Стрес осетливост кај свињите дипл. инж. Даниел Трајковски

УНИВЕРЗИТЕТ “Св. КИРИЛ И МЕТОДИЈ” ВО СКОПЈЕ

ФАКУЛТЕТ ЗА ЗЕМЈОДЕЛСКИ НАУКИ И ХРАНА-СКОПЈЕ

ИНСТИТУТ ЗА АНИМАЛНА БИОТЕХНОЛОГИЈА

дипл. инж. Даниел Трајковски

СТРЕС ОСТЕЛИВОСТ КАЈ СВИЊИТЕ

СКОПЈЕ, МАРТ 2013

Стрес осетливост кај свињите

УКИМ, Факултет за земјоделски науки и храна, Институт за анимална биотехнологија 2

СОДРЖИНА:

1. Вовед 4

2. Историјат на истражување на стрес осетливоста кај свињите 5

3. Молекуларно-генетски основи на стрес осетливоста кај свињите 8

4. Биохемиско-физиолошки основи на стрес осетливоста кај свињите 14

5. Стресогени фактори 22

6. Последици од стрес осетливоста кај свињите 23

7. Селекциски аспекти на стрес осетливоста во свињарството 26

8. Техники за детекција на стрес осетливоста кај свињите 30

9. Преглед на примери за производни и репродуктивни својства 36

10. Преглед на примери за дистрибуција на генотипови за стрес осетливост 42

11. Дискусија 51

12. Литература 54

13. Прилози 58



1. ВОВЕД

Република Македонија располага со потребните услови за интензивирање, инвестирање и

модернизација на свињарското производство за добивање на финален производ кој би бил

конкурентен, освен на домашниот и локалниот пазар, и на западно европскиот пазар, кои е

најголем потрошувач на свинското месо ве светот. Освен цената и квалитетот на еден

производ ја игра главната улога во неговата конкурентност. Како главен одговор за

посакуваното интензивирање на свињарството и добивање на еден конкурентен производ

е решавање на производните проблемите кој влијаат не само на самата ефикасност на

производството туку и на квалитетот на финалниот производ. Познавачите на

свињарското производство ќе набројат многу такви проблеми, но во овој случај ќе ја

истакнеме потребата на елиминација на гени и генотипови кој делуваат негативно врз

свињарското производство и врз квалитетот на финалниот производ. Таков пример се

носителите (Nn) и хомозиготните (nn) индивидуи на т.н. халотан ген, кои предизвикува

стрес осетливост кај свињите.

Стрес осетливоста преставува специфична физиолошка состојба настаната под дејство на

стресогени фактори. Заради повеќето симптоми кои се манифестираат во текот на стресот,

тој се квалификува како синдром (Vapa, 1999). Но, како што напомнавме, стресот има

своја генетска основа т.е. за да се манифестира стресот кај едно животно тоа треба да е и

генетски предиспонирано кон стрес. Заради тоа стресот се третира како наследна болест

која се јавува кај многу цицачи (mammalia), вклучувајки го и човекот. Како што

наведовме, главна причина за појава на стрес синдромот е мутација во халотан генот или

RYR-1 (Ryanodine Receptor Gene-рианоид рецептор ген), кој е одговорен за синтеза на

протеин кој игра важна улога во транспортот на јоните на калциумот (Ca++) во

саркоплазматскиот ретикулум на мускулните клетки, при што под влијание на разни

стресогени фактори кај хомозиготните животни се нарушува метаболизмот на калциум

што резултираат со разни промени кои може да завршат и со смрт. Името халотан ген е

добиено заради осетливоста на носителите на оваа мутација кон анестетикот халотан

(2бром-2хлор-1,1-трифлуоретан), (Schonbaum, 1991).

Стрес синдромот се манифестира со неконтролирано грчење на скелетната мускулатура,

хипертермија, тахипноја и цијаноза. Појава на акутен стрес, зголемена активноста на



сетилата и мускулна некроза. Во мускулите се насобира млечната киселина и доаѓа до

промена на мускулниот метаболизам од аеробен во анаеробен. Кожата поцрвенува, се

зголемува температурата до 42°C. Свињите често завршуваат летално, особено при

транспорт (Gerald A. Gronert, Isaac N. Pessah, Sheila M. Muldoon, Timothy J. Tautz, 1986).

Од производен аспект, стрес синдромот кај свињите е негативна мутација односно има

негативно влијание врз квалитетот на свинското месо. По колењето месото кај стрес

осетливите животни станува бледо, меко и воденикасто (pale, soft and exudative - PSE), при

што нагло паѓа pH вредноста како резултат на акумулација на млечната киселина во

мускулите. Ваквото месо не е погодно за преработка и има помала нутритивна вредност

(Поповски, 2002).

2. ИСТОРИЈАТ НА ИСТРАЖУВАЊЕ НА СТРЕС ОСЕТЛИВОСТА КАЈ

СВИЊИТЕ

Се смета дека мутацијата на стрес синдромот кај свињите настанала само кај едно

животно кое било пуштено во репродукција (Fujii, J., O. Kinya, F. Zorzato, S. DeLeon, V. K.

Khanna, J. E. Weiler, P. J. O’Brien, and D.H. MacLennan. 1991). O’Brien исто така сугерира

дека мутацијата за прв пат се појавила во Германија, бидејќи во 1914 за прв пат било

опишано месо кое било непогодно за преработувачката индустрија за производство на

колбаси т.е. било опишано БМВ месо. Исто така имало сомневање дека новиот формиран

рецесивен ген играл главна улога за создавање на расата Пиетрен во Белгија и расата

Полска-Кина (Poland China breed) во САД (O’Brien, 1995)

Првите опсервации кои се однесувале на стрес синдромот кај свињите датираат од XIX

век. Било забележано чудно однесување на некој свињи во стресогени услови, при што,

базирано на тогашните сознанија од областа на генетиката се претпоставувало дека се

работело за наследна состојба. Исто така е забележано дека одредени раси на свињи се

осетливи на некој неповолни фактори кои се појавуваат во текот на производството и овие

раси на свињи биле категоризирани како стрес осетливи. Подоцна е воспоставен и поимот

стрес синдром кај свињите (porcine stress syndrome-PCC). Било утврдено дека месото со



полош квалитет, т.е. бледо, меко и воденикавото месо (БМВ) е иманентно за стрес

осетливите животни (Поповски, 2002).

Во 60-те и 70-те години на XX век, стрес синдромот бил еден од најголемите проблеми во

свињарството. Во ова време утврдувањето на стрес синдромот кај свињите било само со

набљудување се до 1974 година кога за прв пат бил воведен тест за откривање на стрес

осетливите животни со инхалација на анестетикот халотан (Eikelenboom, Makema, 1974).

Било утврдено дека животните кои покажале позитивна реакција на халотанот имале

послаб квалитет на месото, подобри кланични карактеристики, побрз прираст и поголем

процент на укинување во текот на одгледувањето и особено транспортот (Eikelenboom,

1979).

Во 1976 година, Rasmunsen и сор. откриле дека H системот на крвните групи и

фосфохексозоизомеразата (PHI) може да се користи како генетски маркери во

детерминацијата на стрес синдромот кај свињите.

Потоа во 1977 година, Lampo ја открил корелацијата меѓу стрес синдромот и некој

биохемиски параметри кај свињите т.е. било констатирана врска помеѓу ензимите

креатинфосфокиназа (CPK) и лактатдехидрогенезата (LDH) и стрес осетливоста.

Webb и сор. во 1985 утврдиле дека кај стрес синдромот кај свињите се работи за

моногенетски дефект, а генот кој е одговорен е лоциран во автозомните хромозоми. Исто

така било утврдено дека стрес синдромот се манифестира само во хомозиготна форма и

дека се наследува автозомно рецесивно. Во овој период било направено обиди за т.н.

контролирана селекција односно вкрстување на стрес осетливите свињи со стрес

отпорните бидејќи се сметало дека со ваквиот пристап ќе се задржат делумно позитивните

својства на стрес синдромот односно делумна дистрибуција на генот во популацијата

(Webb, 1981).

Baulain и сор. во 1987 година констатирале дека стрес резистентните животни имаат

подобри репродуктивни својства кој се манифестираат преку бројот на мртвородени, живи

и успешно одгледани прасиња.



Во последната деценија на XX биле утврдени молекуларните методи од страна на Fuji и

сор. во 1991, и биохемиските основи на стрес синдромот од MacLennan во 1992 година.

При тоа било утврдено дека причината за појава на стрес синдромот кај свињите е

мутација во рианодин рецепторот – 1 генот чија што нуклеотидна секвенца е комплетно

утврдена, како и неговиот протеински производ. Овие откритија создадоа услови за

примена на молекуларните методи во детекцијата на стрес синдромот. Тие сознанија

овозможија примена на некои биохемиски параметри во индиректната детекција на стрес

синдромот кај свињите. Овие откритија создале услови за примена на молекуларните

методи во детекцијата на стрес синдромот кај свињите.

Во просторите на поранешна Југославија, стрес синдромот кај свињите го привлекува

вниманието во последните 20 години. Jovanovic во 1985 започнал со истражување на на

некој генетски маркери во стрес синдромот. Во 1989, Markovic и Gajic укажуваат на

релацијата нa стрес синдромот со некој репродуктивни и клинички својства кај некој раси

на свињи. Во 1992 година, Stankovic започнува со примена на халотан тестот во

детекцијата на стрес синдромот кај свињите. Тој, истата година ја објавил момографијата

“Genetika stres sindroma svinja”, додека во 1995 ја објавил и момографијата “Yu populacija

svinja I halotan gen”. Во 2002 година, во Македонија, З. Поповски врши истражување на

тема “Молекуларни основи на стрес синдромот кај свињите во Република Македонија”.



3. МОЛЕКУЛАРНО-ГЕНЕТСКИ ОСНОВИ НА СТРЕС ОСЕТЛИВОСТА КАЈ

СВИЊИТЕ

Стрес синдромот кај свињите (PCC) е наследна состојба предизвикана од мутација во

RYR-1 генот кај се наследува автозомно рецесивно. Генот RYR-1 е лоциран на шестиот

хромозом, во генскиот локус 6p11-q21.

Немутираниот алел се означува како N, а мутираниот се означува со n (Fiji и сор. 1991).

Можат да постојат три генотипови за стрес синдром кај свињите:

- NN - нормален или стрес отпорно животно (normal);

- Nn - хетерозигот или носител на мутација (carrier);

- nn – хомозигот или стрес осетливо животно (mutant);

Молекуларната карактеризација на RYR-1 генот е и направена кај единка од расата

јоркшир, за кој се смета дека не е многу оптеретена со стрес синдромот. RYR-1 генот се

состои од стотина егзони, а неговата секвенца е долга околу 240 kB. Комплементарната

DNA (complementary DNA - cDNA) од овој ген добиена со реверзна транскрипција на



информационата RNA (messenger RNA - mRNA) содржи 15378 bp и кодира протеин со

5126 аминокиселини. Во cDNA бројот на одделните нуклеотиди изнесува:

- 3199 аденин (A)

- 4637 цитозин (C)

- 4761 гванин (G)

- 2781 тимин (Т)

Молекуларната маса на RYR-1 изнесува 565 kD. Четири молекули од овој протеин

создаваат хомотетрамер кој учествува во создавање на каналчиња низ кој се одвива

транспортот на Ca++ од и во мускулните клетки.



