ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣΣΑΛΑΤΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΞΥΝΕΛΗΣ

ΣΤΑΥΡΟΣ, ΤΣΟΥΡΑ ΙΩΑΝΝΑ, ΠΑΠΠΑ ΕΥΓΕΝΙΑ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΙΡΗ

ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ ΤΟΥ

ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ

ΠΥΓΜΑΧΟΙ

Δύο μικρά παιδιά, πιθανώς μεταξύ 6 και 8 ετών, πυγμαχούν.

Τα παιδιά φέρουν μόνο περίζωμα. Τα σώματα αποδίδονται με κόκκινο

χρώμα. Το δεξιό παιδί φαίνεται να είναι μικρότερο του άλλου. Το αριστερό παιδί είναι στολισμένο με περιδέραιο, περιβραχιόνιo με πολύτιμες πέτρες κυανού χρώματος, περισφύριο και φοράει χρυσό σκουλαρίκι. Στο δεξί τους χέρι φορούν χειρόκτια (γάντια πυγμαχίας) και έχουν ξυρισμένο κεφάλι εκτός από δύο μεγάλους πλοκάμους που κρέμονται στο πίσω μέρος και δύο μικρότερους ψηλά, πάνω από το μέτωπο.

με γαλάζιο χρώμα απεικονιζόταν το ξυρισμένο κεφάλι.

ΑΝΤΙΛΟΠΕΣ

"Οι Αντιλόπες" είναι τοιχογραφία, η οποία κοσμούσε τον

δυτικό τοίχο του δωματίου Β1 του Κτιρίου Β του

προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου. Η τοιχογραφία

έχει ύψος 2,75 μέτρα και πλάτος 2 μέτρα. Αντιλόπες

υπήρχαν, επίσης, ζωγραφισμένες τόσο στον ανατολικό (δύο

αντιλόπες) όσο και στον βόρειο τοίχο (μία σε κάθε πλευρά

του εκεί παραθύρου), ενώ στον νότιο τοίχο του ίδιου

δωματίου, υπήρχε η τοιχογραφία των Πυγμάχων.

Ένα ζευγάρι αντιλόπες του είδους Oryx Beissa

αποδίδονται μόνο με το περίγραμμα τους, με

δυνατές μαύρες γραμμές, άλλοτε πιο παχιές,

άλλοτε λεπτότερες και ενίοτε με διπλές γραμμές.

Στα κεφάλια των ζώων γίνεται χρήση και

κόκκινου χρώματος για την απόδοση

λεπτομερειών. Η ακρίβεια των λεπτομερειών

οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τέτοια ζώα πρέπει να

κατοικούσαν στο νησί πριν από την Μινωική

έκρηξη. Το φόντο είναι λευκό και ερυθρό,

πιθανότατα αντιπροσωπεύοντας γη και ουρανό.

Στο πάνω τμήμα του τοίχου υπήρχε λευκή

διακοσμητική ζώνη με κλαδί κισσού σε χρώμα

κόκκινο και φύλλα κισσού σε μπλε και πράσινο.

Στο κάτω μέρος του τοίχου υπήρχε μαύρη ζώνη.[1]

ΚΡΟΚΟΣΥΛΛΕΚΤΡΙΕΣ

Στην τοιχογραφία απεικονίζονται δύο γυναικείες φιγούρες απασχολημένες με τη συλλογή του κρόκου. Στο φόντο υπάρχει ένα λιβάδι με κρόκους, ενώ το τοπίο είναι βραχώδες και παραπέμπει στην τοιχογραφία της Άνοιξης. Αυτός είναι ο λόγος που θεωρείται ότι οι δύο αυτές τοιχογραφίες είναι έργα του ίδιου καλλιτέχνη.

Η μεγαλύτερη σε ηλικία γυναικεία φιγούρα κρατάει καλάθι στο αριστερό της χέρι και χρησιμοποιεί μόνο το δεξί της χέρι για την συλλογή του κρόκου, σε αντίθεση με την νεώτερη, η οποία χρησιμοποιεί και τα δύο. Η απεικόνιση αυτή σε συνδυασμό με τον τρόπο που φαίνεται να κοιτάζει η μία την άλλη υποδηλώνουν μία σχέση εκπαιδεύτριας - μαθητευόμενης. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η μεγαλύτερη σε ηλικία φιγούρα αποτελεί ένα είδος ιέρειας της θεότητας της Πότνιας θηρών.

