczącegolub/izarządu,możerównieżuchwalaćwłasneuchwały,opiniowaćdecyzjeinnychorganówszkoły.
Jeślidużaliczbauczniówjestzainteresowanaudzia-łem,istnienieparlamentuświetniewpływanawzrostpoczuciasprawczościiodpowiedzialnościzażycieszkoły.Jestforumdyskusjiosprawachważnychdlaszkoły,pełnifunkcjękontrolnąwobeczarząduiprzewodniczącego.
Zorganizowaniesprawniedziałającegoparlamentuwymagasporopracyformalno-organizacyjnej(ustaleniazasadfunkcjo-nowaniaipilnowaniaichprzestrzegania).Zorganizo-waniespotkaniaparlamen-tumożebyćkłopotliwe,dlategododecyzjiparla-mentuwartopozostawiaćtylkonajważniejszekwestie.
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
55
POWSZECHNE WYBORY PRZEDSTAWICIELI SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO. DLACZEGO TO WAŻNE?
Powszechnewyboryprzedstawicielisamorzą-dówsą,zpewnością.jednymzczynników,którezwiększajązainteresowaniesamorządnościąucz-niowskąwszkoleimajawpływnalepszedziałaniesamorząduwtrakciecałegorokuszkolnego.Niedlakażdegojednakkoniecznośćorganizowanialubaktywnegobraniaudziałuwwyborachjestoczy-wista.Przedstawiamylistęargumentów,jakichmożnaużyć,żebyprzekonaćsceptyków.
Przekonując dyrektora– Samorządwybranywdemokratycznychipo-
wszechnychwyborachcieszysięrzeczywistympoparciemiautorytetemwśróduczniów.
– Kampaniawyborczapomagawyłonićodpowied-nie,rzetelneikompetentneosoby.
– Demokratyczniewybieranyiaktywnysamorządtoatrybutdobrej,markowejszkoły.
– Dobrysamorządmożebyćwsparciemwre-alizowaniuwieluzadańszkoły(nietylkoapeleinoszeniesztandaru,alenp.organizacjazajęćpozalekcyjnych).
Przekonując nauczycieli– DobrzeprzygotowanewyborydowładzSUsą
idealnąszkołąfunkcjonowaniademokracji.
– Samorząduczniowskitoszkołarealizacjiprojek-tów,któresąobecniewymaganewedługpod-stawyprogramowejdoukończeniagimnazjum.
– Samorządrozbudzapostawęobywatelskąipo-czucieodpowiedzialnościzadobrowspólne.
– Uczniowiezaangażowaniwaktywnośćsamorzą-dulepiejpracująwgrupie,mająwiększeumie-jętnościkomunikacyjne.
– Sprawnysamorządmożebyćwsparciemwspra-wachorganizacyjno-wychowawczych.
Przekonując potencjalnych głosujących czyli uczniów
– Wyborywyłaniająreprezentantówcałejspo-łecznościszkolnej–każdegoucznia.
– Władzesamorządumająsporekompetencje,jeślitrafiątamodpowiednieosoby,naprawdęwielemożesięwszkolezmienić.
– Niegłosując,pozbawiamysięprawadonarze-kanianabezczynnośćwładzSU.
– Uczniowiespędzająwszkoledużączęśćżycia–wyborytopierwszykrokdozmianyszkoływmiejscejeszczeciekawsze.
– Kampaniawyborczamożebyćświetnązabawą,wartosięwniązaangażować;
Zasady demokratycznych wyborów
À Powszechne. Każdyuczeńmaprawodoudziałuwgłosowaniu.
À Równe. Każdyuczeńmajedengłos.
À Bezpośrednie.Wyborcabezpośred-niowybieraswojegoprzedstawiciela(bezpośredników).
À Tajne.Wybórjestanonimowy,awa-runkipodczaswyborówzapewniajątajnośćaktugłosowania.
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
56
JAK ZORGANIZOWAĆ POWSZECHNE WYBORY?
Krok I - Ordynacja wyborczaZasadyobowiązującewwyborachprzedstawicielisamorząduuczniowskiegookreślaordynacja.Zgod-niezustawą,wprzypadkusamorząduuczniowskie-goordynacjapowinnabyćczęściąregulaminuSU–najczęściejtoosobnyrozdziałdotyczącywyborów.
Wartorazemzuczniamizapoznaćsięzzapisamiregulaminusamorząduuczniowskiego,zwracającszczególnąuwagęnaprzepisydotyczącewyborów.Czyumożliwiająoneprzeprowadzeniedemokratycz-nychwyborów?Jeślinie,wartowspólniewrócićdoregulaminuiwprowadzićwnimodpowiedniezmiany.
Co powinna zawierać ordynacja wyborcza?
1. Podstawowe zasady przeprowadzenia wyborów.
Jeśliwyboryprzedstawicielisamorząduuczniow-skiegomająbyćdemokratyczne,powinnybyć:powszechne, równe oraz tajne. Teprzymiotnikipowinnyzostaćwprostzapisanewszkolnejor-dynacji.Zachęcamydoorganizowaniawyborów,któresąbezpośrednie, wnichkażdyuczeńwy-bieraswojegoreprezentanta,zamiastwyborówpośrednich,gdzienp.przewodniczącegosamorząduuczniowskiegowybierająwybraniwcześniejprzed-stawicieleklas.Prawiekażdeszkolnewyborysąteżwiększościowe (młodzieżgłosujenakonkretnychkandydatów,nienalistywyborcze).
Ponadto,wartozaznaczyćwordynacji,czymoż-liwejestgłosowanietylkoosobisteczyrównieżprzezpełnomocnikaidopisać,żegłosowaćmożnatylkoraz.
2. Prawa wyborczeCzynne prawo wyborcze(dogłosowania)powinnimiećwszyscy uczniowie szkoły.Bierne prawo wyborcze (dobyciawybranym)równieżpowinnobyćdostępnedlakażdego,kogopoprzeokreślonaliczbauczniówzróżnychklas.Or-dynacjaniepowinnaograniczaćtegopraważadnejosobieniezawieszonejwprawachucznia.
Żebyzachowaćciągłośćpracywładzsamorządu,dobrzejestzawrzećwordynacjiprzepisymówiąceotym,żedowładzwybieranajestokreślonalicz-baosóbzkażdegorocznika–dziękitemuunikniesięsytuacji,żecałyZarządzostatniejklasyprze-stajepracowaćjużwkwietniu(przedegzaminamikońcowymi).
3. Termin i tryb ogłaszania wyborówOrdynacjapowinnarównieżokreślaćczaskadencjiiokresjejzakończenia.Wwieluszkołachwyboryorganizujesiępowakacjach–naprzełomiewrześ-niaipaździernika–wtedygłosowaćmogąpierwszeklasy.Wyboryorganizowanewczerwcupozwoląwładzomrozpocząćpracęod1września,aletrud-nowtedyowysokąfrekwencję.Terminstycznio-wywłaściwieuniemożliwiakandydowanieuczniomzostatniegorocznika,leczpozwalanajmłodszymnaświadomyudział.Decyzjęodaciewyborówpowinnipodjąćuczniowie.
Ogłoszeniedokładnegoterminunowychwyborówtozadanieprzewodniczącegokończącegokadencję.
4. Tryb zgłaszania kandydatówDobrzejest,abyrazemzezgłoszeniemkandydaturywymaganebyłoprzedstawieniekomisjiwyborczejlisty osób popierających danego kandydata, wraz z podpisami.Ordynacjapowinnaokreślaćliczbęwymaganychpodpisówito,czykandydatamogąpopieraćosobyzjegoklasy.