Протеинот кој е изолиран и идентификуван има голем афинитет кон растителниот

алкалоид рианодин (ryanodine), по што генот го добил своето име. Овој протеин се состои

од два дела и тоа цитоплазматски и трансмембрански. Овој протеин се состои од два дела

и тоа цитоплазматски и трансмембрански. Трансмембранскиот дел од полипептидниот

синџир се наоѓа во последната петтина од карбокси терминалниот крај.

Трансмембранските секвенци од секој теломер се испреплетуваат меѓу себе и го создаваат

т.н. Ca++ realize channel (Ca++RC). Цитоплазмитските делови од секоја субединица на

овој хомотетрамер создаваат 4 посебни каналчиња кој го сочинуваат трансмембранските

секвенци (MacLennan, 1992).



Стрес синдромот кај свињите главно се јавува како резултат на точкаста мутација во RYR-

1 генот при што на 1873-от нуклеоид, цитозинот (C) е заменет со тимин (T). Таа мутација

резултира со супституција на аминокиселината аргинин со цистин во 615-то место на

полипептидниот синџи, при што предизвикува промена во цитоплазматскиот дел на RYR-

1 генот, кој учествува во создавање на заеднички канал со другите молекули од

хомотетрамерот. (Fuji, 1991). Оваа мутација оневозможува затварање на каналчињата, кој

служат за проток на калциумот во и од клетката, при што тој едноставно само истекува од

клетките, заради што се јавува целуларен дефицит на калциум. Дефицитот на калциум во

клетките е главната причина за појавата на стрес синдромот кај свињите (MacLennan,

1992). Ваквата состојба повлекува и редици на биохемиски реакции кои се манифестираат

кај стрес осетливите животни. Протеинот кој е кодиран од RYR-1 генот е анализиран со

триптична дигестија при што е утврдено дека кај хомозиготните стрес осетливи животни

се јавува еден фрагмент од 99kD, додека кај нормалните животни се јавува фрагмент од

86kD (Knudson и сор., 1990, Mickelson и сор., 1992). Во овој ген досега не се откриени

делеции или стоп кодони, но се откриени 17 полиморфизми. За овие полиморфизми е

карактеристично што немаат фенотипска експресија на стрес синдромот кај свињите (Fuji,

1991).

Нуклеотид Нормален Полиморфизам Нуклеотид Нормален Полиморфизам

276 C A 9063 T A

1878 G C 9456 G A

3942 T C 9471 C A

4332 A G 9822 G A

4365 C T 11121 C T

6738 A G 12171 T C

7563 T C 13878 T C

7809 C T G A

8811 G A

Полиморфизми во RYR-1 генот кај свињите



За сите овие полиморфизми е карактеристично што тие не резултираат со никаква

супституција на една аминокиселина со друга, што во крајна линија значи дека тие

полиморфизми немаат фенотипска експресија на стрес синдромот (Поповски, 2002).

Покрај RYR-1 генот во свинскиот геном е откриен и RYR-2 ген, кој учествува во

транспортот на калциум во срцевата мускулатура, но не е откриена мутација или друга

генетска промена која би предизвикала слични промени како кај стрес синдромот на

скелетната мускулатура Тој е лоциран на четиринаесеттиот хромозом, во локусот 14q22-

q23 и досега не е откриена мутација или друга генетска промена која би предизвикала

појава на симптоми слични на тие кои се манифестираат при стрес синдромот (Поповски,

2002).

Во 1994 година откриен е и RYR-3 кој е одговорен за регулација на нивото на калциум во

мозокот и се јавува во три изоформи. (Ledbetter и сор., 1994).

Треба да се напомене дека најголем дел од квантитативните својства на свињите се

полигено детермирани. Неколку гени, кои се наоѓаат на шестиот хромозом,

партиципираат во одредување на многу значајни квантитативни својства. Генот за H

типизација на крвните групи кај свињите се јавува во два алели Ha и Hb. Алелот Ha е

поврзан со послаба плодност кај маториците, пократок труп и побледо месо. Овој алел е

често во асоцијација со мутираниот RYR-1 алел на генот одговорен за појава на стрес

синдромот кај свињите (Imlah, 1985). Во истиот хромозомски регион се наоѓа и генот

одговорен за синтеза на фосфохексозоизометразата (PHI). Во случајот на овој ген, алелот

PHI-b е асоцијација со мутираниот RYR-1 алел. Трет ген кој се наоѓа во овој регион, а кој

исто така учествува во детермирањето на квантитативните својства, е генот одговорен за

синтеза на фосфоглуконат дехидрогенеза (PGD). Четвртиот ген е генот за посталбумин 2,

додека петтиот за ABO идентификација на крвните групи кај свињите. Овие факти се

засноваат на извршена linkage анализа, а врз основата на нив е заклучено дека како

најпогоден маркер во делумно откривање на стрес осетливи животни има PHI локусот

(Schulman, 1985).

Исто така треба да се напомне дека во хуманиот геном се наоѓа аналоген ген на RYR-1

генот од свинскиот геном кој е лоциран на деветнаесеттиот хромозом поточно во локусот



19q12.1. cDNA на овој ген од хуманиот геном содржи 15360 nt. односно кодира синтеза на

протеин кој содржи 5120 аминокиселини.

Разликата на мутацијата во генот RYR-1 кај човекот и кај свињите е во тоа што замената

со C so Т во 1840 место резултира со супституција на аргининот со цистин во 614

аминокиселина од полипептидниот синџир, при што оваа мутација предизвикува

клиничка манифестација слична со стрес синдромот кај свињите, особено при апликација

на анестетик при операциони зафати (Quane и сор., 1997).

Освен главната мутација на RYR-1 генот кај човекот се откриени и други поретки

мутации кои предизвикуваат нарушување на транспортот на C++ во мускулните клетки

што во крајна линија резултира со појава на неконтролирано грчење на мускулите,

цијаноза забрзано дишење и т.н. Пример за такви мутации се:

- во 6487-то место замена на C во T што резултира со замена на аргинин во цистин

во 2163 аминокиселина од полипептидниот ланец.

- Во 6488-то место од cDNA замена на G во A што резултира со супституција на

аргинин во хистидин во 2163 аминокиселина.

- во 6502-от нуклеотид замена на G во А што резултира со супституција на валин во

метионин во 2168 место на полипептидниот ланец.

- 6617-то место замена на C во T што резултира со замена на трсонин со метионин во

2206-та позиција на аминокиселинскиот ланец.

Од изнесеното можеме да заклучиме дека регионот помеѓу 6400 и 6700 нуклеоид од cDNA

на RYR-1 хуманиот ген преставува место на бројни мутации и резултира и со појава на

стрес синдромот и кај човекот (Manning и сор., 1998). Покрај овие мутации на хуманиот

ген за стрес синдромот се откриени и 17 missense Мутации кои исто така афектираат

појава на малигна хипотермија.



4. БИОХЕМИСКО-ФИЗИОЛОШКИ ОСНОВИ НА СТРЕС

ОСЕТЛИВОСТА КАЈ СВИЊИТЕ

4.1. Механизам на настанување

Под влијанието на најразличните стресогени фактори (транспорт, производство и др.) кај

свињите се вкчичуваат два механизми:

-хипофизно-адренокортикален

-симпатичко-адреномедуларен

Во случајот на хипофизно-адренокортикален механизам дразбата од централниот нервен

систем се пренесува во хипоталамусот кој испушта кортико рилизинг фактор неврохормон

(CRF) кој делува на аденохипофизата, каде предизвикува создавање на адренокортикален

хормон (ACTH). Овој хормон своето дејство го врши врз кората на надбубрежната жлезда

каде ја стимулира синтезата на кортикостероидите. Овој механизам може трае од неколку

минути до неколку часови.

Во симпатичко-адреномедуларен случај, скоро моментално се подига нивото на

адреналинот и норадреналинот во крвта. Тие се синтетезираат во срцевината на

надбубрежната жлезда а потоа синтезата продолжува во симпатичките нервни влакна.

Овие хормони влијаат врз ширењето на бронхиолите, забрзана фрекфенција на пулс и

дишење. Адреналинот исто така ја стимулира хипофизата да синтетизира ACTH, при

штосе докажува взаемната поврзаност на поменатите механизми (Swenson, 1975).



4.2. Фази на одвивање на стресот

Развојот на стресната реакција кај животните може да се подели во три фази:

-алармантна или шок фаза

-адаптациона фаза

-Фаза на оздравување или исцрпување

Фазата на шок започнува со лачењето на адреналинот од надбубрежната жлезда, кои кај

свињите доведува до зголемена нервна надразливост, зголемување на крвниот притисок и

забрзана работа на срцето. Адреналинот веднаш се врзува за β-рецепторите кои се наоѓаат

на мембраните на мускулните клетки, при што создадениот комплекс го активира ензимот

аденилатциклаза која го претвара ATP во цикличен AMP (cAMP) отстранувајќи еден

пирофосфат. cAMP влегува во клетката и активира систем на ензими познати како

протеикинази, при што еден од тие ензими го активира ензимот фосфорилазакиназа, кои

пак го активира ензимот одговорен за разградување на гликогенот познат како



фосфорилаза. Разградување на гликогенот се врши преку млечно-киселинското вриење

т.е. гликогенолиза, и како краен продукт се создава млечна киселина. На гликогенолизата

потоа се надоврзува Кребсовиот циклус на трикарбонски киселини чија главна цел е да го

снабди организмот со вишок енергија неопходна да се совлада стресот. Адреналинот

помага во зголемување на нивото на енергијата која е потребна во мозокот, срцето и

посебно скелетната мускулатура т.е. организмот се подига на повисоко енергетско ниво.

Во оваа фаза организмот тешко опстанува при што како резултат може да се надмине

стресот или ако стресогената дразбата била со силен интензитет организмот може да

угине по неколку часа.

После алармантната фаза, доколку организмот преживее настанува т.н. адаптациона фаза

која се нарекува и фаза на резистенција. Во оваа фаза организмот се брани од стресот, при

што ја користи акумулираната енергија за да отпочне анаболички процеси со кои би

требало да се воспостави енергетска хомеостаза која со стресот е нарушена. Во оваа фаза

директа контрола има кората на надбубрежната жлезда каде пто се лачи кортизол и

кортикостерон кои се неопходни за процесот на гликонеогенеза, и алдостерон кој е

неопходен во воспоставување на минерална хомеостаза.

