Εκφοβισμός

στο σχολείοκαι

στο διαδίκτυο

Ο εκφοβισμός είναι βία

Η βία είναι εκφοβισμός;

Είναι μια υπερβολική εικόνα;

Πόσο συχνά συμβαίνει;

Χαρακτηριστικά εκφοβισμού

• Η πρόθεση

(«τον έχουν βάλει στο μάτι»)

• Η συστηματικότητα (επανάληψη)

(«κάθε φορά που τον βλέπει...)

• Η ανισότητα δυνάμεων

θύτης: «ο μάγκας»

θύμα: «το καθυστερημένο», «το φυτό»

Μορφές εκφοβισμού

Φυσικός (σωματικός)

• ξυλοδαρμός, • κλωτσιές, μπουνιές, τρικλοποδιές, • ρίψη αντικειμένων εναντίον κ.ά., • φθορά, κλοπή αντικειμένων του άλλου

Λεκτικός εκφοβισμός

• βρισιές, απειλές,

• αρνητικοί χαρακτηρισμοί,

• παρατσούκλι, κ.ά.

• άμεσα ή ηλεκτρονικά

Έμμεσος (κοινωνικός αποκλεισμός)

«όλοι τον/την/τους αποφεύγουν»

«όλοι μιλούν μιλούν πίσω από την πλάτη του διαδίδοντας κακές φήμες εις βάρος του»

Συναισθηματικός εκφοβισμός(;)

• Κάθε μορφή εκφοβισμού είτε σωματική είτε λεκτική είτε έμμεσος αποκλεισμός

• επηρεάζει βαθύτατα το συναισθηματικό κόσμο του ατόμου που τον υφίσταται

Εκφοβισμός μπορεί να ασκείται

• Μεταξύ μαθητών • Μεταξύ μαθητών κι ενηλίκων

(γονείς, εκπαιδευτικοί)

Τι δεν είναι εκφοβισμός

Τα παιχνίδια και τα αστεία

• Μεταξύ φίλων

• που γίνονται καλοπροαίρετα

• και γελούν όλοι με αυτά

Οι καθημερινές φασαρίες (καβγάδες)

• αμοιβαία επιθετικότητα

• μεταξύ ισοδύναμων πλευρών

Η εν γένει επιθετική συμπεριφορά

Ένα άτομο με επιθετική συμπεριφορά

• δεν αποτελεί θύτη, αν η επιθετικότητά του δεν χαρακτηρίζεται από:

• συγκεκριμένο στόχο

• συνειδητή πρόθεση

• επανάληψη

Πολλές φορές

• Επιθετικά παιδιά

• αντιμετωπίζονται ως θύτες και

• στιγματίζονται από το κοινωνικό περιβάλλον τους

• με ανεπανόρθωτες συνέπειες γι’ αυτά

Ο βανδαλισμός

• Φυσικές καταστροφές σε χώρους και δημόσια αντικείμενα (εμπρησμοί, κλοπές)

• Σε αυτές τις περιπτώσεις ένας μαθητής διαμορφώνει αρνητική σχέση με απρόσωπο φορέα

(σχολείο, σχολική κοινότητα, κανόνες)

Στην περίπτωση που...

• Ο βανδαλισμός αφορά τα προσωπικά αντικείμενα συγκεκριμένου προσώπου και γίνεται κατ’ επανάληψη και στοχευμένα

• Τότε μιλάμε για σχέση θύτη-θύματος σε κρούσμα εκφοβισμού

Η ανάρμοστη συμπεριφορά

• Σχετίζεται με την παραβίαση ηθικών κανόνων που στηρίζονται σε ήδη υπάρχον «συμβόλαιο» σχέσης όπως είναι ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας του σχολείου

(π.χ. Τρόπος ένδυσης, συμπεριφοράς)

Διαδίκτυο

Αυτοπροστασία

• Προϋποθέτει τη σωστή και έγκαιρη ενημέρωση των παιδιών για τον τρόπο λειτουργίας του διαδικτύου και των παιχνιδιών ή ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης

Οι γονείς πρέπει

• να διδάξουν στο παιδί βήμα βήμα την ασφαλή πλοήγηση ήδη από τα 6 χρόνια της ζωής του

• να γνωρίζουν τα δημοφιλή διαδικτυακά παιχνίδια σε κάθε χώρα, ώστε να μπορούν να επικοινωνούν σωστά με το παιδί και να το προστατεύουν αν χρειαστεί

Επικίνδυνο...

