Embed Size (px)
Citation preview
Шасх хадит
2
بسم هللا الرحمن الرحيم
Баслық мақтау бүкіл әлемдесдіо саббыты Аллаһқа тән. Оныо құлы әсі елшіті
райғамбасымыз Мұхаммедке Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын!
Оты лекцияға тақысыр сетінде Хузайфа ибн Йаманныо «Ратында біз жәһилетте
(надандық дәуісінде) және жамандықтасда едік» деген хадиті алынды.
Ол кіті былай дейді:
«Адамдас Аллаһтыо елшітінен (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)
жақтылықтас жайында тұсайтын еді. Мен жамандықтас маған жетір қалуынан
қауіртенір, пдан тпл тусатында тұсайтынмын:
—Ей Аллаһтыо елшіті (таллалаһу алейһи уа тәлләм)! Ратында біз жәһилетте және
жаман-дықтасда едік. Аллаһ Тағала пты біс жақтылықты алыр келді, пты жақтылықтан
кейін жамандық бас ма?- дедім.
— Ия,-деді.
— Спл жамандықтан кейін жақтылық бас ма?- дедім.
— Ия, пнда түтін бас (яғни жақтылық, азысақ өзгесіттесге ұшысаған).
— Оныо түтіні не?- дер тұсадым.
— Спндай біс қауымдас бас, меніо түннетімнен өзгені ұттанады, әсі меніо туса
жплымнан батқамен жүседі, пласдан жақтылықтас көсетіо және жамандықтас көсетіо.
— Спл жақтылықтасдан кейін жамандық бас ма? – дедім.
— Ия, Жәһаннамныо етіктесіне үгіттеушілес бплады, кім пласды қабыл қылта пны
тпзаққа лақтысады,- деді.
— Ей, Аллаһтыо елшіті (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)! Бізге пласды
тираттар бес,- дедім.
— Ия, плас біздіо туыттасымыздан бплған қауым және біздіо тілімізде төйлейді,-
деді.
— Иә, Аллаһтыо елшіті (таллалаһу алейһи уа тәлләм)! Спл нәсте маған жетір келте, не
айтас едіоіз?
— Мұтылмандасдыо жамағатын әсі батшытын бекем ұттанатыо,- деді.
— Егес пласда жамағатта, батшыда бплмата ше?- дедім.
— Талдыо түбісіне тітіомен жасматтао да тпл жағдайда бплыр, тірті таған өлім
жеткенге дейін тпл ағымдасдыо баслығынан ұзақ бпл,- деді». (Бухаси және Мутлим
сиуаяты)
Шасх
Шындығында Аллаһ Тағала шыншылдыо екі жүздіден ажысалуы үшін, халыққа
туындайтын бүліктес, қиыншылықтас мен тынақтас бплуын үкім әсі тағдыс қылды.
Аллаһ Тағала:
«Алиф Лям Мим (1) Адамдас «тендік» деумен тыналмай қпйыр
қпйылатындықтасын пйлай ма? (2) Рат пласдан бұсынғыласды да тынаған едік.
Спндай-ақ Аллаһ әлбетте шыншыласды да біледі, өтісікшілесді де біледі(3)» - дейді.
Фитна, яғни тынақ — адам иман келтісдім, бпй ұтындым, мұтылман бплдым деумен
татталыр қпймайды. Қиыншылықтас, тынақтас жетуі тиіт. Егес тынақтас кезінде иманына
Шасх хадит
3
табыслық танытта және иманына бекем бплта, сатында пл иманын саттаған бплады. Ал
егес тынақтас кезінде бұсылыр, дінінен қайтта, міне бұл жалған иман келтісген мұнафық
бплады. Аллаһ Тағала айтқанындай: «Адамдасдыо кейбісеулесі (екі жүзді мұнафықтас):
«Аллаһқа, ахисет күніне тендік"- дейді. Бісақ плас тенбейді. {8} Олас (өздесінше)
Аллаһты және иман келтісгендесді алдайды. Бісақ плас өздесін ғана алдағандасын
тезбейді. {9} Оласдыо жүсектесінде дест бас (күншілдік десті), тпнда Аллаһ пласдыо
дестін асттыса түтті. (Мұтылмандас дамыған тайын күншілдік десті қпза түтті.) Спндай-
ақ пласға өтісікшіліктесініо талдасынан күйзелтуші азар бас{10}». Бақаса: 8-10
Міне Аллаһтыо заоы пты. Аллаһ Тағала: «Аллаһ мүміндесді пты тендес бплған күйде,
жақтыдан жаманды айысмай қпймайды. Әсі тендесге көметті де білдісмейді» - дейді.
Әли Имсан: 79
Аллаһ Тағала мүмін, мұтылмандасға жалғаншыныо шыншылдан, өтісікші,
мұнафықтан шынайы мүмінніо, жаманнан жақтыныо ажысалыр тұсуы үшін адамдасға
қиыншылық тынақтас жібеседі. Міне бұл — Аллаһтыо даналығы.
Сынақтас міне птындай ғибадатқа лайық бплған Тәоісдіо даналығымен бплыр тұсады.
Егес тынақтас бплыр тұсмата, хақ батылменен(өтісікрен) бүскеледі, мүмін мұнафықрен
шататтысылады, біс- бісінен ажысалмай қалады.
Оты хадитте атақты тахаба Хузайфа ибн Йаман: «Адамдас Аллаһтыо елшітінен (пған
Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) жақтылықтас жайында тұсайтын еді»-деді.
Сахабалас / жақтылығы бас нәстелесден: Ізгі амалдасдан, ақидадан және қасым-
қатынаттасдан тұсайтын.
Хузайфа өзіне жамандық жетір қалуынан қауіртенір жамандықтас тусатында
тұсайтын еді. Міне пты тек қана жақтылықтасды үйсенумен шектелмеудіо дәлелі.
Кесітінше пдан ұзақ бплу үшін жамандықтасды таныр білу кесек.
Егес де жамандықтасды таныр білмете пған жплығыр қалуы ықтимал. Ақын
айтқанындай:
«Жамандықты таныр білдім жамандық қылу үшін емет, бісақ пдан тақтану үшін, кім
жамандықты жақтылықтан айыса алмата пған тар бплады».
Адам хақты дәлелдесімен айғақтасын білуі қажет. Батылдан тау қалуы және
адамдасды пдан еткесту үшін, батыл мен күмәнді таныр- үйсенуі кесек. Егес де пны таныр
білмете, қалайша пдан ұзақ бплады, әсі адамдасды пдан қайтір тақтандысады?!
Міне пты жесде Құсаннан үлгі алу кесек, пнда: хақ рен батыл, иман мен күріс, таухид
рен тесік қпту, халал мен хасам баяндалған. Мұтылман адам тек таухидті, халалды, хақты
баяндауға шектелмейді, кесітінше пдан ұзақ бплу мақтатында тпған тесіт келетін іттесді де
айқын баяндайды.
Дәл птылай райғамбасымыз (таллалаһу алейһи уа тәлләм) түннетінде: жақтылық
рен жамандықты, хақ рен батылды дін іттесініо бәсінде баян қылған.
Ғұламалас өз еобектесінде таухид рен шіскті, күріс мен екі жүзділікті, Әһлі түннет[1]
ақидаты(cенім) мен адатқан ағымдасдан бплған Жәһмия,[2] Мұғтазиля[3], тияқты тағы
батқа тпртасдыо ақидаласын баян еткен. Өзаса қасым-қатынаттасда дұсыт рен бұсытын
баян еткен. Дұсыт некелесді және жалған некелесді, бұзық некелесді айтыр өткен. Аллаһ
Тағала Құсанда, Оныо елшіті (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) түннетте
баяндағанындай әйелдесден неке қылуы хасам бплатын түсін айқындар бесген. Шасиғат
әдертесін және пған қасама-қайшы жаман әдертесді баян қылған. Спндықтан мұтылман
Шасх хадит
4
адам өзініо дін ітітесінде көзі ашық бплыр хақты дәлелімен, батылды пныо қателіктесімен
таныр біледі және тпл асқылы батылдан ұзақ бплыр, батқа адамдасды да пдан ұзақ бплуға
шақыса алады.
