Przewodnik dlaopiekunów samorządów uczniowskich

Przewodnikdlaopiekunów

samorządówuczniowskich

samorz 07.indd 1 2012-01-27 00:54:45

Przewodnikdlaopiekunówsamorządówuczniowskich

Wydawca: CentrumEdukacjiObywatelskiej Wydaniepierwsze,Warszawa2011

Autorzy: AnnaGeller,MichałTragarz,JędrzejWitkowski,JudytaZiętkowska

Współpraca: MonikaKarkowska,AnnaMieszczanek

Opracowanie graficzne i skład: ZofiaHerbich

ISBN: 978-83-892407-5-0

Wydrukowanonapapierzeekologicznym.

„Przewodnikdlaopiekunówsamorządówuczniowskich”jestdostępnynalicencjiCreativeCommons„Uznanieautorstwa-Użycieniekomercyjne-Bezutworówzależnych3.0Polska”.PewneprawazastrzeżonenarzeczCentrumEdukacjiObywatelskiej.

PublikacjapowstałaprzywsparciuBiuraEdukacjiM.St.Warszawy.Wersjaelektronicznapublikacjijestdostępnanastroniewww.samorzaduczniowski.pl.

samorz 07.indd 2 2012-01-27 00:54:48

Spistreści1. O samorządności i samorządzie uczniowskim

Samorządność–cototakiego? 5Rolaopiekunasamorząduuczniowskiego 7Pocowszkolesamorząduczniowski? 9Włączajdodziałania 10Kartapracy1 12

2. Samorząd uczniowski, czyli prawo do współdecydowaniaSamorząduczniowskiwśródinnych

instytucjiwszkole 13Samorząduczniowskiaprawo 14Oczymdecydowaćwspólniezuczniami 16Jakwłączaćuczniówwdecydowanie 17Decydowanieiwspółdecydowanie 18Konsultowaniedecyzji 20Kartapracy2 21

3. Samorząd uczniowski, czyli prawo do działaniaDziałaniauczniów 22Jakiedziałaniaprowadzić? 23Przygotowanieplanupracysamorząduuczniowskiego 26Czymjestcel? 27Rolaopiekunawrealizacjiprojektów 27Pomysłynadziałania–inspirujuczniów 30Kartapracy3 31

4. Organizacja i struktura samorządu uczniowskiegoRegulaminsamorząduuczniowskiego 32Powszechnewyboryprzedstawicielisamorząduuczniowskiego.

Dlaczegotoważne? 35Jakzorganizowaćpowszechnewybory? 36WyboryopiekunaSU 38Kartapracy4 40

5. Niezbędnik opiekuna samorządu uczniowskiegoSojusznicysamorząduuczniowskiego 41Rozwiązywaniekonfliktów 42Facylitacja 43Jakmotywowaćuczniówdodziałania? 45Finansowaniedziałańsamorząduuczniowskiego 47Komunikacjajakokluczdodobrychrelacji 47Włączanieuczniówwdziałaniasamorządu 49Trudnemomenty–jaksobieznimiradzić? 50Kartapracy5 51

samorz 07.indd 3 2012-01-27 00:54:48

Szanowni Państwo,Jeślisięgnęliściepotępublikację,toznaczy,żeje-steściezainteresowanirozbudzaniemkreatywnościuczniów,wspomaganiemichdziałańnarzeczszkołyispołecznościlokalnej.

TakjakPaństwo,widzimywmłodychludziachwielepotencjału,energii,pasjiiwiemy,żewartotowy-korzystać!Wierzymy,żebudowaniesilnych,aktyw-nychsamorządówuczniowskichmożedaćmłodymludziompoczuciewpływunarzeczywistośćizachę-ciichdopełnieniaaktywnejroliwspołeczeństwie.RazemzPaństwemchcemyuczestniczyćwwycho-wywaniuodpowiedzialnych,aktywnych,zaangażo-wanychiuczciwychobywateli.

Nasz„Przewodnik”jestefektemkilkuletnichdo-świadczeńCEOwewspieraniusamorządówucz-niowskichwcałejPolsce.Wjegotworzeniubraliudziałwspółpracującyznaminauczyciele,którzynacodzieńwspierajądziałaniauczniówwswoichszkołach.

Mamynadzieję,żetemateriałypomogąPaństwuwcodziennejpracy.

Autorki i Autorzy Zespółprogramu„Samorząduczniowski”

CentrumEdukacjiObywatelskiej

samorz 07.indd 4 2012-01-27 00:54:49

5

1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim



SAMORZĄDNOŚĆ – CO TO TAKIEGO?

Zgodniez„Ustawąosystemieoświaty”samorząduczniowskiistniejewkażdejszkole.Czytakjestnaprawdę?Wwieluszkołachsamorządnośćogra-niczasiędomniejlubbardziejdemokratycznychwyborów,prowadzeniaprzezprzewodniczącegoszkolnychakademii,albodoorganizowaniaprzezkilkaosóbdyskotek.Czytakiedziałaniarzeczywi-ścierealizujązałożeniasamorządności?

Idea samorządnościIdeasamorządnościuczniowskiejpowstałanadłu-goprzedwprowadzeniemregulacjiprawnychdo-tyczącychdziałalnościsamorząduwszkole.GłosypodkreślającewagęautonomiiuczniówpojawiałysięjużwXIXwieku,awwiekuXXogromnywkładwrozwójsamorządnościuczniowskiejwnieślipolscypedagodzy–JanuszKorczakorazAlek-sanderKamiński.Bylioniprzekonani,żeniekaryitwardadyscyplinaalemożliwośćkształtowaniarzeczywistościiwpływnapodejmowanedecyzjewzmacniająwuczniachpoczucieodpowiedzial-nościzaswojągrupęiprzestrzeń,atakżeuczązaangażowania.

Badaniawzakresieedukacjiobywatelskiejpoka-zują,żedoświadczeniewspółdecydowaniawspra-wachszkoływpływanawiększezaangażowaniewżyciespołecznewdorosłymwieku.Dlaczegoszkolnysamorządjesttakistotny?Pozaaspektemedukacyjnym,dajeteżmożliwośćrozwiązywaniaprawdziwychproblemów,zktórymiuczniowiemu-sząsięmierzyć.Wtymsensieniejestzabawą,ćwiczeniemczysymulacją,alerzeczywistąpracąnadpoważnymizagadnieniami.

Dziękisamorządowi,decyzjewistotnychkwe-stiachdotyczącychuczniówmogązapadaćnanaj-niższymszczeblu–bliskouczniówlubwręczwichgronie.Jakmasiędotegoszkolnarzeczywistość?Czywpolskiejszkoleideaprawdziwejsamorządno-ścijestmożliwadozrealizowania?

Samorząd – to właśnie praca, żeby jednako-wo dobrze działo się wszystkim, którzy razem pracują, uczą się i pół dnia razem spędzają, żeby jeden drugiego nie krzywdził, nie prze-szkadzał, nie dokuczał, nie wyśmiewał, a prze-ciwnie, żeby świadczył przysługi, pomagał, opiekował się i pilnował porządku.

JanuszKorczak

Czym właściwie jest samorząd uczniowski?Samorząd uczniowski to wszyscy uczniowie szkoły.Wybraniprzedstawicielesątylkoreprezen-tacjącałejspołecznościuczniowskiej.Wartowięcpamiętać,żewróżnedziałaniawewnątrzszkolnepowinnomócangażowaćsięmożliwiewieluucz-niów.Podobnie–możliwiewielupowinnopodejmo-waćdecyzjewsprawach,zaktóremogąponosićodpowiedzialnośćiktórewpływająnaichsytuacjęwszkole.

Samorząduczniowskitoinstytucjamającada-waćmłodzieżymożliwość samodzielnego roz-wiązywania swoich problemów,decydowania o kwestiach, które ich dotyczą,współzarządzaniaszkołą,atakżeuczestniczenia w sprawiedliwym rozwiązywaniu sporów.RoląSUjestrównież dbanie o przestrzeganie praw uczniów.

Samorząd może proponować rozmaite inicja-tywy, dotyczące życia szkoły.

samorz 07.indd 5 2012-01-27 00:54:49

6


Samorządnośćuczyodpowiedzialnościzapodej-mowanedziałaniaiprzewidywaniaichkonsekwen-cji.Dziękitemu,uczniowiezdobywająumiejętnośćwyrażaniawłasnegozdania,stająsiębardziejsa-modzielniiasertywni.Ucząsięwykazywaniainicja-tywyorazwytrwałościwrealizowaniupodjętychzobowiązań.

Dorośliczęstomająobawy,żeuczniowiesąjesz-czezamłodziizamałoodpowiedzialni,abymócsamodzielniewybieraćrozwiązaniaczykształto-waćswojeotoczenie.Ichzdaniemmłodymludziombrakujedoświadczenia,dojrzałościiumiejętności.Możnajednakspojrzećnatenproblemzinnejstro-ny:gdzieindziejmogąsiętegouczyć,jeśliwłaśnieniewszkole,wpraktyce,wdziałaniu?

Samorząd uczniowski w szkolePozaprzekazywaniemwiedzy,roląszkołyjestrów-nieżuczeniewspółdziałaniawgrupie,świadomegouczestnictwawżyciuspołecznym,wychodzeniazwłasnymiinicjatywamiiwłączaniasięwdziałaniainnych.Wprowadzanaobecniepodstawaprogra-mowakształceniaogólnegokładzienatonacisk.Tychumiejętnościniedasięzdobyćwteorii,wy-magająćwiczeniawpraktyce,doskonaleniawdzia-łaniu.Procesedukacyjnyprzebiegapodczassamejdrogidocelu–ajegoosiągnieciejesttylkozwień-czeniemtegoprocesu.Kiedyprzeniesiemyśrodekciężkościzefektunaproces,kwestiaaktywnościisamorządnościmłodzieżynabierawłaściwegowy-miaru.Zpunktuwidzeniazdobywaniaumiejętnościspołecznychtowłaśniewsamymprocesietkwinajwiększawartośćedukacyjna.Sukcesjestrzeczjasnamiłąnagrodązawłożonywysiłek,jednakwię-cejmożnasięnauczyćanalizującpopełnionebłędyczyszukającprzyczynporażki.Niepoto,byznaleźćwinnych,alebywyciągnąćwnioskinatematobsza-rówwymagającychdopracowaniaczyumiejętności,którenależyćwiczyć.

Samorząd uczniowski jako laboratorium demokracji

Prawidłowo funkcjonującą samorządność w szko le można porównać do laboratorium demokracji.

W laboratorium, poprzez eksperymenty, do-świadczeniaidziałania,uczniowiepoznająpewneuniwersalnemechanizmyspołeczne,zdobywająumiejętnośćindywidualnego,krytycznegomyśle-nia,wyrabianiaiobronywłasnegozdania.Musząmierzyćsięzkonsekwencjamiswoichdecyzjiczyteżdziałań.

Abytakie laboratoriummogłodziałaćdobrze,musizostaćodpowiednio„urządzone”.Wymagatoustalenia iprzestrzeganiapewnychzasad–norm.Częściowosąonenarzuconezzewnątrz(ustawa,rozporządzenia),alewdużejmierzesąwspółtworzoneprzezspołecznośćszkolną(statut)isamychuczniów(regulamindziałaniasamorząduuczniowskiego,szkolnetradycjeinieformalnere-gulacje).Wpracownilaboratoryjnejznajdująsięróżneodczynniki,urządzenia,narzędzia.Niktjednakniezastępuje–niebezpiecznegoprzecież–praw-dziwegopalnikagazowegosztucznym,ponieważcałyeksperymentniemiałbywówczasnajmniejszejszansypowodzenia.Podobniedziejesięwprzypad-kusamorząduuczniowskiego.Abymógłodnosićsukcesy,potrzebujeprawdziwegozaufaniaipart-nerskiegotraktowania.

Zdarzasię,żenauczycielesamodzielniewybiera-jąprzedstawicielisamorządu,dyrektorarbitralniewyznaczaprzewodniczącegolubzarząd„wyłaniasięsamoistnie”.Samorządprzestajebyćwtedylaboratoriumdemokracji,częstoteżprzestajebyćprawdziwymsamorządem.Takimpraktykomto-warzysząargumenty,żeuczniowiewybiorązłychprzedstawicieli,niepotraktująwyborówpoważnie,wygraniekompetentnykandydat,wszkolepowsta-niezbędnezamieszanie.DoświadczenieCEOzorga-nizowaniawyborówwkilkusetszkołachpokazuje,żetakieobawysąnieuzasadnione.Takaniewłaści-wierozumianaochronauczniów,wistocie„chroni”ichprzedzdobywaniempraktycznej,realnejwiedzy,przeduczeniemsięnabłędach,rozumieniemkonse-kwencjiswoichdecyzji,braniemodpowiedzialnościzawłasnedziałania.

samorz 07.indd 6 2012-01-27 00:54:49

7


Jeślisamorząduczniowskimabyćprawdziwymlaboratoriumdemokracji,wymagademokratyczniewybranychorganów–pochodzącychzpowszech-nych,bezpośrednich,równychitajnychwyborów.Samorządmusiteżposiadaćfaktyczneuprawnie-nia,zakresautonomiiiwolnośćdziałania–niena-rzuconyprzezdorosłych,alewypracowanywpo-rozumieniuznimi.

Tylkodemokratycznysamorządmożewsposóbskutecznyuczyćmłodychludzisamoorganizacjiiodpowiedzialnościzadobrowspólne–najpierwnaterenieszkoły,awdorosłymżyciutakżewskalilokalnejikrajowej.

Wracającdonaszego laboratorium–możnaeksperymentowaćzewszystkimisubstancjami,nawetzamoniakiemczynitrogliceryną.Należytylkonauczyćsięnajpierw,jaksięznimiobcho-dzić.Podobniezuczniowskimipomysłami.Zamiastzmiejscajeodrzucać,wartojewspólniedokładnieprzeanalizowaćizastanowićsięnadnajskuteczniej-sząstrategiąichrealizacji.

ROLA OPIEKUNA SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

Pierwszymkrokiemdoskutecznegoisatysfakcjo-nującegopełnieniaroliopiekunasamorząduucz-niowskiegojestzdefiniowanieswojejroli.Otokilkapodstawowychzałożeń:1. Opiekunniejestczłonkiemsamorząduuczniow-

skiego,anijegozarządu,radyetc.2. Opiekun,wzależnościodaktywnościuczniów

ipoziomuszkoły,możemiećbardzoróżnezada-nia,alezawszejegorolapowinnabyćustalonawspólniezuczniami.

3. Odpowiedzialnośćzadziałaniasamorząduucz-niowskiegoijegosukcesyorazporażkispoczy-wanauczniach,nienaopiekunie.

4. Opiekunsamorząduuczniowskiegopowinienbyćdlauczniówwsparciemwtedy,kiedybrakujeimwiedzylubumiejętności,aleniepowinienbyćlideremsamorządu.

Opiekun wspierający samorząd

Opiekun lider samorządu

Pozostawiaodpowie-dzialnośćzasukcesyiporażkipostronieuczniów.

Czujesięwpełniodpowiedzialnyzaefektydziałańuczniów.

Zachęcauczniówdosa-modzielnegotworzeniapomysłów.

Narzucauczniomswojepomysły.

Pozostawiarealizacjęuczniom,wspieraichwsytuacjachtrudnych.

Samwykonujeczęśćzadań,jeśliniktsięniezgłosilubktośniewywiążesięzeswoichzobowiązań.

Wtensposóbpomagabudowaćgrupęiplanowaćpracę,abyuczniowiesamipilnowalitrzymaniasięharmonogramu.

Pilnujewywiązywaniasięzezobowiązańiobowiązków.

samorz 07.indd 7 2012-01-27 00:54:49

8


Przekazujeinformacje,ułatwiaipośredniczy(facylituje)wkontak-ciemiędzyuczniamiadyrekcją.

Zmuszauczniówdorealizacjizadańnarzuconych„zgóry”.

Ułatwiauczniomsamo-dzielnepodjęciedecyzji,wspierawposzukiwaniukompromisu.

Podejmujedecyzje,jeśliuczniowieniepotrafiądojśćdoporozumienia.

Niedominujewczasiespotkań,bywa,żewogóleniejestnanichobecny,wkraczanaprośbęuczniów.

Prowadzispotkaniasamorząduuczniowskiego.

Starasię,bywszelkiesprawywymagającekontaktudyrekcjiiprzedstawicieliSUodbywałysiębezpośrednio.

Jestjedynymrepre-zentantemSUprzeddyrekcją.

Wspierauczniówwsa-modzielnymtworzeniuregulacjidotyczącychdziałaniaSU(ordynacjiwyborczej,regulami-nu),pozwalauczniomtworzyćplanpracy.

SamodzielnietworzyplanpracySU,ordynacjęwyborczączyregulaminSU.

Uczymłodychjakprzewidywaćkonse-kwencjeswoichdecyzjiiszacowaćryzyko.

Nakazuje,zakazujebądźniewyrażazgody.

Na samym początkuNaniższychetapachkształcenialubwgrupachomniejszymdoświadczeniu(naprzykładzarazpowyborachnowychreprezentantówSU)opie-kunowieczęściejprzyjmująnasiebierolęliderasamorząduuczniowskiego.Częstojesttonajlep-szerozwiązanie.Wartojednakwtakiejsytuacjipamiętać,żebystopniowooddawaćuczniompoledosamodzielnegodziałaniaiwchodzićwrolęosobywspierającej.

Dobrymprzykładem jesttutajkwestiaorga-nizacjipierwszychspotkań.Możesięwydawać,żenowowybranyzarządSUnieporadzisobie

zpoprowadzeniemspotkaniazreprezentacjamiklas.Opiekunmożewięcpoprowadzićpierwszezebraniewstylu„przywódczym”alezaplanowanieiorganizacjakolejnychpowinnabyćjużpostronieuczniów.

Dlaczego warto uczniów wspierać zamiast im przewodzić?

¼ Samorząduczniowskizdefinicjipowinienopie-raćsięnauczniach.

¼ Imwiększarolauczniówwsamorządzie,tymszybciejjegoczłonkowiepoznajązasadyodpo-wiedzialnegowspółdziałania.

¼ Wspieranieuczniówzamiastzastępowaniaichwrealizowaniudziałańodciążaopiekunaodnad-miarupracyistresu.

Opiekun samorządu jako mediatorMożesięzdarzyć,żewśródaktywniedziałającychczłonkówsamorząduuczniowskiegodojdziedogłę-bokiegokonfliktu,któregoniebędąwstaniesa-modzielnierozwiązać.Doosiągnięciaporozumieniaidalszejskutecznejwspółpracybędzieimpotrzeb-naniezaangażowanawspórosoba,którapomożeimwyjśćpozawłasnąperspektywę.Wprzypadku,gdykonfliktdotykacałejgrupy,takąrolęmożepełnićopiekunsamorządu.Możeteżwspieraćwprowadzeniumediacjiuczniów,którzyniebiorąudziałuwsporze.

Opiekun samorządu jako rzecznikJednakrolaopiekunanieograniczasiętylkodowspółpracyzuczniami.Opiekunjestpośrednikiemmiędzydwoma,częstozupełnieodmiennymi,świa-tami–światemmłodzieży iświatemdorosłych(wtymnauczycieli).Opiekunsamorządumusibyćteżmediatoremmiędzytymidwomaśrodowiskamiipomagaćichczłonkomwewzajemnymrozumie-niuswoichinteresówipotrzeb.Wobecnauczycielipełnifunkcjęrzecznikauczniów,wśróduczniówjestrzecznikiemnauczycieli.Opiekun,związanyzoby-dwiemagrupami,znaperspektywękażdejzestron.Dziękitemu,znaczniełatwiejjestmupokazaćjedenpunktwidzeniadrugiejgrupieiwtensposóbumoż-liwićosiągnięcieporozumienia.

samorz 07.indd 8 2012-01-27 00:54:50

9


Kiedy się nie udajeWażnymsprawdzianemjestdlaopiekunasamo-rządusytuacja,wktórejcośsięnieudajeijegopodopieczniponosząporażkę.Popierwsze,należypamiętać,żeprawienigdyodpowiedzialnośćzapo-rażkęuczniównieleżypostronieopiekuna(nawetjeśliinninauczycielebytosugerowali).Sytuacja,wktórejcośsięnieudajezpewnościąjestjednakjednąztych,wktórychpotrzebnajestinterwen-cjaopiekuna.Wspierającyopiekunpomagauczniomznaleźćprzyczynyporażki,wyciągnąćznichwnioskinaprzyszłość(cozrobić,bytakasytuacjasięniepowtórzyła?)imotywujedotego,bypomimonie-powodzeniaspróbowaćponownie.

Co najbardziej przeszkadza rozwojowi samo-rządności uczniowskiej] to, że tak niesłycha-nie zależy nam na tym, żeby to wszystko [co robimy] było perfekcyjne, dopięte na ostatni guzik, bo przecież wszyscy patrzą i kogo będą oceniać? Oczywiście – opiekuna! Każde nie-dociągnięcie i każdy niedorobiony drobiazg to moja wina. Dlatego wyrywa się dzieciom z rąk robotę, z którą nienajlepiej sobie radzą, „sko-pane” przemówienie wymienia na „lepsze”, itp. I po co? Co to daje dzieciakom?Absolutnie nic, poza kolejną dozą bezproduk-tywnego wysiłku. Bo przecież ani nie pozwo-liliśmy im na jakąkolwiek własną ekspresję, ani na myślenie.