• ...δεν είναι να ενημερώνεται το παιδί, εφόσον εκ φύσεως έχει την περιέργεια να εξερευνήσει και να μάθει

• ...αλλά να μην ενημερώνεται, ώστε αυτή η τάση για εξερεύνηση να μείνει αστήρικτη και απροστάτευτη

1-2 παιδιά στο 14% των νηπιαγωγείων της χώρας έχει προφίλ στο Facebook1 στα 10 νήπια χρησιμοποιεί το διαδίκτυο εκτός σχολείουΣτο 10% των νηπιαγωγείων, ένα στα 10 νήπια έχει δικό του κινητό τηλέφωνο

Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

• Τουλάχιστον 5 στα 10 παιδιά Δημοτικού χρησιμοποιούν το διαδίκτυο στο σπίτι τους

• Τουλάχιστον 2 στα 10 παιδιά Δημοτικού έχουν προφίλ στο Facebook

• Στο 1/3 των Δημοτικών σχολείων της χώρας τουλάχιστον οι μισοί μαθητές έχουν κινητό

Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

• Περίπου 9 στους 10 μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων χρησιμοποιούν διαδίκτυο εκτός σχολείου

• 7 στους 10 μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων της χώρας έχουν δικό τους κινητό

Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης

• Συναίνεση γονέων

• Ρυθμίσεις προστασίας• Ψηφιακό δίκτυο γονεϊκής προστασίας των

παιδιών σε κάθε σχολείο• επικοινωνία με αντίστοιχα γονεϊκά δίκτυα άλλων

σχολείων εντός και εκτός χώρας

Διαδικτυακός εκφοβισμός

Τα τρία χαρακτηριστικά του εκφοβισμού

πρόθεση, συστηματικότητα, ανισότητα δυνάμεων

δεν εμφανίζονται σταθερά στο διαδίκτυο

Κάποιες φορές…

• υπάρχει σύγχυση ανάμεσα στον εκφοβισμό και άλλες μορφές αρνητικής συμπεριφοράς

αποτελεί ένδειξη προβλήματος

σε προσωπικό, οικογενειακό και

κοινωνικό επίπεδο

Ο Διαδικτυακός εκφοβισμός

Μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού

• προσβολές/ύβρεις • απειλές παρενόχληση• διασυρμός (outing) • κλοπή ηλεκτρονικής ταυτότητας

Μέσα

• E-mail• Μηνύματα σε κινητά τηλέφωνα• Ιστοσελίδες(sites)• Ιστολόγια (blogs)• Δωμάτια επικοινωνίας (chat

rooms)• Φωτογραφίες (happy slapping)• Ιστοσελίδες κοινωνικής

δικτύωσης• Παιχνίδια

Οποιαδήποτε παρέμβαση

• Πρέπει να ξεκινά από την ενημέρωση των γονέων

• και τη συμμετοχή των μαθητών σε ομάδες ενημέρωσης

• ώστε να μπορεί να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά σε άλλους μαθητές

Το παιδί

• Κάτω των 13 ετών δε συνη θίζει να διαβάζει οδηγίες χρήσης

• Ούτε να ακολουθεί ρυθμίσ εις ασφαλείας

Άρα...• το προφίλ του, οι φωτογραφίες του, οι

φίλοι του κοινοποιούνται δημόσια • χωρίς προστασία

•πράγμα που μπορεί να αποβεί επικίνδυνο

Αν

• οι φίλοι στο προφίλ είναι ορατοί από άλλους

• τότε η ιστοσελίδα δεν είναι ασφαλής

Αν...

Αν...

• όλες οι φωτογραφίες είναι εμφανείς σε όλους• πρέπει να ρυθμιστεί η προβολή φωτογραφιών

Έλεγχος προστασίας δεδομένων

• Πώς φαίνεται η ιστοσελίδα σε τρίτους;

• Οι φωτογραφίες, οι ομάδες, • τα «μου αρέσει» («like») • είναι θεατά από όλους;

Έλεγχος προστασίας δεδομένων

• Ποιος μπορεί να βλέπει τις δημοσιεύσεις μας;

• Ποιος μπορεί να επικοινωνεί μαζί μας;• Ποιος μπορεί να βλέπει τις ιστοσελίδες που

ακολουθούμε;

Για όλα αυτά...