Το κεφάλι της μαθητευόμενης είναι ξυρισμένο και

απεικονίζεται με μπλε χρώμα. Υπάρχει, πάντως, μία ουρά

στο πίσω μέρος του κεφαλιού και μια τούφα ακριβώς πάνω

από το μέτωπο. Στο μέτωπο φοράει διάδημα και στο αυτί

μεγάλο στρογγυλό - πιθανώς χρυσό - σκουλαρίκι. Τα χέρια

της φέρουν κοσμήματα, τα ενδύματα είναι

καλοσχηματισμένα και τονίζονται με τα συγκεκριμένα

χρώματα (ώχρα κίτρινη και καστανοκόκκινη, μπλε) που

χρησιμοποιούνται εν γένει στις θηραϊκές τοιχογραφίες.

Αποδίδεται σε πλάγια στάση, επιτρέποντας στον θεατή τη

μία διάσταση του ζωγραφικού θέματος. Αποτέλεσμα αυτής

της μονοδιάστατης πρακτικής είναι να φαίνεται στις μορφές

μόνο το ένα μάτι και το ένα αυτί που δεν είναι απόλυτα

σχηματοποιημένο όπως και το σκουλαρίκι που το κοσμεί.

Τα μαλλιά της ιέρειας είναι χτενισμένα βάσει προτύπων της

εποχής, όπως διακρίνεται και σε άλλους τοιχογραφικούς

διάκοσμους. Φοράει διαφανή χιτώνα, ο οποίος αφήνει

ακάλυπτο το στήθος, φέρει κοσμήματα στο λαιμό και στα

χέρια και έχει μπλε διάδημα στο μέτωπο.

ΚΥΑΝΟΠΙΘΗΚΟΙ

Οι Κυανοπίθηκοι είναι τοιχογραφία, η οποία κοσμούσε τον βόρειο και τον δυτικό τοίχο του δωματίου Β6 στο Κτίριο Β του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου.

Στο κάτω μέρος της τοιχογραφίας υπάρχουν πλατιές ανισομεγέθεις κυανές γραμμές, οι οποίες παριστάνουν το υγρό στοιχείο. Από τις γραμμές αυτές ξεκινούν βράχια, των οποίων το χρώμα υποδηλώνει την ηφαιστειακή τους προέλευση. Στους βράχους αυτούς αναρριχώνται κυανοί πίθηκοι. Το είδος των πιθήκων αυτών ήταν ξένο προς την θηραϊκή πανίδα, αλλά η απόδοση των χαρακτηριστικών τους από τον ζωγράφο της τοιχογραφίας δείχνει ότι ήταν εξοικειωμένος με αυτούς και οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τέτοια ζώα πρέπει να κατοικούσαν στο νησί πριν από την Μινωική έκρηξη, πιθανότατα εισηγμένα από χώρες της Ανατολικής μεσογείου. Σε αυτό συνηγορεί και το γεγονός ότι κατά την διάρκεια των ανασκαφών του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου έχει βρεθεί κρανίο πιθήκου.[1] Με εξαίρεση ενός πιθήκου, όλοι οι υπόλοιποι πίθηκοι παρουσιάζονται σε προφίλ.

Η ΑΝΟΙΞΗ

Η τοιχογραφία της Άνοιξης είναι τοιχογραφία, η οποία κοσμούσε τον νότιο, τον δυτικό και τον βόρειο τοίχο του δωματίου Δ2 στο Συγκρότημα Δ του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου, σχηματίζοντας ένα ενιαίο σύνολο που έφτανε έως το δάπεδο. Ο τέταρτος τοίχος του δωματίου είχε πόρτα και διπλό παράθυρο. Είναι η μοναδική τοιχογραφία του Ακρωτηρίου που βρέθηκε ολόκληρη στην θέση της. Υμνεί τον ερχομό της Άνοιξης και πιθανότατα ο χώρος, στον οποίο βρέθηκε, ήταν χώρος ιερός, κάτι στο οποίο συνηγορεί και το γεγονός ότι έξω από αυτό, προς στην ανατολή, βρέθηκαν σκεύη ιεράς σημασίας.

Στην τοιχογραφία της Άνοιξης εικονίζεται το βραχώδες τοπίο της Στρογγύλης (Σαντορίνη), πριν την Μινωική έκρηξη. Τα βράχια έχουν απροσδόκητα σχήματα και παρουσιάζονται σε τρία χρώματα: κίτρινα, κόκκινα και μπλε, το οποίο θεωρείται ότι δηλώνει την ηφαιστειακή τους προέλευση.

