ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ-ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

β΄ ΌΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Πηγές: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/621/4006,17972/David Holton, Peter Mackridge, Ειρήνη Φιλιπππάκη-Warburton, Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα, 1999, εκδ. Πατάκη)

Επιμέλεια: Κρινάκη Μαλαματένια

θετικός

συγκριτικός

υπερθετικός

ΘΕΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣΔηλώνει απλώς το

χαρακτηριστικό, την ποιότητα ή την ιδιότητα ενός ουσιαστικού.π.χ. Τα μαθήματα της πρώτης τάξης είναι εύκολα.

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣΔηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει

ένα χαρακτηριστικό, μια ποιότητα ή ιδιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο ουσιαστικό.π.χ. Τα μαθήματα της πρώτης τάξης είναι ευκολότερα (ή πιο εύκολα) από τα μαθήματα της δευτέρας τάξης.

ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣΔηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει ένα

χαρακτηριστικό, μια ποιότητα ή μια ιδιότητα σε βαθμό μεγαλύτερο από όλα τα άλλα ουσιαστικά του ίδιου είδους.π.χ. Τα μαθήματα της πρώτης τάξης είναι τα ευκολότερα (ή τα πιο εύκολα) από τα μαθήματα των άλλων τάξεων του Γυμνασίου.Τα μαθήματα της πρώτης τάξης είναι ευκολότατα (ή πολύ εύκολα)

υπερθετικός

Σχετικός υπερθετικ

όςΑπόλυτος υπερθετικ

ός

ΣΧΕΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣΔηλώνει ότι ένα ουσιαστικό, όταν

συγκρίνεται με όλα τα άλλα ουσιαστικά του ίδιου είδους, έχει στον μεγαλύτερο βαθμό ένα χαρακτηριστικό, μια ποιότητα ή μια ιδιότητα.π.χ. Τα μαθήματα της πρώτης τάξης είναι τα ευκολότερα (ή τα πιο εύκολα) από τα μαθήματα των άλλων τάξεων του Γυμνασίου.

ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ

Δηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει ένα χαρακτηριστικό, μια ποιότητα ή μια ιδιότητα σε μέγιστο βαθμό, χωρίς σύγκριση.π.χ. Τα μαθήματα της πρώτης τάξης είναι ευκολότατα (ή πολύ εύκολα)

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣΑ) Περιφραστικά: Με το πιο και το

επίθετο στο θετικό βαθμό: πιο εύκολος, πιο γρήγορη, πιο όμορφο, πιο σαφές

Σε ορισμένες περιπτώσεις, σε τυπικό ύφος, χρησιμοποιείται στη θέση του πιο το πλέον: ο υπουργός αποδείχθηκε πλέον ενημερωμένος όλων των παρισταμένων.

Β) Μονολεκτικά: Με την προσθήκη του επιθήματος –ό(ύ)τερος-η-ο και σπανιότερα του –έστερος-η-ο στο θέμα της λέξης: ομορφότερος, βαθύτερη, σαφέστερο

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣΟρισμένα επίθετα σχηματίζουν και

μονολεκτικό και περιφραστικό τύπο (π.χ. πλουσιότερος και πιο πλούσιος)

Άλλα σχηματίζουν μόνο μονολεκτικό τύπο (π.χ. ανώτερος)

Και άλλα, που είναι και τα περισσότερα, μόνο περιφραστικό (π.χ. πιο τεμπέλης)

Είναι δυνατόν, σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις τα επίθετα σε –ων-ων-ον να σχηματίζουν μονολεκτικό τύπο στον συγκριτικό βαθμό: π.χ. δεισιδαιμονέστερος

Συγκριτικός βαθμός

-ότερος-η-ο -ύτερος-η-ο-έστερος-η-ο

ευκολότεροςταχύτερος

σαφέστερος

πιο + επίθετο θετικού

πιο εύκολοςπιο ταχύςπιο σαφής

ΣΧΕΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ

Σχηματίζεται όπως και ο συγκριτικός βαθμός με την προσθήκη του άρθρουπ.χ. Σήμερα θα παρουσιαστούν τα πιο σημαντικά γεγονότα της χρονιάς που πέρασε.Έζησε την ωραιότερη μέρα της ζωής της.

