Zajęcia korekcyjno - kompensacyjne
Celem nadrzędnym zajęć korekcyjno- kompensacyjnych
jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom z
trudnościami rozwoju na miarę ich możliwości.
Do najważniejszych szczegółowych celów pracy korekcyjno – kompensacyjnej zaliczamy:
konieczne wszechstronne ćwiczenie zaburzonych funkcji analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego.
nagradzanie za prawidłowe czynności,
rozbudzanie motywacji do pracy nad wyrównywaniem braków.
Wyjściem do prowadzenia zajęć korekcyjno-kompensacyjnych jest
diagnoza i obserwacja pedagogiczna.
Diagnoza pedagogiczna zawiera informację w zakresie:
społecznym - środowisko rodzinne dziecka (wywiad)
medycznym - ogólny rozwój fizyczny dziecka (badania specjalistyczne wzroku, słuchu)
psychologicznym - ocena percepcji wzrokowej, słuchowej, motoryki, lateralizacji
pedagogicznym - ocena poziomu wiadomości i umiejętności szkolnych
• Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne nie przypominają lekcji, nie ma ocen, rywalizacji, współzawodnictwa.
• Tempo pracy dostosowuje się do możliwości dziecka.
Praca korekcyjno – kompensacyjna może odbywać się w
formie indywidualnej lub zespołowej.
• Indywidualna praca korekcyjno-wyrównawcza stosowana w przypadku stwierdzenia dużych niedoborów rozwojowych wymagających bardzo intensywnego treningu.
• Zespołowa praca korekcyjno-wyrównawcza, którą stosujemy w zespołach tak dobranych, że dzieci uczestniczące w zajęciach wykazują te same niedobory i możliwości poznawcze.
Ustalamy wtedy ten sam wspólny program, stosując zasadę pełnej indywidualności
Ramowy indywidualny plan pracy z dzieckiem powinien uwzględniać:
- Ćwiczenia korekcyjne zaburzonych funkcji.
- Ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne funkcji zaburzonych w koordynacji z bardziej sprawnymi.
- Ćwiczenia relaksacyjne i odpoczynkowe.
- Oddziaływania terapeutyczne.
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne muszą uwzględniać następujące
zasady pedagogiczne:
Zasada 1: Indywidualizacji środków i metod oddziaływania
korekcyjnego
- dla każdego dziecka w grupie dobieramy
indywidualny program,
- dobieramy indywidualne metody dydaktyczne i wychowawcze do możliwości konkretnego dziecka,
- pomagamy w przezwyciężaniu trudności,
- w toku zajęć kontrolujemy przebieg i wyniki pracy dziecka,
- stosujemy indywidualne zabiegi wychowawcze i psychoterapeutyczne.
Zasada indywidualizacji potrzeb dziecka
Warunkiem powodzenia terapii jest uwzględnienie
indywidualnych potrzeb dziecka, które zależą od rodzaju i stopnia zaburzenia oraz rozwoju emocjonalno – motywacyjnego dziecka.
Każde dziecko jest inne i wymaga innego oddziaływania dydaktyczno – terapeutycznego, polegającego między innymi na kontrolowaniu przebiegu pracy, pomocy przy pokonywaniu trudności, dostosowywaniu tempa pracy na zajęciach do tempa, możliwości i potrzeb dziecka.
Zasada 2: Powolnego stopniowania trudności w nauce
czytania i pisania
- przechodzimy od ćwiczeń prostych, obejmujących niewielki zakres materiału do złożonych wymagających opracowania dużych partii materiału dydaktycznego,
- stosujemy stopniowanie trudności w zakresie objętości i przystępności opracowywanego materiału,
- przechodzimy do zadań trudniejszych wtedy, gdy dziecko sprawnie opanuje wcześniejsze, łatwiejsze,
- ćwiczymy tak długo daną umiejętność, dopóki nie mamy poczucia, że dziecko wykonuje ją sprawnie,
- nie ma czasowych reguł (rygorów) ćwiczenia danej umiejętności.