LucynaBojarska

PO CO W SZKOLE SAMORZĄD UCZNIOWSKI?

Opiekunczęstostajeprzedkoniecznościąwytłu-maczenia,pocoszkolesamorząduczniowski?Po-dobnepytaniapadająwszkolezewszystkichstron,wartowięcmiećwzanadrzukilkaargumentów.

Z perspektywy uczniów¼ Wpływnaswojenajbliższeotoczenie–ucznio-wiespędzająwszkolewiększośćtygodnia,do-brzewięc,jeślimogąwspółdecydowaćotym,jakbędzieonafunkcjonować.

¼ Poprawakomunikacji–dziękidziałającemusamorządowiwszyscywiedzą,cosiędziejewszkole,polepszatoatmosferęiułatwiaroz-wiązywaniepotencjalnychkonfliktów.

¼ Możliwość rozwijania swoichumiejętnościwpraktyce–wiedzęzdobywasięnietylkowczasietradycyjnychlekcji;świetnąnaukąsąróżnegorodzajuprojektytematyczneispo-łeczne.Pozazdobywaniemwiedzynakonkretnytemat,możnawtedyrozwijaćumiejętnościpra-cywgrupie,komunikacji,dobregozarządzaniaczasem,autoprezentacji.

¼ Naukanegocjacji iautoprezentacji–dziękidziałaniomwsamorządziemłodziludzieucząsięnegocjowania,hierarchizowaniaswoichpotrzebiosiąganiakompromisów.Abyzdobyćpoparciedlaswojegopomysłumusząwiedzieć,wjakisposóbatrakcyjnieprzedstawićideeiuwiary-godnićsiebie.

Gdy inni nauczyciele wątpią ¼ Samorządnośćuczniówsprzyjabudowaniupart-nerskichstosunkówzmłodzieżą,atozkoleipo-magawunikaniuostrychkonfliktów,zaognianiasporów.

¼ Działaniewsamorządzietodlauczniówdobralekcjademokracjiwpraktyce–organizującwy-borydowładzSU,uczestniczącwprocesiepo-dejmowaniadecyzjiiponoszącichkonsekwen-cje,młodziucząsięświadomegouczestnictwawżyciuspołecznym.

¼ Dobrzedziałającysamorząduczniowskipomagarozwiązaćtrudności,zanimosiągnąnaprawdędużąskalę.

¼ Uczniowienajlepiejznająswojeproblemyime-chanizmyichpowstawania,dlategoobdarzona

samorz 07.indd 9 2012-01-27 00:54:50

10


zaufaniemgrupamłodzieży,zwłaszczawbardzodużychszkołach,częstojestwstaniezapobie-gaćimlubrozwiązywaćjeskuteczniej.

¼ Uczniowiezadowoleniilubiącyswojąszkołętouczniowiebardziejzmotywowanidonauki.

¼ Dlaniektórychuczniów,którymnaukasprawiawięcejtrudności,działaniewSUdajemożliwośćodnalezieniaswoichtalentówi„byciadobrym”winnychobszarachniżwymaganaprogramemwiedza.

¼ UczniowiedziałającywSUczęściejodkrywajązaletypracywgrupie,nietylkowramachSU,aletakżepodczaslekcjiwklasie.

Gdy zapyta dyrekcja¼ Sprawnyiskutecznysamorząduczniowskiumieprzeprowadzićdiagnozępotrzebszkoły,copo-magawtworzeniuefektywnychplanówrozwojuszkołyiwdrażaniapotrzebnychzmian.

¼ Dobrzedziałającysamorządintegrujeuczniówicałąspołecznośćszkolną.

¼ Dziękiswoimdziałaniom,samorząduczniowskizapewniarównowagępomiędzynaukąazabawąitworzywszkoledobrąatmosferę.

¼ Samorząduczniowskiizaangażowaniewjegodz ia łan ia jest szkołą przedsięb iorczościiodpowiedzialności.

¼ Działaniasamorząduuczniowskiegomogąpro-mowaćszkołęnazewnątrz.

¼ Samorząduczniowskimożeulepszyćprzepływinformacjiwszkole.

¼ Wdużychszkołachdyrekcji i nauczycielomtrudnojestkontrolowaćwszystkiezjawiska–współpracazdobrzezorganizowanymiuczniamipozwalanietylkorozwiązywaćpojawiającesięproblemy,aleprzedewszystkimjezauważać.

WŁĄCZAJ DO DZIAŁANIA

Samorządtowszyscyuczniowieszkoły.Jeślijegoprzedstawicielemająskuteczniewspółorganizowaćżyciewszkoleireprezentowaćuczniów,wtenprocesmusibyćzaangażowana jaknajwiększagrupamłodzieży.

Doświadczeniepokazuje,żeniskipoziomzaanga-żowaniainnych–pozawybranymiprzedstawiciela-mi–uczniów,jestjednązgłównychprzyczynsłabodziałającegosamorządu.Bezkontaktuzpozostały-miuczniami,korzystaniazichwsparcia,wspólnegowymyślaniaiszukaniarozwiązań,nawetdemokra-tyczniewybraniipełnizapałuprzedstawicieleSUniebędąwstaniezdziałaćwiele.Małaaktywnośćmłodzieżyjestjednąznajwiększychbolączekzarów-nonauczycieli–opiekunówSU,jakizaangażowa-nychdziałaczysamorządu.

W co zaangażować większą grupę uczniów?

Po pierwsze – w przedsięwzięcia i inicjaty-wy wychodzące od przedstawicieli samorządu uczniowskiego (np. w działania redakcji szkol-nej gazetki).

Po drugie – we wspólne podejmowanie de-cyzji dotyczących wszystkich uczniów (np. konsultowanie planów działania samorządu uczniowskiego lub wybór opiekuna SU).

Po trzecie – w działania różnych kół zaintere-sowań np. warsztaty teatralne.

Po czwarte – w wolontariat na rzecz różnego rodzaju działań, do których potrzeba pomocy wielu osób.

Po piąte do organizacji wyborów – kandydaci to nie wszystko, potrzebna jest komisja wy-borcza, sztaby, kampania pro-frekwencyjna.

samorz 07.indd 10 2012-01-27 00:54:50

11


Brak zainteresowania uczniówZczegomożewynikaćbiernośćuczniów?Częstoniesąoniprzyzwyczajenidomożliwościwyrażaniawłasnegozdania.Rozmowyzuczniamipokazująjed-nak,żenajbardziejzniechęcającyjestbrakpoczuciawpływu–Jeśliniktnieliczysięzmojąopinią,jeślimojedziałanianiesąwstanieniczmienić,pocomampoświęcaćczas,energięiemocje?

Młodziludziechętnieangażująsięwdziałaniasa-morządu,jeślispełnionesąpewnewarunki:

¼ Uczniowiemająpoczuciefaktycznegowpływunaswojąsytuację.

¼ Uczniowiewidzą,żedyskusjeideklaracjeprze-kładająsięnarealnezmianywszkole.

¼ Młodziludziewidząwproponowanychdziała-niachszansęrozwojuwdziedzinach,któresamiuznajązaciekawe.

¼ Młodziludziesąodpowiedzialnizaefektswojejpracy.

¼ Zaangażowanieuczniówjestdobrowolne.

Nieoczekujmyodkogoś,żebędzieangażowałsięiczułodpowiedzialnyzazadanie,którezostałomuzlecone.Abypojawiłasiętaodpowiedzialność,uczeńmusisamzadecydować,czyiwjakisposóbchceosiągnąćwybranycel.

Wyobraźmy sobie grupę uczniów, która chce wydawać w szkole gazetę. Ich opiekunka zorganizowała dla nich specjalne warsztaty dziennikarskie. Pierwszy numer okazuje się dużym sukcesem. Uczniowie mogą samodziel-nie wybierać tematy, nawet te drażliwe. Gdy pojawiają się wątpliwości, opiekunka gazety rozważa z nimi konsekwencje opublikowania danego artykułu. Zachęca też młodych dzien-nikarzy do szukania tematów poza szkołą. W okresie wyborów samorządowych gazeta publikuje wywiady ze wszystkimi kandydata-mi na burmistrza miasta. Wkrótce redakcja otrzymuje nagrodę w ogólnopolskim konkursie gazetek szkolnych. Uczniom udaje się uzyskać zgodę na urządzenie w jednym z pomieszczeń swojej redakcji. Choć uczniowie mają wiele obowiązków, starają się regularnie wydawać swoją gazetę. Co roku, we wrześniu, do re-dakcji zgłaszają się kolejne osoby, chętne do uzupełnienia składu dziennikarzy.

Uczniowieosiągnęlisukces,ponieważbylitrakto-wanipartnersko.Niktniecenzurowałichpomy-słów,zdrugiejstronyczulisięodpowiedzialnizakonsekwencjeswoichdziałań.Nauczycielkawspie-rałaichwtrudnychmomentach,aleteżmotywo-waładopodejmowanianowychwyzwań.

Konkretne pomysły na zaangażowanie w dzia-łania większej liczby uczniów zamieściliśmy w rozdziale 5.

samorz 07.indd 11 2012-01-27 00:54:50

12


KARTA PRACY 1

PrzedTobąpierwszakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićsięnadzmianami,którechceszwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. Cochciałbymosiągnąćjakoopiekunsamorząduuczniowskiego?Naczymwpracyzsamorządemzależyminajbardziej?Zapisz3rzeczy.

2. JakiesąTwojemocnestronyjakoosobywspie-rającejSU?JakichumiejętnościCibrakuje?Nadktórymichceszpracować?

Mojemocnestrony Jakieumiejętnościiwiedzęchcęzdobyć?

3. Zastanówsięnadsłabymiimocnymistrona-misamorząduuczniowskiegowswojejszkole?Zczegomogąwynikać?

Przyczyny Mocnestrony

Słabestrony

Przyczyny

4. ConajczęściejutrudniaCipracęzsamorządemuczniowskim?Comożesz zrobić żebytemuzapobiec?

Coprzeszkadza? Cojamogęztymzrobić?

samorz 07.indd 12 2012-01-27 00:54:50

13

2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania



SAMORZĄD UCZNIOWSKI WŚRÓD INNYCH INSTYTUCJI W SZKOLE

Ideasamorządnościzakłada,żeuczniowiemajądwapodstawoweprawa:

¼ prawododziałania,samoorganizacji,¼ prawodoudziałuwpodejmowaniukluczowychdecyzji.

Tenpodziałodzwierciedlająrównieżzapisy„Ustawyosystemieoświaty”.

Prawosamorząduuczniowskiegodoudziałuwpodejmowaniudecyzjiwynikazzałożenia,żetosamorząd uczniowski jest jedynym reprezen-tantem uczniównaterenieszkoły,awprocesiedecyzyjnympowinnibraćudziałci,którychdecyzjedotyczą.

Współpraca z innymi instytucjamiSpołecznośćszkolnazłożonajestzczterechfunk-cjonującychoboksiebiegrup:dyrekcji,nauczycieliipracownikówszkoły,rodzicóworazuczniów.Pra-wooświatowekażdejznichprzyznajeodpowiedniemiejscewstrukturzeszkołyiokreślajejrolęwpo-dejmowaniudecyzji.

Wartozwrócićuwagę,żewszystkiegrupymająwłasnąformęsamoorganizacji–wszkołachak-tywniedziałająradypedagogiczne,radyrodzicówidyrekcje.Jeżelisamorządyuczniowskiemająmiećrealnywpływnato,codziejesięwszkole,równieżpowinnybyćdobrzezorganizowane.

Każdazponiższych instytucjimożebyćpart-neremisojusznikiemdziałańsamorządu,zkażdąznichsamorządmusiwspółpracować.

RADA RODZICÓW – reprezentujerodziców,bierzeudziałwprzyj-

mowaniuprogramuwychowawczegoszkoły,możezbieraćpieniądze.

RADA PEDAGOGICZNA – skupiawszystkichnauczycieli,czuwanad

procesemdydaktycznym.

DYREKCJA – odpowiadazaprzestrzeganieprawawszko-

le,nadzorujesposóbwykorzystaniaszkol-nychzasobów(wtymbudżetu).

SAMORZĄD UCZNIOWSKI

samorz 07.indd 13 2012-01-27 00:54:50

14


SAMORZĄD UCZNIOWSKI A PRAWO

WPolscesamorządyuczniowskiedziałająnapod-stawieart.55„Ustawyosystemieoświaty”,zgodniezktórymw każdej szkole działa samo-rząd uczniowski, który stanowią wszyscy ucz-niowie tej szkoły.

Wynikaztego,że,popierwsze–istnieniesamo-rządujestobowiązkiemustawowym,apodrugie–żekażdyuczeńjestczęściątegosamorządu,coozna-cza,żewszyscyuczniowieszkołymogąuczestniczyćwdziałaniachsamorząduikorzystaćzjegouprawnień.

Uprawnienia samorządu uczniowskiegoWart.55ustawywymienionesąrównieżgłówneuprawnieniasamorząduuczniowskiego.Ponadto,pojedynczeuprawnieniaSUwymieniarównieżustawa„Kartanauczyciela”orazrozporządzeniaMinistraEdukacjiNarodowej.Poniżejzamieszczamyzestawienieuprawnieńsamorząduuczniowskiegowrazzpodziałemnato,cosamorządmusirobić,comożerobićzwłasnejinicjatywyicomożerobićnawniosekdyrektora.

Uprawnienia samorządu uczniowskiego

Samorządmusi: Samorządmożezwłasnejinicjatywy:

Samorządmożenawniosekdyrektora:

Uchwalić regulamin swojego funkcjo-nowania (określającyzasadywybieraniaifunkcjonowaniaorganówsamorządu)w głosowaniu równym, powszechnym i tajnym.(art.55„Ustawyosystemieoświaty”).

Przedstawiać radzieszkołylubplacówki,radziepedagogicznejorazdyrektorowiwnioski i opinie we wszystkich spra-wach szkoły.Wszczególnościwnioskiiopiniesamorzą-dupowinnydotyczyćrealizacjinastępują-cychprawuczniów:

Wyrazićopinię na temat pracy nauczy-cielawprocesiejegoocenyprzezdyrek-tora(art.6a„KartyNauczyciela”).

Wyrazićopinię na temat decyzji dyrek-tora o wprowadzeniu mundurków(po-dejmowanązazgodąradyrodzicówiradypedagogicznej)orazzaopiniować wzór mundurków szkolnych,przedpodjęciemtychdecyzji(art.64austawy).

Wyrazićopinię na temat decyzji dyrek-tora o skreśleniu ucznia z listy uczniów przedjejpodjęciem(art.39ustawy).

Wyrazićopinię na temat decyzji dyrek-tora o ustanowieniu dodatkowych dni wolnych od zajęćprzedjejpodjęciem(par.5„RozporządzeniaMENiSwsprawieorganizacjirokuszkolnego”).

1)prawodo zapoznawania się z pro-gramem nauczania,zjegotreścią,celemistawianymiwymaganiami,2)prawodo jawnej i umotywowanej ocenypostępówwnauceizachowaniu,3)prawodo organizacji życia szkolnego,4)praworedagowaniaiwydawaniagazety szkolnej,5)prawoorganizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej 6)prawowyborunauczycielapełniącegorolęopiekuna samorządu (art.55„Usta-wyosystemieoświaty”).

samorz 07.indd 14 2012-01-27 00:54:51

15


Jakwidać jedyneuprawnieniasamorząduucz-niowskiego,któreniewymagajązgodydyrekcjilub/iradypedagogicznejtokompetencjeformalne–uchwalenieregulaminuiopinielubudziałwkomi-sjidotyczącejprzypadkówskrajnych,jakskreśleniezlistyuczniówczybezprawniewystawioneoceny.

Wprzypadkupozostałychkwestii,stanowiącychoistociesamorządności,ichformalneuprawnie-niaograniczająsiędomożliwościwnioskowaniadodyrekcjiiwyrażaniaopinii.Wynikaztego,żekluczowa dla rozwoju samorządności uczniow-skiej jest dobra wola nauczycieli i dyrekcji,abywnioskiiopiniemłodzieżyprzekładałysięnakonkretnedziałania.

Obowiązki dyrektora szkoły wobec samorząduZarówno„KartaNauczyciela”,jaki„Ustawaosy-stemieoświaty”nakładająnadyrektoraspecjalneobowiązkiwzakresiesamorządnościuczniowskiej.Artykuł7.„KartyNauczyciela”stanowi,że:

Dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za: (…) tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków.

Natomiastwartykule37.„Ustawyosystemieoświaty”znajdziemyzapismówiącyotym,że:

Dyrektor szkoły lub placówki w wykonywaniu swoich za-dań współpracuje z radą szkoły lub placówki, radą pedago-giczną, rodzicami i samorządem uczniowskim.

Obadokumentynakładają na dyrektora obo-wiązek wspierania i współpracy z samo-rządem uczniowskim. Niemaonwięcprawablokować jego inicjatyw, jeśl i nie stoją onewsprzecznościzmisjąistatutemszkoły.To,czydyrektorspełniatenobowiązek,może mieć zna-czenie przy ocenie jego pracy, dokonywanej przez jednostkę prowadzącą –warto,żebywiedzieliotymzarównouczniowie,jakiopiekunorazsamdyrektor.

Przedstawicielsamorządumusiuczestni-czyć w komisji,którąpowołujedyrektorwwypadkustwierdzenia,żesemestralna lub roczna ocena przedmiotowa została ustalona niezgodnie z przepisami prawa(par.19„RozporządzeniaMENwsprawiewarunkówisposobuoceniania,klasyfikowaniaipromowaniauczniów”).

Złożyćwniosek o powołanie rady szkoły.Ogólnazasadamówi,żeuczniowie stano-wią 1/3 składuradyszkoływgimnazjachiszkołachponadgimnazjalnych(choćwgimnazjachradyszkołymogąfunkcjo-nowaćrównieżbezudziałuuczniów).(art.51.„Ustawyosystemieoświaty).

Samorząduczniowskirazemzradąpeda-gogicznąiradąrodzicówwnioskuje doorganuprowadzącego o nadanie szkole imienia(jeśliwszkoleistniejeradaszkoły,przejmujeonatękompetencję).(Załącznikido„RozporządzeniaMENwsprawiera-mowychstatutówpublicznegoprzedszkolaorazpublicznychszkół”).

Samorząduczniowskimożewnioskowaćdodyrektorao wprowadzenie mundurkówszkolnych.(art.64a„Ustawyosystemieoświaty”).

Sporządzaćwnioski o przyznanie stypen-diów PrezesaRadyMinistrówuczniomspełniającymwarunkiokreślonewrozpo-rządzeniu(par.2„RozporządzeniaRadyMinistrówwsprawiestypendiówPrezesaRadyMinistrów”).

samorz 07.indd 15 2012-01-27 00:54:51

16


O CZYM DECYDOWAĆ WSPÓLNIE Z UCZNIAMI

Analizazapisówprawadotyczącegosamorządówuczniowskichwskazuje,jakiedecyzjesamodzielniepodejmująuczniowieiwktórychobszarachmusząbyćzaangażowaniwinnysposób.

Wartojednakpamiętać,żeustawaregulujepe-wienminimalnystandard.Prawooświatowe(naszczęście)nieokreślatrybupodejmowaniawięk-szośćdecyzji,któremajądlauczniówistotnezna-czenie(np.wsprawiezagospodarowaniapustegopomieszczeniawszkole).Toodzgodydyrekcjiiradypedagogicznejorazodichotwartościzależywłączenieuczniówwprocesdecyzyjny.

Wartoteżpamiętać,że zaangażowanie w po-dejmowanie decyzji nie musi oznaczać, że to uczniowie sami je podejmują. Wkolejnympod-rozdzialeprezentujemykilkapośrednichrozwiązań.

Więcejosóbzaangażowanychwpodejmowaniedecyzjito:

¼ więcejosóbzaangażowanychwżycieszkoły,¼ więcejpomysłównarozwiązania,¼ więcejosób,któreutożsamiająsięzpodjętadecyzją,¼ większepoczucieodpowiedzialnościzaprzyjęterozwiązanie

W podejmowanie jakich decyzji uczniowie chcą się angażować?Odpowiedźnatopytaniezależyodposzczególnychuczniów,niedasięwięcstworzyćpełnegokataloguta-kichzagadnień.Doświadczeniepozwalajednakzałożyć,żeuczniowie chcą mieć wpływ na decyzje, które w sposób bezpośredni dotyczą ich sytuacji,niezależnieodtego,czyzwiązanesązdydaktyką,organizacjąpracyszkoły,czyjejżyciem,kulturalnym.

Poniżejzamieszczamylistępotencjalnychzagadnień,stworzonychzudziałemuczniówinauczycieli:

Wniektórychzpowyższychprzypadkówprawooświatoweprzyznajemożliwośćpodejmowaniadecyzjitylkojednemuorganowi(radziepedagogicznej,dyrektorowi,czasemsamorządowiuczniowskiemu),nicjednakniestoinaprzeszkodzie,byprzedrozstrzygnięciempropozycjezostałyskonsultowaneiprzedyskutowanezinnymi.