Ако адаптационите механизми успеат да ја совладаат стресогената дразба, организмот

влегува во фазата на оздравување во која сите функции се нормализираат и се

воспоставува хомеостаза. Доколку стресогената фаза е со продолжително дејство (услови

за живот, транспорт, нов сопственик и др.), може да се случи организмот да не се

адаптира, тогаш тој влегува во т.н. фаза на исцрпеност. Во оваа фаза организмот неможе

да се спротистави на негативното дејство при што настанува смрт (Поповски, 2002).

Врз основа на текот на стресогената реакција, постојат два вида на стрес и тоа акутен и

хроничен. Акутниот стрес нагло започнува и е трае кратко, во зависност од јачината на

дразбата може да заврши позитивни или негативно. Хроничниот тип на стрес се појавува

како резултат на стресогени фактори со помал интензитет кои траат во текот на еден

подолг временски период т.е. имаат продолжено дејство (Vapa, 2001).



4.3. Биохемиски промени при стрес осетливост кај свињите

Создадената млечна киселина, која се создава под дејство на стресоарот и при

активацијата на одбрамбените механизми, преку крвотокот се враќа во црниот дроб и од

неа повторно може да се ресинтетизира гликогенот, но кога нивото на млечната киселина

енормно ќе се зголеми (при стресогени реакции) настанува ацидоза при што нивото на pH

во мускулите од 6,0 паѓа под 5,4 и предизвикува излегување на Ca++ од

саркоплазматскиот ретикулум на мускулните клетки. Овие калциумови јони го забрзуваат

разградувањеро на ATP што создава вишок на топлотна енергија која пак како вишок на

топлинска енергија создава малигна хипертермија (која е синоним за стрес синдром кај

свињите). Малигната хипертермија предизвикува денатурација на мускулните протеини и

ја намалува способноста на мускулите за врзување на вода, која е и воедно и причина за

побледата боја на месото која се должи на фактот дека светлината не продира подлабоко

низ собраните миофибрили, туку се одбива и создава визуелен впечаток на посветло месо.

Треба да се истакне дека најважна улога во појавувањето на стрес синдромот кај свињите

го има протеинот, кој има улога да оневозможи излегување на C++ од клетките, кој е

кодиран на RYR-1 генот. Кај животните кај кои овој механизам не функционира како што

треба т.е. оние кои имаат мутација на овој ген се подложни на стрес и, доста негативна

појава во свињарското производство, појавата на бледо, меко и воденикасто БМВ месо

(pale, soft and exudative-PSE) (Warriss и сор., 1990, Webb и сор., 1986, Stalder и сор., 1998).

Кај овие животни калциумовите јони ја активираат фосфорилазкиназата, која потоа ја

активира фосфорилазата која го разградува гликогенот. Зголемено ниво на Ca++ во

саркоплазмата создава услови за контракција преку поврзување на актинот и миозинот,

при што се намалува протокот на крвта и се создаваат анаеробени услови. За создавање на

тие услови голема улога има и тироидната жлезда, која во стресогена ситуација ја

зголемува својата активност. Тријодтиронинот и тироксинот го покачуваат базалниот

метаболизам при што се троши големо количество на кислород и се создава хипоксија (З.

Поповски, 2002).

Саркоплазматскиот ретикулум е главен регулатор на нивото на Ca++ во скелетните

мускули, додека калциумовите јони ги регулираат контракциите, релаксацијата и



вкупниот енергетски метаболизам на мускулите. Механизмот е следниот: Ca++ се пумпа

во сакроплазматскиот ретикулум од калциумовата пумпа за да предизвика релаксација

(Carafoli и сор., 1986). Тој е акумулиран во т.н. јазолни терминални цистерни (juncional

terminal sisternae) каде што е поврзан за калсеквестринот, а од таму се ослободува преку

специфични канали за ослободување на Ca++ (Ca++ releasing channels) (Reuter, 1986). По

самото испуштање низ овие канали, Ca++ се поврзува со тропонинот и иницира мускулна

контракција (Herzberg и сор., 1986), во исто време се поврзува со фосфорилаза киназата

преку која го активира процесот на гликогенолиза во кој се ресинтетизира ATP неопходен

како енергетска основа за контракциите. Се претпоставува дека сигналот за ослободување

на ATP каналите го добиваат од Ca++ и од ATP, додела Mg++ и калмодулинот имаат

обратен ефект. (Klee и сор., 1986). Олсободувањето на Ca++ од саркоплазматскиот

ретикулум е краен ефект што се постига после сложена каскада од реакции која вклучува:

деполаризација на нервите и мускулите и отварање на каналите за проток на Ca++. Во

регулацијата на протокот на калциумовите јони учествуваат бројни фактори од

митохондриите, плазма мембраните и калциумовите пумпи, а делумно згрченоста може да

е резултат и на континуирано отсуство на Ca++ во клетката со што е зголемен

гликолитичкиот и аеробниот метаболизам, при што се трошат ATP, гликолиза и

кислородот, се создава вишок CO2, млечна киселина и топлина со што се нарушува

целуларната и екстрацелуларната јонска рамнотежа. Согласно со ова, абнормалностите во

регулацијата на интрацелуларните концентрации на Ca++ кои доведуваат до

манифестација на стрес синдромот попратен со малигна хипертермија може да резултира

на мутации во различни гени. Тоа пред се се однесува на гените кои кодираат протеини

што влегуваат во состав на калциумова пумпа, каналите за ослободување на Ca++ или

други протеини кој учествуваат во каскадата со која се регулира нивото на Ca++ во

клетката (MacLennan и сор., 1992). Досега со сигурност е потврдено дека стрес синдромот

кај свињите се јавува како последица на мутација во 1843nt на RYR-1 генот кој е

одговорен за синтеза на протеин кој влегува во состав на каналите за проток на Ca++.



Терапевтското средство кое се користи за третман на малигната хипертермија е

дентроленот, но механизмите на неговото делување не се познати. Едноставно е јасно дека

дентроленот е во состојба да ги затвори каналите за транспорт на Ca++ со што се

прекинува неконтролираната загуба на Ca++ од клетката, при што се прекинува и појавата

на стресогени фактори (MacLennan и сор., 1992).

Исто така треба да се истакне дека, покрај промените во метаболизмот на калциумот,

бројни истражувања укажуваат на сигнификантни разлики во вредностите на одредени

биохемиски параметри во крвта кои корелираат со појавата на стрес синдромот кај

свињите. Имајќи ги предвид биохемиско-физиолошките основи на оваа наследна појава,

за очекување е да постојат вакви разлики помеѓу животните си различен генотип за стрес

синдромот (Поповски, 2002).

Реакцијата на нивото на кортизол како еден од најзначајните хормони на кората на

надбубрежната жлезда со генотип за стрес синдром е докажана за бројни студии. Имено,

нивото на кортизолот кај животните со генотип nn е скоро два пати поголемо од тоа кај

животните со генотип NN (Rogdakis и сор., 1975, Faber и сор., 1983)



Гликозата и уреата во крвта не покажуваат поголеми разлики кај животните со различен

генотип за стрес синдром (Schmidt и сор., 1970, Rogdakis и сор., 1982).

Количеството на креатин е во корелација со генотипот на свињите за стрес синдромот

(имајќи во предвид дека овој процес се случува во мускулите, а стрес синдромот најмногу

се манифестира преку неконтролирано грчење на скелетната мускулатура). Било

заклучено дека количеството на креатин е поголемо за околу 30-40% кај животните со

генотип nn во споредба со животните NN (Elizondo и сор., 1978).

Нивото на билирубинот кој преставува еден од крајните метаболити од катаболизмот на

хемот од хемоглобин е исто така варијабилно во зависност од генетската предиспозиција

на организмот кон стресот. Концентрација на билирубин во плазмата кај стрес осетливите

животни е 2-3 пати поголема од таа кај нормалните и хетерозиготните носители за стрес

синдромот.

4.4. Ензими кој се користат како маркери во биохемиска детекцијата

на стрес синдромот

Стресогените реакции кај свињите предизвикува низа промени, особено кај ензимите кои

на одреден начин се вклучени во неа. Во таа смисла како биохемиски маркери кој можат

да послужат за откривање на стрес синдромот се следните:

- лактатдехидрогенезата (LDH)

- аспартатаминотрансферазата (AST)

- аланинаминотрансфераза (ALT)

- креатинфосфокиназата (CPK)

- алкалната фосфатаза (AP)

Генеричкото име на лактатдехидрогеназата е L-лактат-NAD оксидоредуктаза и во

меѓунардоната номенклатура на ензимите го носи кодот 1.1.1.27 (Decker и сор., 1977). Toј

е ензим кој учествува во процесот на трансформација на млечната киселина во

пирогроздовата киселина во процесот на гликогенолиза, односно млечно-киселинската

ферментација. Коензим на LDH преставува никотинамиддинуклеотидот (NAD) кој го

врши преносот на водородните атоми. Овој ензим се јавува во пет изоформи, од кој



четири се наоѓаат во скелетната мускулатура, а еден во срцевиот мускул (Berkes, 1975).

Фактот дека една од главните манифестации на стресогената реакција е акумулацијата на

млечната киселина во мускулите на стрес осетливите животни, укажува на висока

корелација на концентрацијата на овој ензим во серумот со генотип на свињите за стрес

синдромот. Тоа го прави овој ензим релативно сигурен биохемиски маркер во детекцијата

на стрес осетливоста на свињите. Имено, највисоки вредности се јавуваат кај генотипот

nn, најниски кај NN, а интермедиерни вредности се јавуваат кај хетерозиготите со генотип

Nn (Schmidt и Kallweil, 1980).

Аспартатаминотрансферазата (AST) е ензим чие генеричко име е L-аспартат 2-

кетоглутерат аминотрансфераза, а неговиот код е 2.6.1.1 (Decker, 1977). Во клиничката

диагностика се сретнува и како глутаматоксаллацетат-трансаминаза (GOT). AST е ензим

кој е лоциран во цитоплазмата и митохондриите. Тој ја катализира реакцијата на

трансаминација помеѓу аспарагинската киселина и ά-кето глутерната киселина. Негов

коензим преставува пиродоксинот кој ја игра главната улога во пренесувањето на

аминогрупите и синтезата на одделни аминокиселини (Berkes, 1975). Нивото на овој ензим

може да виде 4-5 пати повисоко кај животните со генотип nn, во споредба со нормалните

NN и хетерозиготните Nn. Ова значи дека кај овој параметар не се јавува интермедиерен

ефект помеѓу хетерозиготите и нормалните животни (Henry и сор., 1984).

При максимална мускулна активност, цицачите трошат приближно 10−3

mol ATP/мин.