5. Sposób powoływania, skład i zadania komisji wyborczej
Ordynacjaokreśla,jakpowoływanajestkomisjawyborczaijakiesąjejzadania.Członkowiekomisjiniemogąkorzystaćzbiernegoprawawyborczego.Dobrze,jeśliistniejewymóg,bywkomisjiznajdo-walisięreprezentancikażdegorocznika.
6. Zasady prowadzenia kampanii wyborczejKampaniawyborcza powinna zaczynać się pozakończeniuokresurejestrowaniakandydatów,akończyćnadzieńlubdwaprzedterminemwy-borów.Wdniuwyborów,atakżedzieńprzed,powinienobowiązywaćzakazagitacji,tzw.ciszawyborcza.Zabronionepowinnobyćoczernianiekandydatów,niszczenieplakatówwyborczych.Ordynacja powinna określać te zasady oraz
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
57
przewidywaćmożliwośćzgłaszaniaskargzapro-wadzenieniewłaściwejkampaniiwyborczej.
7. Sposób głosowania i liczenia głosówTo,jakpowinnowyglądaćgłosowanieiliczeniegło-sów,szerzejopisujemynakolejnychstronach.
8. Sposób zgłaszania i rozpatrywania skarg wyborczych
Zarównokandydaci,jakiinniwyborcypowinnimiećmożliwośćzgłoszeniakomisjiwyborczejzauważo-nychnaruszeńzasadokreślonychwordynacji.Wnajbardziejrażącychprzypadkach,np.maso-wychfałszerstw,komisjapowinnamiećmożliwośćunieważnieniawynikuwyborów.
9. Określenie przypadków, w jakich wy-gasa mandat członka władz samorządu uczniowskiego.
Takimprzypadkiemjestnp.zawieszeniewprawachucznia.Wznanychnamszkolachuczniowiepropo-nująteż,byprzyznaćwyborcomprawozgłoszeniawnioskuowotumnieufnościm.in.wobecczłonkówwładzSU.
Podobniejakwprzypadkutworzeniaregulaminusamorząduuczniowskiego,większośćuczniówbę-dziepotrzebowaławsparciaopiekunaprzyspisy-waniuordynacjiwyborczej.Ordynacjajestoficjalnieczęściąregulaminu,wartowięcpracującnadniąprzestrzegaćtychsamychzasadipamiętać,żewczasieszkolnegogłosowanianadregulaminemuczniowiepowinnirównieżzaakceptować(awięciznać!)ordynacjęwyborczą.
Krok II – Komisja wyborczaRzetelnaiobiektywnakomisjawyborczatofun-damentdemokratycznychwyborów.Ważne,żebywkomisjiznalazłysięosobyniezależne–niekandy-dująceiniesympatyzującezżadnymzkandydatów.Dobrze,jeślidlanowowybranychczłonkówkomisjizostanieprzeprowadzonespecjalnieszkoleniedo-tycząceichuprawnieńiroli.(Takieszkoleniemogąprzeprowadzićczłonkowieustępującychwładzlubopiekunsamorządu.)Mimo,żeczłonkowiekomisjipozbawienisąbiernegoprawawyborczego,wciążprzysługujeimczynneprawo,czylimogą głosować.
Zadania szkolnej komisji wyborczej:
À sporządzenielisty wyborców–uczniów,któ-rzybędągłosować(np.ksero listyuczniówzsekretariatulubzdzienników);
À stworzenielisty kandydatów –przyjmowanieodkandydatówzgłoszeńiweryfikowanieliczbyorazprawdziwościpodpisówosóbpopierającychdanąkandydaturę;
À czuwanienadprzebiegiemkampanii wybor-czej –reagowanienałamaniezasadzapisanychwordynacji,rozstrzyganieskargpłynącychodwyborcówczykandydatów,zgodniezprocedurązapisanąwordynacji;
À wydrukowaniekart do głosowania –powin-nyzawieraćspisnazwiskkandydatów(lublistkandydatów)wedługustalonejwwynikuloso-waniakolejnościorazinstrukcję,jakgłosować.Nakartachwyborczychmożnapostawićszkolnąpieczęć,,takabyuniemożliwićkserowaniekart;
À przygotowanielokalu wyborczego(sali,wktó-rejodbędziesięgłosowanie)–zmiejscem,wktórymkażdywyborcabędziemógłoddaćgłoswtajemnicyorazzurnąwyborczą,doktó-rejbędąwrzucanewypełnionekarty;
À zapewnieniesprawnej organizacji samego głosowaniaorazprzestrzeganiazasadzapisa-nychwordynacjiwyborczej.
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
58
Krok III – Dzień wyborówTerminwyborówpowinienzostaćustalonynadzień,wktórymwszyscyuczniowiebędąmoglizagłosować.
À Wtrakciegłosowaniaw lokalu wyborczym przez cały czas muszą się znajdować człon-kowie komisjiwyborczej.Sprawdzają,napod-stawielegitymacji,tożsamośćzgłaszającychsięwyborcówiwydająimkartydogłosowania.
À Wyborcypotwierdzająotrzymaniekarty,skła-dającpodpisprzyswoimnazwiskunaliściewy-borców.Każdemuznichkomisja może wydać tylko jedną kartę do głosowania.
À Pozakończeniuwyborówkomisja otwiera urnę(wtrakciegłosowanianikomuniewolnotegorobić,podgroźbąunieważnieniawybo-rów)i przystępuje do obliczania wyników.Wpierwszejkolejnościsprawdza,iległosówzostałooddanych.Skrupulatnakomisjapowin-naporównaćliczbęoddanychgłosówzliczbąwydanychkartdogłosowania–tapierwszaniemożebyćwiększaoddrugiej.Jeślitakjest,ist-niejepoważnepodejrzenie,żektośdopuściłsięfałszerstwawyborczego.
À Potemkomisja oddziela głosy nieważne(te,naktórychzaznaczonowięcejniżjednegokandydatalublistę,bądźniezaznaczononikogo)ioblicza, ile ważnych głosów otrzymał każdy z kandydatów.
À Nazakończenieswojejpracykomisja spisuje i og-łasza wyniki wyborówzuwzględnieniemwszyst-kichdanychuzyskanychpodczasliczeniagłosów.
Powyborach,zadaniemkomisjijestrozpatrywanieewentualnychskargnaichprzebieg.Porozpa-trzeniuwszystkichskargkomisjaogłaszaważnośćwynikówwyborów.Decyzja komisji o ważności wyborów powinna być ostateczna.
CentrumEdukacjiObywatelskiejorganizu-jeodkilkulatakcjępromującąbezpośred-niewyboryprzedstawicielisamorządówuczniowskich.Wramachkampanii„Sa-morządymajągłos”,coroku,wostatnichdniachwrześniamłodziludziezkilkusetszkółwybierająswoichprzedstawicieli.Dołączdonich!
Informacjenatematakcjiznajdziesznastroniewww.samorzaduczniowski.pl.
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
59
WYBORY OPIEKUNA SU
Artykuł55(punkt5.ustęp6.)„Ustawyosystemieoświaty”stwierdza,żeprawo wyboru nauczycie-la, pełniącego rolę opiekuna samorządu ma sa-morząd uczniowski –czyliwszyscyuczniowieszko-ły.Zatemjesttoprawogwarantowaneustawowo.