Zasada stopniowania trudności
Zaczynamy od ćwiczeń łatwych, nawet poniżej możliwości dziecka i stopniowo przechodzimy do ćwiczeń trudniejszych.
Nie wolno nam przejść do ćwiczeń złożonych, jeżeli dziecko nie potrafi wykonać ćwiczeń na niższym poziomie.
Zasada 3:
Korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych
umiejętności
- im głębiej zaburzona dana funkcja tym większa podatność na zmęczenie dziecka, uważamy by do tego nie doszło,
- nie ćwiczymy tylko jednej funkcji, bo może dojść do przetrenowania,
zniechęcenia i powrotu do złych nawyków,
- stosujemy przemienność ćwiczeń - najgłębiej zaburzone funkcje z mniej zaburzonymi, bardziej sprawne z mniej, percepcja słuchowa z wzrokową,
- ćwiczenie czytania i pisania - łączenie ich w jednym zadaniu, bazując raz na spostrzeganiu wzrokowym, raz na słuchowym,
- stosowanie przerw na odpoczynek.
Zasada korekcji zaburzeń
W czasie zajęć usprawniamy przede wszystkim funkcje najbardziej zaburzone, ale uważamy, żeby nie dopuścić do „ przetrenowania”,
które może doprowadzić do zniechęcenia dziecka do wykonywania ćwiczeń.
Zasada 4:
Kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych
w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych
- funkcje sprawniejsze wspierają czynności funkcji zaburzonych,
Zasada kompensacji zaburzeń
Ćwiczenia usprawniające, np. analizę i syntezę wzrokową, należy stosować z ćwiczeniami na analizę i syntezę słuchową, ponieważ tworzą się powiązania pomiędzy analizatorami poprawnie funkcjonującymi, a tymi, których funkcja jest zaburzona.
Wytwarzają się mechanizmy kompensacyjne, które pozwalają na to, że funkcje sprawniejsze wspomagają funkcje zaburzone.
Zasada 5: Systematyczności
- zajęcia powinny odbywać się codziennie; lepiej 3x 20 minut niż 1 długie 60 minut,
- przerwy w zajęciach powodują regres,
- najbardziej męczące ćwiczenia percepcji słuchowej nie powinny trwać każdorazowo dłużej niż kilka minut. Można jednak do nich kilkakrotnie wracać podczas zajęć, w przerwach stosując inny rodzaj ćwiczeń
Zasada systematyczności i powtarzania ćwiczonych czynności.
Zajęcia powinny odbywać się co najmniej dwa, trzy razy w tygodniu, celem utrwalenia zdobytych umiejętności.
Dzieci z zaburzeniami fragmentarycznymi mają słabszą pamięć wzrokową, słuchową, czy ruchową – szybko zapominają, w związku z tym wymagają ciągłego utrwalania zdobytych wiadomości.
Zasada 6:
oddziaływanie psychoterapeutyczne
- zajęcia w atmosferze bezpieczeństwa, tolerancji i serdeczności, - nawiązanie więzi opartej na wzajemnej akceptacji, - zaspakajanie potrzeby sukcesu, wzmocnienia
poczucia własnej wartości, - zapobieganie zanikaniu motywacji do dalszej
nauki, - terapeuta wykazujący się empatią, życzliwością,
wyrozumiałością, opanowaniem, konsekwencją w działaniu.
Zasada ciągłego oddziaływania psychoterapeutycznego
eliminowanie i zapobieganie sytuacjom stresującym dziecko,
Wyrozumiałość, życzliwość, ale i konsekwencja w postępowaniu winny towarzyszyć terapeucie na każdych
zajęciach.
Przy planowaniu programu i prowadzeniu zajęć należy uwzględnić psychofizyczne cechy dzieci, takie jak:
• ich własną aktywność,
• działanie poprzez zabawę,
• ciekawość i tendencję do naśladownictwa.