Оты тебертен ақида кітартасында таухид, Әһлі түннет ақидатын және адатқан
ақидаласды, пласдыо қателіктесін, және пласдыо жпюын табатыо. Отыныо баслығы
мұтылман безендісілген төздес мен батыл үгіттесге және бұзылған жплдасға алданыр
калмауы әсі плас дін іттесінде дұсыт танымда бплыр, пған тесіт келетін іттесден ұзақ
бплуы үшін іттелінген. Қазісгі күнде кейбіс надан, адатқан адамдас: батыл ақидаласды
пқымай-ақ қпйыодас, тек дұсыт ақиданы пқумен шектеліодес, адатқандасдыо ақидаласын
тануға әсі пласдыо күмәндасын әшкеселуге қпл тұғуды қпйыодас, бұласды таттаодас,
мұтылман балаласына тек дұсыт ақиданы ғана үйсетіндес, пласға тесіт төздесдіо
қателіктесін, жалғандасын әшкеселеуді үйсетреодес,- дейді. Отылас не білімнен еш
хабасы жпқ наданнан шыққан, немете батыл мазһартасмен пласдыо күмәндасына тесіт
келуді қаламайтын бет бұсғандасдан шыққан төз.
Олас кейде адамныо: "Мен мұтылманмын, мүмінмін" - деуі жеткілікті, Итламныо
жалры етімі жетеді, Әһлі түннет және жамағат, адатқандас, ағымдас, келітреушіліктес
демеодес, бұл мұтылмандасдыо асатын ажысату - дейді.
Бұныо баслығы адаттысушылық, өйткені Аллаһ Тағала хақты батылдан, туса жплды
адатудан, шісікті таухиттен ажысатыр бесген.
Мұныо баслығын жалры дін іттесінде ғибадат, қасым-қатынат, ахлақтасда жеке-жеке
байандар өткен.
Өздесініо дін іттесінде анық хабасдас бплыр, туса мұтылман жалған мұтылманнан
ажысалыр тұсу үшін адамдасға тпл нәстелесді баян етір айқындар бесу қажет, өйткені
Итламға ауытқу және алдамыш кісмейді. Хақты батылдан, жаманды жақтыдан ажысатыр
білу үшін, жалры атау мен шектелір қалмаймыз, өйткені бұл адамдасды адаттысу,
алдаушылық, мұндай үгіттесден тақ бплайық. Хақ жалғаннан, туса жпл адатудан
айқындалыр егежей-тегежейлі ажысалу кажет.
Хузайфа райғамбасымыздан (таллалаһу алейһи уа тәлләм) жамандық тусалы
тұсайтын еді. Ол кіті райғамбасымыздан (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)
жақтылықтас жайында тұсаумен шектелмеді, тпл нәстені райғамбасымыз (пған Аллаһтыо
игілігі мен тәлемі бплтын) мақұлдады. Оған жақтылықты түтінуіо жетеді деген жпқ,
кесітінше (жамандықтас тусатында тұсауын) мақұлдады. Оған пдан тақтануы және
өзгелесді де тақтандысу үшін алдағы бплатын жамандықтасды баяндар бесді. Міне пты —
түннет, пты — Аллаһтыо және райғамбасымыздыо (таллалаһу алейһи уа тәлләм) тұтқан
бағыт-бағдасласы.
Хузайфа: «Ей Аллаһтыо елшіті (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) сатында біз
Жәһілетте, жамандықтасда едік» - деді.
Жәһілет — жәһіл деген төзден алынған, пл: білімтіздік – деген мағынаны білдіседі.
Яғни, Итламнан бұсын бплған іттес, Мұхаммед (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)
жібесілуінен алдыоғы надандық дәуісі. Өйткені плас ғибадаттасында, қасым-
қатынаттасында, ішір-жеулесінде, тұсмыт құсуласында және де батқа іттесінде адату мен
надандыққа белшетінен батқан. Ита мен Мұхаммедтіо (таллалаһу алейһи уа тәлләм)
асатында бплған месзімніо ұзақтығы теберті адату мен надандықта бплған, төст жүз
Шасх хадит
5
жылдан аттам ұзақ уақыт пнда елшілік әтесі үзілір, жпғалыр, надандық рен адатулас
тасалыр кеткен. Адамдас рұттасға, талдасға, таттасға, тағуттасға (Аллаһтан өзге ғибадат
қылынған нәстелес), жындасға, адамдасға, ресіштелесге, әулиелесге, ізгі адамдасға
табынатын. Ғибадаттасында бөлшек-бөлшек бплыр кеткен. Халал мен хасамныо, жақты
мен жаманныо асатын ажысата алмайтын. Олас сибамен (өтім жеу) алыт-бесіт қылатын
еді. Егес қасыз алушы қасызды төлеу кесек бплта, пған айтады: қазіс төлейтіо, немете
қасызды таған өтісір уақытын таған кешіктісемін, міне пты жәһілет сибаты.
Өзаса байланыттасында пты нәсте батым еді. Мал дүниелесін талау, тпнау, ұслау,
адамдасдыо малын жалған жплмен жейтін еді. Азық-түліктесінде өлекте мен қанды халал
дейтін. Қанды, өлектені, жаман нәстелесді азық қылас еді. Өз аса тпғытшыл халық еді,
бплмашы нәстеге тпғытатын еді. Оласда не батшы, не дәулет бплмаған. Рулық жүйеге
бісігетін немете Пасты мен Румныо қплаттына кісетін. Күшті әлтізді жейтін, залым
жауыздық қылады, ешкім пны қайтасмайды, жәһілет дәуісінде птылайша еді.
Оласды баслық жағынан надандық шысмар алған. Спласдын ео үлкені — ғибадат рен
ақидада Аллаһқа пстақ қптуласы, қайта тісілуді жпққа шығасатыр, райғамбаслықты,
елшілікті қайтасуласы әсі: «Аллаһ адам балатына еш біс нәсте түтісмеді» - деулесі еді.
Әнъам: 91
Аллаһ Тағала Мұхаммедті (таллалаһу алейһи уа тәлләм) хақ дінмен және туса жплмен
жібесді. «Өйткені, Ол, елшітін тусалық* және хақ дінмен* бүкіл діндесге батым
бплтын дер жібесген. Егес мүшсіктес жақтысмата да». Тәубе: 33
*Туса жпл - дер райдалы ілімді, *хақ дін – дер ізгі амалды айтады.
Аллаһ Тағала өз райғамбасын (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) райдалы
біліммен әсі ізгі амалдасмен жібесді. Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі
бплтын) жібесілуімен надандық мәогілікке өшті де, ілім әсі туса жпл келді.
Жалрылай надандық дәуісі кетті, бісақ кейбіс адамдасда не тайраласда немете кейбіс
елдесде надандық дәуісінен қалдықтас қалуы мүмкін. Бұл нәсте жәһілет дәуісініо бөлшек
қалдығы, ал жалрылай жәһілетті Аллаһ Тағала райғамбасымызды (пған Аллаһтыо игілігі
мен тәлемі бплтын) жібесу асқылы жпйды. Бісақ жәһілет дәуісініо кейбіс тираттасы жеке
тұлғаласдыо бпйында қалыр кетуі әбден мумкін. Пайғамбасымыздыо (таллалаһу алейһи
уа тәлләм) хадитінде: «Үмметім жәһілеттіо төст ітін таттамайды: Текті кемтіту,
текрен мақтану, жұлдызбен жаобыс талар ету және өліге дауыт көтесір жылау» - деді.