¼ tworzeniestrukturysamorząduuczniowskiego

¼ wybórrzecznikaprawuczniów

¼ wybóropiekunasamorządu

¼ przeznaczenieśrodkówzfunduszyradyrodziców

¼ listatematówprojektówuczniowskich

(wgimnazjum)

¼ sposóbzagospodarowaniaplacuprzedszkołą

¼ wybórpatronaszkoły

¼ formywykorzystaniatzw.„godzinkarcianych”

¼ dobórjęzykówobcych

¼ organizacjazajęćpozalekcyjnych

¼ wprowadzeniemundurków

¼ wewnątrzszkolnysystemoceniania

¼ programwychowawczy

¼ praceremontowewszkole

¼ działaniaprojektoweSU

¼ przyznawaniestypendiów

¼ krójmundurków

¼ wspólnewyjściadokina/teatru

¼ planzakupówksiążekdoszkolnejbiblioteki

samorz 07.indd 16 2012-01-27 00:54:51

17


Piramida decydowania

Udział w decydowaniu Przykładowe zagadnienie

DECYDOWANIEUczniowiepodejmują decyzję samo-dzielnie(bezudziałunauczycieliidyrekcji)

Wybórprzedstawicielisamorząduuczniowskiego

WSPÓŁDECYDOWANIEUczniowiepodejmują decyzję wspólnie z dorosłymi(wszyscymusząsięzgodzić)

Wniosekonadanieszkoleimienia

KONSULTOWANIEOpiniauczniówjestwziętapoduwagęprzedpodjęciemdecyzji(konsultacje)

Skreślenieuczniazlistyuczniów

INFORMOWANIEUczniowiesąinformowani o podjętej decyzji

Przyjęciestatutuszkoły

Zadanie praktyczne – O czym decydować

Zachęćsamorząduczniowskidosprawdzenia,oczymchcielibydecydowaćuczniowieszkoły.Wtymceluuczniowiemogąstworzyćścienneforumnaszkolnymkorytarzu.Takieforum,tonicinnegojakkilkaarkuszypapierusklejonychwjednątablicęipowieszonychnaścianie.Nakartonienapiszciedużymiliteramipytanie:„Oja-kiejsprawieszkołychciałbymzdecydować?”iprzeztydzieńczekajcienapojawiającesięnaniejodpowiedzi.

Potygodniuprzedstawicielesamorządupowinnizebraćiomówićwynikitegoeksperymentu.Na

kartoniezpewnościąpojawiąsiępomysłyirracjo-nalnelubnierealne,alewśródnichbędziewielerzeczy,októrychwąskagrupawładzsamorząduniepomyślałabywczasieswojejdyskusji.

Zadaniemprzedstawicielisamorządujestopra-cowaniewnioskówzforum,zaprezentowanieichuczniom(nastronieinternetowej,przezradiowę-zeł,nałamachgazetkiszkolnej)oraznauczycielomidyrektorowi.Spotkaniezdorosłymi,doktóregopodstawąbędziemateriałześciennegoforum,możebyćpoczątkiemciekawychnegocjacji.

Forumściennemożebyćsposobem zbierania opinii uczniówtakżeowieluinnychsprawachdo-tyczącychsamorząduuczniowskiegoiżyciaszkoły!

JAK WŁĄCZAĆ UCZNIÓW W DECYDOWANIE

Zaznaczaliśmyjuż,żewłączenieuczniówwprocespodejmowaniadecyzjinieoznaczaprzekazaniaimswoichkompetencjiprzezinneorganyszkolne.Trudnosobiewyobrazićsytuację,wktórejuczniowiedecydująsamo-dzielnieosposobieoceniania,zpewnościąrealnejestjednakprzeprowadzeniezsamorządemuczniowskimkonsultacjidotyczącychtakiegowewnątrzszkolnegosystemuprzedjegoprzyjęciem.

Wydajesięoczywiste,żenanajniższympoziomie(poinformowaniaodecyzji)powinnyznaleźćsięwszystkierozstrzygnięciadotycząceuczniów.Jednakimwięcejdecyzjibędzieprzynajmniejpoddawanychkonsultacjomznimi,tymlepiejbędąjeonirozumieliitymchętniejprzyjmowali.

samorz 07.indd 17 2012-01-27 00:54:51

18


NegocjacjeOtym,jakiezagadnieniaumieścimynaposzcze-gólnychszczeblachpiramidy,zadecydowaćpowinniwspólniewszyscyzainteresowani.Ustaleniezasaddecydowaniamożnapodzielićnakilkaetapów:1. Ustalenie,jakimidecyzjamizainteresowanisą

uczniowie(naprzykładpoprzezścienneforumopisanepowyżej).

2. Stworzenieprzezsamorządspójnejpropozycji,wktórejuczniowiewypowiedząsięnatemattego,oczymchcądecydowaćsami,oczymwspólniezdorosłymi,jakiedecyzjepowinnybyć,ichzdaniem,konsultowaneznimi.

3. Organizacjaspotkaniazdyrekcjąiprzedstawi-cielamiradypedagogicznej,wczasiektóregowynegocjowanezostanąwspólnerozstrzygnię-cia.(Byćmożenieudasięuzyskaćzgodydyrek-cjinato,byuczniowiesamodzielniezdecydowaliozagospodarowaniupustegopomieszczenia,alebędziejużzgodanawspólnerozstrzygnięcietejsprawyprzezdorosłychimłodzież.)

4. Owynikachtakiegospotkaniaprzedstawicielesamorządupowinnipoinformowaćwszystkichuczniów–naprzykładzapośrednictwemprzed-stawicielisamorządówklasowych.

DECYDOWANIE I WSPÓŁDECYDOWANIE

Podczasbadańprowadzonychwwarszawskichszkołachw2009roku,uczniowieniezaangażowaniwpracesamorządudeklarowali,żepowodemichbiernościjestbrakwpływusamorządunadecyzje,ichzdaniem,kluczowe.

Pełnewłączenieuczniówwdecydowanie(lubwręczprzekazanieimwcałościodpowiedzialnościzapodjęciedecyzji)jestprocesemwymagającymwielezaangażowanianietylkozestronyuczniów,alerównieżdorosłych,którzydeklarująswojąot-wartośćnawspółpracęzmłodzieżą.Wartojed-nakpodjąćtenwysiłek–doceniągozpewnościąuczniowieipozytywniewpłynietonaprestiżorazaktywnośćsamorząduuczniowskiego.

Pierwsze krokiWartozdaćsobiesprawęztego,żeuczestnictwowpodejmowaniudecyzjiwszkolebędziedlawięk-szościmłodychludzipierwszymdoświadczeniemtegorodzaju,musząsięwięcdotegodobrzeprzy-gotować.Itutajwłaśnieistotnąrolęmożeodegraćopiekun.

Możnarozważyćzorganizowaniekrótkiegospot-kaniaprzygotowawczegodlauczniów,którzymająpóźniejwspółdecydowaćwjakiejśkwestiirazemzdorosłymi.Wczasietakiegospotkaniauczniowie:

¼ zapoznająsię z zagadnieniemdo rozwiąza-nia(byćmożebędąpotrzebowaliwyjaśnieńopiekuna);

¼ starająsięwymyślić,jaknajwięcejrozwiązańdanegoproblemu;

¼ oceniająplusyiminusykażdegoznich;¼ szeregująjewkolejnościodnajbardziejdonaj-mniejpreferowanego;

Decydowanieiwspółdecydowaniemożnaćwiczyć.Takiećwiczeniawartorozpocząćoddecyzji,któ-reprzyniosąbezpośredniiszybkiefekt–np.jakieksiążkikupićdoszkolnejbiblioteki.Dostrzeżenieefektówwłasnychdecyzjizpewnościązwiększyzaangażowaniewkolejnedyskusje(nawet jeśliczęśćznichbędziedotyczyłaszkolnychdokumen-tów,przezktóremłodymludziomtrudnobędzieprzebrnąć).

samorz 07.indd 18 2012-01-27 00:54:51

19


Rada szkoły, czyli dobra formuła współdecydowania„Ustawaosystemieoświaty”stwarzabardzodobrąpodstawędowłączaniauczniówwewspół-decydowanieosprawachszkoły–dajemożliwośćpowołaniaradyszkoły.Radaskładasięzprzedsta-wicielinauczycieli,rodzicówiuczniówwrównejproporcji (choćwgimnazjach istniejerównieżmożliwośćpowołaniaradyszkołybezreprezentacjiuczniowskiej).

Jeżeliwszkoleistniejeradaszkoły(niejesttoorganobowiązkowy)ustawaprzyznajemuszeregistotnychkompetencji(m.in.uchwalaniestatutuszkoły,opiniowanieplanupracyszkoły,ocenasy-tuacjiwszkole).Radaszkołymożerównieżdyspo-nowaćwłasnymbudżetem.

Radaszkołystwarzaprzedstawicielomsamorzą-dówuczniowskichdobrąokazjędobraniaudziałuwważnychdyskusjachotym,codziejesięwszko-leidowyrażaniaswoichopinii.Jestteżdobrympolemdonawiązywaniawspółpracypomiędzyucz-niami,nauczycielamiirodzicami.Ponieważsamsa-morząduczniowskiniemożeposiadaćśrodkówfi-nansowych,jesttorównieżinstytucja,któramożezbieraćśrodkizarabianedefactoprzezsamorząd.

Coważne,jeśli samorząd uczniowski zgłosi wspólnie z radą rodziców wniosek o powoła-nie rady szkoły – dyrektor musi ją powołać.JesttozatemkolejnadośćsilnakompetencjaSU.Jeśliuczniowiesązainteresowanitakimrodzajemudziałuwżyciuszkoły–wartozniejskorzystać!

Warunki efektywnego współdecydowaniaZaangażowanieuczniówwprocesdecydowaniabędzieskutecznetylkopodpewnymiwarunkami.Zapewnienie,byzostałyonespełnione,leżypozamożliwościamiuczniówijestwwiększościprzy-padkówzadaniemopiekuna.

¼ Uczniowie mają rzeczywiste poczucie wpły-wu na podejmowane decyzje.Zadaniemopie-kunamożebyćpokazanieuczniomkonsekwencjiichzaangażowaniawpodejmowaniedecyzjilub,wprost,skutkówposzczególnychrozstrzygnięć.

¼ Uczniowie rozumieją dyskutowane zagad-nienia i potrafią zaproponować alternatyw-ne rozwiązania. Częstozadaniemopiekunabędzieprzygotowanieuczniówdospotkania–wytłumaczenieproblemu.Wczasiespotkaniauczestnicypowinnidbaćoto,byposługiwaćsięzrozumiałymdlauczniówjęzykiem(np.unikanieakronimówiskrótówmyślowych).

¼ Dorośli są otwarci na udział młodych ludzi w dyskusji i wzięcie pod uwagę ich zdania. Zgodadyrekcjiinauczycielinawłączenieucz-niówwpodejmowaniedecyzjitotylkopoczątekprocesu.Otwartośćdorosłychjestważnanakażdymkolejnymspotkaniu,nawetjeślioznaczatospowolnienieprocesulubpotrzebędodatko-wychwyjaśnień.Równieważnejestpodejmo-waniedyskusjinatematformułowanychprzezmłodzieżwniosków,nawetjeślinapoczątkuwydająsięnierealne.

Zwłączaniemmłodych ludziwdecydowanieosprawachszkoływiążesięjednododatkoweza-grożenie–ryzykotzw.tokenizmu.Tokenizm to sy-tuacja, w której przedstawicieli jakiejś grupy włącza się do ciał decyzyjnych, ale w praktyce nikt nie liczy się z ich zdaniem(zawszemożnaichprzegłosować)itraktujesięichjakdekorację(tzw.paprotki).Uczniowiebardzoszybkodostrze-gąwtakiejsytuacjinieszczerośćintencji,poczująsięmanipulowaniiichzainteresowanieudziałemwpodobnymprocesieosłabnie.Symptomempo-jawiającegosięproblemumożebyćniepoddawaniepoddyskusjęwnioskówmłodychludzilubpowta-rzającesięgłosowaniedorośliversusmłodzież.

samorz 07.indd 19 2012-01-27 00:54:51

20


KONSULTOWANIE DECYZJI

Konsultowaniedecyzjizuczniamitoodpowiednikmechanizmukonsultacjispołecznych,wramachktórych przedstawicielewładz przedstawiająobywatelomswojeplanydotyczącezmiany lubuchwalanianowychaktówprawnych,inwestycjilubinnychprzedsięwzięć,którebędąmiaływpływnażyciecodzienneipracęobywateli(Źródło:portalngo.pl).Podobniejestwszkole–organpodejmują-cydecyzję(np.dyrektor)przedstawiaproponowa-nerozwiązaniesamorządowiuczniowskiemu.

Konsultacjenieograniczająsięjednaktylkodoprzedstawieniaproponowanychrozwiązań,obecnewnichmusibyćteżwysłuchanieopiniinapropo-nowanytemat,dokonywaniemodyfikacjiiinformo-wanieoostatecznejdecyzji(Źródło:portalngo.pl).

KONSULTACJE SPOŁECZNE

1. przedstawienieproponowanegorozwiązania

2. wysłuchanieopiniizainteresowanych

3. wprowadzeniezmian,którejeuwzględniają

4. poinformowanieoostatecznymrozwiązaniu

Rozwiązanie czy problemIstotąszkolnychkonsultacji jestzebranieopiniiipomysłówmożliwiewieluczłonkówspołecznościszkolnej(uczniów,nauczycieli,pracownikówadmini-stracyjnych).Konsultacjemogądotyczyćkonkret-nego pomysłu–pokazująwówczasnastawieniedoprzedstawionegoprojektu,pomagająocenićjegoprzydatność,umożliwiajązebranieuwagiopiniipomocnychprzyjegoudoskonalaniu.Dziękikonsul-tacjomłatwiejdostrzectrudnościczyzagrożenia,którychwcześniejniewidzieliśmy,udoskonalićpo-mysłorozwiązania,naktóreniewpadlibyśmysami.

Drugaformakonsultacjiprzypominatrochębu-rzęmózgów.Poleganawspólnymposzukiwaniu rozwiązańwybranegozagadnienia,problemuczykwestiispornej.

Każdeztychpodejśćpozwolidużozyskać,aleniesieteżzasobąpewnetrudności.Wartozasta-nowićsię,któreznichzastosowaćwkonkretnejsytuacji.Poniższatabelkaułatwiocenęprzydatno-ścikażdejzproponowanychmetod.

Konsultacje gotowych rozwiązań

Konsultacje problemów i wspólne szukanie rozwiązań

Umożliwiająuzyskanieopiniiwkrótszymczasie.

Wymagajądużoczasu.

Mniejszeprawdopodo-bieństwochaosuwdys-kusji,istniejestruktura,doktórejmożnasięodwoływać.

Większeryzykocha-osuprzydużejliczbieuczestników.

Ryzykoprzeoczeniaciekawegorozwiązania,nieuwzględnianegowcześniej.

Większaszansanainnowacyjne,oryginalnerozwiązania.

Ryzykouznaniadecyzjizanarzuconązgóry.

Silniejszeutożsamianiesięzpodjętądecyzją.

Niepotrzebawiedzyeksperckiejanirozległejwiedzynatematzagad-nienia,żebymócbraćudziałwdyskusji.

Większepoczucieodpo-wiedzialnościzapodjętedecyzje.

samorz 07.indd 20 2012-01-27 00:54:52

21


Formy konsultacjiKonsultacjemogąprzybieraćróżne formy.Odściennegoforum,czylipowieszonegowwidocz-nymmiejscudużegoplakatuzzapisanympytaniem,wokółktóregouczniowiemogądopisywaćswojeodpowiedzi,przezzebranieopiniipodczasspotkaniaklasynagodziniewychowawczej,poogólnoszkolnądebatę!

Konsultacje szkolne krok po kroku¼ Ustaltermin,wybierzmiejscespotkania.¼ Zadbaj,abyuczniowienie tylkodowiedzielisiękiedyodbędąsiękonsultacje,aleteż,byzrozumielinaczymbędąonepolegałyiczegodotyczyły.

¼ Pierwsze konsultacjewarto zorganizowaćwtrakcielekcji,zachęcitouczniówdouczest-nictwawkolejnychspotkaniach.

¼ Poinformujuczestnikówoplanach,zamierze-niach,zmianach,jakierozważaszkoła.

¼ Dajkażdejosobiemożliwośćwygłoszeniaswojejopiniinatematprzedstawionegopomysłu.

¼ Pozwólnawymianęopinii,spytaj:ktosięzga-dza?,ktomainnypomysł?.

¼ Konsultacjeniepowinnyprzerodzićsięwsesjęmarudzenia,zażaleńizarzutów,ponieważichcelemjestznajdowanierozwiązań.Zkażdegogłosupróbujwyodrębnićwięcpomysłzmian,konstruktywnychrozwiązań.Zapytajuczniów:jakieodczuciawywołujewnichdanapropozycja:jakiewidząalternatywnerozwiązania?

¼ Jeślikonsultacjemająpełnićfunkcjędoradczą,zadbajoprzedstawieniewnioskówipomysłówdecydentom.Poinformujuczniówoostatecz-nejdecyzjiiprzyczynach,dlaktórychzostałapodjęta.

¼ Jeślikonsultacjemająnaceluwypracowaniewspólnegorozwiązania,dążdokonkretyzowa-niapomysłów,pytajoto,jakieuczniowiewidząszanseizagrożenia?jakiebędąkonsekwencjetakichdecyzji?Wtensposóbpowinnowyłonićsięrozwiązanieproblemu.

KARTA PRACY 2

PrzedTobądrugakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićnadzmianami,którechciałbyślubchciałabyśwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. Którezdecyzji,dotychczaspodejmowanychwTwojejszkoleprzezdorosłych,mogłybybyćprzekazaneuczniom?

2. Jaka formakonsultacji zuczniaminajlepiejsprawdziłbysięwTwojejszkole?Dlaczego?

3. KtomógłbybyćTwoimsojusznikiemwprzekony-waniuradypedagogicznejidyrekcjidowiększe-gowłączeniauczniówwpodejmowaniedecyzjiwszkole?

4. JakiekrokinależałobypodjąćwTwojejszkolebystworzyćradęszkoły?

samorz 07.indd 21 2012-01-27 00:54:52

22

3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania



DZIAŁANIA UCZNIÓW

Pozareprezentowaniemuczniów,dbaniemoichprawaiumożliwianiemwiększejliczbieosóbwspół-decydowaniaoszkolnychsprawach,samorząduczniowskipełnijeszczejednąważnąrolę.Jesttoumożliwianie uczniom realizacji własnych pomysłówzwiązanychzuatrakcyjnieniemiorga-nizacjąszkolnegożycia.

Prawo do działaniaRolatawiążesięzprawemsamorząduuczniow-skiegodoskładaniaradzieszkoły,radziepedago-gicznejidyrektorowiwnioskówiopiniiwkwestiachzwiązanychzrealizacjąnastępującychpraw:

¼ prawodoorganizacjiżyciaszkolnego,umożliwia-jącezachowaniewłaściwychproporcjimiędzywysiłkiemszkolnymamożliwościąrozwijaniaizaspokajaniawłasnychzainteresowań;

¼ prawodoredagowania iwydawaniagazetyszkolnej;

¼ prawododziałalnościkulturalnej,oświatowej,sportowejorazrozrywkowejzgodniezwłasny-mipotrzebamiimożliwościamiorganizacyjnymi,wporozumieniuzdyrektorem(art.55.„Usta-wyosystemieoświaty”).

Większośćsamorządówuczniowskichw jakimśstopniukorzystaztegoprawa,organizującszkolneuroczystości,imprezy,itp.Bardzoczęstood tego, jaka jest jakość tych wydarzeń i ich dostoso-wanie do potrzeb i zainteresowań uczniów za-leży to, jak będzie oceniana działalność władz SU i samorząd jako całość.

Jeśliwśród tychaktywności dominują nudneszkolneakademiezokazjiróżnychuroczystościlubmałozróżnicowanedyskoteki,niewielkajestszansanato,żeaktywnośćSUbędziewysokoocenianaiwieleosóbwłączysięwjegodziałanialubweźmieudziałwwyborachdowładz.

Dobre działanie samorządu uczniowskiego Jakiekryteriamusząbyćspełnione,żebydziałaniesamorząduuczniowskiegomożnabyłouznaćzado-bre?Jestonotakie,jeślisamorząd::

¼ jestodpowiedziąnaprawdziwe potrzeby ucz-niów szkoły;

¼ wykorzystujezasoby dostępne w społecz-nościszkolnej(np.talentyizainteresowaniauczniówlubinfrastrukturęszkolną);

¼ pozwalarealizującymjeosobomwykazaćsiękreatywnością,nie narzuca niczego z góry;

¼ zostawiarealizatoromwolną rękę w sferze organizacji;

¼ aktywizujemożliwiedużą liczbę uczniów;¼ działazgodniezzasadami realizacji projektów.

Dlaczego warto?Działaniewsposób,któryspełniakryteriadobrejpraktyki,wymagaćbędzieodopiekunaiuczniówwięcejwysiłku–zarównonaetapieprzygotowań,jakirealizacji.Zachęcamyjednakdopodjęciategowysiłku,zewzględunalicznekorzyści,jakiewynika-jązrealizowaniadziałańSUzgodnieznimi.

¼ Działaniasąrealizowaneprzezuczniówdlaucz-niów,cowzmacnia poczucie identyfikacji uczniów z ich samorządem i szkołą.

