ZEYTİNDE ÇEŞİT TANIMLAMA VE ÇEŞİTLERİMİZ
2017
İZMİR
Hülya KAYA Zeytincilik Araştırma Enstitüsü [email protected]
Sunu Planı 1- Giriş 2-Çeşit Tanımlama 3- Çeşit Seçimi 3- Ege Bölgesi Çeşitleri 4- Marmara Bölgesi Çeşitleri 5- Akdeniz Bölgesi Çeşitleri 6- Güneydoğu Anadolu Bölgesi Çeşitleri 7- Karadeniz Bölgesi Çeşitleri
-Dünyada zeytinlik alanlar kuzey ve güney yarım kürede 30°-
45° enlemler arasındaki ülkelerde yayılım göstermektedir.
-Bugün dünyada zeytin ağacının % 97’si arasında ülkemizin de
yer aldığı Akdeniz havzası ülkelerinde bulunmaktadır.
– Ülkemizde Akdeniz ikliminin hakim olduğu Ege, Marmara, Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde kuzeyde Artvin’den güneyde Hatay’a kadar uzanan kıyı boyunca ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde Mardin’e kadar uzanan illerde zeytincilik yapılmaktadır.
Giriş
Dünyada zeytin yetiştiriciliği yapılan 37 ülkede sinonimleri ile birlikte
3000’i bulan yaklaşık 1200 zeytin çeşidi mevcuttur.
Zeytin; anavatanlarından biri olan Türkiye’de geniş bir ekolojiye yayılmış
olup büyük bir çeşit zenginliğine sahiptir.
90 çeşitten oluşan Yerli ve 28 yabancı çeşitlerden oluşan “Zeytin
Gen Bankası” Zeytincilik Araştırma Enstitüsünün Kemalpaşa
Üretim ve Araştırma Sahasında bulunmaktadır.
ZEYTİN ÇEŞİT TANIMLAMA
METADOLOJİSİ
- *Kimlik Bilgileri
- *Morfolojik Özellikler
Fizyolojik Özellikler
Zeytin çeşitlerinin tanımlamasında, zeytinci ülkelerde
yürütülen çalışmalara da esas teşkil eden UZK tarafından
hazırlanan metodoloji kullanılmaktadır.
ZEYTİN ÇEŞİTLERİNİN TANIMLANMASINDA KULLANILAN METADOLOJİ
KİMLİK BİLGİLERİ
Çeşidin en yaygın kullanılan ismi
Çeşidin yetiştirildiği bölgelerde kullanılan sinonimleri
Çeşidin orijini
Çeşidin en çok yetiştirildiği bölgeler
Çeşidin kullanım amacı (Sofralık, yağlık, çift amaçlı)
MORFOLOJİK ÖZELLİKLER Toplam 36 karakter
AĞAÇ ÖZEL.
YAPRAK ÖZEL.
ÇİÇEK SOMAĞININ ÖZEL.
MEYVE ÖZELLİK.
ÇEKİRDEK ÖZELLİK.
a-Kuvvet b-Taç yoğ. c-Taç yap. d-Boğ.Ara. Uzunluğu
a-Şekil b-Uzunluk c-Genişlik d-Yap.A. Boy.Bük.
a-Uzunluk b-Çiçek Sayıları
a-Ağırlık b-Şekil c-Simetri d-En G.N. e-Sap Kıs. f-Meme Ol g-Lent.D. ı-Lent.Boy. i-Renk
a-Ağırlık b-Şekil c-Simetri d-En G.N. e-Sap.Kıs. f-Çek.ucu g-Yüzey ı-Damar sa. i-Da.Da.Du. j-Uç Dur.
