Αρχές Κοινωνικών Επιστημών

Β’ τάξη (Ανθρωπιστικές Σπουδές)

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

Λόγοι εμφάνισης των κοινωνικών επιστημών

Ο κοινωνικός στοχασμός για να ευδοκιμήσει χρειάζεται τις εξής προϋποθέσεις:

α) την ύπαρξη καλλιεργημένων ομάδων

(διανοούμενοι, φιλόσοφοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες)

β) συνθήκες ελευθερίας προκειμένου οι ιδέες να

αναπτυχθούν και να διακινηθούν ελεύθερα.

Φωτ. Ο Διογένης ο Κυνικός συχνά κυκλοφορούσε την ημέρα με ένα

αναμμένο φανό, όταν τον ρωτούσαν "γιατί κρατάς φανό,

ημέρα;" αυτός απαντούσε "ψάχνω να βρω τίμιους ανθρώπους».

(Οι Κυνικοί ήταν από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους της

αρχαιότητας)

Αρχαία Ελλάδα: Ο προβληματισμός για τα

οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα βασίστηκε στον ορθό

λόγο (Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Σωκράτης,

σοφιστές κ.λπ.). Ο κοινωνικός στοχασμός

αναπτύχθηκε σε περιβάλλον δημοκρατικό.

Φωτ. O Σωκράτης, προσποιούμενος την πλήρη άγνοια για το θέμα που

συζητούσε κάθε φορά, προσπαθούσε μέσα από ερωτήσεις

να εκμαιεύσει την αλήθεια από τον συνομιλητή του («μαιευτική»).

Μεσαίωνας:

Ο κοινωνικός προβληματισμός

καταπνίγεται λόγω του θεοκρατικού

πνεύματος και του σκοταδισμού.

Από την Αναγέννηση έως τον 19ο αιώνα (αλλαγές που συνετέλεσαν στην ανάπτυξη των

Κοινωνικών Επιστημών):

Ανάπτυξη εμπορίου κυρίως τέλη του 15ου αιώνα με τις ανακαλύψεις

(πλούτος και επαφή με άλλους πολιτισμούς).

Αμφισβήτηση Παπικής Εκκλησίας και βασιλικής

εξουσίας (Μεταρρύθμιση- κίνηση του 16ου αιώνα, Γερμανία που

διέσπασε την Καθολική Εκκλησία) Βιομηχανική επανάσταση

(εργοστάσια, τεχνολογία, ανάπτυξη πόλεων)

Εμφάνιση εθνικών κρατών (ανάγκη για διευθέτηση οικονομικών

υποθέσεων και διοίκησης) Ανάπτυξη τυπογραφίας (διάδοση

ιδεών) Ανάπτυξη φυσικών επιστημών

(απελευθέρωση από τις προλήψεις του Μεσαίωνα) 

Έτσι, αναπτύχθηκαν: Οικονομία-Πολιτική-

Κοινωνιολογία

1. Οικονομία: Το κράτος και το εμπόριο

απαιτούν αναπτυγμένα συστήματα για την

οικονομική διαχείριση. 16ος-17ος αιώνας:

Μερκαντιλισμός (ρύθμιση της οικονομίας από το

κράτος, υψηλοί δασμοί για τις εισαγωγές, κανένας

φόρος για τις εξαγωγές – χαρακτηρίστηκε ως

«οικονομικός εθνικισμός» επειδή προασπίζει τα

εγχώρια συμφέροντα σε βάρος των άλλων εθνών).

18ος αιώνας: Φυσιοκράτες (ελευθερία των συναλλαγών).

2. Πολιτική 17ος αιώνας Σχολή του Φυσικού Δικαίου (το δίκαιο ανάγεται στην φύση – «όλοι οι

άνθρωποι είναι ίσοι» αντίθετα με το θεϊκό δίκαιο του Μεσαίωνα που έλεγε ότι

«η κοινωνική τάξη είναι δοσμένη από τον Θεό»).

18ος αιώνας-Γαλλία: κίνημα Διαφωτισμού (οι

Διαφωτιστές απέρριπταν κάθε αυθεντία και αποδέχονταν

μόνο την ορθή λογική ως μέσο ερμηνείας του κόσμου, οπότε ανοίγουν τον δρόμο για τις

κοινωνικές επιστήμες).

19ος αιώνας Θετικισμός (η αντίληψη ότι η έρευνα των

κοινωνικών φαινομένων θα γίνει επιστήμη μόνο εάν μελετήσει τα

κοινωνικά φαινόμενα σαν να ήταν φυσικά – σχέση αιτίας και αποτελέσματος, διατύπωση

καθολικών κοινωνικών νόμων). Η σύζευξη της ευημερίας με την δικαιοσύνη, ήταν το βασικό ερώτημα των κοινωνικών επιστημών την εποχή της

συγκρότησής τους. Ο Άνταμ Σμιθ από τα τέλη του

18ου αιώνα προσπάθησε να συνδέσει την οικονομία με την

ηθική. Πίστευε ότι ο καπιταλισμός θα δημιουργούσε

οικονομική ευημερία και κοινωνική δικαιοσύνη μέσω της

ελεύθερης αγοράς.

Ο Άνταμ Σμιθ έθεσε τα

θεμέλια της κλασικής

οικονομικής θεωρίας

της ελεύθερης αγοράς.

Ο Πλούτος των Εθνών

ήταν ο προάγγελος

των σύγχρονων

οικονομικών. Σε αυτό

και σε άλλα έργα του,

εξήγησε το πώς το

λελογισμένο ατομικό

συμφέρον και ο

ανταγωνισμός μπορεί

να οδηγήσει σε

οικονομική ευημερία.

Άνταμ Σμιθ

3. Κοινωνιολογία Ο Αύγουστος Κοντ δημιούργησε

τον όρο «κοινωνιολογία» και πίστευε ότι η νέα επιστήμη θα

ανακάλυπτε τις αιτίες των κοινωνικών προβλημάτων ώστε

αυτά να αντιμετωπιστούν.

Ο Μαρξ (19ος αιώνας) ανέλυσε την λειτουργία του

καπιταλιστικού συστήματος και απέδειξε ότι

αυτό βασίζεται στην ανισότητα και την

εκμετάλλευση. Σύμφωνα με τον Μαρξ για να φτάσει η

ανθρωπότητα στον κομμουνισμό -που είναι και το τελικό στάδιο-, θα πρέπει

ως μεταβατικό στάδιο να λειτουργήσει το σοσιαλιστικό

κράτος, την διοίκηση του οποίου θα έχει στα χέρια της η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί

της.