Бидејќи резервите во ATP во релаксиран мускул изнесуваат 5X10-6

mol ATP, организмот

со оваа енергија може да оствари активност само пола секунда (Berkes, 1975). Овој

проблем природата го надминала со нагло ослободување на ATP од креатин фосфатот кој

содржи високоенергетска фосфатна врска.

креатинфосфат + ADP = креатин + ATP

Оваа реакција е катализирана од ензимот креатинфосфокиназа (CPK), чие генеричко име е

ATP креатинфосфотрансфераза, а кодот во ензимската номенклатура е 2.7.3.1 (Decker и

сор., 1977). Тоа се случува во скелетните мускули, заради што овој ензим може да се

користи како биохемиски маркер во детекција на стрес осетливите животни (Schultz и

сор., 1981).



Алкалната фосфатаза (AP) или ортофосфат-моноестер фосфохидролазата е ензим чија

активност е локализирана главно во микрозомите. Нејзиниот код е 3.1.3.1 (Decker и сор.,

1977), а учествува во хидролитичкото кинење на фосфатниот естер. Релацијата на

дејството на овој ензим со појавата на стрес синдромот кај свињите треба да се бара во

испреплетувањето на метаболизмите на фосфорот и калциумот, чии нарушен транспорт е

главна причина за појава на оваа наследна болест.

5. СТРЕСОГЕНИ ФАКТОРИ

Покрај генетската предиспозиција предизвикана од мутација на RYR-1 генот, појавата на

стрес синдромот е условена и од стресогените фактори (стресори) кои се причина за

манифестација. Тоа значи дека кај свињите и покрај мутацијата, не би дошло до

манифестирање на стрес синдромот ако нема надворешни дразби од стресогените фактори

(Fletcher, 1993).

Стресогените фактори можат да бидат физички и психички. Примери за физички

стресоари се:

-болка од секаков вид предизвикана од најразлични причини

-температурни промени (нагло затоплување или заладување)

-сместување на животните во мал простор и појава на клаустрофобија

-несоодветен транспорт

-здравствени прегледи и интервенции (вакцинација, кастрирање и др.)

-несоодветна исхрана проследена со гладување

Примери за психички стресоари се:

-несоодветно однесување кон животните

-взаемно однесување меѓу животните

-нарушување на хиерархиските односи меѓу животните

-спарувањето, еструсот, вештачкото осеменување, земање сперма од нерезите исл.

-носење на линија на колење (Grandin, 1994)



6. ПОСЛЕДИЦИ ОД СТРЕС ОСЕТЛИВОСТА КАЈ СВИЊИТЕ

Дејството на стресогените фактори врз животните резултира со привремено отварање на

каналчињата од саркоплазматскиот ретикулум од кој излегува калциумот. Кај нормалните

единки со генотип NN состојбата по завршувањето на стресогениот фактор брзо се

нормализира на тој начин што каналчињата брзо се затвараат и калциумот не може повеќе

да излегува од мускулните клетки. Но кај животните со мутација т.е. со генотип nn,

каналчињата не се затвараат при што калциумот постојано излегува и се појавува

интрацелуларен дефицит на калциум во мускулните клетки. Оваа појава доведува до

редица физиолошки промени кои резултираат со:

неконтролирани контракции на скелетната мускулатура што создава вишок

на енергија

нагло покачување на телесната температура и појава на малигна

хипотермија

отежнато дишење

забрзана срцева фреквенција

цијаноза (Swatland, 1996; Leman и сор., 1994; Sather и сор., 1991;)

Манифестација на стрес синдромот може да заврши фатално во рок од неколку минути

ако станува збор за инфаркт во срцевиот мускул или за неколку часа ако станува збор за

неможност за спуштање на телесната температура. Кај овие животни по колењето брзо

опаѓа pH на месото како резултат на акумулација на млечната киселина. Ова месо бледо

заради помалото присуство на црвени мускулни влакна, ја губи способноста да врзува

вода и се квалификува како бледо, меко и воденикаво (БМВ) месо (Swatland, 1996; Leman

и сор., 1994; Sather и сор., 1991; Warriss и сор., 1990; Webb и сор., 1986; Stalder и сор.,

1998; Gibson и сор., 1996;) Заради ова некој раси на свињи имаат специфична градба на

мускулните влакна, а во врска со тоа и развиеност на мускулатурата, со мало срце и

послаба циркулација на крвта. Кај овие единки преовладуваат белите мускулни влакна во

споредба со црвените. Белите влакна се со зголемен дијаметар, содржат помалку

миоглобин кој е депо за кислород, а во нив е намалена и активноста на оксидативните

ензими, при што преовладува анаеробна гликолиза. Овие бели влакана доминираат во

комерцијално значајните мускули m. longisimus dorsi и m. semimembranosus. Појавата на



такво месо било посебен проблем во 60 и 70-те години од минатиот век, а и денес

преставува значаен проблем во производството на месо. Исто така ова месо не може да се

преработува во квалитетни трајни производи (Sencic и сор. 1998). БМВ месото не е штетно

за хумана исхрана но е со многу слаб квалитет, и при варењето се суши и ја губи

конзистенцијата (Wilson, 1999). Освен БМВ месо, кое е главна негативна последица на

стрес синдромот кај свињите, во помалку случаи (во зависност од појавата и одвивањето

на стресот) може да се појави и DFD месо (Dry Firm Dark, суво цврсто темно), кај кое pH

останува повисока од 6, а по 24h може да биде уште повисока (FAO).

Некои карактеристики на нормалното PSE и DFD месото:

Табела - Типични вредности на pH

PSE месо Месо до 45min. pH помала од 6 Warriss (2000), Barbut et al. (2005), Swatland (2008)

Месо со крајна вредност на pH5,3 Warriss (2000), Barbut et al.

(2005) Swatland (2008)

Нормално месо Месо до 45min. pH поголема од 6,4 Warriss (2000), Viljoena et al.

(2002) Месо со крајна вредност на pH 5.5 Warriss (2000), O’Neill et al.

(2003), Gua`rdia et al. (2005)

DFD месо Месо до 45min. pH поголема од 6,4 Warriss (2000), Viljoena et al.

(2002) Месо со крајна вредност на pH 6.0 Bartos et al. (1993), Kreikemeier

et al. (1998), Mounier et al.

(2006)

Краток преглед на настани што водат до PSE месо:

-краткотрајна изложеност на стрес пред колењето

-забрзана постмортална гликолиза што резултира со ниска pH вредност

-бела и мека текстура на месото

-покачен гликоген во мускулите и зголемено времетраење на постморталната гликолиза

-денатурирање на протеините

-голем екстрацелуларен простор

-смалена способност на врзување на вода

-намалување на апсорпцијата на зелено светло

-месото изгледа бледо

(Faucitano, 2011)



Краток преглед на настани што водат до DFD месо:

-долготрајна изложеност на стрес пред колењето

-пред колењето, гликогенот во мускулите осиромашува и резултира со повисока pH во

месото

-мал екстрацелуларен простор

-зголемена моќност за врзување на вода

-месото има способност да пренесува повеќе светлина во внатрешноста

-кислородот се искористува од страна на активноста на цитохромите

-месото изгледа темно

(Faucitano, 2011)

Негативните последици на PSE месото се посебно нагласени на преработувачката

индустрија, а исто така лошиот квалитет на месото, како последица на стрес синдромот кај

свињите, ја чини американката свинска индустрија од 200 милиони долари годишно

(Faucitano, 2011).



Покрај намалувањето на квалитетот на месото, хомозиготните носители на мутацијата

имаат покомпактно тело, пократки нозе, тенка кожа, заоблени бутови и изразено

вдлабнување по должината на грбната линија (Christian и сор., 1972).

Стрес синдромот кај свињите има свое влијание и кај репродуктивните својства како на

пример леглата на хомозиготните мајки се помали во споредба со леглата на нормалните и

хетерозиготните носители (Staider и сор., 1994). Со оглед на фактот дека женките имаат

посложен неуроендокрин механизам при регулацијата на репродукцијата, тие се

значително поосетливи од мажијаците, при што стресот предизвикува пореметување на

еструсот, неплодност, ембрионална смртност, агресивност и др. (Vapa, 2001).

Исто така стрес синдромот носи и наводно позитивни особини како на пример единките

побрзо растат, имаат подобра конверзија на храна и имаат помала количина на масти

(Поповски, 2002).

7. СЕЛЕКЦИСКИ АСПЕКТИ НА СТРЕС ОСЕТЛИВОСТА ВО

СВИЊАРСТВОТО

Во минатото за стрес синдромот се мислело дека е позитивна мутација бидејќи стрес

осетливите животни имале поголем прираст и поголема конверзија на храна, при што по

неговото откривање селекционерите сакајќи да ги развијат навидум позитивните страни

на оваа наследна состојба спроведувале контролирана дистрибуција и селекција на

мутираниот RYR-1 ген во популацијата на свињите (Webb и сор., 1985, Stankovic и сор.,

1992). Тоа значело одржување на хетерозиготните животни во популацијата т.е. биле

форсирани парови од кој едниот има нормален генотип NN, а другиот мутиран

хомозиготен генотип nn. На таков начин селекционерите се обидувале да го одржат

рецесивниот алел во популацијата преку хетерозиготни животни кој имаат некои подобри

производни својства од нормалните животни (MacLennan и сор., 1992). Оваа пракса по

последните дваесет години е напуштена бидејќи било воочено дека овие животни имаат



само навидум подобри својства, додека негативните последици далеку ги надминувале

позитивните својства (Stankovic и сор., 1992). Денес е веке поставена нова стратегија со

која се исклучуваат носителите на мутацијата во RYR-1 генот од понатамошната

селекција и репродукција (Girard и сор. 1996). Потполната селекција на хомозиготните

рецесивни генотипови nn и рецесивниот алел n, релативно брзо ја намалуваат нивната

фреквенција во наредните генерации. Имајќи го предвид фактот дека станува збор за

моногенско наследување на стрес синдромот, кое се пренесува автозомно рецесивно,

возможна е примена на Hardy-Weinber-овиот закон (1908) за одредување на фреквенцијата

на генотипот, на пример да ја проучиме застапеноста на стрес синдромот кај свињите, ако

фреквенцијата на алелот n e 0.2, тогаш фреквенцијата на алелот H e 0,8. Оттаму, во услови

на случајно парење може да се очекува следниве генотипски фреквенции:

Генотип Фенотип Фреквенција

NN Нормален P2 = 0.64

Nn Нормален 2pq = 0.32

nn Осетливи Q = 0.04

Иако застапеноста на алелот n e 20% во популацијата, заради рецесивниот начин на

наследување само кај 4% од свињите се очекува да се халотан сензитивни. (Андонов,

2011).