¼ Rozpoznaniepotrzebizasobówprzedrozpoczę-ciemdziałańzmniejsza ryzyko niepowodzeń,

samorz 07.indd 22 2012-01-27 00:54:52

23


poświęceniaczasuipracynaaktywności,któ-realboniebędądlauczniówinteresujące,albotrzebabędzieprzerwaćichrealizacjęzewzglę-dunabrakczasu,umiejętności lubzasobówmaterialnych.

¼ Uczniowie,poprzezdziałanie,zdobywają prak-tyczne umiejętności przygotowywania i re-alizacji projektów,przydatnewwieluaspek-tachżycia.

¼ WiększepoczucieautorstwadziałańSUwzmac-nia poczucie wpływu na swoje otoczenie,cojestpodstawąrozwojupostawyobywatelskiejiodpowiedzialnościzadobrowspólne.

¼ Życie szkolne staje się bardziej barwne, urozmaicone i atrakcyjne–zarównodlaucz-niów,jakinauczycieli!

JAKIE DZIAŁANIA PROWADZIĆ?

Zaczynamy od rozpoznania potrzeb i zasobów. Tenetapjestpodstawądoprzygotowaniaplanupracysamorządunacałąkadencję,dlategowartozrealizowaćgonasamympoczątku,poukonstytu-owaniusięnowowybranychwładz..

Czym są potrzeby i zasoby?Potrzeby–zainteresowaniaiproblemyuczniów;wszystkoto,czymchcąilubiąsięzajmowaćorazto,czegoimwszkolebrakujelubco,ichzdaniem,powinnouleczmianie.Zasoby–wszystkoto,comożnawykorzystaćdorealizacjiprojektu.Toumiejętnościuczniów,ichczas,gotowośćdozaangażowaniasięwdziałanie,wsparciegronapedagogicznego,rodzicóworazdyrekcji,zasobymaterialneszkoły.

Narzędzia rozpoznawania potrzeb i zasobówCzęstowydajenamsię,żepotrzebyizasobywidaćnapierwszyrzutokaikażdydoskonalejezna.Zachę-camyjednakdotego,byprzyjrzećsięimwsposóbbardziejusystematyzowany.Dziękitemumożeokazaćsię,naprzykład,żeposzczególnegrupyuczniówina-czejdefiniująswojepotrzeby.Jednibędąproponowali„więcejdobrejfantastykiwszkolnejbibliotece”,inni„możliwośćkorzystaniazpracownikomputerowej”,jeszczeinni„stworzenieuczniowskiegopunktuxero”.

Najbardziejpopularnenarzędziasłużącerozpo-znawaniupotrzebizasobówtowywiadiankieta.Możnateżwykorzystaćjużdostępnedane(szkolnedaneurzędowe,forainternetowe,stronyszkółczyklasnaportalachspołecznościowych),obserwację,fotografię.Zachęcamydozgłębieniategoobszaru,ponieważdobreprzygotowanienarzędzi,jestklu-czemdozdobyciaużytecznychinformacji.

Polecamy –publikacjęDiagnoza potrzeb młodzie-ży w środowisku lokalnym,którejzaleceniabardzodobrzemożnaprzełożyćrównieżnaśrodowiskoszkolne.JestonabezpłatniedostępnawInterne-cie:http://www.rownacszanse.pl/books/3769_ Diagnoza_potrzeb_mlodziezy.pdf

Etapy zdobywania informacji o potrzebach i zasobach uczniów

¼ Ustalenie głównego tematu badania.Niewartopróbowaćdowiadywaćsięwszystkie-goodrazu–tematpowinienbyćkonkretnyiograniczony.Przykładytematówtom.in.jakuczniowiespędzajączychcielibyspędzaćczaswolny;opinienatemat.zajęćpozalekcyjnych;zainteresowania iumiejętnościuczniów; ichproblemyitrudności;relacjemiędzygronempedagogicznymauczniamiwszkole. Wspólnie z samorządem możeszzastanowićsię–jakieinnetematybadawczemogąbyćinteresującezpunktuwidzeniaprowadzonychprzezniegodziałań.

¼ Wybór grupy czy osób,którezostanąprze-badane–mogątobyćreprezentatywnegrupyuczniów,alewprzypadkuniektórychtematówkoniecznemożeokazaćsięzasięgnięcieopiniinauczycieli,dyrekcjiorazrodziców.

¼ Wybór metody albo metod zdobywania in-formacji.Żebyinformacjebyłybardziejwia-rygodnewartokorzystaćzminimumdwóchmetodbadawczych!

¼ Przygotowanie konkretnych narzędzi,takichjakpytaniadoankietyczywywiadu,obserwacja,listaposzukiwanychinformacji.

¼ Realizacja badania.¼ Zebranie i analiza wyników oraz wyciągnię-cie wniosków. Natymetapieodpowiadamysobienapytaniapostawionenaetapieprzygo-towywaniabadania.

samorz 07.indd 23 2012-01-27 00:54:52

24


Zainteresowanych pogłębieniem informacji i przygotowaniem rzetelnych badań potrzeb i zasobów uczniów w szkole, odsyłamy do następujących publikacji:–BabbieEarl,Badania społeczne w praktyce,WydawnictwoPWN,Warszawa2006r.–SztabińskiPawełB.(red.).Fieldwork jest sztuką. Jak dobrać respondenta, skłonić do udziału w wywiadzie, rzetelnie i sprawnie zrealizować badanie. Warszawa:WydawnictwoIFiSPAN2005.

Zadanie praktyczne – pomysł na nietypowe zdobywanie informacji

Mapa szkoły, widziana oczami młodychZachęć uczniów do przeprowadzenia bada-nia,dziękiktóremudowiedząsię,jakiemiejscawszkolesąważnedlamłodychludziiodkryją,któreszkolnepunktysąuznawaneprzezuczniówzanieatrakcyjne.

Dlaczego warto: ¼ Dowieszsię,któremiejscasąwyjątkowolu-bianeprzezuczniówigdziemożnaorganizo-waćróżnegorodzajuwydarzeniaiakcje.

¼ Odkryjesz,októremiejscawszkolenależyszczególnie zadbać,abyzmienićstosunekmłodychludzidonich.

¼ Sprawdzisz,wktórychpunktachnajlepiejumieszczaćinformacjetak,abydotarłaonedocałejspołecznościuczniowskiej.

Grupa badana:trzylubwięcejlosowowybranychklaswszkole.(Pomóżuczniomwylosowaćklasy:wypisznakartkachnazwyklas,kartkiwrzućdojednegopojemnika,abyzniegowyjąćokreślonąliczbękarteczek.)

Potrzebne materiały:kartkiidużearkuszezwy-drukowanymplanemszkoły,flamastry.

Realizacja: Wwylosowanychklasachprzedstawicielesamo-rządówklasowych(np.nagodziniewychowaw-czej)prosząuczniówozaznaczenienaplanieszkołymiejsc:

¼ wktórychnajbardziejlubiąsięspotykać;¼ wktórychnajbardziejlubiąrozmawiać;

¼ wktórychmogąrozwijaćswojezainteresowania;¼ wktórychnajczęściejczerpiąinformacjęotym,cosiędziejewszkole;

¼ któresąwedługnichnieatrakcyjne,zaniedbane.

Przedstawicielesamorządówklasowychzbierająwypełnioneprzezklasęplanyinanosząodpowie-dzinajedendużyarkuszzplanemszkoły.

Ważne: Zadbaj o to, aby każdy uczeń samo-dzielnie uzupełniał swoją mapę szkoły. Dla-czego? Ponieważ tylko wtedy wyniki badania pozwolą grupie na wyciągnięcie trafnych wniosków i zaplanowanie takiego działania, które będzie użyteczne dla całej uczniow-skiej społeczności.

Analiza:Zkażdegosamorząduklasowegobiorą-cegoudziałwbadaniuwybierzprzedstawiciela.Taosobabędziereprezentowaćsamorządklasowynawspólnymspotkaniu.Naspotkaniurozłóżar-kuszezplanemszkoły,naktórywcześniejzostałynaniesioneodpowiedzibadanychklas.Zastanówsięwspólniezuczniami:

¼ DojakichdziałańSUmożewykorzystaćmiej-scawszkolenajbardziejatrakcyjnedlamło-dychludzi?

¼ JakiedziałaniaSUmogązmienićstosunekucz-niówdotychmiejsc,któresąuznawanezanieciekawelubzaniedbane?

¼ DoumieszczaniajakichinformacjiSUmożewykorzystaćtemiejsca,wktórychmłodziludzienajczęściejsprawdzająwieścizeszkoły?

samorz 07.indd 24 2012-01-27 00:54:52

25


SWOT – analiza mocnych i słabych stron szkołySWOTtometodaanalizy,którajestświetnąpod-stawądoplanowaniadziałań.Możebyćwykorzy-stanajakopodsumowanie i uzupełnienie wcześ-niejszego rozpoznania potrzebizasobówszkoły.Można ją też wykorzystać jako samodzielną metodę przygotowującą do planowania–wy-magamniejnakładówczasuipracyniżprowadzeniebardziejrozbudowanychbadań.

AnalizaSWOTmożebyćzastosowanadoanalizymocnychstronalboproblemówszkoły,samorzą-duuczniowskiegoczyspołecznościlokalnej,atakżeszansizagrożeńkonkretnychpomysłównaprojekty.

WramachanalizySWOTnależyokreślićczteryob-szarydotyczącebadanegozagadnieniaczyprojektu:

¼ silne strony–(Strengths);¼ słabe strony–(Weaknesses);¼ szanse, możliwości–(Opportunities);¼ zagrożenia –(Threats)

Zadanie praktyczne – przeprowadzenie analizy SWOT

Zorganizujspotkanie,wktórymwezmąudziałuczniowiezaangażowaniwdziałaniasamorząduorazosobybiorąceaktywnyudziałwżyciuszko-ły.(Żebywynikipracybyłypełniejsze,wartonieograniczaćsiętylkodoczłonkówwładzSU.)1. Przedspotkaniemustalciewspólnie,jakiego te-

matu ma dotyczyć analiza SWOT.Możetobyćfunkcjonowaniesamorząduuczniowskiego(bardziejogólnie);tematmożejednakbyćbardziejzawężonyiodnosićsiędojednejsprawy(np.przestrzeganieprawuczniów)lubjednegokonkretnegodziałania(np.organizacjafestiwaluteatralnego).

2. Nadużymarkuszupapierulubtablicypodzie-lonejnaczterykwadratywpiszcienazwyczte-rechelementówSWOT.

3. Następnie,niechkażdaosobasamodzielniewy-piszenamałychsamoprzylepnychkarteczkach,jakiesilneisłabestronyorazzagrożeniaimoż-liwościwidziwodniesieniudodanegotematu.Dajuczestnikomsporoczasunazastanowienie.

4. Potem,niechuczestnicywparachporoz-mawiająotym,coudałoimsięwypracowaćanastępnieniechpołącząkarteczki,którezawierajątesameelementy.Przywiększej

liczbieosób,parymogąpołączyćsięwczwórkiiponowniepołączyćwspólnepomysły.

5. Podsumujburzęmózgów–najpierwwpiszciedotabelielementywspólne,dostrzeganeprzezwięk-sząliczbęosób,następniete,któredostrzegajątylkoniektórzy.PostarajciesięuzgodnićwersjęanalizySWOT,zktórąwszyscysięzgadzacie.

6. NajważniejszyetaptoodniesieniesiędokażdejczęścianalizySWOTiopracowaniepomysłówna:

¼ ograniczaniesłabychstron;¼ wykorzystaniemocnychstronjakoatutów;¼ analizowaniezagrożeńiprzygotowywaniedzia-łańzaradczych;

¼ wykorzystywanieszans.

Podzieluczestnikównagrupy,zktórychkażdazajmiesięopracowaniemjednegozpowyższychpodpunk-tów.Następnie,podzielciesięnaforumpomysłami–pamiętajcie,żebyniepozostałyonetylkopomysłami,ale,byzostałyuwzględnioneprzydalszejpracy!

Nategotypuspotkaniewartoprzeznaczyćmi-nimumdwiegodziny–trzebaprzewidziećczasnapracęsamodzielnąidyskusję.DobrympomysłemjestprzeprowadzenieanalizySWOTdziałalnościsa-morząduuczniowskiegowśródgronapedagogicz-negoidyrekcji,anastępnieporównanienauczyciel-skiejwizjiaktywnościsamorząduzwizjąuczniów.

SWOT możeprzybraćpostaćtakiejtabelki: + -

Wewnętrzne(kwestiedotycząceSU,potencjałuczniówszkoły,opiekuna)

Mocnestrony Słabestrony

Zewnętrzne(odnoszącesiędokwestiispozasamegoSU–dyrekcja,zasobyszkoły,rodzice,gronopedagogiczne)

Szanse Zagrożenia

samorz 07.indd 25 2012-01-27 00:54:52

26


PRZYGOTOWANIE PLANU PRACY SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

OpisanewyżejmetodyzdobywaniainformacjiorazanalizaSWOTtodoskonałypunktwyjściadowypraco-waniaplanu pracy władz samorządu.ZnającsłabeimocnestronyszkołylubaktywnościSUorazpotrze-byizasobyuczniów,łatwiejwypracowaćplan,które-gowykonaniebędziewartościoweisprawisatysfakcjęzarównorealizującym,jakipozostałymuczniom.

Jak przygotować plan pracy – krok po kroku?Przygotowanierocznegoplanupracysamorząduuczniowskiegowartopodzielićnadwaspotkania.Widealnejsytuacjiobatespotkaniaprowadząsamiuczniowieaopiekunuczestniczywnich,oferującswojewsparcie, jeśliokazujesiętokonieczne.Możnarównieżwyobrazićsobiekilkapośrednichform,wzależnościoddoświadczeniauczniów:opie-kunmożewspółprowadzićspotkanierazemzprzed-stawicielemuczniów;opiekunmożepomócuczniomzaplanowaćprzebiegspotkaniakrokpokrokulubskomentowaćstworzonyprzeznichplan.Całypro-cesmożewyglądaćtak:1. Zbierzcie wnioski z diagnozy potrzeb i zaso-

bów oraz analizy SWOT,którewjakikolwieksposóbodnosząsiędoaktywnościsamorząduuczniowskiego.

2. Podzielcie wnioskinatakie,któremogązo-staćprzełożonenakonkretnedziałaniaitakie,któremówiąorzeczachbardziejogólnych.

3. Ustalcie,jakie powinny być główne cele dzia-łania SUwtymrokuszkolnym–wodniesieniudownioskówzdiagnozyalboanalizySWOT.

4. Zastanówciesięwspólnie,jakie działania po-mogą wam zrealizowaćwyznaczonecele.Napo-czątkuspisujciewszystkiepomysłynadziałanianazasadzieburzymózgów,bezichodrzucania.

5. Porozmawiajciechwilęokażdymzpomysłów.Jakicellubcelepozwalazrealizowaćtodziała-nie?Czywiedza,jakązdobyliścieprowadzącroz-poznaniepotrzebizasobóworazanalizęSWOTpozwalawamstwierdzić,żejesttodziałaniepo-trzebne,interesującedlauczniówiwykonalne?

6. Pomysły,któreprzejdąwstępnąweryfikacjępo-dzielcie na trzy kategorie: „musi się wydarzyć”, „powinno się wydarzyć”, „może się wydarzyć”.

Wpierwszejkategoriipowinnysięznaleźćpomy-sły,któreodpowiadająnapalące,bardzoistotnepotrzebyuczniów,atakżete,którebudzązaintere-sowaniewiększościpotencjalnychrealizatorów.Natymmożnazakończyćpierwszespotkanieipoddaćpomysłyocenieinnychuczniów.

Wustalenie,któredziałaniapowinny się wyda-rzyćwszkole,warto włączyć wszystkich ucz-niów lub przynajmniejprzedstawicieliwszystkichklas.Możesiętoodbyćnp.zapomocąinterneto-wejankiety,wktórejwypisanebędąwypracowanenapodstawiediagnozypomysłyikażdybędziemiałmożliwośćokreślenia,jakważnyjestdlaniegodanypomysł.

Konsultacjespołecznedotyczącetego,czympo-winienzajmowaćsięsamorządmogąmiećrównieżformęotwartejdebatylubściennegoforum,czylidostępnegodlawszystkichmiejsca(tablicy,pla-katu),naktórymmożnazapisywaćswojeuwagidotycząceprezentowanychpomysłów.

DziękitemuwładzeSUbędąmiałypewność,żezajmująsięrealizacjąwydarzeń,którepostrzeganesąjakoistotneprzewiększąliczbęuczniów.

Przyjrzyjciesięopiniomuczniów,wyrażonymwczasiekonsultowaniapomysłówwszerokimgro-nie.Postarajciesięwziąćpoduwagęjaknajwięcejznich–pamiętajciejednak,żeżadenplanniemożeuwzględniaćwszystkichpomysłów.Zadaniemsa-morządujestwybraniespośródróżnychpropozycjitychnajbardziejpotrzebnych.

Zastanówciesięnadkażdymzpomysłówzpierw-szejkategorii–ileczasuzajmiejegoprzygotowa-nie,jakwieleosóbpowinnobyćwtozaangażowa-nych,czypotrzebnejestszczególnewsparcielubzasoby,czyjesttojednorazowewydarzeniealboinicjatywacykliczna(np.raznamiesiąc)czyteżdziałanietrwającenieprzerwanieprzezcałyrokszkolny(np.powołanierzecznikaprawucznia).

Rozpiszciepomysływczasienacałyrokszkolny.Dziękitemuzobaczycie,czyjestmożliwezaplano-waniedodatkowychwydarzeńzkategorii„powin-no”lub„możesięwydarzyć”,czyteżwydarzeniazkategorii„musi”sąnatyleczaso-ipracochłonne,żenanicinnegoniestarczyczasu.Pamiętajcie:zawszetrzebazakładać,żedanedziałaniezajmiewięcejczasuipracyniżplanujemynapoczątku!

Planpracynakolejnyrokszkolnyjestgotowy–życzymypowodzeniawjegorealizacji!

samorz 07.indd 26 2012-01-27 00:54:53

27


CZYM JEST CEL?

Celtostan,dojakiegochcemydoprowadzić,rea-lizującdanedziałanie.

Właściwewyznaczeniecelupomagadobraćdziała-nia,któreodpowiadająnaustalonewcześniejpo-trzeby;wtrakcierealizacjiumożliwiasprawdzanie,czywszystkoidziewdobrąstronę;apozakończe-niupracy–czycelzostałzrealizowanyiczymożnamówićosukcesie,czyteżnie–itrzebazastanowićsięnadtym,conależałobyzmienić.

Początkującyrealizatorzyprojektówczęstomylą cel z działaniem.

– NIE: postawieniestojakównaroweryprzedszkołą

– TAK: zwiększenieliczbyuczniówdojeżdżają-cychdoszkołynarowerach

– NIE: zorganizowaniedyskotekiszkolnej – TAK: zintegrowanieuczniówklaspierwszych

zestarszymiuczniamiszkoły

Jaki powinien być dobry cel?ŻebycelwłaściwiespełniałswojąfunkcjępowinienbyćSMART–zangielskiego„mądry”.Otocechy,jakiepowinienspełniaćcelSMART:

¼ konkretny(Specific),precyzyjnieokreślający,cochcemyzmienićlubosiągnąć;

¼ mierzalny (Measurable),powinnobyćmożliwedosprawdzenia,czyzostałosiągnięty;;

¼ ambitny(Ambitious),powinienzakładaćosiąg-nięcieczegoś,cowymagapewnegowysiłku;;

¼ realny(Realistic),musibyćwzasięgumożliwo-ściiumiejętnościwykonawców;;

¼ określony w czasie (Timebound),powinienbyćwyznaczonyterminzakończeniarealizacjicel..

Ustalająccelenapoczątkurokuszkolnegowartorozróżnićcele długoterminowe odcelówkrótko-terminowychlubteżoperacyjnych.

Celedługoterminowe,totezwiązanezdziałaniemcałegosamorządulubopiekuna,natomiastkrótko-terminoweczyoperacyjne,tocelezwiązanezre-alizacjąkonkretnychdziałań.

ROLA OPIEKUNA W REALIZACJI PROJEKTÓW

Poustaleniuogólnegoplanupracynacałyrokszkolny,wartokażdezwiększychdziałańrównieżtraktowaćprojektowo.

Cotooznaczawpraktyce?Każdeztychdziałańpowinno:

– miećustalonycellubcele;– byćrealizowaneprzezzespół;– byćoparteowcześniejszerozpoznaniepotrzeb

izasobów;– byćzaplanowaneirealizowanewedługplanu,

miećściśleokreślonypoczątekikoniec.Każdyzprojektównależyrealizowaćetapami,dbajacozachowanietejsamejichkolejności.Niżejprzedstawiamyteetapy,wrazzkrótkimopisemroli,jakąnakażdymznichpowinienpełnićopiekun.

Krok 1 – Zdobywanie informacji o potrze-bach i zasobachRola opiekuna:

– Pomagasprecyzowaćtematbadania,grupębadawczą(osobybadane)izdecydowaćsięnanajbardziejodpowiedniąmetodę.

– Wspierauczniówwprzygotowaniunarzędzibadawczych.

