Сабақтың тақырыбы:

Ауырлық күші.Басқа планеталардағы ауырлық

күші

Сабақтың мақсаты:• Білімділік мақсаты: оушылардың өз бетімен

білім алуына жағдай жасап, таным белсенділігін арттыра отырып, тақырыптың мазмұнын ашу.

• Дамытушылық мақсаты: алған білімдерін сапалық сипаттағы есептер мен жауаптар іздестіруге қолдана білу..

• Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, имандылыққа баулу.

Сабақтың түрі : Аралас сабақСабақтың типі: Жаңа білім беру

Сабақтың әдісі : Түсіндірмелі, иллюстративті

Көрнекіліктер мен техникалық құралдар: интерактивті тақта, плакат, ребус.

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңіII. Үй тапсырмасын тексеруIII. Жаңа сабақ IV. Жаңа сабақты бекітуV. Үйге тапсырмаVI.Оқушыларды бағалау

11

10

16

13 57

6

14

315

айталау а арнал ан с ра тарҚ ғ ғ ұ қ

2 128 9 4

1

Инерция құбылысын түсіндір Инерция құбылысын түсіндір

Денеге бас а денелер рекет қ әетпеген кездегі жылдамды ын ғса тау былысы инерция деп қ құаталады.

Инерция құбылысын кім ашты?Инерция құбылысын кім ашты?

Галилео Галилей

Денелердің өзара әрекеттесуін Денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын шамасипаттайтын шама

К ш ү

Бүкіләлемдік тартылыс заңын кім ашты?Бүкіләлемдік тартылыс заңын кім ашты?

Исаак Ньютон

Күштің өлшем бірлігіКүштің өлшем бірлігі

Ньютон

Жаңа сабақ

Ауырлық күшi. Горизонталь бағытта лақтырылған дене бiршама уақыттан кейiн неге жерге түседi? Қолдан шығып кеткен тас неге төмен құлап түседi? Жоғары секiрген адам шамалы уақыттан кейiн неге қайтандан жерде тұрады? Осы оқиғалардың барлығына сол бiр ғана себеп — Жердiң тартуы.Жер барлық дененi: адамдарды, ағаштарды, суды, үйлердi, Айды және т.б. өзiне тартады.Жерге тартылыс күші ауырлық күшi деп аталады. Ауырлық күшi әрқашанда тiк төмен бағытталған. Ол былайша белгiленедi: Fа — ауырлық күшi.

g т ра тыны м ні т р ан орынны ұ қ ң ә ұ ғ ңгеографиялы ендігіне байланыстық

• Солт стік полюсте ү g=9,832 Н/кг• Экваторда g=9,780 Н/кг• 450 географиялы ендікте қ g=9,806 Н/кгg т ра тыны м ні денені Жер бетінен ұ қ ң ә ң

к терілу биіктігіне байланыстыөТе із де гейіндең ң g=9,8066 Н/кгХан т ірі шы ындаәң ң g=9,78Н/кг

• g=9,8 Н/кг (Жерде)• g=3,7 Н/кг

(Меркурий)• g=8,8 Н/кг (Шолпан)• g=3,8 Н/кг (Марс)• g=24 Н/кг (Юпитер)• g=9,1 Н/кг (Сатурн)• g=9,8 Н/кг (Уран)• g=1,6 Н/кг (Ай)

Масса денені негізгі сипаттамасы ж не денені ң ә ңай орында болатынына т уелсіз бол анды тан, қ ә ғ қ

р т рлі аспан денелері шін т ра ты g-ны ә ү ү ұ қ ңм ні де т рліше боладыә ү .

Дене тартылыс әрекетiнен Жерге қарай төмен құлап түскен кезде оған тек Жер ғана емес, сондай-ақ ауа кедергiсi де әрекет етедi. Ауа кедергiсiнiң күшi ауырлық күшiмен салыстырғанда ескерiлмейтiндей аз болған кездегi дененiң құлап түсуiн еркiн түсуi деп атайды. Әр түрлi денелердiң (мысалы, бытыра, қауырсын және т.б.) еркiн түсуiн бақылау үшiн оларды шыны түтiкшеге (Ньютон түтiкшесiне) орналастырады да оның iшiндегi ауасын сорып алады. Еркiн түсу үдеуiн бiле отырып, өзiне жақын тұрған кез келген дененi Жер қандай күшпен тартатынын табуға болады. Денеге әрекет ететiн ауырлық күшiн анықтау үшiн осы дененiң массасын еркiн түсу үдеуiне көбейту керек: Fa = mg.Осы формуладан g = Fа/m өрнегi алынады. Бiрақ Fа ньютонмен, ал m килограммен өлшенедi. Сондықтан g шамасын ньютон бөлінген килограммен өлшеуге болады:g = 9,8 Н/кг ≈ 10 Н/кг.Жерден биiктiк артқан сайын еркiн түсу үдеуi бiртiндеп азая бередi. Мысалы, 297 км биiктiкте ол 9,8 Н/кг емес, 9 Н/кг-ға тең болады екен. Еркiн түсу үдеуiнiң кемуi Жер бетiнен биiктiктiң артуына қарай ауырлық күшiнiң азаятынын бiлдiредi. Дене Жерден неғұрлым қашық тұрса, ол оны солғұрлым әлсiз тартады.

К рсетілген 81 цифрынан 63-ті алып, ал 86 цифрына ө12-ні осу керек. Сонда біріндегі азайт ыш пен қ қекіншісіндегі осындыны а аз бетіне жазбастан алай қ қ ғ қк рсетуге болар еді ?ө

Сабақты бекіту

Ауырлық күші дегеніміз

Денелердің Жерге тартылу күшін айтамыз

Ауырлық күшінің формуласы қалай өрнектеледі?

Еркін түсу үдеуінің шамасы қаншаға тең?

10 Н\кг

Сабақты қорыту:Бүгінгі сабақ бойынша сауалнама______________________1.Сіз өзіңіз үшін не білдіңіз? 2Сізге бәрінен бұрын не ұнады?3.Сіз үшін не жеңіл болды?4.Сіз үшін не ауыртпалық тудырды?5.Сіздің қиыншылықтарыңызды шешуге некөмектесті?6.Сіз бұрын істей алмайтыныңызды қазір істей аласыз ба?7.Бұл тапсырманы басқа қырынан қалай өзгертер едіңіз?8.Сіздің сабақ бойынша ұсыныстарыңыз бен тілектеріңіз

§30 оқу, 12-жаттығу, №4

Үйге тапсырма:

НазарларыңызғНазарларыңызғ !а рахмет !а рахмет