Доплер сонографско Доплер сонографско испитување кај болни со испитување кај болни со

diabetes mellitusdiabetes mellitus

Весна НаковаВесна Накова

АбстрактАбстракт

Дијабетесот е значаен ризик фактор за Дијабетесот е значаен ризик фактор за морбидитет и морталитет од артрериосклероза морбидитет и морталитет од артрериосклероза и од неа детерминантните болести- коронарна и од неа детерминантните болести- коронарна артерискаартериска болест и цереброваскуларна болестболест и цереброваскуларна болест . . Кај пациенти со тип 1 на дијабетес мелитус во Кај пациенти со тип 1 на дијабетес мелитус во 39% од случаевите смртноста се однесува на 39% од случаевите смртноста се однесува на дијабетичната невропатија.дијабетичната невропатија.Поради сето ова, во овој труд ќе бидат Поради сето ова, во овој труд ќе бидат разработени компликациите при дијабетес разработени компликациите при дијабетес мелитус како и дијагностичките постапки мелитус како и дијагностичките постапки потребни за нивно навремено откривање.потребни за нивно навремено откривање.

ВоведВоведДијабетес мелитусДијабетес мелитус

Дијабетес мелитус претставува метаболно Дијабетес мелитус претставува метаболно нарушување со мултипна етиологија нарушување со мултипна етиологија карактеризирано со хронична хипергликемија и со карактеризирано со хронична хипергликемија и со нарушување во метаболизмот на јаглените нарушување во метаболизмот на јаглените хидрати, масти и протеини кои се должат на хидрати, масти и протеини кои се должат на дефекти во инсулинската секреција, дефекти во инсулинската секреција, дејствувањето на инсулинот или и на двете. дејствувањето на инсулинот или и на двете. Дијабетот се карактеризира со долготрајни и Дијабетот се карактеризира со долготрајни и хронични оштетувања, дисфункции и оштетувања хронични оштетувања, дисфункции и оштетувања во функциите на разни органи.во функциите на разни органи.

Оkолу 200 милиони луѓе во светот имаат дијабетес Оkолу 200 милиони луѓе во светот имаат дијабетес мелитус , а во Република Македонија околу мелитус , а во Република Македонија околу 45.000 .Преваленцата (бројот на дијабетични болни на 45.000 .Преваленцата (бројот на дијабетични болни на 100 жители) во светот е од 2-5% во светот а кај нас 100 жители) во светот е од 2-5% во светот а кај нас 2,2%. Кај популацијата со старост над 50 год. 2,2%. Кај популацијата со старост над 50 год. преваленцата на дијабетес мелитус е 10-преваленцата на дијабетес мелитус е 10-15%.Инциденцата (бројот на нови дијабетични болни на 15%.Инциденцата (бројот на нови дијабетични болни на 100 000 жители годишно), прогресивно се 100 000 жители годишно), прогресивно се зголемува,што покажува на непознат енвироментален зголемува,што покажува на непознат енвироментален фактор.фактор.

Дијабетот се одлиува со карактеристични Дијабетот се одлиува со карактеристични симптоми, како што се жед, полиурија, нарушувања симптоми, како што се жед, полиурија, нарушувања на видот, губење телесна тежина. Во на видот, губење телесна тежина. Во поизразените форми, се јавува кетоацидоза, поизразените форми, се јавува кетоацидоза, некетотична хиперосмоларна состојба, што може некетотична хиперосмоларна состојба, што може да доведат до појава на ступор, кома и во да доведат до појава на ступор, кома и во отсуство на адекватна терапија можат до отсуство на адекватна терапија можат до доведат до смрт. Карактеристични се и доведат до смрт. Карактеристични се и долготрајните васкуларни компликации на болеста долготрајните васкуларни компликации на болеста што опфаќаат микро и макроваскуларни промени.што опфаќаат микро и макроваскуларни промени.

Поделба на дијабетотПоделба на дијабетот

• Дијабетес мелитус тип 1 ,Дијабетес мелитус тип 1 ,

• Дијабетес мелитус тип 2 и Дијабетес мелитус тип 2 и

• LADA (latent autoimmune diabetes in adults).LADA (latent autoimmune diabetes in adults).