• υπάρχουν οι αντίστοιχες ρυθμίσεις

• που επιτρέπουν σαφή οριοθέτηση του προσωπικού από το δημόσιο /επαγγελματικό προφίλ

Διαδικτυακή παρενόχληση (grooming)

Αυτός που παρενοχλεί• Δεν ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη

ειλικρινούς σχέσης• Γι’ αυτό δηλώνει εξαρχής την ηλικία

του (25-40 ετών)

Επιλέγει φωτογραφίες

• όμορφων εφήβων μέσω του προφίλ σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης

• τις οποίες δημοσιοποιεί σε τρίτους εν αγνοία φυσικά των προσώπων που εικονίζονται στις φωτογραφίες

Φάσεις παρενόχλησης

Δημιουργία φιλικής επικοινωνίας

• Στέλνει φιλικά μηνύματα περιμένοντας απάντηση

• Αν δε λάβει άμεσα απάντηση, ξαναστέλνει μήνυμα εστιάζοντας στο χαρακτήρα του θύματος

• Έχει μεγάλη επιμονή και χρόνο, ώστε να μην αφήνει καμιά ευκαιρία να χαθεί

«Πού βρίσκεται ο υπολογιστής σου;»

• Συνήθης ερώτηση, ώστε να γνωρίζει πόσο κρυφή μπορεί να μείνει η επικοινωνιακή αυτή δραστηριότητα

Ανάπτυξη σχέσης

• Προσπαθεί να υποκαταστήσει το πατρικό πρότυπο

• Επειδή γνωρίζει ότι, λόγω ηλικίας είναι εύκολο το θύμα να τον εντάξει στο πρότυπο αυτό

• Επιδιώκει να μοιάζει διαθέσιμος για επικοινωνία και πιο αξιόπιστος στα μάτια του θύματος από τον πατέρα του

Φάση αποκλειστικότητας

• Προσπαθεί να δημιουργήσει σχέση αποκλειστικότητας με το θύμα

• Μέσα από συστηματική διαδικτυακή επικοινωνία

Διαδικτυακό σεξ

• Ζητά από το θύμα να προβεί μπροστά στον υπολογιστή σε σεξουαλικές κινήσεις

• Αυτή η φάση μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 5 μήνες

• Καθώς ο θύτης προχωρά αργά ώσπου να υπάρξει φυσική σεξουαλική σχέση

Στρατηγικές παρενόχλησης

• Ο θύτης κάνει γενικές ερωτήσεις σχετικά με τους γονείς και τη σχέση τους με το θύμα,

• ώστε να φανεί αξιόπιστος και να αναπτύξει σχέση εμπιστοσύνης με αυτό

Στρατηγικές παρενόχλησης

• Κάνει κοπλιμέντα, αλλά και αρνητικά σχόλια

• ώστε να λειτουργεί εξισορροπιστικά και να

μην κουράσει το θύμα με τις κολακείες

Στρατηγικές παρενόχλησης

• Ζητά πράγματα σεξουαλικού περιεχομένου με τη λογική πως

• ό, τι συμβαίνει στο διαδίκτυο δεν είναι πραγματικό

• με σκοπό να κάμψει τις άμυνες του θύματος

Στρατηγικές παρενόχλησης

• Προσπαθεί να παρουσιάσει τις δραστηριότητες που επιζητεί ως αθώες

• ώστε να μπερδέψει το θύμα με δυο κώδικες επικοινωνίας:

• τον κώδικα της τρυφερότητας και της αγάπης και τον κώδικα της σεξουαλικής συμπεριφοράς

Η σύγχυση αυτή

• Εξηγείται θεωρητικά από τον μαθητή του Sigmund Freud

• Sandor Ferenczi στο επιστημονικό έργο του

Confusion of the tongues

between the Adults and the child –

The language of tenderness and of passion”, 1993

Αυτό δε σημαίνει...

• ότι ο θύτης γνωρίζει την επιστημονική θεωρία

• αλλά ότι η θεωρία αποδεικνύει ότι ο θύτης λειτουργεί διαισθητικά

Το εικονικό (virtual)

• ταυτίζεται με το «μη πραγματικό» (unreal)

• Όμως η εικονική πραγματικότητα είναι πραγματική κι όχι ψέμα,

• καθώς το άτομο υφίσταται τις συνέπειες οποιασδήποτε διαδικτυακής επιλογής του στην πραγματική ζωή του

Άλλοι κίνδυνοι στο διαδίκτυο

• Pro-ana: ιστολόγια, τα οποία παρέχουν ψευδείς πληροφορίες σχετικά με την νευρική ανορεξία μέσω των οποίων τα κορίτσια -ως περισσότερο ευάλωτα- παρασύρονται προς την ασθένεια

• Pro-Mia : ιστολόγια με αντίστοιχα ψευδείς πληροφορίες για τη βουλιμία, επικίνδυνα για τους εφήβους