AĞAÇ ÖZELLİKLERİ
KUVVET: TAÇ YOĞUNLUĞU:
*Zayıf: *Seyrek:
*Orta: *Orta:
*Kuvvetli: *Sık:
BOĞUM ARALARININ UZUNLUĞU:
*Kısa: (<1 cm)
*Orta: (1-3 cm)
*Uzun: (>3 cm)
TAÇIN YAPISI:
*Sarkık:
*Yayvan:
*Dik:
YAPRAK ÖZELLİKLERİ:
ŞEKİL:
*Eliptik: (L/1<4) *Uzun Eliptik: (L/1 4-6) *Mızrak: (L/1>6)
UZUNLUK:
*Kısa: (L 5 cm)
*Orta: (5-7 cm)
*Uzun: (>7 cm)
GENİŞLİK:
*Dar: (<1 cm)
*Orta: (1-1,5 cm)
*Geniş: (>1,5 cm)
YAPRAK AYASININ BOYUNA BÜKÜMÜ:
*Hyponastik: *Düz: *Epinastik: *Helezoni:
ÇİÇEK SOMAĞININ ÖZELLİKLERİ:
UZUNLUK:
*Kısa: (<24 mm)
*Orta: (25-35 mm)
*Uzun: (>35 mm)
ÇİÇEK SAYILARI:
*Az: (<18 çiçek)
*Orta: (18-25 çiçek)
*Çok: (>25 çiçek)
MEYVE ÖZELLİKLERİ:
AĞIRLIK:
*Küçük: (<2 gr)
*Oval: (L/1 1,25-1,45)
*İri: (4-6 gr)
*Çok iri: (>6 gr)
*Yuvarlak:
(L/1 < 1,25)
*Orta:
(2-4 gr)
*Uzun:
(L/1 < 1,45)
ŞEKİL
SİMETRİ DURUMU(A POZİSYONUNDA):
*Simetrik *Hafif Simetrik *Asimetrik
EN GENİŞ NOKTANIN BULUNDUĞU YER (B
POZİSYONUNDA)
*Sapa Doğru *Ortada *Uca Doğru
MEYVE UCU (A POZİSYONUNDA)
*Sivri *Yuvarlak
SAP KISMI (A POZİSYONUNDA)
*Kesik *Yuvarlak
MEME OLUŞUMU
*Yok. *Taslak halinde. *Belirgin.
LENTİSELLİLİK DURUMU:
*Az sayıda *Çok sayıda
LENTİSELLERİN BOYUTU:
*Küçük *Büyük
MEYVEDE RENK DÖNÜŞÜMÜNÜN BAŞLADIĞI YER:
*Sap kısmından.
*Tüm epidermis üzerinde homojen bir şekilde .
*Meyve ucundan.
TAM OLGUNLUK DÖNEMİNDEKİ MEYVE RENGİ:
Meyvenin çeşide özgü karakteristik rengi tespit edilecektir.
*Siyah
*Diğer
ÇEKİRDEK ÖZELLİKLERİ:
AĞIRLIK:
*Küçük (< 0,3 gr)
*Orta (0,33-0,45 gr)
*İri (0,45-0,7 gr)
*Çok iri (>0,7 gr)
ŞEKİL (A POZİSYONDA):
Çekirdek boyunun çekirdek enine oranı ile belirlenecektir.
*Yuvarlak (L/1 <1,4)
*Oval (L/1 1,4-1,8)
*Eliptik (L/1 1,8-2,2)
*Uzun (L/1 >2,2)
SİMETRİ DURUMU(B POZİSYONUNDA):
*Simetrik
*Hafif asimetrik
SİMETRİ DURUMU(A POZİSYONUNDA):
*Simetrik *Hafif Simetrik *Asimetrik
EN GENİŞ NOKTASININ BULUNDUĞU YER (B
POZİSYONUNDA):
*Sap kısmına doğru
*Ortada
*Uca doğru
ÇEKİRDEK UCU (A POZİSYONUNDA):
*Sivri *Yuvarlak
Sap Kısmı (B pozisyonunda):
*Kesik
*Sivri
Yüzey(B pozisyonunda):
Yüzeydeki damarların derin ve yüzeysel oluşuna göre;
*Pürüzsüz *Pürüzlü *Dikenli
Damarların sayısı:
*Az (<7)
*Orta (7-10)
*Çok (>10)
Damarların Dağılım Durumu:
*Yeknesak
*Sırt kısmında yoğun
Uç Kısım:
*İğneli *İğnesiz
FİZYOLOJİK ÖZELLİKLER VERİMLİLİK DURUMU:
*Az
*Orta
*Çok
PERİYODİSİTE DURUMU:
*Periyodisite gösterip, göstermediği
ETİN ÇEKİRDEKTEN AYRILMA DURUMU:
* Kolay
* Zor
KÖKLENME KAPASİTESİ:
*Düşük(<%20)
*Orta (%20-60)
*Yüksek (>%60)
ÇİÇEKLENME DÖNEMİ:
*Erken
*Orta
*Geç
YAĞ YÜZDESİ:(Yaş Ağırlık Üzerinden)
* Düşük (<%18)
* Orta (%18-%22)
* Yüksek (>%22)
DÖLLENME DURUMU:
*Kendine verimli
*Kısmen kendine verimli
*Kendine kısır
MEYVE OLUM DÖNEMİ:
*Erken (Ekim sonu)
*Orta (15 Kasım-15 Aralık)
*Geç (15 Aralık >)
BİOTİK VE ABİOTİK ŞARTLARA DUYARLILIĞI:
Hastalık ve zararlılara dayanım durumu
Soğuk, kuraklık, tuz gibi abiyotik faktörlere dayanıklılık
durumu.