Wybory w praktyce Niestety,wwieluszkołachpraktykawyboruopie-kunajestinna–wyznaczagodyrektorlubradapedagogiczna.DlategoSejmDzieci iMłodzieży,któregoobradyw2010rokubyłypoświęconete-matowisamorządnościuczniowskiejzawarłwswo-jejuchwaleprzypomnienie,żesamorządmaprawowyboruopiekuna
Wyboryopiekunasamorząduniemusząbyćniewielewnoszącymplebiscytempopularnościnauczycieli.Doświadczeniepokazuje,żeucznio-wiebardzoceniąsobiemożliwośćwyboruosoby,zktórąbędąwspółpracowaćitraktujątenwybórbardzopoważnie.
Niezależnieodstażuwroliopiekunasamorząduuczniowskiegowartopoddaćswojąkandydaturępodgłosowanieuczniówidaćsięimwybrać!
Szkolnewyboryopiekunamogąbyćzorganizowanenawielesposobów:
À Wybory bezpośrednie,wczasiektórychopie-kunawybierająwszyscyuczniowieszkoły.Moc-nąstronątegorozwiązaniajestzaangażowaniewszystkichzainteresowanychuczniów.
À Wybory pośrednie,wczasiektórychopiekunawybieraorganreprezentującysamorząducz-niowski–zarządlubradasamorządówklaso-wych.Atutemtegorozwiązaniajestmożliwośćzorganizowaniapogłębionychdyskusjiuczniówzkandydatami..
À Wybory organizowane corocznienapocząt-ku lubnakońcurokuszkolnegogwarantująwszystkimuczniomszkołymożliwośćwpływunawybóropiekuna;
À Wybory organizowane raz na kilka latpo-zwalająnabardziejdługofaloweplanowaniepracyzsamorządem.
Nauczycielwybranyprzezwszystkichuczniówszkoły,wskazanyjakoten,doktóregomajązaufanie,zktórymlubiąpracowaćiufają,żebędziedziałałwichnajlepszyminteresie,tonauczycielpozy-tywniezweryfikowany.Wtakisposób,ojakimniktinnyznauczycielinawetniemożemarzyć(...).Itakinauczycielzaj-mujejużzupełnieinnąpozycjęwszkole.
[LucynaBojarska]
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
60
Kilka kroków do szkolnych wyborów opiekuna samorządu
1. Pierwszym krokiem do zorganizowania wyborów jest przekonanie dyrektora szkoły.
Abyprzekonaćdyrektora,wartoprzygotowaćsze-regargumentówprzemawiającychzatązmianą.Wśródnichtakiejak:
À Mandat(ilegitymizacja),jakiopiekunowidająwwyborachpowszechnychwszyscyuczniowieszkoły,jestnieporównywalnielepszyodman-datuprzekazanegoodgórnieprzezjednąosobę.
À Uczniowiewybierająnauczyciela,doktóregomajązaufanie–atylkotakiopiekunmożestaćsięgwarantemprawuczniawszkole.
À Uczniowiegłosowaćbędąnatychnauczycieli,uktórychspostrzegająwolęienergiędodzia-łaniaorazjednocześnienatakich,którzymogąstaćsięźródłeminspiracji,motywacjiiwspar-ciadlauczniowskichdziałań.
À Wyborypowszechnemogązwiększyćprestiżstanowiskaopiekuna.
2. Drugim krokiem jest przekonanie innych nauczycieli do kandydowania.
Wyboryniemająsensu,jeśliwystartujewnichjed-naosoba.Imwięcejjestzgłoszonychkandydatur,
tymlepiej.Wwieluszkołachuczniomudajesięprzekonaćdokandydowaniawszystkichnauczycieli,winnychplacówkachnadmiarinnychobowiązkówwyłączaztejmożliwośćczęśćosóbiwdniugło-sowaniauczniowiewybierająspośródmniejszegogrona.Kluczowajesttutajzgodawszystkichpo-proszonychokandydowanie.
3. Trzecim krokiem jest przedstawienie pomysłów na pracę z samorządem.
Uczniowiepowinnidokonywaćwyboruświadomie,dlategoprzedgłosowaniemosobywybierające(wszyscyuczniowielubprzedstawicielesamorządu)powinnimiećmożliwośćzapoznaniasięzpomysłamikandydatównapracęzsamorządem.Wtymceluwartozorganizowaćpolekcjachotwartespotka-niezchętnymidopełnieniaroliopiekuna,naktóremogąprzyjśćwszyscyzainteresowaniuczniowie.
Rola opiekunaParadoksalnie,równieżprzyorganizacjiszkolnychwyborówopiekuna samorząduuczniowskiego(szczególnie jeśliodbywająsięwszkoleporazpierwszy)nauczyciel–obecnyopiekun,mawieledopowiedzenia.Prawdopodobniemłodziludziebędąpotrzebowaliwsparciawprzekonywaniudyrektoradonowegopomysłuizachęcaniudokandydowa-nianowychnauczycieli.Przykładopiekuna,któryzgłosisiędoudziałuwwyborachibędzieotwarciedyskutowałzuczniamioswoichpomysłachmożezachęcićrównież innychpedagogówdoudziałuwwyborach.
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
61
KARTA PRACY 4
PrzedTobączwartakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićnadzmianami,którechciałbyśwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.
Powodzenia!
1. JakiesąmocneisłabestronyobecnejstrukturysamorząduuczniowskiegowTwojejszkole?
Mocne strony Słabe strony
2. Conależałoby,Twoimzdaniem,zrobić,byusprawnićdziałaniesamorząduuczniowskiegowTwojejszkole?Zapiszprzynajmniej3rzeczy.
4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego
62
3. KtomożewTwojejszkolewspieraćpomysłorganizacjipowszechnychibezpośrednichszkolnychwyborówprzedstawicielisamorządówuczniowskich?Ktomożeoponować?Jakprzekonaćniechętnych?
Kto może wspierać pomysł? Kto może być niechętny? Jak przekonać niechętnych?
4. Wjakiejformienajlepiejbyłoby,Twoimzdaniem,zaprezentowaćprojektnowegoregulaminusamorząduuczniowskiegowszystkimuczniomszkoły?
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
65
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
SOJUSZNICY SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
Sojusznicytowszystkieosoby,grupyiinstytucje,któremogąpomócuczniomwcodziennejpracy.Sojusznikównależydobieraćwzależnościodcha-rakteruprojektu,posiadanychprzezuczniówza-sobóworazrodzajuśrodkówpotrzebnychdojegorealizacji.Każdyznichmożezaoferowaćinnegorodzajuwsparcie.
Zasady współpracyWspółpracazsojusznikiempowinnaopieraćsięnazasadzie „wygrana – wygrana”,toznaczyobiestronypowinnyczerpaćzewspółpracykorzyści.Korzyściąsojusznikamożebyćzwyczajnasatysfak-cja,alemożemuteżzależećnareklamie,rozgło-sie,możliwościpozyskaniawaszegowsparciaprzywłasnychprojektach,itd.
Napoczątkunajlepiej,abygrupauczniówspotkałasięiwspólniezastanowiła,czegowłaściwiepotrze-bujądorealizacjiswoichpomysłów.Takiespotkaniamożnaorganizowaćnapoczątkudziałaniasamorządulubnapoczątkurealizacjinowejinicjatywy.Naliściepotrzebnychrzeczymogąsięznaleźć:wydaniezgo-dynadziałalność,pomocworganizacjispotkania,pomocwtransporcie,pomocrzeczowa,pomocfi-nansowa,wsparcieakcjipromującejwydarzenie.Na-stępnymkrokiempowinnobyćzastanowieniesięnadtym,ktomożeudzielićpomocy,którajestpotrzebna.