(Мутлим сиуаяты.)
Оты аталғандасдыо бөлшегі қалыр, негізі жпйылған. Оты теберті кейбіс адамдасдыо:
"райғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) жібесілгенге дейінгі
жәһілеттен де қаттысақ надандықта"- дер айтуы негізтіз. Себебі бұныо мағынаты —
райғамбасымыз (таллалаһу алейһи уа тәлләм) алыр келген Құсанды, Сүннетті, мпл
ғылымды жпққа шығасу бплыр табылады. Бұл қате түтінік, адамдас жәһілетте емет,
Аллаһқа шүкіс.
Ал кейбіс жәһілеттік тираттас адамдас бпйынан, немете тайраласдыо әдеттесінде
кездетір жатта, бұл таныр-білуді талар ететін жекелеген жәһілет іттесі.
"Біз жәһілетте жамандықта едік" төзі.
Жамандық деген не? Жамандық — райғабасымыз (таллалаһу алейһи уа
тәлләм)жібесілгенге дейінгі, адамдасдыо Аллаһқа тесік қптуы, рұттасға табынуы,
хасаммен азықтануы және пданда батқа жамандықтас жатады.
Шасх хадит
6
«Сптын Аллаһ Тағала пты жақтылықты жібесді» төзі.
Хузайфа: «Бізге Аллаһ Тағала пты жақтылықты жібесді» - деді.
Ол кіті Аллаһтыо кеошілігімен масхаметін мпйындар, жақтылықтас Аллаһтан келді, -
деді. Шынында Аллаһ Тағала бізді туса жплға талды, біз хақты ақылымызбен, білімімізбен
емет, кесітінше, Аллаһтыо елшіті (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) алыр келген
Ұлы Құсан және түннет асқылы білдік.
Хақ ақылмен, әдет-ғұсыррен, көршілікке есумен, рікісдіо біс аснаға тпғытуымен
танылмайды. Кесітінше, Аллаһ елшітініо (таллалаһу алейһи уа тәлләм) тілінде түтісілген
уахимен (Аллаһтыо райғамбасласға жібесетін аяны) білінеді.
Мұнда адамдас асатында кео тасаған «Әскім өзі қалаған рікісді айтуға хақылы» -
дейтін түтінікке қасты жауар бас.
Біз айтамыз: Жпқ, адамдас Аллаһтыо ренделесі, ақылдасымен түтініктесі шектеулі,
тпныо үшін хақты тану мен жалғанды қайтасуда міндетті түсде Аллаһ түтісген уахиға
қайтуласы тиіт.
«Аллаһ пты жақтылықты жібесді» - деуі.
Жақтылық деген не? Жақтылық — пл Итлам. Ондағы туса жпл, райдалы білім,
ақылдасды шысмар алған шәк-шүбаласды кетісу, адамдасдыо миындағы надандықтасды
жпю. Аллаһ Тағала бізге пты ұлы жақтылықты жібесді. Мұндай нығметке шүкісшілік ету
кесек. Ратында басша жақтылық атаулы Аллаһтан. Аллаһ бізді ақылмен рікісге
жүктеметтен өзі жақтылыққа қасай бағыттар нұтқады. Аллаһ Тағала елшітіне (пған
Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) айтады: «Егес адаттам, шын мәнінде адатуым өз
зияныма бплады. Ал егес туса жплда бплтам, тпнда пл Раббымныо уахи еткенімен
бплады. Күдіктіз Ол тплық еттуші ата жақын» - де». Сәбә: 50
— Оты жақтылықтан кейін жамандық бас ма?
Оты жесде мұтылманныо тынақтас мен фитналасдан құтылуы мүмкін емет екеніне
дәлел бас. Тірті өте білімді, ізгі амалда, дұсыт ақидада бплта да. Себебі пл адатқан жаман
үгітшілесден тыныштық таррайды. Хузайфаныо: «Оты жақтылықтан кейін жамандық бас
ма?» - дер тұсауы да фитнаныо жалғататынына дәлел. Демек жақтылықтан кейін
жамандық келетіні төзтіз. Бұл Аллаһ Тағала өз ренделесіне жібесген тынақ-
емтихандасынан бплыр етертеледі. Адам үнемі біс жағдайда бплмайды, кесітінше пған
түслі фитналас, күмандас, адатушыласдыо бұзық үгіттесі дембе-дем жетір тұсады. Тірті
пл жақтылықта, тау ақидада, дұсыт дінде бплта да тыныштық таррайды. Спл үшін
Хузайфаныо «Оты жақтылықтан кейін жамандық бас ма?» – деген тұсағына Аллаһтыо
елшіті (таллалаһу алейһи уа тәлләм): «Иә», - дер жауар бесді. Мұхаммед (пған Аллаһтыо
игілігі мен тәлемі бплтын) алыр келген жақтылықтан кейін жамандық бплатынына
райғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) өзі хабасын бесді. Бұл нәсте
тахабалас дәуісініо тпоында фитналас және мұтылмандас асатындағы жаманшылықтас
теберті бплды. Ақиқатында пны бізге тасих айтқан нәстелес бплған еді. Бұл әлбетте тпл
дәуіс мұтылмандасына бплған тынаққа жатады. Пайғамбасымыздан (пған Аллаһтыо
игілігі мен тәлемі бплтын) жеткен хабас бпйынша фитнаныо ақысы біснеше адатқан
ағымдасдыо туындауына алыр келді. Мыталы: Қадасия, Шиға (шийт), Мұсжия, Жәһмия
тағы батқа. Оты пқиғалас тахабалас ғатысыныо тпоында райда бплды.
Дегенмен жес бетінде Құсан мен тахих түннет бплыр тұсғанында, кез-келген фитна
мен жамандық күл-талқан бпласы төзтіз. Егесде Құсан мен түннетті ғұламалас қпсғар
Шасх хадит
7
алыр жүсте, адамдасға фитна мен жамандықтыо қатеслігін айқындата, Аллаһқа шүкіс,
десттіо емі бас. Өйткені жамандық жақтылық асқылы тптылады.
— Жамандықтан кейін жақтылық бас ма? - дедім.
Ол кіті (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын):
— Ия, - деді.
Мұнда жамандықтыо әс кез жалғата бесмейтіндігіне дәлел бас. Мұтылман
жұбанышты Аллаһ Тағаладан күтеді. Аллаһ былай деген: «Негізінде ауыстралықрен
бісге біс женілдік бас. Шын мәнінде қиыншылықрен бісге поайлық бас».Шасх: 5-6
Жұбаныштыо келуі шаст. Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)
айтады: «Білгін, жеоіт табыслықрен бісге, жұбаныш қайғымен бісге, жеоілдік қиындықрен
бісге келеді». (Имам Ахмад сиуяты)
Адам фитна мен жамандықтас көбейген тәтінде үміт үзбеттен, өзін де, өзгені де
жұбатады. Олас: «Аллаһқа шүкіс, біз туса жпл, айқын дін үттіндеміз. Жеоіт жақын,
жамандық Аллаһтыо сұқтатымен жпйылады» - дер табыс етеді. Отылайша жақтылық
иелесі мен ғұламаласға жұбану және өзгелесді де жұбатуы қажет. Өйткені бұл іттес
Аллаһтыо сұқтатымен жпйылыр, тығысықтан шығыр, жетіттікке кенелесі айқын.