Како што веќе напомнавме, стрес синдромот е наследна појава каде што RYR-1 генот, кој

се наоѓа на еден локус, има два типа на алели N доминантен и n рецесивен. каде што има

три генотипови и тоа: хомозоготен-nn, хетерозиготен-Nn и нормален генотип. Свињите

кој го наследиле n алелот се понаклонети на стрес, независно дали се хетерозиготни или

хомозиготни (уште понаклонети на стрес од хетерозиготните). Начинот на наследување на

n алелот кај свињите е следниот пр.: ако nn ♂ единка се пари со NN ♀ 100% од

потомството ќе биде хетерозиготно. Парењето на Nn ♂ со NN ♀ ќе резултира со 50% од

потомството да бидат хетерозиготни (Wayne Du, 2004). За останатите можни комбинации

резултатот се гледа во табелата:



Единка A Единка B Прогени генотипови

NN NN 100% NN

NN Nn 50% NN, 50% Nn

NN Nn 100% Nn

Nn Nn 50% Nn, 25% NN, 25% nn

Nn nn 50% Nn, 50% nn

nn nn 100% nn

На сликата е прикажан протокот на PSS кај свињите во вообичаената индустриска селекција пракса.

Во однос на фреквенцијата на наследување, истражувањата на стрес осетливоста кај

свињите отсекогаш имале за цел да ја утврдат и фреквенцијата на оваа наследна состојба

кај одделни раси на свињи. Мора да се забележи дека нема 100% отпорна раса на свињите

во однос на мутацијата, но според истражувањата се заклучило дека расите дурок,

хемпшир и донекаде големиот јоркшир имаат најмала фреквенција на стресот, додека



расите пиетрен и белгиски ландрас се карактеризираат како стрес најосетливи раси

(Stankovic и сор., 1992).

Врз основа на стрес осетливоста кај свињите воведена е и категоризација според која со I

се означуваат најотпорните раси на свињи кон стрес синдромот, а како се зголемува и

бројот така расте и стрес осетливоста на расата (Stankovic и сор., 1992). Тоа може да се

забележи и од следната табела:

Раса 1 2 3 4 5 6 7 8 Категорија

Голем јоркшир 3.1 0 0 6.7 0 - 1.5-1.9 1.5 III

Шветски ландрас - 15 - 23.1 15.0 - 27.6-32.6 - VI

Холандски ландрас 22.2 - - - 22.0 31.7 - - VIII

Норвешки ландрас 4.0 - -4.5 - 5.0 - - - IV

Дански ландрас - - - 18.5 7.0 - - - VII

Белгиски ландрас 85.0 - - 61.5 88.0 - - - X

Германски ландрас - 70.0 - 29.8 70.0 - - 70.7 IX

Британски ландрас - - - 11.0 - - - - V

Пиетрен 94.0 60.0 - - 100 - - - XI

Дурок - - 0 0 0 - - - I

Хемшир - - 0.9 0 2.0 - - - II



8. ТЕХНИКИ ЗА ДЕТЕКЦИЈА НА СТРЕС ОСЕТЛИВОСТА КАЈ СВИЊИТЕ

Стрес синдромот кај свињите во почетокот бил детектиран со визуелен тест кој опфакал

следење на конзумацијата на храна и вода, телесни контакти, агресивност, општа

активност, нервоза и др. (Robert и сор., 1986).

Во 1974 година Christian и Eikelboom ја вовеле техниката на идентификација на стрес

синдромот која се засновала на инхалација на анестетикот халотан (2-бромо-2-хлоро-1,1,1-

трифлуороетан). Халотанот е инхалационен општ анестетик, единствен кои содржи атом на

бром.

Оваа метода е релативно ризична, заради што со нејзина несоодветна примена може да се

доведе во прашање животот на испитуваните животни. Освен ризикот, недостаток на оваа

метода е неможноста да се разликува нормална единка со генотип NN од хетерозиготните

носители на мутацијата Nn. Но и покрај недостатоците, оваа техника била долго време

користена за идентификацијата на стрес синдромот и сеуште се користи во некој земји во

развој (Willeke и сор., 1989).



Како метода за детекција на стрес синдромот кај свињите биле користени и крвните групи

за кои се знае дека се во асоцијација со оваа наследна состојба. Labec (1982), Reik (1983) и

Imlah (1985) утврдиле позитивна корелативна врска помеѓу A-O и H системот на крвни

групи и позитивната реакција на халотан тестот.

Полиморфизмот во генетскиот локус за фосфохексозоизомеразата (PHI) чиј ген е лоциран

во непосредна близина на RYR-1 генот е во асоцијација со стрес синдромот кај свињите.

Електрофоретската анализа на овој ензим е исто така релативна метода во одредувањето

на генотипот за оваа наследна состојба (Watanabe и сор., 1979; Clamp и сор., 1992).

Во детекцијата на стрес синдромот исто така како биохемиски маркери се користат и

некој метаболити и хормони во крвта, пример креатининот, вкупно протеини, калциум,

тироксин, коризолот и др. (Schaefer и сор. 1990).

Во 1991 година Fuji и сор. го идентификувале генетскиот дефект во RYR-1 кој е најважна

причина за појава на стрес синдромот кај свињите. Тоа откритие создаде услови за

примена на молекуларните методи во идентификација на генотипот за стрес осетливоста.

Ќе го опишеме молекуларните методи за детекција на стрес синдром кај свињите

применети во истражување од З. Поповски во 2002 год:

1.Изолација на ДНК;

Изолацијата на ДНК била вршена од влакна и од леукоцити, при што од влакна се

изведувало со протеиназа К и термички третман за лизирање на клетките и етанол

преципитација на ДНК, додека ДНК од леукоцитите се користел протеиназа К за

лизирање, фенол хлороформ екстракција на протеините и преципитација на ДНК со

етанол.

2.Проверка на интактноста на ДНК;

Интактноста на ДНК се проверувана електорофоретски на 0,8% агарозен гел.

3.Одредување на концентрацијата на изолираната ДНК;

Концентрацијата на изолираната DNK била одредувана спектрофотометриски на 260 nm,

бранова должина на која молекулата на ДНК покажува максимална абсорпсија. За таа цел



биле употребени 20 μl од илолираната и добро ратсворена ДНК и растоварени во 980 μl

ddH2O. Примерокот потоа добро се хомогенира, а потоа се спектрофотометрира на 260

nm. Формулата која служи за определување на количината на ДНК, и која била користена

во случајот е следната:

OD260 x dF (фактори разредување 50) x 40 = μg DNA/ml

Со делење на оваа вредност со вкупниот волумен на растворената ДНК се добива

апсолутна вредност на количината на ДНК.

4. Одредување на прочистеноста на изолираната ДНК;

Прочистеноста на ДНК се определува преку односот и вредноста од

спектрофотометрирањето на 260 nm и 280 nm. За ДНК со добар квалитет се смета каде

односот е околу 1,8.

5.Амплификација на фрагментот на RYT-1 ген;

За да се мултиплицира фрагментот од RYR-1 генот во кој се случува мутација врз

геномската DNA се извршува полимеразно верижна реакција PCR (Mulis, 1985).

Суштината на оваа реакција е умножување на регионот на ДНК за кој се врши

истражување. Тоа е овозможено со претходно дизајнирани кратки секвенци на ДНК

познати како прајмери со кој се ограничува регионот кој треба да се амплифицира. PCR се

одвива во три фази: денатурација со која се раздвојува двоверижната ДНК, анилирање

кога на одделените вериги се “закачуваат” претходно споменатите прајмери и конечно

полимеризација со која се врши екстензија на прајмерите од слободните нуклеотиди со

помош на ензимот ДНК полимерза. Со повторување на овие фази се добива милиони

копии од делот кој ни е од интерес (McPheron, Hames, Taylor, 1999).

6. Одредување на генотип за PSS

Одредување на генотипот за стрес осетливоста кај свињите се врши преку идентификација

на присуство или отсуство на мутација во амплифицираниот производ од RYR-1 генот во

кој се наоѓа регионот каде што се случува мутацијата. Одредувањето се врши со анализа

на рестрикциони фрагменти со различна должина (Restriction Fragment Leight



Polymorphism - RFLP). Во истражувањата во 2002 година била употребана следната

рестрикциона мапа на амплифицираниот производ кој се дигестира:

Врз основа на оваа мапа се прави избор на рестрикциони ензими со кои би можела да се

изврши генотипизација на стрес синдромот кај свињите. Мутацијата во делот на RYR-1

генот кој е амплифициран, ја препознава рестрикциониот ензим RsiHKA I со

рестрикционото место GT(A)GCT(A)C.

Генотипизација за нормални единки – NN за PSS

Нормални единки се оние кои имаат два нормални алела на RYR-1 генот т.е алели во кој

нема мутација C→Т во 1843-от нуклеотид на cDNA, овие индивидуи се означуваат со

NN. На следниот пример е прикажана дигестија со Hha I на амплифицирани производи од

7 здрави индивидуи:

На сликата е прикажан електрофореграм на 13% полиакриламиден гел на дигестии со рестрикционен ензим Hha I на амплификации на

дел од RYR-1 генот. #1 негативна контрола, #2,3,4,6,7,8,9 –здрави индивидуи, #5 DNA ladder и #10 недигестрирана амплификација.



Во следниот пример, осум нормални случаи се потврдени со дигестија на

амплифицираниот производ BsiHKA I.

Електрофореограм на 13% полиакриламиден гел на дигестии со рестрикциониот ензим BsiHKA I на амплификации на дел од RYR-1

генот. #1 – DNA ladder, #2-9 нормални случаи и #10 недигестирани амплификации

Генотипизација за хетерозиготни - Nn единки за PSS

Хетерозиготните единки или носители за стрес синдром се оние кај кои едниот алел на

RYR-1 генот е нормален, а другиот алел е мутиран во 1843-от нуклеотид на cDNA, и се

означуваат со Nn. Доколку станува збор за животно кое е хетерозигот за мутација во RYR-

1 генот (и со дигестија на Hha I и BsiHKA I) се добива фрагмент кој не бил дигестиран и

фрагмент кој се дигестира. На следниот пример се прикажани 4 хетерозиготни случаи Nn

за стрес синдром детектирани со рестрикционен ензим Hha I.



Електрофореграм на 13% полиакриламиден гел на дигестии со рестрикционен ензим Hha I на амплификации на дел од RYR-1 генот.

#1,2,4,5 –хетерозиготни, #3 DNA ladder, #6 нормална единка

Генотипизација за мутантни единки - nn за PSS

Мутантни единки се оние животни каде и во двата алела на RYR-1 генот има точкаста

мутација C→T во 1843-от нуклеотид на cDNA. Овие единки се означувани со nn. На

следниот пример е прикажан случај на мутирана единка за PSS:

Електрофореграм на 13% полиакриламиден гел на дигестии со рестрикционен ензим Hha I на амплификации на дел од RYR-1 генот.