Σχετικός υπερθετικός:

ο+ επίθετο συγκριτικού

ο ευκολότερος ο πιο εύκολος

ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣΑ) Μονολεκτικά: με την προσθήκη του

επιθήματος –ό(ύ)τατος-η-ο στο θέμα της λέξης.π.χ. Τα γραπτά των μαθητών της α΄ τάξης ήταν μετριότατα.Στα δικατάληκτα επίθετα σε –ης-ης-ες και –ων-ων-ον σχηματίζεται με την προσθήκη του επιθήματος -έστατος-η-ο στο θέμα της λέξης.π.χ. Τα επιχειρήματά του ήταν σαφέστατα.

Β) Περιφραστικά: με την προσθήκη του επιρρήματος πολύ.π.χ. Τα επιχειρήματά του ήταν πολύ σαφή.

Απόλυτος υπερθετικός

-ότατος-η-ο-ύτατος-η-ο-έστατος-η-ο

ευκολότατοςταχύτατος

σαφέστατος

πολύ + επίθετο θετικού

πολύ εύκολοςπολύ ταχύςπολύ σαφής

Ανώμαλα παραθετικά

Συγκριτικός Σχετικός υπερθετικός

Απόλυτος υπερθετικός

-ότερος-η-ο(π.χ. ωραιότερος)

-ύτερος-η-ο(π.χ. βαθύτερος)

-έστερος-η-ο(π.χ. σαφέστερος)

ο + επίθετο συγκριτικού

(π.χ. ο ωραιότερος, ο βαθύτερος, ο σαφέστερος,

-ότατος-η-ο(π.χ. ωραιότατος)

-ύτατος-η-ο (π.χ. βαθύτατος)

-έστατος-η-ο(π.χ. σαφέστατος)

πιο + επίθετο θετικού

(π.χ. πιο ωραίος, πιο βαθύς, πιο σαφής)

ο πιο ωραίος, ο πιο βαθύς, ο πιο σαφής)

πολύ + επίθετο θετικού

(π.χ. πολύ ωραίος, πολύ βαθύς, πολύ σαφής)

ΣΥΓΚΡΙΣΗ, β΄ όρος

Όταν ο δεύτερος όρος σύγκρισης είναι μια ονοματική φράση, τότε συνήθως εκφέρεται σε αιτιατική με την πρόθεση από.π.χ. αυτό το κουστούμι είναι φτηνότερο από το άλλο κουστούμι που είδαμε στην Ερμού.Ο Γιάννης είναι πιο ενθουσιώδης από τον Γιώργο.Αυτή η υπόθεση είναι χειρότερη από την προηγούμενη (ενν. υπόθεση)

ΣΥΓΚΡΙΣΗ, β΄ όροςΑν ο δεύτερος όρος σύγκρισης

είναι αντωνυμία, τότε εμφανίζεται στη γενική χωρίς την από.

π.χ. Δεν πιστεύει ότι υπάρχει κανείς που να είναι καλύτερός του.

Ο Νίκος είναι ψηλότερός μου.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ, β΄ όρος

Το φαγητό του Βασίλη είναι πιο νόστιμο από (το φαγητό) της Αγνής.

Καθώς η ονοματική φράση το φαγητό στο β΄ όρο σύγκρισης είναι η ίδια με την ονοματική φράση του α΄ όρου, μπορεί να παραλειφθεί.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ, β΄ όροςΑντί της πρόθεσης από ο δεύτερος όρος σύγκρισης

μπορεί να εισάγεται με την παρά, η οποία ακολουθείται από μια ονοματική φράση στην ίδια πτώση με την ονοματική φράση του πρώτου όρου της σύγκρισης.

π.χ. Ο πατέρας τους αγαπά περισσότερο τη Μαρία παρά την Ελένη.(α΄ όρος:τη Μαρία =αντικείμενο, αιτιατική)

Ο Γιάννης αγαπά τη Μαρία περισσότερο παρά ο Νίκος. (α΄ όρος:Ο Γιάννης =υποκείμενο, ονομαστική)

Η μητέρα τους δίνει περισσότερα λεφτά του Νίκου παρά της Ειρήνης. (α΄ όρος:του Νίκου =έμμεσο αντικείμενο, γενική) Η παρά είναι υποχρεωτική όταν συγκρίνουμε ονοματικές φράσεις έμμεσου αντικειμένου.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ, β΄ όροςΑν η σύγκριση δεν γίνεται μεταξύ

ονοματικών αλλά κάποιων άλλων τύπων φράσεων, ο δεύτερος όρος σύγκρισης μπορεί να εισάγεται μόνο με την παρά κι όχι με την από.

π.χ. Είναι πάντα καλύτερα στο σπίτι σου παρά σε ξένο σπίτι.

Είναι πιο σωστό να λες την αλήθεια παρά να λες ψέματα.