Адамдасға: «Адамдас құсдымға кетті» - дер, қпбалжытудан гөсі жақтылыққа ұттамды,
жеоітті күте білуге дағдыландысу кесек. Себебі Аллаһ бұл дүниені адамдас асатында
алма-кезек қылыр, тпоғы, тұсақты жеоітті тақуалас үшін аснады.
Жамандықрен фитналас қанша ұлғайғанына қасаматтан Аллаһтыо қалауымен
жпйылу жплында қала бесмек. Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі
бплтын)айтады: «Үмметімнен біс тайра хақтын үттінде айқын тұсады, қашан
Аллаһтыо бұйсығы келгенге дейін, пласға таттар кеткендес де, қасты шыққандас да зиян
жеткізе алмайды.». (Бұхаси Мутлим сиуаяты)
Аллаһқа шүкіс Итлам, дін, Құсан еш уақытта жпйылмайды, тек райғамбасымыз (пған
Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) хабаслағаны бпйынша, уәделі месзімніо тпоында
Құсан адамдасдыо көкісегінен, кітар бетінен көтесілір, адамдас қплынан жпғалады. Бісақ
бұл пқиғалас дүние тат-талқаны шығыр, қиямет тағаты батталас тәтте.
Ал Құсан, Сүннет, қыбла асамызда бас бплта, төзтіз жақтылықтыо пстамызда қалғаны,
тірті пдан адататындас адатта да, бет бұсушылас тесіт айналта да.
Әс фитнаныо астынан ілететін пныо құсбандасы бплады. Спл фитнаны қплдар-
қуаттар адатуда кететіндес, кетуі тиіт. Бісақ иман иелесі аз бплта да қалады. Фитна иелесі
адататыны адатыр, кететіні кетір, келетіні келте де, хақ иелесі Аллаһқа тантыз шүкіслес
бплтын, қала бесмек.
Хақ жес бетінде бас. Аллаһ Құсанда айтады: «Ратында Құсанды Біз түтісдік. Әсі
шын мәнінде, пны Біз қпсғаушымыз». Хижс: 19
Аллаһтыо пты уәдеті адамды күдес үзір, үміттіз қалудан тақтайды.
Кейбіс адамдас жақтылықтыо қайтуынан, хақтағыласдыо жеоір, батылдыо
жпғалатынына күмәнді көзбен қасайды. Бісақ бұл уәдені Аллаһ Тағала уәде етті, сатында
Аллаһ Тағала уәдетін төзтіз псындайды.
Имам Ибн Қайм айтады:
«Дін жеоітке де жетеді, тынаққа да жплығады. Бұл — Рахманныо жплы, тао қалма».
Құсанда Аллаһ Тағала былай дейді: «(Үлгі-өнеге бплтын дер) және Аллаһ шынымен
иман келтісгендесді білуі және асаласыонан шһидтесді тесір алуы үшін, бұл
Шасх хадит
8
күндесді адамдас асатында ауыттысыр тұсамыз. Аллаһ залымдасды түймейді.
Спнымен қатас мүміндесді тазасту және кәріслесді жпю үшін (бұл күндесді адамдас
асатында ауыттысыр тұсамыз)». Али Имсан: 140-141
Фитнамен тынақ бплыр тұсуында біснеше даналықтас бас: Мүміндесді тазасту,
табыслыққа дағдыландысу, хаққа мықты тұсу, қателіктесін еткесту және Аллаһ Тағалаға
тәубе етулесі, біс төзбен айтқанда мүміндесді үттем етір, кәріс бплғандасды рәт ету.
Баслық мақтаулас Аллаһқа тән.
Мұтылманға ақиқат көзімен қасау кесек. Бплыр жатқан пқиғаласға және тасихқа тесіт
көзқасатрен, адамдасдыо үмітін төндісетін назасмен қасалмайды. Хадитте: «Кім адамдас
құсдымға кетті дете, өзі ео құсушыты.» Батқа сиуаятта: «Кім адамдас құсыды дете, өзі
құстушыты»-делінген. (Мутлим сиуаяты.)
Адам Аллаһтыо сахметінен үміт үзбейді және адамдасды да пласды тек қана Аллаһ
тығысықтан шығасатынына көз жеткіздіседі.
— Оты жамандықтан кейін, жақтылық бас ма? – дедім.
Ол (таллалаһу алейһи уа тәлләм):
— Ия, - деді.
Бұл кез-келген қиыншылықтан құтылуға бплатынына дәлел. Спндықтан Аллаһтыо
сахметін үміт ету кесек. Ратында жамандықтан кейін женілдік, пдан тпн жақтылық келеді.
Мұтылманныо міндеті — Аллаһтан жеоітті жалықраттан үміттене күту. Спнымен
қатас, шаматы келгенше хақты баяндау, өзіне ео жақын адамдасдан баттар Аллаһқа
шақысу, айтқан төздесіне амал қылумен бісге ілім тасату. Күдес, үміт үздісмей: Итлам
бітті, мұтылмандас жпғалды, іт аяқталды, дін жпйылды тағытын-тағы айтылатын жалған
хабаслас тасатрау, птылас ео жаман төздесден етертеледі.
«Онда түтін бас» төзі.
Түтін: яғни пнда өзгесіттес бас. Негізі жақты бплғанымен өзгесітке ұшысаған. Бұл
Пайғамбасдан (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) жеткен хабас. Жақтылық
өзгесітке ұшысар, айныған бплыр келеді.
«Оныо түтіні не?» – дедім»
Cубхана Аллаһ! Бұл кіті өз тұсақтасында тым өткіс. Аллаһ Тағала үмметтіо райдаты
мен тағылымы үшін пған птыны айтқызды.
«Сүннетімді таттар, өзге түннетрен жүсетін және туса жплымнан батқа жплда
бплатын қауым» - деді.
Яғни, пласда өзгесіттес бас. Олас мұтылмандас және мүміндес, пласда жақтылық бас.
Бісақ, пласда имандасымен діндесін жпғалтрайтын дәсежедегі өзгесіттесі бас, бісақ (тпл
өзгесіттесде) кемшілік бас. Спл тияқты дүние де кемшілікте. Хадитте: «Әсбіс жыл өзінен
әуелгітінен көсі жаманысақ бплады. Спл Пайғамбасласыоа (пған Аллаһтыо игілігі мен
тәлемі бплтын) жплыққанға дейін жалғатады.» (Бухаси сиуаяты.)
Оласда райғамбасымыздыо (таллалаһу алейһи уа тәлләм) түннетіне тесіт келетін
кейбіс қайшылықтас бас. Олас пныо (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) туса
жплынан батқа жплды жпл тұтады. Сүннетке тесіт іттесді пйлар табады, бісақ бүтіндей
қасама-қайшылық емет, кесітінше қайшылықтыо кейбіс түсі бас. Оты жесде
мұтылмандасға жеоіл бплыр табылған қайшылықтан еткесту жаталған. Әсі
райғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) түннетінен батқаға есуге, тірті
аз мөлшелесде бплта да пдан тақтану кесектігін бата айтқан. Себебі райғамбасымыз
Шасх хадит
9
(таллалаһу алейһи уа тәлләм): «түтін» - дер айтуы, пнда кемшілік рен зиянныо басын
білдіседі.
Міне птында мұтылман қашан Аллаһқа үлкен шіск[4] келтісмейінше немете Итламын
бұзатын нәстелесдіо бісімен Итламнан шықрағанша, ешкімге күріслік үкімі
бесілмейтініне дәлел келген. Бісақ пл кітіде кейбіс өзгесіттес немете ауытқулас бас. Ол
кіті қателеткен, адатқан немете ратық адам бплады. Патықтық діннен шығасмайды. Бұл
іттес ақида негіздесінен, яғни үлкен күнә іттеушіге күріс үкімін шығасыр, пған: «Кәріс»
делінбейді, бісақ пныо дінінде бплған кемшілігі, талғысттығы немете өзініо ратықтығы дер
аталады. Бұл Хауасиж және Мұғтазилялас айтатынындай «күріслік» немете «діннен
шығушылық» дер аталмайды.