Zasada 7: atrakcyjności ćwiczeń
• Ćwiczenia powinny mieć formę interesującą i ciekawą, taką, aby dziecko chętnie je wykonywało i chciało swoją pracę doprowadzić do końca.
• Jeżeli stwierdzi się, że ćwiczenie jest zbyt trudne, należy udzielić dyskretnej pomocy.
• Ważne jest wyrobienie u dziecka wiary we własne siły, co podnosi jego motywację do dalszej pracy.
Bez względu na przyjętą formę prowadzenia zajęć korekcyjno-wyrównawczych pracę realizuje się w postaci jednostek zajęciowych, z których każdą
możemy podzielić na trzy części:
Wprowadzającą – obejmuje ona nawiązanie kontaktu emocjonalnego, Merytoryczną – poświęconą intensywnemu treningowi zaburzonych funkcji, a w późniejszym okresie kształtowaniu wiedzy i umiejętności, Końcową – obejmującą ćwiczenia uspokajające oraz wzmocnienia mające na celu pobudzenie pozytywnej motywacji.
Jednostka metodyczna zajęć korekcyjno-
kompensacyjnych powinna zawierać:
-ćwiczenia usprawniające najgłębiej zaburzone funkcje i najsłabiej opanowane umiejętności,
-ćwiczenia w czytaniu i pisaniu,
-ćwiczenia relaksacyjne,
Planując zajęcia korzystamy z ćwiczeń
usprawniających:
• - percepcję słuchową, • - spostrzeganie wzrokowe, • - sprawność ruchową (w obrębie motoryki małej i
dużej), • - orientację przestrzenną, • - koordynację wzrokowo-ruchową, • - grafomotorykę np. na materiale plastyczno-
konstrukcyjnym, • - pamięć słuchową i wzrokową, • - koncentrację uwagi.
Przyjmując za kryterium poziom opanowania technik i
umiejętności szkolnych, można wydzielić III etapy pracy terapeutycznej, którym odpowiadają określone grupy
ćwiczeń. I etap- kształtowanie dojrzałości dziecka do rozpoczęcia
nauki czytania i pisania (etap bezliterowy)
II etap- ćwiczenie nauki czytania i pisania na materiale obrazkowo – literowym (łączenie liter w sylaby i wyrazy),
czytanie i pisanie metodą analityczno-syntetyczną.
Po zakończeniu tego etapu dziecko umie czytać, rozumie to co czyta, przepisuje, napisze z pamięci proste słowa.
III etap- doskonalenia umiejętności czytania i pisania ćwiczenia usprawniające tempo i technikę czytania i czytania ze zrozumieniem.
ćwiczenia doskonalące graficzny poziom pisma, płynne pisanie liter, pisanie wg. wzorów, ćwiczenia ortograficzne, ćwiczenia w czytaniu i pisaniu itp.
Metody pracy
• Metoda H. Metery i I. Majchrzak • Metoda ćwiczeń grafomotorycznych H. Tymichowej • Metoda Dobrego Startu M.Bogdanowicz • Metoda 18 struktur wyrazowych • Program Frostig i Horne – rozwijający percepcję
wzrokową • Kinezjologia Edukacyjna Dennisona • techniki relaksacyjne • specjalistyczne programy komputerowe
a także zabawoterapia, arteterapia, muzykoterapia.
ZAJĘCIA KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNE CZĘSTO DAJĄ DZIECIOM SZANSĘ NIE TYLKO NA OSIĄGNIĘCIE SUKCESÓW DYDAKTYCZNYCH, ALE RÓWNIEŻ POPRAWĘ FUNKCJONOWANIA W SFERZE EMOCJONALNEJ I SPOŁECZNEJ.
Praca korekcyjno-kompensacyjna z dzieckiem jest zazwyczaj procesem długotrwałym, wymagającym dokładnej, wnikliwej analizy możliwości i potrzeb dziecka, a czasem przynoszącym – mimo ciężkiej pracy – efekty krótkotrwałe i niespełniające oczekiwań.
Dziękuję za uwagę
Pomocna literatura