– Pomagauczniomprzeprowadzićbadanie(prze-prowadzenieankietywtrakcielekcji,uzyskaniezgodydyrekcjinaumieszczenieściennegoforumnaszkolnymkorytarzu,itp.)

– Pomagapodsumowaćbadanieiwyciągnąćwnio-skizwyników.

Krok 2 – Określenie celów i wybór pomy-słów na działaniaRola opiekuna:

– Pilnuje,żebyceledziałańbyływłaściwieokreślo-ne–niepokrywałysięzdziałaniamiispełniałykryteriaSMART.

– Proponujeformęwyborupomysłównadziała-nia–dyskusję,forumścienne,czyinneformy,dbającoto,żebypomysłynadziałaniabyłykon-sultowanezcałymsamorządemuczniowskim,czylizewszystkimiuczniamiszkoły.

– Pomagauczniomokreślićrealnośćposzczegól-nychpomysłów–możliwościczasoweidostęp-nośćzasobówkoniecznychdoichrealizacji.

samorz 07.indd 27 2012-01-27 00:54:53

28


Krok 3 – Planowanie działańRola opiekuna:

– Proponujeuczniomformępracynadplanowa-niem.

– Czuwa, aby podczas planowania wypisaćwszystkieczynnościpotrzebnedorealizacjiprojektu.

– Upewniasię,żeuczniowiewyznaczylidokażde-gozadaniaosobęodpowiedzialnąorazokreśliliterminjegowykonania.

– Sprawdza realnośćplanów– zarównopodwzględemczasupotrzebnegonaichwykonanie,jakimożliwościwykonawców.

Krok 4 – Poszukiwanie sojuszników Rola opiekuna:

– Jestłącznikiempomiędzyuczniamiidyrekcją,pomagaskontaktowaćsięzpotencjalnymiso-jusznikami.

– Wspierauczniówwczasieprzygotowaniadorozmowyzpotencjalnymsojusznikiem(pomagaprzygotowaćargumenty;dajewskazówki,jaksięzachowywaćinacozwrócićuwagę).

– Może,naprośbęuczniów,braćudziałwroz-mowachczynegocjacjachzpotencjalnymiso-jusznikami.

– Wspieradziałaniauczniówpoprzezlobbowanienarzeczichprojektuudyrekcji,wśródradypedagogicznej,radyrodziców.

Krok 5 – Realizacja działańRola opiekuna:

– Pozwalauczniomdziałaćsamodzielnie–równieżponosićporażki!

– Pomagawpozyskaniuniezbędnychpozwoleńnadziałanie.

– Czuwanadtym,bypracewykonywanebyłyzgodniezharmonogramem.

– Doceniazaangażowanieuczniówizwracauwa-gęnaniedociągnięcia(udzielakonstruktywnejinformacjizwrotnej,aleniekrytykujeiniewy-ręczawdziałaniu).

– Motywujeuczniów.– Pomagawprowadzeniudokumentacji,jeślitaka

jestkonieczna.

Krok 6 – EwaluacjaRola opiekuna:

– Tłumaczysensewaluacji.– Pomagawymyślićmetodyewaluacjiprojektu

(np.pytania:czegosięnauczyłem?jaknamsiępracowało?cosięzmieniło?)

– Wspierauczniówwwyciąganiuwnioskówzichsukcesówiporażek.

samorz 07.indd 28 2012-01-27 00:54:53

29


Ewaluacja – ocena działań samorządu uczniowskiegoEwaluacjęwartoprowadzićnietylkonazakończe-niekadencjisamorządu–podsumowująccałorocz-nąpracę–alerównieżpozakończeniuważniej-szychdziałańczyetapów.Częściej,zastanawiającsięnadefektamipracy,aktywniuczniowiebędąmoglipoprawiaćjakośćswoichprojektówiwyko-nywanychzadań.

Poniżejproponujemykilkawarsztatowychmetodewaluacji.Możnajewykorzystaćpodczasspotkańpodsumowujących,jakowstępdorefleksjinadtym,cobyłosukcesem,acomożnajeszczepoprawićijaktozrobić.

Ręce Poprośuczestnikówoodrysowanienakartcepa-pieruwłasnejdłoni.Nakażdymzpalcówuczestnicypowinninapisaćjednąrzeczdotyczącąewaluowa-negowydarzenia/projektu:

– cobyłonajlepsząstroną–nakciuku,– oczymopowiemznajomym–nawskazującym,– cobyłonajsłabsząstroną–naśrodkowym,– cobymzmienił–naserdecznym,– czegosięnauczyłem(ew.dowiedziałam,cobyło

zaskakujące)–namałym.

Uczestnicyindywidualniewypełniająkonturdłoni,zgodniezwłasnymiopiniami.

Koło ewaluacji Narysujnaarkuszupapierualbonatablicykoło,podzieljenaczteryrówneczęści.Nakażdejznichnapisz,jakiezagadnieniemająocenićuczestnicy.Możetobyćnp.zdobytawiedza,pracagrupowa,realizacjacelów,satysfakcjazudziałuwprojekcie.

Zadaniemuczestnikówjestpostawieniewkażdejćwiartcekołakropkioznaczającejichocenędanegoaspektuczyzagadnienia.Imbliżejpunktuprzecięciasięlinii–środkakoła,tymocenawyższa,imbliżejbrzegów,anawetpozakołem,tymniższa.

Półki sklepowe Naarkuszupapierualbonatablicynarysujdużypro-stokąt,podzielonynatrzy-czteryrówneczęści–będątopółkiwsklepieRozdajuczniompokilkakarteczeksa-moprzylepnych.Zadaniepoleganazapełnieniu„półek”towarem–elementamidziałaniaczyprojektu,któreewaluujecie.Uczniowiemająwypisaćwszystkieskła-doweprojektu,którechcąocenić.Umieszczająjenaodpowiedniej„półce”,przyklejającdoprostokąta–imwyższa„półka”,tymlepszaocenadanegoelementu.

Następnie,prowadzącyporządkujenaklejonekar-teczki,jeślitrzebaprecyzujezuczestnikaminiejas-nesformułowaniaiomawiawynik...

Rzeka projektu Natablicylubarkuszupapierunarysujschema-tycznierzekę–odźródławgórachdoujścia.Symbolizujeonazakończonywłaśnierokszkolnylubprojekt.Uczniowiemająpomyślećoswoichuczu-ciachidoświadczeniachnaposzczególnychjegoetapach.Mogąjezapisaćwodpowiednimmiejscubiegu„rzeki”lubumieścićnakartkachsamoprzy-lepnychiprzykleić.Uczestnicymogąrównieżuzu-pełniać„rzekę”oelementygraficzne,symbolizują-cekonkretnewydarzeniaczymomentyprzełomowewprojekcie.Następniewspólniezuczestnikamiomówto,cozawiera„rzeka”–proszącorozwi-nięcieiuzupełnienienajważniejszychelementów.

Oś oceny Zapomocątaśmymalarskiejalbosznurkawyznaczośpośrodkusali.Najednymjejkrańcupołóżkartkęznapisem„100%”,nadrugim„0%”.Następniepoprośuczestników,żebyprzezzajęciemiejscawwybranymmiejscuosipokazali,naileprocentoceniająposzczególneelementyprojektu,warszta-tu,wydarzenia.Wgrupierealizującejprojektmożetobyćnaprzykład:osobistasatysfakcjazpracy,zdobytawiedzaczyumiejętności,ciekawiespędzo-nyczas,pracazespołowa,współpracazopiekunemitp.Uczestnicyzajmująmiejscawwybranymmiej-scunaosi–ochotnicyuzasadniają,cowpłynęłonazajęcieprzeznichtegomiejsca.

samorz 07.indd 29 2012-01-27 00:54:53

30


POMYSŁY NA DZIAŁANIA – INSPIRUJ UCZNIÓW

Zachęcamydotego,żebypomysłydziałańwycho-dziłyodsamychuczniów.Jeśli jednaknieumie-jąoniczasemwyjśćpozastaleobecnewszkoleschematydziałańpodejmowanychprzezsamorządy,wartopodsunąćiminspirującestronyinternetoweipublikacje.Wielepomysłówznajdujesię:

– nastronieprogramu„Samorząduczniowski”samorzaduczniowski.pl–szczególniewdziale„Materiałydlasamorządu”i„Materiałydlana-uczycieli”,podrozdział„Pomysłynadziałania”;

– wprzewodniku„Samorząduczniowski–porad-nikdlaucznia”,dostępnymwwersjielektronicz-nejnastroniesamorzaduczniowski.pl,wdziale„Oprogramie”;

– nastroniedziałasz.pl–portaluredagowanymprzezmłodychdlamłodych,któryzawieraspe-cjalnydziałpoświęconydziałaniomdozrealizo-waniaprzezsamorząduczniowski.

Poniżejprzedstawiamykilkawybranychpomysłów.¼ Czy znasz swoje prawa i obowiązki?–Samo-rządzawieszanakorytarzukartkizpytaniamioszkolneprawaiobowiązkiorazodpowiedziaminanie,dziękiczemuuczniowiemogązweryfiko-waćipogłębićswojąwiedzę.

¼ Przerwa dla wolontariatu–Samorządprzy-gotowujeinformacjedotyczącedziałańwolonta-riackichwokolicyiprzedstawiajezaintereso-wanymuczniomwtrakciedyżurunaprzerwie.

¼ Pomóżcie zwierzakom!–Uczniowieprzyno-sządoszkołymakulaturę.Dochódzeskupusamorządprzekazujenajbliższemuschroniskudlazwierząt.

¼ Eko-wlepki–Samorządrozmieszczawszkoleeko-wlepkiprzypominająceonawykachprzyja-znychdlaśrodowiska,takichjakdokręcaniekra-nów,segregowanieodpadówczygaszenieświatła.

¼ Ściana dobrych praktyk–Nazawieszonymwkorytarzudużymarkuszubrystoluuczniowiewpisująrzeczy,którepomagająimwnauce,dziękiczemuprzekazująsobiepomysłynaefek-tywniejszeuczeniesię.

¼ Szkolny bank czasu–Samorządtworzylistęosób,którechciałybysięnauczyćczegośno-wego(np.:grynagitarze)oferującwzamianpomocwrozwijaniuinnejumiejętności,dziękiczemuuczniowiewykorzystująiprzekazujądalejswojetalenty.

¼ Festiwal praw człowieka–Samorządprzy-gotowujeprojekcję filmówdokumentalnychdotyczącychprawczłowieka,któramożebyćpunktemwyjściadoszkolnejdyskusji.

¼ Pomoc pilnie potrzebna–Samorządprzywsparciu nauczycieli organizujew trakcieprzerwserięupozorowanychwypadków.Ucz-niowie,którzyznajdąsięwcentrumwydarzeń,musząwłączyćsiędoakcjiratunkowejprzyswa-jającsobiezasadypierwszejpomocy.

¼ Kulturalna mapa miasta–Korzystajączapli-kacjiGoogleMapsuczniowie tworząmapęmiejsc,wktórychodbywająsięciekawewy-darzeniakulturalneorazktóreoferująaktywnywypoczynekpolekcjach.

¼ Lekcja demokracji–Uczniowiewskazująpalącyproblemdotykającypolskąmłodzieżwobszarzeedukacjiczyaktywnościspołecznejiorganizująwtejsprawiedebatęparlamentarną,dziękiczemuucząsiętrudnejsztukidyskusjiwsferzepublicznej.

samorz 07.indd 30 2012-01-27 00:54:53

31


KARTA PRACY 3

PrzedTobątrzeciakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizastano-wićnadzmianami,którechciałbyślubwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. Jakzachęciłbyśprzedstawicieliswojegosamo-rządudoprzeprowadzeniadiagnozypotrzebizasobów?

2. Jakiemetodydiagnozypotrzebizasobówmo-głybybyć,Twoimzdaniem,najbardziejefektyw-newTwojejszkole?Dlaczego?

3. CojestdlaCiebienajtrudniejszewewspieraniuuczniówrealizującychprojekt?Jakmożeszpo-radzićsobieztymitrudnościami?

Trudnościwewspieraniuuczniówprzyrealizacjiprojektu

Pomysłynaprzezwycię-żeniepojawiającychsięproblemów

4. Kogouznajesz zapotencjalnegosojusznikasamorządu uczniowskiego w planowanychprzeznichdziałaniach?Jakwykorzystaćichwsparcie?

Sojusznicy Jakwykorzystaćichwsparcie?

samorz 07.indd 31 2012-01-27 00:54:53

32

4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego



REGULAMIN SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

Uchwalenieregulaminuswojegofunkcjonowaniatonajprecyzyjniejokreślonakompetencjasamorząduuczniowskiego.To,jakiezapisyznajdująsięwregu-laminie,możemiećrealnywpływnasposóbfunk-cjonowaniaSU.Mimotego,regulaminzazwyczajniejestgłównymobiektemzainteresowania–aniuczniów,aniopiekunów.

Warto poświęcić czas…Jesttojednaknatyleważnydokument,żewar-todoniegosięgnąć–izachęcićdotegouczniówaktywnychwSU.Jeśli w szkole do tej pory nie istniał regulamin – koniecznie trzeba go stwo-rzyć.Należypamiętać,żezgodniezustawą,do-kumenttenpowinienbyćuchwalony przez ogół uczniów w głosowaniu powszechnym, równym i tajnym.Jedyneograniczenieustawowejestta-kie,żeregulaminniemożebyćsprzecznyzestatu-temszkoły.Jeśli więc zapisy regulaminu nie są sprzeczne ze statutem, dyrektor nie ma prawa nie zgodzić się na jego uchwalenie w takim kształcie, w jakim chcą uczniowie.

Zasady tworzenia regulaminuRegulaminpowinienbyćdostosowanydowarun-ków ispecyfikikażdejszkoły.Jest jednakkilkapodstawowychkryteriów,którepowinienspełniać.

¼ Regulaminniemożezawieraćzapisówsprzecz-nychzprawemoświatowym,anizestatutemszkoły.

¼ Regulaminokreślaogólnezasady,aniekon-kretnerozwiązania(NIE:opiekunemsamorzą-duuczniowskiegojestp.Nowak;TAK:opiekun

samorząduuczniowskiegojestwybieranyprzezogółuczniówwwyborachpowszechnych,taj-nychibezpośrednichspośródzgłoszonychprzezradępedagogicznąkandydatów).

¼ Regulaminniemożedotyczyćkwestiinienależą-cychdokompetencjisamorząduuczniowskiego(np.uchwalanieplanuwychowawczegoszkoły,dysponowaniebudżetemszkoły).

¼ Regulaminzachowujeregułytworzeniatekstówprawnychijestnapisanyformalnym,alezrozu-miałymdlauczniówjęzykiem.

Co powinien zawierać regulamin?Poniżejprzedstawiamypodstawowekwestie,którepowinienokreślaćregulamin.

Rozdział I Powinienzawieraćnazwęsamorząduuczniowskie-go,stwierdzenie,żetworzągowszyscyuczniowieszkoły,ewentualnieokreślenieroli iuprawnieńsamorząduuczniowskiegonapodstawie„Ustawyosystemieoświaty”.Rozdział IIOpisorganówzarządzającychsamorządu(np.sa-morządyklasowe,przewodniczącySU,radalubza-rządSU,parlamentSU),określenie,któreorganySUsąwybieranewwyborach,którezaśpowoły-wane(iprzezkogo).Wkolejnychartykułachnależypokoleiopisać:skład,sposóbpowoływaniaorazkompetencjekażdegozorganówSU.Rozdział IIIOpisinnychorganówsamorząduuczniowskiego(np.komisjelubsekcje,rzecznikprawucznia–jeślijestuczniem,itp.)orazskład,sposóbpowoływaniaikompetencjekażdegoztychorganów.

samorz 07.indd 32 2012-01-27 00:54:54

33


Rozdział IVSposóbreprezentowaniaoraz funkcjonowaniaorganówwładzy–czastrwaniakadencjiposzcze-gólnychorganów,sposóbpodejmowaniadecyzji,quorumwymaganedopodjęciadecyzji.Rozdział V Ordynacjawyborcza–czyliszczegółoweokreśleniesposobówwybieraniaposzczególnychorganów.(Więcejinformacjiotym,copowinnazawieraćor-dynacjaznajdujesięwdalszejczęścitegorozdziału.)Rozdział VIOpissposobuwybieraniaopiekunasamorząduucz-niowskiego,zasadywspółpracySUzopiekunem,kompetencjeopiekuna.Rozdział VIIZasadydotyczącezmienianiaiuchylaniazapisówre-gulaminu,atakżeuchwalanianowegoregulaminu.

Zaangażowanie opiekuna w tworzenie regulaminuZgodniezustawą,touczniowieprzygotowująre-gulaminfunkcjonowaniasamorząduuczniowskiego.Wwiększościszkółmłodzieżbędziejednakpotrze-bowaławsparciaopiekunawformułowaniukon-kretnychzapisówwjęzykuprawnym.

Widealnejsytuacjiuczniowietworząwięcregu-laminrazemzopiekunemsamorządu(inp.nauczy-cielemwiedzyospołeczeństwie).Wtakimprocesieważnejestto,bynauczyciel:

– potrafiłzadaćuczniompytanieopreferowanerozwiązania(np.powołanieparlamentuSUlubradySU);

– umiałwyjaśnićwadyizaletyprzedstawianychalternatyw(np.większareprezentatywność,spowolnieniepodejmowaniadecyzji);

– potrafiłprzełożyćproponowaneprzezuczniówrozwiązanianajęzykzapisówregulaminu.

Regulaminsamorząduuczniowskiegopowinienbyćzrozumiałydlawszystkichuczniówwszkole–przyjmowanyjestprzecieżwgłosowaniupo-wszechnym.Wartootozadbać,przygotowującnp. jegowersjęzkomentarzami,którewpro-stychsłowachwyjaśniąznaczenieikonsekwencjeposzczególnychzapisów.Takprzygotowanyregu-laminpowinienzostaćprzedstawionywszystkimuczniom–wartodotegowykorzystaćnaprzykładsamorządyklasowe.

Ogólnoszkolnegłosowanienadprzyjęciemregu-laminuwartopołączyćzinnymiwyboramiodby-wającymisięwszkole(wyboramiprzedstawicielisamorząduuczniowskiegokolejnejkadencji lubnowegoopiekuna) lubz innymogólnoszkolnymwydarzeniem.Przygotowanieszkolnychwyborówmożebyćdlagrupyuczniówgimnazjalnymprojek-temedukacyjnym.

Więcejinformacjinatemattworzeniaregula-minówiprzykładykonkretnychrozwiązańmożnaznaleźćnastroniewww.samorzaduczniowski.pl.

Zarząd, Rada czy Parlament, czyli jakie organy w naszym samorządzie?Strukturasamorząduuczniowskiego,czyli to,jakieorganywchodząwjegoskład,powinnabyćopisanawregulaminie.Jednaktworząclubzmie-niającregulaminnależyzadaćsobiepytanie–jakstrukturabędziepasowaładoSUwmojejszkole?Poniżejprzedstawiamykilkanajczęściejwystępu-jącychorganówSUwrazzopisemichmocnychisłabychstron.

samorz 07.indd 33 2012-01-27 00:54:54

34


Nazwa organu (nazwyorganówmogąbyćróżne,wtabelipodajemyprzykłady)

Skład i funkcjonowanie organu

Mocne strony Słabe strony

Przewodniczącysamorząduuczniowskiego

Organjednoosobowy,powinienbyćwybieranywpowszechnychibezpo-średnichwyborach.Koor-dynujepracępozostałychorganów,reprezentujecałysamorządprzeddyrek-cją,radąpedagogiczną,rodzicamiinazewnątrzszkoły,jestodpowiedzialnyzaprzedstawieniedyrekcjiiuczniomplanupracynakolejnyrokszkolny,atakżesprawozdaniazdziałalnościSUpozakończeniukadencji.

Jest„twarzą”SU–konkretnąosobą,doktórejwważnychsprawachmogązwracaćsięzarównouczniowie,jakinauczycie-le.Jegogłosmożemiećdecydująceznaczeniewsprawachbudzącychkontrowersje.Jeślijesttypemcharyzmatycznegolideramożeskupiaćwokółsiebieludziidobrzemoty-wowaćichdopracy.

Jeślijegokompetencjelub/icharaktersązbytsilne,możesprawić,żecałysamorządbędzieutożsamianyzjegoosobą.Problemmożesiępojawićrównieżwówczas,gdy,naprzewodniczącegozostaniewybranaosobaniekompe-tentnainiezaangażowana–możetozdecydowaćoniepowodzeniuwiększościdziałańSU.

Zarządsamorząduuczniowskiego

Organliczącyodkilkudokilkunastuosób,powinienbyćwybieranywpo-wszechnychibezpośred-nichwyborach.ZadaniemzarządujestuchwalenieirealizowanieplanupracySUnacałąkadencję.CzłonkowiezarządusąodpowiedzialnizarealizacjęplanupracyatakżenadzórnadrealizacjąinnychkompetencjiSU.

Ponieważjestmałągrupą,możełatwiejiszybciejpodejmowaćdecyzje.Jeśliskładasięzaktywnychosóbmożewielewypracowaćnawetjeśliwiększośćuczniówszkołyjestsłabozainteresowanaaktywnościąwsamorządzie.Dobrzesięsprawdzawszkołachmałychlubwsytuacjiniskiegozain-teresowaniauczniówkandy-dowaniemwwyborach.