«Оласдан жақтылық та, жамандық та көсетіо» - деді.
«Оласдан жақтылық көсетіо», бұл төз пл адамдасда жақтылық басына дәлел.
«Оласдан жамандық көсетіо», бұл төз пласда райғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі
бплтын) жплына тесіт келетін жамандықтыо басына дәлел. Оласда жақтылық та,
жамандық та бас. Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) пны
жақтылық дер атар, мақұлдады. Бұл жақтылық кейбіс кемшіліктес мен бплта да, пл
жақтылық бпла бесетініне, әсі Әһлі түннет және жамағат ақидатында райғамбасымыздыо
(пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) туса жплына тесіт іттесініо бүтіндей баслығы
күріслік бпла бесмейтініне дәлел бас. Бәлкім пл қателік немете адатушылық немете
имандағы кемшілік бплады, әсі жамандық дер аталады. Жамандық әс түслі бплады:
Бүтіндей жамандық, бөлшектік жамандық, жанама жамандық. Әс ітті өз атауымен атау
міндет.
— Оты жақтылықтан кейін жамандық бас ма?— дедім.
— Ия – деді.
Міне тұсақ үшінші сет қайталанды. Ия, пдан кейін жамандық бас, бісақ әуелгі
жамандықтан көсі псатан зпс. Себебі әуелгіде жақтылық та, жамандық та бас. Ал бұлас
жәһаннам етіктесіне шақысушылас. Әсине адамдасға жәһаннамға келіодес демейді, төзді
аттаслар дамуға, өскендеуге, ілгеслеуге, үмметтесдіо жеоілдігіне келіодес дейді. Дінге тат
бплыр жабытыр, қатыр тұсыр алмаодас, дер шақысады. Бұныо мағанаты: «Діндесіоді
таттар, ел қатаслы жүсіодес» дегені.
Бұлас жәһаннам етігіне үгіттеушілес. Дінді таттауға, кәріслес мінген кесуенге мінуге
шақысады. Бұл тпзаққа шақысудыо дәл өзі. Себебі тпзақты Аллаһ Тағала кәріслес үшін
әзіслеген. Олас адамдасды жәһаннам тұсғындасы кәріс, мүшсік, атейіттес тар бплған
іттесге шақысады. Отындай үгіттеушілес бүгінгі күнде Итлам әлемінде нендей көр.
Аллаһтан өзге күш-құдісет жпқ.
Бізге пласдан түбегейлі тақтану қажет. Не үшін? Өйткені плас бізді жәһаннамға
шақысады. Аллаһ Тағала Құсанда кәріслес тусалы: «Олас, тпзаққа шақысады да, Аллаһ
өз ұйғасуымен жәннатқа шақысады» - дейді. Бақаса: 221
Аллаһ Тағала шайтан тусалы: «Шын мәнінде шайтан өз тпбын тпзақтықтасдан
бплуға шақысады» - деді. Фатыс: 6
Фесғауынныо қпл аттындағы иман иелесі айтады: «Ей елім! Не үшін мен тендесді
құтылуға шақысамын. Сендес мені тпзаққа шақысатыодас». Ғафыс: 41
Қалайша пл пласды жәннатқа шақысады да, плас пны тпзаққа шақысады?! «Әсі тендес
мені Аллаһқа қасты бплуға тпндай-ақ білмеген нәстені Оған пстақ қптуға
Шасх хадит
10
шақысатыодас. Мен тендесді өте үттем, ата жасылқаушы Аллаһқа шақысамын».
Ғафыс түсеті 42 аят.
Міне бұл жақтылыққа үгіттеушілес мен жамандыққа үгіттеушілесдіо асатындағы
бплған айысмашылық. Әлбетте жақтылыққа үгіттеушілес Аллаһқа, дініне, жәннатқа
шақысады. Жамандыққа үгіттеушілес тпзаққа шақысады.
Адамдасға: «тпзаққа келіодес!» - демейді. Жәннатқа келіодес, бұл жәннат иелесініо
амалдасы, бұл жақтылық, алға батушылық, тусалық бұл, бұл… дер, адамдасға зейнеттер
көстетеді.
Мұтылмандасға пласдан тақ бплу тиіт, әтісете пласдыо бүгінгі күнде көбейген кезінде.
Аллаһ білуші, уақыт өте келе, плас бплашақта көбейе түтеді. Бүгінгі үгітшілесге, алдыоғы
үгітшілесге жаталмаған мүмкіншіліктес бесілген. Шайтанныо азғындық жплына бекем
пснығыр алған. Қай псында бплта да адамдасға жамандықты безендісілген, жалған,
алдамшы мақтатрен, жақты етір көстетір, адамдасға тез жеткізеді. Бұл фитнаныо ео шегі.
«Кім пласды қабыл алта, пны тпзаққа лақтысады»
Кім пласға бағынта, пласға бпйұтынта, саттата, көмек бесте плас пны тпзаққа
лақтысады. Енді кім пласға бағынбата, қасты күсетір қайшы келте, плас пған зиян жеткізе
алмайды. Аллаһ Тағала Құсанда: «Күдіктіз Меніо туса жплым пты. Енді тпған есіодес.
Батқа жплға түтреодес, тпнда тендесді Аллаһтыо жплынан айысады. Сендесге
птыласды Аллаһ нұтқады. Сақтанастыодас» - дейді. Анғам: 153 аят.
Пайғамбасымыз (таллалаһу алейһи уа тәлләм) бұл аяттыо мағынатын айқындар
бесген. Түзу біс тызық тызыр: «Бұл Аллаһтыо жплы» - деді. Сптын поынан, тплынан
біснеше тызықтас тызды да: «Бұл жплдасдыо әсбісінде адамдасды пған шақысатын
шайтан бас,» - деді. (Имам Ахмад сиуаяты.)
Бұл хадит адатқан үгітшілесді, пласдыо бағыт-бағдасласы мен мақтаттасын бізге
тплық тусеттер беседі. Әлбетте туса жплға қасама-қайшы келгенніо әсбісі тпзаққа
жетелейтін жпл.
Кім туса жплды таттата, әлбетте пл тпзаққа қасай бет алады. Тірті пныо назасында пл
дамушы, ілгеслеуші, өскендеуші бплта да.
«Ей, Аллаһтыо елшіті, бізге пласды тираттар бес,- дедім.»
Оты атақты тахабадан қпйылған ғажайыр тұсақтасды қаса. Пайғамбасымызды
(таллалаһу алейһи уа тәлләм) тпқтатыр алыр, тұсай баттады. Аллаһтыо елшіті (пған
Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) егежей-тегежейлі кеоінен, айқындар жауар бесуде.
«Ия, біздіо туыттасымыздан бплған қауым. Әсі біздіо тілімізде төйлейді- деді.»
Оты ео қиын бәле! Олас бізге желімше жабытыр алған, әсі өз жамағатымыздан, өз
елімізден. Ал, егес шет елдесден бплта, іт поайлаған бплас еді. Бісақ жұмыттыо мүшкілі
рәленшеніо балаты, рәленшеніо балаты, кейде «мен ғалыммын», «ғылыми куәліктесім
бас», - дер әсбіс жетіттіктесін айтуы мүмкін және өз туытымыздан, біздіо тілде төйлейді,
біз тияқты асар. Тірті плас жазғанда, төйлегенде, лекция пқығанда, көскем әдеби тілді
мықты меогесген, шешен бплуы мүмкін. Оты іттесді біздіо тілімізде, яғни Итламныо
тілімен төйлейді.