Bu faktörlere karşı çeşit hassas veya dayanıklı olarak
sınıflandırılacaktır.
ZEYTİNDE ÇEŞİT SEÇİMİ
ÇEŞİT SEÇİMİ
- Çeşidin Kullanım Amacı(yağlık, sofralık ve çift amaçlı)
- Bölgeye Adaptasyonu
- Sulama İmkanı
- Döllenme Durumu
- Soğuklara Dayanım
- Tuza Dayanım
- Hastalık ve Zararlılara Dayanım Durumu
- Fidan Üretim Durumu
Kendi orijinlerinde gösterdikleri üstün özellikleri dikkate alınarak, introdüksiyon yolu ile getirilen tanınmış standart çeşitler, tesis edildikleri bölgelerde ekolojik farklılıklar nedeniyle beklenen sonuçları gösterememektedir.
Bölgelere yeni çeşitler sokulmadan önce adaptasyon durumları değerlendirilmelidir.
Bölgeye Adaptasyon Durumu
Günümüzde, birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de zeytin yetiştiriciliği geleneksel yapıdan daha modern bir yapıya doğru değişim içindedir. Zeytinci bölgelerimizde son yıllarda oluşturulan entansif tesislerin sayısı gittikçe artış göstermektedir.
Daha bilinçli ve karlı zeytin yetiştiriciliği için, bölgelere en iyi uyum sağlayacak yağlık ve sofralık çeşitlerin belirlenmesi gerekmektedir.
Bu tesislerin çoğunda seçilen çeşitlerin adaptasyon durumlarına yeterince dikkat edilmemekte ve beklenen randıman alınamamaktadır.
1979 yılında ZAE koordinatörlüğünü üstlendiği ‘Ülkesel Adaptasyon’ çalışması başlatılmıştır.
Ege Bölgesi: Kemalpaşa-İzmir
Marmara Bölgesi: Yalova
Batı Akdeniz Bölgesi: Serik-Antalya
Doğu Akdeniz Bölgesi: Alata-Mersin
Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Kilis
ÇEŞİTLER KENDİNE VERİMLİLİK DURUMU
TOZLAYICILARI
AYVALIK KISMEN KENDİNE VERİMLİ GEMLİK, MEMECİK, ERKENCE
ÇAKIR KISMEN KENDİNE VERİMLİ GEMLİK, ERKENCE, AYVALIK
ERKENCE KISMEN KENDİNE VERİMLİ AYVALIK, ÇAKIR
GEMLİK KISMEN KENDİNE VERİMLİ AYVALIK, ÇAKIR, ERKENCE, SAMANLI
İZMİR SOFRALIK KENDİNE UYUŞMAZ MEMECİK, GEMLİK, ERKENCE, MEMELİ
MEMECİK KISMEN KENDİNE VERİMLİ AYVALIK, İZMİR SOFRALIK, ÇAKIR, GEMLİK, ERKENCE, MEMELİ
MEMELİ KISMEN KENDİNE VERİMLİ MEMECİK, AYVALIK, GEMLİK, İZMİR SOFRALIK, ERKENCE, ÇAKIR
Döllenme Durumu
Zeytin Çeşitlerinin verticillium dahlie Etmenine Duyarlılıkları
Yüksek derecede dayanıklı Sinop No:1, Eğriburun (Nizip), Erkence,
Eğriburun (Tatayn), Girit zeytini, Marantelli
Dirençli Sarı Habeşi, Yağlık Çelebi, Zoncuk, Dilmit,
Şam, Erdek Yağlık, D36, Melkabazı, Yün çelebi,
Hurma Karaca, Kan Çelebi, Siyah Salamuralık
Orta Derecede Hassas Otur, Gemlik, D9, Ak Zeytin, Yağ Çelebi,
Tatayn, Saurani, Butko
Çok Hassas Ayvalık, Uslu, Taşarası(Kuşadası), Edincik
Su
Erten. L., 2004. Bazı Zeytin Çeşit ve Anaçlarının Vertıcillium Solgunluğuna (verticillium
dahliae Kleb.) Duyarlılıklarının Belirlenmesi, (Doktora Tezi),