Ilośćzadań,jakiemożerealizowaćmałagrupaosóbjestograniczona.Istniejeniebezpieczeństwozamknięciasiętejgrupynapozostałychuczniówszkołyirealizowaniepomysłówbezodniesieńdopotrzebizasobów.Częstowłaśniezarządidentyfikowanyjestbłędniezsamorządem.

Radasamorządówklasowych

Organskładającysięzprze-wodniczącychsamorządówklasowych.Możepełnićfunkcjezarządulubfunkcjo-nowaćobokzarząduipełnićfunkcjędoradczą,konsulta-cyjnąlub/iwspółuczestni-czyćwpodejmowaniuprzezzarząddecyzjiouchwalaniuplanupracyirealizacjikonkretnychprojektów.radamożepełnićfunkcjekontrolnewobecprzewodni-czącegolub/izarządu.

Umożliwiawłączeniewiększejliczbyosóbwaktywnośćsamorządu,zwiększarolęsamorządówklasowych.Jeśliprze-wodniczącyklasdziałająsprawnie,więcejinformacjiodziałaniachSUdocieradouczniówwichklasach.Mogąonirównieżprzeka-zywaćzarządowiiprzewod-niczącemupomysłyiuwagizgłaszaneprzezuczniówszkoły.

Jeśliudziałradyjestprzewidzianywprocesiepodejmowaniadecyzji(np.koniecznajestjejzgodalubopinia),możetoutrud-niaćiwydłużaćprocesdecyzyjny.(Radajakoorganbardziejlicznyrzadziejsięzbieraiwolniejobraduje.)

samorz 07.indd 34 2012-01-27 00:54:54

35


Więcej informacji na temat poszczególnych instytucji samorządu uczniowskiego na stro-nie www.samorzaduczniowski.pl.

Sekcje w samorządzie uczniowskimWwieluszkołachwsamorządachuczniowskichfunkcjonująsekcje.Tonicinnegojakgrupyrobocze,którepowoływanesąalboadhocdoprowadzeniaposzczególnychdziałań(np.doorganizacjispotka-niazgościem)albotworzonesąnapoczątkurokuiprzejmująodpowiedzialnośćzadziałaniapewnegotypu(np.sekcjaplastycznalubredakcjagazetyszkolnej).Wregulaminiewartookreślić,ktoiwjakisposóbmożepowoływaćsekcje,aleraczejpowinnosięunikaćwymienianiaposzczególnychsekcji.

Sekcje są dobrym narzędziem angażowaniawdziałaniasamorząduosóbspozaradylubzarzą-du.Możnatakzaplanowaćichpracę,bywkażdejsekcjibyłktośzwładzsamorządu(dlazapewnieniadobrejkomunikacjiikoordynacji),alebywiększośćpracywykonywałyosobyspozazarząduirady,dlaktórychmożebyćtopierwszedoświadczeniedzia-łanialubszansawykorzystaniaswojegotalentu(plastycznego,literackiego,itp.).

POWSZECHNE WYBORY PRZEDSTAWICIELI SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO. DLACZEGO TO WAŻNE?

Powszechnewyboryprzedstawicielisamorzą-dówsą,zpewnością.jednymzczynników,którezwiększajązainteresowaniesamorządnościąucz-niowskąwszkoleimajawpływnalepszedziałaniesamorząduwtrakciecałegorokuszkolnego.Niedlakażdegojednakkoniecznośćorganizowanialubaktywnegobraniaudziałuwwyborachjestoczy-wista.Przedstawiamylistęargumentów,jakichmożnaużyć,żebyprzekonaćsceptyków.

Przekonując dyrektora– Samorządwybranywdemokratycznychipo-

wszechnychwyborachcieszysięrzeczywistympoparciemiautorytetemwśróduczniów.

– Kampaniawyborczapomagawyłonićodpowied-nie,rzetelneikompetentneosoby.

– Demokratyczniewybieranyiaktywnysamorządtoatrybutdobrej,markowejszkoły.

– Dobrysamorządmożebyćwsparciemwre-alizowaniuwieluzadańszkoły(nietylkoapeleinoszeniesztandaru,alenp.organizacjazajęćpozalekcyjnych).

Przekonując nauczycieli– DobrzeprzygotowanewyborydowładzSUsą

idealnąszkołąfunkcjonowaniademokracji.– Samorząduczniowskitoszkołarealizacjipro-

jektów,któresąobecniewymaganewedług

Parlamentuczniowski Organzłożonyzewszyst-kichuczniówszkoły(zainte-resowanychuczestnictwemwspotkaniu),którzymogązbieraćsięwokreślonychodstępachczasu.Parla-mentmożezatwierdzaćplanpracylubposzcze-gólne(najważniejsze)decyzjeprzewodniczącegolub/izarządu,możerównieżuchwalaćwłasneuchwały,opiniowaćdecyzjeinnychorganówszkoły.

Jeślidużaliczbauczniówjestzainteresowanaudzia-łem,istnienieparlamentuświetniewpływanawzrostpoczuciasprawczościiodpowiedzialnościzażycieszkoły.Jestforumdyskusjiosprawachważnychdlaszkoły,pełnifunkcjękontrolnąwobeczarząduiprzewodniczącego.

Zorganizowaniesprawniedziałającegoparlamentuwymagasporopracyformalno-organizacyjnej(ustaleniazasadfunkcjo-nowaniaipilnowaniaichprzestrzegania).Zorganizo-waniespotkaniaparlamen-tumożebyćkłopotliwe,dlategododecyzjiparla-mentuwartopozostawiaćtylkonajważniejszekwestie.

samorz 07.indd 35 2012-01-27 00:54:54

36


podstawyprogramowejdoukończeniagim-nazjum.

– Samorządrozbudzapostawęobywatelskąipo-czucieodpowiedzialnościzadobrowspólne.

– Uczniowiezaangażowaniwaktywnośćsamorzą-dulepiejpracująwgrupie,mająwiększeumie-jętnościkomunikacyjne.

– Sprawnysamorządmożebyćwsparciemwspra-wachorganizacyjno-wychowawczych.

Przekonując potencjalnych głosujących czyli uczniów

– Wyborywyłaniająreprezentantówcałejspo-łecznościszkolnej–każdegoucznia.

– Władzesamorządumająsporekompetencje,jeślitrafiątamodpowiednieosoby,naprawdęwielemożesięwszkolezmienić.

– Niegłosując,pozbawiamysięprawadonarze-kanianabezczynnośćwładzSU.

– Uczniowiespędzająwszkoledużączęśćżycia–wyborytopierwszykrokdozmianyszkoływmiejscejeszczeciekawsze.

– Kampaniawyborczamożebyćświetnązabawą,wartosięwniązaangażować;

Zasady demokratycznych wyborów¼ Powszechne.Każdyuczeńmaprawodoudziałuwgłosowaniu.

¼ Równe.Każdyuczeńmajedengłos.¼ Bezpośrednie.Wyborcabezpośredniowy-bieraswojegoprzedstawiciela(bezpośred-ników).

¼ Tajne.Wybór jestanonimowy,awarunkipodczaswyborówzapewniajątajnośćaktugłosowania.

JAK ZORGANIZOWAĆ POWSZECHNE WYBORY?

Krok I - Ordynacja wyborczaZasadyobowiązującewwyborachprzedstawicielisamorząduuczniowskiegookreślaordynacja.Zgod-niezustawą,wprzypadkusamorząduuczniowskie-goordynacjapowinnabyćczęściąregulaminuSU–najczęściejtoosobnyrozdziałdotyczącywyborów.

Wartorazemzuczniamizapoznaćsięzzapisamiregulaminusamorząduuczniowskiego,zwracającszczególnąuwagęnaprzepisydotyczącewyborów.Czyumożliwiająoneprzeprowadzeniedemokratycz-nychwyborów?Jeślinie,wartowspólniewrócićdoregulaminuiwprowadzićwnimodpowiedniezmiany.

Co powinna zawierać ordynacja wyborcza?

1. Podstawowe zasady przeprowadzenia wyborów.

Jeśliwyboryprzedstawicielisamorząduuczniow-skiegomająbyćdemokratyczne,powinnybyć:powszechne, równe oraz tajne. Teprzymiotnikipowinnyzostaćwprostzapisanewszkolnejor-dynacji.Zachęcamydoorganizowaniawyborów,któresąbezpośrednie, wnichkażdyuczeńwy-bieraswojegoreprezentanta,zamiastwyborówpośrednich,gdzienp.przewodniczącegosamorząduuczniowskiegowybierająwybraniwcześniejprzed-stawicieleklas.Prawiekażdeszkolnewyborysąteżwiększościowe (młodzieżgłosujenakonkretnychkandydatów,nienalistywyborcze).

Ponadto,wartozaznaczyćwordynacji,czymoż-liwejestgłosowanietylkoosobisteczyrównieżprzezpełnomocnikaidopisać,żegłosowaćmożnatylkoraz.

2. Prawa wyborczeCzynne prawo wyborcze(dogłosowania)powinnimiećwszyscy uczniowie szkoły.Bierne prawo wyborcze (dobyciawybranym)równieżpowinnobyćdostępnedlakażdego,kogopoprzeokreślonaliczbauczniówzróżnychklas.Or-dynacjaniepowinnaograniczaćtegopraważadnejosobieniezawieszonejwprawachucznia.

samorz 07.indd 36 2012-01-27 00:54:54

37


Żebyzachowaćciągłośćpracywładzsamorządu,dobrzejestzawrzećwordynacjiprzepisymówiąceotym,żedowładzwybieranajestokreślonalicz-baosóbzkażdegorocznika–dziękitemuunikniesięsytuacji,żecałyZarządzostatniejklasyprze-stajepracowaćjużwkwietniu(przedegzaminamikońcowymi).

3. Termin i tryb ogłaszania wyborówOrdynacjapowinnarównieżokreślaćczaskadencjiiokresjejzakończenia.Wwieluszkołachwyboryorganizujesiępowakacjach–naprzełomiewrześ-niaipaździernika–wtedygłosowaćmogąpierwszeklasy.Wyboryorganizowanewczerwcupozwoląwładzomrozpocząćpracęod1września,aletrud-nowtedyowysokąfrekwencję.Terminstycznio-wywłaściwieuniemożliwiakandydowanieuczniomzostatniegorocznika,leczpozwalanajmłodszymnaświadomyudział.Decyzjęodaciewyborówpowinnipodjąćuczniowie.

Ogłoszeniedokładnegoterminunowychwyborówtozadanieprzewodniczącegokończącegokadencję.

4. Tryb zgłaszania kandydatówDobrzejest,abyrazemzezgłoszeniemkandydaturywymaganebyłoprzedstawieniekomisjiwyborczejlisty osób popierających danego kandydata, wraz z podpisami.Ordynacjapowinnaokreślaćliczbęwymaganychpodpisówito,czykandydatamogąpopieraćosobyzjegoklasy.

5. Sposób powoływania, skład i zadania komisji wyborczej

Ordynacjaokreśla,jakpowoływanajestkomisjawyborczaijakiesąjejzadania.Członkowiekomisjiniemogąkorzystaćzbiernegoprawawyborczego.Dobrze,jeśliistniejewymóg,bywkomisjiznajdo-walisięreprezentancikażdegorocznika.

6. Zasady prowadzenia kampanii wyborczejKampaniawyborcza powinna zaczynać się pozakończeniuokresurejestrowaniakandydatów,akończyćnadzieńlubdwaprzedterminemwy-borów.Wdniuwyborów,atakżedzieńprzed,powinienobowiązywaćzakazagitacji,tzw.ciszawyborcza.Zabronionepowinnobyćoczernianiekandydatów,niszczenieplakatówwyborczych.Ordynacja powinna określać te zasady oraz

przewidywaćmożliwośćzgłaszaniaskargzapro-wadzenieniewłaściwejkampaniiwyborczej.

7. Sposób głosowania i liczenia głosówTo,jakpowinnowyglądaćgłosowanieiliczeniegło-sów,szerzejopisujemynakolejnychstronach.

8. Sposób zgłaszania i rozpatrywania skarg wyborczych

Zarównokandydaci,jakiinniwyborcypowinnimiećmożliwośćzgłoszeniakomisjiwyborczejzauważo-nychnaruszeńzasadokreślonychwordynacji.Wnajbardziejrażącychprzypadkach,np.maso-wychfałszerstw,komisjapowinnamiećmożliwośćunieważnieniawynikuwyborów.

9. Określenie przypadków, w jakich wy-gasa mandat członka władz samorządu uczniowskiego.

Takimprzypadkiemjestnp.zawieszeniewprawachucznia.Wznanychnamszkolachuczniowiepropo-nująteż,byprzyznaćwyborcomprawozgłoszeniawnioskuowotumnieufnościm.in.wobecczłonkówwładzSU.

Podobniejakwprzypadkutworzeniaregulaminusamorząduuczniowskiego,większośćuczniówbę-dziepotrzebowaławsparciaopiekunaprzyspisy-waniuordynacjiwyborczej.Ordynacjajestoficjalnieczęściąregulaminu,wartowięcpracującnadniąprzestrzegaćtychsamychzasadipamiętać,żewczasieszkolnegogłosowanianadregulaminemuczniowiepowinnirównieżzaakceptować(awięciznać!)ordynacjęwyborczą.

Krok II – Komisja wyborczaRzetelnaiobiektywnakomisjawyborczatofun-damentdemokratycznychwyborów.Ważne,żebywkomisjiznalazłysięosobyniezależne–niekandy-dująceiniesympatyzującezżadnymzkandydatów.Dobrze,jeślidlanowowybranychczłonkówkomisjizostanieprzeprowadzonespecjalnieszkoleniedo-tycząceichuprawnieńiroli.(Takieszkoleniemogąprzeprowadzićczłonkowieustępującychwładzlubopiekunsamorządu.)Mimo,żeczłonkowiekomi-sjipozbawienisąbiernegoprawawyborczego,wciążprzysługujeimczynneprawo,czylimogą głosować.

samorz 07.indd 37 2012-01-27 00:54:54

38


Zadania szkolnej komisji wyborczej:¼ sporządzenielisty wyborców–uczniów,któ-rzybędągłosować(np.ksero listyuczniówzsekretariatulubzdzienników);

¼ stworzenielisty kandydatów –przyjmowanieodkandydatówzgłoszeńiweryfikowanieliczbyorazprawdziwościpodpisówosóbpopierającychdanąkandydaturę;

¼ czuwanienadprzebiegiemkampanii wybor-czej –reagowanienałamaniezasadzapisanychwordynacji,rozstrzyganieskargpłynącychodwyborcówczykandydatów,zgodniezprocedurązapisanąwordynacji;

¼ wydrukowaniekart do głosowania –powin-nyzawieraćspisnazwiskkandydatów(lublistkandydatów)wedługustalonejwwynikuloso-waniakolejnościorazinstrukcję,jakgłosować.Nakartachwyborczychmożnapostawićszkolnąpieczęć,,takabyuniemożliwićkserowaniekart;

¼ przygotowanielokalu wyborczego(sali,wktó-rejodbędziesięgłosowanie)–zmiejscem,wktórymkażdywyborcabędziemógłoddaćgłoswtajemnicyorazzurnąwyborczą,doktó-rejbędąwrzucanewypełnionekarty;

¼ zapewnieniesprawnej organizacji samego głosowaniaorazprzestrzeganiazasadzapisa-nychwordynacjiwyborczej.

Krok III – Dzień wyborówTerminwyborówpowinienzostaćustalonynadzień,wktórymwszyscyuczniowiebędąmoglizagłosować.

¼ Wtrakciegłosowaniaw lokalu wyborczym przez cały czas muszą się znajdować człon-kowie komisjiwyborczej.Sprawdzają,napod-stawielegitymacji,tożsamośćzgłaszającychsięwyborcówiwydająimkartydogłosowania.

¼ Wyborcypotwierdzająotrzymaniekarty,skła-dającpodpisprzyswoimnazwiskunaliściewy-borców.Każdemuznichkomisja może wydać tylko jedną kartę do głosowania.

¼ Pozakończeniuwyborówkomisja otwiera urnę(wtrakciegłosowanianikomuniewolnotegorobić,podgroźbąunieważnieniawybo-rów)i przystępuje do obliczania wyników.Wpierwszejkolejnościsprawdza,iległosówzostałooddanych.Skrupulatnakomisjapowin-naporównaćliczbęoddanychgłosówzliczbąwydanychkartdogłosowania–tapierwszanie

możebyćwiększaoddrugiej.Jeślitakjest,ist-niejepoważnepodejrzenie,żektośdopuściłsięfałszerstwawyborczego.

¼ Potemkomisja oddziela głosy nieważne(te,naktórychzaznaczonowięcejniżjednegokandydatalublistę,bądźniezaznaczononikogo)ioblicza, ile ważnych głosów otrzymał każdy z kandydatów.

¼ Nazakończenieswojejpracykomisja spisuje i og-łasza wyniki wyborówzuwzględnieniemwszyst-kichdanychuzyskanychpodczasliczeniagłosów.

Powyborach,zadaniemkomisjijestrozpatrywanieewentualnychskargnaichprzebieg.Porozpa-trzeniuwszystkichskargkomisjaogłaszaważnośćwynikówwyborów.Decyzja komisji o ważności wyborów powinna być ostateczna.

Centrum Edukacji Obywatelskiej organizuje od kilku lat akcję promującą bezpośrednie wy-bory przedstawicieli samorządów uczniow-skich. W ramach kampanii „Samorządy mają głos”, co roku, w ostatnich dniach września młodzi ludzie z kilkuset szkół wybierają swo-ich przedstawicieli. Dołącz do nich! Infor-macje na temat akcji znajdziesz na stronie www.samorzaduczniowski.pl.

WYBORY OPIEKUNA SU

Artykuł55(punkt5.ustęp6.)„Ustawyosystemieoświaty”stwierdza,żeprawo wyboru nauczycie-la, pełniącego rolę opiekuna samorządu ma sa-morząd uczniowski –czyliwszyscyuczniowieszko-ły.Zatemjesttoprawogwarantowaneustawowo.

Nauczyciel wybrany przez wszystkich uczniów szkoły, wskazany jako ten, do którego mają zaufanie, z którym lubią pracować i ufają, że będzie działał w ich najlepszym interesie, to nauczyciel pozytywnie zweryfikowany. W taki sposób, o jakim nikt inny z nauczycieli nawet nie może marzyć(…). I taki nauczyciel zajmuje już zupełnie inną pozycję w szkole.

LucynaBojarska

Wybory w praktyce Niestety,wwieluszkołachpraktykawyboruopie-kunajestinna–wyznaczagodyrektorlubrada

samorz 07.indd 38 2012-01-27 00:54:55

39


pedagogiczna.DlategoSejmDzieci iMłodzieży,któregoobradyw2010rokubyłypoświęconete-matowisamorządnościuczniowskiejzawarłwswo-jejuchwaleprzypomnienie,żesamorządmaprawowyboruopiekuna

Wyboryopiekunasamorząduniemusząbyćniewielewnoszącymplebiscytempopularnościnauczycieli.Doświadczeniepokazuje,żeucznio-wiebardzoceniąsobiemożliwośćwyboruosoby,zktórąbędąwspółpracowaćitraktujątenwybórbardzopoważnie.

Niezależnie od stażu w roli opiekuna samo-rządu uczniowskiego warto poddać swoją kandydaturę pod głosowanie uczniów i dać się im wybrać!

Szkolnewyboryopiekunamogąbyćzorganizowanenawielesposobów:

¼ Wybory bezpośrednie,wczasiektórychopie-kunawybierająwszyscyuczniowieszkoły.Moc-nąstronątegorozwiązaniajestzaangażowaniewszystkichzainteresowanychuczniów.

¼ Wybory pośrednie,wczasiektórychopiekunawybieraorganreprezentującysamorząducz-niowski–zarządlubradasamorządówklaso-wych.Atutemtegorozwiązaniajestmożliwośćzorganizowaniapogłębionychdyskusjiuczniówzkandydatami..

¼ Wybory organizowane corocznienapocząt-ku lubnakońcurokuszkolnegogwarantująwszystkimuczniomszkołymożliwośćwpływunawybóropiekuna;

¼ Wybory organizowane raz na kilka latpo-zwalająnabardziejdługofaloweplanowaniepracyzsamorządem.

Kilka kroków do szkolnych wyborów opie-kuna samorządu

1. Pierwszym krokiem do zorganizowania wyborów jest przekonanie dyrektora szkoły.

Abyprzekonaćdyrektora,wartoprzygotowaćsze-regargumentówprzemawiającychzatązmianą.Wśródnichtakiejak:

¼ Mandat(ilegitymizacja),jakiopiekunowidająwwyborachpowszechnychwszyscyuczniowie

szkoły,jestnieporównywalnielepszyodman-datuprzekazanegoodgórnieprzezjednąosobę.

¼ Uczniowiewybierająnauczyciela,doktóregomajązaufanie–atylkotakiopiekunmożestaćsięgwarantemprawuczniawszkole.

¼ Uczniowiegłosowaćbędąnatychnauczycieli,uktórychspostrzegająwolęienergiędodzia-łaniaorazjednocześnienatakich,którzymogąstaćsięźródłeminspiracji,motywacjiiwspar-ciadlauczniowskichdziałań.

¼ Wyborypowszechnemogązwiększyćprestiżstanowiskaopiekuna.