Potencjalni sojusznicy samorządów uczniowskich
À młodzieżowe rady miast –mogązwrócićsiędowładzgminyzprośbąnp.owytyczenieście-żekrowerowychprowadzącychdoszkół;
À samorządy w innych szkołach –mogąbyćźródłeminspiracjiipomysłównadziałania;
À organizacje młodzieżowe–mogąpomócworganizacjiszkolnegobiwaku;
À instytucje kulturalne–mogąwynająćsalęnawystępszkolnegokołateatralnego;
À szpitale, żłobki, domy dziecka –zapewniąza-jęcieuczniomchętnymdopracywolontariackiejzmłodszymidziećmi;
À rady miast, gmin lub powiatów –mogąbez-płatniewynająćuczniompomieszczenie,np.naorganizacjęlokalnegofestiwaluróżnorodnościkulturowej;
À organizacje charytatywne –wykorzystająwefektywnysposóbpieniądzezebranepodczasszkolnychzbiórek;
À organizacje ekologiczne –udostępniąróżno-kolorowekoszenaśmiecisłużącedosegregacjiodpadówwszkole;
À organizacje pozarządowe–umożliwiąza-angażowaniewmiędzynarodowekampaniespołeczne;
À szkoły wyższe–studencipoprowadząspotka-nieinformacyjneokierunkachstudiów.
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
66
ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW
Pracawgrupiewiążesięzpowstawaniemkonflik-tów.Każdymabowiemniecoinnepotrzeby,intere-sy.Niezawszewszyscyjednakoworozumiejąwspól-neustalenia.Napięciaikonfliktysąwięczupełnienaturalnymzjawiskiem,towarzyszącymwspólnejpracy.Sąwięcnietylkozagrożeniemaleiszansą.
Konfliktstajesięszansą,gdyzostajeujawnionyirozwiązany.Oczyszczawtedyatmosferę,umoż-liwiakażdemuwypowiedzenieswojegozdania,
opowiedzenieoemocjachiostateczniedojściedorzeczywiściesatysfakcjonującegorozwiązania.
Opiekunmożepatrzećnawydarzeniaiprocesgrupowyzdystansu,bardziejobiektywnie.Dlate-goczęstojestnajlepsząosobą,któramożepomócwrozwiązaniuzaistniałegokonfliktu.Kluczemdotego,pozawoląporozumienia,jestodpowiedniakomunikacja.Nacozatemzwracaćuwagę,czegouczniowiepowinniunikać,adoczegodążyć?
Jakich zachowań należy unikać? Jak można przeciwdziałać niepożądanym zachowaniom?
Obwinianie,szukaniewinnych Zachęcajdomówieniaofaktach,opisywaniasytu-acji,nieoceniania.Postarajsięwłaściwienazwaćproblemipomócuczniommyślećokonstruktywnychrozwiązaniach.
Komunikat„Ty”(mówienieokimś,aniedokogoś;mówieniewimieniucałejgrupy)
Zachęćuczniówdomówieniaosobie–owłasnychemocjach,obserwacjach,otymjakieuczuciewywołujeunichzachowaniedrugiejosoby.
Odgadywanieczyichśintencji Zachęcajuczniówdomówieniaozaobserwowanychskutkachdanegodziałania,zapytajomotywację,przyczynytakiegozachowania,wyboru.
Generalizacje Pytajoopiskonkretnychsytuacji,najlepiejbieżących.
Wypominanieprzeszłości Poprośoskoncentrowaniesięnawydarzeniu,wokółktóregopowstałkonflikt,spróbujdotrzećdotegocogospowodowało.
Występowaniezpozycjisiły Przypomnijuczniom,żekażdazosóbtaksamowierzy,żemarację.Przypomnij,żeniemogąnarzucaćinnymswoichrozwiązań.
Narzucanieswojejperspektywy Zachęćdowysłuchania,jaksprawawyglądazpunktuwidzeniainnychosób.
Szantaż,groźby Przypomnij,żezamiasttegokoniecznejestwspólneszukanierozwiązań,rozważanieichkonsekwencji,jasnekomunikowanieiokreślanienaczymkażdemuzależy.
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
67
FACYLITACJA
Opiekunsamorząduuczniowskiegoułatwiauczniomwspólnedziałania, interweniujewmomentachtrudnychipomagarozwiązywaćpojawiającesiętrudności.Wrealizacjitychzadańpomożezpew-nościąumiejętnośćfacylitacji.
Facylitacja(od fr. faciliter–ułatwiać)oznaczawspieranie i ułatwianie procesu komunikacjiwgrupie.Facylitatorpomagaczłonkomgrupyzde-finiowaćproblemy,któremusząrozwiązać.Two-rzyatmosferę,wktórejkażdybezobawdzielisięswoimzdaniem,nieurażającprzytyminnychinienarzucającgopozostałym.Roląfacylitatorajestpośredniczenieiułatwianieprzepływuinformacjioraznadawaniestrukturydyskusji.Dążyondoskupieniaenergiigrupywokółwspólnegocelu,dbaoto,bybyłonprzezwszystkichczłonkówgrupyrozumianytaksamo,zapobiegadygresjomiodcho-dzeniuodtematu.Osobafacylitującaniepowinnapodczasspotkaniawyrażaćwłasnegozdania,dzielićsiępomysłami,udzielaćwskazówek.
Abyuczestnicychcieliangażowaćsięwdyskusję,muszączućsiębezpiecznie,wiedzieć,żeichzda-nieniezostaniezaatakowane.Wtymcelugrupapowinnanajpierwdobrzesiępoznać.Facylitatormusirównieżdbaćowzajemnyszacunekmiędzywszystkimiczłonkamigrupy.Dobrejatmosferzesprzyjarównieżstosowaniejęzykapozytywów(np.:corobić?cojestpożądane?cojestpozytywne?czegochcemy?zamiast:czegonierobić?coniejestpożądane?czegoniechcemy?).
Techniki facylitacyjneFacylitatorzystosująwswojejpracyszeregtech-nik,któreułatwiajądyskusję.Poniżejprzedstawia-mywybraneznich.
ParafrazaParafrazapoleganaopowiedzeniuwłasnymisłowa-mitego,cozrozumieliśmyzczyjegośkomunikatu.Dziękiniejupewniszsię,czynapewnozrozumiałeśto,conadawcachciałprzekazać.Dajeszmuteżpoczucie,żejestsłuchany.
Pozaklasycznąparafraząmożeszzastosowaćrównieżtzw.parafrazę plus.Polegaonanatym,żepowtarzaszusłyszanykomunikat,dodającdo
niegopewnewnioskiikonkluzje.Przydajesiętozwłaszczawsytuacji,kiedychceszpodsumowaćprzedłużającąsiędyskusję,wyciągnąćwniosekzczyjejśrozwlekłejwypowiedzi.Pamiętajjednak,abyupewnićsięczy twojewnioskowanie jestsłuszne!
Zadawanie pytań otwierającychPytaniaotwierającestymulująuczestnikówdoudzielaniadłuższych,pełniejszychwypowiedzi.Za-czynająsięodsłów:jak, co, kiedy, ile, gdzie, dlaczego.Zadaniedużejilościpytańumożliwiuzy-skaniepełnegoobrazusytuacji,przeanalizowaniewszystkichaspektówdanegozagadnienia,uzyska-nieróżnychpotrzebnychinformacji.(Przykładowo:cosięstało?cosądziszotymrozwiązaniu?jaksądziszwczymtkwiproblem?)Możeszprosićoskonkretyzowaniewypowiedzi,uzasadnienieswojegostanowiska,poddawaćpoddyskusjęróż-nehipotezy.