İyi bakım koşullarında düzenli ürün
verenler
Çekişte, Domat, Gemlik, Manzanilla, Uslu,
Tavşan Yüreği
Kısmen periyodisite gösterenler Çelebi, Samanlı
Orta derecede periyodisite
gösterenler
Ayvalık
Periyodisite gösterenler Büyük Topak Ulak, Çilli, Edincik Su, Eğriburun,
Kalembezi, Kançelebi, Karamürsel Su, Memeli,
Nizip Yağlık, Sarı Ulak, Saurani, Yağ Çelebi
Kuvvetli periyodisite gösterenler Çakır, Erkence, Kiraz, Memecik, Sarı Haşebi,
Mutlak periyodisite gösterenler Kilis Yağlık, İzmir Sofralık
Periyodisite
ZEYTİN ÇEŞİTLERİ
YETİŞTİRİCİLİK YAPILAN
BÖLGELER • Ege Bölgesi
• Marmara Bölgesi
• Akdeniz Bölgesi
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi
• Karadeniz Bölgesi
5
2
1
34
Anka
ra
Antaly
a
Adan
a
İstanb
ul
Mard
in
Artv
in
İzmir
TÜRKİYE ZEYTİN BÖLGELERİ1. Ege 4. Güneydoğu Anadolu2. Marmara 5. Karadeniz3. Akdeniz
EGE BÖLGESİ
ZEYTİN ÇEŞİTLERİ
AYVALIK (Edremit yağlık, Şakran, Midilli, Ada zeytini)
• Orijini Balıkesir ilinin Edremit ilçesidir.
• Ege bölgesindeki ağaç varlığının % 25’ini
oluşturur.
İyi bakım şartlarında kuvvetli ve dik gelişir.
• Meyve büyüklüğü orta olup şekli
yuvarlağa yakın, silindiriktir.
•Yağ oranı yüksek olup kalitesi iyidir.
•Verimi iyi ve orta düzeydedir.
•Soğuğa karşı kısmen dayanıklıdır.
•Üretimi çelikle yapılır.
•Yağlık, çizme zeytin ve siyah sofralık
MEMECİK
(Aşı yeli, Gülümbe, Şehir, Taş arası,Tekir, Yağlık)
Orijini Muğla ilidir.
Ege bölgesinin en önemli çeşididir.
İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir.
Meyve iri ve oval şekilde ucu memelidir.
Verimi yüksek olup kuvvetli periyodisite.
Et-çekirdek oranı yüksektir.
Yağ oranı yüksektir.
Soğuk ve kurak koşullara dayanımı iyidir.
Üretimi aşı ile yapılır.
Yağlık ve sofralık olarak değerlendirilir.
DOMAT
Orijini Manisa ilinin Akhisar ilçesidir.
Ağacı kuvvetli gelişir.
Geniş ve yayvan taç oluşturur.
Erken verime yatar.
Meyveleri iri ve silindiriktir.
Meyve ucu düz veya yuvarlaktır.
Verimi yüksek ve düzenlidir.
Yağ oranı orta düzeydedir.
Üretimi aşı ile yapılır.
Genellikle yeşil dolgulu zeytin
USLU
Orijini Manisa-Akhisar’dır.
Sulanan koşullarda kuvvetli gelişir.
Verime yatması erkendir.
Meyve oval şeklinde ve orta
büyüklüktedir.
Meyve ucu memesiz, yuvarlaktır.
Verimi orta düzeydedir.
Çekirdeği kolay ayrılır.
Et-çekirdek oranı yüksektir.
Yağ oranı orta düzeydedir.
Üretimi çelik ve aşı ile yapılır.
Siyah sofralık olarak değerlendirilir.
Çöğür anacı olarak tescil edilmiştir.
ERKENCE (İzmir yağlık, Yerli yağlık)
Orijini İzmir ilidir.
İyi bakım şartlarında oldukça kuvvetli
gelişir.
Meyveler orta büyüklükte oval şeklindedir.