2. Drugim krokiem jest przekonanie innych nauczycieli do kandydowania.

Wyboryniemająsensu,jeśliwystartujewnichjednaosoba.Imwięcejjestzgłoszonychkandyda-tur,tymlepiej.Wwieluszkołachuczniomudajesięprzekonaćdokandydowaniawszystkichnauczycieli,winnychplacówkachnadmiarinnychobowiązkówwyłączaztejmożliwośćczęśćosóbiwdniugło-sowaniauczniowiewybierająspośródmniejszegogrona.Kluczowajesttutajzgodawszystkichpo-proszonychokandydowanie.

3. Trzecim krokiem jest przedstawienie pomysłów na pracę z samorządem.

Uczniowiepowinnidokonywaćwyboruświadomie,dlategoprzedgłosowaniemosobywybierające(wszyscyuczniowielubprzedstawicielesamorządu)powinnimiećmożliwośćzapoznaniasięzpomysłamikandydatównapracęzsamorządem.Wtymceluwartozorganizowaćpolekcjachotwartespotka-niezchętnymidopełnieniaroliopiekuna,naktóremogąprzyjśćwszyscyzainteresowaniuczniowie.

Rola opiekunaParadoksalnie,równieżprzyorganizacjiszkolnychwyborówopiekuna samorządu uczniowskiego(szczególnie jeśliodbywająsięwszkoleporazpierwszy)nauczyciel–obecnyopiekun,mawieledopowiedzenia.Prawdopodobniemłodziludziebędąpotrzebowaliwsparciawprzekonywaniudyrektoradonowegopomysłuizachęcaniudokandydowanianowychnauczycieli.Przykładopiekuna,któryzgłosisiędoudziałuwwyborachibędzieotwarciedysku-towałzuczniamioswoichpomysłachmożezachęcićrównieżinnychpedagogówdoudziałuwwyborach.

samorz 07.indd 39 2012-01-27 00:54:55

40


KARTA PRACY 4

PrzedTobączwartakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićnadzmianami,którechciałbyśwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. JakiesąmocneisłabestronyobecnejstrukturysamorząduuczniowskiegowTwojejszkole?

Mocnestrony Słabestrony

2. Conależałoby,Twoimzdaniem,zrobić,byuspraw-nićdziałaniesamorząduuczniowskiegowTwojejszkole?Zapiszprzynajmniej3rzeczy.

3. KtomożewTwojejszkolewspieraćpomysłor-ganizacjipowszechnychibezpośrednichszkol-nychwyborówprzedstawicielisamorządówucz-niowskich?Ktomożeoponować?Jakprzekonaćniechętnych?

Ktomożewspieraćpomysł?

Ktomożebyćniechętny?

Jakprzekonaćniechętnych?

4. Wjakiejformienajlepiejbyłoby,Twoimzdaniem,zaprezentowaćprojektnowegoregulaminusamo-rząduuczniowskiegowszystkimuczniomszkoły?

samorz 07.indd 40 2012-01-27 00:54:55

41

5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego



SOJUSZNICY SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

Sojusznicytowszystkieosoby,grupyiinstytucje,któremogąpomócuczniomwcodziennejpracy.Sojusznikównależydobieraćwzależnościodcha-rakteruprojektu,posiadanychprzezuczniówza-sobóworazrodzajuśrodkówpotrzebnychdojegorealizacji.Każdyznichmożezaoferowaćinnegorodzajuwsparcie.

Zasady współpracyWspółpracazsojusznikiempowinnaopieraćsięnazasadzie „wygrana – wygrana”,toznaczyobiestronypowinnyczerpaćzewspółpracykorzyści.Korzyściąsojusznikamożebyćzwyczajnasatysfak-cja,alemożemuteżzależećnareklamie,rozgło-sie,możliwościpozyskaniawaszegowsparciaprzywłasnychprojektach,itd.

Napoczątkunajlepiej,abygrupauczniówspotkałasięiwspólniezastanowiła,czegowłaściwiepotrze-bujądorealizacjiswoichpomysłów.Takiespotkaniamożnaorganizowaćnapoczątkudziałaniasamorządulubnapoczątkurealizacjinowejinicjatywy.Naliściepotrzebnychrzeczymogąsięznaleźć:wydaniezgo-dynadziałalność,pomocworganizacjispotkania,pomocwtransporcie,pomocrzeczowa,pomocfi-nansowa,wsparcieakcjipromującejwydarzenie.Na-stępnymkrokiempowinnobyćzastanowieniesięnadtym,ktomożeudzielićpomocy,którajestpotrzebna.

Potencjalni sojusznicy samorządów uczniowskich

¼ młodzieżowe rady miast –mogązwrócićsiędowładzgminyzprośbąnp.owytyczenieście-żekrowerowychprowadzącychdoszkół;

¼ samorządy w innych szkołach –mogąbyćźródłeminspiracjiipomysłównadziałania;

¼ organizacje młodzieżowe–mogąpomócworganizacjiszkolnegobiwaku;

¼ instytucje kulturalne–mogąwynająćsalęnawystępszkolnegokołateatralnego;

¼ szpitale, żłobki, domy dziecka –zapewniąza-jęcieuczniomchętnymdopracywolontariackiejzmłodszymidziećmi;

¼ rady miast, gmin lub powiatów –mogąbez-płatniewynająćuczniompomieszczenie,np.naorganizacjęlokalnegofestiwaluróżnorodnościkulturowej;

¼ organizacje charytatywne –wykorzystająwefektywnysposóbpieniądzezebranepodczasszkolnychzbiórek;

¼ organizacje ekologiczne –udostępniąróżno-kolorowekoszenaśmiecisłużącedosegregacjiodpadówwszkole;

¼ organizacje pozarządowe–umożliwiąza-angażowaniewmiędzynarodowekampaniespołeczne;

¼ szkoły wyższe–studencipoprowadząspotka-nieinformacyjneokierunkachstudiów.

samorz 07.indd 41 2012-01-27 00:54:55

42


ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW

Pracawgrupiewiążesięzpowstawaniemkonflik-tów.Każdymabowiemniecoinnepotrzeby,intere-sy.Niezawszewszyscyjednakoworozumiejąwspól-neustalenia.Napięciaikonfliktysąwięczupełnienaturalnymzjawiskiem,towarzyszącymwspólnejpracy.Sąwięcnietylkozagrożeniemaleiszansą.

Konfliktstajesięszansą,gdyzostajeujawnionyirozwiązany.Oczyszczawtedyatmosferę,umoż-liwiakażdemuwypowiedzenieswojegozdania,

opowiedzenieoemocjachiostateczniedojściedorzeczywiściesatysfakcjonującegorozwiązania.

Opiekunmożepatrzećnawydarzeniaiprocesgrupowyzdystansu,bardziejobiektywnie.Dlate-goczęstojestnajlepsząosobą,któramożepomócwrozwiązaniuzaistniałegokonfliktu.Kluczemdotego,pozawoląporozumienia,jestodpowiedniakomunikacja.Nacozatemzwracaćuwagę,czegouczniowiepowinniunikać,adoczegodążyć?

Jakich zachowań należy unikać? Jak można przeciwdziałać niepożądanym zachowaniom?

Obwinianie,szukaniewinnych Zachęcajdomówieniaofaktach,opisywaniasytu-acji,nieoceniania.Postarajsięwłaściwienazwaćproblemipomócuczniommyślećokonstruktywnychrozwiązaniach.

Komunikat„Ty”(mówienieokimś,aniedokogoś;mówieniewimieniucałejgrupy)

Zachęćuczniówdomówieniaosobie–owłasnychemocjach,obserwacjach,otymjakieuczuciewywołujeunichzachowaniedrugiejosoby.

Odgadywanieczyichśintencji Zachęcajuczniówdomówieniaozaobserwowanychskutkachdanegodziałania,zapytajomotywację,przyczynytakiegozachowania,wyboru.

Generalizacje Pytajoopiskonkretnychsytuacji,najlepiejbieżących.

Wypominanieprzeszłości Poprośoskoncentrowaniesięnawydarzeniu,wokółktóregopowstałkonflikt,spróbujdotrzećdotegocogospowodowało.

Występowaniezpozycjisiły Przypomnijuczniom,żekażdazosóbtaksamowierzy,żemarację.Przypomnij,żeniemogąnarzucaćinnymswoichrozwiązań.

Narzucanieswojejperspektywy Zachęćdowysłuchania,jaksprawawyglądazpunktuwidzeniainnychosób.

Szantaż,groźby Przypomnij,żezamiasttegokoniecznejestwspólneszukanierozwiązań,rozważanieichkonsekwencji,jasnekomunikowanieiokreślanienaczymkażdemuzależy.

samorz 07.indd 42 2012-01-27 00:54:55

43


FACYLITACJA

Opiekunsamorząduuczniowskiegoułatwiauczniomwspólnedziałania, interweniujewmomentachtrudnychipomagarozwiązywaćpojawiającesiętrudności.Wrealizacjitychzadańpomożezpew-nościąumiejętnośćfacylitacji.

Facylitacja (od fr. faciliter –ułatwiać)oznaczawspieranie i ułatwianie procesu komunikacjiwgrupie.Facylitatorpomagaczłonkomgrupyzde-finiowaćproblemy,któremusząrozwiązać.Two-rzyatmosferę,wktórejkażdybezobawdzielisięswoimzdaniem,nieurażającprzytyminnychinienarzucającgopozostałym.Roląfacylitatorajestpośredniczenieiułatwianieprzepływuinformacjioraznadawaniestrukturydyskusji.Dążyondoskupieniaenergiigrupywokółwspólnegocelu,dbaoto,bybyłonprzezwszystkichczłonkówgrupyrozumianytaksamo,zapobiegadygresjomiodcho-dzeniuodtematu.Osobafacylitującaniepowinnapodczasspotkaniawyrażaćwłasnegozdania,dzielićsiępomysłami,udzielaćwskazówek.

Abyuczestnicychcieliangażowaćsięwdyskusję,muszączućsiębezpiecznie,wiedzieć,żeichzda-nieniezostaniezaatakowane.Wtymcelugrupapowinnanajpierwdobrzesiępoznać.Facylitatormusirównieżdbaćowzajemnyszacunekmiędzywszystkimiczłonkamigrupy.Dobrejatmosferzesprzyjarównieżstosowaniejęzykapozytywów(np.:corobić?cojestpożądane?cojestpozytywne?czegochcemy?zamiast:czegonierobić?coniejestpożądane?czegoniechcemy?).

Techniki facylitacyjneFacylitatorzystosująwswojejpracyszeregtech-nik,któreułatwiajądyskusję.Poniżejprzedstawia-mywybraneznich.

ParafrazaParafrazapoleganaopowiedzeniuwłasnymisłowa-mitego,cozrozumieliśmyzczyjegośkomunikatu.Dziękiniejupewniszsię,czynapewnozrozumiałeśto,conadawcachciałprzekazać.Dajeszmuteżpoczucie,żejestsłuchany.

Pozaklasycznąparafraząmożeszzastosowaćrównieżtzw.parafrazę plus.Polegaonanatym,żepowtarzaszusłyszanykomunikat,dodającdo

niegopewnewnioskiikonkluzje.Przydajesiętozwłaszczawsytuacji,kiedychceszpodsumowaćprzedłużającąsiędyskusję,wyciągnąćwniosekzczyjejśrozwlekłejwypowiedzi.Pamiętajjednak,abyupewnićsięczy twojewnioskowanie jestsłuszne!

Zadawanie pytań otwierającychPytaniaotwierającestymulująuczestnikówdoudzielaniadłuższych,pełniejszychwypowiedzi.Za-czynająsięodsłów:jak, co, kiedy, ile, gdzie, dlaczego.Zadaniedużejilościpytańumożliwiuzy-skaniepełnegoobrazusytuacji,przeanalizowaniewszystkichaspektówdanegozagadnienia,uzyska-nieróżnychpotrzebnychinformacji.(Przykładowo:cosięstało?cosądziszotymrozwiązaniu?jaksądziszwczymtkwiproblem?)Możeszprosićoskonkretyzowaniewypowiedzi,uzasadnienieswojegostanowiska,poddawaćpoddyskusjęróż-nehipotezy.

Pytaniamogąstymulowaćpowstanienowychpomysłównp.:czysąinnesposoby?agdybyśmiałpodaćtrzyrozwiązaniategoproblemu…?Mogąteżdotyczyćdalszychkrokówwpracynadprojek-tem.Możeszteżpoprosićouszczegółowienienp.:comiałaśnamyślimówiąc…?jakrozumiesz…?

Porządkowanie dyskusjiGdydyskusjadotyczydośćogólniezdefiniowane-goproblemualbodotykazagadnieniakontrower-syjnegomożepojawićsięwniejwielewątków.Abyutrzymaćporządekdyskusjiiwydobyćmoż-liwiedużowniosków,wartouporządkowaćtreśćrozmów.

Podsumujdotychczasowewypowiedziwramachpewnychwątków,następniezapytajczydobrzetozrozumiałeś.Dodajewentualneuwagiuczestników.Ustalkolejność,wjakiejbędąomawianeposzcze-gólnezagadnienia.Jeśliktóryśzwątkówzupełnieniepasujedotematudyskusji„odstawgonapar-king”.Możesznp.zapisaćdanąkwestięiprzykleićnadużejkartcewwidocznymmiejscu.Poinformujuczestników,żerzeczyktóreznalazłysięna„par-kingu”zostanąomówionepozakończeniudyskusji.

Jeśliwdyskusjipanujedużychaos,wartoprzy-pomniećuczestnikomojejcelu.

samorz 07.indd 43 2012-01-27 00:54:55

44


PodsumowywaniePodsumowaniepoleganaprzedstawieniuwszystkichdotychczasowychopinii,pomysłów,kwestii,jakiepo-jawiłysięwdyskusji.Podsumowaniemożnastosowaćnakońcudyskusji,alerównieżwtedy,gdywgrupiepojawisięchaos,wielewątkównaraz.Podsumo-wanieukazujepostęp,jakizrobiłagrupawszukaniurozwiązania,sprawdzaczywgrupieistniejezgodacodorozumieniapewnychkwestii,porządkujedyskusjeprzezzamykanieposzczególnychwątków.

BumerangFacylitująckomunikacjęiprocespodejmowaniade-cyzjiwgrupiemożnasięrównieżnatknąćnasytua-cjękonfliktową.Konfliktmożewynikaćzróżnicyzdańwokółkontrowersyjnegotematu,możeteżmiećswojepodłożewbardziejskomplikowanejhistorii.Ważne,abydyskusjanieprzerodziłasięwsprzecz-kęczywzajemnedocinaniesobieirozgrywaniein-terpersonalnychnapięć.Wtakiejsytuacjibardzoważnajestrolafacylitatora,którypowiniendbaćodobresamopoczuciewszystkichczłonkówgrupy.Facylitatormusizachowaćneutralnośćibezstron-nośćorazwytrwałośćiniepowinienprzyjmowaćpostawyobronnej.Ostrewypowiedzi,nawetjeślisąkierowanedociebie,zazwyczajwynikajązfrustracjizwiązanejzsytuacją.Technika„bumerangu”umoż-liwiaprzekształcenieostrejkrytyki,personalnychuwagwdyskusjęnadszukaniemrozwiązań.

Sparafrazujkrytycznąwypowiedźuczestnikawtakisposób,bydotyczyłaproblemu.Jednocześ-nieokażzrozumieniedlaodczućautoratejwypo-wiedzi..Zapytaj,jakiewidzimożliwościrozwiązaniaproblemu,zmianytejsytuacji.Jeśliwypowiedźuderzajednakbezpośredniowdrugąosobę,prze-rwij jąstanowczochoćbezemocji iprzypomnijozasadach,najakiesięwcześniejumówiliście.Poproś,bydanaosobaskoncentrowałasięnaproblemie,nasytuacji,którasięjejniepodoba.Otoprzykład:

– Uczestnik:Tewszystkiepomysłysązupełniebezsensu.Siedzenietutajtostrataczasu.

– Facylitator:Rozumiem,żedotychczasprzed-stawionepomysłycięniesatysfakcjonują.Dla-czego?Jakipomysłproponujesz?Jakiecechypowinnomieć,wedługciebie,optymalneroz-wiązanie?

Częstoatakwynikazchęcizwrócenianasiebieuwagi.Dziękiwłączeniuzbuntowanegouczestnikawprocestworzeniarozwiązań,możesz„przeciąg-nąć”gonaswojąstronę.

Więcej informacji o technikach facyli-tacji znajdziesz na stronie internetowej www.samorzad uczniowski.pl

samorz 07.indd 44 2012-01-27 00:54:56

45


JAK MOTYWOWAĆ UCZNIÓW DO DZIAŁANIA?

Jednąztrudnościnajczęściejpojawiającychsiępodczasrealizacjiprojektówjestspadającamoty-wacjauczniów.Gdypracaokazujesiętrudniejszaniżsiępoczątkowowydawało,pojawiająsiępierw-szeniepowodzenia,koniecznestająsięzmianywcześniejzaplanowanychdziałań–wieleosóbmożestracićchęćdopracy.

Takimsytuacjomopiekunmożezapobiegać,dbającoto,żebygrupaniewzięłanasiebiezbytwiele

zadańdowykonania,lubżebyniebyłytozadaniaprzekraczającejejmożliwości.Dziękitemuunikniesięrozczarowaniaiutratyprzezuczniówchęcidopodejmowaniajakichkolwiekdziałań.

Cykl trwania projektuSpadekmotywacjijestnaturalnymetapemwrea-lizacjikażdegowiększegoprojektu–maonzwiązekzcyklem trwania projektu.

Jakwidaćnawykresie,napoczątkowymetapiedzia-łaniarealizatorzysąpełnientuzjazmu–dostrzegajądobrestronyswojegopomysłuichcądziałać.Jednakzawszepojawiająsiętrudności,podczasgdyjeszczeniewidaćrezultatów–tonajtrudniejszymomentwprojekcie.Jeśligóręweźmiezwątpienieizniechę-cenie,bardzołatwojestporzucićprojektwpołowie.

Dlategona tym etapie bardzo ważna jest rola opiekuna–rozmowyzgrupąnatematniepowo-dzeń,wspólneszukanierozwiązań,wsparciewmo-dyfikowaniuwcześniejprzyjętychplanów,atakżewskazywanietego,cojużudałosięzrobić,dlaczegodalszapracanadtymprojektemmasens,definio-wanieosiągniętychsukcesów.

Napodstawie:ElsvanMourikiDannyHearty, Knowing me kno-wing you: an intercultural training resource pack,Leargas,1999.

tygodnielubmiesiące

pesy

miz

m

opt

ymiz

m

sceptycyzm

entuzjazm

euforia!

tozabieraczas!

niewidaćrezultatu

czytojesttegowarte?

organizacjakuleje

burzaoklaskówifajerwerki

todziała!

możetonietakizłypomysł

dostrzeganiepierwszychrezulatów

czarnagodzinaprojektu

CYKL TRWANIA PROJEKTU

samorz 07.indd 45 2012-01-27 00:55:11

46


Co może zrobić opiekun?Cojeszczeopiekunmożerobić,żebywzmacniaćmotywacjępracującychznimosób?

¼ Doceniaj! Zarównowtrakcierealizacjipro-jektu, jak ipo jegozakończeniuważne jestdzieleniesięswoimuśmiechemientuzjazmem.Wartopodkreślaćkażdy,nawetdrobnyosiąg-niętyprzezgrupęsukces.Należypamiętać,żebywszyscywgrupieczuli,żeichaktywnośćprzyczyniłasiędosukcesu.

¼ Promuj osiągnięcia grupy.Gdziesiędaopo-wiadajosukcesiegrupy,chwalnaforumszkoły,przedradąpedagogiczną,dyrekcją.Napodsu-mowanieprojektuzaproślokalnąprasę,zadbaj,żebyrelacjeukazałysięnalokalnychstronachinternetowych.

¼ Rozmawiaj z uczniami i uczennicami o oso-bistych korzyściach,jakiemogąodnieśćzak-tywnościwsamorządzieuczniowskim–otym,

jakiezdobywająnoweumiejętności,wiedzęiznajomości,orazcoztegomożebyćprzydatnewinnychaspektachżycia.

¼ Pozwól uczniom uczyć się na własnych błę-dach. Nawetjeśliwidzisz,żeniewszystkorobiąidealnie,pozwalajimsamodzielniedochodzićdotakichwniosków.

¼ Dbaj o to, żeby grupa mogła realizować włas-ne, a nie narzucone z góry pomysły.

¼ Unikaj zbędnej biurokracji, wszelkie formal-ności ograniczaj do minimum.

¼ Rozmawiaj z uczniami o ich obawach. Próbuj-ciewspólnieznaleźćrozwiązaniaróżnychprob-lemów,szukajciepomysłównaradzeniesobieztrudnościami.

¼ Świętuj z uczniami ich sukcesy.Pokażdymzakończonymdziałaniu,nawetniewielkim,wartochoćbysymboliczniepodzielićsięradością.

Zadanie praktyczne – motywacja uczniów

Nasamympoczątkupoprośuczniów,żebyza-stanowilisięjakajestichmotywacjadopracywsamorządzieuczniowskim–dlaczegochcąsięzaangażowaćwpracęwSU?.Zapiszciewnioskiiwracajciedonichzawszewtedy,kiedypojawisiękryzys.Wtakiejsytuacjimożeszzachęcićucz-niówdowspólnegoposzukiwaniaodpowiedzinapytania:dlaczegojużnieczerpieciesatysfakcjizeswojejpracy?czegopotrzebujecie,bytęsatys-fakcjęodzyskać?