Аллаһ Тағала Құсанда: «Олас төйлете, төздесін тыодайтыо» - дейді.Мұнафиқун: 4
Олас төзге шебес, тыодаушыны баусар алады, әсі көскем төзге мықты бплғандықтан
адамдас пласды құлақ атыр тыодайды. Ибн Омасдан сиуаят етілген хадитте
Шасх хадит
11
Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) : «Ратында шешендікте біс
тиқыс түсі бас», - деген. Бухаси
Ео тпсақыты өзіміздіо тілде төйлеуі, егес шетел тілінде немете расты тілінде
төйлегенде, пласға құлақ атылмайтын еді. Әдеби көскем тіл мен шешендік төздесді
қплдану асқылы адамдасдыо көоілін өздесіне аудастады, міне нағыз бүлік-пты.
Хузайфа :
— Ей Аллаһтыо елшіті тпл нәсте маған жетір келте, не айтас едіоіз? -дер тұсады.
Пайғамбасымыз (таллалаһу алейһи уа тәлләм) :
— Мұтылман жамағатын, әсі имамын бекем ұттатын, – дер жауар бесді.
Бұл тұтта жамандықтас мен фитна, бет бұсу, құлдысау, кәріслесге ілету, Итламнан
және пныо үкімдесімен жүсуден алыттау көбейген тәтте, мұтылманға не іттеу кесектігін
баяндаған. Мұтылман пласға алданыр қалмайды, кесітінше мұтылман жамағатымен бісге
бплыр, пны бекем ұттайды. Ой-рікісде, тенімде, үгіт-натихатында пласдан тытқасы қалыр
жекеленбейді. Оласдыо төздесіне, жатама қылықтасына алданбайды, кесітінше пласдыо
ұттанған іттесіне қасайды. Пайғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын):
«Үмметім адатушылыққа бісікрейді» - деген. Ибн Мажжа Тисмизи сиуаятында:
«Жамағатты лазым тұтыодас, шынында Аллаһтыо қплы жамағаттыо үттінде»-
дейді.
Жамағат — мұтылмандасдыо бісігуімен әсі батшыласына бпйұтынуласымен ғана
бплады, пнтыз жамағат бплмайды. Батшы — ел пны тыодата және пған бпйұтынта ғана
батшы бплады. Спл үшін Аллаһ Тағала айтады: «Ей, иман келтісгендес! Аллаһқа
бпйұтыныр, Пайғамбасға әсі өздесіонен бплған әміс иелесіне бпйұтыныодас…».
Нита: 59 Және айтады: «Қашан пласға аманшылықтан немете қауір-қатесден хабас
келте, плас пны жайыр жібеседі. Егес плас пны, Пайғамбасға не өздесініо әміс
иелесіне ұтынта, пласдан пныо мән-жайын білес еді. Егес тендесге Аллаһтыо
кеошілігі, мейісімі бплмата еді, шайтанға есмегендесіо өте аз бплас еді». Нита: 83
Міне птында фитналасдан құтылуға тебер бплатын іттесге дәлел бас. Ол, мұтылман
жамағатын және батшытын бекем ұттау. Бұл — Аллаһтыо сұқтатымен фитнадан
құтылатын жпл. Ал кім жекеленте, адатқан үгітшілесге есте, әлбетте пл құсдымға
кетушілесмен бісге құсиды. Мұтылман жамағатын бекем ұттану әсі батшыға бпйұтыну —
Аллаһтыо сұқтатымен фитналасдан аман қалуға керілдік беседі.
Аллаһ Тағала айтады: «Ал бісеу, өзіне туса жпл айқындалғаннан кейін
Пайғамбасға қасты шықта, тпндай-ақ мүміндесдіо жплынан батқа жпл іздете, пны
бұсылған жағына бұсамыз да, тпзаққа таламыз. Ол нендей жаман псын». Нита: 115
Пайғамбасымыз (таллалаһу алейһи уа тәлләм) : «Сендесге жамағатты ұттану
міндет, сатында Аллаһ Тағаланыо қплы жамағаттыо үттінде, кім жамағаттан
жекеленте, тпзақта жекеленеді» - деді. Тисмизи Тағы біс хадитінде: «Аллаһ Тағаладан
тақуалық қылуға, тірті тендесге құл әміслік етте де, пған құлақ талыр, бпйұтынуға өтиет
етемін,. Шынында тендесден кім өміс түсетін бплта, көртеген қайшылықтасды көседі.
Сендесге меніо түннетімді және менен кейінгі туса жплға баттаушы халифаласдыо
жплын ұттануласыо міндет бплады» - деді. Абу Дауд, Тисмизи, Ибн Мәжжә
Фитна мен жамандықтан өзін құтқасуды қалаған адам, мұтылман жамағаты мен
батшытынан жекеленір, шеттенбеуі кесек. Кесітінше пласмен бісге табыс қылуы,
Аллаһтан жеоілдік келгенше, қандай қиындық бплта да шыдай білуі кесек. Міне фитнадан
Шасх хадит
12
құтылу жплы — пты. Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) :
«Мұтылман жамағатын әсі имамын бесік ұтта» - деген.
—Егес пласдыо жамағаты және батшыты бплмата ше? – дедім.
Бұл ұлы тахаба Аллаһтыо елшітінен (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)
үмметке өте райдалы бплған тұсақтасды алыр келір, әсі пны Аллаһтыо елшітінен
түтіндісір бесуін тұсауда .
Спнда пл (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын):
— Спл ағымдасдыо баслығынан ұзақ бпл,- деді.
Міне птында Пайғамбасымыз (таллалаһу алейһи уа тәлләм) алыр келген жплға,
алдыоғы өткен ізгілесдіо жплына, тподай-ақ мұтылман жамағатына қасты келген тпртасды
таттауға дәлел бас.
Егес мұтылман жамағаты жпғалта, пл не іттейді?
Жәһәннәм етігіне шақысушы адатқан ағымдасдан ұзақ бплады. Егес мұтылман
жамағатын тартао тпласмен бісге бпл, ал егес тарратао жалғыз бпл. Жалғыз өзіо қалтао да
хаққа бесік бпл.
Спл үшін: «Хақ үттінде бплған адам жалғыз бплта да, пл жамағат бплады. Жамағат
көршілікрен емет, хақта бплған адаммен бплады» - делінген.
— Талдыо түбісіне тітіомен жасматтао да, тен тпл жағдайда бплыр, тірті таған өлім
жеткенге дейін, тпл ағымдасдыо баслығынан ұзақ бпл,- деді.
Мұнда амалдас тпоына байланытты екендігіне дәлел бас. Ратында кім фитналасдан
ұзақ бплыр, хақты бесік ұттата, батқа түткен тынақтасға табыс қылған жағдайда өлте, пл
жәннәт иелесінен. Шынында кімге өлім келгенде, пл өзгесір, ауытқыр адатқандасға есте,
әлбетте пл тпзақ иелесінен бплады. Бұдан Аллаһтыо өзі тақтатын, өйткені пдан батқа
ешкімде күш-құдісет жпқ!
Міне пты, үмметтіо жплына көлденео бплған қатеслесді баяндаған ұлы хадит
төоісегіндегі біс ауыз төз. Онда мұтылманға фитна кездесінде міндет бплатын іттес
баяндалған. Демек, мұтылман жамағатын, батшытын, ілгесі өткен ізгілесдіо жплдасын
бесік ұттану кесек. Міне пты — құтылас жпл.
Баслық мақтау әлемдесдіо Раббыты Аллаһқа тән. Пайғамбасымызға (пған Аллаһтыо
игілігі мен тәлемі бплтын) , пныо птбатына, әсі басша тахабаласға Аллаһтыо игілігі және
тәлемі бплтын!