Meyve ucunda küçük bir meme çıkıntısı
bulunur. Verimi orta düzeyde olup kuvvetli
periyodisite gösterir.
Yağlık olmakla birlikte sofralık olarak da
değerlendirilir
İzmir’de nemli deniz rüzgarlarının hakim
olduğu Karaburun, Çeşme, Urla ve Foça
ilçelerinde “Phoma Oleae” adı verilen bir
mantarın etkisiyle bu çeşidin meyveleri ağaç
üzerinde tatlandırma işlemine tabi tutulmadan
yenebilir. Buna“Hurma Zeytin” denir.
ÇEKİŞTE (Kırma)
Orijini İzmir ilinin Ödemiş ilçesidir.
Çok büyük, yayvan bir taç oluşturur.
Meyve şekli iri, ovaldir. Meyve ucu hafif
memelidir.
Yağ oranı yüksektir.
Yeşil sofralık, kırma zeytin ve yağlık
olarak değerlendirilir.
ÇİLLİ (Tekir, Provens, Goloz)
Orijini İzmir ilinin Kemalpaşa ilçesidir.
Ağacı çok kuvvetli gelişir.
Meyve büyüklüğü iri, şekli yuvarlağa yakındır.
Et/çekirdek oranı yüksektir.
Üretimi aşı ile yapılır.
Yağ oranı orta düzeydedir.
Yeşil sofralık
MEMELİ (Ak zeytin, Emiralem)
Orijini İzmir ilinin Menemen ilçesidir.
Ağacı kuvvetli ve dik gelişir.
Meyve iri ve oval, meyve ucunda
belirgin bir meme bulunur.
Yağı orta düzeyde ve kalitelidir.
Üretimi çelik ve aşı ile yapılır.
Kırma zeytin tipinde veya İspanyol usulüne
EŞEK ZEYTİNİ
Üretimi aşı ile yapılır.
Günümüzde ortaya çıkan ihracat
talebi çeşidin değer kazanmasına
yol açmıştır.
Orijini İzmir ilinin Ödemiş ilçesidir.
Meyveler iri olduğundan sofralık olarak
değerlendirilir.
TAVŞAN YÜREĞİ (Ters yaprak)
Üretimi aşı ve çelikle yapılır.
Yağ oranı orta düzeydedir.
Yeşil ve siyah sofralık olarak
değerlendirilir.
Orijini Muğla-Fethiye’dir.
Ağacı orta kuvvette ve yayvan bir taç
oluşturur.
Et/çekirdek oranı yüksektir.
YAMALAK SARISI
Kaba, Yamalak Kabası
Orjini Aydın – Kuyucak Yamalak
Kasabasıdır.
Yörede en erken olgunlaşan
çeşittir.
Verimi yüksektir.
Yeşil sofralık olarak değerlendirilir.
GEMLİK (Trilye, Kaplık, Kıvırcık, Kara)
Orijini Bursa-Gemlik’dir.
Ağacı orta kuvvette gelişir.
Fazla büyük olmayan yarı dik bir taç
oluşturur.
Meyveleri orta büyüklükte olup yuvarlağa
yakın, silindirik şekildedir.
Et/çekirdek oranı yüksektir.
Erken verime yatar, verim yüksek ve
düzenlidir.
Yağ oranı yüksektir.
Soğuğa karşı kısmen dayanıklıdır.
Üretimi çelikle yapılır.
Siyah sofralık ve yağlık olarak
değerlendirilir.
ÇELEBİ (İznik Çelebi)
Orijini Bursa ilinin İznik ilçesidir.
Ağacı orta kuvvette olup genellikle
küçük, yayvanca ve sarkık bir taç
oluşturur.
Meyve çok iri, uzun silindirik şeklindedir.
Verimi orta düzeydedir.
Soğuğa aşırı duyarlı değildir.
Yağ oranı orta düzeydedir.
Üretimi aşı ile yapılır.
Yeşil sofralık olarak değerlendirilir.
EDİNCİK SU (Edincik, Erdek su, Su zeytini)
Orijini Balıkesir-Edincik’dir.
Ağacı orta kuvvette olup yayvan, yuvarlak
bir taç oluşturur.
Meyveleri iri, yuvarlaktır.
Verimi orta düzeydedir.
Meyveleri yüksek oranda su içerir.
Yağ oranı oldukça düşüktür.
Üretimi aşı ve çelikle yapılır.
Siyah sofralık olarak değerlendirilir.