Άλλοι κίνδυνοι στο διαδίκτυο

• Acab: συμμορίες εφήβων προετοιμάζουν επιθέσεις μεταξύ τους και με την αστυνομία

• Οι σέξι σέλφις που δημοσιοποιούνται

• Σέξτινγκ: έφηβοι φωτογραφίζουν επίμαχα σημεία του σώματος και τα στέλνουν σε συνομηλίκους του αντίθετου φύλου τα οποία απαντούν με τον ίδιο τρόπο

Άλλοι κίνδυνοι στο διαδίκτυο

Necnomination/Strearnomination:

μηνύματα προτροπής

σε πράξεις αλκοολισμού/σεξουαλικές

ώστε το θύμα να κερδίσει κάτι

Παρατηρείται επιδείνωση

• Του σχολικού εκφοβισμού;

• Της ψυχοπαθολογίας των ατόμων;

Ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου

• Στην αντιμετώπιση ψυχοπαθολογικών φαινομένων;

• Στη διαχείριση φαινομένων βίας;• Πρέπει να υπάρχει συνεργασία με ειδικούς;• Πρέπει να υπάρχει στενή επικοινωνία με

τους γονείς;

Πλαίσιο λειτουργίας του σχολείου

• Διδασκαλία

• Επικοινωνία

• Διαμόρφωση κανόνων

• Ορισμός κυρώσεων

Ποιος διαμορφώνει το πλαίσιο;

• Οι εκπαιδευτικοί

• Οι εκπαιδευτικοί συνεργαζόμενοι με τους μαθητές

• Οι εκπαιδευτικοί συνεργαζόμενοι με μαθητές και γονείς

Ο εκπαιδευτικός μπορεί...

• να συζητά και να ενημερώνει τους μαθητές • να επικοινωνεί και να συνεργάζεται

ευκολότερα με τους μαθητές στον τομέα της ενημέρωσης και πρόληψης κινδύνων

• Εφόσον... • συνεργάζεται με ειδικούς ψυχολόγους • Ενημερώνεται για το διαδίκτυο

O εκπαιδευτικός

• ως δημόσιο πρόσωπο πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός ως προς την αποδοχή αιτημάτων φιλίας από μαθητές στο Facebook

• καθώς μια σωστή οριοθέτηση λειτουργεί παιδαγωγικά στους μαθητές, διδάσκοντας τα όρια μεταξύ προσωπικής και δημόσιας εικόνας

• Μπορεί να διατηρεί ένα δημόσιο κι ένα ιδιωτικό προφίλ

Συμβούλια τάξης• Ο διδάσκων μπορεί να αφιερώνει 1

διδακτική ώρα την εβδομάδα για συζήτηση με τους μαθητές όσον αφορά κρούσματα εκφοβισμού

• Η επανάληψη της διαδικασίας από το διδάσκοντα έχει τη σημασία της πρόληψης και καλλιέργειας θετικού συνασθηματικού κλίματος

Καλό είναι να εστιάζει

• με σαφήνεια σε πράξεις/γεγονότα και συζητάμε σχετικά με αυτά

• στην απάθεια των παρατηρητών και στα αίτια της στάσης τους

Καλό είναι να αποφεύγει

• Χαρακτηρισμούς/ταμπέλες για οποιοδήποτε πρόσωπο

Οι ταμπέλες/χαρακτηρισμοί

• βλάπτουν τους μαθητές,

• καθώς στερούν από το μαθητή τη δυνατότητα θετικής αλλαγής

Οι άλλοι (παρατηρητές)

• Ακόμα κι αν οι απαντήσεις τους δεν είναι ικανοποιητικές,

• η διαδικασία αυτή τους βοηθά να ευαισθητοποιηθούν και να συνειδητοποιήσουν ότι

«Γιατί δεν μιλάς; Γιατί δεν κάνεις κάτι;»

• ακόμα κι αν δεν έχουν εμφανή παρουσία στο συμβάν• λειτουργούν μάλλον ως ηθικοί αυτουργοί • άρα δεν είναι αμέτοχοι σε αυτό

Με τη στάση τους

Χρήσιμες ιστοσελίδες

http://www.olweus.org/

http://www.i-safe.org/

http://www.cyberbullying.us/

http://www.cyberbullyhelp.com/

http://www.stopbullyingnow.hrsa.gov/

http://www.bullyingandcyber.net/en/documents/ecip/greece/

http://www.commonsensemedia.org/cyberbullying

http://0-18.gr

ERASMUS+ ACCEPTOAccepting yourself

and Accepting the others

1ο Γυμνάσιο Μαρκόπουλου

1st Junior High School of Markopoulo