Pytaniamogąstymulowaćpowstanienowychpomysłównp.:czysąinnesposoby?agdybyśmiałpodaćtrzyrozwiązaniategoproblemu…?Mogąteżdotyczyćdalszychkrokówwpracynadprojek-tem.Możeszteżpoprosićouszczegółowienienp.:comiałaśnamyślimówiąc…?jakrozumiesz…?
Porządkowanie dyskusjiGdydyskusjadotyczydośćogólniezdefiniowane-goproblemualbodotykazagadnieniakontrower-syjnegomożepojawićsięwniejwielewątków.Abyutrzymaćporządekdyskusjiiwydobyćmoż-liwiedużowniosków,wartouporządkowaćtreśćrozmów.
Podsumujdotychczasowewypowiedziwramachpewnychwątków,następniezapytajczydobrzetozrozumiałeś.Dodajewentualneuwagiuczestników.Ustalkolejność,wjakiejbędąomawianeposzcze-gólnezagadnienia.Jeśliktóryśzwątkówzupełnieniepasujedotematudyskusji„odstawgonapar-king”.Możesznp.zapisaćdanąkwestięiprzykleićnadużejkartcewwidocznymmiejscu.Poinformujuczestników,żerzeczyktóreznalazłysięna„par-kingu”zostanąomówionepozakończeniudyskusji.
Jeśliwdyskusjipanujedużychaos,wartoprzy-pomniećuczestnikomojejcelu.
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
68
PodsumowywaniePodsumowaniepoleganaprzedstawieniuwszystkichdotychczasowychopinii,pomysłów,kwestii,jakiepo-jawiłysięwdyskusji.Podsumowaniemożnastosowaćnakońcudyskusji,alerównieżwtedy,gdywgrupiepojawisięchaos,wielewątkównaraz.Podsumo-wanieukazujepostęp,jakizrobiłagrupawszukaniurozwiązania,sprawdzaczywgrupieistniejezgodacodorozumieniapewnychkwestii,porządkujedyskusjeprzezzamykanieposzczególnychwątków.
BumerangFacylitująckomunikacjęiprocespodejmowaniade-cyzjiwgrupiemożnasięrównieżnatknąćnasytua-cjękonfliktową.Konfliktmożewynikaćzróżnicyzdańwokółkontrowersyjnegotematu,możeteżmiećswojepodłożewbardziejskomplikowanejhistorii.Ważne,abydyskusjanieprzerodziłasięwsprzecz-kęczywzajemnedocinaniesobieirozgrywaniein-terpersonalnychnapięć.Wtakiejsytuacjibardzoważnajestrolafacylitatora,którypowiniendbaćodobresamopoczuciewszystkichczłonkówgrupy.Facylitatormusizachowaćneutralnośćibezstron-nośćorazwytrwałośćiniepowinienprzyjmowaćpostawyobronnej.Ostrewypowiedzi,nawetjeślisąkierowanedociebie,zazwyczajwynikajązfru-stracjizwiązanejzsytuacją.Technika„bumerangu”
umożliwiaprzekształcenieostrejkrytyki,personal-nychuwagwdyskusjęnadszukaniemrozwiązań.
Sparafrazujkrytycznąwypowiedźuczestnikawtakisposób,bydotyczyłaproblemu.Jednocześ-nieokażzrozumieniedlaodczućautoratejwypo-wiedzi..Zapytaj,jakiewidzimożliwościrozwiązaniaproblemu,zmianytejsytuacji.Jeśliwypowiedźuderzajednakbezpośredniowdrugąosobę,prze-rwij jąstanowczochoćbezemocji iprzypomnijozasadach,najakiesięwcześniejumówiliście.Poproś,bydanaosobaskoncentrowałasięnaproblemie,nasytuacji,którasięjejniepodoba.Otoprzykład:
– Uczestnik:Tewszystkiepomysłysązupełniebezsensu.Siedzenietutajtostrataczasu.
– Facylitator:Rozumiem,żedotychczasprzed-stawionepomysłycięniesatysfakcjonują.Dla-czego?Jakipomysłproponujesz?Jakiecechypowinnomieć,wedługciebie,optymalneroz-wiązanie?
Częstoatakwynikazchęcizwrócenianasiebieuwagi.Dziękiwłączeniuzbuntowanegouczestnikawprocestworzeniarozwiązań,możesz„przeciąg-nąć”gonaswojąstronę.
Więcej informacjiotechnikach facyli-tacjiznajdziesznastronieinternetowejwww.samorzad uczniowski.pl
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
69
JAK MOTYWOWAĆ UCZNIÓW DO DZIAŁANIA?
Jednąztrudnościnajczęściejpojawiającychsiępodczasrealizacjiprojektówjestspadającamoty-wacjauczniów.Gdypracaokazujesiętrudniejszaniżsiępoczątkowowydawało,pojawiająsiępierw-szeniepowodzenia,koniecznestająsięzmianywcześniejzaplanowanychdziałań–wieleosóbmożestracićchęćdopracy.
Takimsytuacjomopiekunmożezapobiegać,dbającoto,żebygrupaniewzięłanasiebiezbytwiele
zadańdowykonania,lubżebyniebyłytozadaniaprzekraczającejejmożliwości.Dziękitemuunikniesięrozczarowaniaiutratyprzezuczniówchęcidopodejmowaniajakichkolwiekdziałań.
Cykl trwania projektuSpadekmotywacjijestnaturalnymetapemwrea-lizacjikażdegowiększegoprojektu–maonzwiązekzcyklem trwania projektu.
Jakwidaćnawykresie,napoczątkowymetapiedzia-łaniarealizatorzysąpełnientuzjazmu–dostrzegajądobrestronyswojegopomysłuichcądziałać.Jednakzawszepojawiająsiętrudności,podczasgdyjeszczeniewidaćrezultatów–tonajtrudniejszymomentwprojekcie.Jeśligóręweźmiezwątpienieizniechę-cenie,bardzołatwojestporzucićprojektwpołowie.
Dlategona tym etapie bardzo ważna jest rola opiekuna–rozmowyzgrupąnatematniepowo-dzeń,wspólneszukanierozwiązań,wsparciewmo-dyfikowaniuwcześniejprzyjętychplanów,atakżewskazywanietego,cojużudałosięzrobić,dlaczegodalszapracanadtymprojektemmasens,definio-wanieosiągniętychsukcesów.
Napodstawie:ElsvanMourikiDannyHearty, Knowing me kno-wing you: an intercultural training resource pack,Leargas,1999.
tygodnielubmiesiące
pesy
miz
m
o
ptym
izm
sceptycyzm
entuzjazm
euforia!
tozabieraczas!
niewidaćrezultatu
czytojesttegowarte?
organizacjakuleje
burzaoklaskówifajerwerki
todziała!
możetonietakizłypomysł
dostrzeganiepierwszychrezulatów
czarnagodzinaprojektu
CYKL TRWANIA PROJEKTU
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
70
Co może zrobić opiekun?Cojeszczeopiekunmożerobić,żebywzmacniaćmotywacjępracującychznimosób?
À Doceniaj! Zarównowtrakcierealizacjipro-jektu, jak ipo jegozakończeniuważne jestdzieleniesięswoimuśmiechemientuzjazmem.Wartopodkreślaćkażdy,nawetdrobnyosiąg-niętyprzezgrupęsukces.Należypamiętać,żebywszyscywgrupieczuli,żeichaktywnośćprzyczyniłasiędosukcesu.
À Promuj osiągnięcia grupy.Gdziesiędaopo-wiadajosukcesiegrupy,chwalnaforumszkoły,przedradąpedagogiczną,dyrekcją.Napodsu-mowanieprojektuzaproślokalnąprasę,zadbaj,żebyrelacjeukazałysięnalokalnychstronachinternetowych.