““Not every patient with a diaдnosis of diabetes Not every patient with a diaдnosis of diabetes before aдe of 40 years has type 1 diabetes, before aдe of 40 years has type 1 diabetes, and not every patient with onset of diabetes and not every patient with onset of diabetes after aдe of 40 years has type 2 diabetes.”after aдe of 40 years has type 2 diabetes.”

Симптоми на дијабетес меллитусСимптоми на дијабетес меллитус

• Гликозурија , Гликозурија ,

• Хипергликемија наутро,Хипергликемија наутро,

• ПолиуријаПолиурија

• Полифагија,Полифагија,

• Полидипсија,Полидипсија,

• Зголемено губење на Зголемено губење на телесна тежинателесна тежина

Дијагноза кај дијабетес мелитус се поставува Дијагноза кај дијабетес мелитус се поставува когакога - -

• има присуство на класични симптоми за дијабетес,има присуство на класични симптоми за дијабетес,

• Хипергликемија на гладноХипергликемија на гладно

• Позитивен ОГТТ ( орален гликоза толеранс тест )Позитивен ОГТТ ( орален гликоза толеранс тест )

Компликации кај дијабетес мелитусКомпликации кај дијабетес мелитус

• Акутни Акутни

- хипергликемија,хипергликемија,

- Дијабетична кетоацидоза,Дијабетична кетоацидоза,

- Хипогликемија,Хипогликемија,

- Некетотична хиперосмоларна состојба,Некетотична хиперосмоларна состојба,

- Ступор, кома, смртСтупор, кома, смрт

• ХроничниХронични

- Микроангиопатија ( ретинопатија, Микроангиопатија ( ретинопатија, нефропатија и невропатија ) и нефропатија и невропатија ) и

- Макроангиопатија ( засегање на големите Макроангиопатија ( засегање на големите крбни садови на срцето, мозокот и долните крбни садови на срцето, мозокот и долните екстремитети ).екстремитети ).

Дијабетично стапалоДијабетично стапало

Припаѓа во групата на макроангиопатски Припаѓа во групата на макроангиопатски компликации кај болните со дијабетес мелитус. Се компликации кај болните со дијабетес мелитус. Се смета дека околу 80% од луѓето со дијабетес смета дека околу 80% од луѓето со дијабетес мелитус во текот на животот ќе развијат мелитус во текот на животот ќе развијат сериозен проблем со стапалата, а со тоа и сериозен проблем со стапалата, а со тоа и ампутацијата на долните екстремитети е ампутацијата на долните екстремитети е најчеста кај овие пациенти. Но, со едукација на најчеста кај овие пациенти. Но, со едукација на пациентите и на медицинскиот персонал може да пациентите и на медицинскиот персонал може да се редуцира стапката на ампутации за 49-85%.се редуцира стапката на ампутации за 49-85%.

Причини за развој на дијабетично стапалоПричини за развој на дијабетично стапало

- НевропатијаНевропатија

- Ослабена циркулацијаОслабена циркулација

- ИнфекцијаИнфекција

- Ограничена подвижност на зглобовите, дебелина, Ограничена подвижност на зглобовите, дебелина, оштетен вид, лоша метаболна контрола, лош избор оштетен вид, лоша метаболна контрола, лош избор на чевли, претходна анамнеза за улцери илина чевли, претходна анамнеза за улцери или ампутација на долен екстремитет.ампутација на долен екстремитет.

Процена на ризикот за развој на Процена на ризикот за развој на

дијабетично стапало –дијабетично стапало –

- Низок ризик Низок ризик

- Умерен ризик Умерен ризик

- Висок ризикВисок ризик

- Активна болест на стапалото Активна болест на стапалото

Деформитетите на стапалатаДеформитетите на стапалата

• Карактеристично е Карактеристично е т.н. Charcoz-ово т.н. Charcoz-ово стапало кое настанува стапало кое настанува како резултат на како резултат на траума на траума на несензитивно стапало несензитивно стапало

која доведува до колапскоја доведува до колапс и спуштање на и спуштање на неговиот свод.неговиот свод.

