Programme Mental Health, Department of Psychiatry EMGO Institute for Health and Care Research
Nature as an intervention in dementia
An explorative study into personalized nature and outdoor activities
prof.dr. Rose-Marie Dröes
Dr. D. Gerritsen, mr. I. Hendriks & D. van Vliet
Inhoud
• Aanleiding • Dementie en kwaliteit van leven • Dementie en natuur • Opzet pilot studie
‘Nature as an intervention in Dementia’
Aanleiding
Voorjaar 2014 benaderd door NAHF en zorginstelling De Wever in Tilburg Wensen: - bevorderen natuuractiviteiten voor mensen met dementie
- effectonderzoek Brainstorm inhoud natuurproject Onderzoeksvoorstel voor pilotstudie april/mei 2014 Start pilotstudie juni 2014- medio 2015
Wat is dementie?
• Verschillende vormen van dementie – Ziekte v Alzheimer, vasculair, MIX, FTD (ander verloop)
• Belangrijkste kenmerken Alzheimer dementie – geheugenproblemen (korte-termijn, inprenting en later lange-termijn)
– oriëntatieproblemen (plaats, tijd, persoon)
– stoornissen in abstract denken
– oordeels- en kritiekstoornissen
– één of meer andere cognitieve stoornissen (afasie, apraxie, agnosie)
– stoornissen leiden tot problemen in het dagelijks functioneren
– stoornissen worden niet veroorzaakt door een psychiatrische aandoening (depressie, delirium), gebruik van middelen.
Gevolgen dementie in dagelijks leven
Problemen met • boodschappen doen • omgaan met geld • gebruik maken van openbaar vervoer • koken • sociaal contact • problemen oriëntatie
• communicatie • huishoudelijke activiteiten • zelfzorg • …..
Ontregelingen psychisch functioneren en gedrag
Ø depressief
Ø angstig gedrag
Ø agressief gedrag
Ø opstandig gedrag
Ø agitatie
Ø dwaalgedrag
Ø achterdocht
Ø wanen
Ø hallucinaties
biologische,
psychologische
sociale factoren
stress
Moeite met aanpassing- adaptieve taken
1. Omgaan met de eigen beperkingen
2. Handhaven van een emotioneel evenwicht
3. Behoud van een positief zelfbeeld
4. Omgaan met de onzekere toekomst
5. Ontwikkelen/onderhouden sociale relaties
6. Ontwikkelen van een adequate zorgrelatie
7. Omgaan met de verpleeghuisomgeving
Cijfers
In 2010 • Wereldwijd 35,6 miljoen mensen met dementie
• 24.9 miljoen (70%) thuiswonend – Europa 7 miljoen – Nederland 165.000
In 2050 • Wereldwijd 115 miljoen
• 80,5 miljoen (70%) thuiswonend - Europa 13 miljoen - Nederland 350.000
Redenen: vergrijzing + toename van oudste ouderen (World Alzheimer Report, 2009)
Wat kan je doen?
Omgaan met dementie
Kwaliteit van leven
• Je prettig voelen • Plezier beleven • Genieten van de leefomgeving • Sociale contacten ontwikkelen en onderhouden • Je thuisvoelen en hechten in de woonomgeving • Bij ziekte adequate behandeling en zorg ontvangen • Je geaccepteerd en geïntegreerd voelen in de samenleving • Veiligheid ervaren met behoud van voldoende privacy • Je gezondheid op peil houden • Persoonlijke invulling geven aan spiritualiteit • Vrijheid en zelfbeschikking ervaren • Je nuttig voelen • Financieel rondkomen
Leo Cahn werkgroep KvL bij dementie, Dröes et al., 2006)
Wat kan je doen?
• Cognitieve stimulatie therapie
– Positief effect op cognitie en kwaliteit van leven
• Beweging
– Positief effect op conditie, cognitie, stemming, sociaal functioneren
Onderzoek Kunst-therapie
• Vermindering van sociale isolatie
• Toename identiteitsgevoel
• Zelfvertrouwen • Hoop • Welbevinden • Minder agitatie • Expressie van emoties
• Voldaan gevoel • Je vergeet je zorgen
(Marr, 1995 Kahn-Denis, 1997; Johnson & Sullivan-Marx, 2006; Hanneman, 2006 Arts 4 Dementia, 2013)
Natuurinterventies
• Heilzaam en ontspannend effect • Stimuleert de zintuigen • Bevordert oriëntatievermogen • Actieve, plezierige, dagbesteding • Buiten komen • Bevordert het bewustzijn van de wereld om je heen • Vrijheidsgevoel • Onafhankelijkheid Beleving • Bevestiging van zelf • Zelfvertrouwen Kwaliteit van leven en eigenwaarde
Typen interventies: passief (zitten/kijken) – actief (tuinieren, fysieke, spel- en sociale buitenactiviteiten)
Belevingstuinen; wandel tuinen; tuinier-activiteiten; binnen planten
o.a. Kaplan & Kaplan, 1989; Burns ea, 2002; Olsson ea, 2013
Effectonderzoek Natuurinterventies
Verbeteringen
• affect
• sociale interactie
• welbevinden
Afname
• storend gedrag
• agitatie
• psychofarmacagebruik
Systematische reviews: Gonzalez & Kirkevold, 2013; Whear ea, 2014 (Beide reviews bespreken 16/17 studies)
Weinig inzicht in (variatie in) individuele beleving/behoefte/ wensen van persoon met dementie zelf en hoe interventies daarop kunnen worden afgestemd
Veel observaties mbt impact op persoon met dementie
Knelpunten bij implementatie (fysieke beperkingen, angst, veiligheid, personeelstekort, geen prioriteit waardoor ondergebruik)
Hypothese
Gebruik en effect van natuuractiviteiten wordt mogelijk bevorderd door:
• Activiteiten af te stemmen op behoeften, voorkeuren en wensen van persoon met dementie en het soort natuurervaring dat hij/zij persoonlijk positief waardeert (welbevinden bevordert)
• Hierdoor zullen mogelijk ook minder gedragsontregelingen optreden, die vaak samenhangen met onvervulde behoeften
• Daarbij is kennis nodig over bevorderende en belemmerende factoren voor de implementatie van gepersonaliseerde natuurinterventies
Pilot studie ‘Nature as an intervention in dementia’
Doelen pilot studie
1. Onderzoeken of, en in welke zin, mensen met dementie de natuur en buiten-activiteiten belangrijk vinden voor hun kwaliteit van leven
2. Ontwikkelen van checklist met belevingsaspecten in de natuur die volgens mensen met dementie bijdragen aan hun kwaliteit van leven
3. Bepalen van de inhoud van natuur en buiten activiteiten die hierop aansluiten
4. Ontwerpen van een natuur/buitenactiviteit (afstembaar op persoonlijke voorkeuren), speciaal voor mensen met gedragsontregelingen (‘çhallenging behaviour’), zoals agitatie