À Rozmawiaj z uczniami i uczennicami o oso-bistych korzyściach,jakiemogąodnieśćzak-tywnościwsamorządzieuczniowskim–otym,jakiezdobywająnoweumiejętności,wiedzęiznajomości,orazcoztegomożebyćprzydatnewinnychaspektachżycia.
À Pozwól uczniom uczyć się na własnych błę-dach. Nawetjeśliwidzisz,żeniewszystkorobiąidealnie,pozwalajimsamodzielniedochodzićdotakichwniosków.
À Dbaj o to, żeby grupa mogła realizować włas-ne, a nie narzucone z góry pomysły.
À Unikaj zbędnej biurokracji, wszelkie formal-ności ograniczaj do minimum.
À Rozmawiaj z uczniami o ich obawach. Próbuj-ciewspólnieznaleźćrozwiązaniaróżnychprob-lemów,szukajciepomysłównaradzeniesobieztrudnościami.
À Świętuj z uczniami ich sukcesy.Pokażdymzakończonymdziałaniu,nawetniewielkim,wartochoćbysymboliczniepodzielićsięradością.
ZADANIE PRAKTYCZNE – MOTYWACJA UCZNIÓW
Nasamympoczątkupoprośuczniów,żebyzastanowilisięjakajestichmotywacjadopracywsamorządzieuczniowskim–dlaczegochcąsięzaangażowaćwpracęwSU?Zapiszciewnioskiiwracajciedonichzawszewtedy,kiedypojawisiękryzys.Wtakiejsytuacjimożeszzachęcićuczniówdowspólnegoposzukiwaniaodpowiedzinapytania:dlaczegojużnieczerpie-ciesatysfakcjizeswojejpracy?czegopotrzebujecie,bytęsatysfakcjęodzyskać?
Możekomuśznudziłosięciągłeprojektowanieplakatówpromującychróżneakcje?Byćmożektośinnypodjąłsięzadania,zktórymsobienieradziimatrudnośćzpoproszeniemopomoc?Kogośniesatysfakcjonujeefektswojejpracy?
Spadekmotywacjitonaturalnezjawisko.Warto,żebycałagrupabyłaświadoma,żeprędzejczypóźniejdoniegodojdzie.Jeszczenapoczątkuzastanówciesięwspólnie,cozrobiciegdyiwwaszejgrupiedotegodojdzie.
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
71
FINANSOWANIE DZIAŁAŃ SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
Wartopamiętać,żesamorząd uczniowski nie ma prawa do gromadzenia i dysponowania środka-mi finansowymi(jesttomożliwetylkowwypad-kuszkółdladorosłych).Wszelkieśrodkifinansowezbieraneprzezsamorządzgodniezprawempowin-nybyćgromadzonenakoncieradyrodzicówlubradyszkoły(oileistniejeonawszkole).
Innymrozwiązaniemproblemunielegalnościzbie-raniapieniędzyprzezSUjestzałożeniewszkolespółdzielni uczniowskiej.Powołaniespółdzielninastępujepoprzezzebranieuczniówchętnychdoudziałuwniejoraznauczyciela-opiekuna,anastęp-niespisaniestatutu.Spółdzielniamożelegalnieprowadzićdziałaniazarobkowe,zazwyczajprowa-dzone(nielegalnie)przezsamorządy–możeorga-nizowaćpłatnedyskoteki,kiermaszeciast,loterie,sprzedażgazetki,prowadzeniesklepikuszkolnego,
produkcjęisprzedażdowolnychproduktówpośródspołecznościszkolnej.Spółdzielniauczniowskaniemusiprowadzićksięgowości,anipłacićpodatków.Prowadzitylkozestawienieprzychodówirozcho-dów.Takzdobywaneśrodkimogąbyćzpowodze-niemprzeznaczanenadziałalnośćprowadzonąprzezsamorząduczniowski.
Wpraktycewiększośćsamorządów,którenieprowadząwłasnejdziałalnościzarobkowej,ko-rzystaześrodkówradyrodziców.Jeśli istniejetakamożliwość,wartojużnapoczątkustaraćsięowydzielenieosobnej(nawetjeśliniewielkiej)puliśrodków,którejwydawanieuczniowiesamizapla-nują.Posiadanie„wdyspozycji”pewnychśrodkówfinansowych,któretrzebawydaćzgłową,wzmac-niasamorząd,ajegoczłonkówuczyzarządzaniapieniędzmi.
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
72
KOMUNIKACJA JAKO KLUCZ DO DOBRYCH RELACJI
Samorząduczniowskitoprzedsięwzięciegrupowe–imwięcejosóbangażuje,tymlepiej.Jakzawszewtakichwypadkachkluczowajestkomunikacjapomiędzywszystkimizainteresowanymi–dyrekto-rem,nauczycielami,samymiuczniaminiekiedyteżrodzicami.Dobrerelacjeztymigrupamizapewniąsamorządowiwsparciewsytuacjach,gdybędzieonopotrzebne.
Komunikacja pomiędzy reprezentantami samo-rządu uczniowskiego a wszystkimi uczniamiRoląopiekunasamorząduuczniowskiegojestwyjaś-nienienowowybranymprzedstawicielomsamorzą-du,dlaczegotakważnajestkomunikacjazwyborca-mi–dlaczegowszyscypowinnibyćświadomitego,codziejesięwszkoleicorobiąichprzedstawiciele.
Zachęćuczniówdowykorzystaniaprostychna-rzędzi,abywszyscymielimożliwośćzapoznaniasięzefektamidziałańSU:
À Zaproponujprzedstawicielomwładzsamorząduprzedstawienie się wszystkim uczniom–naprzykładnaapelulubwczasieotwartegospotkania.Takiewprowadzeniezachęciichdokontaktowaniasięzsamorządem.
À Zachęćdoodkurzeniatablicy ogłoszeń–ko-lorowa,częstoaktualizowana,łatwodostępnatablicatodobrenarzędziekomunikacji.
À Wspólniestwórzciezakładkęnastronieinter-netowejszkoły.
À Podpowiedzmożliwośćzałożeniagrupylubfan page’anaFacebooku.ŚwietnyprzykładdobrzeprowadzonejstronydajeILOim.St.DuboiswKoszalinie–zobaczipolubhttps://www.face-book.com/rsudubois.
À NaogłoszeniaSUmożecieprzeznaczyćrubrykęwgazecieszkolnej.
À Dobrympomysłemdorozważeniaprzezsamo-rządjestteżelektronicznalubfizycznieistnie-jącaskrzynkanalisty.
Komunikacja między uczniami a gronem pedagogicznymPowodzeniewieluuczniowskichpomysłówzale-żywdużejmierzeodprzychylnegonastawieniaradypedagogicznej.Takżedlaopiekunaważnejestwsparciepozostałychnauczycieliwpracyzsamo-rządemuczniowskim.Cozrobić,żebynauczycielebyliprzychylnienastawienidoSU?
À Podczasktórejśzradpedagogicznychzarezer-wujcieczasnadłuższespotkanieznowowy-branymireprezentantamiSU.Niechopowiedząoswoichplanach,pomysłach,sposobiewjakichcąpracowaćiwsparciu,któregopotrzebują.Pamiętajtylko,żebydaćuczniomwystarczającodużoczasunaprzygotowaniesię!
À Pomóżuczniomustalićoficjalnysposóbkontak-towaniasięzdyrekcjąinauczycielami.Zadbaj,żebybyłatobezpośredniakomunikacjamiędzydyrektoremauczniami.Roląopiekunaniejestpośredniczeniewtychkontaktach.