#1,2,6-9 нормални, #3 –хетерозиготни, #4 -мутант, #5 –DNA ladder



9. ПРЕГЛЕД НА ПРИМЕРИ ЗА ПРОИЗВОДНИ И РЕПРОДУКТИВНИ

СВОЈСТВА НА СТРЕС ОСЕТЛИВИ СВИЊИ

Како што напомнавме, во минатото селекционерите ги форсирале хомозиготните и

хетерозиготните единки во селекцијата заради навидум позитивните својства на стрес

синдромот како што се поголема искористеност на храната, изразената мускулна маса

итн. Денеска, после голем број на научни истражувања и проблеми во производната

линија е докажано дека стрес синдромот кај свињите е негативна појава. За преглед на

производните и репродуктивните способности на нормалните наспрема хомозиготните и

хетерозиготните единки ќе бидат изложени примери од испитувања вршени во Р.

Македонија од страна на З. Поповски во 2002 година:

Производни својства кај нерези

Пр. 1 Средна вредност за конверзија на храна во корелација со генотипот на на единката за стрес

синдромот (n=74).

2,45

2,5

2,55

2,6

2,65

2,7

2,75

2,8

2,85

2,9

NN Nn nn

Средна вредност за конверзија на храна во

корелација со генотипот на на единката за стрес

синдромот

Генптип Кпнверзија на храна

NN 2,64

Nn 2,6

nn 2,85



Пр.2 Средна вредност за дневниот прираст во корелација со генотипот на животното за стрес синдром

(n=74).

Пр. 3 Средна вредност за дебелина на грбна сланина во корелација со генотипот на животното за стрес

синдромот (n=74).

775

780

785

790

795

800

805

810

815

NN Nn nn

Средна вредност за дневниот прираст во

корелација со генотипот на животното за стрес

синдром (g/ден)

10,4

10,6

10,8

11

11,2

11,4

11,6

11,8

12

NN Nn nn

Средна вредност за дебелина на грбна сланина во


синдромот (mm)

Генптип Прираст (g/ден)

NN 792

Nn 789

nn 811

Генптип Грбна сланина

(mm)

NN 11,91

Nn 11,64

nn 11



Пр. 3 Средна вредност за маснатост во корелација со генотипот на животното за стрес синдромот (n=74)

Пр. 4 Средни вредности за должина на m. longisimus dorsi во корелација со генотипот на животното за

стрес синдромот (n=74)

55

56

57

58

59

60

61

62

NN Nn nn

Средна вредност за маснатост во корелација со

генотипот на животното за стрес синдромот (%)

48,4

48,6

48,8

49

49,2

49,4

NN Nn nn

Средни вредности за должина на m. longisimus

dorsi во корелација со генотипот на животното за

стрес синдромот

Генптип Маснатпст (%)

NN 57,86

Nn 57,61

nn 61

Генптип MLD (mm)

NN 49,25

Nn 48,72

nn 49



Репродуктивни својства кај маторици

Пр. 5 Средна вредност на бројот на живородени прасиња во корелација со генотипот на животното за

стрес синдромот (n=73).

Пр. 6 Средна вредност на бројот на мртвородени прасиња во корелација со генотипот на животното за

стрес синдромот (n=73)

10,4

10,6

10,8

11

11,2

11,4

11,6

11,8

NN Nn nn

Средна вредност на бројот на живородени

прасиња во корелација со генотипот на

животното за стрес синдромот

0

0,5

1

1,5

2

NN Nn nn

Средна вредност на бројот на мртвородени

прасиња во корелација со генотипот на

животното за стрес синдромот

Генптип Живпрпдени прасиоа

NN 10,92

Nn 11,73

nn 11,5

Генптип Мртвпрпдени прасиоа

NN 0,15

Nn 0,09

nn 1,5



Пр. 7 Средна вредност на бројот на одбиени прасиња во корелација со генотипот на животното за стрес

синдромот

Трупови

Кај 47 трупови на линија на колење биле определувани параметри чии разлики се јавуваат

како последица на стрес синдромот кај свињите.

6,5

7

7,5

8

8,5

9

9,5

NN Nn nn

Средна вредност на бројот на одбиени прасиња во


синдромот

Генптип Одбиени прасиоа

NN 8,2

Nn 9

nn 7,5



Пр 8 На следната табела е прикажана вредноста на pH на m. semimembranosis 1 час по

колењето и 24 часа по колењето:

Пр. 9. На следната табела се изложени средните вредносто на температурата (°C) на

труповите 1 час по колењето и 24 часа по колењето:

0

1

2

3

4

5

6

7

NN Nn. nn.

1h пп кплеое

24h пп кплеое

0 5 10 15 20 25 30 35

nn

Nn

NN

1h пп кплеоетп

24h пп кплеоетп



Пр. 10. Податоците за % на бело, меко и воденикасто месо (PSE, БМВ месо) во

корелација за стрес синдромот кај свињите се прикажани во следниот графикон:

10. ПРЕГЛЕД НА ПРИМЕРИ ЗА ДИСТРИБУЦИЈАТА НА ГЕНОТИПОВИ ЗА

СТРЕС ОСЕТЛИВОСТА КАЈ СВИЊИТЕ

Во следните неколку примери ке разгледаме примери на дистрибуција на генотипови за

PSS и алелна фрекфенција по категории и по раси. За следните неколки примери ке ги

искористиме резултатите добиени на испитувањето за PSS на З. Поповски во 2002 година,

во Р. Македонија.

Пр. 11. Дистрибуција на генотипови за стрес синдром кај свињите по категорија (n=235).

NN Nn nn

Нерези 79.90% 18.90% 1.40%

Матприци 82.20% 15.10% 2.70%

Назимки 68.30% 26.80% 4.90%

Гпеници 68.30% 29.80% 2.10%

Вкупнп 76.20% 21.30% 2.50%

45,00% 46,00% 47,00% 48,00% 49,00% 50,00% 51,00% 52,00% 53,00%

nn

Nn

NN



Пр. 12. Алелна фрекфенција на нормален алел N и мутираниот алел n по категории

(n=235).

N n

Нерези 0.892 0.108

Матприци 0.897 0.103

Назимки 0.817 0.183

Гпеници 0.83 0.17

Вкупнп 0.868 0.132

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

120,00%

Нерези Матприци Назимки Гпеници Вкупнп

nn3

Nn2

NN



Пр. 13. Дистрибиуција на генотипови за стрес синдром по раси (n=278).

NN Nn nn

Јпркшир 75.20% 22.40% 2.40%

Ландрас 62.50% 32.80% 4.70%

Дурпк 95.80% 4.20% 0%

Даланд 100% 0% 0%

Јпркшир/Ландрас 71.40% 24.50% 4.10%

Ландрас/Дурпк 88.90% 11.10% 0%

Вкупнп 74.50% 22.70% 2.80%

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

Нерези Матприци Назимки Гпеници Вкупнп

N

n.



Пр. 14. Алелна фрекфенција на нормален алел N и мутираниот алел n по раси (n=235).

N n

Јпркшир 0.864 0.136 Ландрас 0.789 0.211 Дурпк 0.979 0.021 Даланд 1 0 Јпркшир/Ландрас 0.837 0.163 Ландрас/Јпркшир 0.944 0.056 Вкупнп 0.858 0.142

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

120,00%

nn,

Nn.

NN

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

N

n.



Пр. 15. Дистрибиуција на генотипови за стрес синдром кај сите испитувани свињи.

n=

NN 207

Nn 63

nn 8

Пр. 16. Алелна фрекфенција на нормален алел N и мутираниот алел n кај сите испитувани

животни.

Алелна фрекфенција

N 0.858

n 0.142

74%

23%

3%

Брпј на испитувани живптни

NN

Nn

nn

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

N n





Во следниот пример ќе ги истакнеме резултатите од испитувањата на М. Станковиќ и сор.,

добиени со халотан тестирање на вкупно 3058 грла во индустриската фарма во

Петровец, централна Србија. Тестирањето е спороведувано во период од 1992 до 1994

година.

Пр. 17. Резултати од халотан тестирање на свињи за PSS во осум генерации (n=3058)

Генптип n=

nn 712

Nn и NN 2346

Пр. 18. Резултати од халотан тестирањето на три чисти благородни раси на свињи

(n=1208).

Раса nn Nn и NN

Шветски ландрас

272 792

Јпркшир 29 107

Хемпшир 0 8

23%

77%

nn

Nn и NN



Во следниот пример ќе ги споредиме резултатите добиени од испитувањата на благородни

раси на свињи од страна на министерството за земјоделство и храна на Канада.

Пр. 19. Раси на свињи тестирани од стрес синдром во Онтарио, Канада (1990-1994):

Раса Вкупно тестирани

свињи NN Nn nn

Дурак 533 489 43 1

Хемшир 279 262 17 0

Ландрас 745 628 115 2

Јоркшир 1320 1180 136 4

Вкупно 2877 2559 311 7

(OPCAP Симпозиум Онтарио, 1996)

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

Шветски ландрас Јпркшир Хемпшир

nn

Nn и NN



11. ПРЕГЛЕД НА СТРЕС ОСЕТЛИВИ РАСИ НА СВИЊИ

Стрес осетливоста посебно се манифестира кај расите пиетрен, ландрас и полска-кина

(wikivet.net).

Пиетрен (Pietrain) е белгиска раса за месо, со добро развиени плешки, грб и

особено бутовите. Екстремно месеста е со бела основа на кожата на која има

помали или поголеми црни дамки по телото. Официјално е признаена како раса е

во 1955 година иако води потекло од 1920 година. Добиена е од непланско

крстосување на повеќе раси делумно во блиско сродство. Просечниот број на

живородени прасиња е околу 9, поради што бројот на одгледани прасиња е низок и

изнесува од 7,5 до 8,5. Оваа раса се одликува со релативно добар прираст, двојна

мускулатура и екстремна меснатост. Негативна страна е што оваа раса не е отпорна

на стрес и се јавува бледо, меко и воденикасто месо (БМВ) (В. Вуковиќ, С.

Беличовски, 2005).

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

Дурак Хемшир Ландрас Јпркшир

NN

Nn.

nn,



Ландрас (Landrase) е раса на свињи со бела боја (четина и кожа), која се срекава во

неколку типови како на пример: шветски, норвешки холандски, белгиски, канадски

и други типови кои водат потекло од данскиот ландрас. Данскиот ландрас бил

добиен со вкрстосување на старите локални клапушести свињи со јоркширот. Има

лесна глава и клапнати уши, добра мускулатура особено во задниот дел од телото и

има изразена должина. Се карактеризира со висока плодност (10-12 живородени

прасиња по легло). Во популации отпорни на стрес оваа раса се карактеризира со

добар прираст, користење на храната, висок процент на месо во полутката и добар

квалитет на месото (В. Вуковиќ, С. Беличовски, 2005). Посебно наклонет кон стрес

е типот белгиски ландрас (Stankovic и сор., 1992).