Είναι προτιμότερο να έχεις λεφτά παρά να είσαι φτωχός.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ, β΄ όροςΕίναι πιο σωστό να λες την αλήθεια παρά

να λες ψέματα.Είναι προτιμότερο να έχεις λεφτά παρά

να είσαι φτωχός.

Ο β’ όρος σύγκρισης μπορεί να εισάγεται με την από σε περιπτώσεις όπως οι δύο τελευταίες παραπάνω, αλλά μόνο αν η δεύτερη πρόταση έχει ουσιαστικοποιηθεί με την προσθήκη του ουδέτερου οριστικού άρθρου:π.χ. Είναι προτιμότερο να λες την αλήθεια από το να λες ψέματα.

β΄όρος σύγκρισης εκφορά

Ονοματική φράση Από + αιτιατικήΟ Γ. είναι πιο γρήγορος από τον Β.

Αντωνυμία Γενική (χωρίς πρόθεση)Ο Γ. είναι ψηλότερός μου.

Ονοματική φράση Παρά + ονοματική φράση στην ίδια πτώση με την ονομ. φράση του α΄ όρουΟ πατέρας τους αγαπά περισσότερο τη Μαρία (α΄όρος, αιτιατ.) παρά την Ελένη.(παρά + αιτιατική)Ο Γιάννης (α΄ όρος, ονομαστ.) αγαπά τη Μαρία περισσότερο παρά ο Νίκος.(παρά + ονομαστική)Η μητέρα τους δίνει περισσότερα λεφτά του Νίκου (α΄ όρος, γεν.) παρά της Ειρήνης.(παρά+γενική )

(και ο α΄και ο β΄ όρος:) άλλος τύπος φράσης (π.χ. εμπρόθετος) ή και πρόταση

Παρά Είναι πάντα καλύτερα στο σπίτι σου (εμπρόθετη φράση) παρά σε ξένο σπίτι.(παρά+εμπρόθετη φρ.)Είναι πιο σωστό να λες την αλήθεια (α΄ όρος, πρόταση) παρά να λες ψέματα.(παρά+πρόταση)

Πρόταση που έχει ουσιαστικοποιηθεί με την προσθήκη του ουδετέρου άρθρου

Από Είναι προτιμότερο να λες την αλήθεια (α΄ όρος, πρόταση) από το να λες ψέματα. (από + άρθρο + πρόταση)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Οι δύο βασικές καταλήξεις των επιρρημάτων που προέρχονται από επίθετα είναι -α και -ως.π.χ. βαριά (βαρύς), τσαχπίνικα (τσαχπίνικο), μακριά (μακρύς) ακριβώς (ακριβής), διαρκώς (διαρκής), προφανώς (προφανής), επειγόντως (επείγων)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑΠολλά από τα επιρρήματα σχηματίζονται και με τις δύο καταλήξεις.π.χ. βέβαια και βεβαίως, σπάνια και σπανίως, τελευταία και τελευταίως. Η χρήση του τύπου των επιρρημάτων αυτών προσδιορίζεται από υφολογικά κριτήρια: ο τύπος σε -α εκφράζει ουδέτερο και οικείο ύφος, π.χ. Λέει πως τον τιμώρησαν άδικα, ενώ ο τύπος σε -ως χρησιμοποιείται σε τυπικό ύφος, π.χ. Θεωρεί ότι διώκεται αδίκως.

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Ένας μικρός αριθμός επιρρημάτων παρουσιάζει άλλες καταλήξεις, π.χ. λίγος → λίγο, πολύς → πολύ.

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑΟρισμένες φορές οι τύποι σε -ως και -α

διαφοροποιούν το επίρρημα σημασιολογικά.

Η Καίτη ήταν τελείως συνεπής στις υποχρεώσεις της και γι' αυτό τα πήγαινε τέλεια με τους προϊσταμένους της.

(το τελείως σημαίνει εντελώς, ενώ το τέλεια σημαίνει πολύ καλά, αρμονικά)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ-ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΟΠΩΣ ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ ΣΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΥ ΤΟΥ ΟΥΔΕΤΕΡΟΥ

ευκολότερα, ευκολόταταεπιεικέστερα, επιεικέστατα

ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΣ

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ:

ΠΙΟ + ΕΠΙΡΡΗΜΑ ΘΕΤΙΚΟΥ

πιο εύκολα,πιο επιεικώς

ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: ΠΟΛΥ + ΕΠΙΡΡΗΜΑ ΘΕΤΙΚΟΥ

πολύ εύκολαπολύ

επιεικώς

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