À Postarajsię,abyreprezentanciuczniówwmia-ręmożliwościmogliuczestniczyćwradachpedagogicznychizabieraćnanichgłoswkwe-stiach,któreichdotyczą.DziękitemuzarządSUmożewytłumaczyćuczniompowody,dlaktó-regozostałypodjętetakieanieinnedecyzje.Wczasieradyuczniowiemogąteżopowiedziećopomysłachiproblemachsamorządu.
À Wypracujzuczniamisposób,wjakibędąspra-wozdawaćdyrekcjiswojedziałania.Pamiętaj:tozadaniemuczniówjestpisanierelacji,sprawo-zdańipodsumowań.
À Postarajsięznaleźćwgroniepedagogicznymkilkusojuszników,którzyrównieżbędąadwoka-tamiracjonalnychpomysłówzgłaszanychprzezuczniów.Wczasieradypedagogicznejmożecierównieżprzedyskutowaćmożliwośćwspólnejopiekinadsamorządemuczniowskimprzezwię-cejniżjednegonauczyciela.Topraktykapopu-larnawniektórychszkołach.
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
73
Jak przygotować się do negocjacji z dyrektorem?Możesięzdarzyć,żeuczniowiebędąpotrzebowalitwojegowsparciawnegocjacjachzdyrekcją.Jakprzygotowaćdonichmłodzieżisiebie?Poniższewskazówkimożeszwykorzystaćrównieżwrela-cjachzrodzicami,uczniamiiinnyminauczycielami.
À Zbierzwszystkiekonieczneinformacjedoty-cząceorganizacjiprzedsięwzięcia,kosztów,potrzebnegoczasuikoniecznejpomocy.
À Gdyuczniowiebędązbieraćargumentypopiera-jącewaszpomysł,zastanówsię,jakiekorzyścizrealizacjiichpomysłubędziemiaładyrekcjaicałaszkoła.
À Pomóżuczniomprzygotowaćkilkawersjiwa-szejinicjatywy–odnajbardziejwymagającejpoprostsze.Zastanówciesię,zczegomożeciezrezygnować,acojestnaprawdępotrzebne.Możesięokazać,żeustąpieniezrzeczy,naktórejwammniejzależyumożliwiosiągnięcienajważniejszychcelów.
À Rozważciewspólnie, jakie najmniej satys-fakcjonujące rozwiązanie jesteście skłonnizaakceptować.
À Przedspotkaniemmożeszprzekonaćdoswojegopomysłuinnychnauczycieli,którzymogąpóźniejwesprzećwasząargumentację.
À Włączdyrekcjęwposzukiwanierozwiązań–gdynapotkasznaopór,zapytaj,jakiealternatyw-nerozwiązaniawidzi.Angażującdrugąstronęwewspólneposzukiwanienajlepszegowyjściamożeszsprawić,żezacznieonautożsamiaćsięzproblemem.
Jak budować dobre relacje z Radą Rodziców?Uczniowieodczuwajączasaminiechęćdowspół-pracyzradąrodziców,obawiającsię,żebędzieograniczała ichautonomię.Wartozastanowićsięwspólnieznimi,jakiekorzyścimogąwynikaćzuczynieniaradyrodzicówichsojusznikiem(np.możliwośćuzyskaniadofinansowaniaześrodkówRR,pomoctechniczna).
Ustalcieterminwspólnegospotkania,naktórymreprezentanciSUbędąmogliprzedstawićsiebie,swojeplany ioczekiwaniaorazpoznaćsposóbdziałaniaradyrodziców.Takiezebraniemożeteżposłużyćustaleniuformuływspółpracy.
Wczasiespotkaniawartowspólnieposzukaćod-powiedzinapytania:
À Najakichzasadachchcemywspółpracować?
À Czegoodsiebieoczekujemyiktórezewzajem-nychoczekiwańjesteśmywstaniespełnić?
À Czymamyjakieśpomysłynawspólnedziałania?
À Jakczęstochcemysięspotykać?
À Wjakisposóbbędziemysiękomunikować?Czywyznaczamydotegokonkretneosoby?
Nawetjeśliwspółpracamabyćdosyćluźnawarto,abyrodzicewiedzieli,zkimbędąwspółpracować,gdyzajdzietakapotrzeba.
Zadbajoto,byprzedspotkaniemuczniowiezapo-znalisięzeswoimiprawami.Przypomnijim,żesąreprezentantamiśrodowiskauczniowskiego,niesązatemzobowiązanidorealizowaniapomysłówradyrodziców.Jakwewszystkichrelacjach,dobrajestotwartość,aleważnajestrównieżasertywność.
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
74
WŁĄCZANIE UCZNIÓW W DZIAŁANIA SAMORZĄDU
Zadaniemopiekuna,a takżewładzsamorząduwkażdejszkole,jestdoprowadzeniedosytuacji,wktórejjaknajwięcejosóbangażujesięwaktyw-nościsamorządu.Dziękitemusamorządprzestajebyćorganemzajmującymsiętylkodyskotekamiiinnymiimprezamiszkolnymi,astajesięprawdzi-wymsamorządem,czyliorganemreprezentującymwszystkichuczniówwszkole.
Co można zrobić, by więcej osób angażo-wało się w działania?Pomysły, które toułatwiająpojawiają sięwewszystkichrozdziałachtegoprzewodnika,poniżejzebraliśmyjeponownie.
À Powszechne i otwarte dla wszystkich wy-bory z barwną i żywą kampanią wyborczą.Imwiększagrupauczniówpoznakandydatówdowładzsamorządu,tymwiększaszansa,żepowyborachzwrócąsiędonichzeswoimipro-pozycjamidziałań.
À Włączanie samorządów klasowych w pracę samorządu ogólnoszkolnego.Roląprzewodni-czącychklasmożebyćkonsultowaniepomysłówwładzcałegoSUzuczniamiwichklasach,atak-żezbieranieopiniiipomysłówodklasiprzeka-zywanieichwładzomSU
À Otwarte dla wszystkich debaty, konsulta-cje.Władzesamorząduuczniowskiegopowinnyzachęcaćuczniówszkołydozabieraniagłosuwważnychdlaszkołysprawach,atakżedowy-powiadaniasięnatematdziałańjużrealizowa-nychprzezsamorząd.Dobrąformąsąotwartedebatyidyskusje,,forumścienneorazsondyiankietynaportalachspołecznościowych.
À Dobra polityka informacyjna.ZadaniemwładzSUjestmożliwieszerokieinformowaniespołecz-nościuczniowskiejopodejmowanychprzezsie-biedziałaniach,atakżeowydarzeniachzżyciaszkoły.
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
75
TRUDNE MOMENTY – JAK SOBIE Z NIMI RADZIĆ?
Samorządyuczniowskie,nawettenajlepsze,na-potykająpodczasswojejdziałalnościbardzowieleróżnychproblemów.Częstosąonepodobnedotych,zktórymiborykająsiędorośli,jednakbywająteżitakie,którewynikajązespecyfikiprojektówmłodzieżowych.Abysamorządmógł sprawnie
funkcjonowaćiniepopadłwstagnacjęprzykilkupierwszychprzeszkodach,wartowiedzieć,jakso-biezowymiproblemamiradzićorazjakimprze-ciwdziałać.Poniżejzamieszczamylistęnajczęściejspotykanychproblemówipomysłynato,jaksobieznimiradzić.
Jaki problem może się pojawić?