Полска-Кина (Poland China) е домашна раса на свиња која била создадена во

долината Мајами, Охајо во САД во 1816 година, и преставува најстара добиена

раса на свињи во САД. . За нејзиното создавање главна улога имале раси кој

подоцна ќе бидат познати под името Беркшир и Хемшир(H.M. Briggs, D.M. Briggs,

1980; Curry, Larry, 1978), како полски и големи кинески раси на свињи (Britannica).



Оваа раса на свињи по боја се обично црни со бели места по телото најчесто на

нозете и главата. Се работи за доста голема раса на свињи, имено светскиот рекорд

за најтежок нарез во светот го држи Big Bill од Јексон, Тенеси кој тежел 1157 kg,

во 1933 година (H.M. Briggs, D.M. Briggs, 1980; Curry, Larry, 1978). Месото од оваа

раса на свињи е доста популарно во Јужна и Северна Америка (Britannica).

12. ДИСКУСИЈА

Стрес синдромот кај свињите нанесува огромни финансиски штети врз свињарското

производство како и на домашниот така и на светските пазари. Посебно големи штети се

нанесени во минато т.е. 60те и 70те години, како резултат на фаворизирањето на оваа

мутација во селекциските програми заради навидум позитивните особини. Токму заради

тоа и интересот кај повеќето научници за истражување на оваа појава со цел намалување

на хомозиготните и хетерозиготните свињи и по можност и целосно елиминирање од

популациите. Иако, во споредба со минатото, е направен голем исчекор во намалувањето

на n рецесивниот ген во благородните раси на свињите сепак треба уште да работи со цел

намалување на хомозиготните и хетерозиготните единки па и до 1-4% во одредени

популации. Во Република Македонија е потребна организирана детекција на стрес

осетливоста кај свињите од аспект на модерните принципи на селекцијата и

одгледувачките програми. Посебно треба да се обрне внимание на тестирањето на стрес

осетливоста во нуклеус популациите на фармите и тестирање на машкиот приплоден

материјал, а делумно и на комерцијалните фарми, каде како метод за тестирање на стрес



осетливоста се препорачува молекуларната генотипизација на свињите како најпрецизен

показател за стрес статусот на свињите, наспроти халотан тестирањето. Треба да се

истакне дека халотан тестирањето на свињите ја нарушува општата благосостојба на

животните, не е прецизен показател дали се работи за хетерозиготни или за хомозиготно

животно и за негово изведување е потребно многу повеќе работна рака во споредба со

молекуларната генотипизација.

Како што веќе истакнавме за појавата на стрес осетливоста кај свињите е предизвикана

од точкаста мутација на RYR-1 генот, кој е одговорен за транспорт на Ca++

јони во

мускулните клетки која се наследува автозомно рецесивно и се појавуваат три генотипови

и тоа: NN - стрес отпорни единки, Nn – носители на мутација и nn – мутирана или стрес

осетливо животно. Исто така треба да се напомене дека за манифестирање на стресот кај

свињите потребни се и физички (болка, клима, сместување, транспорт, здравствени

прегледи и сл.) или психички (спарување, еструс, В/О, земање сперма, хиерархија и сл.)

дразби, бидејќи без овие дразби или стресогени фактори (стресоари) не би дошло до

појавата на стрес синдромот кај свињите. Значи со комбинација на мутацијата на RYR-1

генот и стрес дразбите доаѓа до манифестирање на стрес осетливоста кај животните, при

што под манифестација може да биде грчење на скелетната мускулатура, хипертермија,

отежнато дишење, тахикардија, цијаноза, насобирање на млечната киселина во мускулите

и сл. Сите овие појави, а посебно насобирањето на млечната киселина во мускулите

доведува до намалување на квалитетот на месото односно појава на бело, меко и

воденикасто месо (PSE) кое ја доведува преработувачката индустрија до големи

финансиски загуби заради фактот што ова месо, иако е дозволено за хумана исхрана, не

може да се преработува во квалитетни трајни производи.

При прегледот на некој примери од истражувањето на производните и

репродуктивните својства на стрес синдромот, кај нерезите со генотип nn може да се

забележи послаба конверзија на на храна за околу 6%, подобар дневен прираст за околу

204%, потенка грбна сланина за околу 7,6% и повисока меснатост за околу 5,4% во

споредба со стрес отпорните нерези со генотип NN. Кај маториците хомозиготни за стрес

осетливост имаат 10 пати поголем број на мртвородени прасиња. Според прегледаните

примери може да се забележи дека најдобар репродукциски потенцијал имаат хетеро



зиготните единки, кои исто така имаат и највисока вредност за успешно одбиени и

најниска вредност за мртвородени прасиња. Од примерите за продуктивните својства

може да се види и вредноста на pH месото и процентот на бледо, меко и воденикасто месо,

како индикатор за квалитетот на свинското месо т.е. животните со генотип nn, во

примерот, имаат pH 14,4% пониска во споредба со просечната pH за нормалните

животни.

Кај примерите за дистрибуцијата на генотипови по категории за стрес синдромот кај

свињите може да се забележи дека најоптеретени за стрес осетливи се назимките кај кои

26,8% се хетерозиготни, и 4,9% хомозиготни. Втори по опфатност на стрес синдромот,

според примерите, се гоениците со 29,8% хетерозиготни и 2,1% хомозиготни. Кај нерезите

хетерозиготните се со 18,9% и хомозиготните со 1,3%. И кај маториците 16,1% се

хетерозиготни а 2,7% хомозиготни.

Според дадените примери за дистрибиција на генотиповите по раси може да се

забележи дека ландрасот е една од најоптеретените раси за стрес осетливост. Според

примерите на резултати на истражувањата во Република Македонија, 32,8% од ландрасите

се хетерозиготни и 4,7% се хомозиготни. Кај расата јоркшир, 22,4% носители и 2,4%

хетерозиготни мутанти. Според резултатите на истражувањата во централна Србија исто

така ландрасот (тип: шведски ландрас)се покажува како најоптеретена раса за стрес

синдром, додека на истражувањата на министреството за земјоделство и храна на Канада

во Онтарио, како најоптоварена раса се покажува јоркширот.



13. ЛИТЕРАТУРА

1. Adzitey, F. and Nurul, H., Pale soft exudative (PSE) and dark firm dry (DFD) meats:

causes and measures to reduce these incidences - a mini review, 2011

2. Андонов С., Популациска генетика, 2011

3. Barbut, S., Zhang, L. and Marcone, M.,. Effectsof pale, normal and dark chicken breast

meat on microstructure, extractable proteins, and cooking of marinated fillets. Poultry

Science 84: 797-802 2005

4. Bartos, L., Franc, C., Rehák, D. and Stípková, L., A practical method to prevent dark-

cutting (DFD) in beef. Meat Science 1993

5. Baulain V., Glodek P., Beziehungen zwischen Halotanreaktion und zuchtleistung bei

Sauen verschiedener Populationen. Zurhtungskunde, 1987

6. Berkes I., Tomasevic-Berkes P., Opsta i medicinska enzimiologija. Medicinska knjiga,

Beograd-Zagreb, 1975

7. Briggs, H.M. & D.M. Briggs. Modern Breeds of Livestock. Fourth Edition. Macmillan

Publishing Co. 1980

8. Carafoli E., Zurini M., Beniam G., The calcium pump of the plasma membranes. Calsium

and the cell, John Waley & Sons., 1986

9. Clamp P.A., Beever J.E., Fernando R.L., McLaren. D.G., Schook L.B., Detection of

Linkage Between Genetic Markers and Genes That Affect Growth and Carcass Traids in

Pigs, 1992

10. Curry, Larry. "The Felix Fryman Farm House", Ohio Historical Society, 1978-07-03, 3.

Accessed 2012-12-31., 1978

11. Eikelenboom G., Makema D., Predictionof pale, soft and exudative muscle with a non

lethal tese for the halothane-induces porcine malignant hyperthermia syndrome.

Netherland Journal Vet. Science, 1974

12. Eikelenboom G., Production traids in offspring of MHS-susceptible and non-susceptible

Dutch landrace. Europe Pig Testing Conf. Harrogate, 1979

13. Faucitano L., Handling of Pigs Prior to Slaughter: Economical Impact of Good Practices,

2011

14. Fletcher J.E., Calvo P.A., Rosenberg H., Phenotypes associated with malignant

hyperthermia susceptibility in swine genotyped as homozygous or heterozygous for

rhanodine receptor mutation, British Jurnal Anesthesiology, 1993

15. Fuji J., Otsu., Zorzato F., de Leon S., Khanna V.K. Weiler J.E., O’Brien P.J. and

MacLennan D.H., Identification of mutation in Porcine Ryandine Receptor Associated

with Malignant Hypothermia, Science, 1991

16. Fujii, J., O. Kinya, F. Zorzato, S. DeLeon, V. K. Khanna, J. E. Weiler, P. J. O’Brien, and

D.H. MacLennan, Identification of a mutation in porcine ryanodine receptor associated

with malignant hyperthermia 1991

17. Gerald A. Gronert, Isaac N. Pessah, Sheila M. Muldoon, Timothy J. Tautz, Malignant

Hyperthermia Chapter 29, 1986

18. Gibson J.P., Ball B.E., Uttaro B.E., O.Brien, The effect of PSS genotype on Growth and

Carcass Characteristics, 1996

19. Grandin T., Methods to reduce PSE and bloodspalsh, 1994

http://lanepl.org/OHI/BUT023101.pdf

http://en.wikipedia.org/wiki/Ohio_Historical_Society



20. Gua`rdia, M. D., Estany, J., Balasch, S., Oliver, M. A., Gispert, M. and Diestre, A., Risk

assessment of DFD meat due to pre-slaughter conditions in pigs. Meat Science 2005

21. Herzberg O., Moult J., James M.N.G., Calsium binding to skeletal muscle troponin C and

regulation of muscle concentration. Calcium and the cell. John Waley & Sons., 1986

22. Imlah P., Blood group association with severity and speed of halothane reaction. Animal

blood groups and biochemical genetics, 1985

23. Jovanovic S. I sar., Neke genetski markeri u polulacija belih plemenitih svinja kai

pokazatelji osetljivosti na stres, Veterinarski glasnik, 1985

24. Klee C,B., Newton D.L., Ni W.C., Haiech J., Regulation of the calcium signal by

calmodulin. Calcium and the cell. John Waley & Sons., 1986

25. Knudson C.M., Mickelson J.R., Louis C.F., Campbell K.P., : Distinct immunopeptide

maps of the sarcoplasmic reticulum Ca2+

realize channel in malignant hypothermia. The

Journal of Biological Chemistry 25, 2421 2424, 1990

26. Kreikemeier, K. K., Unruh, J. A. and Eck, T. P., Factors affecting the occurrence of dark-

cutting beef and selected carcass traits in finished beef cattle. Journal of Animal Science

76: 388-395, 1998

27. Ledbetter W.M., Preiner K.J., Louis F.C., Mickelson R.J., Tissue distribution of

Ryanodine receptor isoforms and alleles determinate by reverse transcription polymerase

cgain reaction, The Jurnal of Biological Chemistry, 1994

28. MacLennan D.H., The genetic basis of malignant hyperthermia, Thrends

Pharmacological Science, 1992

29. Manning B.M, Quane K.A., Ording H., Urwyler A., Tegazzin V., Lehane M., O’Helloran

J., Harting E., Giblin L.M., Lynch P.J., Voughan P., Censier K., Bendix D., Comi G.,

Heytens L., Moundeurs K., Federlund T., Wolz W., Heffron J.J., Muller C.R., McCathey

T.V., Identification of novel mutation in the ryanodine-receptor gene (RYR1) in

malignant hyperthermia: genotype-phenotype correlation. American Journal of Human

Genetics, 1998

30. Markovic Z., Gajic Z., Ispitavanje frekvencija halotan osetlivosti I uticaja sistema parenja

I melezanja na povecanje otpornosti svinja na stress, Arhiv za poljoprivredne nauke, 1989

31. Mickelson J.R., Knudson C.M., Kennedy C.F.H., Yanh., D.I., Litterer L.A., Rempel E.E.,

Campbell K.P., Louis C.F., Structural and functional correlates of mutation in the

malignant hyperthermia-susceptible pig ryanodine receptor, 1992

32. Mounier, L., Dubroeucq, H., Andanson, S. and Veissier, I. Variations in meat pH of beef

bulls in relation to conditions of transfer to slaughter and previous history of the animals.