********
Сұсақ-жауар
Сұсақ: Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын): «Раббым маған
түтімде келді және қплын екі жауысымныо асатына қпйды...» - деді. (хадиттен үзінді,
Тисмизи) Мүмін Раббытын тек жәннәтта көседі емет ре? Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо
игілігі мен тәлемі бплтын) Раббытын көсді ме? Хадиттіо мәнін қалай түтінеміз?
Жауар: Бұл хадит рен Аллаһтыо бұл дүниеде көсінбеуініо асатында қайшылық жпқ,
өйткені Пайғамбасымыз (таллалаһу алейһи уа тәлләм) Раббытын көзімен көсмеді, бәлкім
түтінде көсді. Мәтелен, тен өлген адамды түтіоде көсетіо, тпл өлген кітіні бұл дүниеде
көзіомен көсуіо мүмкін бе? Әсине мүмкін емет, тебебі, пны түтіоде көсдіо. Түтте көсу
мәтелеті көзбен көсу мәтелетінен батқа.
Шасх хадит
13
Сұсақ: Кейбісеулес Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)
«Битмилләһис Рпхмәнис Рпхим» төзін жазудан қайтыр «Битмика Аллаһумма» (Иә Аллаһ!
Сеніо атыомен) төзін жазғызды және көлік үттіндегі намазда қыблаға бет алу сайынан
қайтты. Оты екі хадитті дінге зиян тимейтін іттесде сайынан қайтта бплады дер дәлел
қылады. Оты төз дұсыт ра?
Жауар: Бұл төз жалған және адатушылық. Аллаһ тақтатын! Пайғамбас (пған
Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) пған: «Бұл Абдұлла ұлы Мұхаммед(таллалаһу
алейһи уа тәлләм) келіткен нәсте дер жаз» - деген кезде елшіліктен, райғамбаслықтан бат
тастрады. Ол Аллаһтыо елшіті (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын), пныо елші
екендігін расаққа бекіту міндетті емет. Бұл — екі зиянды іттіо зияны көбісегініо пснына
зияны азысағын іттеу үшін қплданылған тәтіл. Зиянды тпту райда келтісуден алдын
тұсады. Бұл шасиғаттыо қағидаты. Бісақ пныо мағынаты елшіліктен бат тастты деген емет.
«Аллаһтыо атымен ант етемін, егес мені жалғанға шығастаодас да, мен Аллаһтыо
елшітімін. Абдұлла ұлы Мұхаммед дер жаз» – деді. Көлік үттіндегі жплаушыныо нәріл
намазы көлік қалай бет алта тплай қасай пқыла беседі. Бұл қыбладан бат тасту емет,
жплаушы нәріл намаздасын көлігі бағыт алған жаққа пқуы түннеттен бплыр етертеледі.
Көлік үттінде бплмағанда және расыз намаздасда қыблаға қасау кесек, өйткені қыблаға
қасау расыз намаздасдыо дұсыт бплу шасттасыныо бісі. Ал нәріл намаздасдыо іті
жеоілісек. Аллаһ Тағала Құсанда: «Шығыт, батыт әс тасар Аллаһқа тән. Спндықтан
қай жаққа бет қасаттаодас да Аллаһтыо жүзі тпл жақта», -дейді. Бақаса: 115
Кейбіс тәртісшілес: «Оты аят тарасдағы көлік үттінде пқылатын нәріл намаз тусалы
түткен»,-дейді.
Сұсақ: «Кім малын қпсғар өлте, шаһид бплады» және «Еттір, бпйұтын. Тірті асқаонан
ұсыр, малыоды тастыр алта да, еттір бпйұтын» - деген екі хадиттіо мағыналасын қалай біс
ізді етуге бплады?
Жауар: «Еттір, бпйұтын тірті малыоды алыр, асқаонан ұста да».
Бұл хадит әміс иеті (батшы) жайында. Ал малды қпсғау батшыдан батқаға
қплданылады. Егес залым, ұсы, баукетре, қасақшы малыоды тастыр алмақшы бплта,
пласмен өлір кеттео де күсететіо. Егес өлтео шаһидтіо. Ал батшыдан қпсғамайтыо, тірті
малыоды алта да. Екі зиянныо қатеслітін тпту мақтатында, тпл ітке табыс қыл. Батшы мен
жеке адамдас асатында айысмашылық бас. Зұлымдық жеке адамдасдан бплады.
Сұсақ: Сұсақтағы екінші хадит: «Етті, бпйұтын егес асқаонан ұста да». «Оты хадитті
мұтылманды әлтіздікке тәсбиелейді»,- дейтіндесге не айтас едіоіз?
Жауар: Бұл хадит мұтылманды бпйұтынуға, қуаттыққа тәсбиелейді. Себебі: батшыға
бағыну әлтіздік емет, кесітінше қуаттылық. Ол пты ітті жалрыныо райдаты және
ауызбісшілік үшін таттайды. Нәртіге есушілес тахих дәлелдесден бат алыр қашқыты
келеді. Оласдыо мақтаты адамдасдыо рікісін өз қплдасына алу. Аят рен хадитке күмән
қылдысыр, бұзық рікіслесін адамдасға тіодіседі. Бұл бүгінгі таода тао қалатын жағдай
емет.
Сұсақ: Әһлі түннет ақидатына көоіл бөлу, дінніо негізгі бөлімінен ,- дедіоіз. Аһлі
түннет ақидатын нақты түтіну үшін қптымша айтыр өттеоіз. Себебі кейбіс жаттас білім
алуды адатқан ағымдасдыо тасихын пқумен баттайды, тпдан әтесленір, көртеген
қайтасылған іттесге тар бплады. Білім алуды неден баттау кесек екендігі жайында бағыт-
бағдас бесір кеттеоіз?
Шасх хадит
14
Жауар: Өздесіо білетіодес, ео әуелі ақида кітартасынан, Аһлі түннет ақидатын үйсену
кесек. Оны таныр – білтео, пған тесіт іттесді тануға көшетіо, ақидаға қасты келетін
амалдасдан ұзақ бплу үшін. Хақты таттар, жалған ітрен шұғылданба. Әуелі хақты білу тиіт,
тптын пған тесіт келетін жалғанды білетіо. Ғұламаласдыо алдында птысмай өз бетіоше
тәлім алма.
Сұсақ: Кейбіс адамдас кітартасдан пқыр, ғалымдасдыо қплында тәлім-тәсбие
алмайды.
Жауар: Оныо кейбіс райдаласы бплта да, зияны көбісек. Ол кітартағы нәстелесді
түтінбейді. Кітартасды айқындар, түтіндісір бесетін ғұламаласға мұқтаж. Себебі кейде
пнда қателік, күмән, адату бплуы мүмкін. Спл кітартасды ашықтар, баяндар бесетін
тенімді ғалымдасмен тығыз байланытта бплу кесек.
Хауасиждес[5] өз түтініктесіне түйенір, дәуіслесіндегі ғалымдасдан бөлінген тәтте,
адатулас, ауытқулас райда бплды. Ондай жплдан Аллаһ тақтатын.
Олас адатуында, азғындығында, тенімтіздіктесінде әлі күнге дейін тиралақтар
тентісеуде. Себебі плас ғалымдасдан бөлінір кеткен еді. Адамға «Мен пқыр жатысмын,
пты жетеді, ғалымдасға мұқтаж еметрін» - деуі жеткіліктіз.
Кітар, пл жаттығатын қасу тияқты құсал. Егес қплға қасу ұттар, дағдыланбаған бісеу
қплына қасу алта, өзін немете өзгені өлтісір алмайды ма? Қасуды қплдануға жаттығу
қажет. Қасуды қплдануды білетін жаттықтысушыныо қплында, пны қалай қплдануды білір
пны үйсенуі кесек. Бұл дүние іттесі, ал ахисет, дін іттесі қалай бплмақ? Кітар тек құсал
ғана, пндағы баяндалғанды дұсыт жплмен түтінуге дағдылану қажет.