Jak sobie z nim radzić?
chorobajednegozuczniów
dublerzyustaleninapoczątkulubwtrakcierealizacjiprojektu;rozłożenieodpowiedzialnościnagrupę2-3uczniów;
niedotrzymanieterminów
sprawdzanie„krokpokroku”postępów,punktykontrolne;konstruktywnarozmowazosobąodpowiedzialnąza„obsuwę”;systematycznespotkaniairozmowaotym,cojużzostałozrobione,acojeszczenie;
lenistwo jasnekryteriaiobowiązkikażdegoczłonka(najlepiejspisane);nagradzanieidocenianienajmniejszychsukcesów;wskazanienakorzyścimożliwedouzyskaniajakorezultatpracy;
braksojuszników wyznaczenieosóbodpowiedzialnychzakontaktyzsojusznikami;„burzamózgów”nadtym,ktojeszczemógłbypomóc;poszukiwaniealternatywnychźródełpomocy(rodzina,znajomi,pracownicyszkoły);
zmęczenieuczestników motywowanie;odpowiednierozłożenieobowiązkównakażdegoczłonka;
słaba„baza”szkolna skorzystaniezinnejbazyzasobów,np.muzeum,domkultury,innaszkołaitp.;próbapozyskanianowychzasobówodsponsorów;
trudnawspółpracazdyrekcjąiradąpedagogiczną
negocjacje;włączenienauczycieliidyrekcjiwprojekt;
brakpromocjiprojektu wyznaczenieosóbodpowiedzialnychzapromocję;nawiązaniewspółpracyzlokalnymimediami;
kłopotyorganizacyjne stworzeniegrafikuzpodziałemzadańiról(patrzstr.39)pomoczzewnątrz,np.nauczyciele,rodzice
problemyzpieniędzminadziałalność
publikacjewlokalnejgazecie;zamieszczaniereklamwgazetceszkolnejczypodczasimprez;prośbaodofinansowanieodwładzszkołyczyorganizacjipozarządowych.
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
76
KARTA PRACY 5
PrzedTobąpiątakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićnadzmianami,którechciałbyśwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.
Powodzenia!
1. Jedenzaktywnychwsamorządzieuczniówzobowiązałsięprzygotowaćpre-zentacjędotyczącąplanówSUnanajbliższyrok.Uczniowiemająprzedstawićjąnanajbliższejradziepedagogicznej.Spotykaszsięznimiwcześniej,byobejrzećprezentacjęiprzemyślećewentualnepoprawki.Prezentacjajestciekawa,aleniektóreslajdyzawierająbardzodużotekstuisąprzeztonieczytelne.Wczęścidotyczącejwsparciazestronynauczycielipojawiająsięstwierdzeniatakiejak„żądamy”„domagamysię”etc.Jakzareagujesz?
2. Dwóchuczniów,którzymieliwspólniezająćsięzaproszeniemgościnadorocznyfestiwalcharytatywnypokłóciłosię.GdyKubapoprosiłJarka,żebytoonrozniósłzaproszenianajważniejszymgościom,usłyszałwodpowiedziNigdy nie można na Ciebie liczyć, zawsze kończy się tak, że to ja odwalam za Ciebie całą robotę, a Ty zgarniasz pochwały. W zeszłym roku było tak samo. Zależy Ci tylko na byciu gwiazdą. Myślisz, że ludzie Cię lubią, a tak naprawdę wszystkich wkurzasz. JakpowinienbyćskonstruowanykomunikatJarka,żebyrozwiązaćproblembezpotęgowaniakonfliktu?
5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego
77
3. Wponiższejtabelispisz,co,Twoimzdaniem,najbardziejmotywujeposzczególnychuczniówaktywniedziałającychwsamorządzie.
Imię Co najbardziej motywuje tę osobę?
4. ZastanówsięcomotywujeCiędobyciaopiekunem?Jakieczynnikimogąspowo-dować,żeTwojamotywacjaspadnie?
Motywuje mnie Demotywuje mnie
MojąnajwiększąmotywacjądobyciaopiekunemSUjest:
Wybrane programy Centrum Edukacji Obywatelskiej
Młody ObywatelCelemprogramujestpromowaniewiedzynatematspo-łecznościlokalnejorazpokazaniesposobów,dziękiktórymuczestnicymogąaktywniedziałaćwswoimnajbliższymotoczeniu.Bohateramiprojektusąmłodziludzie,którzyprzywsparciudorosłych,wyruszająwteren,abyzba-daćswojąokolicęanastępniezaplanowaćdziałanianajejrzecz,np.stworzyćeko-trasę,nakręcićfilmpromującymiejscowość,zorganizowaćkampanięspołecznąporusza-jącąważnydlamieszkańcówproblem.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/mlodyobywatel.
działasz.pl Toportaltworzonyprzezmłodychludzidlaichrówieśni-ków–osób,którechciałybyzacząćdziałać,aleniemająpomysłunapierwszeinicjatywyoraztych,którejużpod-jęłydziałaniaiszukająpraktycznychporad.Działasz.pltorównieżźródłoinformacjinatematdziałańkierowanychdomłodzieżyisiećmłodychliderów.Więcejinformacjinawww.działasz.pl.
Poczytaj mi, przyjacieluCelemprogramujeststworzeniemłodymludziommoż-liwościzdobyciapierwszegodoświadczeniawolontaria-ckiegowpostaciczytaniamłodszymizainspirowanieichdopodejmowaniakolejnychdziałań.Wramachprogramumłodziludzieprzygotowująregularnespotkaniaczytelni-czedlaprzedszkolaków,młodszychkolegówikoleżanekzeszkół,świetlic,domówdzieckaczyszpitali.Jesttoświetnaokazjadorozwojukreatywności,pewnościsiebieinawiązanianiezapomnianychrelacjimiędzywolontariu-szamiamaluchami.Więcejinformacjina www.ceo.org.pl/poczytaj.
Sejm Dzieci i MłodzieżyWspólnainicjatywaKancelariiSejmuRP,MinisterstwaEdukacjiNarodowejiCentrumEdukacjiObywatelskiej,wramachktórejmłodziludziecoroczniespotykająsięwparlamencie1czerwca,bydyskutowaćosprawachdlanichistotnych.Wramachrekrutacjikandydaciwykonująwswoichszkołachzadaniaocenianeprzezekspertów.PosłowieiposłankitegoSejmuwspólniedebatująiprzyj-mująuchwałępodsumowującądyskusję.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/sejmmlodziezy.
Filmoteka szkolna. Akcja!WkażdejszkoleponadpodstawowejznajdujesięzestawfilmówFilmotekaSzkolna.Filmyiopracowanemateriałypomocniczesąwykorzystywaneprzezdyskusyjneklubyfilmowe–młodzieżorganizujeprojekcje,prowadzidysku-sjeidebaty,ćwiczysięwrolikrytykówfilmowych,kręciwłasnemateriałyfilmowe.ProgramjestprowadzonywewspólpracyzPolskimInstytutemSztukiFilmowej.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/filmotekaszkolna.
Młodzi przedsiębiorczyNaspecjalniezaprojektowanejplatformieinternetowejuczniowiezmagająsięzzadaniamizzakresuekonomiiigospodarkirynkowejorazzakładająiprowadząwirtualnefirmy.UdziałwprogramieMłodziPrzedsiębiorczypomaganauczyćsię,jakorganizowaćirealizowaćdziałaniazespo-łowe,zarządzaćpracąwłasnąiinnych,uzyskiwaćidawaćinformacjezwrotne.Pokazuje,wjakisposóbdysponowaćograniczonymiśrodkamimaterialnymi,analizowaćryzyko,promowaćswojepomysły.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/przedsiebiorczy.