Journal of Animal Science 84, 2006

33. Mullis K., Faloona F., Scharf. S., Saiki R., Horn G. and Erlich H., Specific enzymatic

amplification of DNA in vitro. Polymerase chain reaction, Cold Spring Harbor Symp.,

1986

34. O’Brien, P. J., The causative mutation for porcine stress syndrome. The Compendium on

Continuing Education. 17:297, 1995

35. O’Neill, D. J., Lynch, P. B., Troy, D. J., Buckley, D. J., Kerry, J. P.. Influence of the time

of year on the incidence of PSE and DFD in Irish pigmeat. Meat Science 2003

36. Поповски З., Молекуларни основи на стрес синдромот кај свињите во Република

Македонија, 2002

37. Quane K.A., Ording H., Keating K.E., Manning B.M., Heine R., Bendixen D., Berg K.,

Krivosic-Horber R., Lehman-Horn., Fagelund T., McCarty T.V., Detection of novel



mutation at amino acid position 614 in the ryanodine receptor in malignant hyperthermia.

British Journal of Anesthesiology, 1997

38. Rasmunsen B.A., Christian L.L, H blood types in pig as predictions of stress

susceptibility, Science, 1976

39. Reik T.R.., Rempel C.J., McGrath C.J., Addis P.B., Further evidence of the inheritance of

halothane reaction in pigs, J. Anim, 1983

40. Reuter H., Voltage-dependent mechanism for raising intracellular free calcium

concentration: calcium channels. Calcium and the cell., John Waley & Sons., 1986

41. Robert S., Dalaire A., An exploratory study of behavioral differences between young pigs

susceptible and non-susceptible of stress syndrome, 1986

42. Rogdakis E., Ensinger V., Faber H.V., Stoffwechselparameter bei halotapositiven and

halotannegativen schweinen. 1982

43. Sather A.P., Murray A.C., Zawadski S.M., Johnson P., The effect of the halothane gene

of pork production and meat quality of pigs reared under commercial conditions, 1991

44. Schaefer A.L., Doornebal H., Sather A.P., Thog A.K.W., Jones S.D.M., Murray A.C.,

The use of blood serum components in the identification of stress-susceptible and carrier

pigs, 1990

45. Schmidt G.R., Kastenschmidt L.L., Cassens R.G., Briskey E.J., Serum enzyme and

electrolyte levels os stress resistant Chester White pigs and stress susceptible Poland

Chine pigs . Journal of Animal Science, 1970

46. Schmidt U., Kallwail R., The physiological reactions of halothane tested pigs to treadmill

exercise and to slaughter, Livestock Production Science, 1980

47. Schonbaum E., Lomax P., Eds: In Thermoregulation, Pathology, Pharmacology, and

Therapy. Pergamon Press New York, 1991

48. Schulman A., New Finland aims for stress resistance, Pig international, 1985

49. Scultz J.E., Loghorst J.C., Gaffney F.A., Bustion B.C., Biomqvist C.G., Total plasma

creatinine. An accurate measure of total striabed muscle mass, Journal of Applied

Physiology, 1986

50. Sencic D., Kralik G., Petricevic A., Maltar Z., Kvalitetne osobine misichnog tkiva stress-

osetlivih I stress-rezistentnih svinja, 1988

51. Staider K.J., Christian L.L., Rothschild M.F., Lin., Effects of porcine stress syndrome

genotype on sow productivity, 1994

52. Stalder K.J., Maya J., Christan L.L., Moeller S.J., Prusa K.J., Effects of Preslaughter

management of Quality of Carcasses for Porcine Stress Syndrome Heterozygous Marker,

1998

53. Stalder K.J., Maya J., Christan L.L., Moeller S.J., Prusa K.J., Effects of Preslaughter

management of Quality of Carcasses for Porcine Stress Syndrome Heterozygous Marker,

1998

54. Stankovic M., i sar., Istrazavanje genetskih odnosa Hal. Gena (n) I osetljivoti tri genetske

grupe svinja neselekcionisane populacije na stress, 1992

55. Stankovic M, Radivojevic R., Stankovic B., Markovic Z., Yu Populacija Svinja I Halotan

Gen, Institut za primenu nauke u poljoprivredi, Beograd, 1995

56. Swatland H.J., Keiffer N.M., Fatel development of double muscled condition in cattle,

J.Anim.Sci., 1974

57. Swatland, H. J., How pH causes paleness or darknessin chicken breast meat. Meat

Science 80: 396-400 2008



58. Swatland, H. J., How pH causes paleness or darknessin chicken breast meat. Meat

Science 80: 396-400 2008

59. Swenson M.J., Djuksova Fiziologija domacih zivotinja, Svetlost, Sarajevo, 1975

60. Vapa M., Vala L., Molekularno geneticke metode za otkrivanje svinja osetljivih na stress.

Biotehnologija u stocarstvo, 1999

61. Вуковиќ В., Беличовски С., Свињарство, 2004

62. Vapa M., Znacaj stresa u intenzivnoj proizvodnje svinja, Savremeni farmer, 2001

63. Warriss P.D., Brown S.N., Bevis E.A., Kestin S.C., The influence of Pre-Slaughter

Transport and Lairage of Meat Quaility in Pigs of Two Genotypes, 1990

64. Warriss P.D., Brown S.N., Bevis E.A., Kestin S.C., The influence of Pre-Slaughter

Transport and Lairage of Meat Quaility in Pigs of Two Genotypes, 1990

65. Warriss, P. D., Meat science: An introductory text. CAB-International: Wallingford 2000

66. Wayne Du., Pork Quality Assurance Program Lead/OMAFRA, 2004

67. Webb A.J., Imlah P., Carden A.E., Succinylcholine and halothane as a fild test for

heterozygote at the halothane locus in pigs, 1986

68. Webb A.J., Incidence of positive reaction to halothane anesthesia in different breeds,

1981

69. Webb A.J., Southwood O.I., Simpson S.P., Carden A.E., Genetics of porcine stress

syndrome, EAAP Rome, 1985

70. Webb A.J., Southwood O.I., Simpson S.P., Carden A.E., Genetics of porcine stress

syndrome, EAAP Rome, 1985

71. wikivet.net

72. Willeke H., Use of the creatine kinase test to determine stress resistance in AI boars,

1989

73. Wilson W.G., Wilson’s practical meat inspection 6-th edition, 1999



14. ПРИЛОЗИ

Резултати од биохемиски параметри кои се во корелација со стрес осетливоста

(Поповски, 2002)

1.Калциум Ca++

(n=114)

2. Креатинин (n=114)

2,5

2,51

2,52

2,53

2,54

2,55

2,56

NN Nn nn

Калциум Ca++ mmol/l

0

50

100

150

200

NN Nn nn

Креатинин μmol/l

Генптип Ca++ mmol/l

NN 2.52

Nn 2.53

nn 2.55

Генптип Креатинин μmol/l

NN 123.1

Nn 147.4

nn 171.7



3. Вкупно протеини (n=114)

4. Билирубин (n=114)

66

68

70

72

74

76

78

NN Nn nn

Прптеини g/l

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

NN Nn nn

Билирубин μmol/l

Генптип Вкупнп прптеини

g/l

NN 70.5

Nn 73.6

nn 75.9

Генптип Билирубин μmol/l

NN 70.5

Nn 73.6

nn 75.9



5. Концентрација на гликозата во плазмата (n=114)

6. Концентрација на уреа во плазмата кај свињи (n=114)

4,55

4,6

4,65

4,7

4,75

4,8

NN Nn nn

Гликпза mmol/l

4,7

4,8

4,9

5

5,1

5,2

5,3

5,4

NN Nn nn

Уреа μmol/l

Генптип Гликпза mmol/l

NN 4.71

Nn 4.76

nn 4.63

Генптип Уреа μmol/l

NN 5.35

Nn 5.13

nn 4.92



7. Активност на алкалната фосфатаза во плазмата (n=114)

8. Активност на аспартатамминотрансферазата во плазмата (n=114)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

NN Nn nn

Алкална фпсфатаза U/I

0

20

40

60

80

100

120

140

160

NN Nn nn

AST U/I

Генптип Алкална фпсфатаза U/I

NN 14.9

Nn 38.7

nn 78.7

Генптип AST U/I

NN 37.1

Nn 62.3

nn 140.1



9. Активност на аланинамино-трансфераза во плазмата (n=114)

10. Активност на лактатдехидрогеназа во плазмата (n=114)

43

44

45

46

47

48

49

50

NN Nn nn

ALT U/I

0

200

400

600

800

1000

1200

NN Nn nn

LDH U/I

Генптип ALT U/I

NN 46.11

Nn 45.73

nn 49.25

Генптип LDH U/I

NN 426

Nn 689

nn 1014



11. Активност на креатинфосфокиназа во плазмата (n=114)

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

NN Nn nn

CPK U/I

Генптип CPK U/I

NN 294

Nn 636

nn 906



Хомологија на RYR-1 генот кај човек и свиња

12. Степен на хомологија помеѓу секвенците на cDNA на RYR-1 генот кај човек и

свиња изведени со информатичкиот програм GENETIX:

Нехпмплпгни9%

Хпмплпгни91%

Documents

Стрес осетливост кај свињите дипл. инж. Даниел Трајковски