KARAMÜRSEL SU (Su zeytini)
Orijini Kocaeli ilinin Karamürsel ilçesidir.
Meyvesi çok iri ve ovaldir.
Erken olgunlaşır.
Verimi orta düzeydedir.
Yağ oranı düşüktür.
Meyve eti yumuşaktır.
Üretimi aşı ve çelikle yapılır.
Düşük sıcaklıklardan zarar görür.
Düşük oranlı acılık maddesi
içermesi nedeniyle sofralık olarak
değerlendirilir.
SAMANLI (Tatlı zeytin)
Orijini Kocaeli-Karamürsel’dir.
Ağacı orta kuvvette gelişir.
Yukarı doğru büyüyen, dağınık, geniş bir
taç oluşturur.
Meyveleri orta büyüklükte ve yuvarlaktır.
Verimi orta düzeydedir.
Düşük sıcaklıklardan zarar görür.
Üretimi çelikle yapılır.
Yeşil sofralık olarak değerlendirilir.
BÜYÜK TOPAK ULAK (Topak aşı)
Soğuğa ve kurağa aşırı duyarlı
değildir.
Et/çekirdek oranı yüksektir.
Üretimi aşıyla yapılır.
Çizme yeşil zeytin tipinde işlenir.
Orijini Mersin ilinin Tarsus ilçesidir.
Meyveler iri yuvarlaktır.
İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir.
Yayvan, geniş, büyük taç yapısına
sahiptir.
Orijini Hatay’dır.
Ağacı kuvvetli ve yayvan gelişir.
Meyveleri küçük ve yuvarlaktır.
Yağ oranı yüksektir.
Köklenme oranı orta seviyededir.
Yağlık ve sofralık olarak
değerlendirilir.
HALHALI
SARI ULAK
Verimi orta düzeydedir.
Düşük sıcaklıktan zarar görür.
Siyah ve yeşil sofralık olarak
değerlendirilir.
Orijini Mersin ilinin Tarsus ilçesidir.
Ağacı kuvvetlidir. Büyük, yayvan dağınık
bir taç oluşturur.
Meyve orta büyüklükte, uzun silindiriktir.
Ucu yuvarlak ve memesizdir.
SAURANİ (Savrani)
Yağ oranı yüksektir.
Üretimi aşı ile yapılır.
Yağlık ve sofralık olarak
değerlendirilir.
Orijini Hatay ilinin Altınözü ilçesidir.
Ağacı orta kuvvetlidir. Meyveler küçük ve
silindirik şekildedir.
Düşük sıcaklıktan zarar görür.
KİLİS YAĞLIK
Kuvvetli periyodisite gösterir.
Üretimi aşı ve çelikle yapılır.
Yağlık olarak değerlendirilir.
Orijini Kilis’dir.
Ağacı orta kuvvetlidir. Yayvanca ve sarkık
bir taç oluşturur.
Meyveleri irili ufaklı olup yuvarlaktır.
Çok sayıda boncuklu meyve oluşturur.
NİZİP YAĞLIK
Meyveleri irili ufaklı yuvarlağa yakın
silindirik şekildedir.
Verimi orta düzeydedir.
Yağlık olarak değerlendirilir.
Orijini Gaziantep ilinin Nizip ilçesidir.
Ağacı orta kuvvetlidir.
Düşük sıcaklıklardan etkilenir.
Yağ oranı orta düzeydedir.
Siyah ve yeşil sofralık olarak
değerlendirilir.
EĞRİBURUN
Orijini Gaziantep ilinin Nizip ilçesidir.
Ağacı orta kuvvetlidir.
Meyveleri oval şeklinde ve küçüktür.
Verimi oldukça iyidir.
HALHALI
Üretimi aşı ile yapılır.
Yağ oranı orta düzeydedir.
Sofralık ve yağlık olarak
değerlendirilir.
Orijini Mardin-Derik’tir.
Verimi orta düzeydedir.
Kuvvetli periyodisite gösterir.
Meyveleri geç kararır.
Yağlık ve sofralık olarak
değerlendirilir.
BUTKO
Artvin ve civarında yaygın olan bölge
çeşididir.
Sofralık olarak değerlendirilir.
PATOS
Trabzon ve civarında yaygın olan
bölge çeşididir.
Yağlık ve sofralık olarak
değerlendirilir.
OTUR
Artvin ve civarında yaygındır.
TEŞEKKÜRLER