Στις κορυφές και στις πλαγιές των βουνών έχουν ζωγραφιστεί ερυθροί ανθισμένοι ή μισοανοιγμένοι κρίνοι με χρυσοκίτρινους μίσχους και στήμονες. Οι κρίνοι φύονται ανά τρεις. Θεωρείται ότι οι κρίνοι είναι της ποικιλίας Lilium Chalcedonicum (κόκκινος κρίνος), η οποία είναι κοινή στην Ελλάδα και ειδικά στα νησιά του Αιγαίου. Υπάρχει, πάντως, και η άποψη ότι τα κρίνα είναι Pancratium Maritimum L. (κρίνος της θάλασσας), τα οποία φυτρώνουν ακόμα στην Σαντορίνη τα καλοκαίρια. Τα κρίνα αυτής της ποικιλίας είναι λευκά, αλλά θεωρείται ότι ο ζωγράφος τα απέδωσε με κόκκινο χρώμα για να ξεχωρίζουν από το λευκό φόντο.

Τα στελέχη των κρίνων απεικονίζονται να κάμπτονται στις κορυφές των βράχων εξαιτίας του ανέμου και στις πλαγιές εξαιτίας της επίδρασης της βαρύτητας.

Στον ουρανό ερωτοτροπούν δύο ζευγάρια από τα συνολικά επτά χελιδόνια Hirundo Rustica της τοιχογραφίας: δύο χελιδόνια ερωτοτροπούν στον βόρειο τοίχο, δύο στον δυτικό, καθώς ένα πετάει προς το μέρος τους, ενώ στο νότιο δύο πετάνε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Από το ζευγάρι του δυτικού τοίχου, το ένα χελιδόνι πετάει κανονικά, ενώ το άλλο ανάστροφα. Παρότι γενικά είναι αποδεκτό ότι τα δύο ζεύγη χελιδονιών ερωτοτροπούν, κάτι που συνάδει και με το ύφος και το θέμα της τοιχογραφίας, έχει διατυπωθεί και η άποψη ότι είναι αρσενικά χελιδόνια που μάχονται για κυριαρχία.

Στο πάνω τμήμα του δωματίου υπάρχει ράφι. Στο βόρειο τοίχο υπάρχει μικρή θυρίδα επικοινωνίας πρός άλλο χώρο. Το πάνω μέρος των τοίχων είναι ζωηρό κόκκινο.

ΟΙ ΠΑΠΥΡΟΙ

«Οι Πάπυροι» είναι τοιχογραφία, η οποία κοσμούσε τον νότιο, τον δυτικό και τον βόρειο τοίχο της δυτικής πλευράς του δωματίου 1 της Οικίας των Γυναικών στο προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης.

Αρχικά είχε θεωρηθεί ότι τα λουλούδια της τοιχογραφίας ήταν Pancratium Maritimum L. (κρίνο της θάλασσας), τελικά, όμως, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για Cyperus Papyrus (κύπειρος ο πάπυρος), γεγονός που ενισχύεται από το μέγεθος που έχουν τα φυτά στην τοιχογραφία.

ΤΑ ΤΕΤΡΑΠΟΔΑ

"Τα τετράποδα" είναι τοιχογραφία της ώριμης Υστεροκυκλαδικής Ι περιόδου, η οποία κοσμούσε τοίχο του δωμάτίου Β6 του Κτιρίου Β του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου. Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί μόνο σπαράγματα. Στην αρχή είχε θεωρηθεί ότι απεικονίζονταν σκυλιά, όμως μετά την εύρεση περισσότερων σπαραγμάτων, πιστεύεται ότι απεικονίζονται μοσχαράκια.

ΠΟΤΑΜΙ

Το "Ποτάμι" είναι μικρογραφική ζωφόρος, η οποία κοσμούσε τον ανατολικό τοίχο του δωματίου 5 της Δυτικής Οικίας του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης. Η τοιχογραφία έχει ύψος 0,21 μέτρα και πλάτος 1,75 μέτρα. Είναι γνωστή και ως η τοιχογραφία με το Ημιτροπικό τοπίο.

Το θέμα της τοιχογραφίας με το ποτάμι παραπέμπει στην ζωφόρο του στόλου, στην απεικόνιση του περιβάλλοντος κοντά στην δεύτερη πόλη που απεικονίζεται σε αυτή.