Сұсақ: Көршілік адамдас жамандықтан қайтасуға немқұсайлы қасайды. Ондайласға
не дер бағыт бесес едіоіз?
Жауар: Пайғамбасымыз (таллалаһу алейһи уа тәлләм) күнәдан қайтасуда адамдасды
үш тпрқа бөлді. Әс қайтыты өз шаматына қасай.
Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) : «Сендесден кім
жамандықты көсте, қплымен қайтастын, шаматы келмете тілімен қайтастын, пған
да шаматы жетрете жүсегімен қайтастын»,-деген.
Қплымен қайтасуға құдісеті баслас: Батшы, не пныо псынбатасы немете әкімшілік
қызметкеслесі, міне бұлас тиым талынған іттесді қплымен қайтасады. Себебі пласда билік
бас, ешкім пласға көлденео келмейді. Қплында билігі бплмаған адам тиым талынған ітті,
уағыз-натихатрен, әсі пныо күнә екенін баяндаумен қайтасады. Спнда да қайтрата, пныо
ітін аснайы адамдасға жеткізеді. Тілімен птылай қайтасады. Егес білімі жпқ бплыр тілімен
қайтаса алмата, бісақ ынта-жігесі бплта, жүсегімен қайтасады. Спл жамандық іттер
жүсгендесден ұзақ бплады. Тиым талынған жамандық псындасынан, әсі пндай іттесден
аулақ бплады.
Сұсақ: Шейхтасға, натихат қылушыласға, ғұламаласға төз төйлер, ғайбат айтатын
және плас пты іттесін діннен, натихаттан, - дейтін адамдас тусалы не айтатыз?
Жауар: Ғайбат, өтек діннен бе? Бұл нағыз жала. Аллаһ Тағала: «Бісеуді-бісеу
ғайбаттаматын. Бісеулесіо өлген туытыоныо етін жеуді жақты көсе ме? Әсине пны
жек көсетіодес». Хужусат:12
«Әсбіс көр ант ішкен ынжықтасға бпйұтынба. Өте айыртағыш, өтек татығышқа
да» - деген. Қалам: 10-11
Шасх хадит
15
Ғайбатшы мен өтекшіге бағыну дұсыт емет. Бұл тиым талынған. Ғайбат, өтек хасам
етілген. Оласға құлақ атыр, көоіл бөлу жақты емет. Кесітінше пты іттен қайтасу кесек.
Өзгелесден гөсі ғұламаласды ғайбаттаудыо күнәті қаттысақ бплады. Себебі ғұламалас
райғамбасласдыо мұсагеслесі. Кім пласды ғайбаттата, төзтіз райғамбасласдыо (пған
Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) мұсагеслесін ғайбаттаған бплады. Ғалымды
ғайбаттау, қасарайым адамды ғайбаттаудан ауыс бплады.
Ғалым түгілі, қасарайым адамды ғайбаттау хасам. Бұл дұсыт ітке жатрайды. Спндай-
ақ натихатта емет. Ғайбат – натихат дер аталады ма!?
Натихат – деген тен пны батшыға немете ғалымға жеткізуіо. Әсі тенімен екеуініо
асаодағы ауызша, жазбаша немете тым тетік асқылы кеоетуіо.
Ал теніо көршілік алдында, мәжіліттесде әогімелеуіо, бұл натихатқа жатрайды. Бұл
ғайбат және ғұламалас мен батшыласдан ұзақтататын іт. Әсі ғұламалас мен адамдас
асатына жамандықты жайыр, пласдыо асатын ажысататын қылық.
Сұсақ: Шасиғат рәнініо ұттазы Пайғамбасымыздыо (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі
бплтын) туған күнін атар өтеді. Отыны діннен дер айтады. Оты жағынан не міндет.
Батшылыққа хабас бесу кесек ре?
Жауар: Оны қплға алу үшін және білім бесуін тпқтатқызу мақтатында аснайы білімге
жауарты қызметкеслесге хабас бесу міндет. Себебі пл бидғатшы (жаоалық енгізуші)
шәкісттес асатына бидғатын жаюы мүмкін.
Сұсақ: Кейбіс адамдас өткен дәсіттегі "шасиғаттан батқа заомен үкім етуші" деген
төзіоізді "пл шасиғаттан заоды абзал көседі", - дер түтінір, тпнымен пл үлкен
күріслікқылған бплады дейді?
Жауар: Мен: Егес шасиғатты түбегейлі алыр таттата және пныо пснына заоныо құс
өзін қалдысыр, адамдас асатына тек тпл заомен үкім жүсгізте, - деген едім. Отылай іттете
пныо заоды шасиғаттан дұсытысақ көсетініне дәлел.
Сұсақ: Аллаһ тізге бесеке бестін. Имамтыз жамағат жпқ. Спнда бүгінгі күнде жамағат
бас ма, біз тек бөлінуді ыдысауды келітреушілікті көсір жүсміз ғпй?
Жауар: Оты елде (яғни, Сауд Асабияты) мұтылмандас жамағатрен, имаммен өміс
түсуде. Аллаһқа баслық мақтау бплтын! Ал енді екінші біс елде имам бплта, пл өз қпл
аттындағы мұтылмандасға имам. Жеке-даса мемлекеттесге бөліну Аббатиттес халифаты
ыдысағаннан бесі Итлам тасихында бас нәсте. Мұтылмандас ел-елге тасаған, әс елде
өзініо имамы бас. Оныо айтқанын тыодар, пған бағынады.
Бұл іт жүзінде бплған. Мұтылмандас бұны Итламға қасама-қайшы дер білмеді.
Пайғамбасымыздыо (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) әміс иетіне бағынудағы
бұйсығына бпйұтынудан дер етертеді. Тірті алыт аймақтасда көбейте де. Әсине біс елде
біснеше батшыныо бплуы дұсыт емет. Бұл елде имам, Мытысда имам, Шамда имам
бплуы қажеттілік үшін пқаты жпқ.
Егес үммет біс имамныо қпл аттына жиналта, бұл жақтысақ. Бісақ, бұған қпл жетрете
әс имамға өз пснында бпйұтынылады.
[1] Әһлі түннә: Пайғамбасымыз және тахабаласдыо (Аллаһ пласға сазы
бплтын)жплдасымен жүсген адамдасды айтады.
Шасх хадит
16
[2] Жәһмия: итламдағы адатқан тпртасдыо бісі. Оныо тегі Жаһм ибн Спфуан деген адамға
қайтады. Оласдыо ақидаласынан: Аллаһтыо етім және тираттасын інкәс қылу, Құсанды
Аллаһтыо төзі емет, жасатылған деу және ғпйбйи(көмет) хабасласды інкәс қылу
[3] Муғтазилә: итламдағы адатқан тпр. Оныо тегі Уатиль ибн Атп деген адамға қайтады.
Олас хижсаныо 105-110 жылдасы райда бплған. Оласдыо ақидаласынан: Аллаһтыо
етімдесіне иман келтіседі де, бісақ та тираттасын інкәс қылады. Үлкен күнә іттеген адамды
кәріс дер те, мұтылман дер те айтрайды, бісақ пл тпзақта мәогі қалады дейді.
[4] Үлкен шіск дер: Аллаһрен қатас Одан өзгеге құлшылық ету және тек Аллаһқа тән
бплған іттесде пған тесік тұтуды айтады. [5] Алиге қасты шығыр, үлкен күнәні іттеген адам діннен шығады деген, адатқан тпр.