Możekomuśznudziłosięciągłeprojektowanieplakatówpromującychróżneakcje?Byćmożektośinnypodjąłsięzadania,zktórymsobienieradziimatrudnośćzpoproszeniemopomoc?Kogośniesatysfakcjonujeefektswojejpracy?

Spadekmotywacjitonaturalnezjawisko.War-to,żebycałagrupabyłaświadoma,żeprędzejczypóźniejdoniegodojdzie.Jeszczenapoczątkuzastanówciesięwspólnie,cozrobiciegdyiwwa-szejgrupiedotegodojdzie.

samorz 07.indd 46 2012-01-27 00:55:11

47


FINANSOWANIE DZIAŁAŃ SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

Wartopamiętać,żesamorząd uczniowski nie ma prawa do gromadzenia i dysponowania środka-mi finansowymi(jesttomożliwetylkowwypad-kuszkółdladorosłych).Wszelkieśrodkifinansowezbieraneprzezsamorządzgodniezprawempowin-nybyćgromadzonenakoncieradyrodzicówlubradyszkoły(oileistniejeonawszkole).

Innymrozwiązaniemproblemunielegalnościzbie-raniapieniędzyprzezSUjestzałożeniewszkolespółdzielni uczniowskiej.Powołaniespółdzielninastępujepoprzezzebranieuczniówchętnychdoudziałuwniejoraznauczyciela-opiekuna,anastęp-niespisaniestatutu.Spółdzielniamożelegalnieprowadzićdziałaniazarobkowe,zazwyczajprowa-dzone(nielegalnie)przezsamorządy–możeorga-nizowaćpłatnedyskoteki,kiermaszeciast,loterie,sprzedażgazetki,prowadzeniesklepikuszkolnego,produkcjęisprzedażdowolnychproduktówpośródspołecznościszkolnej.Spółdzielniauczniowskaniemusiprowadzićksięgowości,anipłacićpodatków.Prowadzitylkozestawienieprzychodówirozcho-dów.Takzdobywaneśrodkimogąbyćzpowodze-niemprzeznaczanenadziałalnośćprowadzonąprzezsamorząduczniowski.

Wpraktycewiększośćsamorządów,którenieprowadząwłasnejdziałalnościzarobkowej,ko-rzystaześrodkówradyrodziców.Jeśli istniejetakamożliwość,wartojużnapoczątkustaraćsięowydzielenieosobnej(nawetjeśliniewielkiej)puliśrodków,którejwydawanieuczniowiesamizapla-nują.Posiadanie„wdyspozycji”pewnychśrodkówfinansowych,któretrzebawydaćzgłową,wzmac-niasamorząd,ajegoczłonkówuczyzarządzaniapieniędzmi.

KOMUNIKACJA JAKO KLUCZ DO DOBRYCH RELACJI

Samorząduczniowskitoprzedsięwzięciegrupowe–imwięcejosóbangażuje,tymlepiej.Jakzawszewtakichwypadkachkluczowajestkomunikacjapomiędzywszystkimizainteresowanymi–dyrekto-rem,nauczycielami,samymiuczniaminiekiedyteżrodzicami.Dobrerelacjeztymigrupamizapewniąsamorządowiwsparciewsytuacjach,gdybędzieonopotrzebne.

Komunikacja pomiędzy reprezentantami samorządu uczniowskiego a wszystkimi uczniamiRolą opiekuna samorządu uczniowskiego jestwyjaśnienienowowybranymprzedstawicielomsamorządu,dlaczegotakważnajestkomunikacjazwyborcami–dlaczegowszyscypowinnibyćświa-domitego,codziejesięwszkoleicorobiąichprzedstawiciele.

Zachęćuczniówdowykorzystaniaprostychnarzę-dzi,abywszyscymielimożliwośćzapoznaniasięzefektamidziałańSU:

¼ Zaproponujprzedstawicielomwładzsamorząduprzedstawienie się wszystkim uczniom–naprzykładnaapelulubwczasieotwartegospotkania.Takiewprowadzeniezachęciichdokontaktowaniasięzsamorządem.

¼ Zachęćdoodkurzeniatablicy ogłoszeń–ko-lorowa,częstoaktualizowana,łatwodostępnatablicatodobrenarzędziekomunikacji.

¼ Wspólniestwórzciezakładkęnastronieinter-netowejszkoły.

¼ Podpowiedzmożliwośćzałożeniagrupylubfanpage’anaFacebooku.ŚwietnyprzykładdobrzeprowadzonejstronydajeILOim.St.DuboiswKoszalinie–zobaczipolubhttps://www.fa-cebook.com/rsudubois.

¼ NaogłoszeniaSUmożecieprzeznaczyćrubrykęwgazecieszkolnej.

¼ Dobrympomysłemdorozważeniaprzezsamo-rządjestteżelektronicznalubfizycznieistnie-jącaskrzynkanalisty.

samorz 07.indd 47 2012-01-27 00:55:11

48


Komunikacja między uczniami a gronem pedagogicznymPowodzeniewieluuczniowskichpomysłówzale-żywdużejmierzeodprzychylnegonastawieniaradypedagogicznej.Takżedlaopiekunaważnejestwsparciepozostałychnauczycieliwpracyzsamo-rządemuczniowskim.Cozrobić,żebynauczycielebyliprzychylnienastawienidoSU?

¼ Podczasktórejśzradpedagogicznychzarezer-wujcieczasnadłuższespotkanieznowowy-branymireprezentantamiSU.Niechopowiedząoswoichplanach,pomysłach,sposobiewjakichcąpracowaćiwsparciu,któregopotrzebują.Pamiętajtylko,żebydaćuczniomwystarczającodużoczasunaprzygotowaniesię!

¼ Pomóżuczniomustalićoficjalnysposóbkontak-towaniasięzdyrekcjąinauczycielami.Zadbaj,żebybyłatobezpośredniakomunikacjamiędzydyrektoremauczniami.Roląopiekunaniejestpośredniczeniewtychkontaktach.

¼ Postarajsię,abyreprezentanciuczniówwmia-ręmożliwościmogliuczestniczyćwradachpedagogicznychizabieraćnanichgłoswkwe-stiach,któreichdotyczą.DziękitemuzarządSUmożewytłumaczyćuczniompowody,dlaktó-regozostałypodjętetakieanieinnedecyzje.Wczasieradyuczniowiemogąteżopowiedziećopomysłachiproblemachsamorządu.

¼ Wypracujzuczniamisposób,wjakibędąspra-wozdawaćdyrekcjiswojedziałania.Pamiętaj:tozadaniemuczniówjestpisanierelacji,sprawo-zdańipodsumowań.

¼ Postarajsięznaleźćwgroniepedagogicznymkilkusojuszników,którzyrównieżbędąadwoka-tamiracjonalnychpomysłówzgłaszanychprzezuczniów.Wczasieradypedagogicznejmożecierównieżprzedyskutowaćmożliwośćwspólnejopiekinadsamorządemuczniowskimprzezwię-cejniżjednegonauczyciela.Topraktykapopu-larnawniektórychszkołach.

Jak przygotować się do negocjacji z dyrektorem?Możesięzdarzyć,żeuczniowiebędąpotrzebowalitwojegowsparciawnegocjacjachzdyrekcją.Jakprzygotowaćdonichmłodzieżisiebie?Poniższewskazówkimożeszwykorzystaćrównieżwrela-cjachzrodzicami,uczniamiiinnyminauczycielami.

¼ Zbierzwszystkiekonieczneinformacjedoty-cząceorganizacjiprzedsięwzięcia,kosztów,potrzebnegoczasuikoniecznejpomocy.

¼ Gdyuczniowiebędązbieraćargumentypopiera-jącewaszpomysł,zastanówsię,jakiekorzyścizrealizacjiichpomysłubędziemiaładyrekcjaicałaszkoła.

¼ Pomóżuczniomprzygotowaćkilkawersjiwa-szejinicjatywy–odnajbardziejwymagającejpoprostsze.Zastanówciesię,zczegomożeciezrezygnować,acojestnaprawdępotrzebne.Możesięokazać,żeustąpieniezrzeczy,naktórejwammniejzależyumożliwiosiągnięcienajważniejszychcelów.

¼ Rozważciewspólnie, jakie najmniej satys-fakcjonujące rozwiązanie jesteście skłonnizaakceptować.

¼ Przedspotkaniemmożeszprzekonaćdoswojegopomysłuinnychnauczycieli,którzymogąpóźniejwesprzećwasząargumentację.

¼ Włączdyrekcjęwposzukiwanierozwiązań–gdynapotkasznaopór,zapytaj,jakiealternatyw-nerozwiązaniawidzi.Angażującdrugąstronęwewspólneposzukiwanienajlepszegowyjściamożeszsprawić,żezacznieonautożsamiaćsięzproblemem.

samorz 07.indd 48 2012-01-27 00:55:12

49


Jak budować dobre relacje z Radą Rodziców?Uczniowieodczuwajączasaminiechęćdowspół-pracyzradąrodziców,obawiającsię,żebędzieograniczała ichautonomię.Wartozastanowićsięwspólnieznimi,jakiekorzyścimogąwynikaćzuczynieniaradyrodzicówichsojusznikiem(np.możliwośćuzyskaniadofinansowaniaześrodkówRR,pomoctechniczna).

Ustalcieterminwspólnegospotkania,naktórymreprezentanciSUbędąmogliprzedstawićsiebie,swojeplany ioczekiwaniaorazpoznaćsposóbdziałaniaradyrodziców.Takiezebraniemożeteżposłużyćustaleniuformuływspółpracy.

Wczasiespotkaniawartowspólnieposzukaćod-powiedzinapytania:

¼ Najakichzasadachchcemywspółpracować?¼ Czegoodsiebieoczekujemyiktórezewzajem-nychoczekiwańjesteśmywstaniespełnić?

¼ Czymamyjakieśpomysłynawspólnedziałania?¼ Jakczęstochcemysięspotykać?¼ Wjakisposóbbędziemysiękomunikować?Czywyznaczamydotegokonkretneosoby?

Nawetjeśliwspółpracamabyćdosyćluźnawarto,abyrodzicewiedzieli,zkimbędąwspółpracować,gdyzajdzietakapotrzeba.

Zadbajoto,byprzedspotkaniemuczniowiezapo-znalisięzeswoimiprawami.Przypomnijim,żesąreprezentantamiśrodowiskauczniowskiego,niesązatemzobowiązanidorealizowaniapomysłówradyrodziców.Jakwewszystkichrelacjach,dobrajestotwartość,aleważnajestrównieżasertywność.

WŁĄCZANIE UCZNIÓW W DZIAŁANIA SAMORZĄDU

Zadaniemopiekuna,a takżewładzsamorząduwkażdejszkole,jestdoprowadzeniedosytuacji,wktórejjaknajwięcejosóbangażujesięwaktyw-nościsamorządu.Dziękitemusamorządprzestajebyćorganemzajmującymsiętylkodyskotekamiiinnymiimprezamiszkolnymi,astajesięprawdzi-wymsamorządem,czyliorganemreprezentującymwszystkichuczniówwszkole.

Co można zrobić, by więcej osób angażo-wało się w działania?Pomysły, które toułatwiająpojawiają sięwewszystkichrozdziałachtegoprzewodnika,poniżejzebraliśmyjeponownie.

¼ Powszechne i otwarte dla wszystkich wy-bory z barwną i żywą kampanią wyborczą.Imwiększagrupauczniówpoznakandydatówdowładzsamorządu,tymwiększaszansa,żepowyborachzwrócąsiędonichzeswoimipro-pozycjamidziałań.

¼ Włączanie samorządów klasowych w pracę samorządu ogólnoszkolnego.Roląprzewodni-czącychklasmożebyćkonsultowaniepomysłówwładzcałegoSUzuczniamiwichklasach,atak-żezbieranieopiniiipomysłówodklasiprzeka-zywanieichwładzomSU

¼ Otwarte dla wszystkich debaty, konsulta-cje.Władzesamorząduuczniowskiegopowinnyzachęcaćuczniówszkołydozabieraniagłosuwważnychdlaszkołysprawach,atakżedowy-powiadaniasięnatematdziałańjużrealizowa-nychprzezsamorząd.Dobrąformąsąotwartedebatyidyskusje,,forumścienneorazsondyiankietynaportalachspołecznościowych.

¼ Dobra polityka informacyjna.ZadaniemwładzSUjestmożliwieszerokieinformowaniespołecz-nościuczniowskiejopodejmowanychprzezsie-biedziałaniach,atakżeowydarzeniachzżyciaszkoły.

samorz 07.indd 49 2012-01-27 00:55:12

50


TRUDNE MOMENTY – JAK SOBIE Z NIMI RADZIĆ?

Samorządyuczniowskie,nawettenajlepsze,na-potykająpodczasswojejdziałalnościbardzowieleróżnychproblemów.Częstosąonepodobnedotych,zktórymiborykająsiędorośli,jednakbywająteżitakie,którewynikajązespecyfikiprojektówmłodzieżowych.Abysamorządmógł sprawnie

funkcjonowaćiniepopadłwstagnacjęprzykilkupierwszychprzeszkodach,wartowiedzieć,jakso-biezowymiproblemamiradzićorazjakimprze-ciwdziałać.Poniżejzamieszczamylistęnajczęściejspotykanychproblemówipomysłynato,jaksobieznimiradzić.

Jaki problem może się pojawić?

Jak sobie z nim radzić?

chorobajednegozuczniów

dublerzyustaleninapoczątkulubwtrakcierealizacjiprojektu;rozłożenieodpowiedzialnościnagrupę2-3uczniów;

niedotrzymanieterminów

sprawdzanie„krokpokroku”postępów,punktykontrolne;konstruktywnarozmowazosobąodpowiedzialnąza„obsuwę”;systematycznespotkaniairozmowaotym,cojużzostałozrobione,acojeszczenie;

lenistwo jasnekryteriaiobowiązkikażdegoczłonka(najlepiejspisane);nagradzanieidocenianienajmniejszychsukcesów;wskazanienakorzyścimożliwedouzyskaniajakorezultatpracy;

braksojuszników wyznaczenieosóbodpowiedzialnychzakontaktyzsojusznikami;„burzamózgów”nadtym,ktojeszczemógłbypomóc;poszukiwaniealternatywnychźródełpomocy(rodzina,znajomi,pracownicyszkoły);

zmęczenieuczestników motywowanie;odpowiednierozłożenieobowiązkównakażdegoczłonka;

słaba„baza”szkolna skorzystaniezinnejbazyzasobów,np.muzeum,domkultury,innaszkołaitp.;próbapozyskanianowychzasobówodsponsorów;

trudnawspółpracazdyrekcjąiradąpedagogiczną

negocjacje;włączenienauczycieliidyrekcjiwprojekt;

brakpromocjiprojektu wyznaczenieosóbodpowiedzialnychzapromocję;nawiązaniewspółpracyzlokalnymimediami;

kłopotyorganizacyjne stworzeniegrafikuzpodziałemzadańiról(patrzstr.39)pomoczzewnątrz,np.nauczyciele,rodzice

problemyzpieniędzminadziałalność

publikacjewlokalnejgazecie;zamieszczaniereklamwgazetceszkolnejczypodczasimprez;prośbaodofinansowanieodwładzszkołyczyorganizacjipozarządowych.

samorz 07.indd 50 2012-01-27 00:55:12

51


KARTA PRACY 5

PrzedTobąpiątakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićnadzmianami,którechciałbyśwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. Jedenzaktywnychwsamorządzieuczniówzo-bowiązałsięprzygotowaćprezentacjędotyczą-cąplanówSUnanajbliższyrok.Uczniowiemająprzedstawićjąnanajbliższejradziepedagogicz-nej.Spotykaszsięznimiwcześniej,byobejrzećprezentacjęiprzemyślećewentualnepopraw-ki.Prezentacjajestciekawa,aleniektóreslaj-dyzawierająbardzodużotekstuisąprzeztonieczytelne.Wczęścidotyczącejwsparciazestronynauczycielipojawiająsięstwierdzeniatakiejak„żądamy”„domagamysię”etc.Jakzareagujesz?

2. Dwóchuczniów,którzymieliwspólniezająćsięzaproszeniemgościnadorocznyfestiwalchary-tatywnypokłóciłosię.GdyKubapoprosiłJarka,żebytoonrozniósłzaproszenianajważniejszymgościom,usłyszałwodpowiedziNigdy nie można na Ciebie liczyć, zawsze kończy się tak, że to ja odwa-lam za Ciebie całą robotę, a Ty zgarniasz pochwały. W zeszłym roku było tak samo. Zależy Ci tylko na byciu gwiazdą. Myślisz, że ludzie Cię lubią, a tak naprawdę wszystkich wkurzasz. Jakpowinienbyćskonstruo-wanykomunikatJarka,żebyrozwiązaćproblembezpotęgowaniakonfliktu?

3. Wponiższejtabelispisz,co,Twoimzdaniem,najbardziejmotywujeposzczególnychuczniówaktywniedziałającychwsamorządzie.

Imię Conajbardziejmotywujetęosobę?

4. ZastanówsięcomotywujeCiędobyciaopie-kunem?Jakieczynnikimogąspowodować,żeTwojamotywacjaspadnie?

Motywujemnie Demotywujemnie

MojąnajwiększąmotywacjądobyciaopiekunemSUjest:

samorz 07.indd 51 2012-01-27 00:55:12

Wybrane programy Centrum Edukacji Obywatelskiej

Młody ObywatelCelemprogramujestpromowaniewiedzynatematspo-łecznościlokalnejorazpokazaniesposobów,dziękiktórymuczestnicymogąaktywniedziałaćwswoimnajbliższymotoczeniu.Bohateramiprojektusąmłodziludzie,którzyprzywsparciudorosłych,wyruszająwteren,abyzba-daćswojąokolicęanastępniezaplanowaćdziałanianajejrzecz,np.stworzyćeko-trasę,nakręcićfilmpromującymiejscowość,zorganizowaćkampanięspołecznąporusza-jącąważnydlamieszkańcówproblem.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/mlodyobywatel.

działasz.pl Toportaltworzonyprzezmłodychludzidlaichrówieśni-ków–osób,którechciałybyzacząćdziałać,aleniemająpomysłunapierwszeinicjatywyoraztych,którejużpod-jęłydziałaniaiszukająpraktycznychporad.Działasz.pltorównieżźródłoinformacjinatematdziałańkierowanychdomłodzieżyisiećmłodychliderów.Więcejinformacjinawww.działasz.pl.

Poczytaj mi, przyjacieluCelemprogramujeststworzeniemłodymludziommoż-liwościzdobyciapierwszegodoświadczeniawolontaria-ckiegowpostaciczytaniamłodszymizainspirowanieichdopodejmowaniakolejnychdziałań.Wramachprogramumłodziludzieprzygotowująregularnespotkaniaczytelni-czedlaprzedszkolaków,młodszychkolegówikoleżanekzeszkół,świetlic,domówdzieckaczyszpitali.Jesttoświetnaokazjadorozwojukreatywności,pewnościsiebieinawiązanianiezapomnianychrelacjimiędzywolontariu-szamiamaluchami.Więcejinformacjina www.ceo.org.pl/poczytaj.

Sejm Dzieci i MłodzieżyWspólnainicjatywaKancelariiSejmuRP,MinisterstwaEdukacjiNarodowejiCentrumEdukacjiObywatelskiej,wramachktórejmłodziludziecoroczniespotykająsięwparlamencie1czerwca,bydyskutowaćosprawachdlanichistotnych.Wramachrekrutacjikandydaciwykonująwswoichszkołachzadaniaocenianeprzezekspertów.PosłowieiposłankitegoSejmuwspólniedebatująiprzyj-mująuchwałępodsumowującądyskusję.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/sejmmlodziezy.

Filmoteka szkolna. Akcja!WkażdejszkoleponadpodstawowejznajdujesięzestawfilmówFilmotekaSzkolna.Filmyiopracowanemateriałypomocniczesąwykorzystywaneprzezdyskusyjneklubyfilmowe–młodzieżorganizujeprojekcje,prowadzidysku-sjeidebaty,ćwiczysięwrolikrytykówfilmowych,kręciwłasnemateriałyfilmowe.ProgramjestprowadzonywewspólpracyzPolskimInstytutemSztukiFilmowej.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/filmotekaszkolna.

Młodzi przedsiębiorczyNaspecjalniezaprojektowanejplatformieinternetowejuczniowiezmagająsięzzadaniamizzakresuekonomiiigospodarkirynkowejorazzakładająiprowadząwirtualnefirmy.UdziałwprogramieMłodziPrzedsiębiorczypomaganauczyćsię,jakorganizowaćirealizowaćdziałaniazespo-łowe,zarządzaćpracąwłasnąiinnych,uzyskiwaćidawaćinformacjezwrotne.Pokazuje,wjakisposóbdysponowaćograniczonymiśrodkamimaterialnymi,analizowaćryzyko,promowaćswojepomysły.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/przedsiebiorczy.

samorz 07.indd 52 2012-01-27 00:55:14

Documents

Przewodnik dlaopiekunów samorządów uczniowskich