Στην τοιχογραφία απεικονίζεται με μπλε χρώμα ένας αγριόγατος, ο οποίος ορμάει σε αγριόπαπιες δίπλα σε ένα ποτάμι. Το ποτάμι απεικονίζεται, επίσης, με μπλε χρώμα, ενώ οι κοίτες του με καφέ. Η μία αγριόπαπια απεικονίζεται αμέριμνη να καθαρίζει τα φτερά της, ενώ η δεύτερη, από την οποία υπάρχουν μόνο σπαράγματα, φαίνεται έτοιμη να πετάξει για να διαφύγει τον κίνδυνο. Στο πάνω κομμάτι του αριστερού άκρου της τοιχογραφίας υπάρχει ένας γρύπας, ο οποίος καλπάζει προς την μεριά του αγριόγατου, ενώ στο ίδιο σημείο, από την άλλη πλευρά του ποταμού απεικονίζεται άλλο ένα ζώο να τρέχει προς τα δεξιά, πιθανώς κατσίκι. Στην τοιχογραφία απεικονίζονται, επίσης, φοινικόδεντρα και πάπυροι.

Σε συνδυασμό με την ζωφόρο του στόλου, θεωρείται ότι η σκηνή απεικονίζει μία από τις περιοχές που επισκέφτηκε ο στόλος.

ΠΟΤΝΙΑ ΘΗΡΩΝ

Η "Πότνια θηρών" είναι τοιχογραφία που ανακαλύφθηκε στον οικισμό του Ακρωτηρίου Θήρας, στο δωμάτιο 3Α του πρώτου ορόφου του κτιρίου Ξεστή 3, στον βόρειο τοίχο. Αποτελεί θεματική ενότητα με την τοιχογραφία με τις Κροκοσυλλέκτριες που βρισκόταν στο ίδιο δωμάτιο. Η Ξεστή 3 είναι το μόνο - μέχρι τώρα - αδιαμφισβήτητο δημόσιο Ιερό του οικισμού.

ΓΥΜΝΑ ΑΓΟΡΙΑ

Τα "Γυμνά αγόρια" είναι τοιχογραφική σύνθεση, η οποία κοσμούσε τον δυτικό τοίχο, καθώς και τον μεσαίο και τον βόρειο διάδρομο του δωματίου 3Β της Ξεστής 3 του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου.

Είναι γνωστή και ως τοιχογραφία των Εφήβων.

Οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι στην τοιχογραφική σύνθεση παρουσιάζεται μια τελετή μύησης, ίσως μία τελική ενηλικίωσης. Υπάρχει, επίσης, η άποψη ότι μπορεί η τελετουργία να περιλαμβάνει και το ξύρισμα των μαλλιών, πιθανώς του αγοριού με το μισοξυρισμένο κεφάλι. Το ύφασμα που κρατάει το αγόρι του μεσαίου διαδρόμου πιθανότατα θα χρησιμοποιηθεί ως περίζωμα.

ΚΑΡΑΒΙ

Ο τιμονιέρης στέκεται όρθιος στην πλώρη, μ΄ ένα μακρύ κουπί στο χέρι, φορώντας μόνο ένα λευκό-γαλάζιο περίζωμα όμοιο μ΄ εκείνα που φοράνε στην Κνωσό, και με στραμμένη όλη του την προσοχή στους άνδρες που κωπηλατούν για την προσέγγιση.Γύρω από τα πλοία, στη θάλασσα, πηδάνε πλήθος ζωνοδέλφινα και κάνουν παιχνίδια. Ο καλλιτέχνης έχει αποδώσει με θαυμαστή ενάργεια τα άλματα των δελφινιών, τα σώματά τους και τα χρώματα.Η Ναυαρχίδα του στόλου είναι στολισμένη με γυρλάντες που στερεώνονται στα κατάρτια της κι από κεί στην πρύμνη και στην πλώρη.Από τα σχοινιά κρέμονται στη σειρά πολλά πανομοιότυπα αντικείμενα που μοιάζουν πολύ με τη χρυσή Μέλισσα που βρέθηκε στο Χρυσόλακκο των Μαλίων.Τη μέλισσα της Μεγάλης Μητέρας Θεάς.Κι ίσως αυτό να είναι ένα Ιερό Πλοίο, όπως προϊδεάζει ο στολισμός του, αλλά και οι επιβάτες του, που διακρίνονται καθαρά κάτω από την τέντα του καταστρώματος.