Улцерации на стапалатаУлцерации на стапалата

• невропатски улцер,невропатски улцер,

• ОстеомиелитисОстеомиелитис

• гангренагангрена

Скрининг за дијабетично стапалоСкрининг за дијабетично стапало

• БиотезиометарБиотезиометар

• монофиламентмонофиламент

• Циркулација на Циркулација на стапалатастапалата

• Доплер сонографијаДоплер сонографија – – за мерење на брзината на за мерење на брзината на крвниот проток ја користиме методата на доплер крвниот проток ја користиме методата на доплер сонографија. Со Доплер сонографијата овозможено сонографија. Со Доплер сонографијата овозможено е да се регистрира протокот на крвта во било кој е да се регистрира протокот на крвта во било кој сегмент на попречно зафатениот крвен сад а со сегмент на попречно зафатениот крвен сад а со тоа и да се одреди брзината и насоката на тоа и да се одреди брзината и насоката на движењето на крвта, пречникот на крвниот сад движењето на крвта, пречникот на крвниот сад како и волуменот, т.е. количината на крв која како и волуменот, т.е. количината на крв која протекува во дадениот момент на испитувањепротекува во дадениот момент на испитување ..

Основни правила во третманот на Основни правила во третманот на

дијабетично стапалодијабетично стапало а) редовна инспекција и преглед на стапалата , а) редовна инспекција и преглед на стапалата ,

б) идентификација на стапалата со ризик , б) идентификација на стапалата со ризик ,

в) едукација на пациентот, семејството и медицинскиот тим , в) едукација на пациентот, семејството и медицинскиот тим ,

г) соодветни обувки ,г) соодветни обувки ,

д) третман на неулцеративна и улцеративна патологија .д) третман на неулцеративна и улцеративна патологија .

Статистички иследувањаСтатистички иследувања

Во центарот за дијабет во склоп на Клиничка Во центарот за дијабет во склоп на Клиничка Болница Штип, евидентирани се вкупно 978 инсулин Болница Штип, евидентирани се вкупно 978 инсулин зависни пациенти.зависни пациенти.- Од нив 75% или 733 пациенти се упатени на - Од нив 75% или 733 пациенти се упатени на еходоплер иследување на долни екстремитети. еходоплер иследување на долни екстремитети. - Од испитаните 733 пациенти, 8% или 58 се со добри - Од испитаните 733 пациенти, 8% или 58 се со добри резултати кои се на инсулинска терапија.резултати кои се на инсулинска терапија.- 68% или 490 пациенти се со почетни промени на - 68% или 490 пациенти се со почетни промени на крвните садови, со намалена звучност и намален крвните садови, со намалена звучност и намален проток во истите.проток во истите.- 16,5% или 120 пациенти се со промени на стапалото - 16,5% или 120 пациенти се со промени на стапалото – улцерации кои се третираат со хирршка обработка – улцерации кои се третираат со хирршка обработка и со администрирање на снтибиотици.и со администрирање на снтибиотици.- 6,5% или 47 пациенти се со треминални промени - 6,5% или 47 пациенти се со треминални промени (гангрена) на стапалото, од кои 1,5% односно 8 (гангрена) на стапалото, од кои 1,5% односно 8 пациенти се со извршена ампутација.пациенти се со извршена ампутација.

ЗаклучокЗаклучок

За успешно лекување на дијабетесот заради За успешно лекување на дијабетесот заради постигнување близу – нормогликемија, потребно е пациентите постигнување близу – нормогликемија, потребно е пациентите да направат многубројни промени во начинот на живот како да направат многубројни промени во начинот на живот како дел од еден интензивен, комплексен, координиран терапевтски дел од еден интензивен, комплексен, координиран терапевтски режим насочен кон намалување на компликациите асоцирани од режим насочен кон намалување на компликациите асоцирани од болеста. За луѓето со дијабетес, придржувањето кон болеста. За луѓето со дијабетес, придржувањето кон препорачаниот третман никогаш не било лесна задача, но препорачаниот третман никогаш не било лесна задача, но затоа во последните години тоа прераснува во огромен затоа во последните години тоа прераснува во огромен предизвик. Сегашните цели во третманот на луѓето со предизвик. Сегашните цели во третманот на луѓето со дијабетес се насочени кон воспоставување на близу дијабетес се насочени кон воспоставување на близу нормогликемија. Сето ова е од исклучителна важност во нормогликемија. Сето ова е од исклучителна важност во намалувањето на ризикот, или одложувањето на прогресијата, намалувањето на ризикот, или одложувањето на прогресијата, на сериозните компликации на тип 1 и тип 2 дијабетес на сериозните компликации на тип 1 и тип 2 дијабетес мелитус. мелитус.