5. Pilot test van deze interventie: acceptatie en haalbaarheid.
Methode van Onderzoek
Fase 1: - Een kort literatuur onderzoek à topic list van belevingsthema’s - 6 focusgroupen met mensen met dementie (ontmoetingscentra, dagbehandeling, verpleeghuis) - Kwalitatieve analyse tape-recorded gesprekken
Fase 2: - Opstellen van checklist met relevante natuurthema’s voor
kwaliteit van leven voor praktisch gebruik in de zorg Fase 3: - Bepalen van de inhoud van natuur- en buitenactiviteiten
die aansluiten bij wat mensen relevant vinden voor hun kwaliteit van leven/welbevinden; 3 à 4 concept activiteiten - Feedback hierop van 5 mensen met dementie en 10 professionals (aantrekkelijk? haalbaar? relevant?) dmv semi-gestructureerde interviews
Methode van Onderzoek
Fase 4: - Ontwikkelen van interventies voor mensen met dementie met gedrag dat wijst op onvervulde behoeften
Fase 5: - Beschrijvende eengroeps pilot studie:
à acceptatie (ervaring en tevredenheid) en haalbaarheid, obv observaties tijdens activiteit en interviews achteraf 15-20 personen met dementie en gedragsproblemen in
verschillende settingen (ontmoetingscentra, dagbehandeling, verpleeghuis)
- Meetinstrumenten tijdens de natuur-aktiviteiten
>> Observed emotion rating scale (Lawton ea, 1999) (plezier, boos, angst, verdriet)
>> Interact (Dowling ea, 1997) (spreken, betrokkenheid op persoon/omgeving, initiatief, stimulatieniveau)
- Interviews achteraf over ervaring en tevredenheid
Wat levert het onderzoek op?
• Inzicht in wat mensen met dementie belangrijk vinden aan natuur en buitenactiviteiten
• Een checklist waarmee aspecten van de natuur die personen van belang vinden voor hun welbevinden kan worden vastgesteld
• Inzicht in categorieen van thema interventies mbt natuur- en buitenactiviteiten
• Inzicht in bevorderende en belemmerende factoren van implementatie van deze interventies
• Pilot activiteiten voor mensen in verschillende settingen
• Informatie over de acceptatie en haalbaarheid hiervan
• Publicaties
Subsidieaanvraag voor grotere effectstudie
• Inzicht in wat mensen met dementie belangrijk vinden aan natuur en buitenactiviteiten
• Een checklist waarmee aspecten van de natuur die personen van belang vinden voor hun welbevinden kan worden vastgesteld
• Inzicht in categorieen van thema interventies mbt natuur- en buitenactiviteiten
• Inzicht in bevorderende en belemmerende factoren van implementatie van deze interventies
• Pilot activiteiten voor mensen in verschillende settingen
• Informatie over de acceptatie en haalbaarheid hiervan
• Publicaties
Subsidieaanvraag voor grotere effectstudie
• Inzicht in wat mensen met dementie belangrijk vinden aan natuur en buitenactiviteiten
• Een checklist waarmee aspecten van de natuur die personen van belang vinden voor hun welbevinden kan worden vastgesteld
• Inzicht in categorieen van thema interventies mbt natuur- en buitenactiviteiten
• Inzicht in bevorderende en belemmerende factoren van implementatie van deze interventies
• Pilot activiteiten voor mensen in verschillende settingen
• Informatie over de acceptatie en haalbaarheid hiervan
• Publicaties
Subsidieaanvraag voor grotere effectstudie
Tijdsplan
• Start juni 2014
juni-aug Fase 1: Literatuuronderzoek en topic lijst sept-okt Fase 2: Focusgroepen en analyse data nov Fase 3: Ontwikkeling checklist dec Fase 4: Concept interventies en feedback van gebruikers/professionals jan-mei Fase 5: Pilot interventies, analyse, rapportage
• Einde mei 2015
Dank voor uw aandacht!